Lipid metabolism

เนตรนภิส วรรณิสสร MD313

References

 ตำำรำชีวเคมี พิมพ์ครัง้ท่ี 4 2548 ภำควิชำชีวเคมี คณะแพทยศำสตร์

มหำวิทยำลัยนเรศวร
 รองศำสตรำจำรย์ ดร.อุษณีย์ วินิจเขตคำำนวณ ชีวเคมีของลิปิดและ
ไลโปโปรทีน ภำควิชำชีวเคมี คณะแพทยศำสตร์ มหำวิทยำลัยเชียงใหม่ 2547
 Baynes, J.W. and Dominiczak, M.H. 2005 Medical
Biochemistry 2nd Edition ELSEVIER MOSBY
 Koolman, J. and Roehm, K.H. 2006 Color Atlas of
Biochemistry 2nd Edition Thieme, New York, U.S.A.
Question 1

เอนไซม์ในข้อใดไม่สามารถย่อย Lipid ได้

B. Bile salts
C. Esterase
D. Pancreatic lipase
E. Phospholipase
Question 2

การรับประทานข้าวกับไข่เจียวหอยนางรม
เกีย่ วข้องกับเอนไซม์ในการย่อย Lipid คือ
B. Phospholipid
C. Cholesterol esterase
D. Pancreatic lipase
E. ถูกทุกข้อ
Question 3

กรดไขมันในข้อใด ไม่สามารถ
สังเคราะห์ได้ในร่างกายมนุษย์
B. Oleic acid
C. Linoleic acid
D. Palmitic acid
E. Stearic acid
Question 4

β-oxidation ของกรดไขมัน Stearic acid 18 : 0

จะได้กี่โมเลกุลของ ATP
B. 18
C. 146
D. 147
E. 148
Question 5

ควำมแตกต่ำงระหว่ำง Catabolism และ Anabolism

ของกรดไขมัน คือ
B. Catabolism เกิดที่ cytoplasm/Anabolism เกิดที่ Mitochondria
C. Catabolism ได้ NADH/Anabolism ได้ NADP
D. Catabolism อาศัย Citrate เป็นตัวพา/Anabolism อาศัย Carnitine
เป็นตัวพา
E. Catabolism ใช้ Fatty acid degradation
complex/Anabolism ใช้เอนไซม์เดี่ยวๆ ในแต่ละปฏิกริ ิยา
Question 6

ข้อใด ไม่ใช่ คุณสมบัติของ Ketone bodies

B. ถ้าหากสะสมในร่างกายมากๆ จะทำาให้เกิดสภาวะ Metabolic
acidosis
C. สมองสามารถใช้ Ketone bodies เป็นแหล่งพลังงานได้
D. ถูกสร้างขึ้นเมือ่ มีการสลายกรดไขมันแล้วเหลือ Acetyl CoA จำานวนมาก
E. ถ้าสร้างได้ปริมาณมาก ตับจะออกซิไดซ์เพื่อเปลี่ยนเป็นพลังงานให้กบั ร่างกาย
Question 7

สารตั้งต้นในการสังเคราะห์ Fatty acid, Cholesterol และ

Ketone bodies คือ
B. Acetyl CoA
C. Succinyl CoA
D. Propionyl CoA
E. Malonyl CoA
Question 8

ถ้าหากร่างกาย ไม่ได้รับ กรดไขมันจำาเป็น จะมีผลอย่างไร

B. สร้าง Triacylglycerol ไม่ได้
C. สร้าง Cholesterol ไม่ได้
D. สร้าง Prostaglandin ไม่ได้
E. สร้าง Phospholipid ไม่ได้
Content

 โครงสร้างทางเคมีและหน้าท่ีทางชีวภาพของลิปิด
 เมแทบอลิซึมของการย่อยและการดูดซึมของลิปิด
ในร่างกาย
 เมแทบอลิซึมของการสังเคราะห์ลิปิดในร่างกาย
 เมแทบอลิซึมของลิปิดเชิงซ้อน
 เมแทบอลิซึมของคลอเรสเทอรอลและไลโปโปรตีน
 ความผิดปกติของเมแทบอลิซึมของลิปิดและการเกิดโรค
Lipids

 สำรประกอบอินทรีย์ท่ล
ี ะลำยน้ำำได้น้อย
แต่ละลำยได้ดีใน Organic solvent ต่ำงๆ (อีเธอร์
เบนซีน คลอโรฟอร์ม อะซีโตน)
 Hydrophobic
 Metabolic fuel
 Energy reserve of body (Triglyceride)
 Structural component of cell membrane
(Phospholipid, Sphingolipid, Cholesterol)
Lipids

 Hormone (Glucocorticoids, Estrogen)

 Emulsifying agents (Bile acid)
 Enzyme activator
 Insulator/Electrical insulator
 Fat soluble vitamins (A, D, E, K)
 Essential fatty acids (Linoleic acid, Linolenic
acid, Arachidonic acid)
Biological roles of Lipids
การจำาแนกชนิดของลิปิดตามองค์ประกอบ
ในโครงสร้างของโมเลกุล

 มีกรดไขมันเป็ นองค์ประกอบ (Monoglyceride,

Diglyceride, Triglyceride, Glycerophospholipid,
Glycosphingolipid)
 มีองค์ประกอบจำกหน่วยไอโซพรีน (Isoprene unit)
(Cholesterol, Sterol, Steroid, Isoprene)
การจำาแนกชนิดของลิปิดตามผลผลิตท่ไี ด้จากการสลาย

 ลิปิดท่ีสำมำรถแตกตัวได้
(Hydrolyzable lipid)
สลำยโดยเอนไซม์หรือสำรละลำยด่ำง (Triglyceride, Wax,
Steroid ester, Phospholipid, Sphingolipid, Glycolipid)
 ลิปิดท่ีไม่สำมำรถแตกตัวได้ (Non-hydrolyzable
lipid) (Cholesterol, Terpene, Eicosanoids, Free fatty acid)
Classification of Lipids
กรดไขมัน (Fatty acid)

 สำรประกอบ Hydrocarbon ท่ีมีหมู่คำร์บอกซิล (COOH)

ต่อกับ hydrocarbon สำยยำว
 R-COOH (R; hydrocarbon (C/H))
 กรดไขมันชนิดอ่ิมตัว (Saturated fatty acid)
มีพันธะเด่ียวอย่ำงเดียว
 กรดไขมันชนิดไม่อ่ิมตัว (Unsaturated fatty acid)
มีทัง้พันธะเด่ียวและพันธะคู่; Monounsaturated fatty acid (มี 1
พันธะคู่: กรดไขมันไม่อ่ิมตัวเชิงเด่ียว), Polyunsaturated fatty acid (มี 2
พันธะคู่ขึ้นไป: กรดไขมันไม่อ่ิมตัวเชิงซ้อน)
การกำาหนดตำาแหน่ง
การกำาหนดตำาแหน่ง
Carboxylic acids
Glycerol

 กรดไขมันจับกับกลีเซอรอลด้วยพันธะ Ester อำจเรียก

Acylglycerol ส่วนของกรดไขมันเรียก Acyl group, R-
COO-
 แบ่งเป็ น Monoglyceride, Diglyceride, Triglyceride
Structure of Fats
Activated acetic acid as
a component of lipids
Isoprenoids
Steroids
 Fat metabolism

***
Cytoplasm
***
การย่อยอาหารลิปิด

 Mouth; Lingual lipase (acid lipase) ย่อย triglyceride

 Stomach; Stomach lipase (acid lipase)
 Small intestine; Pancreatic lipase ย่อย triglyceride,
Phospholipase A2, Lysophospholipase ย่อย Phospholipid,
Cholesterol esterase ย่อย Cholesterol ester
 Bilesalt: Bile acid + phosphatidylcholine +
cholesterol + Na+ + K+  Emulsifier
Absorption and transport
of dietary fat.
The sources of glycerol 3-phosphate
for fat synthesis in adipose tissue
 2. Acetyl-coA carboxylase (+) Well fed state

***
Citrate
1. Carnitine acyl transferase-1 (+) Fasting state

***
Transport of long-chain fatty acids
into the mitochondria
Fatty acid transport
Fatty acid degradation: β-
oxidation
Fatty acid
synthesis
and
degradation
 The β-oxidation

1. นำา H ออก
(Dehydrogenation)

2. เติมโมเลกุล
ของน้ำา
(Hydration)

3. นำา H
ออก(Dehydrogenation
)

4. ตัดพันธะ Acyl-CoA มี
ระหว่าง C และ C น้อยกว่าเดิม
2 อะตอม
C (Thiolytic cleavage)
ATP

 FADH2: Electron transport chain  2 ATP

 NADH: Electron transport chain  3 ATP
 Acetyl CoA: TCA cycle (Krebs cycle)  12 ATP
β-oxidation (Mitochondria)
 1 รอบปฏิกิร ิยา
- C ท่ีปลาย –COOH ถูกตัดออก 2 อะตอม
เป็ น Acetyl CoA
- กรดไขมันท่ีเหลือมี C น้อยลง 2 อะตอม
- ดึง H ออกมา 4 อะตอม เก็บอยู่ในรูป NADH และ FADH2
อย่างละ 1 โมเลกุล
- การกระตุ้นกรดไขมันให้อยู่ในรูป Fatty acyl CoA
ต้องใช้พลังงาน 2 ATP
β-oxidation (Mitochondria)

 คำร์บอนเป็ นเลขคู่ – Stearic acid (18:0)

 β-oxidation 8 รอบ
 ได้ Acetyl CoA 9 โมเลกุล (108)
 + NADH 8 โมเลกุล (24) โมเลกุล
 + FADH2 8 โมเลกุล (16) โมเลกุล
 – 2 ATP (ใช้พลังงำนในกำรกระตุ้น Stearic acid  Stearyl CoA)
 Total = 146 ATP
β-oxidation (Mitochondria)

 คำร์บอนเป็ นเลขค่ี – พบในพืช

สัตว์ทะเล สัตว์เคีย
้ วเอ้ือง
 ได้ Acetyl CoA + Propionyl
CoA
 Succinyl CoA  เข้ำ Krebs cycle (succinate,
oxaloacetate  Gluconeogenesis)
 Methylmalonyl CoA mutase : สะสม
Methylmalonic acid ในเลือดมำก pH
ของเลือดต่ำำลง เกิดภำวะกรดเกิน Methyl malonic
acidemia อำจถึงแก่ชวี ิตได้

***
Degradation of odd-numbered fatty acids
β-oxidation (Mitochondria)

 มีพันธะคู่:
กำรสลำยจะหยุดเม่ ือถึงตำำแหน่งพัน
ธะคู่
 ต้องอำศัยเอนไซม์ enoyl CoA
isomerase
ได้ผลิตภัณฑ์ท่ีเข้ำสู่ช่วงกลำงของวิถี
-oxidation ดังนัน ้ จึงขำด
FADH2 1 โมเลกุล ต่อ 1 พันธะคู่
Degradation of unsaturated fatty acids
β-oxidation (Peroxisome)

 เม่ ือรับประทำนอำหำรท่ม
ี ีกรดไขมันมำกๆ
 สำมำรถสลำย Long-chain fatty acid
ให้ได้กรดไขมันท่ีมีขนำดเล็กถึง C4
 Flavoprotein dehydrogenase จะส่งอิเลคตรอนให้

ออกซิเจน ได้ H2O2 ซ่งึ จะถูก catalase

เปล่ย
ี นเป็ นน้ำำและออกซิเจน
α-oxidation
 สลำยกรดไขมันท่ค ี ำร์บอนตำำแหน่ง
มีหมู่ –CH3 เช่น สำร Phytol ในพืช
 ขำดเอนไซม์ในวิถี -oxidation จะมี
Phytanic acid
สะสมอยูใ่ นเลือดและเน้ือเย่ อ
ื ต่ำงๆ
ของร่ำงกำย ***
Refsum’s disease
กินไขมันเนยจำกสัตว์กินพืชหรือหญ้ำท่ี
มี phytol มำก เกิดกำรคัง่ของ
phytanic acid
ในกล้ำมเน้ือและเซลล์ประสำท
กล้ำมเน้ือฝ่ อและลีบ
เซลล์ประสำทขำดควำมรู้สก ึ ตอบสนองต่
อส่งิ เร้ำต่ำงๆ
ω-oxidation

 เปล่ย
ี นหมู่ methyl ท่ค
ี ำร์บอนตำำแหน่ง
 ของกรดไขมั
COOH นเป็ นหมู่
 กรดไขมันDicarboxylic
 acid ไม่สลำยเป็ น
Acetyl CoA
 ร่ำงกำยอยู่ในภำวะท่ีมีคโี ตนบอดีสูง
 NADPH จาก
Pentose
Phosphate
pathway

3: Malonyl –ACP + Acetyl –ACP

5: Dehydration การดึงน้ำาออก

Fatty acid synthesis

Acetoacetyl -ACP

Fatty acid
synthase
Complex;
Multienzyme
complex
Fatty acid synthesis
Essential fatty acid
***microsome; microsome desaturase เติมพันธะคู่เกินคาร์บอนตำาแหน่งท่ี 9 ไม่ได้***
microsomal chain elongation เพ่ิมความยาวของ Fatty acid มากกว่า 16 C
 Biosynthesis of fats
and phospholipids

***
***
 Cholesterol
biosynthesis

***
Formation of
ketone bodies
in liver mitochondria

Ketone bodies
- Acetone
- Beta-hydroxy
butyric acid
- Acetoacetic acid
 Eicosanoids
***
 Lipoproteins

Triglyceride: Cholesterol: Cholesterol:

liveradipose liverTissue Tissue Liver
Tissue

มาก น้อย
Triglyceride ---------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------Phospholipid
Disorders of Lipid Metabolism
Disorders of Lipid Metabolism

 Gaucher's disease; buildup of glucocerebrosides in tissues. Children who

have the infantile form usually die within a year, but children and adults who develop the disease
later in life may survive for many years.

 Tay-Sachs disease; buildup of gangliosides in the tissues. This disease

results in early death.

 Niemann-Pick disease; buildup of sphingomyelin or cholesterol in the

tissues. This disease causes many neurologic problems. ปั ญญำอ่อน เสียชีวิตตัง้แต่อำยุยังน้อย

 Fabry's disease; buildup of glycolipid in tissues. This disease causes skin

growths, pain in the extremities, poor vision, recurrent episodes of fever, and kidney or heart
failure.

 Fatty acid oxidation disorders; lack or deficiency of the enzymes

needed to break down fats, resulting in delayed mental and physical development
Disorder Mainly Causing Hypercholesterolemia

 Primary disorders
- Polygenic hypercholesterolemia
- Familial hypercholesterolemia
- Familial combined hyperlipidemia
 Secondary disorders
- Hyperthyroidism
- Nephrotic syndrome
- Dysproteinemias
- Obstructive liver disease
- Thiazide diuretics
Disorders Mainly Causing Hypertriglyceridemia

 Primary disorders
- Familial hypertriglyceridemia
- Familial combined hyperlipidemia
- Congenital deficiency of lipoprotein lipase
- Deficiency of apoprotein CII
- Familial dysbetalipoproteinemia
 Secondary disorders
- Uncontrolled diabetes mellitus
- Nephrotic syndrome
- Dysproteinemias
- Oral contraceptives
- Thiazide diuretics
- Beta-adrenergic blocking agents
- Alcohol
Primary Hyperlipoproteinemias

lipase
Primary Hyperlipoproteinemias

Congenital lipoprotein
lipase deficiency Autosomal Rare Deficiency of Chylomicrons
recessive lipoprotein
lipase
Message from Lipid metabolism

Lifestyle Change
Improves
Plasma Lipid Profile
Question 1

เอนไซม์ในข้อใดไม่สามารถย่อย Lipid ได้

 Bile salts
 Esterase
 Pancreatic lipase
 Phospholipase
Question 2

การรับประทานข้าวกับไข่เจียวหอยนางรม
เกีย่ วข้องกับเอนไซม์ในการย่อย Lipid คือ
 Phospholipid (ไข่ มี phosphatidyl choline)
 Cholesterol esterase (หอยนางรม)
 Pancreatic lipase (นำ้ามัน)
 ถูกทุกข้อ
Question 3

กรดไขมันในข้อใด ไม่สามารถ
สังเคราะห์ได้ในร่างกายมนุษย์
 Oleic acid
 Linoleic acid
 Palmitic acid
 Stearic acid
Question 4

β-oxidation ของกรดไขมัน Stearic acid 18 : 0

จะได้กี่โมเลกุลของ ATP
 18
 146
 147
 148

9 Acetyl CoA (9x12 =108) + 8 NADH (8x3 =24) + 8 FADH2 (8x2 = 16)
- 2 ATP  146 ATP
Question 5

ควำมแตกต่ำงระหว่ำง Catabolism และ Anabolism

ของกรดไขมัน คือ
 Catabolism เกิดที่ cytoplasm/Anabolism เกิดที่ Mitochondria
 Catabolism ได้ NADH/Anabolism ได้ NADP
 Catabolism อาศัย Citrate เป็นตัวพา/Anabolism อาศัย Carnitine
เป็นตัวพา
 Catabolism ใช้ Fatty acid degradation
complex/Anabolism ใช้เอนไซม์เดี่ยวๆ ในแต่ละปฏิกริ ิยา
Question 6

ข้อใด ไม่ใช่ คุณสมบัติของ Ketone bodies

 ถ้าหากสะสมในร่างกายมากๆ จะทำาให้เกิดสภาวะ Metabolic
acidosis
 สมองสามารถใช้ Ketone bodies เป็นแหล่งพลังงานได้
 ถูกสร้างขึ้นเมือ่ มีการสลายกรดไขมันแล้วเหลือ Acetyl CoA จำานวนมาก
 ถ้าสร้างได้ปริมาณมาก ตับจะออกซิไดซ์เพื่อเปลี่ยนเป็นพลังงานให้กับร่างกาย
Question 7

สารตั้งต้นในการสังเคราะห์ Fatty acid, Cholesterol และ

Ketone bodies คือ
 Acetyl CoA
 Succinyl CoA
 Propionyl CoA
 Malonyl CoA
Question 8

ถ้าหากร่างกาย ไม่ได้รับ กรดไขมันจำาเป็น จะมีผลอย่างไร

 สร้าง Triacylglycerol ไม่ได้
 สร้าง Cholesterol ไม่ได้
 สร้าง Prostaglandin ไม่ได้
 สร้าง Phospholipid ไม่ได้