Chng 9: Hc my

PHN I GII THIU TNG QUAN V TR TU NHN TO

Mc d trong cc th k 18, 19 v u th k 20, s hnh thc ha trong khoa hc v ton hc to iu kin tin quyt v mt tr tu cho vic nghin cu tr tu nhn to, nhng phi cho n th k 20 cng vi s ra i ca my tnh s th Tr tu nhn to (AI : Artificial Intelligence) mi tr thnh mt ngnh khoa hc c sc sng. Cho n cui nhng nm 1940, bng nhng chng trnh thng minh, cc my tnh s cho thy c tim nng to ln ca chng trong vic cung cp b nh v sc mnh cho nhng x l cn thit. Ngy nay, chng ta c th ci t cc h suy lun hnh thc vo trong my tnh v kim tra mt cch thc nghim kh nng biu l tr thng minh ca chng. Mt thnh phn khng th thiu c ca Tr tu nhn to l vic dng cc my tnh s nh mt phng tin chn la to ra v th nghim cc l thuyt v tr tu. Khng ch th, kin trc ca chng cn cung cp mt m hnh c trng cho nhng l thuyt : tr tu l mt hnh thc x l thng tin. Nhng k thut v hnh thc c kho st trong lnh vc Tr tu nhn to lun th hin mi quan h khng kht gia my tnh s v nhng ct li l thuyt ca n. Cng nh vi bt c khoa hc no khc, Tr tu nhn to (AI : Artificial Intelligence) t n lin quan n mt tp hp nht nh nhng vn v trin khai mt nhm cc k thut c th tip cn nhng vn . Mt lch s hnh thnh v pht trin ngn gn v Tr tu nhn to, v nhng con ngi v nhng nhn nh nh hnh, mt s cc nh ngha v cch nhn khi qut v cc lnh vc ng dng ca Tr tu nhn to c trnh by d i y s gip cho chng ta mt ci nhn tng quan v ngnh khoa hc cn tng i mi m ny.

V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Gio Trnh Tr Tu Nhn To

Chng I: GII THIU V TR TU NHN TO

Ni dung chnh: Trong chng ny, chng ta s gii thiu mt cch khi qut v lch s
hnh thnh v pht trin ca khoa hc Tr tu nhn to, cc nh ngha mang tnh tng i v Tr tu nhn to mt lnh vc khoa hc mi m vi sc pht trin nhanh chng trong nhng thp nin gn y. Cc lnh vc ng dng quan trng ca Tr tu nhn to v hiu qu thit thc ca chng trong cc mt cuc sng con ngi c cp n mt cch chi tit sau . Cui chng, mt s c im mang tnh tng kt v Tr tu nhn to cng s c trnh by. Mc tiu cn t : Sau chng ny, sinh vin c th : Bit khi qut v lch s hnh thnh v pht trin ca TTNT Bit cc nh ngha v TTNT Hiu v dn chng c mt s lnh vc ng dng ca TTNT Hiu cc c im c bn ca GQV trong TTNT Kin thc tin quyt : Cc hiu bit v lch s pht trin ca khoa hc my tnh. Ti liu tham kho : [1] George F. Luger, William A. Stubblefield Albuquerque Artificial Intelligence Wesley Publishing Company, Inc 1997 (Chapter 1) [2] Bi Xun Toi Trng Gia Vit (Bin dch) Tr tu nhn to Cc cu trc v chin lc gii quyt vn - NXB Thng k, 2000 (Phn I) [3] PTS. Nguyn Thanh Thy Tr tu nhn to Cc phng php gii v k thut x l tri thc NXB Gio dc, 1995 (Chng 1) quyt vn

[4] Wikipedia Bch khoa ton th m - Lch s ngnh Tr tu nhn to http://en.wikipedia.org/wiki/Artificial_intelligence [5] Artificial Intelligence: A Modern Approach (Second Edition) by Stuart Russell and Peter Norvig : Introduction on AI http://aima.cs.berkeley.edu/

V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Chng 9: Hc my

LCH S HNH THNH V PHT TRIN CA TR TU NHN TO

Nhng nm gn y, kh nhiu sch, bo, cng trnh nghin cu khoa hc cp n cc k thut tnh ton, ngi ta hay nhc n nhiu thut ng nh: my tnh thng minh, my tnh th h V, h chuyn gia, mng ng ngha, ... Cc ngn ng lp trnh nh LISP, PROLOG m ng cho vic p dng hng lot cc h thng chng trnh c kh nng thng minh. Trc y, mi khi ni n Tr tu nhn to (TTNT) ngi ta thng quan tm n vic to lp cc my tnh c kh nng suy ngh, thm ch trong mt s phm vi hp no , c th cnh tranh hoc vt qu kh nng ca b no con ngi. Nhng hy vng ny trong mt thi gian di nh hng rt nhiu n cc nghin cu trong phng th nghim. Mc d nhng m hnh tng t cc my tnh thng minh c a ra hng nhiu nm trc, nhng ch t khi Alan Turing cng b nhng kt qu nghin cu quan trng u tin, ngi ta mi bt u thc s nghin cu n cc vn TTNT mt cch nghim tc. Pht hin ca Turing cho rng chng trnh c th c lu tr trong b nh sau c thc hin trn c s cc php ton c bn thao tc vi cc bit 0, 1. iu ny to nn nn tng ca nhng my tnh hin i. Vic lu tr chng trnh trong my cho php thay i chc nng ca n mt cch nhanh chng v d dng thng qua vic np mt chng trnh mi vo b nh. Theo mt ngha no , kh nng ny lm cho my tnh c kh nng hc v suy ngh. cng chnh l mt trong nhng biu hin quan trng u tin ca nhng my tnh c trang b TTNT. Nm 1956, chng trnh dn xut kt lun trong h hnh thc c cng b. Tip theo , nm 1959 chng trnh chng minh cc nh l hnh hc phng v chng trnh gii quyt bi ton vn nng (GPS - General Problem Solving) c a ra. Tuy vy ch cho n khong nm 1960 khi McCathy MIT (Massachussets Institute of Technology) a ra ngn ng lp trnh u tin dng cho tr tu nhn to LISP (list processing), cc nghin cu v TTNT mi bt u pht trin mnh m. Thut ng TTNT do Marvin Minsky mt chuyn gia ni ting cng MIT a ra nm 1961 trong bi bo Steps Forwards To Artificial Intelligence. Nhng nm 60 c th xem l mt mc quan trng trong qu trnh xy dng cc my c kh nng suy ngh. Cc chng trnh chi c v cc chng trnh chng minh nh l ton hc u tin cng c cng b trong khong thi gian ny. Nhng b tc, hn ch thnh cng ca cc cng trnh nghin cu TTNT trong nhng nm 60 chnh l do gii hn kh nng ca cc thit b, b nh v c bit l yu t thi gian thc hin. Chnh nhng yu t ny khng cho php tng qut ha nhng thnh cng bc u t c trong cc h chng trnh TTNT xy dng. Tuy rng vo gia nhng nm 70, b nh my tnh v thi gian tnh ton c nng cao ng k v cht, song nhng cch tip cn khc nhau n TTNT vn cha em ti nhng thnh cng tht s do s bng n t hp trong qu trnh tm kim li gii cho cc bi ton t ra. Cui nhng nm 70, mt s nghin cu c bn trong cc lnh vc nh x l ngn ng t nhin, biu din tri thc, l thuyt gii quyt vn em li din mo mi cho TTNT. Th trng tin hc bt u n nhn nhng sn phm TTNT ng dng u tin mang tnh thng mi. l cc h chuyn gia c p dng trong cc lnh vc khc nhau. H chuyn gia l cc phn mm my tnh, cha cc thng tin v tri thc v mt lnh vc c th no , V Hunh Trm Trn Ngn Bnh 3

Gio Trnh Tr Tu Nhn To

c kh nng gii quyt nhng yu cu ca ngi dng mt mc no vi trnh nh mt chuyn gia c kinh nghim lu nm. Mt trong nhng h chuyn gia u tin c s dng thnh cng trong thc t l h MYCIN, c thit k v ci t ti trng i hc Tng Hp Stanford. Mt s kin quan trng trong s pht trin ca khoa hc TTNT l s ra i ca ngn ng PROLOG, do Alain Calmerauer a ra nm 1972. Nm 1981, d n ca Nht Bn xy dng cc my tnh th h th V ly ngn ng PROLOG nh l ngn ng c s lm thay i kh nhiu tnh hnh pht trin TTNT M cng nh chu u. Giai on 1981 tr i ngi ta cm nhn kh r nt rng cc chuyn gia v TTNT ang dn chuyn cc kt qu nghin cu t phng th nghim sang ci t cc ng dng c th. C th ni y cng l giai on cnh tranh ro rit ca cc cng ty, cc vin nghin cu hng u nhm a ra th trng cc sn phm phn mm ng dng k thut TTNT. Cui nhng nm 80, u nhng nm 90 th trng cc sn phm dn dng c kh nhiu sn phm trnh cao nh my git, my nh, . . . s dng TTNT. Cc h thng nhn dng v x l hnh nh, ting ni ang ngy cng thc y s pht trin k thut mng Neuron. S xch li ca hai cch tip cn: Tip cn m trong lp lun xp x v k thut mng Neuron v ang gy c s quan tm c bit ca cc chuyn gia tin hc. Bn cnh s xut hin ca cc h chuyn gia, cc ng dng cng nghip v qun l x hi, qun l kinh t cng i hi s ra i ca cc h thng x l tri thc d liu tch hp. Th gii ang chuyn mnh trong nhng nghin cu v TTNT. Tuy vy cu hi liu k thut TTNT c to nn nhng bc nhy vt trong cng ngh tin hc, c bit l trong cng ngh my tnh nh ngi ta mong i hay khng vn cha c li gii p tha ng.

II NH NGHA TR TU NHN TO
II.1 Tr tu nhn to

Tr tu nhn to (AI: Artificial Intelligence) c th c nh ngha nh mt ngnh ca khoa hc my tnh lin quan n vic t ng ha cc hnh vi thng minh. AI l mt b phn ca khoa hc my tnh v do n phi c t trn nhng nguyn l l thuyt vng chc, c kh nng ng dng c ca lnh vc ny. Nhng nguyn l ny bao gm cc cu trc d liu dng cho biu din tri thc, cc thut ton cn thit p dng nhng tri thc , cng cc ngn ng v k thut lp trnh dng cho vic ci t chng. Tuy nhin nh ngha trn phi chp nhn mt thc t - tr tu t n l mt khi nim khng c nh ngha mt cch r rng. Mc d hu ht chng ta u c th nhn ra cc hnh vi thng minh khi nhn thy chng nhng rt kh c th a ra mt nh ngha v tr tu. V th m vn nh ngha Tr tu nhn to t n tr thnh mt s nh ngha tr tu: c phi l mt nng lc duy nht hay ch l tn dng gi mt tp hp nhng kh nng khc nhau v khng lin quan g n nhau ? Th no l kh nng sng to ? Th no l trc gic ? C th kt lun ngay v tnh tr tu t vic quan st mt hnh vi hay khng hay cn phi c biu hin ca mt c ch no nm bn trong ? Tt c nhng cu hi ny vn cha c tr li v chng nu ra nhng vn cn c phng php lun gii quyt. 4 V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Chng 9: Hc my

Cho n nay, Tr tu nhn to vn cn l mt ngnh khoa hc tr, nhng mi quan tm v nhng phng php ca n cha c r rng so vi tt c cc ngnh khoa hc trng thnh trc . Song, mt trong nhng mc tiu trng tm ca n l quan tm n vic m rng kh nng ca khoa hc my tnh hn l tm cch nh ngha nhng gii hn ca n. Cu hi : Nu mt nh ngha theo s khi qut ca ring bn v Tr tu nhn to ?

II.2

Trc nghim Turing

Nm 1950, mt nh ton hc ngi Anh l Alan Turing vit nhng trang sch u tin tr li mt cch c th cu hi: tr tu my c lin h nh th no vi my tnh k thut s hin i. Tc phm My tnh v tr tu (Turing 1950) ca ng vn cn mang tnh thi i i vi vic nh gi nhng tranh lun v kh nng to ra mt my tnh thng minh, cng nh i vi nhng cu tr li ca tc phm ny cho cc tranh lun trn. Turing, ngi ni ting ch yu qua nhng ng gp ca ng cho l thuyt v kh nng tnh ton xem xt cu hi: liu c th lm cho mt my tnh thc s c kh nng suy ngh hay khng ? gii quyt nhng m h trong cu hi ny, ng xut thay th cu tr li bng kt qu ca mt trc nghim mang tnh thc nghim trc nghim Turing (Turing test) hay tr chi bt chc. Trc nghim Turing o lng kh nng ca mt my tnh c coi l thng minh v so snh vi kh nng ca con ngi mt i tng c xem l c hnh vi thng minh nht v l chun mc duy nht v tr tu. Trong trc nghim ny, mt my tnh v mt ngi tham gia trc nghim c t vo trong cc cn phng cch bit vi mt ngi th hai, ngi ny c gi l ngi thm vn (hnh 1.1). Ngi thm vn khng th nhn thy hay ni chuyn vi bt k ai trong trong hai i tng trn, cng khng bit c chnh xc i tng no l ngi hay my tnh, v cng ch c th giao tip vi hai i tng thng qua mt thit b son tho vn bn, chng hn nh mt thit b u cui. Ngi thm vn c nhim v phn bit ngi vi my tnh bng cch ch da trn nhng cu tr li ca h i vi nhng cu hi c truyn qua thit b lin lc ny. Trong trng hp nu ngi thm vn khng th phn bit c my tnh vi ngi th khi , theo Turing, my tnh ny c th c xem l thng minh.

V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Gio Trnh Tr Tu Nhn To

Ngi thm vn

Hnh 1.1 Trc nghim Turing Bng cch cch ly ngi thm vn vi my tnh cng nh ngi tham gia vo trc nghim, th nghim ny bo m rng ngi thm vn s khng c thnh kin vi s xut hin ca my tnh hay bt k mt c tnh my mc no trong li ni ca n. Tuy nhin, vi mc ch c gng pht hin ra u l my tnh, ngi thm vn c th c t do hi bt k cu hi no, cho d l nhng cu hi bng gi hay quanh co. Chng hn, ngi thm vn c th yu cu c hai i tng thc hin mt php tnh lin quan t nhiu n s hc vi gi nh rng my tnh s thc hin nhanh v chnh xc hn ngi. i ph vi chin thut ny, mt my tnh thng minh cn phi bit khi no th n nn a ra mt cu tr li sai cho nhng bi ton nhm t ra n ging con ngi. Mt cch tng t, c th pht hin ra c tnh con ngi da vo bn cht cm xc, ngi thm vn cng c th hi c hai i tng cc kin thc v th vn hay ngh thut. V i ph vi chin thut ny i hi my tnh cng phi c nhng kin thc lin quan n cm xc xut pht t con ngi. Nhng c trng quan trng ca trc nghim ny l : N a ra mt khi nim khch quan v tr tu, tc l hnh vi ca mt thc th thng minh no p ng li mt tp hp cc cu hi c th. Vic ny cho chng ta mt chun mc xc nh tr thng minh, ng thi trnh c nhng tranh lun khng cn thit v bn cht ng ca n. N trnh cho chng ta khi b lc ng bi nhng cu hi rc ri v hin thi cha th tr li c, chng hn nh my tnh c s dng nhng suy lun thch hp bn trong n hay khng, hay my tnh thc s c thc c nhng hnh ng ca n hay khng. N loi tr bt c nh kin thin v no v bt buc ngi thm vn ch tp trung vo ni dung cc cu tr li. Nh nhng u im ny, trc nghim Turing cung cp mt c s cho nhiu s nh gi m nhng s ny c dng thc s cho cc chng trnh TTNT hin i. Ngi ta c th nh gi kh nng chuyn mn ca mt chng trnh v mt lnh vc no bng cch so snh kt qu lm vic ca n vi mt chuyn gia khi cng gii quyt mt tp cc bi ton cho trc. K thut nh gi ny ch l bin th ca trc nghim Turing: mt nhm chuyn gia sau s c yu cu so snh kt qu thc hin ca my v ngi trn mt tp 6 V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Chng 9: Hc my

hp c th cc bi ton m khng c thy cc i tng. Chng ta s thy rng phng php lun ny tr thnh mt cng c khng th thiu trong c hai giai on pht trin v kim chng ca cc h chuyn gia hin i. Cu hi : Hy so snh nhng im khc nhau c bn trong kh nng gii quyt vn gia my tnh hin i vi con ngi ?

III KHI QUT CC LNH VC NG DNG CA TTNT

Hai mi quan tm nn tng nht ca cc nh nghin cu TTNT l biu din tri thc (knowledge representation) v tm kim (search). S quan tm th nht ch n vn nm bt theo mt ngn ng hnh thc, tc l mt dng thc thch hp my tnh vn hnh, phm vi tri thc y m hnh vi thng minh i hi. Trong khi, tm kim l k thut gii quyt vn theo cch kho st c h thng mt khng gian trng thi bi ton (problem state), tc l cc giai on tun t v c chn la trong qu trnh gii quyt vn . Ging nh hu ht cc ngnh khoa hc khc, Tr Tu Nhn To cng c phn thnh nhng ngnh con. Trong khi chia s mt tip cn gii quyt vn c bn, cc ngnh con ny c cc mi quan tm n cc ng dng khc nhau. Phn sau s phc tho tng th mt vi lnh vc ng dng chnh v nhng ng gp ca chng cho Tr tu nhn to.

III.1 Tr chi
Ngay t thi k u ca vic nghin cu vn tm kim trong khng gian trng thi, ngi ta tin hnh nhiu th nghim bng cch s dng cc tr chi thng dng c bn c nh c am (checker), c vua v tr 15 (15 puzzule). Ngoi sc quyn r do tnh cht tr c vn c trong cc tr chi c bn c, c nhiu tnh nht nh lm cho chng tr thnh mt i tng l tng ca thi k ny. Hu ht cc tr chi u s dng mt tp hp cc lut chi c xc nh r rng. iu ny lm cho vic pht sinh khng gian tm kim tr nn d dng v gii phng nhiu nghin cu khi nhng s m h v phc tp vn c trong cc bi ton t cu trc hn. Hnh dng ca nhng bn c s dng trong cc tr chi ny d dng c biu din vo my tnh, trong khi khng i hi mt hnh thc kh hiu cn thit no nm bt nhng tinh t v ng ngha trong nhng lnh vc bi ton phc tp hn. Do c th chi cc tr chi mt cch d dng nn vic th nghim mt chng trnh chi tr chi khng phi tr mt gnh nng no v ti chnh hay o c. Cc tr chi c th pht sinh ra mt s lng khng gian tm kim cc k ln. Nhng khng gian ny ln v phc tp i hi nhng k thut mnh nhm quyt nh xem nhng chn la no cn c kho st trong khng gian bi ton. Nhng k thut ny c gi l cc heuristic v chng to thnh mt lnh vc ln trong nghin cu TTNT. Mt heuristic l mt chin lc gii quyt vn tt nhng tim n kh nng tht bi, chng hn nh vic kim tra bit chc rng mt thit b khng nhy c cm vo trc khi gi nh rng n b hng, hay c gng bo v qun c hong hu ca bn khi b bt trong tr chi c vua. V Hunh Trm Trn Ngn Bnh 7

Gio Trnh Tr Tu Nhn To

Nhiu th m chng ta gi l thng minh thuc v cc heuristic c ngi ta s dng gii quyt cc vn . Hu ht chng ta u c mt s kinh nghim vi nhng tr chi n gin ny, nn chng ta cng c kh nng ngh ra v kim nghim tnh hiu qu ca nhng heuristic ca chnh mnh. Chng ta khng cn i tm v hi kin chuyn gia trong mt s lnh vc chuyn mn su nh l y hc hay ton hc (c vua l mt ngoi l d thy i vi quy tc ny). V nhng l do , cc tr chi cung cp mt khng gian mnh mng cho vic nghin cu cc tm kim heuristic. Cc chng trnh chi tr chi, tri ngc vi tnh n gin ca chng, a ra nhng th thch ring ca chng, bao gm cc u th m cc nc i ca anh ta c th khng d on trc c mt cch chc chn. S c mt ny ca u th cng lm phc tp hn m hnh chng trnh do s thm vo mt yu t khng d on trc c v s cn thit phi tnh n nhng yu t tm l cng nh l chin thut trong chin lc ca tr chi.

III.2 Suy lun v chng minh nh l t ng

Chng ta c th cho rng chng minh nh l t ng l mt nhnh nghin cu c t lu i nht ca Tr tu nhn to khi tm li ngun gc ca n qua cc tc phm Nh l lun logic (logic theorist) (Newell v Simon 1963a) v Cng c gii quyt vn tng qut (General problem solver) (Newell v Simon 1965b) ca Newell v Simon, cho n trong nhng n lc ca Rusell v Whitehead xem ton b ton hc nh l s dn xut hnh thc thun tu ca cc nh l t cc tin c s. Trong bt c trng hp no, n chc chn vn l mt trong nhng ngnh phong ph nht ca lnh vc ny. Nghin cu chng minh nh l t c nhiu thnh tch trong thi k u ca vic hnh thc ho cc gii thut tm kim v pht trin cc ngn ng biu din hnh thc nh php tnh v t. Hu ht s quyn r ca chng minh nh l t ng u l khng ng tin cy v khng ng vi nguyn tc chung ca logic. V l mt h hnh thc, logic t b sung cho mnh s t ng ho. Ngi ta c th kho st mt s lng ln nhng bi ton khc nhau, bng cch biu din m t ca bi ton v nhng thng tin c s lin quan nh l tin logic, v xem nhng trng hp bi ton l nhng nh l cn phi chng minh. S hiu bit thu o ny l c s cho vic nghin cu chng minh nh l t ng v cc h suy lun ton hc. Mt l do khc cho vic tip tc quan tm n cc my chng minh nh l t ng l s nhn thc rng mt h thng kiu nh vy khng nht thit phi c kh nng gii quyt nhng bi ton cc k phc tp mt cch c lp m khng c s tr gip no ca con ngi. Nhiu my chng minh nh l hin i hot ng nh nhng tr l vin thng minh khi chng cho php con ngi thc hin nhng cng tc i hi trnh cao hn l phn tch mt bi ton ln thnh nhiu bi ton con v t ra nhng heuristic tm kim trong khng gian nhng chng minh c th chn. My chng minh nh l sau thc hin cng tc n gin hn nhng cng quan trng l chng minh cc b , kim chng nhng gii quyt nh hn, v hon thnh nhng kha cnh hnh thc ca mt chng minh c phc tho bi s hp tc ca n vi con ngi (Boyer v More 1979).

V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Chng 9: Hc my

III.3 Cc h chuyn gia

K t lc khoa hc gii quyt vn c nghin cu, ngi ta sm thc mt cch su sc v c bn v tm quan trng ca tri thc chuyn ngnh. Ly v d mt bc s chng hn, c ta khng th chn on bnh tt ch nh vo mt s k nng gii quyt vn tng qut bm sinh; m c ta chn on tt l v c ta c nhiu kin thc y hc. Tng t nh th, mt nh a cht gii pht hin cc m khong v anh ta bit p dng mt cch hiu qu nhiu tri thc l thuyt v thc nghim v a l vo bi ton ang nm trong tay anh ta. Tri thc chuyn gia v lnh vc l s kt hp gia kin thc l thuyt v vn v mt tp hp cc quy tc gii quyt vn theo kiu heuristic m kinh nghim khi s dng nhng quy tc ny t ra hiu qu trong lnh vc . Cc h chuyn gia c ngi ta xy dng bng cch thu thp cc kin thc t chuyn gia ngi v m ho n thnh dng thc m my tnh c th p dng cho nhng bi ton tng t. S tin cy vo tri thc ca chuyn gia chuyn ngnh trong cc chin lc gii quyt vn ca h l mt c trng chnh ca cc h chuyn gia. Ngi ta vit ra mt s chng trnh m ngi thit k cng l ngun tri thc chuyn ngnh, nhng s in hnh hn nhiu nu chng ta xem xt nhng chng trnh c pht sinh t s cng tc gia mt chuyn gia chuyn ngnh chng hn nh mt bc s, mt nh ho hc, mt nh a cht hc hay mt k s, vi mt chuyn gia ring v tr tu nhn to. Chuyn gia chuyn ngnh cung cp kin thc cn thit v chuyn ngnh thng qua nhng cuc tho lun tng qut v cc phng php gii quyt vn ca anh ta, v bng cch biu din nhng k nng trn mt tp hp cc bi ton mu c chn la cn thn. Chuyn gia TTNT, hay cn gi l k s tri thc (knowledge engineer), nh ngi ta vn thng gi l cc nh thit k h chuyn gia, c trch nhim th hin tri thc ny vo mt chng trnh m chng trnh phi va hiu qu va c v thng minh trong cc hnh vi ca n. Mt chng trnh nh th va hon thnh xong, cn phi tinh ch kin thc chuyn mn ca n thng qua mt qu trnh cung cp cho n nhng bi ton mu gii, cho chuyn gia chuyn ngnh ph bnh hnh vi ca n v thc hin bt c thay i hay ci bin no cn thit i vi tri thc ca chng trnh. Qu trnh ny lp i lp li cho n khi chng trnh t c mc hon thin mong mun. Mt trong cc h chuyn gia sm nht khai thc tri thc chuyn ngnh gii quyt vn l DENDRAL c pht trin ti Stanford vo cui nhng nm 1960 (Lindsay et al.1980). DENDRAL c thit k phng on cu trc ca cc phn t hu c t cng thc ho hc ca chng v cc thng tin v khi quang ph c lin quan n cc lin kt ho hc c mt trong cc phn t. V cc phn t hu c thng rt ln, nn s lng cu trc c kh nng tn ti i vi nhng phn t ny thng l khng l. DENDRAL ch vo bi ton ca khng gian tm kim rng ln ny bng cch p dng tri thc heuristic ca cc chuyn gia ho hc vo bi ton lm sng t cu trc. Cc phng php ca DENDRAL t ra c mt sc mnh ng k. Khi thng xuyn tm thy cu trc ng trong hng triu kh nng khc nhau ch sau c vi php th. Phng php ny t ra thnh cng n mc ngi ta s dng nhng phin bn ca h chuyn gia ni trn trong cc phng th nghim ho hc khp ni trn th gii. Trong khi DENDRAL l mt trong s nhng chng trnh u tin s dng tri thc chuyn ngnh mt cch hiu qu t c kh nng gii quyt vn cp chuyn gia, th MYCIN l h chuyn gia thit lp nn phng php lun cho cc h chuyn gia hin i (contemporary expert systems) (Buchanan and Shortliff 1984). MYCIN s dng tri thc y V Hunh Trm Trn Ngn Bnh 9

Gio Trnh Tr Tu Nhn To

khoa chuyn gia chn on v k n iu tr cho bnh vim mng no tu sng v nhng trng hp nhim trng vi khun trong mu. MYCIN, c cc nh nghin cu pht trin Stanford vo gia nhng nm 1970, l mt trong nhng chng trnh u tin ch n nhng bi ton suy lun bng thng tin khng chc chn hoc khng y . MYCIN cung cp nhng gii quyt r rng v logic v qu trnh suy lun ca n, s dng mt cu trc kim tra thch hp vi lnh vc chuyn mn ca vn , v nhn bit c tnh nh gi mt cch tin cy hot ng ca n. Nhiu k thut xy dng h chuyn gia ang dng hin nay c ngi ta pht trin ln u trong d n MYCIN. Nhng h chuyn gia c in khc bao gm chng trnh PROSPECTOR dng tm ra nhng ni c cha qung m v xc nh loi qung m, da trn thng tin a l v mt a im no (duda et al. 1979a, 1979b), chng trnh INTERNIST dng chn on trong lnh vc ni khoa, Dipmeter Advisor dng phin dch cc kt qu ca cc my khoan ging du (Smith and Baker 1983) v XCON dng nh hnh cc my tnh h VAX.XCON c s dng t nm 1981, tt c cc my VAX v Digital Equipment Corporation bn thi by gi u c nh hnh bng XCON. V s nhng h chuyn gia khc ngy nay ang gii quyt nhng bi ton trong nhiu lnh vc khc nhau nh y hc, gio dc, kinh doanh, thit k v khoa hc (Waterman 1986). Mt iu th v m chng ta c th nhn thy l hu ht cc h chuyn gia c vit cho nhng lnh vc kh chuyn bit v cp chuyn gia. Ni chung nhng lnh vc ny u c nghin cu k v chng c nhng chin lc gii quyt vn xc nh mt cch r rng. Mc d cn tn ti nhng hn ch ny cc h chuyn gia vn ang chng minh gi tr ca chng trong nhiu ng dng quan trng. Cu hi :

Nu thm mt s u im ca h chuyn gia trn cc phng din tri thc, x hi hoc ti chnh ?

III.4 Hiu v m hnh ho ng ngha ngn ng t nhin

Mt trong nhng mc tiu c t lu i ca Tr tu nhn to l to ra cc chng trnh c kh nng hiu ngn ng ca con ngi. Kh nng hiu ngn ng t nhin khng ch l mt trong nhng biu hin cn bn nht ca tr thng minh con ngi m s t ng ho n mt cch thnh cng s gy ra mt tc ng ngoi sc tng tng i vi nng lc v hiu qu chnh ca nhng chic my tnh. Ngi ta b ra nhiu cng sc vit cc chng trnh c kh nng hiu ngn ng t nhin. Tuy nhng chng trnh ny c c mt s thnh cng trong nhng ng cnh hn ch, nhng cc h thng c kh nng s dng ngn ng t nhin mt cch linh hot v tng qut theo cch nh con ngi vn cn ngoi tm tay nhng phng php lun hin nay. Hiu ngn ng t nhin lin quan n nhiu th hn nhiu so vi ch phn tch cc cu thnh cc phn ring r nhng nhm cu ca chng v tm nhng t trong t in. Kh nng 10 V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Chng 9: Hc my

hiu thc s tu thuc vo kin thc nn tng rng ln v lnh vc ca bi vn v nhng thnh ng dng trong lnh vc , cng nh l kh nng ng dng nhng kin thc tng qut tu thuc theo ng cnh gii quyt nhng trng hp b st hay ti ngha, l mt c im bnh thng trong li ni con ngi. V d nh chng ta th xem xt nhng kh khn khi tin hnh mt cuc hi thoi v bng chy vi mt ngi bit ting Anh nhng khng bit g v lut chi, cc u th, hoc lch s ca mn chi. Liu ngi ny c th hiu c hay khng ngha ca cu: With none down in the top of the nith anh the go-ahead run at second, the managercalled this relief from the bull pen ? Tuy tng t ring l trong cu ny l c th hiu c, nhng cu ny vn c coi l sai ng php ngay c i vi ngi thng minh nht trong s nhng ngi khng am hiu bng chy. Cng vic tp hp v t chc kin thc nn tng ny c tin hnh theo cch m sao cho cch y c th p dng c cho s lnh hi ngn ng, hnh thnh nn vn ch yu ca vic t ng ho qu trnh hiu ngn ng t nhin. p ng yu cu ny, cc nh nghin cu pht trin nhiu k thut dng cu trc ho ngha ng ngha, cc k thut ny c dng xuyn sut khoa hc Tr tu nhn to. Do vic hiu ngn ng t nhin i hi nhng khi lng kin thc khng l, hu ht cc cng trnh c ngi ta thc hin trong nhng lnh vc vn c hiu r v chuyn mn ho. Mt trong nhng chng trnh khai thc sm nht phng php lun th gii qui m ny l SHRDLU ca Winograd, mt h ngn ng t nhin c kh nng tr chuyn v hnh dng n gin ca cc khi c nhiu hnh dng v mu sc khc nhau (winograd 1973). SHRDLU c th tr li c nhng cu hi kiu nh khi mu g ang nm trn hnh lp phng mu xanh da tri ? v d kin nhng hnh ng kiu nh di chuyn hnh chp mu ln vin gch mu xanh l cy. Nhng bi ton loi ny, lin quan n vic m t v thao tc nhng sp xp n gin ca cc khi xut hin v thng xuyn gy ngc nhin trong gii nghin cu TTNT v c ngi ta bit n di ci tn l nhng bi ton th gii ca khi. Mc cho SHRDLU thnh cng vi vic tr chuyn v s sp xp ca cc khi, nhng phng php ca n khng khi qut c vt ra khi th gii cc khi. Nhng k thut biu din c s dng trong chng trnh ny qu n gin nn khng t chc nm bt ng ngha ca nhiu lnh vc phong ph v phc tp hn mt cch c kt qu. Nhiu s u t nghin cu v hiu ngn ng t nhin trong thi gian gn y c ngi ta dnh ht cho vic tm ra nhng hnh thc biu din, m v c bn dng trong mt phm vi rng ln cc ng dng m nhng ng dng ny t bn thn chng cn cha thch nghi tt vi cu trc c th ca lnh vc . Ngi ta kho st mt s lng nhng k thut khc nhau (hu ht u l nhng m rng hay ci tin ca k thut mng ng ngha) cho mc ch ny v dng chng vo vic pht trin nhng chng trnh c kh nng hiu ngn ng t nhin trong nhng lnh vc tri thc cp bch nhng l th. Sau cng, trong nghin cu gn y (grosz 1997, marcus 1980), cc m hnh v cch tip cn stochastic, m t cch cc tp hp t cng xut hin trong cc mi trng ngn ng, c dng khc ho ni dung ng ngha ca cu. Tuy nhin, hiu ngn ng t nhin mt cch tng qut l vn vn cn vt qu gii hn hin nay ca chng ta.

Cu hi : V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

11

Gio Trnh Tr Tu Nhn To

Trnh by mt s ng dng c th m bn bit cho vic x l ngn ng t nhin ang p dng vo cc lnh vc cuc sng hin nay ?

III.5 M hnh ho hot ng ca con ngi

Mc d kh nhiu vn ni trn dng tr tu con ngi lm im ta tham kho xem xt tr tu nhn to, thc t khng din bin theo cch m nhng chng trnh cn phi ly s t chc ca tr c con ngi lm kiu mu cho chng. Thc ra nhiu chng trnh TTNT c thit k gii mt s bi ton cn thit m khng cn ch n tnh tng t ca chng so vi kin trc tr c con ngi. Ngay c cc h chuyn gia, trong khi nhn c nhiu tri thc t cc chuyn gia con ngi, cng khng thc s c gng bt chc nhng qu trnh tr tu bn trong ca con ngi. Nu nh s hot ng ch l nhng c tnh m theo mt h thng s c nh gi, th c th l khng c my l do m phng cc phng php gii quyt vn ca con ngi. Trong thc t, nhng chng trnh s dng cc phng php khng theo kiu con ngi gii quyt cc bi ton thng thnh cng hn nhng chng trnh theo kiu con ngi. Tuy nhin, m hnh ca nhng h thng r rng bt chc mt s kha cnh ca cch gii quyt vn theo kiu con ngi vn l mt mnh t mu m trong nghin cu cho c hai ngnh khoa hc tr tu nhn to v tm l hc. M hnh ha hot ng con ngi, ngoi vic cung cp cho TTNT nhiu phng php lun c bn, chng t c rng n l mt dng c mnh cng thc ha v th nghim nhng l thuyt v s nhn thc ca con ngi. Nhng phng php lun gii quyt vn c cc nh khoa hc my tnh pht trin em n cho cc nh tm l hc mt s n d mi kho st tr tu con ngi. Hn c vic m rng c cc l thuyt v s nhn thc trong th ngn ng khng r rng s dng vo u thi k nghin cu hay l t b c bi ton m t ton b nhng hot ng bn trong ca tr c con ngi (nh ngh ca cc nh hnh vi hc), nhiu nh tm l hc a ngn ng v l thuyt khoa hc my tnh vo cng thc ha cc m hnh tr tu con ngi. Nhng k thut ny khng ch cung cp mt vn t vng cho vic m t tr tu con ngi m s th hin trn my tnh nhng l thuyt ny to cho cc nh tm l hc mt c hi th nghim, ph bnh v ci tin mt cch thc nghim nhng tng ca h (luger 1994).

III.6 Lp k hoch v robotics

Lp k hoch (planning) l mt kha cnh quan trng trong nhng c gng nhm ch to ra cc robot c th thc hin c nhim v ca chng vi mt trnh nht nh v kh nng linh hot v phn ng vi th gii bn ngoi. Ni mt cch khc ngn gn, vic lp k hoch gi nh rng robot c kh nng thc hin nhng hnh ng s cp (atomic action) nht nh. N c gng tm ra mt chui cc hnh ng cho php hon thnh mt cng tc cp cao hn, chng hn nh i qua mt cn phng cha y nhng chng ngi vt. C nhiu nhng l do khin cho vic lp k hoch tr thnh mt bi ton kh khn, ngoi l do khng ng k nht l kch thc qu ln ca khng gian nhng chui bc i c th tn ti. Ngay c mt my tnh cc k n gin cng c kh nng to ra mt s lng khng l nhng chui bc i c th. V d, chng ta hy tng tng rng, mt robot c kh nng di 12 V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Chng 9: Hc my

chuyn v pha trc, pha sau, bn phi, bn tri v cn xem xt c bao nhiu cch khc nhau m robot c th dng di chuyn quanh cn phng v robot phi la chn mt ng i quanh chng theo mt phng php no c hiu qu. Vit mt chng trnh c kh nng tm ra ng i tt nht mt cch thng minh vi iu kin nh vy, m khng b chn vi bi khi lng khng l cc kh nng d kin, i hi phi c nhng k thut phc tp biu din tri thc v khng gian v kim sot vic tm kim trong mi trng cho php. Mt phng php m con ngi vn p dng lp k hoch l phn r vn tng bc (hierarchical problem decoposition). Nu bn ang lp k hoch cho chuyn du lch n Lun n, th ni chung nhng vn nh sp xp chuyn bay, n sn bay, lin h vi hng hng khng, vn chuyn ng b ti Lun n s c bn xem xt mt cch ring l, cho d tt c chng u l b phn ca mt k hoch ton th ln hn. Tng vn ny c th c tip tc phn r thnh nhng vn con (subproblem) nh hn nh tm mt bn thnh ph, xem xt h thng giao thng, v tm mt ni n ph hp iu kin v ti chnh. Cch lm ny khng nhng lm gim bt mt cch hiu qu khng gian tm kim m n cn cho php chng ta tit kim c nhng k hoch con c th dng trong tng lai. Trong khi con ngi lp k hoch mt cch chng my kh khn, th vic to ra mt chng trnh my tnh c th lm c cng vic nh vy l mt thch thc gh gm. Mt cng tc c v n gin l ph v mt vn ln thnh nhiu vn con lin quan thc s cn n nhng heuristic phc tp v kin thc bao qut v lnh vc ang lp k hoch. Quyt nh xem cn gi li nhng k hoch con no v tng qut ha chng nh th no cho s s dng trong tng lai l mt vn phc tp tng ng. Mt robot thc hin mt dy cc hnh ng mt cch m qung m khng bit phn ng li vi nhng thay i trong mi trng ca n hoc khng c kh nng pht hin v sa cha trong chnh k hoch ca n kh c th c ngi ta coi l thng minh. Thng thng, mt robot s phi lm thnh cng thc mt k hoch da trn thng tin khng y v sa cha hnh vi ca n khi thi hnh k hoch. Robot c th khng c nhng gic quan thch hp nh v tt c nhng chng ngi vt trn con ng i vch ra. Mt robot nh vy phi bt u di chuyn qua cn phng da vo nhng g m n nhn thc c v iu chnh ng i ca n khi pht hin ra nhng chng ngi vt khc. Thit lp cho cc k hoch cho php c th phn ng li vi nhng iu kin ca mi trng l mt nhim v ch yu khc trong lp k hoch. Ni chung, thit k robot l mt trong nhng lnh vc nghin cu ca TTNT mang li nhiu hiu bit su sc h tr cho phng php gii quyt vn theo kiu hng thnh vin (agent - oriented). B tht bi bi nhng phc tp trong vic bo m ln ca khng gian biu din cng nh bi m hnh ca cc thut ton tm kim dng cho vic lp k hoch theo kiu truyn thng, cc ngnh nghin cu, gm c agre v chapman (1987) v brooks (1991a), pht biu li vn ln hn ny da trn cc thut ng v s tng tc ln nhau gia nhiu thnh vin (agent) theo kiu bn t qun. Mi thnh vin chu trch nhim v phn ng gp ca chnh n trong nhim v ca bi ton v thng qua s phi hp gia chng li gii tng qut s hin ra.

V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

13

Gio Trnh Tr Tu Nhn To

III.7 Cc ngn ng v mi trng dng cho TTNT

Nghin cu Tr tu nhn to to ra mt s nhng sn phm ph, l nhng tin b trong cc ngn ng lp trnh v cc mi trng pht trin phn mm. V nhiu l do, bao gm c qui m tng th ca hu ht cc chng trnh TTNT, khuynh hng pht sinh ra cc khng gian khng l ca cc thut ton tm kim, v nhng kh khn trong vic tin on cc hnh vi ca cc chng trnh iu khin bng heuristics, cc nh lp trnh TTNT b thc p phi xy dng nn mt tp hp cc phng php lp trnh. Cc mi trng lp trnh bao gm c cc k thut cu to tri thc (knowledge structuring) nh lp trnh hng i tng (object-oriented programming) v cc c cu t chc h chuyn gia. Cc ngn ng cp cao nh Lisp v Prolog, l cc ngn ng tch cc h tr kiu pht trin theo module, khin cho vic qun l tnh s v phc tp ca chng trnh d dng hn. Cc gi chng trnh ln tm cho php ngi lp trnh to dng li qu trnh thc thi ca mt thut ton phc tp v cho php tho g nhng phc tp khi tm kim bng iu khin ca heuristics. Khng c cng c k thut , kh m tin c rng ngi ta c th xy dng nn nhng h thng TTNT gy ch nh vy. K thut ny hin nay l nhng cng c chun dng cho cng ngh phn mm, v tng i c quan h vi ht nhn l thuyt ca TTNT. Nhng k thut khc nh l lp trnh hng i tng, c quan tm ng k c trn l thuyt v thc tin. Cc ngn ng pht trin cho vic lp trnh tr tu nhn to gn b mt thit vi cu trc l thuyt ca lnh vc .

III.8 My hc
Tuy thnh cng trong vai tr nhng my gii quyt vn , hc vn cn l mt s nan gii i vi cc chng trnh TTNT. Khuyt im ny dng nh rt nghim trng, c bit l khi kh nng hc l mt trong nhng thnh phn quan trng nht lm nn hnh vi thng minh. Mt h chuyn gia c th thc hin nhng tnh ton ln v rt tn km nhm gii quyt mt bi ton. Tuy th khng ging nh con ngi, nu a cho n cng bi ton y hoc mt bi ton tng t ln th hai, n s khng nh li gii ln trc. N thc hin li chui tnh ton ln na. iu ny ng cho c ln th hai, th ba, th t, v bt c khi no n gii quyt bi ton hu nh khng th gi l hnh vi ca mt my gii quyt vn thng minh. Hu ht cc h chuyn gia u b cn tr bi tnh cng nhc trong cc chin lc gii quyt vn ca chng v s kh khn khi phi thay i khi lng ln m chng trnh. Gii php d thy i vi nhng kh khn ny l hoc cho cc chng trnh hc tp trn chnh kinh nghim, s tng t, v nhng v d ca chng, hoc l ni cho chng bit phi lm g. Tuy rng hc l mt lnh vc kh khn trong nghin cu, mt vi chng trnh c vit xut rng y khng phi l mt mc tiu khng th t c. C th mt chng trnh nh th gy ch nht l AM - Automated Mathematician - c thit k khm ph cc quy lut ton hc (lenat 1977, 1982). Ban u ngi ta a cho AM cc khi nim v tin ca l thuyt tp hp, sau n tm ra nhng khi nim ton hc quan trng nh l lc lng (cardinality) v s hc s nguyn, v nhiu kt qu khc ca l thuyt s. AM phng on cc l thuyt mi bng cch cp nht c s tri thc hin hnh ca n, v s dng 14 V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Chng 9: Hc my

cc heuristic theo ui kh nng ng quan tm nht trong hng lot cc la chn c th. Mt nghin cu khc c nh hng ti d lun ca winston v s quy np cc khi nim cu trc, chng hn nh hnh cung t mt tp hp cc v d trong tr chi th gii ca khi (winston 1975a). Thut ton ID3 t ra thnh cng trong vic hc cc mu tng qut t cc v d (quinlan 1986a). Menta-dendral hc cc lut phin dch d liu quang ph khi trong ha hc hu c t cc mu d liu v cc hp cht ca cu trc bit. Teiresias, mt i din kh thng minh ca cc h chuyn gia c th chuyn i li ch o cp cao thnh cc lut mi cho c s d liu ca n (davis 1982). Hacke ngh ra cc k hoch thc hin cc thao tc trong tr th gii cc khi thng qua mt qu trnh lp li nhiu ln vic t ra mt k hoch, th nghim n, v hiu chnh bt c l hng no pht hin ra trong k hoch d tuyn (sussman 1975). Nhng nghin cu trong vic hc trn c s gii thch cho thy tnh hiu qu ca tri thc u tin trong qu trnh hc (mitchell et al. 1986, dejong and mooney 1986). S thnh cng ca cc chng trnh hc my thuyt phc rng c th tn ti mt tp hp cc nguyn tc hc tng qut cho php xy dng nn cc chng trnh c kh nng hc tp trong nhiu lnh vc thc t.

III.9 X l phn tn song song v tnh ton kiu ny sinh

Hu ht cc k thut ni n trong ti liu ny u s dng tri thc c biu din r rng v cc thut ton tm kim c thit k mt cch cn thn ci t tr tu. Mt cch tip cn rt khc l tm cch xy dng cc chng trnh thng minh bng cch s dng cc m hnh tng t nh cu trc n-ron (neuron) ca b no con ngi. Mt s neuron n gin gm c mt thn t bo c rt nhiu nhng ch nh ra theo nhnh, gi l cc t chc cy (dendrite), v mt nhnh n gi l trc (axon). Cc t chc cy nhn tn hiu t cc neuron khc. Khi nhng xung lc kt hp ny vt qu mt ngng nht nh no , th neuron pht ng v mt xung lc, hay cn gi l cm (spike), chy xung trc. Cc nhnh cui trc hnh thnh nn cc khp thn kinh (synapse) vi nhng t chc cy ca cc neuron; cc khp thn kinh c th thuc loi kch thch (excitatory) hay ngn chn (inhibitory). Mt khp thn kinh kch thch s cng thm vo tng s tn hiu i n neuron; cn khp thn kinh ngn chn th tr bt i tng s ny. M t mt neuron nh vy l qu sc n gin, nhng n thu tm tt c nhng c trng lin quan n cc m hnh tnh ton neuron. c bit mi n v tnh ton tnh ton mt s chc nng u vo ca n ri chuyn kt qu n cc n v lin h trong mng. Thay v s dng cc k hiu v php ton r rng, tri thc ca cc h ny ny sinh ra khi ton b mng cc kt ni neuron v cc gi tr ngng. V nhiu l do, cu trc neuron hin ang ht sc hp dn dng lm c ch ci t tr tu. Cc chng trnh TTNT truyn thng c khuynh hng d gy v v nhy cm qu ng khi phi ng u vi s nhiu lon: thay v gim gi tr mt cch t t, nhng chng trnh nh vy thng thnh cng hon ton hoc tht bi hon ton. Tr tu con ngi linh hot hn nhiu; chng ta c th tip nhn c tt u vo nhiu lon, chng hn nh nhn ra mt khun mt trong mt cn phng ti t gc nhn hp hay theo di duy nht mt cuc i thoi trong ba tic n o. Ngay c khi khng th gii quyt c mt s vn , chng ta V Hunh Trm Trn Ngn Bnh 15

Gio Trnh Tr Tu Nhn To

ni chung vn c th a ra mt s phng on c l v coi nh li gii ca bi ton. Do cc cu trc neuron thu tm tri thc vo trong mt s lng ln cc n v c nghin tht nh, nn chng t ra c trin vng hn trong vic i snh mt cch ton phn cc d liu nhiu lon v khng y . Cu trc neuron cng vng chc hn v tri thc phn b kh ng u xung quanh mng. Kinh nghim ca nhng ngi b mt mt phn no b do bnh tt hay tai nn cho thy rng h khng b mt cc vng nh ring bit, m ng hn l cc qu trnh tr no ca h phi chu ng nhiu s gim st tng th.

IV MT S TNG KT V TTNT
1. S dng my tnh vo suy lun trn cc k hiu, nhn dng, hc, v mt s hnh thc suy lun khc. 2. Tp trung vo mt s vn khng thch hp vi cc li gii mang tnh thut ton. iu ny da trn c s tin tng vo php tm kim heuristic nh mt k thut gii quyt vn TTNT. 3. S quan tm n cc k thut gii quyt vn bng nhng thng tin khng chnh xc, thiu ht hoc c nh ngha mt cch ngho nn, v s s dng cc hnh thc biu din cho php ngi lp trnh b p c nhng thiu st ny. 4. Suy lun nhng c trng nh tnh quan trng ca tnh hung. 5. Mt c gng gii quyt nhng vng mc v ngha, ng ngha cng nh l hnh thc c php. 6. Nhng cu tr li khng chnh xc cng nh ti u, nhng trong mt chng mc no c coi l . y l kt qu ca s tin cy ct yu vo cc phng php gii quyt vn theo kiu heuristic trong nhng tnh hung m kt qu ti u hoc chnh xc l qu tn km hoc khng th thc hin c. 7. S dng nhng khi lng ln tri thc chuyn ngnh trong gii quyt vn . y l c s cho cc h chuyn gia. 8. S dng cc tri thc cp meta (meta-level knowledge) tng thm s tinh vi cho vic kim sot cc chin lc gii quyt vn . Tuy rng y l mt vn rt kh khn, c ch trong mt s kh t cc h thng gn y, n ni bt ln nh mt lnh vc nghin cu ch yu.

16

V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

Chng 9: Hc my

TNG KT CHNG I: Phn ni dung chng I nu ln vi nt v lch s hnh thnh v pht trin ca khoa hc TTNT, mt vi nh ngha mang tnh khi qut v mt lnh vc khoa hc y th thch v tim nng l TTNT. Nhng lnh vc ng dng TTNT t rt lu i v vn ang pht trin cho n hin nay. Cc khi nim nh l lun, quy lut, biu din, hin nay vn ang c nghin cu mt cch cn thn bi v nhng nh khoa hc my tnh i hi phi hiu chng theo kiu thut ton. Trong khi , hon cnh chnh tr, kinh t v o c trn ton cu hin nay buc chng ta phi ng u vi trch nhim v hu qu ca nhng sng ch hay pht minh khoa hc. S tc ng qua li gia nhng ng dng v nhng kht vng mang tnh nhn o hn i vi TTNT tip tc t ra nhng vn phong ph v y thch thc. Nhng chng tip theo s i su hn vo nhng k thut c dng trong TTNT m chng u tin ny cp n.

V BI TP CHNG I
I.1. I.2. T sng to trnh by v chng minh mt nh ngha v Tr tu nhn to theo nh bn hiu. Tho lun v tiu chun m Turing nu ra trong Trc nghim Turing nhm quy nh cho mt phn mm my tnh c coi l thng minh? Nu quan im ca ring bn v tiu chun i vi mt phn mm my tnh thng minh? Cho bit mt vi lnh vc bi ton m bn thy c th chng minh c rng cn phi thit k mt gii php h chuyn gia ? Nu cc hiu qu c th t c v nhng kh khn c th gp phi ? Theo kin ring ca bn, hy trnh by mt s hiu qu c kh nng tc ng tiu cc i vi x hi ca cc k thut Tr tu nhn to?

I.3.

I.4.

V Hunh Trm Trn Ngn Bnh

17

Gio Trnh Tr Tu Nhn To

PHN I .....................................................................................................................................1 GII THIU TNG QUAN V ..............................................................................................1 TR TU NHN TO..............................................................................................................1 Chng I ...................................................................................................................................2 GII THIU V TR TU NHN TO ................................................................................2 I. LCH S HNH THNH V PHT TRIN CA TR TU NHN TO..............3 II. NH NGHA TR TU NHN TO........................................................................4 II.1. Tr tu nhn to ...................................................................................................4 II.2. Trc nghim Turing.............................................................................................5 III. KHI QUT CC LNH VC NG DNG CA TTNT...................................7 III.1. Tr chi ...............................................................................................................7 III.2. Suy lun v chng minh nh l t ng ............................................................8 III.3. Cc h chuyn gia ...............................................................................................9 III.4. Hiu v m hnh ho ng ngha ngn ng t nhin ..........................................10 III.5. M hnh ho hot ng ca con ngi..............................................................12 III.6. Lp k hoch v robotics...................................................................................12 III.7. Cc ngn ng v mi trng dng cho TTNT..................................................14 III.8. My hc.............................................................................................................14 III.9. X l phn tn song song v tnh ton kiu ny sinh........................................15 IV. MT S TNG KT V TTNT..........................................................................16 BI TP CHNG I..............................................................................................17

18

V Hunh Trm Trn Ngn Bnh