Professional Documents
Culture Documents
2008-09 Ikasturteko Liburuak Euskeraz
2008-09 Ikasturteko Liburuak Euskeraz
LIBURUAK
EUSKERAZ
Helduak
FIKZIOA
Eleberri historikoa
Hutsetik hasi eta handiki izatera iritsi da Nazario Orbe, XIX. eta XX. mendeen arteko
industrializazio-prozesuan, lanaren lanez eta zapaldu beharrekoak zapalduz. Ez da
txikiagoa haren emazte Regina Aldasororen epopeia, erdaraz ez jakitetik Madrilgo
Villalbako markesen jauregiko konfiantzazko neskame izateraino. Hona “Orbetarrak”
sagaren lehen liburukia, familiaren hastapenak kontatzen dituena, eta beste zenbait
istorioren aurrekari izango dena.
Eleberri poliziakoa
Adler gelako mutil azkarrena da, eta Sebastianek, bekaizti, ikaskideak bere ingurura
bildu eta Adler barregarri utzi ondoan, turko-buru hartzen dute. Urteak igarota,
Sebastian instrukzio-epaile bihurtzen da eta hara non Adler ekartzen dioten hilketa
lazgarri baten susmagarri.
Liburu hau giza abaraska moduko bat da. Bertako pertsonaiak euren bizitzari
zentzua emango dien zerbaiten bila dabiltza munduan zehar. Bakoitza leku edo
eta obsesio batetik abiatu arren, inguruko protagonistekin elkarlotuko du bere
istorioa, bizitzan aurrera joan ahala elkarren kide, arerio, maitale edo jazarle
bilakatuz. Azken finean, abaraska honen gela bakoitzaren pareta argizari
geruza mehe bat baino ez da.
Galizian, Infernura sartzeko bederatzi ate omen daude, gure mundua eta
Infernua lotzen dituzten ateak. Herriaren sineste horri jarraituz, ate adina
narrazio idatzi du egileak, baita zikloa ixten duen azken bat ere. Santa
Compaña, mouro eta meigen lurraldetik izenik ez duen horren berri izango
dugu. Eta beldurra sumatuko dugu ate joka.
“Bai, epaile zintzo baten etxean bizi naiz. Bai, lege gizon baten ohean
gauaz egoten naiz. Ez. Ez naiz epailearen andrea. Entzun nola harilkatu
den guztia. Pitxitegi batean zilar eta urre ebasten ari nintzela, harrapatu
ninduten. Ohoin txarra, lapur traketsa nintzen. Hamalau urteak baizik ez nituen. Haurren
Auzitegiko epaile horrek hona zer esan zidan.”
• Malgudiko ipuinak / R. K. Narayan
• Porto Pimeko dama: eta beste istorio batzuk / Antonio Tabucchi; Fernando
Rey, itzultzailea
• Sei istorio / W. Somerset Maugham
• Xut ipuinak: (XUT aldizkariko ipuin antologia) / Aitor Arana
• Zalditeria gorria / Isaak Babel; Olga Martínez de Marigorta Izaga, Roberto
Serrano García itzultzaileak
Zortzi istorio idatzi ditu Edorta Jimenezek, burdinaren zorrotza eta uherraren
edertasun zakarra elkartzen dituztenak, azala ebaki ez ezik mamira ere iristen
direnak, gure gogoan habia egiteko, luzaroan.
Poesia
Xabier Letek inoizko poesia bildumarik bereziena osatu du. Bizi esperientzietatik ondu
eta idatzitakoa, iragan ederrarekiko miresmena, maitasunaren gauzaguneak,
xamurtasuna, oinazea, heriotza eta birraurkikuntzaren ametsa elkarri lotuz.
TLPOEMA
Poema au,
oyn idztn dzdna,
ate jka y da oynx brtan
Poema liburu bat, idazle baten lehena. Horrek esan nahi duen guztiarekin:
poeta den otso lisergiko gosetia bere lurrak —aire eremua, zehatzago?—
zedarritzen, suzko liliz mugatzen ari da. Allen Ginsberg bezala, uluka
sumatzen dugu otsoa, gramatika harresitzen (barresitzen) eta gramatikalariak
haserrarazten. Lehen liburuak duen botere alkimiko hori ez da sekula
errepikatuko.
Eleberri honetan Aiako Harriaren inguruko jatorri magikoa kontatzen da, ongia
eta gaiztoa, gaua eta eguna, barrena eta kanpoa borrokan jarriz. Aiako,
ilunbetako jeinuak, bere meneko dituen intxixuen bidez, argiaren mundua
bereganatzen saiatuko da, eta magia horren inguruan euskal leinuak lehian
arituko dira Txigundiko badiaren mugetan.
Eleberri hau heriotza batekin hasten da, eta hilketa horretara iritsi arteko
bide bihurri eta zoritxarrekoa kontatzen du. Laborari zuri pobreen alaba da
Mary, hirira joan eta bizimodu erosoa daramana, konbentzio sozialek
estututa ezkontzeko premia sentitu eta nekazari errukarri batekin uztartzen den arte.
Haize berria dakar Kirmen Uriberen azken liburuak. Kontagintza-mota ohikoak alde
batera utzita, autofikzioaren bidetik jo du bere lehenengo eleberri hau idaztean,
errealitateko datuak material literario moduan erabiliz, fikzioaren baliabideen bitartez
historia ere istorio bihurtuz eta egilea bera bere kontakizunaren objektu bihurtuz.
Bat bitan banatzen den bezala, erdi bi eginda dator Xabier Mendigurenen
liburu hau: bi ipuin luzez edo, nahiago baduzu, bi nobela laburrez.
Lehenbizikoan, Mirande liburu-dendako jabearen uda bateko ametsa
harilkatzen du modu komikoan. Bigarrenean, Europako Parlamentuko
itzulpen zerbitzuan lanean ar den Mertxeren itzulirik garrantzitsuena
kontatzen da.
Zergatik uzten diogu maitatzeari? Zein da maleta prestatu, atetik atera eta sekula ez
itzultzeko unea?
Liburu honetako protagonista trantze horretan dago. Bikotea eta bi semeak utzi eta
etxetik alde egin aurreko gauean bere bizitza ustez arrakastatsuak sortzen dion
asegabetasunaren arrazoiak aletzen joango da.
Kabul 1975. Amir bere aitaren miresmena eta errespetua lortu nahi dituen
mutiko paxtuna da. Horretarako, bere lagun fidel Hassanek eta biek antzinako
tradizioari jarratituz neguan egiten den komeat-lehiaketa batean izena eman
dute. Txapelketa amaitutakoan, xalotasuna eta laguntasuna urrtuko dituen
gertaera ikaragarri batekin topo egingo dute.
Guk geuk gidatzen dugu gure bizitza? Galdera Mendebaldeko Kulturaren erroetan
dago, eta milaka literatur lan saiatu da plazaratzen eta erantzuten. Nobela honek
galdera hori egin nahi du berriz ere, hemendik, gaur egungo Euskal Herritik.
Erantzuna, baldin badago, norberak aurkitu behar du, jakina.
Atxagaren lan berri hau eten bat da idazlearen ibileran, testu harrigarria alde askotatik,
Atxagari orain arte idatzi diogunarekin alderatuta, erabat ezberdina. Chrysostome Liège
Afrikako bihotzera egiten duen bidaiarekin hasten da. Leopold erregearen Force
Publiquen zerbitzatzeko kontratatua, munduko azken-azkeneko lekura doa. Baina
dirudienez, bada oraindik barrurago dagoen postu militarrik...
Itoizko urtegia betetzeko herriak husten ari dira Longidan eta Artzibarren 2003ko
udaberrian. Bizidunekin batera kanposantuetako hilak ere atera egin behar ordea.
Horretan ari da Maite Andueza antropologo-forentsea, Oscar Iriarte etorkin
argentinarraren laguntzaz, bertakoak izan zirenen gorpuzkinak berreskuratzen urak betirako irentsi
baino lehen.
Denok gara cyborgak neurri batean edo bestean eta hori abiapuntu bezala onartu
beharko genuke. Baina nola? Hain zuzen ere otzanak ez izaten ahalegintzen. Hori da
liburuaren bigarren abiapuntua, oso otzanak gara oro har, eta are gehiago oraindik
teknologien aurrean erakusten dugun jarreran.
Euskal Herria herri asmatua dela leporatu izan digute, eta horren aurrean gure
antzinatasunaren frogak ezarri izan ditugu, harro eta haserre. Santi Leonek proposatzen duenez,
agian hobe genuke nazio guztiak asmatuak direla gogoratu eta geurea imajinatzeko eskubidea
dugula aldarrikatzea.
Gorringoari gauza onak gustatzen zaizkio, bizitzea, egia esatea edo gutxienez gezurra
salatzea, eta ondo pasatzea. Gauza onak, arrazoizkoak, bihotzezkoak. Zuringoa, berriz,
ez da biziaz, bizitzaz axolatzen; gure zuringoa gehienez ere biximoduaz axolatzen da,
bixi-teatroaz, han eta hemen azaltzeaz, izena eta omena, fama, ospea, entzutea…
• Ogi xerra zergatik erortzen den beti gurinaren aldetik: Murphyren legearen
zientzia ezkutua / Richard Robinson
• Oscar Wilde eta biok (biografia) / Lord Alfred Douglas
• Paranoiaren hozberoa: (nintendorena) / Juan Izuzkiza Tartas
• Politika eta zientzia lanbide / Max Weber
• Politika eta zientzia lanbide / Max Weber
• Postmodernitatea eta globalizazioa / Joseba Gabilondo
• Requiem (Entsegua) / Xipri Arbelbide
• Simone de Beauvoir: emakume libre bat XX. mendean (Biografia) / Arantxa
Agirreurreta
Indiatik Txinara eraman zutenean (K.o. V. mendean), budismoa txan bilakatu zen;
Txinatik Japoniara jauzi egitean, zen. Zer da zena? Hona zer dioen Bodhidharma
monjeak, budismoa Txinara eraman omen zuenak: "Hitzaz haraindiko transmisio
berezia; ez da ez hitzetan ez hizkietan oinarritzen; gizakiaren gogoa du jomuga zuzen:
nork bere jatorrizko izaera benetakoa ikusi eta iratzartzea, alegia".
Finean, zerbait kontatzeko beharra dute biek ala biek, bakoitza bere
esparrutik. Eta biei disekzioa egin die Harkaitz Canok; muinetaraino
sartu die bere bisturi zorrotza eta bien artean daudekeen harremanez,
kontraesanez eta loturez hitz egiten digu, zorrotz eta argi, bere idazle
ofizioaren talaiatik beti ere.