FLORANTE AT LAURA Ikalawang Bahagi Palubog na ang araw nang matagpuan ng Morong gerero ang binatang nakagapos sa puno.

Naluha siya nang makita niya ang hirap na dinaranas ng binata. Nakita ng dalawang leon ang Morong gerero dahil sa gutom at kanilang likas na ugali, nilundag ng mga leon ang Morong gerero. Sa tulong ng kanyang matulis na kalis at kasanayan sa pakikidigma, napatay niya ang dalawang leon. Naihalintulad siya sa kanyang katapangan kay Marte, ang bathala ng digmaan. Matapos ang pakikibaka sa mga leon, nilapitan niya ang binatang nakagapos na si Florante kinalag niya ang lubid at kinandong ang binatang walang ulirat. Napayapa lamang ang gerero nang kumilos ang binata. Makailang beses bahagyang natauhan ang binata sa kandungan ng Moro, unay sinambit ang pangalan ni Laura at ang ikalaway pagtataka sa pagkakita sa Morong gerero. 126 Sa tinaghuy-taghoy na kasindak-sindak 138 Kaya ang ginaway inagapayan, gereroy hindi napigil ang habag Katawang malatang parang bagong bangkay tinunton ang boses at siyang hinanap at minsang pinatid ng espadang tangan patalim ang siyang nagbukas ng landas walang awang lubid na lubhang matibay. 133 Nagtaas ng kamay at nangaakma sa katawanng gapos ang kukong pansira nang darakmain nay siyang pagsagasa niyong bagong Marteng lumitaw sa lupa. 134 Inusig ng taga dalawang leon si Apolo mandin sa Serpyenteng Piton, walang bigong kilos na di nababaon ang lubhang bayaning tabak na pamutol 143 Sa pagkalungayngay matay idinilat, Himutok ang unang bati s liwanag, Sinundan ng taghoy nakahabag-habag; Nasaan ka, Laura, sa ganitong hirap? 146 Nang muling mamulat ay nagitlahanan: Sino? Sa aba kot nasa-Morong kamay! ibig na iigtad ang lunong katawan nang hindi mangyariy nagngangalit na lamang

Ipinaliwanang ng Morong gerero na siyay isang kaibigan bagamat napansin ng Morong gerero na sila ay magkaaway dahil sa kanilang kasuotan. Sinabi ng Moro na kahit hindi sila pareho ng paniniwala, saklaw siya ng batas ng langit. Taos- puso sa Moro ang kanyang pagliligtas sa binatang Kristiyano. Hiniling ni Florante sa Moro na nais niyang wakasan ang kanyang buhay dahil sa dinaranas niyang hirap ng damdamin. Napasigaw at muling napaiyak ang Morong gerero sa kanyang mga narinig mula sa binata. Pagdating ng takipsilim dinala ng Moro ang binata sa isang malapad na bato, pinakain at pagkaraay nakatulog. Binantayan niya ito sa buong magdamag sa pag-aalalang baka may mabangis na hayop na dumaluhong sa kanila. Kinabukasan natuwa ang Moro dahil nakita niyang lumakas na si Florante at lubos namang nagpasalamat si Florante sa Moro. Sinabi ng gerero sa binata na nais niyang malaman ang ipinagdurusa nito kaya bukas- loob na isinalaysay ni Florante sa Moro ang pinagdaanang buhay. 147 Kung masusuklam ka sa aking kandungan, lason sa puso mo ang hindi binyagan, nakukutya akong di ka saklolohan, sa iyong nasapit na napakarawal. 148 Ipinahahayag ng pananamit mo, taga-Albanya ka at akoy Persiyano, ikaw ay kaaway ng bayat sekta ko, sa lagay mo ngayoy magkatoto tayo. 154 Itong iyong away di ko hinahangad patayin mo akoy siyang pitang habag di mo tanto yaring binabatang hirap, na ang kamatayan ang buhay kong hanap. 155 Dito napahiyaaw sa malaking hapis ang Morong may awat luhang tumagistis, siyang itinugon sa wikang narinig, at sa panlulumoy kusang napahilig.

Si Florante ay bugtong na anak ni Duke Briseo na tagapayo naman ni Haring Linceo ng Albanya. Noong sanggol pa lamang siya may dalawang pangyayari na kamuntik na siyang mamatay. Una ay noong muntik na siyang madagit ng isang buwitre; mabuti na lamang at nailigtas siya ng kanyang pinsang si Menalipo na taga-Epiro na siyang tumudla sa ibon. Ikalawa naman ay ang pagtatangkang kunin ng isang Arkon ang diyamanteng hiyas sa kanyang dibdib. 174 Sa isang Dukado ng Albanyang Syudad, doon ko nakita ang unang liwanag; yaring katauhay utang kong tinanggap sa Duke Briseo (Ay, ama kong liyag!) ng Haring Linceo sa anumang bagay; pangalawang puno ng sangkaharian,

177

Ang dukeng ama koy pribadong tanungan

hilagyung-tungo ng sugo ng bayan. 182 Ang sabi ni Ina akoy natutulog sa bahay sa kintang malapit sa bundok; pumasok ang ibong pang-amoy ay abot hanggang tatlong legwas sa patay na Sa sinigaw-sigaw ng ina kong mutya,

nasok ang pinsan kong sa Epiro mula; ngalay Menalipo may taglay na pana tinudla ang ibot namatay na bigla. 184 Isang araw, namang bagong lumalakad, Nooy naglalaro sa gitna ng salas, May nasok na akot biglang sinambilat Kupidong diamanteng sa dibdib koy hiyas.

hayop 183

Siyam na taong gulang pa lamang siya ay libangan na niya ang magpunta sa burol at gubat upang mamamasyal at mamana ng ibon. Naging masaya ang kanyang kamusmusan at maayos ang pagpalaki sa kanya. Tinuruan siya ng lahat ng mga bagay na makabubuti sa kanya at sa kanyang kapwa. Ginabayan din siya upang maging mahusay na mandirigma. Nalaman din ni Florante na ang bata ay di dapat palakihin sa layaw dahil karaniwan ito ay lumalaking mahina at marupok. Kayat bagaman ayaw ng kanyang mabait na inang si Prinsesa Floresca na siyay mapalayo sa kanila, ipinadala siya ng kanyang ama sa Atenas upang mag-aral sa ilalim ng pamamatnubay ng matalinong gurong si Antenor. 185 Nang tumuntong ako sa siyam na taon 202 Ang laki sa layaw karaniway hubad palaging gawa koy mag-aliw sa burol; sa bait at munit sa hatol ay salat; sakbat ang palasot ang busog ay kalong, masaklap na bunga ng maling paglingap pumatay ng hayop, mamana ng ibon. habag ng magulang sa irog na anak. 196 Aanhin kong saysayin ang tinamong tuwa ng kabataan koy malawig na lubha; pag-ibig ni Amay siyang naging mula lisanin ko yaong gubat na payapa. Pag-ibig anakiy aking nakilala di dapat palakhin ang bata sa saya; at sa katuwaay kapag namihasa, kung lumaki sa tuway walang pagtitiis anong ilalaban sa dahas ng sakit? 204 Ang lahat ng itoy kay Amang talastas, Kaya nga ang luha ni Inay hinamak; At ipinadala ako sa AtenasBulag na isip koy nang doon mamulat. Pag-aaral sa akin ay ipinatungkol sa isang mabait, maestrong marunong; lahi ni Pitaco- ngalay Antenorlumbay koy sabihin nang dumating doon.

197

205

Nag-aral si Florante sa Atenas at sa mga unang mga araw niya ay naging puno ng kalungkutan dahil sa pagkakalayo sa mga mahal na magulang. Gayun pa man, inaliw naman siya ng kanyang gurong si Antenor. Naging kamag-aral ni Florante si Adolfo na anak ni Konde Sileno at kanyang kababayan. Si Adolfo ang kinikilalang huwarang mag-aaral sa Atenas bago pa man dumating si Florante. Pagkaraan ng anim na taon nalampasan na ni Florante si Adolfo sa katalinihan at nakilala sa buong Atenas. Dahil dito lumitaw ang tunay na ugali ni Adolfo, hindi pala ito mabait at isang barumbado. 206 May sambuwan halos na di makakain luha sa mata koy di mapigil-pigil 211 Ni ang katalasan ng aming maestro ngunit napayapa sa laging pag-aliw at pagkabihasa sa lakad ng mundo ng bunying maestrong may kupkop sa akin. ay hindi natarok ang lalim at tungo ng pusong malihim nitong si Adolfo. 207 Sa dinatnan doong madlang mag-aaral 217 Sa loob ng anim na taong lumakad, kaparis kong batat kabaguntauhan, itong tatlong dunong ay aking nayakap; isay si Adolfong aking kababayan, tanang kasama koy nagsipanggilalas, anak niyong Konde Silenong marangal. sampu ng maestrong tuway dili hamak. 208 Ang kaniyang taoy labis ng dalawa sa dala kong edad na lalabing-isa; siyang pinopoon ng buong eskwela, marunong sa lahat na magkakasama. Mahinhin ang asal na hindi magaso At kung lumakad pay palaging patungo, Mabining mangusap at walang katalo Lapastangin may hindi nabubuyo. 218 Ang pagkatuto koy anaki sa himala, sampu ni Adolfoy naiwan sa gitna; maingay na pamang tagapamalita, sa buong Atenas ay gumagala-gala. Dito na nahubdan ang kababayan ko ng hiram na bait na binalatkayo; kahinhinang-asal na pakitang tao, nakilalang hindi bukal kay Adolfo.

209

220

Minsang nagkaroon ng trahedyang palabas sa kanilang paaralan tungkol sa tunay na anak nina Haring Layo ng Tebas at Reyna Yokasta na si Edipo. Si Adolfo ay gumanap bilang si Polinese at Etyokles naman si Florante. Hindi ginampanan ni Adolfo ang kanyang papel sa halip ay tinangka niyang patayin si Florante mabuti na lamang at nahadlangan ito ni Menandro. Dahil sa pangyayaring ito nagalit si Maestro Antenor kayat agad na pinabalik ng Albanya si Adolfo.

224

Saka inilabas namin ang trahedya ng dalwang apo ng tunay na ina at mga kapatid ng nag-iwing amang anal at esposo ng Reina Yocasta. Nanlisik ang matat ang ipinagsaysay ay hindi ang ditsong nasa orihinal, kundi ang winikay Ikaw na umagaw ng kapurihan koy dapat kang mamatay!

229

Akoy napahiga sa inilag-ilag, Sinabayang bigla ng tagang malakas; (salamat sa iyo, O Menandrong liyag, kundi ang liksi mo, buhay koy nautas!) Anupat natapos yaong katuwaan sa pangingilabot at kapighatian; si Adolfoy di namin nabukasan, noon diy nahatid sa Albanyang bayan.

227

231

Nanatili pa rin si Florante sa Atenas at lumipas ang isang taon nakatanggap ng sulat si Florante mula sa kanyang ama na nagsasabing namatay na ang kanyang ina. Halos ikamatay ni Florante ang natanggap na balita. Pagkalipas naman ng dalawang buwan nakatanggap muli si Florante ng liham kasama ng isang sundo na kailangan na siyang umuwi. Nagpaalam siya sa kanyang mga kaibigan at guro. Pinayuhan siya ni Maestro Antenor na laging maging handa lalo na sa mga lihim na kaaway dahil natatakot siya sa maaaring gawing paghihiganti ni Adolfo. Sumama sa kanya si Menandro dahil pinayagan naman siya ng kanyang amain. Inihatid si Florante ng kanyang mga kamag-aral at guro hanggang sa daong. 232 Naging santaon pa ako sa Atenas hinintay ang loob ng ama kong liyag 244 Saad sa kalatas ay biglang lumulan sa aba kot nooy tumanggap ng sulat at akoy umuwi sa Albanyang bayan; na ang balang letray iwang may sa aking maestrong nang nagpaalam kamandag! aniyay Florante, bilin koy tandaan. 234 Kamandag kang lagak niyong kamatayan sa sintang ina koy di nagpakundangan, sinasariwa mo ang sugat na lalang ng aking tinanggap na palasong liham! May dalawang buwang hindi nakatikim ako ng linamnam ng payapat aliw; ikalawang sulat ni Amay dumating sampu ng sasakyang sumundo sa akin. 245 Huwag malilingay at pag-ingatan mo ang higanting handa ni Konde Adolfo, pailag-ilag parang basilisko, sukat na ang titig na matay sa iyo. Kung ang isalubong sa iyong pagdating ay msayang mukhat may pakitang - giliw, lalong pag-ingatat kaaway na lihim, siyang isaisip na kakabakahin.

243

246

Mabilis na narating nina Florante at Menandro ang Albanya. Pinuntahan kaagad ni Florante ang ama at mahigpit na nagyakap at puno ng kalungkutan sa pagkamatay ni Prinsesa Floresca. Bigla naman dumating ang embahador ng Krotona dala ang liham mula sa Hari ng Krotona na biyenan ni Duke Briseo. Humihingi ang bayan ng Krotona ng tulong dahil sa ang kanilang kaharian ay nilusob ni Heneral Osmalik, na balitang kilabot ng mandirigma at pangalawa sa kahusayan kay Aladin. Habang ikinukuwento ito ni Florante sa Morong gerero ay napapangiti ito at nagsabing karaniway ang balita ay maraming dadgdag. Nagtungo ang mag-ama kay Haring Linceo upang ibalita ang kaguluhan sa Krotona. Ipinakilala ni Duke Briseo si Florante kay Haring Linceo at humanga ang hari sa kiyas at tindig ni Florante. Inatasan niyang mamuno si Florante a hukbong tutulong sa Krotona lalo nat apo siya ng Hari ng Krotona. Habang pinag-uusapan nila ang gagawing pagtulong sa Krotona nakita ni Florante ang isang napakagandang babae. Humanga nang lubusan ang binata at nakilala niya itong, anak pala ni Haring Linceo; siya ay si Laura. Inihahalintulad ni Florante sa kagandahan kay Venus, ang diyosa ng kagandahan. 257 Anupat ang aming buhay na mag-ama nayapos ng bangis ng sing isang dusa, kami ay dinantnang nagkakayakappa niyong embahador ng Bayang Krotona. Humihinging tulong at nasa panganba Ang Krotonang reynot kubkob ng kabaka Ang puno sa hukboy balita ng sigla Heneral Osmalik na bayanong Persya. Matanto ni Ama ang gayong sakuna sa Krotonang bayay may balang sumira, akoy isinamat humarap na bigla sa Haring Linceong may gayak nang digma.

267

259

Ang wikay O duke! Ang kiyas na ito ang siyang kamukaha ng bunying gerero, aking napangarap na sabi sa iyo, magiging haligi ng setro kot reyno. Namangha ang hari at niyakap ako: mabuting panahon itong pagdating mo, Ikaw ang heneral ng hukbong dadalo sa bayang Krotononag kinubkob ng Moro. Iyong kautangang paroong mag-adya nuno mo ang hari sa bayang Krotona

269

265

271

dugo kang mataas at dapat kumita ng sariling dangal at bunyi sa giyera. 275 272

ang kabataan kot di kabihasnan. Siyang pamimitak at kusang nagsabog ng ningning ang talang kaagaw ni Benusanaki ay bagong umahonsa bubog, buhik ay naglugay sa perlas na batok.

Sapagkat matuwid ang sa haring saysay umayon si Ama kahit mapait man, nang agad masubo sa pagpapatayan Sinabi ni Florante sa kanyang kausap na Moro na si Laura raw ang ikinababaliw ng kanyang isip at dahilan ngayon ng kalungkutan at agam-agam. Tatlong araw bago lumakad si Florante patungong digmaan nagbigay ng piging si Haring Linceo. Pagkatapos ay nagpaalam siya kay Laura na alam niyang mangungulila siya. Naipagtapat ni Florante ang kanyang pag-ibig sa dalaga, di man tuwirang sumagot ng oo ang dalaga ay sapat na kay Florante na maunawaang may pagtingin sa kanya ang dalaga dahil sa ito ay napaluha sa kanyang pag-alis. 279 Ito ay si Laurang ikinasisira 293 Ipinahayag ko ng wikang mairog, ng pag-iiso ko tuwing magunita, ang luha buntong- hininga, luha at himutok at dahil sa tanang himutok at luha, ang matinding sintang ikinalulunod itinotono ko sa pagsasalita. magpahangga ngayonay buhay kong kapos. 280 Anak ni Linceong haring napahamak at kinabukasan ng aking pagliyag; 295 Ngunit kung ang ooy di man binitawan, bakit itinulot, langit na mataas, naliwanagan din sintang nadirimlan, na mapanod ko, kung di ko dapat! at sa pagpanaw ko ay pinabaunan ng may hiyang perlas na sa matay nukal. Tumungo na ng Krotona si Florante kasama ng buong hukbo at si Menandro. Naglaban sila ng limang oras hanggang sa lubusang matalo ni Florante si Heneral Osmalik. Nabawi ni Florante ang Krotona sa mga kamay ng kaaway. Nagbunyi ang buong kaharian sa kanilang tagumpay. Nalubos ang kanilang kaligayahan lalo na nang malaman nila na si Florante pala ay apo ng hari ngunit napalitan ito ng lungkot ng bigla nilang maalala ang maagang pagkamatay ng ina ni Florante na anak ng hari. Pagkatapos ng limang buwan nagpumilit na bumalik si Florante sa Albanya dahil nasasabik na siyang makitang muli si Laura. Malapit na sila sa Albanya nang matanaw nina Florante at mga kasamahan na nakawagayway ang bandilang Medialuna ng hukbong pinamumunuan ni Aladin. Huminto sila sa paanan ng bundok at natanaw nila ang isang babaeng nakagapos na wariy pupugutan ng ulo. Kinutuban si Florante na baka si Laura ang babae kaya hindi sila nag- akasaya pa ng panahon at dali-dali nilang nilusob ang kinaroroonan ng babae. Bago pa mapatay ang Moro mabilis itong nagsitakas. Si Laura nga ang babaeng pupugutan sana dahil sa pagtanggi nito sa pag-ibig na iniluluhog ng Emir, ang gobernador ng mga Moro. Ikinuwento ni Laura kay Florante ang nangyari sa kaharian. Nilusob ng hukbo ni Florante ang mga Moro at pinalaya sina Duke Briseo, Haring Linceo at pati na si Konde Adolfo. Lalong napoot at naiinggit si Adolfo kay Florante dahil sa tinamong tagumpay ng itinuturing niyang kaaway. Nadagdagan pa ito nang mabalitaan niyang naghahandog ng pag-ibig si Florante kay Laura kaya naman nag-isip siya ng paraan kung papaano mapapatay si Florante. Makalipas ng ilang buwan may ibang pangkat naman ang lumusob sa Albanya; ito ay ang hukbo naman ni Miramolin na isang Turko. Nakipaglaban muli ang hukbo ni Florante sa pangkat ni Miramolin. Nanalong muli ang hukbo ni Florante at labimpitong hari ang nagbigay sa kanya ng paggalang dahil sa ipinamalas niyang galing at kadalubhasaan sa paghawak ng kalis. Isang araw pagkatapos magtagumpay sa Etolya, nakatanggap siya ng kalatas na pinababalik kaagad siya sa Albanya. Agad-agad naman siyang umuwi at iniwan muna kay Menandro ang pamumuno sa hukbo. Ngunit laking gulat niya nang pagdating niya rooy may tatlumpung libong kawal ang sumalubong sa kanya. Hindi niya nagawang lumaban; iginapos siya at ikinulong sa karsel. Nabatid din niya na sina Haring Linceo at Duke Briseo ay ipinapapatay ni Konde Adolfo. Nabalitaan din niyang nakatakdang nang ikasal sina Adolfo at Laura. Halos madurog ang puso ni Florante sa sunud-sunod na kasawiang kanyang dinaranas. Ikinulong si Florante ng labingwalong araw pagkatapos ay dinala sa gubat at iginapos sa isang puno. May dalawang araw siyang naroon bago siya natagpuan ng Morong gerero. 299 At kung di sa luhang pabaon sa akin, nakapagitan din ang lilong pighati; namatay na muna bago ko naatim at ang pagkamatay ng ina kong pili, dusang di lumikat hanggang sa dumating malaon nang lantay nanariwang muli. sa bayang Krotonang hukbo ng hilahil. 314 Naging limang buwan ako sa Krotona 310 Lalo na ang tuwa nang akoy matatap nagpilit bumalik sa Reynong Albanya; na apo ng hari nilang nilalayag; di sinong susumang sa akay ng sinta ang monarka namay di-munti ang galak, kung ang tinutungoy lalot isang Laura? luha ang nagsabi ng ligayang ganap. 316 Kaya pala gayoy nawagayway 312 Sa ligaya namin ng nuno kong hari, sa kutay hindi na bandilang binyagan,

325

kundi Medialunat reynoy nasalakay ni Alading salot ng pasuking bayan. Pagpasok na namin sa loob ny reyno bilangguay siyang unan kong tinungo; hinango ang harit ang dukeng ama kosa kaginoohay isa si Adolfo. Di nag-ilang buwan ang sa reynong tuwa at pasasalamat sa pagkatimawa, dumating ang isang hukbong maninira[ na tag-Turkiyang masakim na lubha.

341

Mahigpit kanga ba sa mapagpupunuan ng hangal na puno at masamang asal sapagkat ang haring may hangad sa yaman ay mariing hamapas ng Langit ng bayan. Akoy lalong abat dinaya ng ibig, may kahirapan pang para ng marinig na ang prinsesa koy nangakong mahigpit pakasal sa Konde Adolfong balawis? Ito ang nagkalat ng lasong masidhi sa ugat ng aking pusong mapighati at pinagnasang buhay koy madali sa pinanggalingang walang magsauli Sa pagkabilanggo labingwalong araw naiinip ako ng di pagkamatay gabi nang hangguit ipinagtuluyan sa gubat na itot kusang ipinugal. Bilang makalawang maligid niPebo ang sandaigdigan sa pagkagapos ko, nang inaakalang nasa ibang mundo, imulat ang matay nasa kandungan mo.

342 330

343 333 Niloob ng Langit na aking nasupil ang hukbo ng bantog na si Miramolin; siyang mulang araw ikinalagim sa Reynong Albanya ng Turkong masakim. 344 335 Isang araw akong bagong nagbiktorya sa Etolyang Syudad na kusang binaka, tumanggap ng sulat ng aking monarka, mahigpit na bilang umuwi sa Albanya. 345 337 Nang dumating akoy gabing kadiliman, pumasok sa reynong walang agam-agam; pagdakay kinubkob (laking kaliluhan!) ng mat tatlumpung libong sandatahan.