1-EKOSISTEMAK

BIOSFERA: izaki bizidun guztiak bizi garen planetaren zatiari deitzen diogu. EKOSISTEMA: ingurune toki batek, bertan bizi diren izaki bizidun guztiek eta beraien arteko erlazioek osatzen duten multzoa. EKOLOGIA:ekosistemak aztertzen dituen zientzia. INGURUNE FISIKOA: ekosistema bateko izaki bizidunak bizi diren ingurua da.Osagaiak: ura, airea, argia, tenperatura eta organismoak.

ORGANISMO BIZIDUNAK
ESPEZIEA: ezaugarri berak dituzten izaki bizidunen multzoa. POPULAZIOA: ekosistema berean bizi diren espezie bereko multzoa. KOMUNITATEA: ekosistema bateko populazio guztien multzoa.

ELIKA KATEA Ekosistema berean bizi diren izaki bizidunak hainbat taldetan sailkatzen dira elikagaia lortzeko moduaren arabera:ekoizleak, lehen mailako eta bigarren mailako kontsumitzaileak eta deskonposatzaileak.
Lehen mailako kontsumitzaileak: Ekoizleak:beren elikagaia ekoizteko gai diren organismoak. animalia belarjaleak.

Bigarren mailako kontsumitzaileak: animalia haragijaleak eta orojaleak . Deskonposatzaileak: beste izaki bizidun batzuen hondarrez elikatzen diren organismoak.

E K O S I S T E M E N EZPEZIE BEREKO BANAKOEN ERLAZIOAK -LAGUNTZA: ehizatzen, ugatzen babesten . -Elikagaiak errezago lortzeko.
Harrapakariak taldeetan ehizatzen dute, harrapakina inguratuz. -Ugaltzeko,bikotekidea topatu behar dute. Ar batzuk emeek ernaldu ondoren aldetzen dira. Beste batzuek familia osaten dute.

-LEHIAN: janaria, bikotekidea edo argia lortzeko.

-Babesteko, talde handitan nahiz txikitan, zaldiak hienaksaldotan dabiltza. Ahateak, enarak al

E R L A Z I O A K ESPEZIEEN ARTEKO ERLAZIOA

drak osaten dute. Sardinek, piraek, sardatan dabiltza

-HARRAPAKARITZA: espezie batek beste bati onura ateratzen dio.Harrapakina hiltzen du bere elikagai bihurtzeko(lehoiak eta zebrak)

--LEHIAN: bi espezientzat dira kaltegarriak, elkarren kontra

dabiltza.(lehoiak eta hienak)

-MUTUALISMOA: Onuragarria da bi espezientzako.(lertxuntxoa eta idia)

-BIZKARROTASUNA: espezie parasito bat beste espezie baten bizkar bizi da, bigarena kaltetua izaten da, baina ez da hiltzen (zorriak).

-KOMENTSALISMOA: espezie batentzat onuragarria da,

besteari ez diote kalterik egiten(saiek eta hienak).

EKOSISTEMA NAGUSIAK

LEHORREKOA

URETAKOA

OIHANA

BASO EPELA

BASAMORTUA

BELARKARAK

UR GEZA

UR GAZIA

Bero handia, euri asko urte osoan.

urtaro batetik bestera tenperatura eta hezetasun alde handiak.

BEROA bero handia egunez eta hotz handia gauez.

HOTZA hotz handia gauez zein egunez.

belarrak dira nagusi. Zuhaitzak gutxi. Larreak, Sabanak estepak

ibaiak aintzirak urmaelak.

ozeanoak itsasoak.

EKOSISTEMAK GIZAKIEN ARRISKUAN.

BASOETAKO SUTEEK ETA DESFORESTAZIOA: batzuetan gizakiak zuhaitzak mozten ditu, nekazaritzan, abeltzaintzan, eraikuntzan lurrak erabiltzeko. Beste batzutan txangozaleen deskuiduek direla edo tximista batek sua eragiten duenean, edo nahitan piztutakoak. ESPEZIE ARROTZAK: Kanpoko espezieek jatorrizko espeziei kalte egiten diete eta desagertzeko arriskua dute. LEHORTEAK. LURPEKO URA NEURRIGABE DESAGERTZEA. HERRI LANAK: autobideak, urtegiakegitea. KUTSADURA: keak, isuri industrialek, zaborrak

NATURA BABESTEN PARKE NAZIONAL EDO NATURALAK: natura gune baliotsuenak babesteko legeak indarrean jarri dituzte. DESAGERTZEKO ARRISKUAN dauden animalia edo landare espezie bat babestu egiten da.( ehiza debekatu) PAISAIA BERREGITU. BASOBERRITU: suteak, herri lanak...gertatuz landare espezie berak landatu. MENDIAN ZABORRIK EZ BOTATZEA. PAPERA ETA PLASTIKOA AURREZTEA.