Ligjrata 8, Buxheti fleksibil i shpenzimeve t prgjithshme t prodhimit

N ligjraten e kaluar kemi spjeguar Buxhetin statik dhe fleksibil ku kemi qartsuar prgaditjen dhe krahasimin e rezultateve,

7 . Prdorimi i buxhetit fleksibl.

E kemi thn se buxheti fleksibel ka shume prdorime. N fillimin e nj periudhe si perdoret ai si baz pr percaktimin e t ardhurave t pritshme, kostove dhe t ardhurs neto t nivelit t buxhetuar t aktivitetit. N shembullin e tems s kaluar t kompanis D kemi theksuar se ishin buxhetuar q gjat vitit 200X t shiteshin 25 000 njsi. Nga prdorimi i buxhetit fleksibl menaxheri mund t prcaktoj lehtsisht t ardhurat dhe kostot e pritura pr vitin n kt nivel t aktivitetit . N fund t nj periudhe menaxheri menjhere mund t krahasoj rezultatin aktual me t dhnat perkatese t buxhetit kudo n rangun prkats

Prderisa buxheti sht fleksibl nuk ka rndsi n far niveli t aktivitetit ndodhin kto ndryshime .
Pr ta ilustruar konsiderojm prsri se kompania D aktualisht prodhon dhe shet vetm 20 000 njsi gjat vitit 200X. me menaxhimin e buxhetit fleksibl prformanca ( realizimi ) i kopmpanise do t ket si vijon : Pasqyra nr . 3 Kompania D

Deklarata e t ardhurave buxhet fleksibl pr vitin q mbaron 31.3.200X Shitjet e buxhetuara njesi 25 000 Shitjet faktike njsi 20 000
Faktike 20,000 cope (T ndodhura faktike) 1, Shitjet ( 50 euro) -Shpenz . Variabel 2, Materiale direkte x 14 euro 3, Pune direkte ...... x 6 euro 4, Te tjera variabel, x 3 euro 5, Shitje + administrative x 1 euro 6, Totali shpenz variabel (2 deri 4) 7, Marzhi I kontributit (1 6 ) -Shpenz fikse 8, Shpenzime prodhimi (15 euro) 9, Shitje + administrim 10, Totali shpenz . Fikse (8 + 9) 11.T ardhurat Neto (7 10) 1,000,000 307,000 114,000 71,000 20,000 512,000 488,000 308,000 150,000 458,000 30,000 Planifikuar baza per 20,000 1,000,000 280,000 (20,000x14 120,000 60,000 20,000 480,000 520,000 300,000 150,000 450,000 70,000 27,000 pa Favor 6,000 Favorsh 11,000 Pa Favo 32,000 pa Favo 32,000 pa Favo 8,000 Pa Favo 8,000 Pa favor 40,000 pa favor Diferenca

Page

Lidhja midis nj buxheti fleksibl t shpenzimeve t prgjithshme dhe n master buxhetin fleksibl tregohen me posht Pasqyra 1 Master buxheti fleksibel
Shitjet Shitjet e njesi Cmimi Te dhenat e buxhetit 1 Shpenzimet variabel fikse 2. Materiale direkte 3, Pune direkte 4. Te tjera variabel 5, Shitje + administrative 6, Totali I shpenz variable ( 2 deri 5) 6, Marzhi I kontributit (1 6) Shpenzime fikse 7. Shpenz.Fikse,prodhimi 8, Shitje + administrative 9, Totali I shpenzimeve fikse ( 7 + 8 ) 10,E ardhura neto Buxheti fleksibel I shpenzimeve te prodhimit
Te dhenat e kostos

15,000 50 euro 750,000 2

20,000 50 euro 1,000,000 3 280,000 120,000 60,000 20,000 480,000 520,000 300,000 150,000 450,000 60,000

25,000 50 euro 1,250,000 4 350,000 150,000 75,000 25,000 600,000 650,000 300,000 150,000 450,000 60,000

30,000 50 euro 1,500,000 5 420,000 180,000 90,000 30,000 720,000 780,000 300,000 150,000 450,000 60,000

14 6 3 1 24 26

210,000 90,000 45,000 15,000 360,000 390,000 300,000 150,000 450,000 60,000

Ore makinerie 2 ore per njesi* 20 000 x 15 000 x 2 2 25 000 x 2 30,000 40,000 32,000 12,000 16,000 60,000 100,000 160,000 40,000 300,000 36,000 50,000 40,000 15,000 20,000 75,000 100,000 160,000 40,000 300,000 375,000

30 000 x 2 60,000 48,000 18,000 24,000 90,000 100,000 160,000 40,000 300,000 390,000

Shpenzimet e pergjithshme 1, Kosto variabel 2, Pune indirekte 3, Lubrifikante 4, Energji 5. Totali (1 deri 4) Shpenzime fikse 6, Vlersimi 7, Pagat e mbikqyrjes 8, Siguracione 9, Totali I kostove fikse (6+7+8) 10, Totali i kostove te pergjithshme (5 +9) 0.8 0.3 0.4 1.5

24,000 9,000 12,000 45,000 100,000 160,000 40,000 300,000 345,000

Page

Nga psqyra m sipr vem re se buxhetit fleksibel I shpenzimeve t prodhimit i merr kostot e prgjithshme variabl dhe fikse dhe i tregon keto shuma n forme te detajuar. Nj drejtim I ngjashm mund t prdoret n prgatitjen e nj buxheti fleksibel per shpenzimet e shitjes dhe administrative ose pr cdo lloj kategorie t kostos n nj organizate . Master aktiviteti . Si e pam nga pasqyra Nr 1 master buxheti fleksibl sht i bazuar n njsi t prodhimit, kurse buxheti i shpenzimeve t tjera t kompanis sht bazuar n or makine. N qoft se nj kompani ka vetm nj produkt njsit e prodhuara e t shitura mund t prdoren si pr master buxhetin fleksibl, ashtu dhe pr buxhetin fleksibl te shpenzimeve t prodhimit. Por duke qen se shumica e kompanive prodhojn m tepr se nj produkt si mas pr t ndrtuar buxhetin fleksibel t shpenzimeve mund t perdorin or makine, ose or pune pr t planifikuar dhe kontrolluar kostot e pergjithshme. Ne zgjedhjen e nje baze aktiviteti per nje buxhet fleksibel prodhimi duhet te mbahen parasyshe te pakten 3 faktore : 1. Ekzistenca e nje lidhje shkakore midis bazes se aktivitetit dhe kostove te pergjithshme . 2. Shmangia e lekve (eurove) n vet aktivitetin baz . 3. Zgjedhja e nj aktiviteti baz q sht e leht dhe e thjeshte pr tu kuptuar . 1 . Lidhja shkakore . Duhet t ket nj lidhje direkte shkakore midis bazs s aktivitetit dhe kostos variabel t nj kompanie . Kjo sepse kosto variabel t prgjithshme do t ndryshojn si rezultat i ndryshimeve n aktivitetin baz. Shembull; N nj dyqan makine dikush do t prdorte energjin e hargjuar, dhe shpenzimet e tjara variabl t prgjithshme t ndryshonin n lidhje me numrin or-makinave t punuara. Prandaj or makina do t ishte baz e prshtatshme pr tu prdorur n buxhetin fleksibel . Aktivitete t tjera baz prbjn ort e puns direkte, (miljet ose kilometrazha) e pershkruara nga shitsat, kontaktet e bra me shitesat, numri i fakturave t porositura , numri i krevateve te vene ne nje spital , e numri I rezervave X t dhna etj . 2. Mos perdorimi I vlerave ( lekve, eurove, dollar etj, ) . Kudo ku sht i mundur aktiviteti baz duhet t shprehet n njesi m mir se sa n leke. Arsyet; a. Problemi ktu qndron sepse ato (njsit e prodhuara) jan subjekt i ndryshimeve n nivelin e mimit t cilat mund t shkaktojn nj shtrembrim t bazs s aktivitetit ne qoft se kjo e fundit shprehet ne vler monetare ( lek, euro, dollar). b. Nj problem I ngjashm ngrihet kur ndryshon tarifa e pags baz n koston e puns direkte kur ajo prdoret si baz aktiviteti n nj buxhet fleksibel. Ndryshimi ne tarifes e pageses do te shkaktoje ndryshimin e bazes se aktivitetit megjithese mund te behet ndryshime proporcional ne vete kostot e pergjithshme. Kto tipe t luhatjeve e bjn t vshtir t punohet me lek, euro, dollar etj, dhe argumentojn fuqimisht prdorimin e njsive m mir se sa vlera monetare e shprehur n bazn e aktivitetit . Perdorimi I kostove n vler monetare (lek, euro dollar etj, standart) n vend t kostove me vlera monetare (lek, euro dollar) aktuale kapercen problemin e nje fare menyre por kostot standarte duhet te prshtaten, t rregullohen her pas here me ndryshimet e bra n kostot faktike. (rivlersimet)

Page

Nga ana tjeter njesit si mase e aktivitetit (krevate ose milje etj ) jane subjekt I me pak influencave (ndikimeve) shtrembuese dhe me pak te mundshme per te shkaktuar problem ne pergatitjen e perdorimin e nje buxheti fleksibel . 3 . Mbajtja e nj baze t thjeshte . Aktiviteti baze duhet te jete I thjeshte dhe lehtsisht i kuptueshem. Nj baz q nuk sht lehtsisht e kuptueshme nga manaxhmenti i cili punon me t dit pr dit ndoshta rezultone n ngatrrim e keqkuptim m shum se sa t shrbej si mjet pozitiv i kontrollit t kostove.

Raportet e realizimit t shpenzimeve t pergjithshme

Ne deklaruam m sipr se buxheti fleksibl i shpenzimeve t prgjithshme prdoret pr t planifikuar dhe kontrolluar kostot n t njejtn rrug q master buxheti fleksibl prdoret per te kontrolluar dhe planifikuar aktivitetet pr tr kompanin si nj e vetme. Kjo ngjashmeri mund te ilustrohet nga vazhdimi I shembullit me kompanine D e duket treguar se si buxheti fleksibel I shpenzimeve te pergjithshme perdoret per te pergatitur raportet e realizimit performance . Shembull Le t supozojm se kompania jon D ka planifikuar t prodhoj dhe t shese 25 000 njsi gjat vitit 200X; kjo do t ishte ekujvalente e 50 000 or makine t aktivitetit ( meq pr t prodhuar nj njsi produkti krkohen 2 or makine ). Kompania prodhon dhe shet n fakt vetem 20 000 njsi gjat vitit. Kshtu ort standarte t lejuara pr prodhimi vjetore do t ishin 40 000 or makine. Supozojm se n fakt pr prodhimin e 20 000 njsive jan krkuar 42 000 or makine. Nj prmbledhje e aktivitetit t vitit do t jet si vijone : 1, Ore makine te buxhetuara 2, Ore makine fakt 3, Standarti I ore makine prqn . 50 000 42 000 40 000

Kosto faktike variabel ( te pergjithshme, t ndodhura ) 1, Pune indirekte 36 000 euro 2, Lubrifikante 11 000 euro 3, Energji 24 000 euro 4, Totali I kostos faktike 71 000 euro Ne pergatitjen e nje raporti te realizimit te kostove variabel te pergjithshme kryesore eshte sic parashtruam percaktimin e bazes qe do te perdoret ne llogaritjen e shumave te buxhetuara pert tu krahasuar me rezultatet faktike . Kompania D ka vetem dy mundesi : Perdorimi I 42 000 oreve-makine te punuara ne fakt Perdorimi I 40 000 oreve makine te standartit per prodhim vjetore . Se ciln baz do te zgjedh kompania kjo do t varet n ate se sa informacion t hollsishm krkon. Si kemi par n leksionin paraardhs shpenzimet variabl mund t realizohen n ndryshimin e hargjuar(faktik) dhe ndryshimin efektiv. Sipas ndryshimit t hargjuar (i shpenzuar faktik). N qoft se kompania D do t zgjedh ormakine faktike si baz pr raportin e realizimit, ky raport do t tregoj vetem nj ndryshim t hargjuar pr shpenzimet variabl.

Page

Formula e llogaritjes e dhn n kapitullin paraardh ishte : Ort faktike x fakt ort faktike x tarifa standarte (42 000 x 0,85714) (42 000 x 0.8)= 36 000 33 600 = 2 400 ose Or fakt (tarifa fakt - tarifa standarde)= 42 000 (0,85714 0,8) = 42 000 x 0,05714 = 2 400

Raporti I pergatitur do te ishte ne pasqyren Nr.

Pasqyra 2

Kompania D

Raporti I realizimit te shpenzimeve variabel te pergjithshme per Vitin 20X1 Ore makine te buxhetuara ....... 50 000 Ore makine fakt ......................... 42 000 Standart I ore-makine lejuara .... 40 000

Kosto e pergjithshme

Te dhenat e kostos/nje si (buxhet) 1 0.8 0.3 0.4 1.5

Oret fakt 42,000 2 36,000 11,000 24,000 71,000

Baza e buxhetuar per 42 00 ore 3=1 x 42 000 33,600 12,600 16,800 63,000

Ndryshimi i hargjuar 4=2 - 3 2,400 pa F 1,600 Fav 7,200 pa F 8,000 pa F

Pune indirekte Lubrifikante Energjia Totali shpenz . Variabel

. Prdorimi efektiv n prodhim . N qoft se kompania do dhe harxhimin dhe ndryshimin efektiv pr shpenzimet e prgjithshme ajo duhet t llogarit shprndarjet e buxhetuara edhe pr 40 000 edhe pr 42 000 orp-makine (pra or t dy niveleve t aktivitetit ). Le t paraqesim kt raport

Pasqyra 3

Kompania D

Raporti I realizimit te shpenzimeve variabel per vitin 20X1 Or makine t buxhetuara 50 000 Or faktike makine 42 000 Standarti or-makine t lejuara 40 000
Kosto per or standard 1 Kosto faktike 42 000 2 Buxheti I bazuar 42 000
3= 1x 42000

Kosto variabl

Buxheti I bazuar 40 000

4=1x40000

Totali I ndryshim it 5=(2-4) 4,000pa F 1,000 Fav 8,000 pa f

Ndryshim iI harxhimit 6=(2-3)

Ndryshimi efektiv 7=(3-4).

Pune dierekte Vajra lubrifikate Energji Totali variabl

0.8 0.3 0.4 1.5

36,000 11,000 24,000 71,000

33,600 12,600 16,800 63,000

32,000 12,000 16,000

2,400paf 1,600 F 7,200 pa f 8,000pa F

1,600pa F 600 pa f 800 pa f 3,000pa F

60,000 11,000pa F

Po ti referohemi raportit m siper 2 000 or maikne t perdorur me teper gjate vitit do te duhej te ishine perdorur per rritjen e prodhimit te periudhes. Secila nga kto or krkon kryerjen 1.5 euro t kostos variabel duke rezultuar ne nje diferenc te pafavorshme prej 3 000 euro (2 000 x 1,50 = 3 000

Page

Analiza e shpenzimeve fikse

Analiza e shpenzimeve fikse t prodhimit ndryshon shum nga ajo e shpenzimeve variabl pr shkak t kostove t ndryshme qe ajo prfshin. Pr t br analizn e shpenzimeve fikse s pari duhet t prsrisim llogaritjen e koeficientit t tarifs s prcaktuar t shpenzimeve t prgjithshme, pasi tarif kjo % luan rol n analiz . :
Muaji Janar Shkurt Mars Kosto fikse pergj. 1 6,000 6,000 6,000 Numri I njesive 2 1,000 1,500 800 kosto njesi 3= 1/2 6 4 7.5

Sipas ksaj analize vejm re se muaji shkurt ka nj koficient m t ult t kostove pr njsi n raport me muajin Janar dhe mars Kapaciteti ideal . Si pam n kapitujt e mposhtm standartet e nj idele jan t nj prodhimi m t kufizuar. Meq nj nivel kapaciteti ideal nuk pranon ndrprerjet e makinave, periudhat e pushimeve dhe t nevojave personale t puntorve, ai sht i arritshm vetm n rastet m t rralla. Kur kapaciteti ideal prdoret pr t llogaritur koeficientin e shperndarjes se percaktuar , shpenzimet e shperndara do te jene me pake te ndryshueshme se shpenzimet faktike dhe shpenzimi I nenshperndarjes ( I nenvlersuar ) do te jete I zakonshem. Per te ilustruar problemin qe mund te ngrihet do te supozojme se kapaciteti ideal I nje kompanie eshte 252 000 ore pune dhe shpenzimet fikse te saj te vlersuara jan n 504 000 euro . Koeficienti I saj I percaktuar I shpenzimeve fikse do te ishte : 504 000 euro Kp.sHpf= --------------------------= 2 euro per ore pune direkte 252 000 or direkte. N qoft se firma faktikisht operon me 224 000 or pune direkte do t rezultoje nj shperndarje prej 56 000 euro Ky koeficient do te krahasohet me koeficientin m poshtm prej 2.25 me koeficientin prej 2 euro. Cdo njesi do te kete nje kosto prej 0.25 euro me pak se nga sa do te ishte dhe. Kjo mund te shikohet nga ilustrimi me poshte : KOMPANIA Rezultatet e projektuara te niveleve te aktivitetit per vitin 20X2 Koef . 2 Koef . 2.25 1, Ore pune direkte te punuara (a) 224 000 224 000 2, Koeficienti I shperndarjes (b) __2__ 2.25__ 3, Shpenzime te shperndara ( 1 x 2) 448 000 504 000 4, Shpenzime faktike te pergjithshme 504 000_ _ 504 000_ 5, Nen shperndarja 56 000 0

Page

Kapaciteti normal . Kapaciteti normal sht numri mesatar i njsive q nj firm pret t shes n vit nrrugn e nj cilki t plot t biznesit, zakonisht 3-6 vjet. Kapaciteti normal sht superior ndaj kapacitetit praktik, sepse ai shprndan kostot fikse t kapacitetit t ndrprerjes mbi t gjitha njesit e prodhuara gjat ciklit. Perkundrazi kur perdoret kapaciteti praktik kostot u jane shkaktuar kostove te produkteve te shitura ne periudhen kur ato ndodhin. Pr t demostruar kt ide le t supozojm se kompania e msiprme i ka shpenzimet e pritura dhe a) kostot faktike fikse 504 000 euro cdo vit, b) kapaciteti I saj praktik ishte 240 000 ore pune direkte dhe c) kapaciteti I saj normal eshte 224 000 ore pune direkte . Kapaciteti normal sht mesatarja e prodhimit t pritur vjetor pr do vit gjat nj cikli t projektuar biznesi, kshtu n kt kompani kapaciteti normal i 224 000 or pune direkte sht bazuar n nj cikl t supozuat tre vjecar; Pr vitin e par 20x1 224 000 ore pune direkte Per vitin e dyt 20x2 , 240 000 ore pune dhe Per vitin e tret 20x3 208 000 ore pune Rezultatet e projektuara per te dy kapacitetetjane treguar ne pasqyre : KOMPANIA 1 Rezultatet e projektuara te niveleve te aktivitetit llogaritja e koeficientit te paracaktuar : 504 000 lek = ---------------------------- = 2.10 euro pr or pun direkte. 240 000 or pd. 504 000 lek = ---------------------------- = 2.25 euro per or pune direkte 224 000 or.pun direkte

Koeficienti I kapacitetit praktik

Koeficienti I kapacitetit normal

20X2 Viti IKapaciteti normal Kapaciteti praktik Ore pune faktike te punuara (a) 224 000 224 000 Koeficienti shpenzimeve (b) ______________ 2.25__________________ 2.10_ Shpenzime fikse te shperndara a x b 504 000 470 000 Shpenzime fikse faktike 504 000_____________ _ 504 000 Shkarkimi ne karten e mallrave te shitura ( nenshperndarjt ) 0 -34.000

20x3 Viti IIOre direkte fakt te punuara ( c ) Koeficienti I shpenzimeve (d) Shpenzime te shperndara ( c x d ) Kosto fikse faktike

__

240 000 240 000 2.25_____ _____________2.10__ 540 000 504 000 504 000_______________ 504 000

Kredituar kosto prodh. shitura (mbishperndarje)

36 000

Page

20x4 Viti IIIOre direkte te punuara ( e ) 208 000 208 000 Koeficienti I shperndarjes ( f ) _____________2.25___________________2.10 Shpenzimet e shperndara ( e x f ) 468 000 436 800 Shpenzime fakte fikse 504 000______________ _504 000 - 36 000 - 67 200 Ngarkuar kartave te mallrave te shitura (nenshperndarje )

T dhnat tregojn se : 1 . Kompania vepron me 100% te kapacitetit praktik te saj vetem ne 1 vit 20x3 (240 000 ore direkte)
2 . Shuma e kostove fikse ngarkuar prodhimit eshte 2.25 lek per njesi kur perdoret kapaciteti normal dhe 2.10 lek per njesi kur perdoret kapaciteti praktik . 3. Kur prdoret kosto pr njsi 2.25 euro nuk ka nnshperndarje ne vitin 20 x 2 , ka nj mbishperndarje prej 36 000 euro n 20 x 3 e nj nnshperndarje prej 36 000 euro pr 20x 4 . 4. Kur perdoret kosto 2.10 euro per njesi ka nje total nenshperndarje per te tre vjetet te 100 200. (34 000 + 36 000 + 67 200 36 000 = 100 200) 5. Secila shum sht shkarkuar n vitin q ka ndodhur. Keshtu keto shuma nuk u jane aplikuar njsive t prodhuar n te tre vjett e periudhs q jan hequr pa qen inventarizuar Kapaciteti i pritur sht nivel I aktivitetit n t ciln nj firm pret t veproj pr vitin q vjen. Meq ky kapacitet ka t bj vetm ne vitin q vjen, llogaritet nj koeficient i ri pr do vit n nj cikl biznesi . Kur prdoret kapaciteti I pritshm objektivi sht t prcaktohen shpenzimet fikse n nj vit t dhn vetm njsive t prodhuara n at vit. Nuk bhet asnj prpjekje pr t shprndar kostot fikse t ndrprerjeve t ndonj viti tjetr Aktiviteti pjestues. Formula q kemi prdorur pr llogaritjen e koeficientit t paracaktuar ka n emrues t saj njesit totale t vlersuar n baz ( or makine etj ) ose si quhet ndryshe aktiviteti pjestues : pra Koeficienti i paracaktuar i shpenzimeve t prgjithshme sht i barabart me kostot totale t vlersimit t shpenzimeve t prodhimit mbi njsi totale t vlersuara n baz ( aktiviteti pjestues ) Shembull; Kompania planifikon t prodhoje 25 000 njesi gjate vitit 20 x 1 e cila kerkon 50 000 ore makine kohe. 50 000 oret e makines behen aktiviteti pjestues ne formen e llogaritjes se koeficientit te shpenzimeve dhe kosto e pergjithshme ne kete nivel aktiviteti nga buxheti fleksibel I shpenzimeve behet kosto e vlersuar me 375 000 euro ( nga pasqyra Nr. 1 ) . Koeficienti I paracaktuar I shpenzimeve do te jete : 375 000 lek (shuma e marrur nga tabela Tab, 1, totali kostove prgjitj, n 25 000 njsi ------------------------- = 7.5 euro per ore makine 50 000 Ore/mak Ose kompania mund te ndaje kete koeficient ne element variabel dhe fikse me mire sesa perdorimi I te dhenave te vetme 75 000 euro (shuma e marrur nga tabela Tab, 1, totali kost, prgjith 25 000 njsi Elementi variabel = ----------------------- = 1.5 euro/ore makine 50 000 ore 300 000 (shuma e marrur nga tabela Tab, 1, totali kostove fikse n 25 000 njsi Eleminti fix = ---------------------- = 6 euro per ore makine 50 000

Page

Pr do or makine standard t veprimit prodhimi n proces do t ngarkohet me $ 7.5 t shpenzimeve t pergjithshme nga t cilat 1.5 do t jen shpenzime variabl dhe $ 6 do t jen shpenzime fikse . N qoft se nj njsi e produktit merr dy or makine pr tu prodhuar kosto e tij do t prfshij 3 euro shpenzime te pergjithshme variabel dhe 12 eurok shpenzime te tjera fikse sic tregohet ne kartelen e kostos standard si me poshte : Kartele e kostos standarde per njesi Materiale direkte (Pasqyra 1 ) Pune direkte Te tjera variabel ( 2 x $ 1.5 ) Te tjera fikse (2x6) Totali kosto standard njesi

14 euro 6 euro 3 euro __12 euro 35 euro

Ndryshimet e shpenzimeve fikse Per te ilustruar llogaritjen e ndryshimeve te shpenzimeve fikse te prodhimit le ti referohemi perseri te dhenave te buxhetit fleksibel te shpenzimeve te pergjithshme per kompanin D qe permbahen ne pasqyren Nr. 1 : 1, Aktiviteti pjestues ne ore makine ................................. 50 000 2, Kosto e buxhetuar fikse .................................................300 000 3, Pjesa fikse e koeficientit te llogaritur (2 pjestu me 1) .. 6 (kosto e buxhetuar fikse / aktiviteti or makine) Le te supozojme se gjate vitit jane regjistruar keto veprime faktike : Ore faktike makine 42 000 Ore standard te lejuara 40 000 ( pr prodhimin faktik vjetor ) Kosto faktike fikse : 1, Zhvlersimi ................................. 100 000 2, Pagat mbikqyrse ....................... 172 000 3, Siguracione ............................... 36 000 4, Kosto totale faktike ( 1 deri 4) ... 308 000 Me keto te dhena mund te llogariten dy ndryshime per shpenzimet fikse : nje ndryshim I buxhetuar dhe nje ndryshim I volumit . Ndryshimet tregohen me poshte :

Pasqyra 4.
LLOGARITJA E NDRYSHIMEVE TE SHPENZIMEVE FIKSE
Kosto fikse faktike 308 000 Kosto fikse e buxheti Fleksibel 300 000* Kosto fikse te ngarkuara prodh . proces 40 000 ore stand. X 6 euro 240 000

1, Ndryshimi I buxhetuar 8 000 I pafavorshem ............... (308 000 300 000 = 8 000) 2, Ndryshimi I volumit 60 000 pafavorshem ......... (300 000 240 000 = 60 000) 3, Totali 68 000 lek I pafavorshem ........... ( 8 000 + 60 000 ) *50 000 or makine X 6 euro/ore =300 000 euro ( or e nxjerr nga buxheti prkats fleksibl)

Vem re se shpenzimet jan ngarkuar mbi ort standard t lejuara e jo mbi ort faktike. Kjo do t mbante koston pr njsi t pandikuar nga ndonj ndryshime efektiv
Page

Kompanin D . T dhnat pr kostot variabl t prgjithshme jan marr nga Pasqyra Nr. 2 e kti leksioni: Kompania D Raporti I realizimit te shpenzimeve te pergjithshme per vitin 20 x 1 Ore makine te buxhetuara 50 000 Ore makine fikse 42 000 Ore makine standard te lejuara 40 000 Kosto variabel Te dhena per kostot njesi ( 1 Ore ) 0.80 0.30 0.40 1.50 Kosto faktike 42,000 Ore Baza e buxhetu. 42,000 ore Ndryshimi I harxhu. Ose buxhetuar 2,400 pa F 1,600 F 7,200 pa F 8,000 pa F

1, Pune indirekte 2, Lubrifikante 3, Energji 4, Kosto totale variabl (1 deri 3) Kostot fikse

36,000 11,000 24,000 71,000

33,600 12,600 16,800 63,000

5, Zhvlersimi 6, Paga mbikqyrse 7, Siguracione 8, Totali I shpenzimeve fikse(1-3) 9, kosto totale e pergjithshme (kolona 4 + kolona 8)

100,000 172,000 36,000 308,000 379,000

100,000 160,000 40,000 300,000 363,000

12,000 pa F 4,000 F 8,000 pa F 16,000 pa F

Ndryshimi I volumit sht nj mas e prdorimit t kapaciteteve t paisjeve e makinerive. Kjo llogaritet nga krahasimi i t dhnave nga aktiviteti pjestues me ort standard t lejuara pr prodhimin e periudhs dhe shpenzimin e differencs s dal me koeficientin e llogaritur (me pjesn fikse t koeficientit ) . Pjesa fikse e koeficientit te llogaritur ( Ort pjestuese Ort standarde t punuara ) = ndryshimi I volumit ) . Per kompanin D : 6 ( 50 000 40 000 ) = 60 000 e pa favorshme. Vem re se kjo llogaritje pajtohet ( sht e njejt ) me ndryshimin e volumit te tregut tek pasqyra 4

Paraqitja e ndryshimeve ne kostimin absorbues . Pasqyra e te ardhurave .

Ne tashme kemi treguar si paraqiten ndryshimet ne pasqyren e te ardhurave me metoden e kontributit ( Pasqyra tek buxheti fleksibel ) Per te kompletuar diskutimin tone te kostove standarde dha analizes se ndryshimit do te shikojme si jane paraqitur ndryshimet ne deklaraten e te ardhurave te pergaditur me metoden e kostimit absorbues Per kompanine D jane llogaritur ndryshimet qe vijojne : Materiale direkte .................................. 27 000 lek ( buxh . fleks. ) te pa Favorshme Pune direkte ( B . Flex ) ......................... 6 000 te Favorshme T dhnat jan marr n Pasqyra 3, Tema 7, faqe 107 (diferenca faktike planifikuara)

Page

10

Shp. Variabel pergjithshme Ndryshimi I shpenzimeve ...................... 8 000 pa Favorshme Ndryshimi efektiv ................................ 3 000 pa Favor,11 000 pa Favorshme (Pasqyra nr. 03) Shpenzime fikse Ndryshimi I buxhetuar ............................ 8 000 lek pa Favorshme (Pasqyra 04) Ndryshimi I volumit ................................ 60 000 pa Favorshem (Pasqyra 04) Ndryshimi totale .................................... 100 000

Kompania D

PASQYRA E TE ARDHURAVE SIPAS KOSTIMIT ABSORBUES

Per vitin qe mbarone 31-3 Shitjet 1, Kosto prod. Shitura 2, (kosto stand 35$ njesi ) 3, Marzhi bruto (1 minus 2) 20 x 1 Fakti 1 000 000 euro 800 000 200 000 20 000 njesi Te buxhetuara 1 000 000 euro 700 000 300 000 Ndryshimi 100 000 pa f 100 000 paf

Shp shitje + admin 4, (20 000 variab 150 000 fikse 170 000 5, Te ardhura neto (3 minus 4) 30 000

170 000 130 000

100 000 paf

7 . Regjistrimet n ditar t shpenzimet e pergjithshme dhe ndryshimeve te tyre

Llogarite faktike dhe t shprndarjes s shpenzimeve t prgjithshme normalisht nuk mbyllen n fund t do muaji . N vend qe te mbyllen ato mbarten se bashku me sasite e hedhura do muaj dhe ne fund te vitit fiskal t firmes, koh n t cilen ato mbyllen me kostot e produkteve te shitura. Pr demonstrim , le te supozojme se kompania M deshiron te mbylle llogarine dhe regjistron ndryshimet ne fund te janarit 20 x 2 . Regjistrimet jane : a) 1, Janare 20 x 2 Prodhim ne proces .................... 90 000 2, Shperndarje shpenz . variabel ............................ 18 000 3, Shperndarje shpenz . fikse (1 minus 2) .............. 72 000 Per shperndarjen e shpenzimeve prodhimit Variabel...... 6 000 cope x 1.5 euro x 2 ore/ njesi = 18 000 (sias cmimit t kostos) Fikse .......... 6 000 cope x 6 euro x 2 or/njsi ... = 72 000 (sipas cmimit t kostos) Per regjistrimin e shpenzimeve te pergjithshme te prodhuara ne muajin Janar 20 x 2 b) 1, Shperndarja e shpenzimeve variabel ............................... 60 000 2, Ndryshimi efektiv e shperndarjes variabel ................... 3 000 3, Ndryshimi I harxhuar I shp variabel ......................... 8 000 4, Te shpenzimet variabel te prodhimit (faktike) (1 deri 3)... 71 000

Page

11

Si per analizen e ndryshimeve ne Pasqyren Nr. 3 c) 1, Shperndarja e shpenzimeve fikse ............. 240 000 2, Ndryshimi I buxhetit ................................. 8 000 3, Ndryshimi I realizimit shpenzimeve fikse ... 60 000 4, Te shpenzimet fikse te prodhimit (1 deri 3)... 308 000

Per analizen e ndryshimeve ne pasqyren nr . 4

Kompania D Pjese te llogarive te bilancit 31.01.20x2
Shpenzimet variabel b) 71,000 Shpenzime fikse c), 308,000

Per prodhimin e prodhuar cdo muaj Shperndarja e shpen.variabel 18,000 a) Shperndarja e shpen.fikse 72,000 a)

Kosto stnadarde dhe cikli llogarites I kostos . Per te pare si kostimi standard eshte pasqyruar npr tr ciklin llogarites , le te supozojme se kompania 4 prodhon lapsalina .

Secili prej tyre kerkone kete kosto standarde :

Standardi I sasise 12 cm 2 ore 2 ore 2 ore Cmimi (tarifa) 1 cm 9/ ore 2.5 / ore 2 Kosto standarde 12 18 5 4 39

Lende druri Pune direkte Shpenz.variabel Shpenz.fikse Totali

Page

12

Gjate muajit Janar 20 x2 kane ndodhur veprimet e meposhtme : 1 . Blerja e lendes se par ....... 63 525 euro , cmimi I paguar ishte 1.05 euro / cm.(63 525 / 1,05 = 60 500 cm3) Nuk ka inventar ne fillim dhe ne fund te muajit . Ndryshimi I cmimit eshte regjistruar ne momentin e blerjes . 2 . Kosto e punes direkte sht ............. 96 075. Tarifa orare e pageses ishte ... 9.15 , ndrsa e lejuar 9, (96 075/9,15= 10 500, ndryshimi sht 10 500 x 9 = 94 500, (96 075 = 94 500 = 1 575 euro t paguar m tepr 3 . Nuk ka prodhime ne proces ne inventarin e 31.1.20 x 2 dhe jane prodhuar............ 5 000 cope lapsa . 4 . Shpenzimet faktike te pergjithshme jane vlersuar Variabel 27 000 Fikse 24 500 Kapaciteti I buxhetuar per vitin eshte 72 000 njesi ose 144 000 ore pune direkte. Eshte ne praktiken e kompanise te regjistroje te gjitha ndryshimet e tI mbylle ato ne koston e mallrave te shitura ne fund te cdo muaji . Shitjet per muajin ishin 4 500 lapsa me cmimin 100 lek secili. Te gjitha shitjet jane bere me pagese te mevonshme . Veprimet e ditarit per te regjistruar te gjitha transaksionet e kompanise per muajin Janar jane : 20 x 2 (a) Inventari I mat . 1 60 500 Ndryshimi I cmimit te materiale 3 025 Tek furnitur (log, pagushme) 63 525 Per te regjistruar blerjen e lendes se pare 63 525 : 1.05 = 60 500 cm3 x 1 = 60 500 kosto standarde ( 1- 1.05 ) 60 500 = 3 025 e pafavorshme ( b) DEBI KREDI Prodhim proces 60 000 Ndryshimi I sasise materialeve 500 Inventari mat. 1 60 500 Regjistrohet hedhja e mat ne prodhim 500 cop x 12 cm3 x 1 = 6 000 total x standard ( 60 500 60 000 ) 1 = 500 e pafavorshme (c) DEBI KREDI Prodhim proces 90 000 Ndryshim tarifes orare 1 575 Ndryshim efektiv I punes 4 500 Paga te pagueshme 96 075 Per te regjistruar pagen mujore 5 000 cope x 2 ore x 9 lek 10 500 ore p . d (9.15 9 ) = 1 575 euro ndryshim tarif 9 ( 10 500 10 000 ) = 4 500 euro

Page

13

(d) DEBI Prodhim proces ........................................ 45 000 Shperndarja e shpenzimeve variabel ........... Shperndarja e shpenzimeve fikse ............... Variabel 5 000 x 2 ore x 2.5 = 25 000 Fikse 5 000 x 2 ore x 2.0 = 20 000 (e) DEBI Kontrolli I shpenzimeve pergjith. Variabel 27 000 Kontrolli I shpenzimeve fikse te perghithsh. 24 500 Tek arka furnizimet (llogarit e pagueshme) etj . KREDI KREDI 25 000 20 000

51 500

(f) DEBI KREDI Produktet e gatshme 195 000 Prodhim ne proces 195 000 Per te regjistruar prodhimin e kompletuar 5 000 x 39 lek = 195 000

(g) DEBI KREDI Klienta Llogarit e arktushme) ...... 450 000 T ardhurat nga shitja ....................... 450 000 Per regjistrimin e shitjeve 4500 cope x 100 lek (h) Kosto e mallrave te shitura Prodhim I gatshem 175 500 Per regjistrimin e kostove standarde te produkteve te shitura 4500 x 39 lek = 175 500 (i) Tani na paraqiten shpenzimet e tejkaluar nga Planifikimi buxhetor t cilat duhet regjistruar Shperndarja e shpenz . te pergjith. Variabel ( plani ) 25 000 Ndryshimi I harxh. variabel 750 Ndryshimi efektiv variabel 1 250 Kontrolli I shperndarjes pergjithshme variabel ( 27 000 ( 10 500 ore p . dir x 2.5 lek ) = 750 10 500 10 000 = 500 ore x 2.5 = 1 250 DEBI 175 500 KREDI

Page

14

(j) DEBI KREDI Shperndarja e shpenzimeve fikse pergjithshme 20 000 Ndryshimi I volumit shpenzimeve fikse 4 000 Ndryshimi I harxh I shpenzimeve fikse 500 Kontrolli I shpenzimeve fikse prodhimit 24 500 Mujore te buxhetit = ( 72 000 cope vjet x 2 or x 2 euro = 288 000 : 12 muaj = 24 000 Buxhet shperndarja = 24 000 20 000 = 4 000

Pr t regjistruar ndryshimet ne shpenzime fikse (k) 1, Kosto e produktit shitur (2 deri 9) 2,Ndryshimi I cmimit materialeve 3,Ndryshimi I sasise materialeve 4, Ndryshimi I terifes se punes s 5,Ndryshimi efektiv I punes 6,Ndryshimi I harxh variabel 7,Ndryshimi efektiv variabel 8,Ndryshimi volumit shp fikse 9, Ndryshimi harxhuar shp fikse 16 100 3 025 500 1 575 4 500 750 1 250 4 000 500

Per te mbyllur ndryshimet ne koston e produkteve te shitura inventari I fundit I 500 lapsave eshte vlersuar me koston standarte 19 500 ( 500 x 39 ) . Kjo eshte gjithashtu llogaria bilancit produkte te garshme , e cila mund te llogaritet nga zbritja e veprimit ( h ) nga veprimi ( f ) ( 195 000 175 500 = 19 500 lek

Page

15