A circumplex model of affect - Kruni model emocija Russel, J. A. (1980).

Journal of Personality and Social Psychology, 39, 1161-1178

UVOD
Afekt - openit, pomalo zastario pojam koji ukljuuje emocije, raspoloenja i sklonosti (prema Oatley, 1998) Kruni model afekta (circumplex model) dimenzionalni pristup emocijama (emocije se geometrijski prikazuju unutar kruga) afekt se opisuje kao bipolarna dimenzija ugodnoneugodno emocije nisu nezavisne, one su meusobno iskljuive (npr. ako se osjeate loe, ne moete se istodobno osjeati dobro)

Hipoteza J. Russella

afektivna stanja najbolje su predstavljena kao krug u 2D bipolarnom prostoru

razmatra 2 tipa dokaza:

1)

2)

dokazi kako laik konceptualizira afektivna stanja dokazi izvedeni iz multivarijatne analize samoizvjetaja afektivnih stanja

Laika konceptualizacija afekta

osobe posjeduju kognitivnu strukturu

sposobnu za reprezentaciju afekta laika kognitivna interpretacija je po svoj prilici implicitna

Kategorizacija neverbalnih emocionalnih ekspresija

Schlosberg je istraivao pogreke koje su subjekti inili pri kategorizaciji facijalnih ekspresija emocija iz njih je izveo krunu reprezentaciju emocija s dimenzijama ugodnost-neugodnost i prihvaanje-odbijanje; kasnije je sugerirao 3.dimenziju oputenost-napetost

Kategorizacija verbalnih emocionalnih ekspresija

1)

2) 3)

dokaz o strukturi jezika u afektu iz studija multidimenzionalnog skaliranja sugerira 3 znaajke kognitivne reprezentacije afekta: dimenzije ugodnost-neugodnost i pobuenostpospanost ine velik udio varijance u procijenjenim slinostima meu emocionalnim rijeima opisane dimenzije afekta su bipolarne mnogi termini vezani za afekt nisu sinonimi sa srednjim osima ugodnosti ili pobuenosti (nisu se grupirali oko...)

Kognitivna struktura afekta

ove 3 znaajke kognitivne reprezentacije afekta saete su u na slici.... 8 varijabli pada na krug u 2D prostoru na nain koji je analogan tokama na kompasu horizontalna dimenzija (istok-zapad) je dimenzija ugodnost-neugodnost, a vertikalna dimenzija (sjever-jug) je dimenzija pobuenosti-pospanosti preostale 4 dimenzije ne formiraju nezavisne dimenzije ve pomau definirati kvadrante prostora

Istraivanje laike mentalne mape afektivnog prostora (1. serija)

izabran uzorak od 28 rijei koje e predstavljati domenu afekta tih 28 rijei je skalirano na nain da su se ispitanici oslanjali na svoju unutarnju predodbu afekta rezultati su podrali 3 ranije navedene hipoteze: afektivni prostor je bipolaran, a antonimima koji su razdvojeni za 180; termini se ire vie-manje kontinuirano oko vanjskog ruba prostora

Istraivanja laike mentalne mape kognitivnog prostora (2. serija)

a) b) c)

kroz postupke: multidimenzionalnog skaliranja termina jednodimenzionalnog skaliranja kvantitativnom usporedbom meu skaliranjima

RASPRAVA
iako multidimenzionalno skaliranje stavlja

ogranienja na rezultirajuu geometrijsku srukturu, ipak su dobiveni rezultati koji se uklapaju u predloenu teorijsku strukturu rezultati podupiru openitiji pogled da laici imaju mentalnu mapu afektivnog ivota na koju se oslanjaju u raznim situacijama jedna karakterizacija dobivene strukture (mentalne mape) je omoguena konceptima ugodnost-neugodnost i stupnja pobuenosti

RASPRAVA
jednodimenzionalno skaliranje 28 rijei kroz

ove 2 dimenzije je poduprlo takvu interpretaciju termini vezani za afekt znaajno padaju u kvadrante prostora kao i blizu srednjih osi rotacija od 45 osi koje se odnose na ugodnost i pobuenost rezultirala bi dvjema bipolarnim osima koje moemo oznaiti uzbuenje-depresija i nezadovoljstvozadovoljstvo (opet slika...)

STRUKTURA SELF-REPORTED AFEKTA

Faktorsko-analitika istraivanja afekt je skup od 612 neovisnih monopolarnih faktora No, novi dokazi govore protiv takvog vienja afekta Mjerenjem individualnih monopolarnih faktora pronaeno je da su oni meusobno umjereno do visoko korelirani te nisu neovisne Meddis (1972) pojava monopolarnih ili bipolarnih faktora ovisi o nainima procjenjivanja afekta Russell (1979) postigao jake dokaze koji favoriziraju bipolarnu dimenziju u self-reported podacima

STRUKTURA SELF-REPORTED AFEKTA

Nakon pretpostavke bipolarnih faktora afekta najvei udio varijance je objanjen samo s dva faktora ugodno-neugodno i razina pobuenosti Osim toga naeni su i jo neki faktori koji objanjavaju manji dio varijance: npr. Russell i Mehrabianov (1974, 1977) faktor nadmonosti i podlonosti te Svenssonov faktor socijalne orijentacije Postoje i dokazi da se afektivna stanja mogu smjestiti kruno oko dvodimenzionalng bipolarnog prostora (Plutchik, 1962; Schaeffer, 1966)

STRUKTURA SELF-REPORTED AFEKTA

Ukratko, nema konsenzusa o strukturi afektivnih stanja, dijelom zbog razliitih metodologija i definicija afekta Plutchik (1970), Sjoberg i Svensson (1976) se zalau za kruni model emocija (prikazivanje varijabli kruno u geometrijskom prostoru) za prikazivanje podataka o afektu

Metoda

Ispitanici - 343 studenta tijekom ak.god. 1976-77, 1977-78 i 1978-79. 1) odgovarali na skale afektivnih stanja ugode-neugode, razine pobuenosti i nadmonosti-podlonosti. 2) procjenjivali u kojoj mjeri svaki od 518 pridjeva opisuje kako se osjeaju toga dana (na skali od 1 do 8)

Metoda

Prijanji rad je pokazao postojanje varijable stilskih individualnih razlika u koritenju skala Ta varijanca je minimalizirana pomou ipsatizacije Zbog raznolikosti afektivnih termina, generalni faktor u ovim podacima se moe interpretirati jedino kao individualne razlike u odgovorima

Rezultati

Prvi test predloene strukture afekta je proveden smjetanjem 28 varijabli u dvodimenzionalni prostor definiran skalama ugode-neugode i razine pobuenosti Multipla korelacija 28 rijei sa skalama ugode i pobuenosti pokazala je znaajnu povezanost u svim sluajevima Analiza krunog modela ispitivanje prikaza varijabli kao funkcija njihovog utjecaja na dva osnovna dijela koja objanjavaju 45,8% varijance

Rezultati

Analiza najvanijih komponenata drugog reda tri komponente koje zajedno objanjavaju 13,1% ukupne varijance Rjeenje od 5 komponenti: sretno-tuno, napeto-oputeno, pospano, ljuto, uznemireno Monopolarni faktori podsjetnik na ranije radove faktorske analize koji su zakljuili da je veina faktora afekta nezavisno

Rasprava

Rezultati pokazuju da kruni model prikazan u Figure 1 objanjava velik dio, ali ne itavu varijancu to objanjava ostatak varijance? Jedan dio se objanjava pogrekama u mjerenju Drugi izvor varijance su razni ne-afektivni faktori (npr. socijalna orijentacija i kontrola, nadmonost-podlonost) Tree, individualne razlike u koritenju skala za procjenjivanje tendenciji prihvaanja

Rasprava

Faktorska analiza ukljuuje vie informacija od krunog modela koeficijent korelacije mjeri stupanj pojmovnog preklapanja rijei te zajednikog pojavljivanja Unutar self-reported podataka skale ugode i pobuenosti meusobno umjereno koreliraju pozitivna korelacija ako se u afektivnim stanjima pojavljuju s istim predznakom Razlike u frekvencijama afektivnih stanja se odraavaju na korelacije meu njihovim mjerama

Rasprava

Istraivanje afekta kroz self-report podatke iz velikog uzorka ispitanika e rezultirati varijancom jedinstvenom za tu metodologiju Stoga nas zapravo zanima koliko zajednike varijance dijele etiri razliite metode skaliranja

Opa rasprava

Obino se smatra da analiza self reported podataka moe otkriti strukturu afektivnih iskustava, dok analiza podataka procjene rezultira samo semanitkom strukturom No, oba tipa podataka dala su vrlo slinu strukturu model i za laiku kognitivnu strukturu afekta i za stvarnu strukturu afektivnih iskustava Afektivno iskustvo produkt kognitivnog procesa koji je ve iskoristio tu istu kognitivnu strukturu za afekt; znaajno je im se doivi jer se ve pojavio kognitivni proces koji je interpretirao emociju

Opa rasprava

Ljudi uglavnom ne znaju na koje se informacije oslanjaju pri analiziranju vlastitih emocionalnih stanja James (1890) unutarnji feedback organskih uzbuenja Bem (1967) eksternalno ponaanje Schacter i Singer (1962) eksternalne socijalne situacije Tomkins (1962/63) feedback facijalnih miia Koje god informacije koristili, one same po sebi ne proizvode direktno afektivna iskustva

Opa rasprava

Informacija se prvo interpretira kategoriziranje unutarnjih emocionalnih stanja Interpretacija je ono ega postajemo svjesni kao afektivnog iskustva Prema tome, afektivno iskustvo se pojavljuje kao produkt tog kognitivnog procesa Kognitivna struktura koritena za interpretaciju verbalnih i facijalnih poruka drugih ljudi = kogn. struktura koritena u procesu poimanja vlastitih afektivnih stanja

Zakljuak

Postoji kognitivna struktura afekta koja se sastoji od meusobno povezanih kognitivnih kategorija i koristi se za doivljavanje vlastitih i prosuivanje tuih emocionalnih stanja Svaki takav zadatak e imati neka jedinstvena svojstva koja su zapravo svojstva procesa kognitivnog poimanja emocija Svojstva tog kognitivog procesa su saeta kroz jednostavni kruni model emocija

THE END

Maja Deteli Anja Dautovi