Otpornost Materijala II Skripta Ismet Hajduk

OTPORNOST MATERIJALA II
SKRIPTA

Skripta
Otpornost materijala II
2

1. TORZIJA

Skripta
3

Obostrano ukljeteni tap prikazan na slici optereen je momentima torzije M
1
=50 kNm i M
2
=30 kNm.
Potrebno je odrediti:
a) Naprezanja u taki E.
b) Ugao zaokreta presjeka C.

RJEENJE
Uslov ravnotee:

x A 1 2 B
A B 1 2
M 0 M M M M 0
M M M M 50 30 20 kNm
OSNOVNI SISTEM
= + + =
+ = = =

ZADATAK br. 1
Skripta
4
B
Uslov kompaktibilnosti deformacija:
0 =

1 2 2 B B
p1 p1 p2 p1 p2
1 2 2 B B
p1 p1 p2 p1 p2
4 4
6 4 1
p1
4 4 4 4
6 1 2
p2
M a M a M a M a M 2a G
0
G I G I G I G I G I a
M M M M 2M
0
I I I I I
d (120 mm)
I 20, 358 10 mm
32 32
d d 120 100
I 10,54 10
32 32 32 32

=

=

= = =

= = =
4
6 4
p2
p2 p1
6 4
p1
1 2 2 B B
p1
p1 p1 p1 p1
B B
A B A
mm
I
10,54 10 mm
0,518 I 0, 518 I
I 20,358 10 mm
M M M M 2M
I
I 0, 518 I I 0,518 I
30
50 30 4,861 M M 7,8 kNm
0,518
M M 20 kNm M 27,8 kNm
= = =
= +

= =
+ = =

6
t 2
E
6 4
p2
6
A
C
5 6 4
p1
2
Naprezanje u taki E:
M d 22, 2 10 Nmm 100 mm
105, 31 MPa
I 2 2 10, 54 10 mm
Ugao zaokreta presjeka C:
M a 27,8 10 Nmm 600 mm
0, 0102 rad
N
G I
0,8 10 20, 35810 mm
mm
= = =

= = =

Skripta
5

elini cilindrini tap prenika 2,5 cm ima zadebljanja A i B. Na ova zadebljanja navuena je elina
cijev debljine zidova 1,25 mm. Pri navlaenju cijevi tap je bio uvijen momentima od 75 Nm. Poslije
zavarivanja cijevi za zadebljanja tapa uklonjeni su momenti sa njegovih krajeva. Odrediti vrijednost
najveeg tangencijalnog napona u cijevi poslije rastereenja krajeva tapa. Smatrati da su ispusti A i B
ne deformiu.

0
0
RJEENJE
Poslije uklanjanja momenta M s krajeva tapa njegov dio izmeu zadebljanja A i B, koji je uvijen
za ugao , tei da se odvije (rastereti), ali ga pri tome sprjeava cijev. Prema tome, tap se
cijev
cijev tap
ne odvija
potpuno ve samo za ugao za koji se uvija cijev. Pri tome se od strane tapa preko zadebljanja
A i B prenosi na cijev momenat uvijanja M . Takav momenat M , jednakog intenzitet
cije
a, oigledno
se prenosi i na tap od strane cijevi. Na taj nain za rjeavanje ovog zadatka mogu se postaviti dvije
jednaine:
jednaina za ravnoteu:
M
v tap t
0 cijev tap
cijev tap
0
p,tap p,cijev p,tap
M M
jednaina podudaranja deformacije:

ili :
M l M l
M l

I G I G I G
Poslije
= =
= =

=

cijev tap t
p,tap
0 t t t
p,tap p,cijev p,tap p,tap p,cijev
0
t
skraenja sa l i G i zamijene M i M izrazom za M dobijamo
I
M M M M
1 ,
I I I I I
odakle je:
M
M
1
| |
= + = + |
|
\ .
=
p,tap
p,cijev
2 t
2 2
sred
75
68, 5 Nm
I
1 0, 0975
I
Sada se moe odrediti tangencijalni napon u cijevi:
M 6850
643 N/ cm
2 r t 2 3,14 3, 69 0,125
= =
+
+
= = =

ZADATAK br. 2
Skripta
6

Opruga za vrata od eline ipke kvadratnog poprenog presjeka uvrena je jednim krajem za
vrata(u taki A kao) a drugim za tok(u taki B).Nai intenzitet sile P kojom treba vui ruicu vrata da
bi se ona otvorila za 90
o
i ugao za koji treba prethodno uviti ipku, da bi pri otvaranju vrata
najvei napon dotigao
dop
=500 N/mm
2
.Duina ipke je 2 m, dimenzije poprenog presjeka 6x6
mm.irina vrata je 1 m.

t
max
2
2
t
3
t
3
3
t
3 5 3
RJEENJE
M

hb
h
za 1 0, 208 , =0,141
b
M 0, 208 6 6 500 22 464 Nmm
M P 1000 P 10 Nmm
P 10 22 464
P=22,464 N
10
22 464 2
M h l 3, 09
2
=
G hb 0,141 0,800 10 6 6
=
= =
= =
= =
=

= =

818
rad=1,54909 rad
2
=88,74

ZADATAK br.3
Skripta
7

2. TRAENJE UGIBA, MAKSVEL-MOROVA ANALOGIJA,
PRAVILO VEREAGINA

Skripta
8

Za nosa i optereenje na slici:
a) Izvriti dimenzioniranje nosaa ako mu je popreni presjek sastavljen iz dva NP profila ako
je
d
=160 N/mm
2
.
b) Nai ugib na kraju prepusta Maksvel Morovom analogijom i provjeriti da li je vei od
dozvoljenog v
d
C
=0,5 mm.
c) Eventualno izvriti dimenzioniranje na ugib.

RJEENJE
a)

[
max
6
3 3
z,pot
4 2
z
Dimenzioniranje
M 66,15 kNm
66,15 10
W 413, 4 10 mm
160
Dimenzioniranje vrimo probanjem:
I proba usvajamo NP 20 I 148 cm , F 32, 2 cm
=
= =
= =

2 4
z
3 3
z,stv z,pot
I 2 (148 32, 2 5, 49 ) 2237 cm
2237
W 298 cm W 413, 4 cm
7, 5
= + =
= = < =

[
4 2
z
II proba usvajamo NP 24 I 248 cm , F 42, 3 cm = =

2 4
z
3 3
z,stv z,pot
I 2 (248 42, 3 6, 27 ) 3821 cm
3821
W 449 cm W 413, 4 cm
8, 5
= + =
= = > =

ZADATAK br. 1
Skripta
9
[ Usvojeno: 2 NP 24

b)

Skripta
10
3
C
12
C
C d
5 4
C
d
C C
12
C
z,pot
d
C
EIV 312, 5 260 51, 5 kNm
M 51, 5 10
v 0, 67 mm V 0, 5 mm
EI 2, 0 10 3821 10
Iz ovoga slijedi da je mjerodavno dimenzioniranje na ugib:
M
c) v V
EI
M 51, 5 10
I
E V 2, 0 1
= + =
| |

= = = > =
|

\ .
=
= =

[
4 4
5
4 2
z
5150 10 mm
0 0, 5
probamo NP 28 I 399 cm , F 53, 3 cm
=
= =

2 4 4
z z,pot
I 2 (399 53, 3 6, 97 ) 5976 cm I 5150 cm = + = > =
[ Usvojeno: 2 NP 28

a) Izvriti dimenzioniranje nosaa kao INP ako je
d
=160 N/mm
2
.
b) Nai ugib u taki C Maksvel Morovom analogijom i provjeriti da li je vei od dozvoljenog
v
d
C
=1,5 mm.
c) Eventualno izvriti dimenzioniranje na ugib.

RJEENJE
a)

ZADATAK br. 2
Skripta
11
max
6
3 3 3
z,pot
3
z
4
z
Dimenzioniranje
M 25, 6 kNm
25, 6 10
W 160 10 mm 160 cm
160
iz tablica usvajamo INP 18 sa: W 161 cm
I 1450 cm

=
= = =
=
=
2
A 27,9 cm
b) Sada traimo ugib u taki C na fiktivnom nosau:
=

3
C A
1 2
C
C
12
C
C d
5 4
C
C d
C
z
M R 2, 0 Q 1, 0 Q 0, 66 55, 9 kNm
EIV M
M 55, 9 10
v 19, 67 mm V 15 mm
EI 2, 0 10 1450 10
Iz ovoga slijedi da je mjerodavno dimenzioniranje na ugib:
M
c) v V
EI
M
I
E V
= =
=
| |
= = = > =
|

\ .
=
=
12
4 4 4
5
d
3
z
4
z
55, 9 10
1863 10 mm 1863 cm
2, 0 10 15
iz tablica usvajamo INP 20 sa: W 214 cm
I 2140 cm

= = =

=
=
2
A 33,5 cm =

Skripta
12

Za nosa i optereenje na slici odrediti ugao zaokreta i ugib na kraju prepusta Maksvel Morovom
analogijom.

RJEENJE

ZADATAK br. 3
Skripta
13

C C
3
C
4 4
C C
3 o
C
4 4
M M 260 114 374
v 4, 34 10 m 4, 34 mm
EI 8, 6 10 8, 6 10
T T 150 57 207
2, 407 10 rad 8, 275
EI 8, 6 10 8, 6 10
| | +
= = = = =
|

\ .
+
= = = = =

Skripta
14

Odrediti ugao zaokreta i ugib presjeka na kraju prepusta kao i ugib presjeka na sredini raspona
Maksvel Morovom grafo analitikom metodom.

B
A 2 1
A
B
B 1 2
B
(C) (C) (z)
C C z
x x x
RJEENJE
M 0
R 6 P 4 P 2 q 2 1 0
R 20 kN
M 0
R 6 P 4 P 2 q 2 7 0
R 50 kN
M
M T
q v
EI EI EI
=
+ =
=
=
=
=
= = =

ZADATAK br. 4
Skripta
15
2
1
2
2
2
3
2
4
2
5
A
x(z)
B
2 3 4 5
2
B
x(
1
2 20 13, 3 kNm
2
1
0, 67 20 6, 7 kNm
2
1
1, 33 40 26, 6 kNm
2
2 40 80 kNm
1
40 2 40 kNm
2
M 0
1 1 2
R 6 (6 0, 67) (4 1, 33) 3 2 0
3 3 3
R 62, 2 kNm
M
= =
= =
= =
= =
= =
=
+ + =
=
B
z)
2
A
2
C B
1
C
C
x
6 9 2 2
x
o
C
2
C B
1
C
C
x
0
R 77,8 kNm
R R 62, 2 13, 3 48, 90 kNm
R

EI
EI 2, 0 10 2140 4, 28 10 daNcm 4280 kNm
48, 90
0, 0114 rad 0, 6
4280
3
M R 2 2 101, 4 kNm
4
M 101, 4
v
EI 42
=
=
= = =
=
= = =
= = =
= + =
= =
2 4
K A
5
K
K
x
0, 024 m 2, 4 cm
80
1
M R 3 (1 2) 0,5 146, 6 kNm
3 2
M 146, 6
v 0, 034 m 3, 4 cm
EI 4280
| |
= =
|
\ .
= + =
= = = =

Skripta
16

Za nosa prikazan na slici Maksvel Morovom analogijom odrediti ugib i nagib u taki D.

RJEENJE

Ugib i nagib u posmatranom presjeku stvarnog nosaa je jednak fiktivnom momentu odnosno fiktivnoj
transverzalnoj sili na fiktivnom nosau koji je optereen fiktivnim optereenjem.
q
x
x
M
tj. v M T
EI
Na sljedeoj slici prikazan je fiktivni nosa optereen odgovarajuim fiktivnim optereenjem q, pri
emu granini uslovi po silama na fiktivnom nosau odgovaraju graninim uslo
= = =
vima po pomjeranjima
na stvarnom nosau.

2
0 1
2
0 2
2
0 3
Veliine fiktivnih sila su:
1
EI 45 4, 5 101, 25 kNm
2
1
EI 30 3, 0 45, 00 kNm
2
2
EI 22, 5 3, 0 45, 00 kNm
3
= =
= =
= =

ZADATAK br. 5
Skripta
17
2
0 4
C
2
0
2
D
0
D
0
1
EI 30 1, 5 22,5 kNm
2
Iz uslova M 0 dobijamo vrijednost fiktivne reakcije B:
EI B 195 tm
Fiktivne presjene sile u taki D su:
EI T 101, 25 195 45, 0 45, 0 22, 5 71, 25 kNm
EI M 101, 25
= =
=
=
= + + =
=
3
3
D
D
4
0
D
D
0
7, 5 195 4, 5 45, 0 3 45, 0 2, 5 22, 5 1, 0 118,13 kNm
Konane vrijednosti ugiba i nagiba u taki D su:
118,13 118,13
v M 2, 363 10 m 0, 002363 m 2, 363 mm
EI 5 10
71, 25 7
T
EI
+ + =
| |
= = = = = =
|

\ .
| |
= = =
|
\ .
3
4
1, 25
1, 425 10 rad
5 10

=

Za zadani nosa i optereenje prema slici potrebno je grafoanalitikom metodom odrediti<.
a) Ugao zaokreta take B.
b) Vertikalni pomak take A.

RJEENJE

ZADATAK br. 6
Skripta
18
B
2
C
C D
D C
M 0
a
q R a
2
R 10 kN R
M R b 10 3 30 kNm
=
=
= =
= = =

1
2
3
1 20 40
2
3 EI 3EI
1 20 20
2
2 EI EI
1 10 15
3
2 EI EI
= =
= =
= =

C
B
2 3
B
B
M 0
2 2
2 3 R 2
3 3
20 4 15
2 R 2
EI 3 EI
85
R
3EI
=
+ =
+ =
=

B B
B
3 4
B
A
A B
1
A
A
A
A
3 4
85 85
T R
3EI 3 30500 10 4, 5 10
0, 00206 rad
M 0
3
M R 2 2
4
85 40 3
M 2 2
3EI 3EI 4
230
M
3EI
230 230
w M 0, 00559 m
3EI 3 30500 10 4, 5 10
= = = =

=
=
= +
= +
=
= = = =

Skripta
19

Za nosa promjenjivog poprenog presjeka potrebno je grafoanalitikim postupkom odrediti:
a) Vertikalni pomak take C.
b) Ugao zaokreta presjeka A.
Moment povrine drugog reda nosaa na dijelu DE triput je vei nego na dijelu nosaa AD.
a=3,0 m b=2,0 m c=6,0 m F=30 kN q=20 kN/m

RJEENJE

( )
D
2 3 1
2
M 0
1 2 1
6 6 6 3 B 9 0
3 3 3
1
B 270 2 90 4 45 7
9
B 15 kNm
=
| |
+ + + =
|
\ .
= + +
=

ZADATAK br. 7
Skripta
20

Zadatak se moe rijeiti i koristei princip superpozicije.
a) samo F 30 kN =

( )
D
F
2 1
F
2
F
3
C,F F
1
3
C,F
C,F
M 0
2 1
6 6 3 B 9
3 3
1
120 4 90 7 B
9
B 150 kNm
1
M B 3 3 150 3 90 360 kNm
3
M 360 kNm
w
EI EI
=
| |
+ + =
|
\ .
+ =
=
= = =
= =

Skripta
21
2
F F
2
A F
A,F
A B 150 kNm
T A 150 kNm

EI EI EI
= =
= = =

b) samo q 20 kN/ m =

( )
D
q
3
2
q
3
C,q q
5
3
C,q
C,q
2
q q
2
A q
A,q
C C,F C,q
M 0
1
6 3 B 9
3
B 135 kNm
1
M 3 B 3 45 135 3 360 kNm
3
M 360 kNm
w
EI EI
A B 135 kNm
T A 135 kNm

EI EI EI
konaan rezultat: w w w 0

=
+ =
=
= = =
= =
= =

= = =
= + =
2
A A,F A,q
15 kNm

EI
= + =

Skripta
22

Nosa zadatog poprenog presjeka optereen je kontinualnim optereenjem.
a) Odrediti maksimalnu doputenu vrijednost optereenja q ako je
d,pr
=120 N/mm
2
, a
d,z
=120
N/mm
2
.
b) Za tako odreeno optereenje izraunati ugib presjeka M (udaljenog 3 m od oslonca B) ako je
E=2,110
5
N/mm
2
.

RJEENJE
a)

ZADATAK br. 8
Skripta
23

2 2 4
z
3
g
d 3
x
I 148 32, 2 13, 53 2 (1860 45, 7 4, 76 ) 11833 cm
11833
W 761 cm
15, 54
11833
W 989 cm
11, 96
dimenzioniranje
oslonac A ta
= + + + =
= =
= =
ka C
ZATEZANJE: q 41, 986 N/ mm ZATEZANJE: q 77, 76 N/ mm
PRITISAK: q 40, 92 N/ mm PRITISAK: q 41, 41 N/ mm
UKUPNO DOZVOLJENO OPTEREEN
= =
= =
JE:
q 40, 92 N/ mm =

b)

M1 M2
M
12
M
5 4
M
M M
v
EI
( 130, 94 317, 3) 10
v 7, 499 mm
2,1 10 11833 10
v 7, 499 mm
+
=
+
= =

=

Skripta
24

Primjenom metode jedininog optereenja (Vereagin) potrebno je odrediti horizontalni i vertikalni
pomak take C.
E=210
5
Mpa
I=400 cm
4

l=5,0 m a=2,0 m

RJEENJE
Kako bi dobili vertikalni pomak take C postavljamo jedininu vertikalnu silu V u taku C u smjeru
traenog pomaka.

Kako bi dobili horizontalni pomak take C postavljamo jedininu horizontalnu silu H u taku
C u smjeru traenog pomaka.

2 2
H V
Rezultantni pomak take C: 0, 2109 m = + =

ZADATAK br. 9
Skripta
25

Po kakvoj krivoj treba prethodno saviti gredu AB koja slobodno lei na dva oslonca da bi pri
pomjeranju po njoj sile F, njena napadna taka ostala za sve vrijeme na nivou oslonaca AB.

RJEENJE
Ovaj zadatak rijeit emo tako to emo gredu AB postaviti u horizontalan poloaj, opteretiti je silom F
na rastojanju x od oslonca A i nacrtati dijagram momenata. Zatim gredu opteretiti generalisanom silom
F=1 na rastojanju x od oslonca A i rijeiti Maksvel-Morov integral (odrediti ugib na mjestu djelovanja
sile F u funkciji x). Na taj nain emo dobiti krivu po kojoj bi prethodno trebalo saviti gredu da bi ona
nakon optereenjasilom F na bilo kom mjestu uijek bila u horizontalnom poloaju.

1
2
2 2
1
1 F (l x) x 2 (l x) F (l x) l x 2 (l x)
v x x x x
EI l 2 3 l l 2 3 l
F x
v (x 2 l x l )
3EI l
( | | | | | | | |
= +
| | | | (
\ . \ . \ . \ .

= +

ZADATAK br.10
Skripta
26

Za nosa i optereenje na slici primjenom pravila Vereagina odrediti igib i ugao nagiba u taki C.

RJEENJE

ZADATAK br.11
Skripta
27
C
4
4
C
4
1 2 37, 5 3 1 37, 5 3 2 80 2 2 80 6 2
v 67, 5 6 1 2 2 2 2
3 2 3 2 3 2 3 2 3 8, 6 10
808,10
0, 009 m 9 mm
8, 6 10
1 2 37,5 3 80 6 2 80 2
67, 5 6 0, 5 2 0, 5 1 1
3 2 2 3 2 8, 6 10
431,

(
=
(

= = =
(
= + + + =
(

=
4
25
0, 005 rad
8, 6 10
=

Odrediti ugib presjeka na sredini grede optereene prema slici.

RJEENJE

2
B
2 2 2
4 4
B
1 2 q l l 5 l l l l 2 l l l 1
v 2 M M
EI 3 8 2 8 4 4 2 2 3 4 2 2 3
1 5 M l M l 1 5 3 M l
v q l = q l
EI 384 24 48 EI 384 48
(
=
(

( (

=
( (

ZADATAK br.11
Skripta
28
( )
6 2
4
B
5 4
B
1 5 3 40 10 4000
v 20 4000
384 48 2,1 10 4250 10
v 7, 4696 4, 4818 2, 9878 m 3 mm 0, 3 cm
(

=
(

= =

Skripta
29

3. KOSO SAVIJANJE

Skripta
30

Dimenzionisati drvenu ronjau raspona l=3,2m sistema proste grede za poloaj i optereenje dato na
slici.Odnos irine prema visini presjeka usvojiti 1/2,a doputeni napon je
2
dop
10 N/mm = .

RJEENJE

x dop
z y
1 1
3
4
z
3
4
y
6
x dop
4 4
3 3
sin cos
M y z
I I
b 1 b
za = y b , z , h=2b
h 2 2
b 8b 2
I b
12 3
2b b 1
I b
12 6
0,866 0, 5 b
8 10 b 10, 0
2 1
2
b b
3 6
10392000 12000000
10, 0
b b

| |

= + |
|
\ .
= =
= =
= =
| |
|
= + =
|
|
|
\ .
+ =
3
22392000
b 13, 08 10 mm
10
b=14 cm
USVOJENO:
h=2b=28 cm
= =

ZADATAK br.1
Skripta
31

Dimenzionisati dati nosa ako je h/b=2 i
2
dop
15 N/mm = .Za tako dimenzionisan nosa odrediti
poloaj neutralne ose i u opasnom presjeku ekstremne vrijednosti normalnih napona.

RJEENJE

max
0
z max
0
y max
3 3
.
y 4 z
x dop z
z y
0
x max
z
M 48 kNm
M M cos30 0,866 M 41, 57 kNm
M M sin30 0, 5 M 24, 00 kNm
M
M bh b 8b
y z h=2b, I 0, 666b
I I 12 12
cos30
M
I
=
= = =
= = =
= + = = =
=
0 3
.
4
dop y
y
6 6
x
. .
4 4
3 3
. .
sin30 hb
y z I 0,166b
I 12
41, 57 10 24, 00 10 b
b 15, 0
2
0, 666b 0,166b
41570000 24000000
b 8957 10 b=20,76 10 mm
150 0, 666 150 0,166 2
| |
+ = = |
|
\ .

= +
= + =

4 4
z y
b=22 cm
USVOJENO: I 156 170 cm ; I =39 042 cm
h=2b=44 cm

=

ZADATAK br.2
Skripta
32

0 0
z y
0 z
y
6 6
C D
x x
4 4
C D 2
x x
Poloaj neutralne ose:
cos30 sin30
y z 0
I I
I
y tg30 z
I
y 2,30 z
41, 57 10 24, 00 10
220 110
156170 10 39042 10
5,9 6,8 12, 7 N/mm

+ =
=
=

= =

= = =

Za konzolu i optereenje na slici:
a)Izvriti dimenzioniranje kao INP ako je
2
dop
160 N/mm = ,a orjentacioni odnos W
z
/W
y
=8,
b)Za usvojeni presjek u ukljetenju odrediti poloaj neutralne ose i nacrtati dijagram normalnog
napona.

RJEENJE

2
z,max
y,max
ql
M (Fcos 3 ) 27, 70 kNm
2
M Fsin 3 3, 00 kNm
= + =
= =

ZADATAK br.3
Skripta
33

( )
y,max z,max A
x x,max dop
z y
6 6
x,max
z y
A 6 6
x x,max
z
3
z,pot
z
M M

W W
27, 70 10 3, 0 10
160
W W
1
27, 70 10 8 3, 0 10 160
W
W 323,125 cm
Iz tablica: ODGOVARA INP 24 : I 4250 c
= = +

= +
= = +
=
=
4 4
y
4 4
z y
6 6
x,max
3 3
2 2
x,max dop
m ; I 221cm
W 354 cm ; W 41, 7 cm
27, 70 10 3, 0 10

354 10 41, 7 10
79, 0 72, 0 151, 0 N/mm 160 N/mm
P
=
= =

= +

= + = < =
x
y
z
y z
oloaj neutralne ose dobije se kada se izraz za izjednai sa nulom,tj.
M
I
y z
I M
y tg z tg 2, 08 64 ,35
y=2,08 z

=
= = =

Skripta
34

Za gredu i optereenje na slici,odrediti:
a)Apsolutnu(max)vrijednost normalnog napona,
b)Poloaj neutralne ose u opasnom presjeku grede.

RJEENJE

4
4
z y
y
z
x
z y
Max.vrijednost normalnog napona na gredi javit e se u taki C ili u taki D. U daljim razmatranjima
uzet emo taku D kao mjerodavnu.
d
d 20 cm ; r= 10 cm
2
r
I I 7854 cm
4
M
M
y z
I I
= =
= = =
= +
x
... iz 0 dobivamo poloaj neutralne ose =

ZADATAK br.4
Skripta
35
z y
6 6
4 4
y=r sin ; z=r cos
M 6, 24 kNm ; M 1,8 kNm
6, 24 10 1,8 10
100 sin 100 cos 0
7854 10 7854 10
7,94 sin 2, 29 cos
tg 0, 2884 =16 , 09 =90 73 , 91
y=r

= =

+ =

=
= =

y
z
max
z y
6 6
max
4 4
2
max
sin ; z=r cos
M
M
y z
I I
6, 24 10 1,8 10
100 0, 961 100 0, 277
7854 10 7854 10
8, 26 N/mm

= +

= +

=

Odrediti take presjeka u kojima se javljaju ekstremna naprezanja i njihove vrijednosti.

F=10 kN
l=5 m
a=20 cm=0,2 m

2 2
2 2
T
2
2 2
T
2
RJEENJE
A 2a a a 3a
a
a 2a a
5
2
y a
6 3a
a 3
a 2a a
7
2 2
z a
6 3a
= + =
+
= =
+
= =

ZADATAK br.5
Skripta
36
( )
2 2
3 3
2 2 4 4
y
3
2 2
3
2 2 4 4
z
2
yz
a a a 7 2a a 3 7 11
I a a 2a a a a 146 666 cm
12 2 6 12 2 6 12
2a a
a a a 5 5 11
I a a 2a a a a 146 666 cm
12 2 6 12 6 12
a 7
I 0 a a
2 6
( (
| | | |
= + + + = = ( (
| |
\ . \ .
( (

(
(

| | | |
( = + + + = = (
| |
\ . \ . (
(

= +
( )
2 4
4 4
yz
4 4
y z
1,2 y z
a 5 3 7 5 1
a 0 2a a a a a a
2 6 2 6 6 3
Glavne osi momenata povrine drugog reda:
1 1
2 a 2 a
2I
3 3
tg2 = 2 90 45
11 11
I I 0
a a
12 12
1 1
I I I
2
( (
| || | | || |
+ + =
| | | | ( (
\ .\ . \ .\ .

= = = = =
= +

( ) ( )
2 2
4 4 4
y z yz
4 4
1
4 4
2
yz
1 11 1 1 11 1
I I 4 I 2 a 2 a a
2 2 12 2 3 12 3
5
I a 200 000 cm
4
7
I a 93 333 cm
12
I 0
| |
+ = =
|
\ .
= =
= =
=
4
1
4
2
B B B
3
4 4
1 2
Poloaj neutralne ose:
5
a
I 15
4
tg tg tg45 2,14286 65
7
I 7
a
12
Ekstremna naprezanja su u takama B i D:
2
a
cos 45 sin 45 2 2a Fl 4
6
M z y Fl
5 7
I I 2 5 a
a a
4 12
= = = = =
| |
|
| |

| = + = + = +
|
|
\ .
|
\ .

3
3 3
B
3
D D D
3 3 3
4 4
1 2
D
2 18 Fl 18 10 10 5
7 35 35 a 0, 2
3, 21 MPa
2
a
cos 45 sin 45 2 2a Fl 4 2 38 Fl 38 10 10 5
6
M z y Fl
5 7
I I 2 5 7 35 35 a a 0, 2
a a
4 12
6, 78 MPa
| |
= =
|
\ .
=
| |
|
| |
| |
| = + = + = + = =
|
|
| \ .
\ .
|
\ .
=

B
B
D
B
7 5 7 2 5 2
z a cos 45 a sin 45 a a 2a
6 6 6 2 6 2
5 7 5 2 7 2 2
y a cos 45 a sin 45 a a a
6 6 6 2 6 2 6
5 7 5 2 7 2
z a cos 45 a sin 45 a a 2a
6 6 6 2 6 2
7 5 7 2 5 2 2
y a cos 45 asin 45 a a a
6 6 6 2 6 2 6

= + = + =

= = + =
= + = + =
= = =

Skripta
37

Za nosa i optereenje prema slici potrebno je odrediti maksimalna normalna naprezanja i poloaj
neutralne osi, te skicirati dijagram normalnih naprezanja. Dimenzije poprenog presjeka zadane su u
milimetrima.

RJEENJE

o
y
y
(F cos ) l 60 cos50 4
M
4 4
M 38, 57 kNm

= =
=

o
z
z
(F sin ) l 60 sin50 4
M
4 4
M 45, 96 kNm

= =
=

ZADATAK br. 6
Skripta
38
3 3
6 4
y
3 3
6 4
z
6 4
y o o
6 4
z
160 100 80 60
I 11,8933 10 mm
12 12
100 160 60 80
I 31, 5733 10 mm
12 12
Poloaj neutralne osi:
I
11,8933 10 mm
tg tg tg50 24,18
I 31, 5733 10 mm

= =

= =
= = =

6 6
y
z
max max max
6 4 6 4
min
y z
max
min
2
x,max
2
x,min
M
M 38, 57 10 Nmm 45, 96 10 Nmm
z y 50 mm 80 mm
I I 11,8933 10 mm 31, 5733 10 mm
(162,15 116, 45)
278, 6 N/mm
278, 6 N/mm
| |
| |

= + = + |
|
|

\ .
\ .
= +
=
=

Skripta
39

Izvriti dimenzioniranje nosaa prikazanog na slici ako je
d
=160 N/mm
2
. U taki C
nacrtati dijagram normalnog napona u odnosu na neutralnu osu.

RJEENJE

ZADATAK br. 7
Skripta
40
3 3
2 2 2 2 4
z
3 3
2 2 2 2 4
y
2 2 4
zy
1,2
t 27t t 4t
I 4t (0,857t) 3t (1,143t) 9, 44 t
12 12
t 64t t 3t
I 4t (0, 643t) 3t (0,857t) 9, 44 t
12 12
I 4t 0,857t 0, 643t 3t 0,85t 1,143t 5,143 t
9, 44 9, 44 9, 44 9, 44
I
2

= + + + =

= + + + =
= =
+
=
( )
2
2 4
4
1,2
4
1
4
2
zy
z y
max
1,max
2,
( 5,143) t
2
I 9, 44 5,143 t
I 14, 583 t
I 4, 297 t
2 I
tg2
I I
2 90 45
Dimenzioniranje
M 40 kNm
M 40 cos 45 28, 28 kNm
M
| |
| |
|
+
|
|
\ .
\ .
=
=
=
= =
= =
=
= =

max
1 2
x,max
1 2
1 2
2 1
6 6
x,max
4 4
40 sin 45 28, 28 kNm

M M
(2) (1) 0 poloaj neutralne ose
I I
M I
(1) (2) 0, 295 (2)
M I
16 43
28, 28 10 28, 28 10
(2) (1) 160
14, 583 t 4, 297 t
'1' 2, 643t sin 0
= =
= + =
= =
=

= +
=
6 6
x,max
4 4
6
3
1 2
x,max
1
, 357t cos 1, 617t
'2' 2, 643t cos 0, 357t sin 2,121t
28, 28 10 28, 28 10
2,121t 1, 617t 160
14, 583 t 4, 297 t
14, 755 10
t t 45,18 mm
160
USVOJENO: t 46 mm
M M
(2)
I
=
= + =

= +
= =
=
=
d
2
6
A 2
x
4
6 6
B 2
x
4 4
(1)
I
28, 28 10
1, 919 46 129, 75 N/mm
4, 297 36
28, 28 10 28, 28 10
2,121 46 1, 617 46 151, 58 N/mm
14, 583 46 4, 297 36

= =

= + =

Skripta
41

Greda trouglastog poprenog presjeka na slici izloena je savijanju momentom M=1,2 kNm u ravni
koja je paralelna strani A-B grede.Odrediti poloaj neutralne ose i napon u tjemenima trougla.Odrediti
takoe najvei intenzitet momenta M pri savijanju grede u vertikalnoj ravni,ako je
2
dop
10 N/mm = .

ZADATAK br.8
Skripta
42
y
z
x x
z y
y y
z z
z y z y
3 3
4
z
3 3
y
RJEENJE
M
M
y z iz 0 dobivamo poloaj neutralne ose
I I
M M
M I
y z =0 y= z - jednaina neutralne ose
I I M I
bh 12 15
I 1125 cm
36 36
b h 12 15
I 540
48 48
= + =
+
= = =
= = =
4
z
y
cm
6
tg 0, 4 = 21 ,80141
15
M Mcos 1,114 kNm
M Msin 0, 4457 kNm
0, 4457 1125
y= z y=0,8336 z tg =0,8336 =39 ,81
1,114 540
= =
= =
= =

6
A 2 z
x
4
z
6 6
y B 2 z
x
4 4
y z
y C z
x
z y
2
x
M 1,114 10
y 100 9, 9 N/mm
I 1125 10
M
M 0, 4457 10 1,114 10
z y 60 50 9, 9 N/mm
I I 540 10 1125 10
M
M
y z 0
I I
Dijagram normalnog napona N/mm prikazan je na slje
= = =

= = =

= + =
(

deoj slici:

2
dop z
4
dop z A 6 z
x A dop z
z A
z
10 N/mm , M ?
I
M 10 1125 10
y M 1,125 10 Nmm=1,125 kNm
I y 100
M M 1,125 kNm
= =

= = = =
= =

Skripta
43

4. DIFERENCIJALNA JEDNAINA ELASTINE LINIJE

Skripta
44

Napisati jednainu elastine linije za dati nosa:

2
x
2
x
B
2 2
x1
x2
RJEENJE
M (z) d v
dif.jedn.elastine linije
EI dz
POLJE A-1 0 z l/2
l 3
M 0 A l-q l 0
2 4
3
A= ql
8
qz 3 qz
M (z) A z qlz
2 8 2
POLJE 1-B l/2 z l
M (z) A z
=

= =
= =

=
2
2 2
1
x x1
2
2 3
1
x 1
3 4
x 1 1 2
ql l 3 ql l
(z ) qlz (z )
2 4 8 2 4
0 z l/2
d v 3 qz
EI M (z) qlz
8 2 dz
dv 3 z qz
EI ql C
dz 8 2 6
3 z qz
EI v ql C z C
8 6 24
l/
(
=
(

(
= =
(

(
= +
(

(
= + +
(

2
2
x x2
2
2 2 2
2
x 3
2
3 3 2
x 2 3 4
1 2 3 4
2 z l
d v 3 ql l
EI M (z) qlz (z )
8 2 4 dz
dv 3 z ql z ql
EI ql z C
dz 8 2 2 2 8
3 ql ql
EI v qlz z z C z C
48 12 16
Integracione konstante C , C , C , C odredit emo iz poetnih u

(
= =
(

(
= + +
(

(
= + + +
(

1 2
1 2
slova,a oni su:
l
1) za x= v v
2
l
2) za x= v ' v '
2
=
=

ZADATAK br.1
Skripta
45

1
2
3 4 3 2 2
1 2 3 4
2 3 3 2 2
1 3
2
3) za x=0 v 0
4) za x=l v 0
3 l ql l 1 l ql l l
1) ql C C ql C C
8 48 24 16 2 48 8 16 4 2
3 l ql 3 l ql l ql l
2) ql C ql C
8 8 48 8 8 2 8 8 2
3)C 0
4)
=
=
( (
+ + = + + +
( (

( (
+ = + +
( (

=
2
3 2
3 4
3 3
1 3
4
2 4
1 ql
ql l l C l C
48 16
Kada jedn. 1 do 4 rjeimo dobijemo:
9 17
C ql C ql
384 384
ql
C 0 C
384
Kada ovo uvrstimo u jednaine elastine linije dobijemo:

(
+ + +
(

= =
= =
4
3 3
1
x x
2 4
3 2 3
2
x x
1 ql qz 1 9
v z ql z
EI 16 24 EI 384
1 1 ql 1 17 ql
v qlz z ql z
EI 48 16 EI 384 384
| |
= +
|
\ .
| | | |
= + +
| |
\ . \ .

a) Napisati i odrediti jednainu elastine linije,
b) U taki A odrediti ugao nagiba,
c) Odrediti ugib u taki B.

RJEENJE
a)

ZADATAK br.2
Skripta
46
( )
2
2
z A
2
2
2
2 3
1
.
3 4
I 1 2
z A
z
I POLJE 0 x 2,5
qx
a) M R x 38, 40x 5x
2
d v
EI =- 38,40x-5x
dx
dv 5
EI =19,20x x +C
dx 3
EIv =6,4x -0,416x +C x+C
II POLJE 2,5 x 5,5
M =R x-q 2,5(x-1,25)-P(x-2,5)
M =38,40x-25x

= =

( )
2
2
2
3
3 2
3 2
II 3 4 3 4
I
+31,25-35x+87,5=-21,6x+118,75
d v
EI =- -21,6x+118,75 =-21,6x+118,75
dx
dv -21,6x
EI = +118,75x+C
dx 2
-21,6x 118,75x
EIv = + +C x+C =-3,6x +59,375x +C x+C
6 2
KONTURNI USLOVI:
1) za x=0 v
I II
I II
II
0
2) za x=2,5 v v
3) za x=2,5 v ' v '
4) za x=5,5 v 0
=
=
=
=

2
3 4 3 2
1 3 4
2 3 2
1 3
3 2
3 4
2
1 3
1)C 0
2) 6, 4 2, 5 0, 416 2, 5 C 2, 5 3, 6 2, 5 59,375 2, 5 C 2, 5 C
3) 19, 20 2, 5 1, 66 2, 5 C 10,8 2, 5 118, 75 2, 5 C
4)3, 6 5,5 59, 375 5, 5 C 5, 5 C 0
1) C 0
2)2, 5C 2, 5C
=
+ + = + +
+ + = +
+ + =
=

4
1 3
3 4
1 3
4 3
3 3 3
3 3
C 231,10
3)C C 135, 00
4)5, 5C C 1197,15
3)C C 135
sada ovo uvrstimo u jedn.br.2)
4)C 5, 5C 1197,15
2,5(C 135) 2,5C 5,5C 1197,15 231,10
5, 5C 1303, 55 C 237
iz
=
=
+ =
=
`
= +
)
+ =
= =
1 4
3.) C = 102 iz4.) C 106, 35 =

Skripta
47
.
3 4
I
3 2
II
I POLJE
EIv 6,4x -0,416x 102x
II POLJE
EIv =-3,6x +59,375x 237x+106, 35
=

3
A
4
.
3 4
I
I
3
B
4
b) Ugao nagiba u taci A:
dv
EI 102
dx
102
2, 08 10 rad
5 10
c) Ugib u taci B:
EIv 6,4 2,5 -0,416 2, 5 102 2, 5
EIv 100 16, 276 255 171, 276
171, 276
v 3, 425 10 m 0, 34
5 10
=
= =
=
= =
= = =
2 cm 3, 42 mm =

Za gredu konstantne krutosti optereenu prema slici,integracijom diferencijalne jednaine elastine
linije,odrediti vrijednost max ugiba i nagiba.

RJEENJE

0
2
2
x 0
Intenzitet optereenja na proizvoljnom rastojanju z od oslonca A je:
z
q(z)= q (1)
l
a vrijednost momenta savijanja je:
1 z z
m (z) q l 1 (2)
6 l l
Uvrtavanjem ovog izr
(
| |
= (
|
\ .
(

aza u jednainu elastine linije,dobijamo:

ZADATAK br.3
Skripta
48
2
'' x
2
x
2
'' 2
x 0
2 2
' 3
x x 0 1
3 2
4
x 0 1 2
m (z) d v
v
EI dz
1 z z
EI v q l 1
6 l l
1 z 1 z
EI v EI q l 1 C
12 l 2 l
1 z 3 z
EI v q l 1 C z C
36 l 10 l
Integracione konstante C
= =
(
| |
= (
|
\ .
(

(
| | | |
= = + (
| |
\ . \ .
(

(
| | | |
= + + (
| |
\ . \ .
(

1 2
3
2 1 0
2 4
3
0
x
x
i C odredit emo iz graninih uslova:
v(0)=0
7
C 0 ; C q l
v(l)=0 360
Unoenjem ovih vrijednosti u izraze za i v,dobijamo:
q l z z
EI (z) 7 30 15
360 l l
EI v

= =
`
)
(
| | | |
= + (
| |
\ . \ .
(

2 4
4
0
2 4
x
2
1
q l z z z
(z) 7 10 3
360 l l l
Max. ugib javit e se tamo gdje je nagib jednak nuli tj:
z z
EI (z) 0 ili 7-30 15 0
l l
rjeenjem se dobije:
z
1, 730
l
(
| | | | | |
= + (
| | |
\ . \ . \ .
(

| | | |
= + =
| |
\ . \ .
| |
=
|
\ .
2
2
4
2 4 0
max
x
z
3 ; 0, 2697
l
z
Poto je,0 < < 1,mogue je samo drugo rjeenje tj:
l
z
0, 2697 0,5193
l
Vrijednost max. ugiba iznosi:
q l
v v(0, 5193 l)= 0, 5193(7 10 0, 5193 3 0, 5193 )
360EI

| |
=
|
\ .
| |
|
\ .
| |
= =
|
\ .
= +
4
0
max
x
3
0
max
x
3
0
max
x
q l
v 0, 00652
EI
Max. nagib javit e se kod desnog oslonca tj:
q l
(l) (7 30 15)
360EI
q l

45EI
=
= = +
=

Skripta
49

elina greda poprenog presjeka INP profila,raspona l=6m,optereena je kontinuiranim teretom q(x)
koji je raspodijeljen po zakonu trougla(kao na slici).Najvei intenzitet q
0
=60 kn/m'.Izabrati popreni
presjek grede ako je s
dop
=160 N/mm
2
i nai max. ugib kao i mjesto na kom se on nalazi.

RJEENJE

max
2
dop
max max max
x dop z,pot
z dop
6
3 3
z,pot
2
Dimenzioniranje
M 138, 56 kNm
160 N/mm
M M
= W
W
138, 56 10
W 866 10 mm
160
ODGOVARA: INP 34 sa A=86,8 cm

=
=
=
= =
3
z
4
z
2
z(x)
2
z
W 923 cm
I 15 700 cm
Traenje ugiba :
M
d v

EI dx
=
=
=

ZADATAK br.4
Skripta
50

3
2
2
z
2
3
2
z
2 4
1
z
3 5
1 2
z
1 2
2
5
60x x
d v
3

EI dx
d v 1 5
60x x
EI 3 dx
dv 1 60x 5x
C
dx EI 2 12
1 60x 5x
v C x C
EI 6 60
Konstante C i C odreujemo iz graninih uslova:
za x=0 v=0 C 0

=
(
=
(

(
= +
(

(
= + +
(

=
5
3
1
4 4
2 2
1
5 4
3 2
z
4
2 4 2
z
l
za x=l v=0 10 l C l 0
12
l l
C 10 l 10 l
12 12
1 x l
v 10x 10 l x
EI 12 12
1 5 l
v' 30x x 10 l
EI 12 12
za v'=0 dobi
+ =
= + =
(
| |
= +
( |
( \ .
(
= +
(

( ) ( )
max
4
2 4 2
4
.
4 2 2
.
4 2
2 2
1,2 1,2 1
. .
ja se mjesto za v
5 l
30x x 10 l 0
12 12
l
0, 416x 30x 10 l 0
12
0, 416x 30x 252 0
30 900 420 30 21, 9
x x x 7,89(ne zadovoljava)
0,833 0,833

+ =
+ =
+ =

= = =
2
5 12 5
3 3
max
5 4
z
max
x 3,12m (zadovoljava)
1 x 1 10 3,12
v 10x 252x 10 3,12 252 3,12
EI 12 12 2 10 15700 10
507
v
=
( (
= =
( (

=
12
5 4
10
16,1 mm
2 10 15700 10
=

Skripta
51

Odrediti ugib slobodnog kraja A grede AB, ukljetene krajem B i optereene teretom koji se mijenja
po zakonu trougla. Odrediti i ugao obrtanja poprenog presjeka u taki A.

RJEENJE

3
0 0
Primijenimo metod Maksvel Mora. Intenzitet tereta u proizvoljnom presjeku je
x x
q(x) q ; M(x) q .
l 6l
Zamislimo da u taki A djeluje jedinina sila P 1 ; M x.
= =
= =
l
4 3
0
A
0
Traeni ugib:
q l 1 q x
f ( x)dx .
EI 6l 30EI
Radi odreivanja ugla zaokreta poprenog presjeka A
zamislimo da tamo djeluje M 1 ; tu e vrijednost imati M i u pr

= =
=
}
l
3 2
0
A
0
oizvoljnom presjeku.
Traeni ugao zaokreta:
q l 1 q x
( 1)dx .
EI 6l 24EI

= =
}

ZADATAK br.5
Skripta
52

Odrediti ugib i ugao obrtanja slobodnog kraja konzole (taka A), optereene teretom koji se mijenja po
zakonu trougla.

RJEENJE

l
x
x
A
0
x 0
3
x
x 0
l
3 4
0 0
A
0
Ugib i ugao nagiba dobit emo primjenom Maksvel-Morovog integrala:
M M
v ds
EI
x
q q
l
x
M q M x
6l
q x q l 1
v xdx
EI 6l 30 EI
Ugao zaokreta dobit emo kad u taki A
=
=
= =

= =
}
}
0
0
postavimo momenat M 1.
Momenat u presjeku x bit e M 1.
=
=

ZADATAK br.6
Skripta
53
l
x
x
A
0
l
3 3
0
A
0
4 12
A
5 4
9
o
A
5 4
M M 1
ds
EI 1
q l 1 q x
( 1)dx
EI 6l 24 EI
10 3 10
v 5,994 mm
30 2,1 10 2140 10
10 27 10
0, 0250 rad 1, 434
24 2,1 10 2140 10
=

= =

= =

= = =

}
}

Skripta
54

5. STATIKI NEODREENI NOSAI

Skripta
55

Dimenzionirati stub datoga okvira kao INP profil,ako je
2
dop
160 N/mm = .

RJEENJE
Prvo odabiremo statiki odreeni sistem i umjesto st.nepoznatih apliciramo(stavimo) odgovarajue
nepoznate.

H
B
1p
1 11 1p 1
11
0
X 0 X
=
+ = =

ZADATAK br.1
Skripta
56
( )
1p
1p
11
11
1
1 160 4 2 40 1
2 5 5 3200 200
EI 2 2 EI
3000

EI
1 5 5 2 1 125
2 5 5 10 5 2 250
EI 2 3 EI 3
333

EI
3000
X 9 kN
333
| |
= =
|
\ .
=
| | | |
= + = +
| |
\ . \ .
=
= =

max
x
max dop
x
tap je napregnut sljedeim silama: F=120 kN
M 45 kNm
max M F
- Osnovna formula za dimenzioniranje poto pretpostavljamo da n
A W
=
= +
x
max dop
x
4
3
x
dop
ema
izvijanja
max M
- uprotena formula za dimenzioniranje za ovakav sluaj naprezanja
W
max M 45 10
W 281, 25 cm
1600
USVOJEN

= = =
3
x
2
3 6
2 2
max dop
2 3
O: INP 24 sa W 354 cm
A=46,1 cm
Kontrola napona:
120 10 45 10
26, 0 127,1 153,1 N/mm 160 N/mm
46,1 10 354 10
=

= + = + = < =

Skripta
57

Grede A-B i C-D vezane su na sredini raspona i jedna od njih(greda A-B) raspona l
1
,momenta inercije
I
1
optereena je kontinualnim optereenjem q.Raspon druge grede C-D je l
2
,a moment inercije
I
2
.Izraunati vrijednost sile na dodiru greda A-B i C-D(taka E).

RJEENJE

E E
CD AB
4 3
E E 1 2
AB(q) CD(X)
1 2
3
E 1
AB(X)
1
3 4 3 4
2 1 1 1
3 3
2 1 1
1 2
1
1 2
v v
5ql Xl
v v
384EI 48EI
Xl
v
48EI
Xl 5ql Xl 5ql
X=
48EI 384EI 48EI
l l
8I
I I
=
= =
=
=
| |
+
|
\ .

ZADATAK br.2
Skripta
58

Za dati kontinualni nosa ABC uraditi sljedee:
a) Nacrtati dijagrame M i T,
b) Odrediti dimenzije poprenog presjeka ako je on dat i ako je
2
dop
180 N/mm = .

RJEENJE

1
Dijagrami momenata savijanja na osnovnom sistemu od vanjskog optereenja i od statiki nepoznate X
imaju sljedei oblik:

1
C 1
2
C 11
C 1p
I
I I 1, 25
I
1, 7143 3, 0 2 1, 7143 4, 0 2
EI 1, 7143 1, 7143 1, 25 7,837
2 3 2 3
64, 29 1, 5 2 4, 29 1, 5 68, 58 4, 0 2
EI 0,8571 64, 29 1, 5 1, 2857 1, 4286 1, 7143 1, 25
2 3 2 2 3
2
19,99 4, 0
3
= =

= + =

= + + +
+
C 1p
1p
11 1 1p 1
11
0,8571 1, 25
EI 27, 55 123, 99 4, 60 195, 94 57,11 409,19
409,19
X 0 X 52, 21 kN
7,837

= + + + + =
+ = = = =

ZADATAK br.3
Skripta
59
Dijagram momenata savijanja na statiki neodreenom nosau je:

max
2
dop
Mjerodavni momenat savijanja za dimenzioniranje i prvog dijela(A-B) i drugog dijela(B-C):
M 20, 92 kNm - momenat savijanja nad osloncem B
180 N/mm
=
=

[
6
pot 3 3
z
3
z
4
z 1
2 4
z 2
stv
z
20, 92 10
W 116, 2 10 cm - za dio A-B i B-C
180
dio A-B
odgovar a INP 16
sa W 117 cm
I 935 cm I
dio B-C
I proba 2 NP 16
I 2 85, 3 24, 0 4, 34 1074 cm I
W
= =
=
= =
(
= + = =

[
3 pot
z
4
1 2
4
z
119 cm W
USVOJENO: 2 NP 16
I 1, 25I 1342 cm
odgovar a : INP 18 sa I 1450 cm
USVOJENO: INP 18
=
= =
=

Skripta
60

Za nosa prikazan na slici nacrtati dijagrame presjenih sila zanemarujui uticaj normalnih i
transverzalnih sila na deformaciju.

RJEENJE
Nosa je jedanput statiki neodreen.Za statiki nepoznatu veliinu usvajamo oslonaki moment u taki
A.Usvojeni osnovni sistem je prikazan na sljedeoj slici.

1
1 11 10 11 10
2
1 0 1
11 10
0
S
Statiki nepoznatu veliinu X odrediemo iz deformacijskog uslova:
X 0 , gdje su i Maxwell-ovi uticajni koeficijenti,koji su dati izrazima:
M M M
ds , ds
EI EI
+ =
= =
}
S
0 1
1 0 1
gdje su M i M momenti savijanja u osnovnom sistemu(koji je statiki odreen) od zadatog vanjskog
optereenja,odnosno od statiki nepoznate sile X =1,0.Dijagrami M i M su nacrtani na sljedeoj sli
}
ci:

ZADATAK br.4
Skripta
61
11
10
10
1
11
Koristei Vereaginovo pravilo("mnoei dijagrame momenata"),imamo:
4 0, 5 2 5 0, 5 2
EI 4 0,5 0, 5 0, 5 0, 5 1, 75
2 3 2 3
100 4, 0 0, 5 100 5, 0 2
EI 0, 5 0, 5 216, 67
2 3 2 3
216, 67
X 12
1, 75

= + + =
| |
= + =
|
\ .

= = =
0 1 1
3,81 kNm
Moment savijanja u proizvoljnom presjeku zadatog sistema dobijemo pomou izraza:
M=M X M
Dijagrami presjenih sila prikazani su na sljedeoj slici:
+

Za zadati nosa na slici odrediti vertikalno pomjeranje take 3.Svi tapovi su krunog poprenog
presjeka poluprenika R.Za pop.presjek u ukljetenju izraunati max.ekvivalentni napon prema III
hipotezi.

ZADATAK br.5
Skripta
62
RJEENJE
Nosa je jedanput statiki neodreen i za statiki nepoznatu veliinu usvajamo silu veze u voru 2.

1 11 10
C i zi zj z yi yj y ti tj t
S S S
4 4
C yik zik tik
Statiki nepoznatu odredit emo iz uslova: X 0
EI M M ds M M ds M M ds (i=1,2,...; j=0,1,...)
R R
I I I ; I
4 2
Redukovane duine tapova ra
+ =
= + +

= = = =
} } }
C C C
zik ik yik ik tik ik
zik yik tik
zik yik ik tik ik ik
unaju se pomou sljedeih izraza:
I I EI
S S S S S S
I I GI
1 1
S S S S S 1, 25 S
0, 4 2
Redukovaneduine sada su:
= = =
= = = =

Skripta
63
.
C 11
C 10
1
.
1 2 4, 0 4, 0 2
EI 3, 0 3, 0 3, 0 4, 0 3, 0 5, 0 3, 0 75, 33
2 3 2 3
1 3 1 2
EI 45 3, 0 3, 0 200 4, 0 4, 0 45 5, 0 3, 0 1842, 92
3 4 2 3
1842,92
X 24, 5 kN
75, 33
= + + =
= =
= =

y y
t t z z
i z y
z y t
S S S
M M
M M M M
dS dS dS
EI EI GI
= + +
} } }
C i z z0 z y y0 y
S S
3
C i C 3
12
3 3
5 9
e
(u naem sluaju je 0)
EI M M dS M M dS
102 4, 0 2
EI EI v 4, 0 544 kNm
2 3
544 10
v 2,176 mm
2, 5 10 10
Max.napon javit e se u taki 4 u poprenom presjeku I-I:

= +
= = =
= = =

=
} }
2 2
6
2
9
6
2
t
9
2 2
e
2
e
4
102 10 377, 7961
19, 26 N/mm
2 10
28, 5 10 377, 7961
2, 69 N/mm
2 2 10
19, 26 4 2, 69
19, 99 N/mm
+
= =
= =
= +
=

Skripta
64

Za zadati nosa odrediti vertikalno pomjeranje napadne take sile F.Svi tapovi su krunog poprenog
presjeka poluprenika R.

1
RJEENJE
Nosa je jedanput statiki neodreen i za statiki nepoznatu veliinu usvajamo silu veze u voru 4.
Osnovni sistem i svi potrebni dijagrami za odreivanje statiki nepoznate veliine X prikazani su
na sljedeim slikama:

ZADATAK br.6
Skripta
65
1
1 11 10
C ij zi zj z yi yj y ti tj t
S S S
Statiki nepoznatu X odredit emo iz uslova:
X 0 ... 1
gdje je:
EI M M ds M M ds M M ds (i=1,2,..., j=0,1,...) ... 2
Redukovane duine tapova su date
+ =
= + +
} } }
C C C
zik ik yik ik tik ik
zik yik tik
4 4
zik yik tik
4
C
zik yik ik
izrazima:
I I EI
S S S S S S
I I GI
Kako je u naem sluaju:
R R
I I I
4 2
R
a ako usvojimo: I
4
dobijamo: S S S

= = =

= = =
=
= =
tik ik
1 1
S = S
0,4 2
Vrijednosti redukovanih duina su date na sljedeoj slici:

C 11
C 10
Shodno izrazu 2 dobijamo:
3, 0 3, 0 2 6, 0 6, 0 2
EI 3, 0 6, 0 3, 0 7, 5 3, 0 148, 5
2 3 2 3
1 3 360 6, 0 2
EI 45 3, 0 3, 0 90 6, 0 3, 0 6, 0 45 7, 5 3, 0 7053, 75
3 4 2 3
Kada ovo uvrstimo u jednainu 1 dobijamo:

= + + =
= =
1
7053, 75
X 47, 5 kN
148, 5
Sada osnovni sistem izgleda kao na sljedeoj slici,kao i dijagrami momenata savijanja i torzije:
= =

Skripta
66

y
t z y
t z
i
z y t
S S S
z y t
Sada traeno pomjeranje moemo dobiti pomou izraza:
M M
M M M M
dS dS dS ... 3
EI EI GI
gdje su: M ,M i M statiki uticaji u zadatom sistemu uslijed jedinine generalisane sile ko
= + +
} } }
z y t
ja ne
odgovara traenom generalisanom pomjeranju(u naem sluaju jedinina vertikalna sila u taki 3).
Moe se pokazati da bi se dobio potpuno isti rezultat ako bi se umjesto veliina M ,M i M u
izr z0 y0 t 0 azu 3 uzele veliine M ,M i M tj.uticaji uslijed jedinine generalisane sile u osnovnom
sistemu.Poslije izvedenih transformacija jednaina 3 prelazi u oblik:

z0 y0 t 0
C i z z y y t t
S S S
EI M M ds M M ds M M ds
Na sljedeoj slici su nacrtani dijagrami momenata savijanja i torzije u osnovnom sistemu uslijed jedi-
-nine vertikalne sile u taki 3.
= + +
} } }

3
C i C 3
5 2
C z y
12
i 3
5 9
3, 0 90 2 75 6, 0 2
EI EI v 3, 0 90 6, 0 6, 0 3, 0 6, 0 5085 kNm
2 3 2 3
EI EI EI 3 10 kNm
5085 10
v 16, 95 mm
3 10 10
| |
= = + + + =
|
\ .
= = =
= = =

Skripta
67

Kraj konzole A-B vezan je pomou elastine zatege E-B sa sredinom proste grede C-D.Greda i kozola
su istog poprenog presjeka.Povrina poprenog presjeka zatege je A=30 cm
2
, dok su greda i kozola
izraene od INP 20.Izraunati:
a) Silu u zatezi E-B,
b) Max. normalni i max. tangencijalni napon na gredi C-D i nacrtati im dijagrame.

RJEENJE
a)

C-D A-B
E B
3
C-D
E
4 3
A-B 1 1
B
4 3 3
1 1
9
Nosa je jedanput statiki neodreen i rjeit emo ga iz sljedeeg uslova:
v h v
X l X h
v ; h
48EI EA
q l X l
v
8EI 3EI
q l X l X l X h

48EI EA 8EI 3EI
X 64 10

48
+ =

= =

=

+ =

E
3
4
X 2 10
2140 10 E

+

12
2 4
20 16 10
30 10 8 2140 10 E

=

9
4
X 8 10
3 2140 10 E

.
5
62,304 X+0,666X 18, 688 10 124, 6104X X=10 kN =

ZADATAK br.7
Skripta
68
b)

Geometrijske karakteristike poprenog presjeka:

4 3
z z
z1
3
z2
3
z3 z2
3
z4
I 2140 cm W 214 cm
S 0
S (1,13 9) 9, 435 95, 95 cm
S S 95, 95 cm
S (1,13 9 9, 435) 0, 75 8,87 4, 435 125, 45 cm
Maximalni normalni napon i tangencijalni naponi po t
= =
=
= =
= =
= + =
6
1 2 max
max x max
4
z
1
3 3
2 2 max z2
4
z 2
3 3
3 max z3
4
z 3
akama 1,2,3 i 4:
M 10 10
y 10 10 46, 7 N/mm
I 2140 10
0
T S 5 10 95, 95 10
0, 25 N/mm
I t 2140 10 9 10
T S 5 10 95, 95 10
2, 99 N/
I t 2140 10 0, 75 10
= = = =
=

= = =

= = =

2
3 3
4 2 max z4
max
4
z 4
mm
T S 5 10 125, 45 10
3, 91 N/mm
I t 2140 10 0, 75 10
Dijagrami normalnog i tangencijalnog napona su:

= = = =

Skripta
69

Za dati nosa i optereenje nacrtati dijagrame momenata.

RJEENJE
4 9 2
z1 z1
4 9 2
z2 z1
I 24 - I 4250 cm EI 8925 10 Nmm
I 20 - I 2140 cm EI 4494 10 Nmm
= =
= =

Progib take D uslijed sile F:

D
z1
12
9
1 1 2
v 10 2 2 2
EI 2 3
33,33 10
= 3, 73 mm
8925 10
| |
= + =
|
\ .

Progib take E uslijed optereenja na gredi AB: Progib take E od momenta je 0.
ZADATAK br.8
Skripta
70

12
E
9
z2
1 1 2 2 1 84, 375 10
v 2 22, 5 3 1, 5 3 11, 25 1, 5 18, 78 mm > (5+3,73)=8,73 mm
EI 2 3 3 2 4494 10
Sistem je statiki neodreen.
| |
= + = =
|
\ .

OSNOVNI SISTEM

Dopunski uslov:

F X1 q X1
D D E E
F
D D
q
E E
3 3 12
X1 1 1 1
D 1
9
z1
3 3 12
X1 1 2 1
E 1
9
z2
1 1
1
5
v 3, 73 mm
v 18, 78 mm
X l X 4 10
2, 39X
3EI 3 8925 10
X l X 6 10
1, 00X
48EI 48 4494 10
3, 73 2, 39X 5 18, 78 1, 00X
X 2,96 kN
+ + =
= =
= =

= = =

= = =

+ + =
=

Dijagrami momenata su prikazani na sljedeoj slici:

Skripta
71

Konzola CD ukljetena je u taki D, a u taki C zavarena je za gredu AB. Odrediti ugib
take C ako je popreni presjek konzole INP 20, a popreni presjek grede INP 30, a
optereenje je kao na slici.

C C
C-D A-B
RJEENJE
Zadatak je jedanput statiki neodreen i rijeit emo ga iz sljedeeg uslova:
v v =

4 3 12 3
5 4 5 4 5 4 5 4
4 5
4
4
20 2000 X 2000 11 20 10 X 4000

8 2 10 2140 10 3 2 10 2140 10 6 2 10 9800 10 48 2 10 9800 10
9,346 6, 230 x 10 1,871 6,803 10 X
7, 475 6, 9103 10 X
X 10,817 10 N 10,817 kN

= +

= +
=
= =
4 3
C
20 20
4
C
C
q l X l
v
8EI 3EI
v 9,346 6, 230 10 10,817
v 2, 607 mm

=
=
=

ZADATAK br. 9
Skripta
72

Za dati nosa i optereenje na slici nacrtati dijagrame M, T i N. U presjeku udaljenom od oslonca A
2m nacrtati dijagram normalnog napona.

B B
ABC BD
4 3
1 1 2
z z 2
12 9 3
5 4 5 4 5 2
BV
RJEENJE
v l
q l x l x l 5

384 EI 48EI EA
5 40960 10 x 512 10 x 3 10

384 2 10 2140 10 48 2 10 2140 10 2 10 33,5 10
x( R ) 49, 923 kN
=

=

= +

= =

ZADATAK br. 10
Skripta
73
2
4 4
z z
6
2
x,max
3
min
Dijagram normalnog napona
10 2
M(x 2) 15, 038 2 10, 076 kN
2
INP 20 I 2140cm W 214cm
10, 076 10
47, 08 N/ mm
214 10
= = =
= =
= =

Nosa AC na slici, iji je popreni presjek INP 36 vezan je u taki B za oprugu BD, ija je krutost
20kN/cm. Odrediti intenzitet optereenja q ako je
dop
=145 N/mm
2
, a E=2,110
5
N/mm
2
.

RJEENJE

ZADATAK br. 11
Skripta
74

t
t
x B B q t
AC opr AC B B opr
x q t
B B
q1 q2
B B B
2
q1
B
z z
2
q2
B
z
x
v v v v
k
x
v v
k
v v v
1 1 2 q 6 1 92,1669q
v 7, 69q 6 1, 71 6 1, 285 7, 69q 4, 5 1, 71
EI 2 3 8 2 EI
1 1 2 q 4, 5
v 5,82q 6 1, 71 4, 5 1, 2
EI 2 3 8
= = =
=
= +
(
= + + =
(

= +
t
z
B
z
x t
B t t
z z
9 12
t t
5 4 5 4
t
1 62, 0q
85 5,82q 4, 5 1, 71
2 EI
154,1669q
v
EI
23, 0721x 1 1 1
v 2, 57x 6 1, 71 2, 57x 4, 5 1, 71
EI 2 2 EI
23, 0721 10 x x 154,1669 10

2000 2,1 10 19610 10 2,1 10 19610 10
x
(
+ =
(

=
(
= + =
(

=

[ ]
3, 5308q kN =

6
3
6, 9818 10 q
145
1090 10
q 22, 63 kN/ m

=

Skripta
75

Prosta greda A-B vezana je u taki C za vjealjku.Odrediti za koliko moemo da poveamo
temperaturu da bi naponi ostali u dozvoljenim granicama.

Podaci za profile:
[
4 3
min z
min z
NP 20 INP 40
I 148 cm W 1460 cm
i 2,14 cm I 29 210 cm
= =
= =
4
2
A=32,3 cm

RJEENJE

C C
AB CD
3
3 max
max dop
3
z z z
4
dop
2
i
min
v l - uslov zadatka
A-B
X l
M X l X 10 10
4
1, 712 10 X
W W 4W 4 1460 10
C-D
X X
3, 0959 10 X
A 32,3 10
l 500
233 100 ... vai Ojlerov iz
i 2,14

= = = = =

= = =
= = = >
3 2 3
dop
2 2 5 4
3 min
krit
2 2
i
krit
raz za kritinu silu
A-B
1, 712 10 X 140 N/mm X=81,775 10 N=81,775 kN
C-D
EI 2,1 10 148 10
x 122, 698 10 122, 698kN
l 5000
x 122, 698
X= 47,19 kN
n 2, 6
USVOJENO: X=4
=

= = = =
= =
7,19 kN

ZADATAK br.12
Skripta
76
C C
AB CD
3
C 1
AB
z
C 2
CD 2
2
3
1 2
2
z 2
3 3 3
1 2
2
5 4
z 2
v l - uslov iz koga emo nai temperaturu
X l
v
48EI
X l
l t l
EA
X l X l
t l
48EI EA
X l X l 47,19 10 10000 47,19
t l
48EI EA 48 2,1 10 29210 10
=
=

=

= + = +

3
5 2
2
7
10 5000
2,1 10 32, 3 10
t l 16, 0272 0, 3479
125 10 t 5000 16,3751 t 262 C

= +
= =

Skripta
77
RJEAVANJE KONTINUALNIH NOSAA METODOM TROMOMENTNIH JEDNAINA

Za zadati kontinualni nosa nacrtati dijagrame presjenih sila.

RJEENJE

1 1 A
A B
L D
1 1 2 2 B B
A B C
2
C
A
L
B
3 3
D 2
B
Klapejronove jednaine za zadati nosa,glase:
l l R
2M M 6
2I 2I 2I
l l l l R R
M 2M M 6 gdje su:
2I 2I I I 2I I
4
M 20 160 kNm
2
R 0
R 0
ql 20 10
R
24 2
+ =
| |
| |
| + + + = +
|
|
\ .
\ .
= =
=
=
= =
2
A B
A B
A
B
833, 33 kNm
4
Kada ovo uvrstimo u Klapejronove jednaine,dobijemo:
2M M 0
M 6M 680
Rjeavanjem ovih jednaina,dobijemo:
M 61,82 kNm
M 123, 63 kNm
Dijagrami presjenih sila prikazani su
=
+ =
+ =
=
=
na sljedeoj slici:

ZADATAK br.1
Skripta
78

Za zadati kontinualni nosa nacrtati dijagrame presjenih sila.

RJEENJE

B C
3
B C
C B
Poto su i nosa i optereenje simetrini,onda je M M .Zbog ovoga je dovoljno napisati jednu
jednainu triju momenata:
12 5
2M (5 6) M 6 6
24
M M 13, 4 kNm
Mjesto max.momenta:
A-q x=0
x
=
+ + =
= =
2
A 27, 2
= 2, 27 m
q 12
q 2,27
maxM=A 2,27- 30,8 kNm
2
Dijagrami presjenih sila su:
= =
=

ZADATAK br.2
Skripta
79

Skripta
80

6. SLOENA NAPREZANJA

Skripta
81

Za zadati nosa i optereenje prema slici potrebno je odrediti potrebnu irinu presjeka b ako je
dop
=160 Mpa.
F=70 kN q=25kN/m a=100 cm =30
o

RJEENJE

x
A A y
Cx x
2
B Cy Cy
2
C B B
x 0 G 70 cos30 60, 62 kN
M 0 R G 17, 5 kN
x 0 R G 60, 62 kN
3
M 0 25 17, 5 2 R 3 R 25,83 kN
2
3
M 0 25 17, 5 5 R 3 R 66, 6
2
= = =
= = =
= = =
= = =
= + = =
7 kN
Mjerodavan presjek za dimenzioniranje bit e presjek B:
M 35 kNm; N 60, 62 kN; T 49,17 kN = = =

ZADATAK br. 1
Skripta
82
( )
3
3
3 3 5
y
b
A 140 b b 140 20 44b
5
b
b 120
b 140 1 4 5
I 140 120 b 1,134667 10 b
12 12 12 5
Potrebnu irinu presjeka dobivamo iz uslova maks
| |
= =
|
\ .
| |

|
| |
\ .
= = =
|
\ .
N M dop
y
dop
5
5 5
dop
5
5
dop
imalnih normalnih naprezanja:
N M h

A I 2
N M
70
44b 1,134667 10 b
N 1,134667 10 44M 70 44 1,134667 10 b
N 1,134667 10 44M 70
b
44 1,134667 10
b 143, 56 mm
= + = +
+
+
+

Za tapni konzolni nosa krunog poprenog presjeka prenika D=5 cm potrebno je:
a) Nacrtati dijagrame presjenih sila.
b) Odrediti kritian presjek na nosau mjerodavan za dimenzioniranje, te kritinu taku na
poprenom presjeku.
c) Odrediti doputenu sili F prema IV hipotezi o slomu
( )
2 2
ekv
3 = +

RJEENJE
a) Dijagrami presjenih sila

ZADATAK br. 2
Skripta
83

b) Kritian presjek nalazi se na leaju.

N
2 2
M
3 3 3
N M
2 3
T
4 3 3
p
N 2 F 2 F 8
F 0,1019F
A A D D
4
M 2 F l 64 F l 64 25
F 4, 0744F
W D D 5
32
8 64 F l
F 4,1763F
D D
M D 2 F l D 32 l 32 25
F F 2, 0372F
I 2 2 D D 5
32
c) Doputena s

= = = = =

= = = = =

= + = + =

= = = = =

2 2 2 2
EKV dop dop dop
3
dop
2 2
dop
ila F prema II i V teoriji vrstoe:
Druga teorija vrstoe:
1 1 1 0, 3 1 0, 3
4 4,1763F 4,1763 4 2, 0372 F
2 2 2 2
1 N
5,25418 F 18 10
cm cm
F 3426 N
Peta teorija v
+ +
= + + = + +

2 2 2 2
EKV dop dop
3
dop
2 2
dop
rstoe:
3 4,1763 3 2, 0372 F
1 N
5,4674 F 18 10
cm cm
F 3292 N
= + = +

Skripta
84

Izvriti dimenzioniranje nosaa gradiline ograde ako joj je popreni prejsek prstenastog oblika
debljine stijenke t=4 mm, a
dop
=160 Mpa. U taki C konstruisati (nacrtati) dijagram normalnog
napona.

RJEENJE

max
max
z
max d
z
1
4 4
4 3
z z
3 6
max
x
2 3
Dimenzioniranje: taka C
M 3, 71 kNm
N 1, 5 kN
M N

A W
D 93 mm D 93 8 85 mm
93 85
I 110,96cm W 23,862cm
64 64
1, 5 10 3, 71 10

11,184 10 23,822 10
=
=
=
= = =

= = =

= =

2
3 6
min 2
x
2 3
157,1 N/ mm
1,5 10 3, 71 10
154, 2 N/ mm
11,184 10 23,822 10

= + =

ZADATAK br. 3
Skripta
85

Konzola AB optereena je kontinuiranim optereenjem q=15 kN/m i aksijalnom silom
F=200 kN. Izraunati najvei normalni napon ako je popreni presjek INP 16.

2
3
z
2 2
z max
3 6
2 z
max
2 3
z
3 6
z
max
2
z
RJEENJE
za I NP 16 A 22,8 cm
W 117 cm
q l 15 l
m m 7, 5 kNm
2 2
m F 200 10 7, 5 10
151,8 N/mm
A W 22,8 10 117 10
m F 200 10 7, 5 10

A W 22,8 10 117
=
=

= = = =

= + = + =

= =

2
3
23, 6 N/mm
10

=

ZADATAK br. 4
Skripta
86

Dimenzionirati konzolu AB optereenu prema slici kao INP profil ako je
dop
=160 N/mm
2
.

RJEENJE

z
max
z
x
z
3 6
2
x,max d
z
3
z
M F
y
A I
F F cos15 15 0, 966 14, 5 kN
m F sin15 5,8 15 0, 259 5,8 22, 5 kNm
14, 5 10 22, 5 10
145 N/ mm
A W
Iz tablica : odgovara I NP 18 sa: W 161 cm

=
= = =
= = =

= =
=
2
A 27,9 cm =

ZADATAK br. 5
Skripta
87
3 6
2
x,max
2 3
kontrola napona :
14, 5 10 22, 5 10
5, 2 139, 7 144, 9 145, 0 N/ mm
27, 9 10 161 10
Kod dimenzioniraja sa valjanim profilima uvijek se zanemaruje uticaj aksijalne sile, a usvoji se poznati
odnos

= = =

z
z
y
z
W
za i onda se dobije potrebni otporni momenat W , ali se iz tablica uzima neto vei otporni
W
momenat W od potrebnog zbog toga to prilikom dimenzioniranja nismo uzimali u obzir uticaj
aksijalne sile.

elini tap ABC kvadratnog poprenog presjeka 3x3 cm,ija je osa polukruna linija,krajem C je
ukljeten u zid,a na slobodnom kraju optereen silom P=1 kN(kao na slici).Odrediti max. ekvivalentne
napone u poprenim presjecima B i C tapa po hipotezi najveeg smiueg napona.Taokoer,odrediti
vertikalno pomjeranje take A.

RJEENJE

f
Sila P izaziva savijanje i torziju tapa ABC.U proizvoljnom poprenom presjeku "mn"
nagnutom prema poprenom presjeku A pod uglom (vidi sliku),je momenat savijanja:
M P HA PRsin ,
a momenat torzije:
= =
t
M P HK PR(1 cos ). = =

ZADATAK br.6
Skripta
88
f t
. .
2 2 f
max
3 3
f
U poprenom presjeku B, za = , M M PR.Najvei normalni napon uslijed savijanja u tom
2
presjeku iznosi:
M 6PR 6 1 20
4, 44 kN/cm 44, 44 N/mm
W a 3
Najvei tangencijalni napon uslijed torzi
= =

= = = = =
2 2 t
max
3 3
t
je u istom presjeku je:
M PR 1 20
3, 56 kN/cm 35, 6 N/mm (za kvadratni pop.presjek =0,208)
W a 0, 208 3
Maximalni ekvivalentni napon prema III hipotezi o vrstoi materijala za presjek B
= = = = =

III 2 2 2 2 2
ekv max max
f t max max
2
iznosi:
max 4 44, 44 4 35, 6 83,93 N/mm
U poprenom presjeku C, za = , M 0, M 2PR.Pr ema tome je 0,a 2 2 35, 6
71, 2 N/mm .Pr oraunski napon za taj presjek je:
ma
= + = + =
= = = = = =
=
III 2 2
ekv max max
x 4 2 2 71, 2 142, 4 N/mm
Popreni presjek C se nalazi u teim uslovima nego presjek B.
= = = =

Pomjeranje kraja A tapa ABC u pravcu djelovanja sile P odreujemo pomou Kastiljanove
teoreme.Pri tome uzimamo u obzir potencijalnu energiju savijanja i torzije tapa.Za element tapa d
2 2
t f
f t
f t
2 2
t f
f t
f t
u-
-ine ds=Rd potencijalna energija savijanja i torzije iznosi:
M Rd M Rd
dU dU
2EI 2GI
Potencija lna energija zapremine cijelog tapa iznosi:

M R M R
U= U U
2EI 2GI

+ = +
|
+ = +
\
0
t
f
t
f
t
A
f t
0
4
4 2 4 t t
f t
d
Po Kastiljanovoj teoremi:
M
M
M R
M R
P U
P
f = d
P 2EI GI
M M a
Poto je Rsin , R(1 cos ), G=8 10 N/mm 0, 4E, I , I a ,
P P 12
gdje je za kvadratni popreni pr
|

|
|
.
| |
|

|
= +
|
|
\ .

= = = = =

}
}
3 2
2
A
4
0
3 3 4
4 4 4 3
esjek =0,14 (iz tablica),pa je:
PR (1 cos )
f = 12sin d
0, 4 Ea
3 PR E 3 3,14 1, 0 20 2 10
2 2 0, 514 cm
2G a E 3 2 10 2 8 10 0,14
(

+ =
(

| |
| |
= + = + =
|
|

\ .
\ .
}

Skripta
89

Za dati nosa prikazan na slici nacrtati dijagrame presjenih sila i odrediti ekstremne
vrijednosti normalnih napona na dijelu nosaa CD.

RJEENJE
Dijagrami presjenih sila

ZADATAK br. 7
Skripta
90
Geometrijske karakteristike poprenog presjeka su:

( )
2
1
2
2
2
1 2
T
T
3 3 3 2 2 4
z
A 2 1, 5 7, 0 1, 0 20, 0 41, 0 cm
A 1, 5 8 12, 0 cm
A A A 53, 0 cm
12 ( 11, 5)
z 2, 604 cm
53, 0
12 ( 9, 25)
y 2, 094 cm
53, 0
1
I 8 20 7 17 8 1, 5 41, 0 2, 094 12 7,156 3264 cm
12

= + =
= =
= + =

= =

= =
= + + + =
( )
3 3 2 2 3 2 4
y
4
xy
2
2
1,2
1
1 1
I 20 1, 0 2 1,5 7 2 7 1, 5 4, 0 41, 0 2, 604 1, 5 8 12 8,896 1715 cm
12 12
I 2 7 1, 5 4, 0 9, 25 41, 0 2, 604 2, 094 12 ( 8,896) ( 7,156) 1764 cm
3264 1715 3264 1715
I (1764)
2 2
I
= + + + + + =
= + + =
+ | |
= +
|
\ .
=
4
4
2
2 2 2
1 1
4416 cm
I 563 cm
2 1764
tg2 2, 2776
3264 1715
2 66 30 33 15
sin 0, 5468 cos 0,8373
Poluprenici elipse inercije:
4416
i i 9,128 cm i i 83, 32 cm
53

=
= =
= =
= =
= = = = =

Skripta
91
2 2 2
2 2
x
563
i i 3, 259 cm i i 10, 62 cm
53
Proizvoljni popreni presjek na dijelu CD nosaa, izloen je momentu savijanja M 16, 0 kNm i
normalnoj sili N 6, 928 kN. Ovo naprezanje je ekvivalentno ek

= = = = =
=
=
z
y
sentrinom naprezanju silom
pritiska istog intenziteta sa napadnom takom A koja lei na y osi, a na rastojanju:
M 16, 0
e 0, 2309 m 23, 09 cm
N 69, 28
Koordinate napadne take sile A u sistemu glavn
= = = =
A A
A A
2 2
2
2
0
2
0
ih osa su:
e y sin 23, 09 0, 5468 12, 63 cm
e y cos 23, 09 0,8373 19, 33 cm
Jednaina neutralne ose glasi:
e e
1+ 0
i i
gdje su:
i
3, 259
0,841 cm
e 12, 63
i

e
= = = =
= = = =
+ =
= = =
=
2
9,128
4, 31 cm
19, 33
Maksimalni naponi javit e se u takama E i F koje su najudaljenije od neutralne ose.
U koordinatnom sistemu z0y imaju koordinate:
E(2,104, 12,094)
F(3,1
= =
E
E
F
04, 7, 906)
U koordinatnom sistemu 0 imamo:
z cos y sin
=z sin y cos
2,104 0,8373 12, 094 0, 5468 4,85 cm
2,104 0, 5468 12, 094 0,8373 11, 27 cm
3,104 0,8373 7, 906

= +
+
= =
= + =
= +
F
z E,F E,F
2 2
3 3 3
E 2
z
2 4 4
F
z
0, 5468 6,92 cm
3,104 0, 5468 7,906 0,8373 4, 92 cm
e e
F
1+
A i i
69, 28 10 69, 28 10 19, 33 10 69, 28 10 12, 63 10
11, 27 10 4,85 10 122, 62 N/mm
53 10 4416 10 563 10
69,

=
= =
| |
= + |
|
\ .

= =

=
3 3 3
2
2 4 4
28 10 69, 28 10 19, 33 10 69, 28 10 12, 63 10
4, 92 10 6, 92 10 109, 4 N/mm
53 10 4416 10 563 10

+ + =

Skripta
92

Za dati nosa odrediti u kojim takama se javljaju ekstremne vrijednosti ekvivalentnih napona,
koristei etvrtu hipotezu o slomu materijala.(Teorija najveeg deformacionog rada pri promjeni
oblika).

ZADATAK br.8
Skripta
93
RJEENJE

( )
IV 2 2
ekv max max
z,max K 2 2 1 1
x
z z
z,max L 2 2 1 1
x
z z
t t
max
p p
2
2
3 ... etvrta hipoteza
M
F F F l

A W A W
M
F F F l

A W A W
M M D d
... zanemaruje se uticaj T-ne sile = 0, 7
W I 2 D
D
A 1
4
= +
= + = +
= =
= = =
=
( )
( ) ( )
( )
2
2 2
4 3
4 4
z
3
4 3
z
3
p z
3 6
K 2
x
2 3
L 2
x
max L K
10
1 0, 7 40 cm
4
D 2 D
W 1 1
64 D 32
10
W 1 0, 7 74, 6 cm
32
W 2W 149, 2 cm
80 10 5 0, 42 10
20 28,1 8,1 N/mm
40 10 74, 6 10
20 28,1 48,1 N/mm
5 0

= =

= =
= =
= =

= + = + =

= =
= = =
6
2
3
IV 2 2 2 2 2
ekv,K K K
IV 2 2 2 2 2
ekv,L L L
, 66 10
22,1 N/mm
149, 2 10
3 8,1 3 22,1 39,1 N/mm
3 48,1 3 22,1 61, 5 N/mm
= + = + =
= + = + =

Skripta
94

Za nosa i optereenje:
a) Izvriti dimenzioniranje nosaa ako je
dop
=160 N/mm
2
.
b) Nacrtati dijagram normalnog napona u taki C (sila F djeluje u teitu poprenog presjeka).

RJEENJE

ZADATAK br. 9
Skripta
95
3 3
2 2 2 2 4
z
3 3
2 2 2 2 4
y
2 2 4
zy
1,2
t (5t) t 4t
I 5t (1, 33t) 4t (1, 67t) 30, 74 t
12 12
t (4t) t 5t
I 5t (0, 67t) 4t (0,83t) 10, 74 t
12 12
I 4t 0,83t 1, 67t 5t 1, 33t 0, 67t 10 t
30, 74 10, 74 30, 74 10, 74
I
2 2

= + + + =

= + + + =
= =
+ |
=
( )
2
2 4
4
1,2
4
1
4
2
zy
z y
1 2
x,max d
1 2
max
1,max
( 10) t
I 20, 74 14,14 t
I 34,88 t
I 6, 6 t
2 I
20
tg2 1
I I 20
2 45 22 5
M M F
(2) (1)
A I I
M 42, 54 kNm
M 42,
| |
|
|
+
|
|
\ .
\ .
=
=
=

= = =
= =
=
=
=

2,max
1 2
x
1 2
2 1
1 2
6
x,max
54 cos 22 5 39, 29 kNm
M 42, 54 sin 22 5 16, 27 kNm
F
jednaina neutralne ose (kad bi zanemarili lan ):
A
M M
(2) (1) 0
I I
M I
(2) (1) 2,187 (1)
M I
65 42
39, 29 10

3
=
= =
= =
= =
=
6
4 4
6 6
x,max
4 4
6
3
16, 27 10
(2) (1) 160
4,88 t 6, 6 t
'1' 3,83t sin 0,17t cos 1, 3082t
'2' 3,83t cos 0,17t sin 3, 6035t
39, 29 10 16, 27 10
3, 6035t 1, 3082t 160
34,88 t 6, 6 t
7, 284 10
t t 3
160
+
= =
= + =

= +
= = 5, 70 mm
USVOJENO: t 36 mm =

Skripta
96
1 2
x,max d
1 2
3 6 6
A
x
2 4 4
M M F
(2) (1)
A I I
za taku A:
'1' 2,17t sin 1,17t cos 1, 911t
'2' 2,17t cos 1,17t sin 1, 557t
50 10 39, 29 10 16, 27 10
1, 557 36 1, 911 36 1
9 36 34,88 36 6, 6 36
=
= + =
= =

= =

2
3 6 6
B 2
x
2 4 4
42,84 N/mm
50 10 39, 29 10 16, 27 10
3, 6035 36 1, 3082 36 151,83 N/mm
9 36 34,88 36 6, 6 36

= + + =

Skripta
97

Za nosa i optereenje koje djeluje u ravni y-ose ,odrediti:
a)U kritinom presjeku nosaa nacrtati dijagram normalnog napona ,
b)U presjeku 1-1 odrediti dijagram normalnog napona (skicirati) kao i poloaj neutralne ose,
c)Za poloaj neutralne ose n
1
-n
1
odrediti taku jezgra presjeka ,a za ostale poloaje neutralnih osa
skicirati take i jezgro presjeka.

RJEENJE
Dijagrami presjenih sila su prikazani na sljedeoj slici:

ZADATAK br.10
Skripta
98

a)

2
4
4
1 1 1
1
1
F 24, 2 cm
I 637 cm , i 5,13 cm
I 112 cm , i 2,15 cm
tg 0, 442 23 ,84543 sin 0, 40427
cos 0, 91464
40 ,16534

=
= =
= =
= = =
=
=
, =66 ,15457

L
y
y y
Kritian presjek je presjek u taki B , gdje su sljedee presjene sile:
M=60,09 kNm
N=49,07 kN
M 60, 09
e 1, 22458 m - fiktivni ekscentricitet
N 49, 07
e e cos 1,12 m , e e s

= = =
= = =
2
2
0
2
2
0
in 0, 4951 m
Otsjeci neutralne ose na glavnim osama su:
i
2,15
0, 0413 cm
e 112
i
5,13
0, 5315 cm
e 49, 51
=
= = =
= = =

3 6 6
E 2
x
2 4 4
F
x
Maksima lni naponi javit e se u takama E i F koje su najudaljenije od neutralne ose.
49, 07 10 60, 09 10 0, 40427 60, 09 10 0, 91464
3, 44 10 4,10 10 1901N/mm
24, 2 10 637 10 112 10
49, 07

= + =

=
3 6 6
2
2 4 4
10 60, 09 10 0, 40427 60, 09 10 0, 91464
7, 50 10 5, 25 10 2842 N/mm
24, 2 10 637 10 112 10

+ =

Skripta
99
.
y
y y
2 2
2 2
0 0
3 6
E
x
2
M 13, 00
b) e 1, 733
N 7, 50
e e cos 1, 585 e e sin 0, 7007
i i
2,15 5,13
0, 0292 cm 0, 3756 cm
e 158,5 e 70, 07
7, 50 10 13, 00 10 0, 40427

24, 2 10 637

= = =
= = = =
= = = = = =

= +

6
2
4 4
3 6 6
F 2
x
2 4 4
13, 00 10 0, 91464
3, 44 10 4,10 10 410N/mm
10 112 10
7, 50 10 13, 00 10 0, 40427 13, 00 10 0,91464
7, 50 10 5, 25 10 616 N/mm
24, 2 10 637 10 112 10
Dijagram normalnog napona u presjeku 1-1 prik

=

= + + =

azan je na sljedeoj slici:

1
01 01
1
2 2
2 2
01 01
c) 90 66 ,15 457
2, 34 2, 34
2, 558 cm 5, 788 cm
cos cos
i i
2,15 5,13
e 1,81 cm e 4, 55 cm
2, 558 5, 788

= =
= = = =

= = = = = =

Skripta
100

Za dati nosa i optereenje na slici:
a) Izvriti dimenzioniranje ako je
dop
=10 N/mm
2
, a popreni presjek pravougaoni sa odnosom
strana h/b=1,5,
b) U kritinom presjeku nacrtati dijagram normalnog napona.

RJEENJE
Dijagrami presjenih sila prikazani su na sljedeoj slici:

ZADATAK br.11
Skripta
101
max
max z
x
z
2
a) Pretpostaviti emo dimenzije poprenog presjeka,pa emo za te iste dimenzije izvriti kontrolu napona.
Pretpostavka: b=9 cm , h=13,5 cm
Kontrola napona:
M N

W A
A 9 13, 5 121, 5 cm

=
= =
2 2
3
z
6 3
max 2 2
x dop
3 2
bh 9 13, 5
W 273, 4 cm
6 6
2, 39 10 11, 01 10
8, 74 0, 906 9, 646 N/mm 10, 0 N/mm
273, 4 10 121,5 10
Pretpostavljene dimenzije poprenog presjeka zadovoljavaju,pa emo ih i usvojiti.

= = =

= = = < =

b=9 cm
USVOJENO:
h=13,5 cm
b) Kritini presjek je kod oslonca B,na kojem smo i vrili dimenzioniranje,a dijagram ima sljedei oblik:

Za zadati nosa i optereenje nacrtati dijagrame presjenih sila,a zatim u poprenim presjecima 1-1 i
2-2 izvriti analizu napona.

ZADATAK br.12
Skripta
102
RJEENJE
Dijagrami presjenih sila su:

Geometrijske karakteristike poprenih presjeka su:

PRESJEK 1-1

( )
( )
3 3 4 4
x
3 3 4 4
y
4
3 3
x
4
3 3
y
A
x
B C E 3 3
x x x
D 3 3 3
x
y
1
I 30 50 22 38 21,190 10 cm
12
1
I 50 30 38 22 7,878 10 cm
12
21,190 10
W 8, 476 10 cm
25
7,878 10
W 5, 252 10 cm
15
S 0
S S S 30 6 22 3, 960 10 cm
S 3, 960 10 2 19 4 9, 5 5, 404 10 cm
S
= =
= =
= =
= =
=
= = = =
= + =
D F
y
C B 3 3
y y
E 3 3 3
y
0 S
S S 4 50 13 2, 6 10 cm
S 2, 6 10 2 6 11 5, 5 3, 326 10 cm
= =
= = =
= + =

Skripta
103
PRESJEK 2-2

Komponentalni naponi su :
PRESJEK 1-1

4
A 2
z(Mx)
3
4
A 2
z(My)
3
Ty
zy(A)
2 3
Ty 2
zy(B)
4
2 3
Ty
zy(C)
4
16 10
18,88 daN/cm
8, 476 10
48 10
91, 39 daN/cm
5, 252 10
0
16 10 3, 96 10
1, 0 daN/cm
21,190 10 30
16 10 3, 96 10
3, 74 daN/c
21,190 10 8
= =
= =
=

= =

= =

2
2 3
Ty 2
zy(D)
4
Tx Tx
zx(D) zx(F)
2 3
Tx 2
zx(C)
4
2 3
Tx 2
zx(B)
4
Tx
zx(E)
m
16 10 5, 404 10
5,10 daN/cm
21,190 10 8
0
24 10 2, 6 10
1, 58 daN/cm
7,878 10 50
24 10 2, 6 10
6, 60 daN/cm
7,878 10 12
24 1

= =

= =

= =

= =

=
2 3
2
4
0 3, 326 10
8, 44 daN/cm
7,878 10 12

=

A F 2
z z
Ekstremne vrijednosti normalnog napona javit e se u takama A i F tj.:
18,88 91, 39 110, 27 daN/cm = = + =

PRESJEK 2-2
2 2
N 2 Ty 2 Ty
z(I) zy(G),max zy(G)
2 2
4 4
Mx 2 Mt
z(I) zy(G)
3 3
24 10 3 16, 0 10
1, 60 daN/cm 1, 60 daN/cm
2 15 10 15, 0 10
80 10 16, 0 10
64, 0 daN/cm 15, 0 d
12, 5 10 10, 665 10

= = = = =

= = = =

2
4
My 2 Mt 2
z(I) zx(H)
3
aN/cm
48 10
64, 0 daN/cm 0,838 15, 0 12, 57 daN/cm
7, 5 10
= = = =

Skripta
104
2
z(J)
Ty Mt
zy(G) zy(G),max zy(G)
Ekstremna vrijednost normalnog napona javit e se u taki J, tj.:
1, 6 64, 0 64, 0 129, 60 daN/cm
Maximalni komponentalni napon u taki G iznosi:
1, 60 15, 0 16, 6
= =
= + = + =
2
0 daN/cm
Dijagrami napona su sljedei:

PRESJEK 1-1

PRESJEK 2-2

Skripta
105

Dimenzionisati nosa A-B kao pravougli presjek sa odnosom strana h/b=2 ako je
2
dop
140 N/mm = .Proraun provesti po treoj hipotezi o slomu materijala.(Hipoteza najveeg
smiueg napona).

RJEENJE

III 2 2
ekv dop
z 1
t 2
t
max
2
1 max
4 ... trea hipoteza
M F l 8 0, 9 7, 20 kNm
M F l 8 1, 2 9, 60 kNm
M
za h/b=2 0, 246 ; =0,795
h b

= +
= = =
= = =
= =

=

ZADATAK br.13
Skripta
106
max
max
z
2 3
3
z
6 6 6
max
3 3 3
6 6
max
2 3
6 6
1
3
M

W
bh 4b 2
W b
6 6 3
7, 2 10 21, 6 10 10,8 10

2/ 3b 2b b
9, 6 10 19, 5 10
- ako se zanemari uticaj tangencijalne sile
0, 246 2b b b
19, 5 10 15, 5 10
0, 795 =
b
=
= = =

= = =

= =

=
3
2 2
6 6 6
III 2 2
ekv,L max 1
3 3 3
6
III 2
ekv,K max max
3
III
ekv,K
b
10,8 10 15,5 10 32,83 10
4 4
b b b
39, 0 10
4 2
b
Iz gore navedenog proizilazi da je za dimenzioniranje mjerodavno pa imamo:

| | | |

= + = + =
| |
\ . \ .
= = =
6
III 2
ekv,K dop
3
39, 0 10
140 N/mm b=65,30 mm
b
b=66 mm
USVOJENO:
h=2b=132 mm
= =

Za zadati stub i optereenje na slici izraunati maksimalni ekvivalentni napon za presjek u ukljetenju
prema IV hipotezi o slomu materijala.Sila F djeluje u ravni paralelnoj sa ravni z-x.

ZADATAK br.14
Skripta
107
RJEENJE
x
z
t z
y z x
z x
t
max K,N
2
m
F Fsin 45 70, 71 kN
F Fcos 45 70, 71 kN
M F 0, 08 5, 66 kNm
M F 3, 0 F 0,10 205, 06 kNm
M F 0, 08 5, 66 kNm
M
za h/b=1,25 =0,2195 , =0,9295
hb

= =
= =
= =
= =
= =
= =
6
2
ax K,N
2 3
2
M,I max
3
2 x
0
2
3
4
z
3
4
y
5,66 10
5, 036 N/mm
0, 2195 20 16 10
0,9295 5, 036 4, 68 N/mm
F 70, 71 10
2, 21 N/mm
A 20 16 10
20 16
I 6826, 7 cm
12
20 16
I 10666, 7 cm
12
= = =

= = =
= = =

= =
= =

6
' 2 z
x
4
z
6
y '' 2
x
4
y
M 5, 66 10
y 8 10 6, 63 N/mm
I 6826, 7 10
M
205, 06 10
z 10 10 192, 24 N/mm
I 10666, 7 10
= = =
= = =

Skripta
108

7. SLOENA NAPREZANJA (UGIBI I NAPONI PO
HIPOTEZAMA)

Skripta
109

Za nosa i optereenje na slici odrediti totalno pomjeranje take 3.

4 2
E=2,5 10 N/mm
E
=2,5
G

RJEENJE
Geometrijske karakteristike poprenih presjeka tapova nosaa date su tabelarno:

tap I
z
(m
4
) I
y
(m
4
) I
t
(m
4
)
1 21,190x10
-4
7,878x10
-4
-
2 31,250x10
-4
11,250x10
-4
28,188x10
-4

Ako se zanemari uticaj normalnih i transverzalnih sila na deformaciju,izraz za generalisano pomjeranje
glasi:

y yi
t ti z zi
i
z y t
s s s
C i z zi z y yi y t ti t
s s s
C C C
z y t
z y t
M M
M M M M
ds + ds + ds ... 1
EI EI GI
odnosno,
EI M M ds + M M ds + M M ds ... 2
gdje je,
I I EI
ds ds ; ds ds ; ds ds
I I GI
ili redukovan

=
=
= = =
} } }
} } }
C C C
z,ik ik y,ik ik t,ik ik
z,ik y,ik t,ik
3 4
C C
e duine tapova glase:
I I EI
S s ; S s ; S s ... 3
I I GI
Ako se za I usvoji I 10 m tada su redukovane duine sraunate prema izrazu 3 date na sljedeoj
s
= = =
=
lici:

ZADATAK br.1
Skripta
110

Dijagrami presjenih sila usljed zadatog optereenja i usljed generalisanih jedininih sila su prikazani na
sljedeoj slici:

Skripta
111
C 3 C 1
3
7 3
C 3 C 2
Koristei izraz 2 dobijamo komponentalna pomjeranja take 3 koja iznose:
4, 4444 5, 0
EI u EI 48 533, 33
2
533, 33
u 0, 021333 m=2,133 cm
2, 5 10 10
0, 9438 16 2 1, 600 80 2
EI v EI 2
3 3 2 3
= = =
= =

= = +
3
7 3
C 3 C 3
3
7 3
5 4, 4345 16 2 362, 79
362, 79
v 0, 01451 m=1,451 cm
2, 5 10 10
2, 5387 48 2
EI w EI 2 4, 4444 48 2 507, 900
2 3
507, 900
w 0, 0203 m=2,03 cm
2, 5 10 10
Totalno pomjeranje take 3 izno
+ =
= =

= = =
= =

2 2 2 2 2 2
3 3 3 3
si:
u v w 2,133 1,451 2,03 3, 28 cm = + + = + + =

Dimenzionirati dati nosa kvadratnog poprenog presjeka .Raditi dio po dio nosaa koristei treu
hipotezu o slomu materijala,ako je
2
dop
130 N/mm = .

ZADATAK br.2
Skripta
112
RJEENJE

Dio C-D

C
z,max 3
6 6
z,max
y,max
3 3
z
M F l 18 0, 2 3, 6 kNm
M
3, 6 10 21, 6 10
W a a
6
= = =

= = =

Dio B-C

t 3
B
y,max y 2
6 6
y,max B
z,max z
3 3
y
6 6
t
max
3 3 3
M F l 3, 6 kNm
M M F l 18 0, 4 7, 2 kNm
M
6 7, 2 10 43, 2 10

W a a
M 3, 6 10 17,31 10
... zanemaruje se uticaj transverzalne sile
a 0, 208 a a
= =
= = = =

= = = =

= = =

III 2 2
K,ekv
2 2
6 6
III
K,ekv
3 3
6
III
K,ekv
3
4
43, 2 10 17, 31 10

a a
55, 36 10

a
= +
| | | |

= +
| |
\ . \ .
=

Skripta
113
Dio A-B

B
z t
2
A
z
B
z,max z
B
y y
y E z
x,max x
z y
M M 3, 6 kNm
25 0, 6
M 3, 6 0, 9 kNm
2
M M 3, 6 kNm
M M 7, 2 kNm
M
M F

W W A
= =
= =
= =
= =
= = + +
6 6 6 6 6
x,max
3 3 3 3 3
x,max
kod dimenzioniranja se zanemaruje
3, 6 10 7, 2 10 21, 6 10 43, 2 10 64,8 10

a a a a a
6 6
Analizirajui naponska stanja u svim takama zakljuujemo da je za dimenzioniranje mjerodavno

= + = + =
6
x,max dop
3
6
3
6 3
2 2
x,max dop
3 2
(presjek B).
64,8 10
130
a
64,8 10
a a=79,28 mm USVOJENO: a=80 mm
130
Kontrola napona:
64,8 10 18 10
126, 5 2,8 129, 3 N/mm 130 N/mm
80 80
= =
=

= + = + = < =

Skripta
114

Dimenzionirati izlomljenu konzolu koja se sastoji iz dva meusobno okomita dijala kao pravougli
popreni presjek sa odnosom strana h/b=2.Proraun provesti po treoj hipotezi o slomu materijala,a
dozvoljeni napon je
2
dop
80 N/mm = .

RJEENJE

t
B
x,max
C
z,max z
C
y,max y
M 2 0, 5 1 kNm
M 2 0, 5 1 kNm
M M 2 0, 5 1 kNm
M M 4 0, 2 0,8 kNm
Dijagram momenata savijanja i torzije ima sljedei oblik:
= =
= =
= = =
= = =

ZADATAK br.3
Skripta
115
Naponsko stanje poprenog presjeka je prikazano na sljedeoj slici:

C
z,max Mz
x,max
z
2 3
3 3
z y
6 6
Mz
x,max
3
3
6 6
My
x,max
3
3
Naponsko stanje u taki B nije kritino pa ga neemo ni razmatrati.
M

W
bh 4b 2 1
W b ; W b
6 6 3 3
1, 0 10 1, 5 10

2
b
b
3
0,8 10 2, 4 10

1
b
b
3
za
=
= = = =

= =

=
6 6
C t
max,L
2 3 3
6 6
1 max
3 3
6 6 6
Mz My K
K x,K x,K ekv
3 3 3
L 2 2
ekv x,L L
h/b=2 =0,246 =0,795
M 1, 0 10 2, 033 10

hb 0, 246 2b b
2, 033 10 1, 62 10
0, 795
b b
1, 5 10 2, 4 10 3, 9 10

b b b
2,
4

= = =

= = =

= + = + = =
= + =
2 2
6 6 6
3 3 3
L
ekv
4 10 2, 033 10 4, 72 10
4
b b b
Mjerodavno za dimenzioniranje .
| | | |

+ =
| |
\ . \ .

Skripta
116
6 6
L 2
3
ekv dop
3
4, 72 10 4, 72 10
80 N/mm b= 38,92 mm
80 b
b=4 cm
USVOJENO:
h=2b=8 cm

= = =

Za nosa na slici odrediti pomjeranje take C ,primjenom pravila Vereagina.

RJEENJE

3
4 7 4
z
3
4 7 4
z
3 7 4
t
10 30
I 10 22, 5 10 mm
12
10 30
I 10 2, 5 10 mm
12
I 0, 267 300 100 8, 01 10 mm
Dijagrami presjenih sila usljed zadatog optereenja i usljed generalisanih jedininih sila su prikazan
= =
= =
= =
i na
sljedeoj slici:

ZADATAK br.4
Skripta
117

( )
z t
.
12 12
5 7 4 7
u 0 - u pravcu x ose
1 1 2 1 2 1
v= 10 1 1 15 1, 5 1, 5 10 1,5 1
EI 2 3 2 3 GI
1 1
v 3, 33 11, 25 10 15 10
2 10 22,5 10 8 10 8, 01 10
v 2, 665 mm - u pravcu y ose
w=0 - u prav
=
| |
+ +
|
\ .
| |
= + +
|

\ .
=
cu z ose
ukupni ugib: =v=2,665 mm - u vertikalnom pravcu(obrnuto od pozitivnog pravca y ose)

Skripta
118

8. IZVIJANJE

Skripta
119

elini tapovi krunog poprenog presjeka pridravaju apsolutno krutu gredu zglobno vezanu u taki
A i optereenu prema slici. Izraunati vrijednost stvarnog koeficijenta sigurnosti 'n' pri izvijanju
pritisnutog tapa.

A
2 1
1 2
1
1 2
2
1 2
1 2
2
2
1
RJEENJE
M 0
F 0,8 F 0, 5 F 1, 0 M 0
2F F 4,8 ....... 1
l 1, 0
l 2 l
l 0, 5
F l F l
2
EA EA
F 2F ....... 2
Rjeenjem jednaina 1 i 2 dobiemo:
5 F 48
F 9, 6 kN

F 19, 2 k
=
=
+ =
= =

=
=
=
=
=
4
z
z y
2
i
min
N
d
I d
64
i i
A 4 d
4
l 60
120 100 pa vai izraz za Ojlerovu kritinu silu
2
i
4

= = = =

= = = >

ZADATAK br. 1
Skripta
120
4
5 2 4
2
min
KR
2 2 2
i
KR
ST
2
2,1 10 10
E I
64
F 45217 N 45, 217 kN
l 60 10
F 45, 217
n 2, 355
F 19, 2

= = = =
= = =

Vitki tap duine l=17 m vezan je zglobno na jednom kraju, a ukljeten na drugom kraju i pritisnut je
silom F=540 kN. Popreni presjek je sastavljen iz dva NP profila 28.

a) Odrediti razmak NP nosaa tako da momenat inercije za osu y bude 15% vei nego za osu z.
b) Izraunati raunski (stvarni) normalni napon i napon
di
ako je
d
=160 N/mm
2
.

1
1
y z
2
2
2
y y 1
4
z z
2
RJEENJE
a) I 1,15 I
b b
I 2 I F 2 399 53, 3 798 26, 65 b
2 4
I 2I 2 6280 12560 cm
798 26, 65 b 1,15 12560 b 22, 63 cm a b 2 2, 53 17,57 cm
Usvojeno: a 18 cm
=
(
(
| |
= + = + = + (
( |
\ .
(

= = =
+ = = = =
=

z
min
i
E
min
E
i
v
0
I 12560
b) i 10,85
F 106, 6
l 0, 7 1700, 0
110 92, 93
i 10,85
110 1
1,184 iz tablica dobijamo: N 0, 492 N
92, 93
kritini normalni napon
N
normalni napon na granici razvlaenja
F 540
A
= = =
= = = =
(
= = = = =
(

= =
= =
3
2
2
2
di d
2 2
0 di
10
50, 65 N/ mm
2 53, 3 10
N 0, 492 160 78, 72 N/ mm
50, 65 N/ mm 78, 72 N/ mm - pa presjek zadovoljava.
=

= = =
= < =

ZADATAK br. 2
Skripta
121

elini tap duine l=2 m zglobno je vezan na krajevima i optereen pritiskujuom silom F=200 kN.
Odrediti dimenzije poprenog presjeka ako je
d
=145 N/mm
2
:
d) Kao puni kruni presjek.
e) Kao prstenasti presjek sa odnosom d/D=0,6=.
f) Pokazati koji je od ova dva presjeka ekonominiji i za koliko?

dop
3
2 2
pot
d
2 2
min
i
min
RJEENJE
F
a) 1 kod pritisnutih tapova kod kojih je u pitanju stabilnost
A
I PROBA: 2
F 2 200 10
A 27, 6 10 mm
145
d 27, 6 10 4
A d 6 cm
4
I d
i 1, 5 cm
A 4
l 200
133
i 1, 5
za 13
= >
=

= = =

= = =
= = =
= = =
=
3
2 2
pot
d
2
pot
min
i
min
3 iz tablica 3, 25
3, 25 2, 0
II PROBA: 2, 6
2
F 2, 6 200 10
A 35,86 10 mm
145
A 4
35,86 10 4
d 6,8 cm
I d
i 1, 7 cm
A 4
l 200
118
i 1, 7
za 118 iz tablica 2, 56 2, 6 zadovoljava
USVOJENO
=
+
=

= = =

= = =

= = =
= = =
= =
2

:
d 6,8 cm
A 35,86 cm
=
=

ZADATAK br. 3
Skripta
122
( )
( )
4
4
z y
3
2 2
pot
2
2
2 2
min
i
min
D
b) I 1 I
64
I PROBA: 1, 6
1, 6 200 10
A 22, 08 10 mm
145
4 22, 08 10
D 6, 64 cm
1 0, 6
D 6, 64
i 1 1 0, 6 1,94 cm
4 4
l 200
103
i 1, 94
za 103 iz tablica 1, 94
1, 94 1
II PROBA:
= =
=

= =

= =

= + = + =
= = =
= =
+
=
( )
3
2 2
pot
2
2
2
min
i
min
, 6
1,8
2
1,8 200 10
A 24,8 10 mm
145
4 24,8 10
D 7, 04 cm
1 0, 6
7, 04
i 1 0, 6 2, 06 cm
4
l 200
97
i 2, 06
za 97 iz tablica 1, 78 1,8 zadovoljava
USVOJENO:
D 7,
=

= =

= =

= + =
= = =
= =
=
2
0 cm
d 7,04 6 cm
A 24,84 cm
c) Ekonominiji je prstenasti popreni presjek.
=
=

Skripta
123

Odrediti minimalnu duinu tapa B-C ako je on trougaonog poprenog presjeka kao na slici. Pri
rjeavanju sistema statiki zanemariti deformacije stuba na raspored unutranjih sila.

A
4
V 4
B 1
4
V 4
B 2 min y
V V
0 B B
B C
0
B C
RJEENJE
M 0
a
30 2, 5 5, 25 R 4, 0 50 2, 5 50 1, 5 0 I 416, 6 cm
24
393, 75 125 75 a
R =148,44 kN I 138,8 cm I I
4, 0 72
R R
sin60 S
S sin60
=
+ + = = =
+ +
= = = = =
= =
2
2
B C
y
y
3
B C
2
d
E
E
E
i
i
min
10
A 50 cm
2
S 171, 40 kN

I
i 1, 6 cm
A
S 171, 40 10
N 0,190
A 50 10 180
za N 0,190 i 92,93 2,10
2,10 92, 93 195,153
l
l
i
= =
=
= =
= = =

= = =
= = = =
= =
min
i
i 195,153 1, 6 325, 25 cm
l l
USVOJENO: l 325 cm
= =
=
=

ZADATAK br. 4
Skripta
124

Vertikalni stub duine l=3,75 m sastavljen je od etiri elina L profila koji su uzajamno vrsto
spojeni i optereen na izvijanje silom F=600 kN. Krajevi stuba vezani su zglobno. Treba izabrati
prikladni profil tapa ako je zadano
d
=160 N/mm
2
.

E
3
2 2 2
pot
d
RJEENJE
I PROBA
N 0, 5 92, 93 uvijek je isto
F 600 10
A 75 10 mm 75 cm
0, 5 160 N
Iz tablica zakljuujemo da tu povrinu moemo dobiti ako uzmemo etiri profila
L100x100x10 mm
= =
= = = =

2
1
4
z
2
1
2 4
z
z
min z
i
min
sa F 19, 2 cm .
I 177 cm e 2,82 cm
Pri ovome za cijeli popreni presjek imamo:
A 4 F 4 19, 2 76,8 cm
I 4 177 19, 2 (2,82 0, 5) 1555 cm
I 1555
i i 4, 50 cm
A 76,8
l

i
=
= =
= = =
(
= + + =

= = = =
=
E i
E
2
di d
3
2
stv
2
1 375
83, 33 92, 93 l =375 cm
4, 50
83, 33
0,897 N 0, 663
92, 93
N 0, 663 160 106,1 N/ mm
F 600 10
78,1 N/ mm
A 76,8 10
to je znatno manje od doputenog pa je zato oda
= = =
= = = =
= = =
= = =
3
2 2
pot
d
brani popreni presjek premalo optereen
II PROBA
0, 5 0, 663
N 0, 58 0, 6
2
F 600 10
A 62, 50 10 mm iz tablica odabrano: 4L90x90x9
0, 6 160 N
+
= =
= = =

ZADATAK br. 5
Skripta
125
2 4
1 z y
2
1
2 4
z y
z
min z y
i
E i
min
F 15, 5 cm I I 116 cm e 2, 54 cm
A 4 F 4 15,5 62, 0 cm
I I 4 116 15,5 (2, 54 0, 5) 1036 cm
I 1036
i i i 4, 09 cm
F 62,0
l 1 375
91, 69 92, 93 l =375
i 4, 09
= = = =
= = =
(
= = + + =

= = = = =
= = = =
E
2
di d
3
2 2
stv di
2
cm
91, 69
0, 99 N 0, 605
92, 93
N 0, 605 160 96,8 N/ mm
F 600 10
96, 7 N/ mm 96,8 N/ mm
A 62, 0 10
USVOJENO 4L 90x90x9 mm
= = = =
= = =
= = = < =

Kolika je doputena veliina sile pritiska u tapu reetkastog nosaa koji se sastoji od dva vrsta
vezana profila L prema slici, ako je zadato: l=3,4 m, d=12 mm,
d
=190 N/mm
2
. tap je na oba kraja
zglobno vezan.

d d
RJEENJE
Doputenu vrijednost sile odreujemo pomou formule:
F A N
Da bismo nali N treba nai , a za tu svrhu treba izraunati najmanji glavni poluprenik inercije
poprenog presjeka tapa.

=
L 4
z z
L 2 L 2 4
y y
z y
z
min z
I 2 I 2 148 296 cm
I 2 I e F 2 71, 0 (1,91 0, 6) 15,1 332, 26 cm
I I pa je najmanji poluprenik inercije:
I 296
i i 3,13 cm
F 2 15,1
= = =
( (
= + = + + =

<
= = = =

ZADATAK br. 6
Skripta
126
i
E i
min
E
2 3
d d
l 340
108, 63 92, 93 l =340 cm
i 3,13
108, 63
1,17 iz tablica N 0, 498
92, 93
F A N 2 15,1 10 0, 498 190 285, 75 10 N 285, 75 kN
= = = =
= = = =
= = = =

Izvriti dimenzioniranje nosaa AB koji je u taki A oslonjen zglobno, a u taki B ukljeten. Popreni
presjek je od dva NP profila na razmaku od 10 cm. Odrediti i kritinu silu, ako je
d
=160 N/mm
2
.

[
i
i
pot
d
3
2 2 2
pot
RJEENJE
l 0, 7 l
l 0, 7 550 385 cm
Dimenzionisanje
Dimenzionisanje vrimo probanjem postupkom:
I PROBA
0, 5
F
A
85 10
A 10, 62 10 mm 2 NP50 sa A 2 7,12 cm
0, 5 160
I
=
= =
=
=

= = =
4 2 4
min z y
min z
i
E
min
E
I 2 26, 4 52,8 cm I 2 (9,12 6, 37 7,12) 596 cm
52,8
i i 1, 91 cm
14, 24
l 385
201 92, 93
i 1, 91
201
2,16 0, 203
92, 93
II PROBA
0, 35
= = = = + =
= = =
= = = =
= = = =
=

ZADATAK br. 7
Skripta
127
[
pot
d
3
2 2
pot
4
min z
min z
i
E
min
E
F
A
85 10
A 15,17 cm 2 NP65 sa A 2 9, 03 cm
0, 35 160
I I 2 57, 5 115 cm
115
i i 2, 49 cm
18, 06
l 385
154, 6 92, 93
i 2, 49
154, 6
1, 66 iz tabl
92, 93
=

= = =
= = =
= = =
= = = =
= = =
[
d
3
2
stv
2
2 2
di d d stv
2 2 5 4
3 min
KRIT
2 2
i
ica 0,315
F 85 10
47, 06 N/ mm
A 2 9, 03 10
0, 315 160 50, 4 N/ mm 47, 06 N/ mm
EI 3,14 2 10 115 10
F 152, 9 10 kN
l 3850
USVOJEN PRESJEK: 2 NP65
=
= = =

= = = > =

= = =

Izvriti dimenzioniranje kosnika grede na slici ako mu je popreni presjek INP profil a
d
=160 N/mm
2
.

B D
2
B D d
B D
pot
d
3
2 2
pot
RJEENJE
tap B D je izloen sili S i dimenzionira se na izvijanje:
I PROBA
0, 5
S 70, 69 kN =160 N/ mm
S
A
70, 69 10
A 883 mm 8,83 cm odabrano INP 10
0, 5 160

=
=
=

= = =
2 4
y y
A 10, 6 cm I 12, 2 cm i 1, 07 cm = = =

ZADATAK br. 8
Skripta
128
i
E i
min
E
3
2 2
pot
2 4
y y
l
566 92, 93 l =565 cm
i
566
6, 09 0,10
92, 93
II PROBA
0,5 0,1
0, 3
2
70, 69 10
A 14, 72 10 mm odabrano INP 14
0, 3 160
A 18, 3 cm I 35, 2 cm i 1, 40 cm
= = =
= = = =
+
= =
= =
= = =
E
E
3
2 2
pot
2
y
E
565
403 92, 93
1, 40
403
4, 33 0,10
92, 93
III PROBA
0,12
70, 69 10
A 36,81 10 mm odabrano INP 22
0,12 160
A 39, 5 cm i 2, 02 cm
565
297 92, 9
2, 02
= = =
= = = =
= =
= =
= = =
E
3
2 2
pot
2
y
E
E
3
297
3,19 0,10
92, 93
IV PROBA
0,1
70, 69 10
A 44,18 10 mm odabrano INP 24
0,1 160
A 46,1 cm i 2, 20 cm
565
256 92, 93
2, 20
256
2, 76 0,12
92, 93
= = = =
= =
= =
= = =
= = = =
3
2
stv
2
2 2
di d d stv
5
F 70, 69 10
15, 33 N/ mm
A 46,1 10
0,125 160 20 N/ mm 15,33 N/ mm
USVOJENO: INP 24
= = =
= = = > =

Skripta
129

Potrebno je dimenzionirati tap BC sistema optereenog prema slici.tap je pravougaonog
poprenog presjeka(odnos stranica je b/h=0,8).

2
RJEENJE
Duina tapa BC je:
l= 3 2 3 2 =

Iz uslova ravnotee dobivamo silu u tapu BC:

A BC
BC
M 0 S sin 3 F 4
4F
S 18,86 kN (sila pritiska)
3sin
= =
= =

2
BC
BC,kr i
2
2
2
min BC i
2
i
2 2
BC i i
min BC i min
2 2
i
2 3
BC i i
min
2
Dimenzioniranje prema kriteriju stabilnosti:
S E
k / A
A
E
i A S k
l
S k l E
I S k I
l E
S k l 18,86 10
I
E
2
9 4
2 11
3 3
9
4
min min
3
9
4
3 (3 2)
491, 38 10 m
2,1 10
hb h (0,8h) 12
I I 491, 38 10 h I
12 12 0,8
12
h 491, 38 10
0, 512
h 0, 058 m
h=6,0 cm
USVAJAMO:
b=0,8h=4,8 cm
= = =

ZADATAK br.9
Skripta
130
2 BC BC BC BC
p
2
p
3
BC
6
p
Dimenzioniranje prema kriteriju vrstoe:
S S S S
h
A bh 0,8 0,8h
S 18,86 10
h 0, 0106 m =1,06 cm
0,8 0,8 210 10
Nije mjerodavno za dimenzioniranje.
Usvajamo prvobitno i
= = =
= =

zraunate dimenzije prema kriteriju stabilnosti:
h=6,0 cm

b=0,8h=4,8 cm

Skripta
131

9. SAVIJANJE KRIVIH TAPOVA

Skripta
132

Za krivu konzolu prikazanu na slici konstruisati dijagram normalnog napona u ukljetenju.Odrediti
vrijednost max.smiueg napona.

RJEENJE

( ) ( ) ( )
o
M F R sin ; N F sin ; T F cos = = =

( )
M N
v
u
o
3
6
M
1
M y N 3 T
=
e A R y A 2 F
h 0, 40
R 3, 997
r
ln 4, 20 ln3,80
ln
r
e r R 4, 000 3, 997 0, 003 m=0,3 cm
S=e A=20 40 0,3=266,67 cm
600 10

266, 67 10
= =
+
= = =
= = =

2
3
6
M 2
2
3
20, 33 10
108, 9 N/mm
420 10
600 10 19, 66 10
116, 4 N/mm
380 10 266, 67 10

= =

ZADATAK br.1
Skripta
133
3
N 2
1,2
2
2
1
2
2
3
max 2
zy
2
150, 0 10
1, 9 N/mm
800 10
108, 9 1, 9 108 N/mm
116, 4 1, 9 118, 3 N/mm
3 T 3 150 10
2,81 N/mm
2 A 2 800 10
= =
= =
= = =

Za krivi tap prikazan na slici ,odrediti reakciju u osloncu B,konstruisati dijagrame M i N i nai
horizontalno pomjeranje take B(pri odreivanju deformacije i otpora oslonaca normalnu silu ne
uzimati u obzir).

RJEENJE

Zadatak je jedanput statiki neodreen i rjeit emo ga iz uslova:

11 1 1p
I
I
II
II 0
X 0
M a sin , ds=a d
I POLJE: 0
4
M 0
II POLJE:
4 2
M M
+ =
=

=

=

ZADATAK br.2
Skripta
134
2 2
2
2
3 2 3 3
11
0
0 0
4 2 4 2
2 2 2 2
2
1p I II 0 0 0
4
0 0
4 4
2
1p
0 0
1 V
3
11
V
sin 2
EI M ds a sin d a a
2 4 4
2
EI M Mds M Mds 0 a sin d M a sin d M a cos M a
2
M a 0, 707 M
X 0, 9 B
a
a
4
N B cos i

= = = =
= + = + = =

= = = =
=
} }
} } } }
I V
II V 0
u I i u II polju
M B a sin za I POLJE 0
4
M B a sin M za II POLJE
4 2
=

=

[ ]
4 2
2 0 0
BH 0
0
4
2
0
BH
M M
EI 0, 9 sin a (1 cos )ad 0, 9 a sin M a(1 cos ) ad
a a
M a
0, 042
EI

| |
= +
|
\ .
=
} }

Za dati nosa na slici optereen kontinualnim optereenjem q=20 kN/m odrediti vertikalni pomak
take C i nacrtati dijagrame presjenih sila.

ZADATAK br.3
Skripta
135
RJEENJE

2 2
2 2 2
I POLJE: 0 45
M FR(1 cos )
N Fcos
T Fsin
II POLJE: 45 90
1 1
M FR(1 cos ) q(Rcos 45 Rcos ) FR(1 cos ) q(2,121 Rcos )
2 2
M FR(1 cos ) 0, 25qR 0, 707qRcos 0, 5qR cos
N Fcos

=
=
=

= =
= +
=
qR(cos 45 cos ) cos

T Fsin qR(cos 45 cos ) sin
Momenti od fiktivne sile F=1,0 u taki C:
I POLJE:0 45 II POLJE:0 45
+
=

4 2
2 2 2
C
0
4

M 0, 5R(1 cos ) M 0,5R(1 cos )
EI FR(1 cos )0, 5R(1 cos ) Rd FR(1 cos ) 0, 25qR 0, 707qRcos 0, 5qR cos

= =
(
= + +
} }
[ ]
4 2 2
3 2 3 2 4
C
0
4 4
2
3 2
4
0,5R(1 cos ) Rd
EI 0, 5FR (1 cos ) d 0,5FR (1 cos ) d 0,125qR (1 cos )d
0, 3535qR (cos cos )d

= + + +
+
} } }
}
2
4 2 3
4
3 4
C
C
12
C C
5 4
0, 25qR (cos cos )d
Rjeavanjem gornjeg integrala dobijemo:
0,5EI 0, 356FR 0, 06qR
0,5EI 310, 6
310, 6 10
10, 63 mm
0, 5 2 10 29210 10
+
= +
=
= =

}

Presjene sile:
M( =0 ) 0 T( =0 ) 0 N( =0 ) 42, 43 kN
M( =45 ) 3
= = =
=

7, 27 kNm T( =45 ) 30, 0 kN N( =45 ) 30, 0 kN

M( =90 ) 82,30 kNm T( =90 ) 0 N( =90 ) 0
Dijagr
= =
= = =

ami presjenih sila prikazani su na sljedeoj slici:

Skripta
136

Skripta
137

10. JEZGRO PRESJEKA

Skripta
138

Stub poprenog presjeka prikazan na slici optereen je u taki A, silom pritiska F=2000 kN.
a) Odrediti maksimalnu vrijednost normalnog napona.
b) Nacrtati jezgro presjeka.

RJEENJE
a) Poto je presjek simetrian u odnosu na osu z to, je osa z ujedno i glavna centralna osa inercije.

ZADATAK br. 1
Skripta
139
( )
( )
1
2
1
2 2
4
2
8 4
z
4
3
2 2 2
y
Poloaj teita presjeka je definisan veliinom z , tj. :
1 40 2
80
2 3
z 5,39 cm
1
120 80
2
Momenti inercije su:
120 1
I 2 40 2 0,1557 10 cm
12 12
120 1 1
I 120 5, 39 80 2 40 2 80 5
12 36 2

= =

= =
=
8 4
2 2 4 2
8 8
z y
4 4
40 2
,39 0,1525 10 cm
3
Povrina poprenog presjeka je:
1
A 120 80 1,12 10 cm
2
Glavni poluprenici inercije su:
0,1557 10 0,1525 10
i 37, 29 cm i 36,90 cm
1,12 10 1,12 10
| |
+ =
|
|
\ .
= =

= = = =

y
z
2 2
y z
2
2
y
0
z
2 2
z
0
y
e
e
1 z y 0
i i
gdje su:
i
36, 90
z 252, 69 cm
e 5, 39
i 37, 29
y 16,39 cm
e 84,85
z y
1 (Sad nam je odreen poloaj neut
252, 69 16,39
+ + =
= = =
= = =
+ =

y
z
A,B A,B A,B
2 2
z y
ralne linije)
Ekstremne vrijednosti normalnog napona javie se u takama A i B, koje su najudaljenije od neutralne linije:
e
e F
1 y z
A i i
Napadna taka sile u sistemu z, y i
| |
= + + |
|
\ .
A z
A y
2
2
A
4 2 2
B
B
2
B
4
ma koordinate:
z 5, 39 cm e
y 60 2 84,85 cm e
2000 10 84,85 5,39
1 84,85 5,39 110, 69 daN/ cm
1,12 10 37, 29 36, 90
z 5,39 cm
y 60 2 84,85 cm
2000 10 84,
1
1,12 10
= =
= = =
| |
= + + =
|
\ .
=
= =
= +
2
2 2
2 2
min A max B
85 5, 39
( 84,85) 5, 39 74, 22 daN/ cm
37, 29 36,90
110, 69 daN/ cm 74, 22 daN/ cm
| |
+ =
|
\ .
= = = =
Skripta
140
Iz definicije jezgra presjeka, tjemena jezgra presjeka su napadne take sile, ije neutralne ose tangiraju
popreni presjek. Zbog simetrije poprenog presjeka i odgovarajue jezgro e biti simetrino,
1 1 2 2
pa je
dovoljno posmatrati samo neutralne ose n n i n n .

0i 0i i i
zi yi
2
2
y
z
zi yi
0i 0i
1 1
01 01
z i y odsjeci neutralne ose n n na glavnim centralnim osama inercije i
e i e koordinate odgovarajueg tjemena jezgra
i
i
e e
z y
neutralna osa n n :
z y 5, 3

= =
= =
2 2
z1 y1
2 2
02 02
2 2
z2 y2
9 60 2 90, 24 cm
36, 90 37, 29
e 15, 09 cm e 15, 41 cm
90, 24 90, 24
neutralna osa n n :
z y 60 2 5, 39 79, 46 cm
36, 90 37, 29
e 17, 40 cm e 17, 50 cm
79, 46 79, 46
+ =
= = = =
= = =
= = = =

Skripta
141

Vitki tap duine l=17 m vezan je zglobno na jednom kraju, a ukljeten na drugom kraju i pritisnut je
silom F=540 kN. Popreni presjek je sastavljen iz dva NP profila 28.

c) Odrediti razmak NP nosaa tako da momenat inercije za osu y bude 15% vei nego za osu z.
d) Izraunati raunski (stvarni) normalni napon i napon
di
ako je
d
=160 N/mm
2
.

2
1
2
2
2 2
3 1 2 3
C
C
3 3 3
2
x
RJEENJE
a) F 45 5 225 cm
F 65 5 325 cm
F 10 5 50 cm F=F F F 600 cm
7, 5 50
x 0, 625 cm
600
35 325 50 65
y 24, 375 cm
600
45 5 5 65 10 5
I 225 24, 375 325
12 12 12
= =
= =
= = + + =

= =
+
= =

= + + + +
2 2
4
x
4 4
x
3 3 3
2 2 2
y
4
y
10, 625 50 40, 625
I 468 114427 104 133681 36689 82519 367888 cm
I 36, 79 10 cm
5 45 65 5 5 10
I 225 0, 625 325 0, 625 50 6,875
12 12 12
I 37968 677 416 88 127 957 40233 cm
+
= + + + + + =
=

= + + + + +
= + + + + + =

ZADATAK br. 2
Skripta
142
4 4
y
2
xy
4
xy
4 4
xy
2
2 4
1,2
I 4, 02 10 cm
I 225 ( 24, 375) 0, 625 325 10, 625 0, 625 50 40, 625 ( 6,875)
I 3427 2158 13965 15234 cm
I 1, 52 10 cm
36, 79 4, 02 36, 79 4, 02
I 1, 52 10 20,
2 2
=
= + +
= + =
=
(
+ + | |
(
= + =
|
(
\ .

( )
4
4 4 4 4
1 2
1 2 x y
o o
4
1
4
2
405 16, 41 10
I 36,81 10 cm I 3, 99 10 cm
I I I I
40,80 40,81
1,52 2
tg2 0, 09276
36, 79 4, 02
2 5 302 2 65
36,81 10
b) i 24, 77 cm
600
3,99 10
i 8,1
600

= =
+ = +
=
= =
= =
= =
= = 5 cm
c)

Skripta
143

Za zadati popreni presjek na slici odrediti i nacrtati jezgro presjeka:
g) Analitiki.
h) Grafiki.

2
t
3
3 2 2 4 4
z
3
3 4 4
y
RJEENJE
a) A 60 12 48 12 1296 cm
60 12 ( 6) 48 12 ( 36)
y 19, 33 cm
1296
1 12 48
I (60 12 ) 60 12 (19,33 6) 48 12 (24 7,33) 40, 7232 10 cm
12 12
1 48 12
I (12 60 ) 22, 2912 10 cm
12 12

= + =
+
= =
= + + + =
= + =
4
z
2
4
y
2
2 2
2 2
y z
y
z
2 2
y z
40, 7232 10
i 17, 73 cm
12,96 10
22, 2912 10
i 13,11 cm
12,96 10
Jednaina centralne elipse inercije glasi:
z y
1
i i
e
e
1 z y 0 jednaina neutralne ose
i i
Jezgro presjeka:
Za k
= =
= =
+ =
+ + =
i
2
2
y
z
z y
0 0
0 0 i i
arakteristine tangente presjeka, koordinate tjemena A jezgra presjeka su:
i
i
e e
z y
y i z su odsjeci neutralne ose n n na koordinatnim osama z i y:
= =

ZADATAK br. 3
Skripta
144

1 1
2 2
3 3
4 4
n n : y 19,33 cm
n n : z 30, 0 cm
40, 67 7, 33
n n : y 7, 33 (z 30)
6 30
z y
y 2, 0z 52, 67 1
26,335 52, 67
n n : y 40, 67 cm
Koordinate tjemena jezgra
=
=

= +
+
= + =

=
1 1 01 01
2
1 z1 y1
2 2 02
:
n n : z y 19,33 cm
17, 73
A : e 0 e 16, 26 cm
19, 33
n n : z 30 cm
= =
= = =
=
02
2
2 z2 y2
3 3 03 03
2
3 z3
y
13,11
A : e 5, 73 cm e 0
30
n n : z 26, 335 cm y 52, 67 cm
13,11
A : e 6, 52 cm
26,335
=
= = =
= =
= =
2
y3
4 04 04
4
2
4 z4 y4
17, 73
e 5,97 cm
52, 67
n n : z y 40, 67 cm
17, 73
A : e 0 e 7, 73 cm
40, 67
= =
= =
= = =

Skripta
145
3 3 3
b) Grafiko odreivanje jezgra
Pr ikazat emo samo odreivanje take jezgra A za poloaj ose n n , a postupak je isti i za ostale
take jezgra.

Skripta
146

11. EKSCENTRINI PRITISAK

Skripta
147

Kameni stub sa specifinom teinom = 20 kN/m
3
optereen je kao to je prikazano na slici.
a) Odrediti najvee i najmanje normalne napone pritiska u najniem njegovom poprenom
presjeku i naznaiti take u kojima se oni javljaju.
b) Nacrtati dijagrame normalnog napona po ukljetenim stranama.
c) Nacrtati dijagram normalnog napona u odnosu na neutralnu osu bez uticaja sopstvene teine.

3
3
3
z
y
3
8 4
z
RJEENJE
a) P 1500 kN
20kN m
V 2 3 6 36 m
A = 200 300 60000 cm
G = V = 20 36 720 kN
m F 0, 20m 1500 0, 20 300 kNm
m F 0, 25m 1500 0, 25 375 kNm
300 200
I 2 10 cm
12

=
=
= =
=
=
= = =
= = =
= =
3
8 4
y
y
z
z y
3 3 6 6
A
z
2 2 12 12
A 2
z
B
z
200 300
I 4, 5 10 cm
12
m
m G F
y + z
A A I I
720 10 1500 10 300 10 375 10
100 10 + 150 10
60000 10 60000 10 2 10 2 10
0,12 0, 25 0,15 0,125 0, 095 N/mm
0
= =
= + +

= +

= + + =
=
2 A 2
max z
C 2 C 2
z min z
D 2
z
,12 0, 25 0,15 0,125 0, 345 N/mm 0, 095 N/mm
0,12 0, 25 0,15 0,125 0, 645 N/mm 0, 645 N/mm
0,12 0, 25 0,15 0,125 0, 395 N/mm
+ = = =
= = = =
= + =

ZADATAK br. 1
Skripta
148
b)

y
z
2 2
y z
2
2
y
z
0 0
z y
8
y 2 2
y
4
8
2 2 z
z
4
z y
8
0
4
e
e
c) 1 z y 0 - jednaina neutralne ose
i i
i
i
z y
e e
I
4, 5 10
i 7500 cm
A 6 10
I 2 10
i 3333, 3 cm
A 6 10
e = 25 cm e 20 cm
2 10
z 3
6 10
+ + =
= =
= = =
= = =
= =
0
3333, 3
00 cm y 166, 67 cm
20

= =

A 2
z
C 2
z
0, 25 0,15 0,125 0, 025 N/mm
0, 25 0,15 0,125 0, 525 N/mm
= + + =
= =

Skripta
149

Nacrtati dijagram normalnog napona na temeljoj spojnici stuba ako su mu popreni presjek i
optereenje dati na sljedeoj slici. Sila F=150 kN djeluje u taki A.

2
3 3
4
z
3 3
4
y
2 2 z
z z
y 2 2
y y
RJEENJE
A 60 35 2 15 50 600 cm
5 35 50 5
I 2 36250 cm
12 12
35 60 15 50
I 2 317500 cm
12 12
I 36250
i 7, 773 cm i 60, 42 cm
A 600
I
317500
i 23, 00 cm i 529,17 cm
A 600
Je
= =

= + =

= =
= = = =
= = = =
y
z
z y
2 2
y z
2
y
0
z
2
z
0
y
dnaina neutralne ose glasi:
e
e
1 z y 0 e 27 cm e 8 cm
i i
i
529,17
z 19, 60 cm
e 27
i 60, 42
y 7, 55 cm
e 8
Maksimalni naponi javljaju se u takama C i D koje su
+ + = = =
= = =
= = =
C C
D C
z
y
najvie udaljene od neutralne ose:
C: z 30cm y 17,5cm
D: z 30cm y 17,5cm
m F 0, 08 150 0, 08 12, 0 kNm
m F 0, 27 150 0, 27 40, 5 kNm
= =
= =
= = =
= = =

ZADATAK br. 2
Skripta
150
y C z
x C C
z y
3 6 6
C
x
2 4 4
C 2
x
y D z
x D D
z y
3 6
D
x
2 4
m
m F
y z
A I I
150 10 12 10 40, 5 10
17, 5 10 30 10 2, 5 5, 79 3,83
600 10 36250 10 317500 10
7,12 N/mm
m
m F
y z
A I I
150 10 12 10
1
600 10 36250 10
= + +

= + + = + +

=
= + +

=

6
4
D 2
x
40, 5 10
7, 5 10 30 10 2, 5 5, 79 3,83
317500 10
12,12 N/mm
=

Nacrtati dijagram normalnog napona na temeljoj spojnici stuba ako su mu popreni presjek i
optereenje dati na sljedeoj slici. Sila F=350 kN djeluje u taki A.

ZADATAK br. 3
Skripta
151
2 2 2
T
2
3 3 3
4 4 4
x
3 3 3
2 2 2 2 2
y
RJEENJE
3t 0, 5t 5t 3, 5t 5t 6, 5t
x 3, 96t
13t
GEOMETRIJSKE KARAKTERISTIKE:
t 27t 5t t t 125t
I 13, 083t 13, 08 10 cm
12 12 12
3t t 5t t t 125t
I 3t (3, 46t) 5t (0, 46) 5t (
12 12 12

= =

= + + = =

= + + + + +
2 4
4 4
y
2
4
2 2 x
x 2 x
2
4
y 2 2
y 1 y
2
2, 54) 80, 31 t
I 80, 314 10 cm
F 13102 cm
I 13, 08 10
i 10, 03 cm i i 100, 61 cm
F 13 10
I
80, 31 10
i 24,85 cm i i 617, 77 cm
F 13 10
x y

p q
=
=
=
= = = = =
= = = = =
+
2
y
2
x
1 a 2, 54t 25, 4 cm b 10 cm
i
617, 77
p 24, 32 cm
a 25, 4
i 106, 61
q 10, 06 cm
b 10
Maksimalni naponi javljaju se u takama C i D koje se najudaljenije od neutralne ose:
C:
= = = =
= = =
= = =
C C
D C
x
y
2 4 4
C 2
z
2 4 4
x 39,6 cm y 15 cm
D: x 30,4 cm y 25 cm
M 350 0,1 35 kNm
M 350 0, 254 88, 9 kNm
350 10 35 10 88, 9 10
15 39, 6 57, 05 daN/ cm
13 10 13, 08 10 80, 31 10

= =
= =
= =
= =

= + + =

2 4 4
D 2
z
2 4 4
350 10 35 10 88, 9 10
25 30, 4 127, 47 daN/ cm
13 10 13, 08 10 80,31 10

= =

Skripta
152

Zidani stub presjeka 30x50 cm optereen je ekscentrinom silom P=150 kN kao na slici. Proraunati
normalne napone u kontaktnoj spojnici pod pretpostavkom da materijal ne podnosi zatezanje.
Zanemariti sopstvenu teinu stuba. Ukoliko
stv
bude vee od
d
=3 N/mm
2
izvriti dimenzioniranje.
Mijenjati samo h.

RJEENJE
Krak jezgra presjeka na z osi iznosi:
h
8, 33 cm 15 cm,
6
to znai da sila djeluje izvan jezgra presjeka i da e se na temeljnoj spojnici pojaviti naponi zatezanja.
Da se oni ne pojave, sila t
= <
max
min
1
1
1
2
3
max
2 2
min d
reba djelovati na konturi jezgra presjeka, tj. tad e biti:
h
a h 3 a 30 cm
3
e 5 cm ekscentricitet
N e N

A 30 10
10
6
0
3,3 N/ mm 3 N/ mm pa moramo poveati
= = =
=
=
= > =
max
min
3 6
2 3
max
2 2
min d
min
dimenzije poprenog presjeka
pretpostavljamo h=54 cm
150 10 9 10
1, 39 1, 39
1080 10 6480 10
0
2, 78 N/ mm 3 N/ mm
usvojeno: b 30 cm; h 54 cm
za h 52 cm 3, 02 N/ mm

= =

=
= < =
= =
= =
2

ZADATAK br. 4
Skripta
153

Kran za podizanje i prenoenje tereta do 80 kN oslanja se na betonski temelj pri emu osa AB krana
prolazi kroz teite temelja. Uzimajuida napadna linija teine krana, jednaka 180 kN (bez teine
tereta P i protiv tereta Q) sijee povrinu poprenog presjeka temelja u taki C na rastojanju 0,6 m od
ose AB, odrediti dimenziju stranice a temelja tako da u njegovoj osnovi ne nastupe naponi zatezanja.
Odrediti koliki e biti specifini pririsak na tlo pri izabranoj vrijednosti za a. Zapreminska teina
betona iznosi 22 kN/m
3
.

[ ]
T B
K T
y K
y
z
RJEENJE
G V 22 a 2, 4 3, 0 158, 4 a kN
Pr esjene sile u odnosu na teite u temeljnoj spojnici:
N Q F G G 50 80 180 158, 4 a 310 158, 4 a kN
M G 0, 6 80 8 50 4 548 kNm
M 548
e
N
= = =
= + + + = + + + = +
= + =
= =
[ ]
[ ]
2
3
y
0 y
z
3
2
2 2
y
2
0
2
kNm
548
(310 158, 4 a) kN 310 158, 4 a
i
a 3
z I
e 12
a 3
a
12
A 3 a i 0, 083 a
3 a 12
a a 0, 083 a (310 158, 4 a)
z
2 2 548
548 a 0,16 a (310 158, 4 a)
=
+ +
= =
= = = =
+
= =
= +

ZADATAK br. 5
Skripta
154
2
2
2
1,2
1 2
y
548 51, 6 a 26, 39 a
26, 39 a 51, 6 a 548 0
51, 6 51, 6 4 548 26, 39 51, 6 246, 0
a
2 26, 39 2 26, 39
a 3, 68 m a 5, 64 m nerealno rjeenje
USVOJENO: a 3, 68 m
N 892,9 kN M 548
= +
+ =
+
= =

= =
=
= =

4
y
3 6
2
1 1
6 12
3 6
2
2 2
6 12
kNm I 12, 459 m
892,9 10 548 10
1840 0 N/mm
11, 04 10 12, 459 10
892,9 10 548 10
1840 0,162 N/mm
11, 04 10 12, 459 10
=

= +

=

Skripta
155

Za pravougaoni popreni presjek dimenzija h=6 cm i b=4 cm koji je optereen silom pritiska F=10 kN
ije je hvatite O(1;1,5)cm, potrebno je nacrtati dijagrame naprezanja i odrediti neutralnu osu presjeka.

2
3 3
4
x
3 3
4
y
2 2 x
x
y 2 2
y
RJEENJE
A b h 4 6 24 cm
b h 4 6
I 72 cm
12 12
h b 6 4
I 32 cm
12 12
I 72
i 3, 0 cm
A 24
I
32
i 1, 33 cm
A 24
Odsjeci neutralne osi
= = =

= = =

= = =
= = =
= = =
x y x y
2
x
y
y
2
y
x
x
x
a i a raunaju se prema sljedeem izrazu (e 1, 0 cm e 1, 5 cm) :
i 3, 0
a 2, 0 cm
e 1, 5
i
1, 33
a 1, 33 cm
e 1, 0
Naprezanje u nekoj taki poprenog presjeka rauna se po formuli:

= =
= = =
= = =
=
y
x
y x
M
M F
x y
A I I
ili ako malo pojednostavimo:
| |
+ + |
|
\ .

ZADATAK br. 6
Skripta
156
y y
x x
x
2 2
y x
x y y x
3
A
x
4 2
F e e
F e e F F F x y
1 x y 1
I I
A A A a a i i
A
A
A
A
Naprezanja na rubovima poprenog presjeka iznose:
10 10 N 2 3
taka A(2,3) 1
1,33 2, 0 24 10 m
| |
| | | | |
= + + = + + = | | |
| |
|
\ . \ .
|
\ .
= + +
2
3
B 2
x
4 2
3
C
x
4 2
16, 68 MPa 1, 668 kN/ cm
10 10 N 2 3
taka B(-2,3) 1 4,15 MPa 0, 415 kN/ cm
1, 33 2, 0 24 10 m
10 10 N 2 3
taka C(-2,-3) 1 8,35 MPa 0,835
1, 33 2, 0 24 10 m
| |
= =
|
\ .
| |
= + + = =
|
\ .
| |
= + + = =
|
\ .
2
3
D 2
x
4 2
kN/ cm
10 10 N 2 3
taka D(2,-3) 1 4,18 MPa 0, 418 kN/ cm
1,33 2, 0 24 10 m
| |
= + + = =
|
\ .

Skripta
157

Nacrtati dijagram normalnog napona za stub iji je presjek dat na slici.

2
T
3 3
2 4
z
3 3
2 2 4
y
2 2
z z
y
RJEENJE
A 2 20 2 10 2 80 cm
2 10 2 ( 6)
z 3 cm
40 40
10 2 2 10
I 2 2 10 9 4856 cm
12 12
20 2 2 10
I 2 40 3 2 20 3 1066 cm
12 12
4856
i 7, 79 cm i 60, 70 cm
80
1066
i
= + =

= =
+

= + + =

= + + + =
= = =
=
2 2
y
3, 65 cm i 13, 33 cm
80
= =

ZADATAK br. 7
Skripta
158
y
z
y z
2 2
y z
2
y
0
z
2
z
0
y
e
e
1 z y 0 e 8, 0 cm e 2, 0 cm
i i
i
13,33
z 6, 67 cm
e 2, 0
i 60, 70
y 7,59 cm
e 8, 0
Maksimalni naponi javljaju se u takama A i B koj
+ + = = =
= = =
= = =
A A
B B
z
y
y A z
z A A
z y
A
z
e su najvie udaljene od neutralne ose:
A: z 4, 0 cm y 10 cm
B: z 8, 0 cm y 10 cm
M F 0, 08 200 0, 08 16 kNm
M F 0, 02 200 0, 02 4 kNm
M
M F
y z
A I I

= =
= =
= = =
= = =
=
3 6 6
2
2 4 4
3 6 6
B 2
z
2 4 4
200 10 16 10 4 10
10 10 4, 0 10 72, 9 N/ mm
80 10 4856 10 1066 10
200 10 16 10 4 10
10 10 8, 0 10 37,9 N/ mm
80 10 4856 10 1066 10

= =

= + + =

Skripta
159

Betonski stub koji ima u temelju presjek 20x20 optereen je prenosnicom. Odrediti najveu
dozvoljenu vrijednost sile F ako je dozvoljeni napon na pritisak 0,7 N/mm
2
, a na zatezanje 0,7 N/mm
2
.
Nacrtati dijagrame normalnog napona.

max
min
0
0
y
z
y y
z
y
z 2 z
max 0 d
y
pr 2 z
min 0 d
y
3
3
y
z
RJEENJE
'
F
teini napon
A
M
F e
' z z
I I
F e
'
W
F e F
' 0, 6 N/mm
A W
F e F
' 0, 7 N/mm
A W
20
W 1330 cm
6
e 30 10
= +
=
= =
= + = + =
= = =
= =
= 20 cm =

ZADATAK br. 8
Skripta
160

z 2 z
d
z
3 2
3 2
3
0
2
I sluaj
e 1
F 0, 6 N/mm
W A
0, 60
F 4785 N
20 10 1
1330 10 400 10
F 4,8 kN
II sluaj
0, 70
F 3991 N
20 10 1
1330 10 400 10
F 4, 0 kN
usvaja se: F 4, 0 kN
F 4, 0 10

A 400 10
| |
=
|
\ .
= =

=
= =
+

=
=
= = =
2
3
2 z
3
y
A D 2
x
B C 2
x
2
z
0 0
y
0,10 N/mm
F e 4, 0 10 20 10
' 0, 60 N/mm
W 1330 10
Napon u stranici A D:
0,1 0, 60 0, 50 N/mm
Napon u stranici B C:
0,1 0, 60 0, 70 N/mm
Neutralna osa:
i
y z
e

= = =
= + =
= =
= = =
2
y
z
2
y 2
y z
0
i

e
I
13333, 3
i 33, 33 cm e 20 cm
A 400
33, 33
z 1, 6 cm
20
= = = =
= =

Skripta
161

Za dati stub optereen silama F
1
i F
2
nacrtati dijagram normalnog napona u odnosu na neutralnu osu.
Nacrtati takoer jezgro presjeka.

z 1
y 1
1 2
RJEENJE
M F 0,3 12 kNm
M F 0,125 5 kNm
N F F 70 kN
= =
= =
= + =

3 3
5 4
z
3 3
2 4
y
2
y 1 z
x
z y
3 6 6
1
x
2 5 4 4
25 60 10 50
I 2 2, 416 10 cm
12 12
60 25 50 10
I 2 2 50 10 7, 5 13542 cm
12 12
A 60 25 2 50 10 500 cm
M
M N

A W W
70 10 12 10 5 10
300
500 10 2, 416 10 10 1, 354 10

= =

= =
= =
=

=

2
4
y 2 z
x
z y
3 6 6
2 2
x
2 5 4 4 4
125 7, 51 N/ mm
10
M
M N

A W W
70 10 12 10 5 10
300 125 4, 71 N/ mm
500 10 2, 416 10 10 1, 354 10 10
=
= + +

= + + =

ZADATAK br. 9
Skripta
162

Jezgro presjeka

Skripta
163

Temelj poprenog presjeka na slici, optereen je vertikalnom silom F=35400 kN u taki A. Nacrtati
dijagram napona u temeljnoj spojnici imajui u vidu da tlo ne prenosi napone zatezanja.

( )
2
3 3 4
y
y
z
x
2
y
x1
2
RJEENJE
A 12, 0 8, 0 23, 0 8, 0 48, 00 m
1
I 12 8 2 8 3 896 m
12
896
i 4, 320 m
48
Ivini naponi u temeljnoj spojnici su:
e F
1 z
A i
Ivica 1-1
35400 4,10
1 6, 0
48 4, 32
= =
= =
= =
| |
= + |
|
\ .
|
=
\
2
2
x2
2
234, 6 kN m (zatezanje)
Ivica 2-2
35400 4,10
1 6, 0 1709, 60 kN m (pritisak)
48 4, 32
Dijagrami napona bit e prikazani na sljedeoj slici:
a)
|
=
|
.
| |
= + =
|
\ .

ZADATAK br. 9
Skripta
164
b)

Poto tlo ne prenosi napone zatezanja, potrebno je iskljuiti dio presjeka u kome se javljaju naponi
zatezanja, tako da dijagram napona dobije oblik kao na sljedeoj slici gdje imamo samo napone pritiska:

0
1 2
B 1 1 2 2
0
1 0 0
2 0
2 0
Nepoznate veliine i x odredit emo iz uslova ravnotee:
x 0 F F F
M 0 F e F e F c
1 z 2
F 2 8 16 (z 1)
2 z z
1 z 2
F (z 2) 2 (z 1)
2 z
= + =
= + =
| |
= + =
|
\ .
| |
= =
|
\ .
0 0
1
0 0
z
z 2
2
2 1 3z 4
z
e
z 2
3 3 z 1
z
= =

+

Skripta
165
2
2 0
3 0
1
e 2 (z 2)
3
Uslovi ravnotee sada imaju sljedei oblik:
(z 12z 12) F ......(1)
z
1
(z 36z 48) F c ......(2) c 1,80 m
3 z
Ove dvije jednaine sa dvije nepoznate zamjenom
= +
+ =
+ = =
3 2
0
2 2
2 2
0
moemo svesti na jednu jednainu sa
jednom nepoznatom oblika:
z 5, 7z 32, 4z 20, 4 0
rjeenjem iste dobijamo:
F z 35400 9, 04

z 12z 12 9, 04 12 9, 04 12
1795,80 kN/ m 1, 7958 N/mm
+ =

= =
+ +
= =

Skripta
166

12. DIMENZIONIRANJE METODOM GRANINE
NOSIVOSTI

Skripta
167

Prostu gredu optereenu koncentrisanom silom F=70 kN u sredini raspona dimenzionisati:
e) Metodom doputenih napona ako je
2
d
160 N/mm = ,
f) Metodom granine nosivosti ako je koef.optereenja k=1,8.

h/b=1,5
max
6
3 3 max
z,pot
dop
2
2
.
2
RJEENJE
a) Metoda doputenih napona
F l 70 4
M 70kNm
4 4
M 70 10
W 437, 5 10 mm
160
bh
437,5=
6
b=10,52cm, h=15,79cm
b(1, 5b)
437,5= b= 1166, 6
6 A=166,11cm

= = =
= = =

gr
g 2
p T
2
p T
2
p
3
2
b) Metoda graninog optereenja
F 1,8 F 126 kN
F l
M 126 kNm 240 N/mm
4
bh
M
4
bh
M 240
4
2, 25 b
240 126, 0
4
b 933,3
b=9,77 cm, h=14,65 cm

A=143,13 cm
= =
= = =
=
=
=
=
ekonominost: =13,83%

ZADATAK br.1
Skripta
168

Poduprtu konzolu raspona l=4m,optereenu prema slici dimenzionisati:
a.) Metodom doputenih napona ako je h/b=1,5 ,a
2
d
160 N/mm = ,
b.) Metodom graninog optereenja ako je
2
T
240 N/mm = i koef.optereenja k=2.

RJEENJE
a)

max
max
x,max dop
z
2 2
3
z,pot
6
3 max
z,pot
dop
2
Metoda doputenih napona
6 6
M F l 80 4 60 kNm
32 32
M

W
bh b(1, 5b)
W 0, 375b
6 6
M 60 10
W 0, 375b
160
b=100 mm, h=1,5b=150mm

A=150 cm
= = =
=
= = =
= = =

ZADATAK br.2
Skripta
169
gr
gr
p
gr
p
2
p T
6
3
2
b) Metoda graninog optereenja
F 2F 160 kN
F l
3
M
2 4
F l
160 4
M 106, 67 kNm
6 6
bh
M = =106,67
4
4 106,67 10
b=
240 2, 25
b=92,5 mm, h=138,75 mm

A=128,34 cm
Manji presjek
= =

= = =

(laki) dobije se metodom graninog optereenja za: 16,88 %.

Izvriti dimenzioniranje poduprte konzole metodom graninog optereenja ako je odnos strana h/b=2,
a koef.optereenja k=1,8.

x
gr
2 2
3
pt
2 2
.
3
el
2
gr
p
3 3
p T
3 6
RJEENJE
T 0
18,83 10x 0
18,83
x 1,883 m
10
q 1,8 10 18 kN/m'
bh b(2b)
W b
4 4
bh b(2b)
W 0, 66b
6 6
q l
18 125
M 187, 5 kNm
12 12
M b b 240
b 240 187, 5 10

=
=
= =
= =
= = =
= = =

= = =
= =
=
6
3
187, 5 10
b 92,1 mm
240
b=93 mm
USVOJENO:
h=2b=186 mm
= =

ZADATAK br.3
Skripta
170

Odrediti nosivost (P
opt
) grede,prikazane na slici a), proraunatu prema dozvoljenim optereenjima i
uporediti je sa nosivou (P
doz
), proraunatoj prema dozvoljenim naponima.Dimenzije: a=0,6 m, b=1,3
m, c=2,0 m ,
2
doz
140 N/mm = .Popreni presjek grede je INP 22.

RJEENJE

T T T
T
T
T
T
Momenat savijanja pod silom 2P moe se izraziti ovako:
2P bc aP c M b
M AC AB
l l l
Sila P u trenutku razaranja oznaena je sa indeksom T, dakle P .Iz napisane jednaine ona se moe
odrediti:
M
P
= =
=
T T T
T
T
(l b)
(2b a)c
Imajui u vidu da je M momenat pri razaranju jednak M 2S , gdje je S statiki moment
polovine povrine poprenog presjeka grede za neutralnu osu,dobiemo:
2S (l b)
P
(2b a)c
Dozvolje
+
=
+
=
T
doz
doz
opt
no optereenje se moe dobiti djelei optereenje pri razaranju sa stepenom sigurnosti k.
Ako se uzme da je , imaemo:
k
2S (l b)
P
(2b a)c
Za profil INP 22 ,nalazimo u tablici za asor
=
+
( =

3
timan valjanih profila :
I I 3400
18, 9 ; S= 180 cm ,
S 18,9 18,9
prema tome je:
= = =

ZADATAK br.4
Skripta
171
[ ] [ ]
opt
doz
doz doz doz doz
2 180 14 460
P 57, 96 kN 58 kN
200 200
Pri proraunu prema dozvoljenim naponima moemo napisati(vidi sliku b)):
W 309 14
P 89,8 W P P 48, 2 kN
89,8 89,8
P

( = =

= = = =
[ ]
doz opt
58 48, 2
je manje od P za: 100 16, 9 %.
58
( =

Skripta
172

13. ENERGIJA ELASTINIH DEFORMACIJA

Skripta
173

Kruni prsten od sivog lijeva razrezan je radijalno i optereen prema slici silama F jednake veliine i
suprotnog smjera.Potrebno je:
a)Izraunati energiju elastine deformacije,
b)Za koliko e se poveati razmak (koji je prije optereenja prstena veoma malen),ako je
zadato:
5 2 4 2
F 30 N, R=60 mm, b=4 mm, h=6 mm, E=1,2 10 N/mm , G=4,8 10 N/mm = .

RJEENJE

V
a) Deformacioni rad vanjskih sila je:
1
A F ... 1
2
Uslijed zadatog optereenja u presjeku pod uglom djeluju:
-uzduna sila N
-poprena sila T
-momenat savijanja M
i prem
=

( ) ( )
2 2 2
AB AB AB
a tome energija elastine deformacije bit e:
1 1 1
U= M ds N ds T ds
2EI 2EA 2GA
Sa slike vidimo da je:
M=F R Rcos FR 1 cos
N Fcos
T Fsin
AS S R ds=Rd
pa imamo:
1
U=
2EI
+ +
=
=
=
= =
} } }
2 2 2
2 3 2 2 2 2 2
0 0 0
2 2 2
2 3 2 2
2 2 2
0 0 0
1 1
F R (1 cos ) d F sin Rd F cos Rd
2GA 2EA
F R F R F R
(1 cos ) d sin d cos d
2EI 2GA 2EA
Izraunavanjem gore navedenih integrala dobivamo:

+ + =
= + +
} } }
} } }

ZADATAK br.1
Skripta
174
2 2
2
0
0
2 2
2
0
0
2 2
2
0
0
2 3 2
3 sin 2
(1 cos ) d 2sin 3
2 4
sin 2
sin d
2 4
sin 2
cos d
2 4
Kada ovo uvrstimo u izraz za energiju deformacija dobivamo izraz koji glasi:
F R F R
U= 3
2EI

= + =

= =

= + =
+
}
}
}
2
2 3 2 2
3
3
F R
... 2
2GA 2EA
b) Izjednaavanjem 1 i 2 imamo :
1 3 F R F R F R
F
2 2EI 2GA 2EA
dobijamo:
3 FR FR FR

EI GA EA
bh
Uvrtavanjem u gornji izraz numerikih vrijednosti, pri emu je: I=
12
+

= + +

= + +
=
4 2
3
5 4 5
72 mm , A=24 mm
dobijamo:
3 30 60 30 60 30 60

1,2 10 72 4,8 10 24 1,2 10 24
7, 07 mm
Odavde vidimo da su deformacije uslijed N i T veoma male i da se mogu zanemariti.To vrijedi samo o

= + +

=
nda
ako su dimenzije poprenog presjeka male u odnosu na druge dimenzije.

Skripta
175
Sadraj
1. TORZIJA ............................................................................................................................ 2
2. TRAENJE UGIBA, MAKSVEL-MOROVA ANALOGIJA, PRAVILO
VEREAGINA ........................................................................................................................ 7
3. KOSO SAVIJANJE .......................................................................................................... 29
4. DIFERENCIJALNA JEDNAINA ELASTINE LINIJE .............................................. 43
5. STATIKI NEODREENI NOSAI .............................................................................. 54
6. SLOENA NAPREZANJA .............................................................................................. 80
7. SLOENA NAPREZANJA (UGIBI I NAPONI PO HIPOTEZAMA) ......................... 108
8. IZVIJANJE ..................................................................................................................... 118
9. SAVIJANJE KRIVIH TAPOVA ................................................................................. 131
10. JEZGRO PRESJEKA .................................................................................................. 137
11. EKSCENTRINI PRITISAK ..................................................................................... 146
12. DIMENZIONIRANJE METODOM GRANINE NOSIVOSTI ............................... 166
13. ENERGIJA ELASTINIH DEFORMACIJA ............................................................ 172

Otpornost Materijala II Skripta Ismet Hajduk

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Otpornost Materijala II Skripta Ismet Hajduk

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OTPORNOST MATERIJALA II

qR(cos 45 cos ) cos

7, 27 kNm T( =45 ) 30, 0 kN N( =45 ) 30, 0 kN

(laki) dobije se metodom graninog optereenja za: 16,88 %.

You might also like