H Ni, Thng 5 nm 2010

ng tm, Hp lc

Copyright Lin Hip Quc ti Vit Nam nh minh ha: Bn quyn ca Lin Hip Quc ti Vit Nam/ 2010/ Aidan Dockery Thit k ha: Compass JSC In ti Vit Nam

BAO LC TREN C S GII

Bao cao chuyen e

Diane Gardsbane, Chuyn gia t vn V Song H, Chuyn gia t vn, Trung tm Sng kin Sc khe v Dn s Kathy Taylor, Vn phng UNFPA ti Vit Nam Khamsavath Chanthavysouk, Vn phng UNFPA ti Vit Nam

H Ni, Thng 5 nm 2010

LI NI U
Bo lc i vi ph n l biu hin ca quan h quyn lc bt bnh ng v mt lch s gia nam gii v ph n, dn n tnh trng nam gii thng tr v phn bit i x i vi ph n, ng thi ngn cn s tin b y ca ph n Bo lc i vi ph n l mt trong nhng c ch x hi cn bn m qua , ph n b t vo a v ph thuc so vi nam gii. - Tuyn b ca Lin Hp Quc v xa b bo lc i vi ph n, 1993 Bo lc trn c s gii hay bo lc gii (BLG) l mt vn mang tnh ton cu. N xy ra mi x hi v di nhiu hnh thc nh bo lc gia nh (BLG), tn cng v cng bc tnh dc, bun bn ph n v quy ri tnh dc trng hc v ni lm vic. Mc d nam gii v tr em trai cng b nh hng, nhng ph n v tr em gi l nhng i tng chnh phi chu ng BLG. Tuy cha th o lng c ht ni thng kh do nn bo lc gy ra, nhng chng ta bit ci gi qu ln phi tr v mt sc khe, thit hi v ti sn, mt mt v thu nhp v v gia nh. Con s c tnh ca cc nc ang pht trin v cc nc pht trin cho thy ci gi ny c th ln n hng chc t la mi nm mi quc gia, thm ch c th nhiu hn na. l bng chng r rng cho thy bo lc gy thit hi to ln cho s nghip pht trin kinh t cng nh pht trin con ngi. Bo lc gii l mt vn phc tp, cn nguyn ca n l thi v hnh vi n su, bm r vo vn ha v rt kh thay i. Nguyn nhn cn bn ca bo lc gii l tnh trng bt bnh ng gii, l thi v nim tin c hu cho rng ph n thp km hn so vi nam gii, khng ng c hng cc quyn cng nh c kim sot cuc sng v nhng la chn ca ring mnh. Mc d cc yu t khc nh nghin ru, lm dng ma ty v sc p kinh t cng gp phn lm gia tng tnh trng bo lc, nhng chnh nhng bt bnh ng v quyn lc, v ting ni v s kim sot gia nam gii v ph n nng v ko di hnh vi bo lc. Ngn chn v chm dt bo lc l n lc chung ca mi thnh vin trong x hi v mi ngi trong chng ta u c trch nhim phi ln ting. Vit Nam dn tch cc hn trong n lc gii quyt BLG v xy dng nhng khung chnh sch x l vn ny. Song vn cn nhiu vic phi lm phng, chng BLG v thc thi cc o lut hin c nhm ngn chn tnh trng ny. Cn c mt tm nhn rng ln, vt ra ngoi vn trng tm l bo lc gia nh (BLG) khc phc BLG mi hnh thc. Cng cn phi thuyt phc nam gii v tr em trai chp nhn vai tr ca h trong vic ngn chn bo lc cng nh bo v v tn trng ph n. Cn phi thc hin nhng dch v ti thiu, trong c cc sng kin v dch v dnh cho cc nn nhn ca bo lc cng nh nhng th phm gy bo lc. Cn c s phi hp tt hn gia tt c cc ch th ang phn u ngn chn v khc phc tnh trng bo lc. Cng vi Chnh ph Vit Nam, cc nh ti tr v x hi dn s, h thng Lin Hp Quc (LHQ) cam kt ngn chn v khc phc nhng h ly ca BLG. Nm 2009, LHQ cng b mt bo co chuyn nghin cu v nhng vn lin quan n BLG ti Vit Nam. Bo co ny c xy dng nhm cung cp thng tin cho cng tc xy dng cc k hoch, chnh sch v chng trnh nhm ngn nga BLG v h tr cc nn nhn ca BLG. Tuy Bo co phn nh quan im ca LHQ, nhng cc c quan Chnh ph, cc nh ti tr, gii hc thut v x hi dn s cng c tham vn trong qu trnh tin hnh nghin cu cng nh qu trnh hon thin cc khuyn ngh. Chng ti hy vng Bo co ny s gp phn thc y n lc phng, chng BLG cng nh gp phn nng cao s hiu bit v bin php x l ca Chnh ph, cc i tc ca Vit Nam v ca c h thng LHQ.

Bruce Campbell i din UNFPA ti Vit Nam

Suzette Mitchell Country i din UNIFEM ti Vit Nam 1

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

LI CM N
Cc tc gi Bo co xin by t li cm n chn thnh n Nhm iu phi Chng trnh gii ca LHQ v s h tr i vi vic xy dng bo co ny, trong c bit cm n Ingrid Fitzgerald ca Vn phng iu phi vin thng tr LHQ, cm n Bruce Campbell, Trng i din UNFPA ti Vit Nam, cng nh Suzette Mitchell, i din UNIFEM ti Vit Nam. Diane Gardsbane v V Song H c bit cm n Kathy Taylor, Trng Tiu ban BLG ca LHQ, thc hin nhim v iu phi chung, ch o chuyn mn cng nh iu phi cuc hi tho ly kin cc bn lin quan i vi Bo co ny, v Khamsavath Chanthavysouk v Th Minh Chu ca Vn phng UNFPA ti Vit Nam, ht sc tn ty Bo co c hon thin v n hnh. Cc tc gi cng xin cm n tt c nhng v c tn di y ng gp kin bng vn bn hoc ng gp kin ngay ti hi tho, trong c Anne Harmer - UNFPA; Aya Matsuura - Chng trnh chung v bnh ng gii ca LHQ v Chnh ph Vit Nam; Audrey Moyer - i s qun Hoa K; Bruce Campbell - Vn phng UNFPA ti Vit Nam; Camilla Landini - UNIFEM; Caroline den Dulk - Phng truyn thng LHQ; ng Bch Thun - B Y t/ Tng cc Dn s v K hoch ha gia nh; Daniel Mont - Ngn hng Th gii; o Khnh Tng - UNFPA; Daria Hagemann UNODC; Hong Du - B Vn ha, Th thao v Du lch; Th Bch Loan - B Gio dc v o to; Th Minh Chu - Vn phng UNFPA ti Vit Nam; Thu Hng - B Y t/ Tng cc Dn s v K hoch ha gia nh; Dng Quang Long - B T php; Elina Nikulainen - UNESCO ti Vit Nam; H Thanh Vn - Hi Lin hip ph n Vit Nam; H Th Vn Khnh - Vn phng UNDP ti Vit Nam; Hong B Thnh - H Khoa hc X hi v Nhn vn; Jonna Naumanen - Vn phng ILO ti Vit Nam; Kathleen Selvaggio - UNIFEM ti Vit Nam; Kiran Bhatia - UNFPA; L Ngc Bo - Pathfinder International; L Th Bch Hng - Ban Tuyn gio TW ng ; L Th Phng Mai - Vn phng UNFPA ti Vit Nam; Louise Nylin - Vn phng iu phi vin thng tr LHQ; Lu Nguyt Minh - Hi Lin hip ph n Vit Nam; Lynn Chaitman - Vn phng IOM ti Vit Nam; Mai Quc Tng - Hi ng Dn s; Maria Larrinaga - Vn phng UNFPA ti Vit Nam; Marta Arranz Calamita - Vn phng WHO ti Vit Nam; Meiwita P. Budiharsana - Hi ng Dn s; Nguyn M Linh UNAIDS ti Vit Nam; Nguyn Phng Nghi - Ban Qun l d n UNFPA tnh Bn Tre; Nguyn Thanh Ho - Hi Lin hip thanh nin Vit Nam; Nguyn Th Ha Bnh - Hi Lin hip ph n Vit Nam; Nguyn Th Hoi c Vin Sc khe sinh sn v gia nh; Nguyn Th Hong Oanh - Mng Gii v Pht trin cng ng (GENCOMNET); Nguyn Th Kim Hoa - H Khoa hc X hi v Nhn vn; Nguyn Th Mai Anh - T chc Ha bnh v Pht trin; Nguyn Th Thy Vn phng UNFPA ti Vit Nam; Nguyn Th Vn Anh - S Y t H Ni; Nguyn Th Vit Nga Tng cc Thng k; Nguyn Thu H - Ban Qun l d n thnh phn thuc Chng trnh chung v bnh ng gii ca LHQ v Chnh ph Vit Nam ti B Vn ha, Th thao v Du lch; Nguyn Tun Anh ca B Cng an/UNODC; Nguyn Vn Anh - Trung tm Nghin cu v ng dng khoa hc v Gii, Gia nh, Ph n v V thnh nin; Nguyn Xun Thip ca B Vn ha, Th thao v Du lch; Nora Pistor - T chc Dch v pht trin c/Trung tm v Ph n v Pht trin thuc Hi Lin hip ph n Vit Nam; Patrica Garcia Rosa UNIFEM ti Vit Nam; Pernille Goodall - Phng Truyn thng LHQ; Phan Th Kim Thy - B Y t; Phm Th Thanh Vn - Vin Gii v Gia nh; Phan Th Thu Hin Vn phng UNFPA ti Vit Nam; Quan L Nga - T chc LIGHT; Trn Mnh Hoi v Trn Ngc Thanh - Hi Nng dn Vit Nam; Suzette Mitchell UNIFEM ti Vit Nam; Trn Th Bch Loan - B Lao ng, Thng binh v X hi; Upala Devi - UNFPA; Urmila Singh Vn phng UNFPA ti Vit Nam; v V Ngc Bnh UNIFEM ti Vit Nam. Cc tc gi cng mun by t lng cm n ti cc c quan, t chc sau y tham gia vo cc cuc phng vn: Trung tm Nghin cu v ng dng khoa hc v gii, gia nh, ph n v v thnh nin; Trung tm v Ph n v Pht trin thuc Hi Lin hip ph n Vit Nam; Hi Nng dn Vit Nam; S Y t H Ni; V Php ch - B Y t; T chc lao ng quc t (ILO); T chc di c quc t (IOM); B Vn ha, Th thao v Du lch; B Gio dc v o to; B Y t; B T php; B Lao ng, Thng binh v X hi; B Cng an; Vn phng quc hi; Cc Tr gip php l quc gia; Oxfam Quebec; Trung tm Nghin cu v gii v pht trin (RGCAD); C quan Hp

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

tc pht trin quc t Ty Ban Nha (AECID); C quan Hp tc pht trin Thy S (SDC); Asia Foundation; UNODC; T Hi Lin hip ph n Vit Nam; T on Thanh nin Vit Nam; v T chc y t th gii (WHO). Cc tc gi cng xin by t li cm n n Th Minh Chu, L Vn Sn, Nguyn Th Thy v Phan Vn Quyt dch bn bo co v cm n on Th Mai Hng - Vn phng UNFPA ti Vit Nam v Joanne McCallum - Vn phng iu phi vin thng tr LHQ ti Vit Nam h tr v mt hnh chnh. Cc tc gi cng xin ghi nhn s h tr ca Richard Pierce v Th Vinh bin tp bn tho cui cng ca bo co trc khi in n.

Cc tc gi xin chn thnh cm n cc n nn nhn ca nn bo lc dng cm k li cu chuyn ca h v chia s nhng kinh nghim c nhn. Chng ti xin khng tit l danh tnh ca cc nn nhn bo v i t ca h. Cc cuc phng vn vi cc n nn nhn ca nn bo lc c thc hin vi s h tr nhit tnh ca Nguyn Vn Anh v L Th Hng Giang thuc Trung tm Nghin cu v Khoa hc ng dng v gii, gia nh, ph n v v thnh nin, L Th Phng Thy ca Trung tm v Ph n v Pht trin, Pauline Oosterhoff ca y ban Y t H Lan ti Vit Nam (MCNV) v Hi Ch thp .

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

MC LC
Li ni u Li cm n Cc t vit tt Tm lc ni dung Chng 1: t vn Chng 2: Cc loi bo lc gii Vit Nam Bo lc th cht Bo lc tnh dc Bo lc tinh thn Bo lc kinh t Bun bn ngi Chng 3: Bi cnh kinh t - x hi ca bo lc gii Vit Nam Chng 4: Bi cnh lut php v chnh sch Chng 5: Gii quyt bo lc gii Vit Nam: Phn tch vn a dng ha cc bin php can thip Nhng thch thc trong vic tip cn dch v Chng 6: Cc khuyn ngh Thng tin b sung Ti liu tham kho 1 2 6 8 11 15 16 16 18 19 19 21 27 33 37 45 49 55 58

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

CC T VIT TT
AED BG BLG BLG B GDT B KHT B LTBXH B TC B VHTTDL CCIHP CEDAW CEFACOM CEPEW CEPHAD Chng trnh HQG CPRGS CSAGA Cc PCTNXH CWD DOVIPNET FAO GAP GENCOMNET Hi LHPNVN Hi NDVN Hi TNVN ICRW ILO IOM ISDS K hoch HQG LHQ LIGHT LMF MDGs NCFAW NEW Vin Gio dc v Pht trin Bnh ng gii Bo lc gii hay bo lc trn c s gii Bo lc gia nh B Gio dc v o to B K hoch v u t B Lao ng, Thng binh v X hi B Ti chnh B Vn ha, Th thao v Du lch Trung tm Sng kin Sc khe v Dn s Cng c v vic xa b mi hnh thc phn bit i x vi ph n Trung tm Nghin cu v sc khe gia nh v pht trin cng ng Trung tm H tr gio dc v nng cao nng lc cho ph n Trung tm Y t cng cng v Pht trin cng ng Chng trnh Hnh ng quc gia Chin lc ton din v tng trng v xa i gim ngho Trung tm Nghin cu v ng dng khoa hc v gii, gia nh, ph n v v thnh nin Cc Phng, chng t nn x hi Trung tm Ph n v Pht trin Mng li Phng, chng bo lc gia nh T chc Lng thc - Nng nghip Lin Hp Quc Nhm Hnh ng v Gii Mng Gii v Pht trin cng ng Hi Lin hip ph n Vit Nam Hi Nng dn Vit Nam Hi Lin hip thanh nin Vit Nam Trung tm Quc t nghin cu v ph n T chc Lao ng quc t T chc Di c quc t Vin Nghin cu pht trin x hi K hoch Hnh ng quc gia Lin Hp Quc T chc Pht trin cng ng v sc kho nh sng Trung tm T vn v tm l, tnh yu, hn nhn v gia nh Cc Mc tiu pht trin Thin nin k y ban Quc gia v s tin b ca ph n Mng li Hnh ng v ph n

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

NGO PCG RaFH SDC SIDA UNAIDS UNDP UNESCO UNFPA UNICEF UNIDO UNIFEM UNODC UNSW WB WHO

T chc phi chnh ph Nhm iu phi chng trnh Vin Sc khe sinh sn v gia nh C quan Hp tc v Pht trin Thy S C quan Pht trin quc t Thy in Chng trnh Phi hp ca Lin Hp Quc v HIV/AIDS Chng trnh Pht trin Lin Hp Quc T chc Gio dc, Khoa hc v Vn ha Lin Hp Quc Qu Dn s Lin Hp Quc Qu Nhi ng Lin Hp Quc T chc Pht trin Cng nghip Lin Hp Quc Qu Pht trin Ph n Lin Hp Quc C quan Phng, chng ma ty v ti phm Lin Hp Quc Trng i hc bang New South Wales (xtrylia) Ngn hng th gii T chc Y t th gii

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

TM LC NI DUNG
Mc ch ca Bo co
Bo co ny do Nhm iu phi Chng trnh1 v Gii ca Lin Hp Quc (LHQ) thc hin nhm nh gi tm tt cc vn lin quan n bo lc trn c s gii (hay bo lc gii BLG) hin nay Vit Nam. Mc ch ca Bo co nhm cung cp thng tin v lp k hoch chin lc, xy dng tm nhn v xc nh cc u tin lin quan n BLG trong cc hot ng nghin cu, xy dng chng trnh/d n, lp k hoch, theo di v nh gi. i tng c gi m Bo co nhm n l cc c quan trong h thng LHQ v cc c quan ca Chnh ph Vit Nam. Trong vng 2 nm ti, mt s vn bn k hoch mang tnh chin lc s c xy dng, to ra nhiu c hi cho vic vn dng cc bi hc rt ra t cng tc nghin cu, t qu trnh xy dng chnh sch v lp chng trnh/d n trong 5 nm qua vo giai on hoch nh v thc thi chnh sch tip theo. rt nhiu loi ti phm, nhng cc loi ti phm ny t khi c ni n. Rt t nghin cu v ti hip dm v khi nim hip dm trong hn nhn cn cha c nhn thc mt cch rng ri Vit Nam. Nn quy ri tnh dc thng c cp n trong cc cuc phng vn phc v vic xy dng Bo co ny, song vn cn rt t nhng nghin cu c tin hnh v ch ny. Hin nay, mi nm c ti hng nghn ph n v tr em gi ca Vit Nam b em sang bn Trung Quc v Campuchia lm n l tnh dc, mt s cn b a sang nc th ba qua ng Campuchia (Nhm Cng tc chuyn khu vc, 2008:105). Song, nn bun bn ngi nh trn ti Vit Nam thng c cp n nh mt vn x hi, vi s ch trng nhiu hn n tc ng tiu cc ca n n o l x hi v an ninh, ch khng phi l s vi phm nghim trng v quyn con ngi (Vijeyarasa, 2009; Marshall, 2006). Nn iu ny cng lm tng thm s k th v phn bit i x i vi nn nhn, ng thi dng ln nhng ro cn nghim trng khi h tm kim dch v x hi v cng l.

Cc loi bo lc gii
Bo lc gii l mt vn cha c nghin cu v bo co mt cch y Vit Nam. Mt nghin cu cp quc gia v mt vi nghin cu nh mi c thc hin thi gian gn y cung cp nhng d liu quan trng v ti ny. Tuy nhin, phng php nghin cu cha nht qun. Hin ti, Vit Nam ang tin hnh mt nghin cu mang tnh i din cp quc gia v sc khe ph n v bo lc gia nh (BLG), trong c s dng Phng php lun nghin cu a quc gia v sc khe ph n v bo lc gia nh ca T chc Y t th gii. Kt qu ca nghin cu ny s c a ra vo cui nm 2010. Bo lc v thn th l loi BLG c bo co nhiu nht ti Vit Nam, vi t l c tnh t 16 n 37% s ph n cho bit h tng b bo lc v thn th (Vng v cng s, 2008; Luke v cng s, 2007; UNFPA, 2007; Li v cng s, 1999). Tuy nhin, mt s nghin cu cng ch ra rng loi bo lc v tinh thn cn din ra vi tn sut cao hn, chim t l t 19% n 55% (Vng v cng s, 2009; UNFPA, 2007; Thi v H, 2006). Vit Nam, bo lc tnh dc bao gm

Bi cnh kinh t - x hi ca bo lc gii Vit Nam

T nm 1930, ng Cng sn Vit Nam cao bnh ng gii v gii phng ph n. Cc ch s v bnh ng gii v v th ca ph n to nn bc tranh mt t nc vt ln trc nhiu nc khc c mc thu nhp tng t. Tuy nhin, trong khi cc chnh sch ca Chnh ph Vit Nam v mt chnh thc thc y quyn bnh ng gii v quyn tin b ca ph n, nhng chng vn c tc dng trong khun kh cc yu t truyn thng v cc c im gii, trong c l tng v gia nh hnh phc. Trong bi cnh , vic ngn nga nhng hnh vi bo lc i vi ph n c phn ng nhn nhn l mt cch thc duy tr v gi gn vai tr truyn thng ca ph n - vai tr lm v, lm m v ngi chm lo cho s m m ca gia nh. Cng cuc i mi, bc chuyn t nn kinh t k hoch ha sang nn kinh t th trng m Vit

1 Nhm iu phi chng trnh (PCG) l c ch qua Chnh ph v LHQ cng nhau thc hin cc kt qu t ra trong K hoch chung Mt LHQ. V bn cht, PCG l phng thc nhm khuyn khch cng tc lp v thc hin cc chng trnh, d n chung, vi mc tiu to iu kin thun li cho vic thc hin cc kt qu ca K hoch chung Mt LHQ mt cch c phi hp v c hiu qu hn.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Nam bt u tin hnh t nm 1986, em li nhiu i thay tch cc, trong c nhng c hi kinh t cho c ph n v nam gii. Mc d vy, ngi ta vn nhn thy r rng rng, mt trong nhng tc ng tiu cc ca vic m ca bin gii l nn bun bn ph n v tr em gia tng.

X l vn bo lc gii Vit Nam: Phn tch vn tt

Theo vn bn quc t, mt phng php tip cn ton din i vi vn BLG cn: da trn khun kh v quyn con ngi lin ngnh nhng chin lc gy tc ng a cp, gm c nhn, gia nh, ngi/t chc cung cp dch v, cp cng ng v cp quc gia bao gm nhiu hot ng can thip m bo vic thc thi cc lut php v chnh sch, lm thay i cc chun mc v gii v quy nh vic cung cp cc dch v, k nng, gio dc, o to, nng cao nhn thc cng ng v cc chin dch truyn thng i chng.

Bi cnh lut php v chnh sch

Nm 1982, Vit Nam k Cng c v Xa b mi hnh thc phn bit i x vi ph n (CEDAW), nhiu Hip c, Cng c quc t cng nh cc cam kt khc v quyn con ngi c lin quan n BLG, tr nhng cam kt lin quan n vn bun bn ngi. Vit Nam cng cp n vn BG v BLG trong mt s vn bn php lut t nm 1992 cho n nay. Lut Bnh ng gii nm 2006, vi c quan iu phi thc hin l B Lao ng, Thng binh v X hi (B LTBXH), quy nh v quyn BG trong mi lnh vc ca i sng v cng nh cc chi tit v trch nhim ca cc t chc, c quan, gia nh v c nhn trong vic m bo cc nguyn tc trn. Lut Phng, chng bo lc gia nh nm 2007 do B Vn ha, Th thao v Du lch (B VHTTDL) trin khai thc hin a ra cc quy nh r rng v phng, chng bo lc trong gia nh v v mt lot cc hnh vi c coi l bo lc gia nh. Chng trnh Hnh ng quc gia phng, chng ti phm bun bn ph n v tr em giai on 2004 - 2010 cng b sung thm cho cc vn bn chnh sch trc nhm tng cng cng tc u tranh chng nn bun ngi, mc d Vit Nam cn cha thng qua Lut v bun bn ngi. Chnh ph cng ban hnh cc ngh nh, thng t v k hoch quc gia, trong xc nh vai tr v trch nhim trong vic trin khai thc hin, theo di, lp bo co, phi hp v lp ngn sch cho vic phng, chng BLG. Tuy nhin, vic thc thi cc trch nhim ny i hi phi c nhng hng dn r rng hn v hot ng theo di v nh gi, c c ch phi hp lin ngnh, cp cao v c ngn sch phn b ring cho vic ny.

Nhng thch thc ngn tr vic thc hin mt phng php tip cn nh vy Vit Nam l: Cc hot ng can thip phng, chng BLG c tnh c th, quy m nh; s phi hp lin ngnh cn hn ch; thiu mt khun kh php l c th nh hng r rng v hiu qu hn; ngun lc ti chnh khng ; thiu nhy cm gii v truyn thng ha gii thng cao s ha thun trong gia nh hn l bo v cc quyn ca ngi ph n; thiu t vn vin hoc cn b x hi c phm cht ph hp; kin thc hn ch v lut php v v tr gip php l; s k th i vi bo lc gii, phn bit i x v k th dn n vic y nhng ngi lm ngh mi dm v nhng ngi c HIV/AIDS ra ngoi l x hi; s e ngi trc nn tham nhng v quyn lc ca nam gii trc ta n; v nhng thch thc trong vic thu ht s tham gia ca nam gii vi t cch l i tc.

Mt s khuyn ngh
Khuyn ngh bao trm trong Bo co ny l Vit Nam xy dng mt c ch phi hp lin ngnh gn kt vi cc c ch hin c v BG, vi mc tiu bao trm l thc thi bnh ng v gii. Trong khun kh ni dung ny, c 9 khuyn ngh sau y:

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

1.

2.

3.

4.

5.

Vn ng phn b ngn sch Nh nc cho cng tc phng, chng BLG v cho vic iu tr, bo v, bo m cng l v h tr cc nn nhn. Tng cng v/hoc thit lp h thng thu thp d liu thng nht v khung k hoch, theo di v nh gi. iu chnh hoc xy dng cc chnh sch v php lut mi gm cc loi hnh bo lc m hin cn cha c cp n v cc bin php h tr nhng b phn dn c d b tn thng. Tng cng nng lc ca i ng cng an, t php trong vic thc thi cc chnh sch v lut php v phng, chng BLG. Lng ghp ni dung BLG vo h thng gio dc nhm thay i nhn thc ca gii tr v BG v m bo gio vin v nhng cn b qun l gio dc c th h tr t vn c bn hoc hng dn gii tr tm n cc t chc cung cp dch v.

6.

7.

8.

9.

m bo c sn gi dch v ti thiu v phng, chng, iu tr, bo v v h tr cc nn nhn BLG, ng thi m bo cc dch v ny d tip cn v khng vt qu kh nng chi tr ca mi ngi dn trong nc, thng qua cc bin php ng ph lin ngnh. Nng cao nhn thc v thay i cc chun mc nhm thc y BG v loi b BLG, trong c vic xy dng mt chin lc truyn thng quc gia nhm thay i hnh vi. Tng quyn nng cho ph n i ph vi bo lc trong cuc sng thng qua vic trang b cho h cc k nng sng, xy dng cc nhm t lc, gio dc v o to ngh, h tr v php l v ti chnh. Xy dng chng trnh nghin cu nhm thit lp c s bng chng cho vic hoch nh chng trnh x l BLG ph hp vi iu kin ca Vit Nam.

10

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

CHNG I

T VN

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

11

Mc ch
Bo co ny c t hng bi Nhm iu phi Chng trnh v Gii ca LHQ (PCG) nhm cung cp thng tin v vic lp k hoch chin lc, xy dng tm nhn v xc nh cc u tin lin quan n BLG trong hot ng nghin cu, xy dng chng trnh/d n, lp k hoch, theo di v nh gi Vit Nam. i tng c gi m Bo co hng n l cc c quan trong h thng LHQ cng nh cc c quan ca Chnh ph Vit Nam. Do thi gian v ngun lc hn ch, Nhm iu phi Chng trnh v Gii ca LHQ quyt nh tp trung ni dung ca Bo co vo nhm ph n v tr em gi t 15 tui tr ln, bi y l b phn dn c tri nghim phn ln cc trng hp BLG ang din ra Vit Nam (B VHTTDL v cng s, 2006:36). Bo lc gii i vi nam gii, k c nhng nam gii c quan h tnh dc ng gii, v bo lc i vi tr em di tui 15 cng l nhng vn quan trng, nhng cn c xem xt trong mt bo co ring. Trong vng hai nm ti, mt s vn bn k hoch chin lc s c xy dng cho h thng LHQ, trong c bn Bo co chung v phn tch tnh hnh quc gia hin ang trong qu trnh son tho v K hoch chung ca LHQ giai on 2012 2016. Chnh ph Vit Nam cng ang hon thin Chin lc Quc gia v bnh ng gii giai on 2011 2020, Chng trnh Mc tiu quc gia v bnh ng gii giai on 2011 2015, K hoch Pht trin kinh t - x hi giai on 2011 2016 v Chin lc Pht trin kinh t - x hi giai on 2011 2020. y s l nhng c hi rt phong ph vn dng nhng bi hc rt ra c t cc nghin cu, t qu trnh xy dng chnh sch v lp chng trnh/d n trong 5 nm qua, vo giai on hoch nh v thc thi chnh sch tip theo.

y, kt hp vi 5 ngy phng vn cc nhm i tng ch cht. Nhng im chnh trong cc kt qu nghin cu c a ra xem xt ti cuc hp t chc thng 1/2010 vi cc bn tham gia gm cc c quan Chnh ph, cc t chc x hi dn s, cc nh ti tr quc t v h thng LHQ ti Vit Nam. Nhm iu phi Chng trnh v Gii ca LHQ r sot li Bo co ny v bo co ny nhn c kin gp ca cc bn tham gia sau cuc hp.

Ti sao bo lc gii l vn quan trng?

Bo lc gii2 l mt vn ln nhiu ni trn th gii. N c nhiu hnh thc, trong bao gm: S lm dng v tnh dc, th cht, tm l v kinh t S phn bit i x mang tnh c cu (cc c cu th ch dn n s phn bit hoc k th trong cung cp dch v) Nhng hnh vi bo lc do chnh quyn phm phi hoc dung tng (nh hnh h ngi lm ngh mi dm, nam gii c quan h tnh dc ng gii, ph n chung sng vi HIV) Nn bun bn ph n v tr em gi (LHQ, 2006).

Phng php
Hai chuyn gia t vn - mt chuyn gia quc t, mt chuyn gia trong nc - xy dng Bo co ny da trn c s r sot cc nghin cu cng b trong thi gian t 5 n 8 nm tr li

Bo lc gii trc ht nh hng n ph n v tr em gi (Garca - Moreno, 2005: 12), nhng nam gii, tr em trai v cc cng ng thiu s cng b tc ng. C nguyn nhn v hu qu ca BLG u din ra mi cp , c nhn, gia nh, cng ng cho n cp quc gia. Mt nghin cu a quc gia ca T chc Y t th gii (WHO) cho thy mi lin h ng k v mt s liu thng k gia nn bo hnh v nhng tn hi v sc khe th cht v tinh thn ph n (Garca- Moreno, 2005:95), cng nh i vi thai nhi (Campbell v cng s, 2004), t l t vong ca tr s sinh v tr em (Asling-Monemi v cng s, 2003). Nghin cu ba quc gia3 c phn tch chi ph chng t cp gia nh v cng

2 Mc d mt s ngi phn bit gia cc thut ng nh bo lc gii, bo lc gia nh, bo lc bn tnh v bo lc chng li ph n, mt s ngi khc s dng cc thut ng ny thay th cho nhau. Bo co ny s dng thut ng bo lc gii vi ngha rng ca n, bao gm nhiu loi hnh bo lc da trn c s gii. Tuy nhin, cc thut ng c s dng trong Bo co l thng nht vi cc ngun t liu hay thng tin m , cc thut ng ny c s dng. 3 Ba quc gia l: Bangladesh, Morocco v Uganda

12

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

ng, chi ph do loi bo lc m bn tnh gy ra l rt cao (ICRW v UNFPA, 2009) trong khi cc nghin cu khc li nhn mnh nhng chi ph m c cc nc cng nghip ha v cc nc ang pht trin u phi b ra cho nn bo lc gii (Duwury v cng s, 2004). ng thi, cng c bng chng cho thy bo lc gii c th nh hng n tin ca quc gia trong vic thc hin cc Mc tiu pht trin Thin nin k (Nhm Hnh ng chung chng bo lc gii ca Ailen, 2009; UNDP, 2008).

S liu thng k
Mc ph bin ca BLG rt khc nhau trn phm vi ton cu v n thng c bo co thp hn so vi thc t, c bit l trong nhng ngi sng bit lp v phi i mt vi s k th t cng ng4. Mt nghin cu a quc gia v sc khe ph n v bo lc gia nh i vi ph n do T chc Y t th gii (WHO) tin hnh ti 10 nc pht hin c rng mc ph bin

ca cc trng hp ph n tng b bo lc thn th mt thi im no trong cuc i ca h chim t 13% Nht (s liu thng k ca cc thnh ph) n 61% Pru (s liu thng k ca cc tnh) (Garcia-Moreno v cng s , 2005: 28-29). Cng kho st trn cho thy ti Thi Lan, 23% s ph n tng c bn tnh Bangkok (s liu thng k ca thnh ph) bo co v vic h c lc b bn tnh bo hnh v thn th, cn Nakhonsavan, t l ny l 34% (s liu thng k ca tnh) (Garcia-Moreno v cng s, 2005: 28-29). Ti Campuchia, kt qu cuc Kho st v Dn s v Sc khe nm 2005 cho thy c 22% s ph n tng kt hn b chng h hnh h v thn th, v tinh thn v/hoc v tnh dc (Vin Y t cng cng quc gia, Vin Thng k quc gia Campuchia, ORC Macro, 2006). Mu i din ton quc v ph n v nam gii Trung Quc trong tui t 20 n 64, c v hoc chng hay c bn tnh thng xuyn, cng cho thy c 34% ph n trong s ny tng b chng hoc bn tnh nh p (Parish v cng s, 2004).

4 Vit Nam, nhm ny bao gm ph n ang hay tng b bun bn, lm ngh mi dm, ngi tim chch ma ty, ph n ang chung sng vi HIV, ph n c khim khuyt v tm thn v thn th, v nam gii c quan h tnh dc ng gii.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

13

CHNG II

CC LOI BO LC GII VIT NAM

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

15

iu 1 trong Tuyn b ca LHQ v Xa b bo lc i vi ph n nh ngha bo lc vi ph n l bt c hnh ng bo lc no da trn c s gii m gy tn hi hoc au n cho ph n v mt thn th, tnh dc hoc tm l, k c vic e da thc hin nhng hnh ng nh vy, vic p buc hoc tc ot s t do, d din ra ni cng cng hay trong i sng ring t. Ti Vit Nam, ch gn y, mt vi trong s rt nhiu loi bo lc gii mi c cp n v ngi ta cn bit rt t v mc xy ra ca tng loi bo lc gii hoc mi lin h gia chng. Ngoi ra, ngi ta cng t bit n cch thc tc ng ca cc yu t nh a bn sinh sng (thnh th hay nng thn), dn tc, giai cp, tnh trng khuyt tt v thu nhp, i vi mc ph bin (ca bo lc gii), thi v hnh vi tm kim s tr gip. Vit Nam hin nay ang trin khai mt nghin cu i din trn phm vi ton quc v sc kho ph n v bo lc gia nh s dng phng php nghin cu a quc gia v sc kho v bo lc gia nh i vi ph n ca T chc Y t Th Gii. Kt qu nghin cu s c cng b vo cui nm 2010 v nh vy s gip a chiu ho cc kt qu nghin cu t trc n nay v nhn mnh cc yu t chnh ca bo lc gii Vit Nam. Sau y l nhng thng tin v mt vi trong s nhiu loi BLG Vit Nam. Vi mi loi, chng ti s nu bt nhng im c bit n, nhng thng tin t cc cuc phng vn v nhng khc bit c pht hin hoc qua cc t liu, hoc qua nhng cuc phng vn c thc hin vi cc nhm i tng chnh.

Bo lc th cht
Vit Nam, nm 2006, nghin cu cp quc gia v gia nh c tin hnh (B VHTTDL, TCTK, UNICEF, IFGS) cho thy c 21% cc cp v chng tri nghim t nht mt loi bo lc gia nh, gm li ni, tinh thn, th cht hoc bo lc tnh dc. Bo lc th cht l loi bo lc gii c bo co vi tn sut cao nht - mc d vn cn di mc thc t - v nhng v vic xy ra trong cc quan h ngoi hn nhn thng him khi c bo co. Trong cc nghin cu nh lng quy m nh c thnh th ln nng thn, tuy con s c tnh a ra c khc nhau, nhng thng dao ng trong khong t 16 n 37% ph n cho bit h tng b bo lc v th cht (Vng v cng s, 2008; Luke v cng s, 2007; UNFPA, 2007; Li v cng s, 1999). Mt nghin cu trong 465 cp v chng cho thy 50% nam gii ni rng h tng nh v, trong khi ch 37% s ph n cho bit h tng b lm dng (Mai v cng s, 2004: 3-4). iu chng t ph n thng bo co v cc v bo lc t hn so vi s v h tri nghim trn thc t. C rt t nghin cu v BLG trong cc nhm dn c c th, c bit l nhng nhm sng tch bit hoc d b tn thng, hay nhm b k th x hi v phn bit i x. Tuy nhin, mt s nghin cu nh tnh qui m nh c bng chng cho thy nhng ngi lm mi dm rt hay phi chu ng bo lc (UNSW, HMU, 2009; Vn Qun, 2009; Rosenthal v Oanh, 2006). Mt nghin cu c thc hin vi 40 ph n mi dm cho thy khong 1/3 s ny tng b thng tch do bn tnh thng xuyn ca h gy ra (UNSW, HMU, 2009). Trong mt nghin cu khc, tt c 30 ngi c hi u cho bit h tng phi chu ng nhng kiu lm dng thn th khc nhau, t vic b khch hng, u nu v ch nh cha , nh, dng dao e da cho n b b i. Nghin cu ny cn phng vn nhng ngi tng lm mi dm ang trong cc Trung tm Gio dc lao ng x hi. H k li nhng tri nghim ca h v k lut n roi v nhng gi lm vic n kit sc ( Vn Qun, 2009).

MI LIN H GIA BO LC GII V HIV Theo CSAGA, c khong mt na trong s 137 khch hng n tm n t vn bit r chng ca h c quan h tnh dc ngoi hn nhn, k c quan h vi gi mi dm, iu t h trc nguy c ly nhim HIV gia tng. Tuy nhin, h cng cho bit rng nu h yu cu ngi chng s dng bao cao su th anh ta c th tr nn rt hung d v nh p h (Nguyn v cng s, 2008:2).

Bo lc tnh dc
Bo lc tnh dc Vit Nam gm nhiu loi ti phm v xm hi m ngi ta t khi ni n. Bo

16

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

lc tnh dc bao gm hnh ng hip dm v cc hnh thc lm dng tnh dc khc trc v trong hn nhn, do mt thnh vin trong gia nh, ngi c quan h tnh dc ng gii hoc khc gii, ngi quen hoc khch hng ca ngi lm mi dm thc hin (bao gm c hip dm tp th). Bo lc tnh dc cn bao gm c hnh ng p bn dm v cng p kt hn, tn cng tnh dc v hip dm tr em, quy ri tnh dc ti nh , trng hc, c quan/t chc cng ng hoc ti ni lm vic. Trn th gii, bo lc tnh dc c bo co di mc thc t, v cc nc m tnh dc l ch him khi c bn lun mt cch ci m, nh Vit Nam chng hn, th mc bo co thm ch cn thp hn na (Dovipnet, 2009). iu 112 B lut Hnh s nh ngha ti hip dm l dng v lc hoc e da dng v lc hoc dng li th trong tnh trng nn nhn khng th t v hoc nhng th on khc giao cu vi nn nhn tri vi mun ca h. Hip dm c coi l mt ti nghim trng v cc hnh pht b tng nng trong cc trng hp nn nhn di 13 tui, hoc k phm ti c quan h huyt thng/ lon lun vi nn nhn, hoc lm nn nhn c thai, hoc k phm ti bit r bn thn c HIV dng tnh. Mt cuc kho st do y ban Cc vn x hi ca Quc hi tin hnh nm 2006 trn 8 tnh v thnh ph ca Vit Nam cho thy c ti 30% s ph n c hi cho bit h tng b chng p sinh hot tnh dc khi h khng mun (Nguyn v cng s, 2008:2). S liu ca mt Trung tm t vn Ca L (tnh Ngh An cho thy c 42 trong s 107 ph n bo co tng b bo lc tnh dc). Tuy nhin, Vit Nam cn tn ti nhng thi tri ngc nhau trc vn cng bc tnh dc trong hn nhn, iu gp phn to nn con s thng k nh trn. Mt mt, ngi ta cho rng nam gii khng nn cng bc v mnh sinh hot tnh dc. Mt khc, h li tin rng ph n phi p ng nhu cu tnh dc ca chng mnh (Hin, 2008; V v cng s, 2009). Tuy hin nay cn c rt t nghin cu v bo lc tnh dc Vit Nam, nhng c mt cun sch mng nhan Bo lc tnh dc v cc nguy c ly nhim HIV: Bng chng t cuc i ca nhng ngi ph n ghi li chi tit nhng tri

nghim ca mt s ph n tng l nn nhn ca bo lc tnh dc bi chnh chng hoc bn tnh ca h khi h chia s vi cn b ph trch ng dy nng ca Trung tm Nghin cu v ng dng khoa hc v gii, gia nh, ph n v v thnh nin (CSAGA) (Anh v cng s, 2008). Mc d cc tc gi khng th gp nn nhn ca cc v hip dm hi v nhng tri nghim ca h, nhng cc ti liu bo co cho thy cn tn ti nhng nh kin x hi nng n i vi nn nhn b hip dm, v gi tr ca ngi ph n tr c phn xt bng trinh tit ca h (Hng, 2009). Tc gi Hng ng thi cng cho bit cch a tin ca cc phng tin truyn thng i chng v cc v hip dm thng thiu nhy cm v gp phn lm trm trng thm nhng quan nim v nh kin x hi sai lch, chng hn nh on vn sau y: Ngi ph n c hnh - ngi khng vt qu cc gii hn o c v x hi v cch ng x ng n ca ph n, s lun lun an ton; ngi ph n ng tn trng l ngi phi dng ht sc lc ca mnh phn khng li k tn cng bo v danh d ca mnh; hip dm cng nh cc dng ti phm tnh dc khc ch c th xy ra cc tng lp thp v tng lp lao ng (Hng, 2009) Cc chun mc v quan im x hi bnh vc cho nhng quan nim v trinh tit v ch trch kiu sng th (quan h tnh dc trc hn nhn) cng thin v s im lng nu xy ra bo lc tnh dc trc hn nhn. Mc d cc c quan truyn thng bt u cp n vn cng p tnh dc trong quan h yu ng, tuy nhin rt t nhng thng tin lin quan trong cc nghin cu hin ti. Trong mt cuc phng vn, khi c hi bo lc c xy ra trong cc mi quan h trc hn nhn hay khng, ngi i din ca Hi Lin hip Thanh nin cho bit: C, nh p, h nhc, v phn ln l h nhc. Th cn hip dm? C, nhng him khi. C l th!. Quy ri tnh dc ti ni lm vic v trong gia nh cng thng c cp trong cc cuc phng vn phc v cho bo co nghin cu ny.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

17

Tuy nhin, Vit Nam, rt t nghin cu v vn ny c cng b. Theo bo ca CSAGA (2003), t nm 1997 n 2003, trong s 231.873 cuc in thoi n Trung tm ny, ch c 338 cuc lin quan n quy ri tnh dc. Quy ri tnh dc trong gia nh c ghi nhn li trong cc bo co nghin cu, cc phng tin truyn thng i chng v cc bo co d n. Nhng k phm ti c th l b chng, b hoc h hng (V, 2009). Ni lo s b ch trch, phn xt v xu h v b quy ri hn ch hu ht cc nn nhn ni ra s tht. Quy ri tnh dc trong nh trng cng bt u c nghin cu, tm hiu. Mt nghin cu do CSAGA, Vin Nghin cu pht trin x hi (ISDS) v Action Aid phi hp thc hin trn 314 hc sinh ca 3 trng ph thng trung hc, cho thy: 15,6 % s hc sinh trn tng b mt ai vut ve, s m, hn vo mt vi b phn c th, lm cho cc em cm thy s hi hoc khng thoi mi. 4,3%, trong ch yu l cc em gi, b ngi khc dng li ni hoc hnh ng cng bc (t tay hoc dng b phn no ca c th a vo b phn sinh dc hay hu mn ca cc em), lm cc em cm thy s hi. 4% trong s ny b p buc nh vy t 1-6 ln, 0,3% b p buc n trn 10 ln. 4,3% b buc giao cu trong vng 12 thng trc v nhng k tn cng c th l bn hc cng lp, cng trng, ngi l mt, hng xm hoc ngi quen (CSAGA, ISDS, Action Aid, 2009).

ph bin ca bo lc tinh thn dao ng t 19% n 55% (Vng v cng s, 2009; UNFPA, 2007; Thi v H, 2006). Mt nghin cu c tin hnh vi 600 ph n Hi Phng cho thy c 19,6% s ph n phi hng chu bo lc tinh thn do chng h gy ra, ch yu l nhc m bng li ni (Thi v H, 2006). Mt nghin cu c tin hnh nm 2006 vi 2000 ph n c chng cho thy 25% trong s h tng chu bo lc tinh thn trong gia nh mnh (s 2330 TTr/ UBXH, 2006, trch dn ca UNFPA, 2007: 22)5. Mt nghin cu khc vi 883 ph n c chng cho bit mc ph bin ca bo lc tinh thn l 55% (Vng v cng s, 2009). Nghin cu sau ny cng cho bit chi tit v tnh trng bo lc tm l nh sau : 20% ph n b lng nhc hoc cm thy ti t v bn thn 10,6% tng b coi thng hay b lm b mt 49,2% b hm da hay b uy hip do ch ca ngi khc 12,9% b e da hay da nt rng c, hay ngi no c quan tm, s b hi (Vng v cng s, 2009).

Bo lc v tinh thn
Bo lc v tinh thn bao gm nhng hnh vi c th gy nh hng nghim trng n sc kho tinh thn ca ngi ph n, bao gm cc hnh ng lng m, chi ra, e da hoc nhng hnh vi xc phm khc, kim sot v ngn cm ph n hoc em gi tham gia cc hot ng x hi. Cc nghin cu hin nay cho thy mc

Tng t nh vi bo lc tnh dc, ph n v cc nh cung cp dch v cm thy rt kh xc nh dng bo lc tinh thn, bi v thng khng c cc du hiu bn ngoi ca nhng tn hi m loi bo lc ny gy nn. Ngoi ra, cc nghin cu cng cho thy quan nim cho rng vic ngi chng chi bi hoc qut mng v mnh l hnh vi c th hiu c v c th chp nhn c. Kt qu nghin cu nm 2001 ca Hi Lin hip ph n Vit Nam (Nguyn Hu Minh v cng s, 2007: 12) cho thy c mt b phn ln trong s nhng ngi c hi cho l c th chp nhn c nu mt ngi chng chi ra v mnh khi ngi v khng tun theo chng (51,3 %); khng chm sc chng v cc con (50,2%); v l vi chng (46,0%); chi tiu phung ph (44,6%); li bing (40,1%); hay khng gii kim tin (32,8%). Bo lc tinh thn do gia nh nh chng - bao gm b m chng, anh, ch, em chng, gy ra cng c cp trong cc cuc phng vn

5 xut d n Xy dng Lut Phng, chng bo lc gia nh (Cng vn s 2330/TTr-UBXH) do y ban Cc vn x hi trnh Quc hi ngy 30 thng 8 nm 2006.

18

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

phc v Bo co ny. D liu t Trung tm T vn ti Bnh vin c Giang, H Ni, cho thy 6% s ngi gy bo lc gia nh (87/1484) l thnh vin trong gia nh nh chng. Mt s nn nhn tham gia phng vn cn ni rng h tng b gia nh nh chng xc phm v h nhc trong nhiu nm.

Bo lc kinh t
Mt s nghin cu a bo lc kinh t vo loi bo lc tm l; nhng c nhng nghin cu khc li tch bo lc kinh t thnh mt hnh thc khc ca bo lc. Rt nhiu nghin cu hin nay khng c s liu v bo lc kinh t mt phn l do s thiu thng nht trong phn loi. Tuy nhin, d liu ca Trung tm T vn ti Bnh vin c Giang cho thy c 11% (165/1884) bnh nhn/ khch hng n xin t vn tng chu ng bo lc kinh t. Cc v d v bo lc kinh t l khi ngi chng khng ng gp cho vic chm sc gia nh, ngn cm v tham gia tho lun hay ra cc quyt nh v chi tiu trong gia nh, hoc i v phi xin php mnh khi chi tiu.

Cc cch thc m nn nhn b li ko rt khc nhau. Mt s ph n la chn di c thng qua cc knh hp php nh mi gii vic lm hoc mi gii hn nhn hp php, nhng h li b la gt bi cc nh mi gii tham nhng (Rushing, 2005; B Ngoi giao M, 2007). Mt s ph n s dng nhng knh bt hp php di c thng qua cc mi quan h quen bit nh bn b, ngi nh v hng xm, nhng cng c th thng qua cc cn b thc thi php lut hoc lc lng bin phng (UNIFEM, 2003; Mousad, 2005; Action Aid, 2005; IOM 2006). Mt s ph n tm c hi di c, trong khi mt s khc li c cc nh tuyn dng tip cn vi nhng li ha gi di v vic lm, hn nhn hoc tnh yu, hay b cng p bng bo lc hoc b e do (theo ngun thng tin trn).

Bun bn ngi
Mc d khng c s liu thng k y , nhng cc con s c tnh s v bun bn ph n cho thy hng nm c ti hng ngn ph n v tr em gi Vit Nam b bn lm n l tnh dc Trung Quc v Campuchia v thng qua Campuchia n nc th ba (Nhm Cng tc chuyn khu vc, 2008:105). Theo Bo co 5 nm thc hin K hoch Quc gia phng, chng ti phm bun bn ph n v tr em giai on 2004-2010 (Chng trnh 130/2004/ QD-TTG), t nm 2004 n 2009, trn phm vi ton quc c 1.586 v vi 4.008 nn nhn b bun bn v 2.888 th phm b bt gi. Trong s nhng ngi b bun bn, c hn 60% b bun bn sang Trung Quc, v 11% sang Campuchia6. Nhng con s ny tng ln n 1.090 v, 2.117 th phm v 2.935 nn nhn so vi s liu trong 5 nm trc (Vn phng Thng trc Ban ch o Chng trnh 130/CP, 2009).

Bun bn ngi vn cha c nhn thc rng ri l hnh ng vi phm quyn con ngi. Thng thng, mi ngi vn cho rng, bun bn ngi l mt vn cp bch cn quan tm, gy nh hng xu ti x hi, thun phong m tc, truyn thng, o c x hi v lut php ca Chnh ph, hu hoi hnh phc gia nh, lm tng nguy c ly lan HIV/AIDS v mang li tc ng tim n i vi an ninh quc gia v an ton x hi (K hoch Hnh ng quc gia, Phn I 1: Chnh ph Vit Nam 2004). (Vijeyarasa 2009: 1)

Gia nh ca ngi b bn cng c vai tr trong vic ny, t s bng quan i vi vic con gi ca h b bun bn ti vic bn con ly tin (Action Aid, 2005; IOM, 2008; Riemer, 2006; Vijeyasara, 2009). Mt s bc cha m thm ch cn ng cho con gi di c v nhn tin gi v, nhng khng h bit con gi mnh ang lm vic g (IOM, 2006; Riemer, 2006)7. Ph n v tr em gi b bun bn u phi chu s p buc nhng mc khc nhau v t quyt nh theo nhng cch khc nhau trc khi b bn. Mt s cho bit h b hip dm, tim chch, hnh hung hoc b e do km vi hnh

6 S liu v bun bn ngi Vit Nam cha c phn loi theo gii tnh. 7 Hai on sau y c sa li so vi bo co nghin cu cha n hnh c Lynn Chaitman son tho cho T chc Di c quc t. Bo co c tiu Nn bun bn ngi Vit Nam: S dng cng tc truyn thng lm cng c phng, chng.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

19

hung (IOM, 2008; Riemer, 2006). Cc trng hp b bun bn ph bin nht l ph n v tr em gi b la gt bng nhng thng tin sai s tht (Ali, 2005; Rushing, 2006; IOM, 2008). Mc d Vit Nam c nhiu c gng trong vic ti ho nhp cc nn nhn b bun bn, nhng thi k th trong cng ng i vi nhng ngi b bun bn ang lm cho cng tc ny gp nhiu kh khn. Nn bun bn ngi vn cha c nhn thc mt cch rng ri nh l s vi phm quyn con ngi. Chnh ph th coi l mt vn x hi c tc ng tiu cc n i sng x hi, o c v an ninh (Vijeyarasa, 2009; Marshall, 2006). Bn cnh , vic Chnh ph coi mi dm l mt t nn x hi to ra thi k th trong x hi Vit Nam i vi nhng ngi lm mi dm, do cng gy s k th i vi nhng nn nhn b bun bn, nhng ngi thng b bc lt tnh dc bi h c lin quan ti nn mi dm. Vic dng t t nn x hi v mi lin quan gia bun bn ngi, mi dm v HIV khng ch cn tr nn nhn trong vic tip cn cc dch v x hi m cn hn ch nhng ngi b bun bn tr v ti ha nhp cng ng Vit Nam (Vijeyarasa,

2009). Theo bo co ca Vijeyarasa, mt ngi lm vic mt nh tm lnh k rng ngi ta t chi sn sa mng tay, chn cho c bi v nhn vin ca hng bit c tng b bn sang Campuchia v cho rng bt c ai t Campuchia v u b nhim HIV/AIDS. Theo mt nhn vin lm vic ti mt nh tm lnh Vit Nam, cc thnh vin gia nh ca cc nn nhn cng xa lnh v ht hi h sau khi h tr v (Vijeyarasa, 2009:5). Cc nn nhn ca nn bun bn ngi thng phi vt ln vi nhng vn v tm l. S k th to ra nhng thch thc i vi h v y h vo nguy c b lm dng bi bn tnh v cc thnh vin trong gia nh h. Mt nn nhn b bun bn tr v chia s: Bt c khi no xy ra mu thun, chng ti li nhc li qu kh ca ti v cho rng nu anh y khng ly ti lm v th c l chng c ai chp nhn ti c. Mc d khng b nh p, nhng ti vn cm thy rng mnh khng th sng ni. Ti khng c quyn quyt nh bt c iu g. c i ln ti ngh n vic t t. Ti mun i tht xa, n nhng ni m khng ai bit ti.

20

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

CHNG III

BI CNH KINH T - X HI CA BO LC GII VIT NAM

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

21

Cc chun mc v gii v cc gi tr vn ha truyn thng

Vn ha Vit Nam bt ngun t Nho gio, vi nhng nt c trng nh con trai ni di tng ng, qu cha t t, trng nam khinh n v nhng quan h nng v tn ti trt t - nhng gi tr gp phn to nn tnh trng bt bnh ng gii (Bourke-Martignoni, 2001; Mai v cng s, 2004; Ghuman, 2005; Rydstrom, 2006:333 - 336, Jonzon v cng s, 2007). Theo truyn thng Nho gio, ngi ph n Vit Nam cn c bn phm cht (T c) - gm Cng (lm vic chm ch), Dung (hnh thc a nhn), Ngn (Ni nng du dng) v Hnh (c x c o c) (Bnh, 2004; Go v cng s, 2002; Hong T Anh v cng s, 2003). Trong h thng quan nim Nho gio truyn thng, bn phn ca ngi ph n b b hp trong phm vi cng vic ni tr, sinh v nui dng, dy d con trai ni di tng ng nh chng (Barry 1996). Vai tr trung tm ca ph n vi t cch l ngi m, ngi v, con du, l duy tr gia nh m m, duy tr cc gi tr gia nh v thanh danh dng h. i vi nam gii, Nho gio ch trng nm ngha v v o c (Ng lun). Ng lun xc nh trch nhim v hnh vi gia nhng ngi thuc nm mi quan h th bc nh VuaTi, Cha-Con, Anh-Em, Chng-V v Bn-Hu. Theo cc ngha v , ngi trn phi khuyn bo ngi di v ngi di phi vng li ngi trn. Phng thc gia trng cng i hi ngi n ng phi th hin gia phong t i ny qua i khc. Do , theo cc chun mc truyn thng, nam gii phi bit dy v gn gi, bo v gia phong (Rydstrom 2006). Nu theo thnh ng Yu cho roi cho vt, ght cho ngt cho bi th vic chng s dng bo lc dy v mnh c coi l hp l. Cc khi nim m v Dng cng ng vai tr ch o trong cu trc gii Vit Nam. n ng c coi l mnh Dng - tng ng vi nng, mt tri, nng ng, b trn, tho vt v quyn lc, v c c tnh ho vi nng ny, ngha l d ni cu. Ph n c coi l mnh m, tng ng vi mt tnh, th ng v im

m. Ph n cn ng ngha vi chu ng v duy tr s yn m. V nam gii c gn vi nhng c tnh nng cho nn h c coi l c th ung ru nhiu hn, bi l cht c xem l nng. Ru v nng ny l hai l do ph bin c s dng bin minh cho hnh vi bo lc ca nam gii i vi ph n (Mai v cng s, 2005; Rydstrom 2003; Li v cng s, 1999). Mc d t l ly hn ang c chiu hng gia tng, nhng gia nh vn c ngha c bit trong vn ha Vit Nam v hn nhn vn mang tnh ph bin trn thc t. Ph n thng sng cng cha m cho n khi lp gia nh, khi , h chuyn n sng vi gia nh nh chng (Barry, 1996). Ph n ly hn thng b k th, k c khi l s ri b mt quan h bo lc (H v cng s, 2009; IOM, 2009a). Quan nim v nam tnh cng gn vi nng lc tnh dc, cn quan nim v n tnh li gn vi trinh tit v s th ng trong tnh dc (Trang, 2008; Cng, 2005; Gammeltoft, 2001; Hng, 1998). Nam gii c coi l ngi ch ng trong quan h tnh dc v ngi ph n c mong i l phi bit chiu chng, phi p ng nhu cu tnh dc ca chng (H, 2008; Gammeltoft, 2001). Vic trao i gia v chng v cc vn lin quan n tnh dc v quan h tnh dc l rt hn ch (Hng v cng s, 2009; Hng, 2009). Hin tng cng bc tnh dc trong hn nhn cng bt u c cp n trong mt s nghin cu (B VHTTDL, TCTK, UNICEF, 2008; Hin, 2008; Phong 2006). Tuy nhin, khi nim cng bc tnh dc trong hn nhn ni chung cha c nhiu ngi bit n, v c nam gii v n gii u cho rng trch nhim chnh ca ngi v l phi chiu chng, k c tnh dc (IOM, 2009; Hin, 2008; Phong, 2006).

Bnh ng gii
T nm 1930, ng Cng sn Vit Nam cao bnh ng nam n v gii phng ph n l mt ni dung quan trng trong chng trnh ngh s ca Nh nc x hi ch ngha. Hin php nm 1946 coi BG l mt quyn c th ch

22

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

ha (Drummond, Rydstrom, 2004). Lut Hn nhn v Gia nh nm 1960 bi b vic ly v l, a th, hn nhn sp t, ng thi nhn mnh quyn bnh ng ca ph n vi nam gii. Do hon cnh chin tranh trong cc thp nin 1950, 1960 v 1970, ph n phi thay th nam gii lm tr ct trong gia nh, trong sn xut nng nghip v trong nh my. V th, vai tr ca ph n Vit Nam i vi vic ra quyt nh trong gia nh v ngoi x hi cng c ci thin (L Thi, 1997). Nh c nhng chnh sch tin b v gii, Vit Nam tr thnh mt trong nhng nc dn u v mc bnh ng gii v v th ca ph n trong cc quc gia c cng mc thu nhp (CEDAW, 2005). V d, t l n i biu trong Quc hi kha XII ca Vit Nam t ti 25,76%.

phc. u nhng nm 2000, Hi LHPNVN pht ng phong tro ku gi ph n Tch cc hc tp, Lao ng sng to, Nui dy con ngoan v Xy dng gia nh hnh phc.

Vic t mc tiu xy dng gia nh hnh phc thnh l do phng, chng bo lc gii trn thc t c th tr thnh ro cn ln cho vic thay i chnh cc chun mc v gii m hin ang gp phn ko di nn bo lc i vi ph n.

Bnh ng gii trong bi cnh Gia nh Hnh phc

Mc d Chnh ph a ra nhng chnh sch nhm thc y bnh ng gii, nhng cc chnh sch ny khuyn khch bnh ng gii trong khun kh ca nhng cu trc truyn thng mang c im gii cng nh trong khun kh l tng v Gia nh Hnh phc. Trong bi cnh , vic ngn nga bo lc i vi ph n c xem l mt cch duy tr v gn gi vai tr truyn thng ca ngi ph n l lm v, lm m v lm ngi bo v s yn m ca gia nh, trong khi bnh ng gii bo v quyn c tin b v c lm vic trong x hi ca ph n. iu ny c phn nh trong Hin php, vi quy nh gia nh l t bo ca x hi trong Nh nc c vai tr l thit ch bo h hn nhn v gia nh (iu 64, Hin php nc CHXHCNVN,1992; Vijeyarasa, 2009:2). Lut Hn nhn v Gia nh nm 1986, cng cuc i mi v Nm Quc t gia nh u tin ca LHQ vo nm 1994, tt c gp phn vo vic khi dy cc phong tro do Nh nc bo tr cng c quan nim v Gia nh Hnh phc. Ni dung ny c a vo phong tro do Hi Lin hip ph n Vit Nam pht ng nm 1994 v xy dng Gia nh no m, bnh ng, tin b v hnh

Mt mt, cc phong tro trn th hin s tn trng v tn vinh vai tr ca ngi ph n; song mt khc, chng li to ra p lc ln i vi ph n h c phi thc hin cc vai tr truyn thng ni trn. Chng cng lm trm trng thm cc khun mu gii v ph n vi t cch l ngi duy nht c chc nng chm sc v nui dng con ci (Pettus, 2003:79; Drummond, 2004; Schuler v cng s, 2006). Theo nhn xt ca Schuler v cng s, trong bi cnh , ph n khng nhng phi chu trch nhim v bn thn m cn phi chu trch nhim v nhng vn nm ngoi tm kim sot ca h nh s thnh vng v kinh t ca gia nh, cng nh hnh vi ca chng v cc con h. Ngi ta trng i ph n phi lm vic sing nng bn thn v gia nh h c giu c, sung sng hn, v phi lun t li ch ca gia nh (v c ca quc gia) ln trn li ch ca c nhn h. Vic xc nh vai tr ca ngi ph n gn cht vi gia nh nh vy thng lm cho ph n cm thy h phi chu trch nhim khi gia nh ca h khng p ng c cc chun mc v x hi v vn ho (Schuler v cng s, 2006:385). Cc phong tro ny cng dn n nhng nhn thc mang tnh c cu x hi8 v nam tnh trong x hi Vit Nam ng i. Ngi nam gii c x hi mong i phi l ngi c s nghip thnh

8 Quan nim cc chun mc gii l c cu trc v mt x hi l mun ni khi nim gii, ging nh nhiu vn khc, c cc thnh vin trong x hi cng xc nh. Khi nim khc c th coi cc vai tr gii c xc nh bi t nhin- l ni v gii tnh ca ngi ny hay ngi kia. Vic hiu gii nh cu trc v mt x hi chnh l ni n vic vai tr gii v chun mc gii c th thay i.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

23

t v l ngi kim tin nui gia nh c c mt gia nh hin i v hnh phc (Gammeltoft, 2001). Theo quan nim , vai tr ca ngi chng l phi c nhn thc ng n v x hi v h c khuyn khch tham gia cc hot ng x hi vi nhng ngi n ng khc hoc dnh nhiu thi gian hn cho cc hot ng bn ngoi gia nh (Phinney, 2008). Mt s nghin cu ch ra rng nam gii c nhiu c hi di chuyn hn v d vng vo cc quan h tnh dc ngoi hn nhn hn so vi thi k trc i mi Vit Nam (Phinney, 2008; Thy, 2008). Cc nh nghin cu lu rng, vi vic ch trng khuyn khch t duy v gia nh hnh phc thay v thc y cc quyn c nhn ca ph n, cc chnh sch ny s tip tc cng c c quyn v quyn lc ca nam gii, k c khi vn bnh ng gii c y mnh (Mai v cng s, 2004; Ghuman, 2005; Rydstrom, 2006:333 -336; Jonzon v cng s, 2007). Thin chc lm m, lm v v lm du ca ph n s c mi c duy tr.

i cc chun mc hay khng. Trong cc cuc phng vn vi i din ca mt s t chc qun chng, i din Hi Nng dn v i din Hi Lin hip ph n th hin cam kt ca mnh i vi BG cng nh i vi cc gi tr v chun mc truyn thng c su cho tm quan trng ca gia nh. V d, khi nim Gia nh no m, bnh ng, tin b v hnh phc l khun kh cho K hoch Hnh ng ca Hi Nng dn trong vic thc hin Lut Phng, chng BLG, trong c trch nhim tng cng nhn thc x hi i vi Lut ny. Khi tr li phng vn, lnh o ca mt t chc qun chng gii thch: Vit Nam, nu mt ngi chng ni cu th ngi v nn nhn nhn mt cht... Hn nhn cn c s hp tc gia v v chng. V d, ngi n ng phi i lm ngoi x hi v c th ung say. Khi v nh, ngi v nn bit cch ng x th no cho phi. Nu bit cch ng x, ngi v nn i khi chng tnh ru v bit nn ni chuyn vi chng nh th no. l k nng m ph n no cng cn phi bit trnh b bo lc. T cu chuyn trn, cn quan tm n hai vn chnh ny sinh t cc chun mc v gii: L gii mt cch c tnh hoc v tnh rng nguyn nhn ca bo lc gia nh l do ru, ngho i hoc lao ng vt v ch khng phi do bn thn ngi n ng gy ra hnh vi bo lc ; trch nhim v ti li gy nn nguy c v s lm dng ln u ngi ph n ch khng phi cho ngi n ng.

c tnh t nhin- nam tnh, ru v bo lc

Nh nu trn, da vo c tnh sinh hc ca mnh, nam gii c coi l nng. Ru cng l cht nng v ngi ta cho rng, khi nam gii ung ru, theo bn tnh t nhin ca h, h c th ni nng v c hnh vi bo lc. Trong khi , x hi trng i ngi ph n phi duy tr ho kh. V d, trong mt s chng trnh do Chnh ph v mt s t chc phi chnh ph bo tr, ph n c bi dng v cc k nng sng, trong c vai tr thc hin khuynh hng t nhin nhm to ra mi quan h ha thun. Thc t cho thy s dy d ny kh ph bin, cho thy cc gi tr ny gn cht vo i sng hng ngy nh th no. Trong khi ph n cn thc hin nhng bin php m bo an ton cho bn thn, vic hnh thnh cc thng ip ny c ngha quan trng xem liu h ang duy tr cc chun mc gii hay ang thc hin vai tr thay

Mt bt cp ng k trong vic x l cc chun mc ny l ngi ta khng a ra nhng thng ip trc tip khng nh s tht c ghi nhn rng tnh trng bt bnh ng gii - ch khng phi ru hay ngho i - mi l nguyn nhn dn n BLG, cng vi tnh trng thiu thng tin x l mi lin h c nguy c ngy cng xu i gia cc yu t ny.

24

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Tm l thch con trai

Tm l thch con trai t lu tn ti Vit Nam. Nu mt cp v chng khng c con trai, h s gp kh khn kinh t lc v gi, c bit l khi h khng c c s h tr ca h thng an sinh x hi ca Nh nc. Trong khi , theo truyn thng lu i v ni di tng ng, khi kt hn, ngi con gi s ri nh cha m, chuyn n vi gia nh nh chng, ni c c trch nhim chm sc cha m chng cho n lc cht. iu ny lm tng mc tip cn k thut chn la gii tnh, dn n s thay i t l gii tnh khi sinh Vit Nam nghing v tr em trai. Phn tch s liu m Tng cc Thng k cho thy tnh trng ph thai la chn gii tnh thai nhi Vit Nam tng kh nhanh trong vi nm qua, dn n nhng thay i trong t l gii tnh khi sinh t mc bnh thng 104-106/100 (b trai/b gi) vo nm 2000 ln khong 111/100 trong nm 2007, 112/100 nm 2008, sau quay li mc 111/100 nm 2009 (UNFPA, 2009:48; TCTK, 2010). Theo truyn thng, n ng mun c con trai duy tr ni ging gia nh v khng nh nam tnh ca h. Mt s nam gii s dng cc bin php trnh thai mt cch min cng v theo h, l trch nhim ca ph n v h nhm tng rng vic s dng cc bin php trnh thai lm gim nam tnh ca h (Hnh, 2009). Hn na, theo mt nghin cu nh cho thy nam gii v gia nh h l nhng ngi ch ng hn trong quyt nh v vic c con th ba v la chn gii tnh thai nhi (Hng, 2009). Bn cnh , iu 10 ca Php lnh Dn s 08/2008/UBTVQH Kha XII9, quy nh mi gia nh ch nn c mt hoc hai con, ngy nay c coi l vi phm cc quyn trong Cng c ca LHQ v Xo b mi hnh thc phn bit i x vi ph n (Chiongson, 2009:83).

i mi: T nn kinh t k hoch ha tp trung sang nn kinh t th trng

Mc d phn tch su v iu kin kinh t ca BLG vt ra ngoi khun kh ca Bo co, nhng vn c mt s im nht nh mang tnh gii thch c t trong Bo co ny. i mi l cc bin php ci cch nhm chuyn Vit Nam t nn kinh t k hoch ha sang nn kinh t th trng. i mi trc ht gip Vit Nam m ca vi cc nc lng ging v tng bc vi cc nc khc trn th gii nh m ca th trng, chia s thng tin v cc kha cnh khc ca ton cu ho. Ch trng ny to ra nhng thay i x hi, song vn cha c nhn thc mt cch y nu xt v tc ng ca n n gia nh v cc chun mc gii. Trong khi i mi mang li nhiu thay i tch cc bao gm c c hi kinh t, t do i li qua bin gii th mt tc ng tiu cc ca vic m ca bin gii v vn ang nh vy l lm tng t nn bun bn ph n v tr em (Cc t chc phi chnh ph Vit Nam, 2006: 14). Mt s nghin cu cho thy rng ph n cha c hng li bnh ng t cng cuc i mi v hi nhp kinh t (Bourke-Martignoni, 2001). Mt s nghin cu ch ra rng mc d ph n chim t l cao trong th trng lao ng Vit Nam, v t l ny tip tc tng ln trong nhng nm gn y, nhng tnh trng bt bnh ng gii ng k trong thu nhp, c hi kinh t v thi gian lm vic vn cn tn ti (Thy v cng s, 2009:21-23). Mt s nghin cu khc cho thy c nhng ci thin nht nh khi d liu c phn t theo thu nhp, vng min v dn tc, c bit l khu vc th, nhm ph n dn tc Kinh c hng li nhiu hn trong qu trnh ny, trong khi nhm ph n nng thn, dn tc thiu s th hng li t hn (L Anh T Packard 2006: iv). T khi thc hin tin trnh i mi, tnh trng di dn - c trong nc v ra nc ngoi - ngy cng gia tng, to ra nhiu c hi cho ngi di c ci

9 Php lnh dn s 09/2008/UBTVQH Kha XII, Khon 10 c iu chnh vo 27/12/ 2008.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

25

thin cuc sng ca h thng qua s c lp kinh t, s t tn v quyn nng ngy cng ln. Mt khc, iu ny cng lm tng kh nng b tn thng ca ph n v tr em gi trc tnh trng lm dng v bc lt ti ni lm vic v gia nh (Rushing, 2006). Nghin cu nh tnh ca tc gi Rushing vi 20 ch em tui t 16 n 27 lm mi dm cho bit: ...Chnh nhng kha cnh gii ca tnh trng di c, nh nhu cu v ph n tr trong cng nghip tnh dc hay quan nim v li nhun cao hoc v nhng khon tin nhiu hn do con gi gi v, lm cho ph n d b xm hi bi nguy c b bun bn v b bc lt (2006:474). Cc ti liu ca T chc Di c quc t (IOM) cng cho thy ph n di c chu nguy c ng k v bo lc (Piper 2009: 339). iu ny c chng minh trong mt nghin cu nh tnh v cng nhn l ngi di c lm vic trong cc nh my min Nam Vit Nam. Trong s 80 ph n c phng vn, 33 ngi cho bit phi sinh hot tnh dc ngoi mun v trong s ny c 14

ngi cho bit b cng bc quan h tnh dc, 47 ngi cho bit b bo lc v thn th (Piper 2009:236). Do tnh trng tm tr ca h, nhng ngi di c thng khng th ng k h khu. Mc d tnh trng ny c ci thin theo nhng quy nh mi v ng k h khu, song vic thc thi cc quy nh vn cn nhiu bt cp. iu ny to ra ro cn trong vic tip cn cc dch v cng thit yu nh chm sc y t v gio dc, bi ngi di c phi tr tin cho cc dch v ny. Mng li hn hp v s k th c t pha x hi ln cc c quan cng quyn gp phn hn ch kh nng tip cn thng tin cng nh tip cn cc dch v lin quan n phng, chng bo lc cho nhng ngi di c (IOM, 2009a). Ngoi ra, cc nh hoch nh chnh sch v cc c quan thc thi chnh sch li hiu bit cha tht y v ngi di c v quy m ca tnh trng bo lc i vi ph n.

26

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

CHNG IV

BI CNH LUT PHP V CHNH SCH

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

27

Khun kh quyn con ngi

Chnh ph Vit Nam l chnh ph i tin phong trong khu vc v vic xy dng chnh sch v lut php nhm thc y BG v chm dt nn bo lc i vi ph n. Chnh ph ph chun Cng c CEDAW nm 1982 v k kt nhiu hip c v cng c quc t khc v quyn con ngi c lin quan n BLG, cng nh cc cam kt quc t khc (Xem hp bn). N lc ca Vit Nam trong thc hin v bo co v vic thc hin Cng c CEDAW cng nh cc Mc tiu Pht trin Thin nin k10 gp phn to ra mt khun kh lut php v chnh sch gii quyt tnh trng BLG Vit Nam.

Vit Nam k kt cc hip c v quyn con ngi v cc khung chnh sch thc y bnh ng gii sau y: Cng c v Xa b mi hnh thc phn bit i x vi ph n (ph chun nm 1982) v Cc khuyn ngh chung (25) Hip c v cc quyn kinh t, x hi v vn ha (1982) Hip c v cc quyn dn s v chnh tr (1982) Cng c v cc quyn ca tr em (1990) v hai ngh nh th ca Cng c ny (2000) Chng trnh hnh ng ca Hi ngh quc t v Dn s v Pht trin (1994) Hi ngh Th gii ln th 4 v ph n - Din n hnh ng Bc-Kinh (1995) Cc Mc tiu Pht trin Thin nin k (2000) Tuyn b v vic xa b nn bo lc i vi ph n khu vc ASEAN (2004) Tuyn b ca ASEAN chng li nn bun bn ngi, nht l ph n v tr em (2004) Cng c chng li tnh trng tra tn v cc hnh thc i x hay trng pht tn bo, v nhn o hay lm mt phm gi - ILO

Khung lut php v chnh sch cho vn bo lc gii

T nm 1992, BG v BLG c cp n, mc d cn chung chung trong mt s vn bn php lut. Tuy nhin, t nm 2004 n nm 2007, hai vn bn php l quan trng v mt chng trnh hnh ng quc gia c thng qua cp c th ti vn bun bn ngi, BG v BLG, gp phn ci thin ng k khung lut php v chnh sch cho vn bo lc gii. Chng trnh hnh ng phng, chng ti phm bun bn ph n v tr em giai on 2004 - 2010 b sung cho cc vn bn chnh sch trc nhm y mnh n lc u tranh chng nn bun ngi. Trch nhim lnh vc ny hin c giao cho nhiu B v t chc qun chng, trong trch nhim iu phi vic ti ha nhp c giao cho Cc Phng, chng t nn x hi thuc B LTBXH. Lut Bnh ng gii nm 2006, do B LTBXH iu phi vic trin khai thc hin a ra cc iu khon quy nh v BG trong mi lnh vc ca i sng cng nh quy nh chi tit trch nhim ca cc t chc, c quan, gia nh v c nhn trong vic m bo thc hin cc nguyn tc ny. Lut Phng, chng bo lc gia nh nm 2007 do B VHTTDL iu phi vic trin khai thc hin, quy nh chi tit v cc hnh thc phng, chng BLG, bao gm mt lot cc hnh vi nh lm

dng th cht, tinh thn v tm l, xm phm quyn nui con v quyn thm con, lm dng tnh dc, cng bc hn nhn v ly hn, xm hi ti sn, lm dng kinh t, xua ui ra khi nh. Lut ny cng quy nh trch nhim trong vic phng, chng BLG cng nh cc bin php dn s v hnh chnh, trong c yu cu v bo v, trong khi cc bin php hnh s c quy nh ti B lut Hnh s. Chnh ph ban hnh cc ngh nh, thng t v k hoch hnh ng quc gia. Cc vn bn ny xc nh vai tr v trch nhim thc hin,

10 Cc hot ng lin quan n cc Mc tiu Pht trin Thin nin k coi bnh ng gii l mt quyn con ngi gn lin vi cc mc tiu xa i gim ngho.

28

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

trch nhim gim st, bo co, phi hp v lp ngn sch ca cc b, ngnh, y ban nhn dn, cc t chc qun chng, cng ng v c nhn trong c ba lnh vc: Lut Bnh ng gii, Lut Phng, chng bo lc gia nh v chng trnh hnh ng v phng, chng ti phm bun bn ph n v tr em. Cc lut, chnh sch v khung chin lc v bnh ng gii v phng, chng bo lc gii
Lut php
Bnh ng gii Hin php Vit Nam nm 1992, cc iu 52, 63 Lut Dn s nm 1995, iu 5 Lut Hn nhn v Gia nh nm 2000, iu 2 B lut Hnh s nm 1999, iu 3 B lut Hnh s nm 2003, iu 5 Lut T tng dn s nm 2004, iu 8 Lut Bnh ng gii nm 2006 Ngun tham kho Chiongson 2009:3 Hin php Vit Nam nm 1992 B lut Dn s nm 1995 Lut Hn nhn v Gia nh nm 2000 B lut Hnh s nm 2003 Lut T tng dn s nm 2004 Lut Bnh ng gii nm 2006 Lut Phng, chng bo lc gia nh nm 2007 Php lnh Dn s 03/2003/PL-UBTVH11

Chnh sch
Ngh nh s 70/2008/ N-CP, nm 2008 (hng dn thi hnh Lut Bnh ng gii) Ngh nh s 48/2009/ N-CP, nm 2009 (quy nh cc bin php m bo BG) Ngh nh s 55/2009/ N-CP, nm 2009 (quy nh hnh pht vi phm hnh chnh) Ngh quyt s 57/2009/ NQ-CP, hng dn thc hin Ngh quyt s 11/2007/NQ/TW ca B Chnh tr v cng tc ph n trong thi k y mnh cng nghip ha, hin i ha t nc. Ch th s 16/2008/CT-TTg ca Th tng Chnh ph v vic trin khai thi hnh Lut Phng chng BLG (Hng dn cc B lin quan phi hp thc thi lut PCBLG) Ngh nh 08/2009/N-CP hng dn thc hin mt s iu ca Lut Phng chng BLG (Hng dn thi hnh mt s iu ca Lut PCBLG) Ngh nh 110/2009/N-CP v x l vi phm hnh chnh trong lnh vc phng chng BLG Thng t 16/2009/TT-BYT- 2009 v Lut phng chng BLG (Hng dn vic tip nhn, chm sc y t v thng k, bo co i vi ngi bnh l nn nhn bo lc gia nh ti c s khm bnh, cha bnh)

Chin lc
Chin lc Quc gia v s tin b ca ph n n nm 2010 Cc K hoch HQG v s tin b ca ph n n nm 2005 v giai on 2006-2010 Chin lc Quc gia v gia nh 2005-2010 Chin lc Pht trin kinh t - x hi 2001-2010 (c cp n BG) Chin lc Ton din v tng trng v xa i gim ngho (H Ni, 2003) K hoch Hnh ng v phng, chng BLG ca B VHTTDL giai on 20082015 K hoch HQG v phng, chng BLG, giai on 2010-2020 (d tho) Chin lc Quc gia v gia nh, giai on 2005-2010

Bo lc gia nh

Thng t 02/2010/TT-BVHTTDL-2010
v Lut Phng chng BLG (quy nh chi tit v th tc lin quan n chuyn mn, dch v c s t vn)

Bun bn ph n v tr em gi

Lut Ph cp gio dc tiu hc 1991 Lut Bo v, Chm sc v Gio dc tr em nm 2004 Hin php nm 1992, iu 65 B lut Hnh s nm 1999, cc iu 119, 120 B lut Lao ng nm 1995 Lut Phng, chng ti phmbun bn ngi (d tho) Ngun ti liu tham kho ca phn ny: humantrafficking.org

Ch th s 766/1997/TTg, Ngh quyt s 09/1998/ NQ-CP ,

Chng trnh hnh ng v phng, chng ti phm bun bn ph n v tr em giai on 2004-2010 Chng trnh HQG v tr em giai on 2001-2010

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

29

Cc ch ti x pht hnh s v x pht hnh chnh

Tuy Lut Bnh ng gii v Lut Phng, chng bo lc gia nh c m rng cc nh ngha hin hnh lin quan n hnh vi bo lc v lm dng, nhng hnh pht i vi cc hnh vi nu trong hai lut ny u nm trong khung php l hnh chnh v hnh s. Khung ny cn c vo s khc bit c xc nh v loi ti phm, nh ca k phm ti, s hin din ca cc tnh tit tng nng (nh s dng v kh; nn nhn ang mang thai; k phm ti c tin n tin s) v mc thng tt hay tn hi ca nn nhn. Lut cng quy nh phi c gim nh t l thng tt ca chuyn gia y t. Vi t l thng tt t 11% tr ln th phi c quy sang ti hnh s. Cc t l thng tt c xc nh ti Thng t lin tch s 12/TTLB/1995 cng vi cc tiu ch i vi ngi gim nh y khoa, ngi c trch nhim xc nhn y t chuyn cho cng an v ta n. Ngh nh 110/2009-N-CP v x pht hnh chnh trong phng, chng BLG, c ban hnh thng 12/2009, a ra nhng hng dn c th hn v x pht hnh chnh i vi nhng hnh vi BLG cha c coi l hnh s. Vi Ngh nh ny, iu quan trng l cn bo m cc nh chc trch tt c cc cp bit r khi no cn p dng ch ti x pht hnh s thay cho ch ti x pht hnh chnh. Lut Bnh ng gii iu 24:1 ca Lut Bnh ng gii quy nh ngun ti chnh cho vic thc thi Lut ny bao gm ngun t ngn sch Nh nc, ng gp t nguyn ca cc t chc, c nhn v cc ngun thu hp php khc. Chng trnh Mc tiu quc gia v bnh ng gii giai on 2011-2015 hin ang c xy dng trnh Quc hi ph chun, trong c vic phn b ngn sch Nh nc thc hin Chng trnh. Lut Phng, chng bo lc gia nh iu 3, Ngh nh s 8/2009/N-CP ca Chnh ph hng dn chi tit vic thi hnh Lut Phng, chng bo lc gia nh, c quy nh ngun ti chnh bao gm: Ngun kinh ph do Nh nc phn b hng nm theo quy nh ca Lut Ngn sch Nh nc.
Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

CHNG TRNH SNG LC Y T V BLG HT KINH PH Trong 7 nm qua, Bnh vin c Giang gn H Ni thc hin dch v sng lc cc nn nhn b BLG. Cc nhn vin y t c tp hun c th thc hin vic sng lc, cng nh p ng nhu cu ca ph n mt cch ph hp. Trung tm t vn c thnh lp ti bnh vin v nhng ph n c pht hin b bo lc gia nh c chuyn ti Trung tm, l bc u tin ca cng tc sng lc. Ti Trung tm, nn nhn b bo lc c kim tra sc khe v c chuyn tip ti cc dch v khc, nu cn. Chng trnh ny ban u c Ford Foundation ti tr, vi s h tr k thut ca Hi ng Dn s v CSAGA. Ngn sch ca chng trnh ht trong nm 2009, nhng n nay vn cha c ngun b sung. Cc bc s, nhn vin y t tham gia Chng trnh ni rng h s tip tc thc hin v cam kt ca mnh. Tuy nhin, h khng bit s ly kinh ph u t chc tp hun, bin son ti liu v chi ph vn hnh.

Ngun kinh ph c b tr hng nm thc hin nhim v phng, chng BLG t ngn sch thng xuyn ca cc B, c quan ngang B, c quan trc thuc Chnh ph, c quan Trung ng ca cc t chc chnh tr x hi. Ngun kinh ph c b tr hng nm t ngn sch thng xuyn ca cc tnh thc hin nhim v phng, chng BLG. Ngun kinh ph do cc t chc, c nhn trong v ngoi nc ng gp.

Ngh nh cng lu rng, i vi nhng a phng c t l bo lc cao, c U ban Nhn dn xc nhn, cc c s c th nhn c s h tr ca Nh nc. Theo B VHTTDL, 63 tnh, thnh ph Vit Nam c trch nhim xy dng k hoch hnh ng v phn b ngn sch trin khai thc hin Lut Phng, chng BLG.

30

Thng t s 16/2009/TT-BYT ca B Y t hng dn vic chm sc sc khe cc nn nhn ca BLG, ng thi quy nh c quan Bo him Y t s chi tr cho cc dch v chm sc sc kho cn thit. Tuy vy, nhng nn nhn b BLG m khng c bo him y t li phi t chi tr cho cc dch v y t. Tng t nh vy, iu 23 ca Lut Phng, chng bo lc gia nh cng quy nh cc chi ph chm sc y t v iu tr cho nn nhn b BLG s c Bo him Y t chi tr ch khi h c th bo him y t. ng thi, iu 42 ca Lut ny quy nh, i tng thc hin hnh vi BLG, ty mc vi phm, s b x pht v vi phm dn s, b x l k lut hoc b quy ti hnh s v phi bi thng bt c tn hi no. Chng trnh hnh ng v phng, chng ti phm bun bn ph n v tr em Chng trnh hnh ng phng, chng ti phm bun bn ph n v tr em ch r B K hoch v u t (B KHT) s phi hp vi B Ti chnh (B TC) phn b ngn sch cho hot ng phng, chng nn bun bn ngi v a vo k hoch hng nm trnh Th tng Chnh ph ph duyt. B TC c giao trch nhim lm u mi trong vic huy ng kinh ph t cc ngun trong nc v quc t cho k hoch ny.

dch v h tr khc; t chc cc hot ng theo di, nh gi v lp bo co; v to ra cc thay i v mt thit ch lng ghp vn BG v bo m an ton cho cc nn nhn b bo lc. Cho ti nay vn cha c nghin cu phn tch chi ph no xc nh c cn bao nhiu tin thc hin Lut Phng, chng bo lc gia nh, Lut Bnh ng gii v Chng trnh hnh ng phng chng ti phm bun bn ngi trn quy m c nc. iu ny din ra trong bi cnh Chnh ph phn cp trong qu trnh thc hin, gm phn b ngn sch, do c th dn n tnh trng phn b kinh ph khng cn i ty thuc vo ngun kinh ph nhiu hay t v vo mc u tin m chnh quyn cp tnh dnh cho cng tc phng, chng BLG v cc dch v lin quan. V th nhng tnh c mc thu nhp thp thng phn b khng kinh ph cho cng tc ny. Tuy nhin, iu ng mng l tt c 63 tnh, thnh u xy dng ngn sch thc hin Lut Phng, chng bo lc gia nh trong nm 2009. Mt yu t quan trng lin quan n quy m kinh ph cho vic thc hin lut php v chnh sch l ngun ti tr quc t c kh nng gim dn khi Vit Nam t n ngng nc c mc thu nhp trung bnh trong tng lai gn. Mt s nh ti tr song phng bt u xy dng k hoch gim dn s tr gip ca h. Vic ny gy nh hng ti ngun vn h tr cho chng trnh phng, chng BLG. Cc nh ti tr quc t, nh cc c quan thuc LHQ, cc nh ti tr song phng v cc NGO quc t, ang ti tr cho cc hot ng nghin

Thch thc trong vic thc hin cc chnh sch

Ngn sch Nhng thch thc chnh trong vic thc thi chnh sch l kinh ph, s phi hp v gim st. Cc vn bn hng dn hin nay giao cho cc c quan nh nc cp tnh v a phng trch nhim trang tri kinh ph cho cc hot ng phng, chng bo lc.Vic thc thi cc php lut hin hnh cn c ngun lc ln v ti chnh v nhn lc, bao gm: Chi ph cho vic thnh lp h thng theo di, nh gi, bo co v truy cu trch nhim gii trnh; chi ph xy dng, tp hun v duy tr hot ng ca c ch phi hp lin ngnh; tp hun cho lc lng cng an, nhn vin t php, nhn vin y t, t vn vin v cc cn b chuyn mn khc; tuyn truyn gio dc, vn ng cc thnh vin cng ng (qua cc c quan thng tin i chng, cc cuc trao i trc tip); cung cp dch v tr gip cho cc nn nhn, trong c dch v t vn, nh tm lnh, dch v chm sc sc khe, tr gip php l, h tr kinh t, tp hun v cc

TRCH NHIM GII TRNH Mt khuyn ngh quan trng ca Bo co ny l phi thnh lp mt U ban quc gia cp cao tng cng trch nhim gii trnh i vi vic thc thi lut php v chnh sch phng, chng BLG, bi hin cha r cng tc ny do c quan no iu phi. Hin nay, cc B, ngnh khc nhau chu trch nhim v nhng kha cnh khc nhau ca cng tc phng, chng BLG, c bit l v nhng vn lin quan ti s an ton ca ph n v cc chun mc nhm thc y BG.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

31

cu, nng cao nng lc v h tr k thut cho vic nng cao nhn thc cng ng v vn BLG cng nh cho vic trin khai th im cc d n tim nng cung cp dch v cn thit cho ph n. Nhm Hnh ng v Gii (GAP), din n bn bn nhm tng cng BG bao gm cc c quan Chnh ph, cc nh ti tr, LHQ v cc t chc x hi dn s, lp bn chng trnh v bng k ngun kinh ph h tr ca t chc 11 Trong khi , mng li cc t chc phi chnh ph (NGOs), cc nh nghin cu v cc t chc khc, nh Mng Gii v Pht trin cng ng (GENCOMNET), Mng li Phng, chng bo lc gia nh (DOVIPNET), Mng li Tng quyn nng cho ph n (NEW), Mng li Hnh ng v ph n v GAP ang phi hp nhiu hot ng nghin cu v gii. Tuy vy, vic phi hp cc hot ng phng, chng v ng ph vi BLG vn cn yu km cp trung ng, tnh, huyn v x, do , cc chng trnh h tr thng manh mn. Hin vn cha c mt c ch phi hp lin ngnh hay mt khung duy nht v lp k hoch, theo di v nh gi bo m c mi lin h v s gn kt gia cc bn cung cp dch v phng, chng BLG. Tuy nhin, vi chc nng l c quan qun l nh nc v vic thc thi Lut Phng, chng bo lc gia nh, B VHTTDL l c quan qun l nh nc v vic iu phi thc hin lut ny. B hin ang bin son vn bn hng dn phi hp lin ngnh thng nht cng tc iu phi gia cc c quan, cc y ban, ban ngnh v t chc qun chng. Gim st v nh gi Tuy nhin, cng tc theo di v nh gi vn l mt thch thc. Hin vn cha c mt h thng thng nht thu thp d liu v lp bo co v BLG. Hin ti, cc c quan lin quan c thu thp mt s d liu v BLG, nhng vn cha c c quan trung ng no xc tin vic xy dng cc ch s hi ha v h thng thu thp d liu ng b, cng khng c n v no thu thp thng tin cp ton quc. B VHTTDL hin ang xy dng khung theo di v nh gi vic thc thi Lut

Phng, chng bo lc gia nh. Tuy nhin cng vic ny s cn c ngun lc thch ng cng nh s cam kt ca cc c quan tham gia. Mc d vic thc thi Lut Phng, chng BLG l trch nhim chung ca mi B cho n mi cng dn bnh thng, nhng bn cht phn tn ca cc trch nhim gii trnh ny trong mt s trng hp vn l mt hn ch i vi vic thc thi c hiu qu Lut Phng, chng BLG cn phi c khc phc. Mt khc, nu m hnh ny c p dng c hiu qu, n c th lm thay i nhng chun mc c chp nhn v BLG trong x hi, v vai tr ca nhng ngi ngoi cuc. iu ng quan tm y l BLG l mt vn phc tp v cc bin php ng ph vi n lun cn quan tm n s an ton ca ph n. Mt m hnh tng quyn nng cng cn t chc tp hun rng ri v nng cao k nng cho mi ngi trn din rng. Nn xc nh nhng tp qun tt v trch nhim cng ng trong vic phng, chng BLG. Nhng vn chnh m bo co ny lu nh l cc u tin cao nhm tng cng chnh sch bao gm: Xy dng lut v phng, chng bun bn ngi v k kt Ngh nh th Palermo12 Xy dng hng dn r rng v vic theo di v nh gi, thit lp cc ch s v ch bo co v vic thc hin i vi tt c cc lut v chnh sch. Xy dng c ch phi hp lin ngnh cp cao trong vic thc hin BG v phng, chng BLG, gm i din cc B v cc c quan khc ca Chnh ph, s tham gia ca cc t chc qun chng, cc c quan LHQ, cc nh ti tr v x hi dn s. Tng cng php lut, a vo nhng iu khon quy nh cc hnh vi k th v phn bit i x b coi l tri php lut.

11 Bo co v cc hot ng ti tr v BG v BLG ca Nhm Hnh ng v Gii, 2009 12 Ngh nh th v Phng nga, kim sot v trng tr bun bn ngi, c bit l ph n v tr em, b sung cho Cng c ca LHQ v chng ti phm c t chc xuyn quc gia, c hiu lc t ngy 25/12/2003.

32

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

CHNG V

GII QUYT BO LC GII VIT NAM: PHN TCH

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

33

M hnh phng, chng BLG di y minh ha phng php tip cn ton din i vi vic phng, chng v gii quyt BLG. M hnh ny tm tt cc bin php chin lc v cc hot ng

c bn n nhiu nht trong cc ti liu quc t v phng, chng v x l BLG. N c th l cng c hu ch nh gi nhng im mnh cng nh nhng bt cp trong mt bi cnh c th.

Phng php tip cn ton din v lng ghp bao gm: Khung nhn quyn (vng trn ngoi cng). Phng php tip cn lin ngnh lng ghp cc lnh vc t php, y t, gio dc, kinh t, x hi v cc lnh vc khc (vng trn th hai).

Cc bin php chin lc mang li tc ng a cp cp c nhn, gia nh, ngi/t chc cung cp dch v, cc cp cng ng v quc gia, c to nn bi ch chnh tr, cam kt ti chnh, nhu cu nng cao nng lc, cng tc tuyn truyn vn ng, thay i cc chun mc gii, thay i s k th (cc vng trn bn trong). Cc bin php can thip a dng (cc trong m hnh).

34

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

M hnh ny cng xy dng mt s khung khi nim cho php x l tnh phc tp ca BLG. Cc khung bao gm: S nhn thc theo quan im cu trc x hi v vai tr gii, trong tha nhn cc vai tr ny c cu trc v mt x hi, ch khng phi l bt bin v khng b quy nh bi gii tnh sinh hc khi sinh (Connell, 1987; Courtenay, 2000). Phng php tip cn sinh thi (Heise, 1998) ch ra cc nguyn nhn phn tng gy ra BLG - bao gm cc yu t c nhn, gia nh, x hi, c cu th ch v h thng v m, ng thi ch ra s cn thit phi i mi tng cp to ra tc ng mang tnh h thng. S nhn thc rng vic kt hp nhiu bin php can thip l iu cn thit v nhng chng trnh lng ghp c nhiu hp phn s hiu qu hn nhng chng trnh x l mt vn ring l (Barker v cng s, 2007).

NCFAW c chuyn giao cho B LTBXH, ph hp vi trch nhim ca B l c quan qun l nh nc v Lut Bnh ng gii. Cc bo co hin nay v tin thc hin CEDAW ch ra nhng kh khn trong cng tc phi hp, nng lc th ch cng nh cc k nng v theo di, nh gi v lp bo co (Chiongson, 2009; Cc NGO Vit Nam, 2006). Di y l tm tt mt s vn chnh lin quan ti cng tc theo di: Cn thit lp hoc cng c b my hoc trnh t th tc quc gia cung cp ngun nhn lc v ti lc cn thit cho hot ng theo di v lp bo co. Cn xy dng cc ch tiu r rng v c gii hn v thi gian. Cn x l c h thng vic thu thp cc s liu c phn t theo gii tnh v phn tch s liu di gc gii. Cn phn b ngun nhn lc v ti lc h tr cng tc theo di v lp bo co (Chiongson, 2009).

Vic p dng m hnh ti Vit Nam

Da vo m hnh ny, di y l s phn tch v tng yu t chnh cn cch tip cn lng ghp phng, chng BLG, trong mi lin quan ti cc bin php chin lc v dch v hin c Vit Nam.

Phng php tip cn lin ngnh (vng trn th hai bn ngoi)

Mt trong nhng bt cp chnh Vit Nam l cha c phng php tip cn lin ngnh trong vic phng, chng v x l BLG. Mc d mt s chng trnh lng ghp vn gii v HIV, nhng cch lm ny cha ph bin v cn phi tng cng c cu th ch bo m s hp tc, phi hp lin ngnh.

Khung nhn quyn

Quc t u nht tr cho rng cn c khung v quyn con ngi lm c s thc hin BG (Erturk, 2005). Khung php l da trn quyn ny tha nhn rng s phn bit i x v BLG l nhng vi phm c bn quyn con ngi v nhn phm, v s la chn v t do c nhn. Nh nu trn, Vit Nam c khung php l v quyn con ngi. U ban Quc gia v Thp k ph n - c thnh lp nm 1985 v nm 1993 c kin ton thnh U ban Quc gia v s tin b ca ph n (NCFAW) ch o v gim st mnh m hn i vi cc n lc quc gia trong vic tun th Cng c CEDAW. Nm 2008, vic qun l

Cc bin php chin lc bo m tc ng a cp t c nhn, gia nh, cng ng, ngi/t chc cung cp dch v, quc gia (5 vng trn trong cng)
C cu t chc hin ti ca Vit Nam bo m c c c ch v cc bin php chin lc to ra tc ng a cp - bao gm c nhn, gia nh, cng ng, ngi/t chc cung cp dch v v quc gia. C cu ny bao gm U ban Nhn dn cp a phng, Mt trn T quc v cc t

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

35

chc qun chng c t chc cc cp quc gia, tnh, huyn v x. Cc c quan t chc ny c nng lc c th tip cn cc nh hoch nh chnh sch cng nh cc c nhn v gia nh cp cng ng. Khung php l v chnh sch nhm thc hin Lut Bnh ng gii v Lut Phng, chng bo lc gia nh ch ra vai tr v trch nhim ca tt c cc thit ch tt c cc cp ni trn.

tuyn truyn vn ng, thay i cc chun mc gii v thay i s k th (vng trn mu vng)
Bng chng thu c qua cc cuc tr chuyn cho thy cc yu t v bin php chin lc ny l cn thit c th gii quyt thnh cng vn BLG. Vit Nam, mc d c ch chnh tr v cc bin php nng cao nng lc, nhng vic thay i cc chun mc gii cng nh s k th vn cn l nhng thch thc.

Cc bin php c to thnh bi ch chnh tr, cam kt ti chnh, nhu cu nng cao nng lc, cng tc

36

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

a dng ha cc bin php can thip (cc trong m hnh)

Tuy cc bi cnh rt khc nhau, nhng cc ti liu hin c u cho thy cc bin php can thip a dng, phong ph l nhng hp phn quan trng ca chin lc ton din x l vn BLG. Cc hp phn ny bao gm (r sot li cc trong m hnh): khung php l v chnh sch; thay i cc chun mc, vai tr v hnh vi gii; dch v h tr nn nhn ca BLG; tng quyn nng cho ph n v tr em gi tc nhn thay i; tp hun cho cn b y t, cng an, t vn vin v cc i tng khc c lin quan; gio dc k nng sng; tng cng an ninh kinh t cho ph n; nng cao nhn thc v huy ng s tham gia ca cng ng; gio dc trc tip, bao gm gio dc theo nhm v gio dc ng ng; v t chc cc chin dch truyn thng i chng. Thng tin c c t vic r sot cc hot ng phng, chng BLG v tng cng BG do Nhm GAP cho thy c khong 43 t chc13 ang hot ng trong lnh vc cung cp dch v lin quan n BLG v BG. Khong 30 nh ti tr v t chc ang cung cp kinh ph cho cc chng trnh ny. Tham gia sng kin ny gm cc c quan ti tr v cc b ngnh cc cp khc nhau. V d nh Chng trnh chung gia Chnh ph Vit Nam v LHQ v Bnh ng gii c thc hin nm 2009, nhm nng cao nng lc cho cc c quan nh nc cp trung ng, cc hot ng can thip cc ngnh c th, cc chng trnh c thc hin cp cng ng thu ht s tham gia ca cc t chc qun chng v x hi dn s. Tuy nhin, cc sng kin ny c thc hin mc d n th im quy m nh (UNFPA, 2007). Mc d cc khun kh php l v chnh sch ca cc hot ng c cp phn trn, nhng nt ni bt ca cc khung php l ny c tm tt di y:

1. Nng cao nhn thc cng ng; thch thc cc chun mc, vai tr v hnh vi gii; t chc cc chin dch truyn thng i chng
Mt vi d n Vit Nam ch trng vic nng cao nhn thc ca cc thnh vin trong cng ng, lnh o a phng v cc nh hoch nh chnh sch nhm to ra mi trung thun li cho vic ngn nga BLG. Mt s d n khc thnh cng trong vic lp ra nhng Ban Ch o lin ngnh v ginh c s ng h ca chnh quyn a phng, ca cc t chc qun chng, lc lng cng an v nhn vin y t. Cng vi cc bui sinh hot cu lc b, nhiu ti liu gio dc v truyn thng c bin son v phn pht, ng thi, mt s cuc thi v chin dch gio dc nhn thc c t chc nhm nng cao nhn thc v thay i thi ca cng chng i vi cc chun mc v gii. Nm 2009, Vit Nam pht ng mt chin dch trn phm vi ton quc vi tiu Mnh l n ng, mnh chng bo lc gia nh Mc ch ca chin dch ny l nhm thay i cc chun mc, khun mu v gii, thc y vai tr v hnh vi tch cc ca nam gii tui t 18 n 45, coi y nh mt bin php tip cn ngn nga BLG. Hai c quan ng ch tr d n ny l B VHTTDL v T chc Ha bnh v Pht trin vi 25 i tc, trong c cc t chc qun chng, cc c quan phi chnh ph trong nc v quc t, cc c quan thuc LHQ v C quan Hp tc kinh t v pht trin quc t Ty Ban Nha (AECID) tham gia ng gp tr gip k thut v kinh ph. Mt trong cc hot ng ca d n ny l t chc cc nhm trao i cp cng ng vi nam gii ti 16 tnh tho lun v cc thng ip ca chin dch v mi h th hin nhng thng ip thng qua hnh vi ca mnh lin quan ti BG

13 Trong hot ng r sot, c khong 41 t chc. Tuy nhin, cng bit thm l COHED v LIFE, 2 t chc Phi chnh ph trong nc, cng thc hin d n nghin cu v cc bin php lng ghp gii trong cc dch v chm sc v cha tr nhm p ng nhu cu ca ph n chung sng vi HIV/AIDs

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

37

v BLG. Hi Lin hip Thanh nin cn xy dng cc cu lc b nam gii hot ng di hi hn vi s h tr ca UNIFEM, coi y l din n nam thanh nin th hin quan im ca mnh i vi cc chun mc gii v BLG. Hot ng thu ht s tham gia ca nam gii v trc tip cung cp dch v cho nhng th phm ca BLG cng c khi ng. Cc t vn vin ca CSAGA, Trung tm Ph n v pht trin (CWD), Trung tm Sng kin sc khe v dn s (CCIHP) v S Y t H Ni trong nhiu trng hp thu c nhng kin thc v k nng cn thit lm vic vi cc ti phm BLG. Cn c mt s m hnh cu lc b dnh cho nhng nam th phm ca BLG v cho nam gii ni chung, v d nh m hnh Cu lc b lm chng v lm cha trong d n ca RaFH, hay Cu lc b n ng do CCIHP lp ra. Hi Nng dn cng lng ghp truyn thng v vn BG v BLG vo cc cuc sinh hot hi vin v mi y cn tin hnh lp tp hun u tin v cch lm vic vi cc nam th phm BLG. CSAGA cng rt tch cc phi hp vi cc t chc khc trong vic m rng hot ng ra cng chng, thng qua cc phng tin truyn thng i chng. Trung tm trin khai mt chin dch tuyn truyn chng BLG, bao gm nhiu hnh thc nh phim nh, tr chuyn, giao lu trn truyn hnh, mt lot chng trnh pht sng v Lut Phng, chng bo lc gia nh, 5 chng trnh dnh ring cho i tng nam gii v 58 s pht sng trc tip trn i Pht thanh tit mc Hi p. UNODC cng phi hp vi CSAGA v B Cng an xy dng b phim truyn hnh Ph v s im lng, c pht sng trn i Truyn hnh trung ng nm 2009, nhm nng cao nhn thc v vn BLG v vai tr ca cng ng cng nh ca ngnh t php trong vic gii quyt vn ny. CSAGA cng vi t chc Oxfam Anh xy dng mt d n phi hp vi i Truyn hnh trung ng v cc nh bo trong nc nhm thay i cc khun mu v gii Vit Nam. Bt u t nm 2008, chng trnh ph sng ton quc Ca s tnh yu ca i Pht thanh Ting ni Vit Nam lng ghp ch BLG vo ni dung chng trnh. T cui nm 2008 n u nm 2009, Hi Lin hip ph n v UNIFEM thu thp c trn mt triu ch k ca c nam gii v ph n
38
Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

trong chin dch Ni KHNG vi bo lc chng li ph n do hai t chc ny pht ng.

2. Dch v h tr nn nhn
Cng an v ngnh t php Vit Nam c khung php l, theo nn nhn ca nn bo lc c quyn yu cu n b, khc phc hu qu khi b phn bit i x; cng an v ngnh t php c th ng ph vi nhng tnh hung bo lc i vi ph n bng cch bo v cc nn nhn v bt gi, truy cu trch nhim ca k gy bo lc. V d, theo Lut Phng, chng bo lc gia nh, nn nhn b bo lc c quyn i li nhn phm, quyn yu cu cng an v ta n bo v cuc sng ca h v quyn c hng cc li ch hp php (Nc CHXHCN Vit Nam, 2007). iu 74 ca Hin php quy nh nn nhn c quyn khiu ni v t co, cn Lut T tng hnh s quy nh bn ng n t co c quyn yu cu c quan tin hnh t tng bo v h khi b hm do, quy nhiu hoc b e da (Chiongson, 2009). Cng an, Ta n v c quan iu tra c quyn p dng nhng bin php cn thit nhm ngn chn bo lc, bo v nn nhn v trng pht k phm ti. Ty thuc vo hnh thc bo lc v mc nghim trng ca thng tch, k phm ti BLG s c xt x theo Lut hnh chnh hay Lut hnh s. iu ny c nu trong phn khung php l v chnh sch. Nn nhn b bo lc cng c th tm n c quan t php thng qua h thng tr gip php l. H thng tr gip php l chnh thc c thnh lp nm 1997 c th h tr tt hn nhng ngi yu th. cp trung ng, c quan tr gip php l cp quc gia c t trong B T php. Tt c 63 tnh, thnh Vit Nam u c Phng Tr gip php l trc thuc S T php tnh. Ngoi ra, cn c khong 3.000 Cu lc b tr gip php l cp x. H thng ny cung cp dch v php l min ph, bao gm t vn php l, i din php l, lm n v ha gii thng qua i ng cn b php l v cng tc vin trong h thng. Hin nay, cc nn nhn ca BLG v nn nhn ca nn bun bn ngi c tr gip php l min ph trong

khun kh d n H tr h thng tr gip php l Vit Nam, 2005-2009 do C quan Hp tc pht trin quc t Thy in (SIDA), C quan Pht trin v hp tc Thy S (SDC), Oxfam Novib (H Lan) v C quan Cu tr tr em ca Thy in (Save the Children Sweden) ng ti tr14. Lut Tr gip php l nm 2006 quy nh ngi ngho, dn tc t ngi, ngi gi c n, ngi tn tt, tr em khng ni nng ta, nhng ngi c cng vi cch mng c quyn c tr gip php l (min ph). Ngoi ra, ph n nn nhn b bun bn, nn nhn ca bo lc gia nh v nhng ngi chung sng vi HIV/AIDs u c cung cp dch v tr gip php l min ph trong khun kh d n H tr h thng tr gip php l Vit Nam 2005 2009. Tuy nhin, Lut Tr gip php l li khng nu nn nhn ca BLG cng nm trong cc nhm c iu kin c tr gip min ph (Cc Tr gip php l quc gia, 2009). Mc d hin nay trn ton quc c khong 800 cn b tr gip php l v hn 8.000 cng tc vin tr gip php l, nhng nhng ngi ny thng tham gia nhiu hn vo cc t ho gii. Cc t ho gii ny ng vai tr rt quan trng trong gii quyt bo lc gia nh. Tuy nhin, mc cc cng tc vin h tr php l cho ph n t hiu qu n mc no s c cp k phn thch thc, c bit l on ni v cc phng php tip cn ho gii. Mc d c khung php l tin b v h thng h tr php l, cc nghin cu hin nay v bo lc gia nh, bun bn ph n v bo lc tnh dc cho thy s trng hp tip cn h thng dch v php l thp hn rt nhiu so vi cc trng hp b bo lc gii trn thc t (ION, 2009a, Minh 2007, UNODC, 2005). Ngoi ra, hu ht cc nn nhn ca bo lc gia nh cho bit, h khng tm kim s h tr ca cng an hoc h thng ta n (IOM, 2009a; Minh, 2007; UNODC, 2005). Nn nhn thng ch tip cn dch v php l hay ta n trong trng hp h b bo lc c bit nghim trng, hoc ch khi h nh ly d (IOM, 2009a; Minh, 2007; Mai v

cng s, 2004). Nhng ph n b lm dng him khi tit l h b bo lc tnh dc, coi l bng chng ca s lm dng hoc coi l l do h tm kim s h tr. ni ny ni khc, cc ti liu nghin cu cho thy bo lc tnh dc Vit Nam, trong c ti hip dm, vn cha c bo co y (IOM, 2009a; Hin, 2008). Mt s cuc phng vn c thc hin vi i din ca cc ngnh cng an v t php nhm phc v cho Bo co ny cho thy hu nh tt c cc v hip dm c bo co u xy ra ngoi hn nhn. Tr em gi v v ph n b bun bn k rng h c n cng an tm kim s tr gip v mt vi ngi trong s h ra ta lm chng trng pht nhng k bun ngi (trch t cc cuc phng vn cc tr em gi v ph n b bun bn, 2009). Nhng ngi lm mi dm cho bit h khng tm cng an nh tr gip v b k th v mi dm b coi l ngh bt hp php ( Vn Qun, 2009). Nh nu trn, Cc Tr gip php l quc gia thc hin mt s d n nhm tng cng nng lc ca cc n v cung cp dch v tr gip php l v m bo kh nng tip cn dch v ca cc nhm i tng, trong c cc nn nhn ca BLG, vi s h tr ca cc c quan Chnh ph ca Vit Nam v cc t chc quc t. Mt nghin cu mi y cho bit s ngi tm kim s tr gip php l t nm 1998 n nm 2006 tng t 22.802 ngi ln 175.297 ngi (L, 2008). Tuy nhin, i din ca Cc Tr gip php l quc gia cng cho bit hin cha c s liu c th v cc v BLG v bun bn ngi. Mt khc, UNODC hin ang trin khai mt d n nhm tng cng nng lc ca ngnh t php v thc thi php lut ng ph vi nn BLG. D n ny h tr B Cng an v B T php xy dng cc vn bn hng dn thc hin Lut Phng, chng bo lc gia nh, t chc tp hun cho lc lng cng an, cnh st v cn b t php, ng thi tng cng nng lc cho Cc Tr gip php l quc gia. UNODC cng h tr vic xy dng cc phng php tip cn c th v t php hnh s trn c s kt qu kho st cc bin php x l ca lc lng t

14 ang xy dng giai on m rng ca d n H tr h thng tr gip t php Vit Nam giai on 2010-2012 vi s ti tr ca SDC v Oxfam Novib.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

39

php hnh s i vi BLG v cht lng dch v dnh cho cc nn nhn (s c cng b vo cui nm 2010). Cc d n ti cc c s y t v t chc cng ng h tr vic chuyn tuyn v cc n v tr gip php l cho ph n v gia nh h trong trng hp xy ra BLG. Ngoi ra, CSAGA cn xy dng mt mng li cc lut s tnh nguyn c th h tr php l cho mt s trng hp b BLG nghim trng. Tuy nhin, cho n nay, h mi ch c th h tr mt s lng nh ph n. Sng lc v chm sc sc khe Nhn thy rng c s y t l mt im khi u tt cho vic sng lc v iu tr nhng ph n b bo lc v cc nhn vin y t ng vai tr quan trng trong vic nhn din v h tr nhng ph n , ngnh y t phi hp vi mt s NGO v cc c quan thuc LHQ thc hin th im m hnh can thip i vi BLG. Trong m hnh Ipas15, sng lc BLG c lng ghp vi t vn trc no ph thai ti Bnh vin T D TP H Ch Minh. M hnh ny bao gm c cng tc sng lc i vi tt c cc ph n v em gi trn 15 tui n bnh vin no ph thai. Pathfinder International cn hot ng nhm nng cao nhn thc ca cc nhn vin y t v vn no ph thai nhm la chn gii tnh thai nhi, ng thi nng cao nng lc cho h bng vic trau di k nng v kin thc chuyn mn v sng lc cng nh v chuyn tuyn i vi cc v vic BLG. Mt s d n khc ang c thc hin ngnh y t, lm cho y tr thnh xut pht im, trong c mi quan h i tc ti Bnh vin c Giang gia S Y t H Ni, Hi ng Dn s v CSAGA. Ngoi ra cn c mt d n ca CCIHP/CIHP ti Ngh An, mt d n ca UNFPA ti Ph Th v mt d n na ca UNFPA ti Bn Tre (UNFPA, 2007; CIHP & AED, 2009) cng ang thc hin vi ngnh y t. Khi cc nhn vin y t pht hin thy nn nhn BLG thng qua cng tc sng lc, h s chuyn nhng ph n ny n nhng trung tm t vn ng trong khun vin bnh vin hoc ng ni khc, nhng c s phi hp vi bnh vin. Ngoi
15 Ipas l mt t chc phi li nhun.

vic iu tr nhng thng tn v th cht v tm l do BLG gy ra, cc c s y t cng c th cho php cc nn nhn li bnh vin mt vi ngy trnh tip tc b bo lc. Thng tin t cc cuc phng vn cho thy vic sng lc v h tr ti c s y t thc s cu sng c nhiu ph n (S Y t H Ni, 2009). Thnh cng ca cc m hnh lng ghp x l BLG ti cc c s y t gip B Y t tin ti xy dng mt s chnh sch p ng Lut Phng, chng BLG. Bn cnh Thng t Hng dn phng, chng v x l BLG, B Y t sa i Hng dn v Chun quc gia v chm sc sc khe sinh sn, b sung mt chng mi v cch thc lm vic vi cc nn nhn ca BLG v km theo d tho cc ti liu tp hun (ang ch ph duyt). iu ng tic l nhng chnh sch tch cc ny vn cha c trin khai thc hin rng ri. Mt s d n khc, trong c d n ca COHED/LIFE/i hc Boston v Trung tm Y t v Pht trin cng ng (CEPHAD) cn cung cp thng tin, t vn v cc dch v chuyn tuyn cho nhng ngi chung sng vi HIV/AIDS. Tuy nhin, cc m hnh ny cn giai on ban u v ang gp phi mt s tr ngi, nh s k th i vi ngi sng chung vi HIV/AIDS, nng lc hn ch ca cc nhn vin y t v thiu cc dch v chuyn tuyn. T vn cp cng ng, c cc T ho gii, vi thnh phn gm Ch tch U ban Nhn dn s ti, i din cc t chc qun chng nh Hi Lin hip ph n, Mt trn T quc v trng thn, bn, khu ph ni ngi ph n sinh sng. T ha gii c trch nhim hp tc vi ph n v gia nh ang tri nghim mt hnh thc xung t no - vi t cch l cn b ha gii v ngi t vn (Nc Cng ha XHCN Vit Nam, 2007). Nhng nhn chung, cc thnh vin ca t ho gii thng l nhng tnh nguyn vin, h khng c tp hun v k nng t vn cng nh kin thc v lut php. Do , h t vn v ho gii da trn kin thc v kinh nghim ca h m thi.

40

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

 nng cao hiu qu ca cc t ha gii, mt s d n bi dng cho h k nng t vn, kin thc v BLG v lut php. Tuy nhin, hot ng ny i hi rt nhiu thi gian v ngun lc mi c th trin khai trn phm vi ton quc. Nhng trung tm t vn c thnh lp ti cc c s y t trong khun kh d n ca S Y t H Ni/PC/CSAGA, CCIHP v UNFPA h tr hiu qu cho cc nn nhn ca BLG. Nhng nn nhn ny c th c chuyn n cc trung tm t vn t cc mng li hoc cc c nhn ti cng ng - nh cc t chc qun chng, nhn vin y t x, cng tc vin dn s, v.v Cc trung tm ny t vn cho cc nn nhn v lp k hoch

an ton, sc khe tinh thn, gim stress, lng t trng, ra quyt nh v thc hin vic chuyn tuyn ti cc dch v x hi v php l khc nu cn. Cc Trung tm ny cng cung cp dch v cho nn nhn, nhng ngi c chuyn tuyn thng qua cc mng li cp cng ng, nh cc t chc qun chng, cn b y t x, cng tc vin dn s v.v Bng di y th hin s lng khch hng n 5 trung tm t vn ca S Y t H Ni/ PC/ CSAGA, CCIHP v UNFPA.Cc s liu cho thy tm quan trng ca vic kt ni dch v sng lc vi cc mng li t vn v cng ng.

S lng khch hng n cc trung tm t vn 5 bnh vin, tnh n thng 6/2009 (L Th Phng Mai, 2009)
BV Ca L (Ngh An) S lng khch hng T l % c cc c s y t chuyn tuyn S nn nhn ca BLG * BV Bnh i (Bn Tre) BV oan Hng (Ph Th) 37 60% 37 BV c Giang (H Ni) 3,999 20% 1,383 BV ng Anh (H Ni) 305 26% 305

94 37% 94

131 67% 108

* Cc trung tm t vn ny cn t vn v cc vn khc v sc kho tnh dc v sinh sn

C mt s m hnh t vn cho cc nn nhn ca BLG. l cc trung tm t vn cng ng, nh d n ca Trung tm Sc khe sinh sn v gia nh (RaFH), t vn thng qua cc nhm t lc ca cc nn nhn b BLG, ngi di c v ph n b bun bn. CSAGA, Trung tm T vn v tm l, tnh yu, hn nhn v gia nh (LMF) v Hi Lin hip ph n thc hin t vn v BLG trc tip v qua ng dy nng. D tho Thng t ca B VHTTDL v Hng dn thc hin phng, chng bo lc gia nh c phc tho k hoch xy dng cc trung tm t vn, a ra cc quy nh v tiu ch v ti liu tp hun v bo lc gia nh v cp chng ch cho t vn vin. y s l mt bc quan trng pht trin ngun t vn vin c cht lng v phng, chng bo lc gia nh cp quc gia.

Nh tm lnh Hin nay, c nc mi c 10 nh tm lnh, trong c 2 nh dnh cho nn nhn BLG v con ci h. 8 nh tm lnh cn li dnh cho ph n v tr em gi l nn nhn ca nn bun bn ngi, do Hi Lin hip ph n v B LTBXH qun l vi s h tr k thut v ti chnh ca cc T chc phi chnh ph quc t v cc nh ti tr16. Cc nh tm lnh to iu kin cho ph n v tr em gi c th tip cn cc dch v chm sc sc khe, t vn, gio dc, dy ngh v mt s k nng sng. Mt s nh tm lnh cn c nh tr. Hu ht cc nh tm lnh c mi lin kt cht ch vi cc c quan h tr php l v cc dch v x hi khc, nhng kh nng tip nhn ca cc nh tm lnh ny rt hn ch. V d, nh tm lnh do Hi Lin hip ph n v Trung tm Ph

16 Cc nh tm lnh cho nn nhn BLG H Ni v Hu, cn cc nh tm lnh cho nn nhn nn bun bn ngi c H Ni, Lo Cai, TP Lng Sn, TP H Long, TP Long Xuyn (2), Cn Th v TP H Ch Minh.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

41

n v pht trin qun l ch c th phc v c 20 ph n mt lt v t thng 3/2007 n thng 11/2009 mi ch tip nhn c 149 nn nhn BLG v 41 nn nhn ca nn bun bn ngi. a ch tin cy UNFPA v SDC h tr Hi Lin hip ph n Vit Nam d n nhm lng ghp bnh ng gii trong gia nh trong Chng trnh Dn s v chm sc sc khe sinh sn. D n ny to ra mt lot a ch tin cy cho cc nn nhn b BLG Thi Bnh. Cc a ch ny l ni ph n b bo hnh c th lu li cng gia nh ch nh trong khi cn b d n tm cch tip cn vi ngi chng hoc vi th phm gy bo lc. M hnh ny ang c Hi Lin hip ph n tip tc th im Bn Tre nh mt b phn trong khun kh mt d n ln hn v tng cng nhn thc v s gip trong cng ng v ngnh y t. Theo nh gi ca UNFPA, tuy m hnh ny c th l mt bin php la chn tim nng trong bi cnh thiu ngun ti tr cho cc nh tm lnh. Tuy nhin m hnh ny cng i hi s gn kt x hi mnh m v tnh sn sng gip ngi khc. M hnh ny cng t ra mt s cu hi v tnh kh thi ca n cng nh s an ton cho c nhng ngi ph n v gia nh ch nh ca a ch tin cy (UNFPA, 2007:57).

khai trn ton quc (UNFPA, 2007). Tuy nhin, mt im tch cc l vic nh gi v r sot a bn d n cho thy thi ca cc cn b y t v bnh ng gii v BLG c nhng thay i ng k nh c cc hot ng tng cng nng lc, nng cao nhn thc, h tr v gim st. Cc cn b y t tch cc hn trong cng tc sng lc v xc nh cc trng hp BLG, khng ch vi nhng trng hp b bo lc v thn th m c cc trng hp bo lc v tm l. V d, kho st hu can thip ca Hi ng Dn s cho thy t l cn b y t bo co v xc nh cc trng hp bo lc tm l v cng bc tnh dc sau kho st hu can thip cao hn hn so vi t l trong kho st tin can thip: 42,4% v 20,3% so vi 18,9% v 6,8 % trong kho st tin can thip (P<0.001) (L Th Phng Mai v cng s, 2005). Cc cn b y t cng gp phn ph v s im lng v BLG trong lnh vc y t. Tuy nhin, vn cn mt b phn ng k vn gi quan im bt bnh ng gii truyn thng (UNFPA, 2007; CIHP & AED, 2009; L Th Phng Mai & cng s, 2005). Kho st hu can thip cho thy 55% cn b y t cho rng nam gii phi t ra mnh l ch gia nh, cn 73% quan nim rng ngho i l nguyn nhn ca BLG v 62% cho rng ru ch, c bc l nguyn nhn ca BLG. Ch c 27% cn b y t tin rng bt bnh ng gii l nguyn nhn gy ra BLG (L Th Phng Mai v cng s, 2005). Cc cn b y t cp n mt s kh khn khc trong cng tc sng lc BLG, nh thi gian hn hp, lo s gy xc phm cho ph n, lo s k phm ti tr th khi nn nhn tr v nh v quan nim rng gii quyt bo lc khng phi l trch nhim ca ngnh y t (Jonzon, ng Vng v cng s, 2007; UNFPA, 2007). Cho n nay, s lng cng an v cn b t php c tp hun cn mc khim tn, nhng mt s d n v phng, chng BLG t chc cc kho tp hun ngn hn cho i ng cn b ny. B T php v B Cng an n lc ph bin ti liu v Lut Phng, chng bo lc gia nh ti tn cp c s. V d nh d n do UNODC h tr v Tng cng nng lc ca ngnh t php v thc thi php lut, nhm phng, chng v x l BLG Vit Nam. D n t chc cc kha tp hun nhm nng cao nhn thc cho cn b

3. Tp hun nhn vin y t, cng an, t vn vin v nhng i tng khc

Mt s d n quy m nh nhm tp hun cho cn cn b chuyn mn, nhng ngi tip xc trc tip vi cc nn nhn ca BLG c th im ti Vit Nam. Nh nu phn trn, cc nhn vin y t c tp hun v BLG, cc k nng sng lc v t vn, nh mt b phn ca ba d n trong ngnh y t v sng lc v cung cp dch v cho cc nn nhn BLG do S Y t H Ni/PC/ CSAGA, CCIHP v UNFPA thc hin. Hin ti, chng trnh ging dy ca cc trng i hc v cao ng y t cha cp n vn BLG. Mc d B Y t lng ghp cc ni dung v BLG vo ti liu o to Hng dn v Chun quc gia v chm sc sc khe sinh sn, nhng vic o to v ni dung ny vn cha c trin

42

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

ca B T php v B Cng an trong x l vn BLG v cui cng s c lng ghp vo chng trnh ging dy ca Hc vin Cnh st v trng Cao ng T php.

4. To quyn nng cho tr em gi v ph n - tng cng nng lc hnh ng v an ninh kinh t

C nng lc hnh ng theo sng kin ring ca mnh, ngha l nng lc hnh ng, v bn cht chnh l linh hn v tri tim ca qu trnh to quyn nng cho ph n. Nng lc hnh ng hm rng ngi ph n c c nhn thc v nhng k nng cn thit thc hin nhng g h mun lm, cng nh kh nng nhn bit v s dng bt k ngun lc c c thc hin iu . Nhng hot ng h tr vic to quyn nng cho ph n bao gm vic xy dng cc nhm t lc, hun luyn k nng sng, gio dc v o to ngh, ng thi h tr v mt php l v ti chnh h hnh ng. Nhm t lc hoc nhm h tr l din n cho cc nn nhn BLG h chia s kinh nghim, hc hi cc k nng sng v t to quyn nng cho mnh, c s dng rng ri trn ton cu nh mt cch thc hiu qu v t tn km nhm thc y nng lc hnh ng ca ph n. Mt s t chc Vit Nam, nh CSAGA, RaFH, v CCIHP phi hp vi Hi Lin hip ph n c s, thnh lp cc nhm t lc trong cc nn nhn BLG. D n ca CCIHP cho thy ph n tng bc c nng cao quyn nng thng qua cc hot ng ca d n v mc tng quyn nng ca h cng chu tc ng ca nhng yu t khc, nh tnh trng bt bnh ng gii trong cng ng, cc gi tr vn ho - x hi, cht lng v mc hiu qu ca cc dch v h tr (Quch, 2009). IOM, CSAGA, Trung tm Nghin cu v sc kho gia nh v pht trin cng ng (CEFACOM) v T chc Pht trin cng ng v sc kho nh sng (LIGHT) cng lp ra cc nhm t lc trong nhng ngi di c tng b BLG, kt ni h vi cc c s cung cp dch v t vn, sc kho v cc dch v khc. S tr gip ny mang li nhng kt qu tch cc (IOM, 2009b). Cc m hnh t lc cng ang c s dng trong

mt s d n v phng, chng bun bn ngi, nh m hnh ca IOM v Trung tm H tr gio dc v nng cao nng lc cho ph n (CEPEW). Cc hot ng sng to nh chp nh, ca ht v ng kch cng c mt s nhm s dng nh l nhng cch thc gip cc nn nhn ni ln nhng tri nghim ca h. Mt s nhm t chc cc hot ng quy m nh h tr cho vic tng quyn nng cho ph n thng qua dy ngh v cc phng php lm kinh t khc. V d, t chc Qu Chu (Asia Foundation) vi mc tiu thc y quyn nng v an ninh kinh t ca ph n nh mt cch ngn nga nn bun ngi - nng cao nng lc cho Trung tm Dy ngh tnh An Giang nhm phc v cc i tng ph n v em gi tnh ny. T chc Oxfam Anh thc y vic nng cao kh nng kinh t ngn nga nn bun ngi thng qua cc cu lc b ph n nh mt hp phn trong danh mc d n hp tc ca h. Ngoi ra, cc nh tm lnh cng c cc hot ng dy ngh v h tr ph n tm vic lm.

5. Gio dc k nng sng v gio dc trong nh trng

K nng sng, trong c cc k nng v xc nh mc tiu, ra quyt nh, giao tip, quyt on v thng thuyt, c th gip ph n ngn nga v gim thiu bo lc trong quan h vi nhng ngi khc. CSAGA s dng vic gio dc k nng sng kt hp vi cc nhm t lc nh mt trong nhng bin php chin lc nhm tng quyn nng cho ph n, k c nhng ngi cn ang sng trong mi quan h bo lc. Cc nh tm lnh dnh cho cc nn nhn ca BLG v nn bun bn ngi cng s dng gio dc k nng sng nh mt nhn t chnh trong cc dch v ca h. Kinh nghim hay t cc chng trnh gio dc k nng sng cho thy, do tnh trng bt bnh ng v gii nn ph n kh c th thc hnh cc k nng sng m khng lm gia tng nguy c b bo hnh. Tuy nhin, khng nn li cho ph n l nguyn nhn gy ra s bo hnh bi v h la chn s dng cc k nng sng. Mt trong nhng bin php hiu qu nht
43

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

phng, chng BLG l dm thch thc cc chun mc bt bnh ng gii v thc y BG ngay t la tui nh. Trong nhiu nm qua, ngnh gio dc n lc lng ghp BG, sc kho sinh sn v HIV/AIDS vo chng trnh cho ging dy hc sinh, sinh vin. Mt s d n cp ti vn lm dng tnh dc trong cc chng trnh ngoi kho (UNFPA, 2007). Ngoi ra, B Gio dc v o to s sm lng ghp ni dung phng, chng BLG vo chng trnh ging dy cho hc sinh. D tho chng trnh ging dy c bao gm mt s bi hc v cc loi BLG - trong c lm dng tnh dc v quy ri tnh dc, ng thi nng cao hiu bit v Lut Phng, chng bo lc gia nh. Vi s h tr ti chnh ca SDC, RaFH ang tin hnh th im mt d n a vn BG v BLG vo hot ng ca cc trng mu gio v tiu hc Ninh Bnh. nh gi cc hot ng d n cho thy cc hot ng ny rt th v v sng to; cc em hc sinh chng t mc hiu bit tt i vi cc ni dung trnh by (Greig v Phng,

2009). Nm 2008, vi s h tr ca UNFPA, CSAGA bin son mt cun sch hng dn thc hin hot ng ngoi kho v BG v BLG dnh cho gio vin. Cun sch ny c s dng th im ti Bn Tre v 265 gio vin trung hc c s v trung hc ph thng tham gia tp hun. Kt qu l ni dung BLG c a vo cc bi hc ti 312 lt (UNFPA, 2008). Ngnh gio dc cng c th h tr trong vic pht hin v sng lc trng hp b BLG, nhm bo m chuyn tuyn ng cc nn nhn b bo lc. Ngoi ra, cng cn bo m rng ni dung phng, chng BLG c a vo chng trnh ging dy ca cc ngnh khc nhau nh gio dc, y t, cng an, to n v sinh vin cc ngnh cng tc x hi. Tuy nhin, cho n nay, ni dung BLG vn cha c lng ghp vo bt c ti liu ging dy no cp i hc v UNFPA ang c k hoch lm vic vi B Y t a ni dung v BLG vo cc trng i hc y v cao ng y.

44

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Nhng thch thc trong vic tip cn dch v

Mc d kh nng tip cn dch v Vit Nam ang c ci thin, song vn cn mt s bt cp v ro cn ngn tr ph n n vi cc dch v ny v cn c tip tc ci thin.

Cn c khung php l hng dn thc hin r rng v hiu qu hn

Khung php l hin hnh v BLG vn cn hng dn r rng v hiu qu hn cho cng an, nhn vin t php v nhng ngi cung cp dch v tr gip php l. Mt nghin cu do UNIFEM ti tr v r sot cc vn bn php lut lin quan n gii quyt bo lc i vi ph n cho thy mt s hnh thc bo lc cha c nh ngha r trong php lut hin hnh (UNIFEM, 2009). V trong cc vn bn php lut ny cha c mt nh ngha r rng hay mt quy nh c th no v cm quy ri tnh dc. B Lut Hnh s nm 1999 cng khng c iu khon no v ti cng bc tnh dc trong hn nhn. Ti ny c c cp ti Lut Phng, chng BLG, nhng ch nu cc bin php pht tin v pht hnh chnh. Do vy, truy t ti danh ny, cc thm phn c th quyt nh vn dng mt s iu khon khc ca B lut Hnh s17. V mc d Lut Phng, chng bo lc gia nh c quy nh thm mt s ch dn, nhng nh nu trn, cc cn b cng an v thm phn vn nhn mnh n nhng kh khn trong vic xc nh hnh vi vi phm thuc loi ny mang tnh hnh s hay dn s. Cc cn b cng an c phng vn chia s rng s thiu r rng ni trn khin h gp kh khn trong vic quy cho k phm ti bt c ti danh no ngoi ti bo hnh v thn th hoc bo hnh nghim trng v tinh thn trong mt vi trng hp.

Th im cc hot ng can thip quy m nh

Phn ln cc chng trnh can thip i vi BLG Vit Nam u mi ch giai on th nghim v c quy m nh. Ly v d, c nc hin ch c 2 nh tm lnh cho cc nn nhn BLG, 8 nh tm lnh cho tr em gi v ph n b bun bn, 5 bnh vin c cc d n sng lc cc ca b bo hnh v cung cp dch v t vn cho ph n. Mt s lng hn ch cng an v cn b t php c tp hun v bnh ng gii v BLG. Ngoi ra, cn c mt s chng trnh da vo cng ng v trung tm t vn, nhng quy m cn tng i nh so vi nhu cu thc t.

S phi hp lin ngnh cn hn ch

Trong khi mt s d n n lc tng cng s phi hp lin ngnh, thc tin cc d n khc li cho thy s phi hp ny cn nhiu hn ch. Thiu s phi hp v cng tc gia cc nh cung cp dch v v cc d n dn n nhng hn ch v s sn c v tnh hiu qu ca cc dch v chuyn tuyn (UNFPA, 2007; Greig v Phng 2009). Mt s bng chng t cc cuc phng vn cho thy cc t vn vin khng dm m bo l cng an v ta n s h tr y cho nhng nn nhn m h c th chuyn tuyn, trong khi vic theo di i tng sau khi chuyn tuyn gia cc ngnh hu quan li rt hn ch (Greig v Phng, 2009). Kt qu kho st mt bnh vin c d n sng lc nn nhn BLG cho bit ch c 16,7% nhn vin y t c hi cho bit h c tip tc theo di sau khi gii thiu bnh nhn n cc trung tm t vn (L Th Phng Mai, 2005:34). Thm vo , tnh trng thiu ngi lm cng tc x hi Vit Nam dn n nhng kh khn cho cc nh cung cp dch v trong vic tip tc theo di v h tr nn nhn ca BLG.

Kin thc hn ch v thi thiu nhy cm gii

Chnh quyn a phng, nhng ngi cung cp dch v y t, cng an, thm phn, nhng ngi cung cp s tr gip php l v thnh vin cc t ha gii hiu bit cn rt hn ch v Lut Phng, chng bo lc gia nh. H cn c nhng thi v k nng thiu tnh nhy cm gii trong khi lm vic vi cc nn nhn BLG. Mt s nn nhn khi c phng vn chia s rng cc nh chc trch a phng ni h sinh sng khng tch cc can thip i vi cc trng hp BLG v cn

17 Nu ngi chng s dng v lc hay e do s dng v lc, li dng li th khi nn nhn khng th t v, hay s dng cc th on khc giao cu vi nn nhn tri vi nguyn ca nn nhn, thm phn c th quyt nh p dng bt k iu khon no ca B lut Hnh s, nh iu 104 Ti c gy thng tch

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

45

quan nim ph bin cho rng l vic ring ca mi gia nh. iu ny cng cn tr ph n tm kim s h tr khi b bo hnh: S h tr ca chnh quyn a phng cn rt hn ch. Khi ti gi cho cng an, h hi ti ti sao ti hay gi h nh vy? H ni rng h bit v lut, nhng h cha c tp hun. H ni h cn rt nhiu vic khc phi lm, v bo lc gia nh khng phi l chuyn mn ca h. H bo ti sao khng ly d i cho ri. Nn nhn BLG Mt bo co nm 2009 ca Cc Tr gip php l quc gia cng ch ra rng a s cc nhn vin tr gip php l cha c o to bi bn v k nng lm vic vi nn nhn BLG v h vn thy rng vic cung cp nhng dch v hiu qu v nhy cm cho cc khch hng ny l mt thch thc ln. Mt s nhn vin ca Cc tr gip php l cp quc gia cho bit, trong s 63 tnh, thnh, mi ch c 5 Trung tm Tr gip php l cp tnh ang th nghim lng ghp vn gii vo cc hot ng, v ti cc tnh ny, h u c tp hun v Gii v BLG. Cng an v nhn vin tr gip php l c th khng hiu c nhng s phc tp m ph n gp phi khi a ra quyt nh v cc mi quan h ca mnh v h (cng an) c th s cm thy bc bi khi nn nhn ca BLG thay i quyt nh truy t ca mnh i vi nhng k phm ti. Mt nhn vin tr gip php l chia s: Trong mt s trng hp, chng ti phi iu tra rt vt v. Khi chng ti tm ra bng chng v sn sng a v vic ra ta th ngi ph n (nn nhn) li rt n kin, v th chng ti khng th tip tc x l v vic. Chng ti cm thy rt tht vng. iu ny lm nn lng cc cng an vin khi x l cc v vic tip theo .

tha thun lin quan n nhng xung t nh. V hnh thc, Ban Ha gii phc v cc thnh vin ca nhng gia nh c xy ra tranh chp v dn s, xung t hn nhn v mu thun gia nh (Php lnh v t chc v hot ng ca cng tc ha gii cp c s, 1998). Ha gii c th l mt bin php hiu qu trong vic gii quyt cc v xung t nh. Tuy nhin, bin php ny khng gii quyt c trit nhng nguyn nhn gc r ca BLG. Nh chnh tn gi ca n cho thy, cc t ha gii tp trung vo vic thuyt phc i bn i n tha hip nh l mt cng c thc y s ha thun v qu trnh ny thng ch lm trm trng thm bt bnh ng gii truyn thng ng thi li hn ch s la chn ca ph n. Hu qu l, nn nhn c xu hng che giu thc t bo lc m bo ha gii thnh cng (Hong T Anh v cng s, 2009; DOVIPNET, 2009). Mt ph n chia s s tht vng ca mnh i vi bin php ha gii nh sau: : H tun th tuyt i nguyn tc ha gii. H n v yu cu v chng thi khng nh nhau, nhng iu thc cht khng chm dt c bo lc. H i x vi c k phm ti v nn nhn nh nhau. H y gnh nng sang vai ngi ph n v yu cu ngi ph n cam chu. . . bi v chnh quyn a phng phi bo co thnh tch v s v ha gii thnh cng. Chnh v vy, h yu cu ngi ph n khng ch hy sinh cho gia nh h, con ci h m c cho uy tn ca lng xm. iu ny mt phn xut pht t tnh trng thiu mt i ng nhng t vn vin v nhng ngi lm cng tc x hi c nng lc trn phm vi ton quc. Mt nghin cu nh gi v cng tc x hi ti Vit Nam do UNICEF thc hin nm 2005 khuyn ngh rng nhng ngi lm cng tc x hi cn c a vo lm vic cho tt c cc c quan Chnh ph v phi chnh ph c nhim v t vn, lm vic vi cc h gia nh v nhng i tng cn c bo v c bit (UNICEF 2005). Theo bo co ca UNICEF, iu ny s h tr ng k nn nhn ca BLG, ng thi cng h tr cho nhng ngi lm vic vi cc i tng phm ti bo hnh. Nhng ngi lm cng tc x hi ny cng c th tham gia vo i ng t vn vin c cp chng ch hnh ngh theo quy nh ca B VHTTDL.

Ha gii v tnh trng thiu i ng t vn vin v ngi lm cng tc x hi c nng lc

Ban Ha gii hot ng nh l mt chi nhnh a phng ca B T php vi chc nng hng dn, gip v thuyt phc cc c nhn i n

46

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Hiu bit hn ch v lut php v dch v tr gip php l

S thiu hiu bit v lut php v h thng tr gip php l cn tr cc nn nhn tip cn cng l. Mt nghin cu do Vasavakul v cc cng s thc hin (nm 2009) cho bit ngi dn Vit Nam hiu bit rt t v cc quyn hp php ca mnh, v dch v tr gip php l ni chung cng nh vic phi tm kim dch v ny u (Vasavakul v cng s, 2009; Cc Tr gip php l quc gia, 2009). Mt nghin cu gn y ca DOVIPNET ti 5 tnh Yn Bi, Ha Bnh, in Bin, Lai Chu v Hng Yn ch ra rng phn ln nhng ngi c hi khng c hiu bit y v Lut Phng, chng bo lc gia nh v quan nim rng BLG l vn ni b ca tng gia nh ch khng phi l mt vn x hi (DOVIPNET, 2009).

S phn bit i x v khng c quan tm

S k th v phn bit i x i vi nn mi dm v HIV l mt tr ngi na ngn cn nhng ngi mi dm v nhng ngi ang sng chung vi HIV/AIDS tip cn vi cng l v cc dch v tr gip. V nh kin nng n i vi mi dm, m v mt th ch v x hi, mi dm b coi l t nn x hi Vit Nam, nhng ngi hnh ngh mi dm khng th tm n cng an c h tr khi h b lm dng v thn th, b buc phi quan h tnh dc, b cng hip hoc b lm dng v kinh t v h s s b bt ( Vn Qun, 2009). Mt i din ca B Cng an xc nhn vic nhng ngi mi dm khng h tm kim s tr gip ca cng an, cnh st. Mt s nhn vin thi hnh php lut cho rng khng th ni ngi mi dm b cng hip theo ng ngha ca t ny, bi v h c cho l bng lng sinh hot tnh dc vi khch. Phn ln cc hnh vi bo lc i vi nhng ngi lm mi dm do bn ch cha gy ra. Bn thn khch hng khng s dng bo lc. Nu ngi mi dm ng bn dm th kh c th ni l c ta b cng hip hay b lm dng. i khi c th c vic khch hng tt hoc nh ngii mi dm, nhng ngi ny li khng th i trnh bo v nu trnh bo, c ta s l nhn thn ca mnh. V nu mun i bi thng th c ta phi a ra bng chng thng tch. Cho n nay, chng ti cha nhn c bt c n th no v nhng v vic kiu ny. Theo li k ca mt i din ca B Cng an. Nhng ngi nhp c cng phi vt ln vi nhiu ro cn hn trong vic tip cn cc dch v h tr. Th nht, h cho rng h khng c quyn i hi c tr gip t cc t chc a phng v h khng c s ng k thng tr. Th hai, h khng c thng tin v cc dch v tr gip . Mt nghin cu ca IOM ch ra rng cc c quan chnh quyn a phng khng sn lng gip ngi nhp c v nhng ngi lao ng nhp c - nhng ngi phi lm vic nhiu gi trong ngy li khng th tip cn c cc dch v h tr ngi nhp c b bo lc (IOM, 2009a). Ni chung, cc dch v tr gip cho ph n dn tc t ngi cng rt hn ch. gp phn khc
Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

S k th i vi bo lc gii
Cc ti liu nghin cu cung cp bng chng cho thy ph n thng b li khi xy ra bo lc v c bit l khi h em chuyn k vi cng an v chnh quyn a phng (CIHP, AED, 2009; DOVIPNET, 2009; Minh v cng s, 2008). Mt s chng trnh v BG v BLG cn v tnh cng c s bt bnh ng gii truyn thng, qua duy tr khun mu ngi n ng l ch gia nh v ngi ph n l ngi m, ngi v hay l nn nhn ca bo lc (Greig v Phng 2009; Schuler v cng s, 2006). Mt nghin cu v gii pht hin thy rng cc i din ca Hi Lin hip ph n nu s cn thit phi trang b cho ph n cch thc trnh b nh p nh dy cho h cch ni nng nh nh v kim ch... ng tic l, nhng gi nh th s ch gi n ph n thng ip l chnh h phn no phi chu trch nhim v vic b nh p, hoc h ng b nh p (Greig v Phng, 2009). Nhiu nn nhn ca BLG chia s rng h phi c gng rt nhiu mi tip cn c cc dch v h tr. Ti phi u tranh khng ch vi k gy bo lc m c vi mt h thng khu dn c, vi chnh quyn a phng v vi gia nh nh chng ti Mt nn nhn 44 tui k li.

47

phc tnh trng ny, cc cn b d n ca RaFH v CEPHAD - hai T chc phi chnh ph c hot ng ti cc tnh min ni - cho bit d n ca h b tr phin dch cho cc kha tp hun v cc hot ng nhm. H mun bin son cc ti liu thng tin - gio dc - truyn thng bng ting dn tc.

cc phn quyt ca ta n c hiu lc trong vic trng pht nhng k gy bo lc, hay liu c cng bng hay khng trong vic quyt nh quyn nui con v quyn s hu ti sn (Hong T Anh v cng s, 2009).

S e ngi v nn tham nhng v nh hng ca nam gii i vi ta n

Ch Lan nm nay 33 tui. Ch b chng v gia nh nh chng nh p v lng nhc sut nhiu nm tri. Cui nm 2008, ch c mt nhn vin t vn ca Bnh vin c Giang gii thiu n Ngi nh bnh yn. Sau khi mt thi gian, ch tr v nh. Chnh quyn a phng t chc mt cuc hp gia ch, chng ch v ngi ch chng. Sau cuc hp , gia nh nh chng thuyt phc ch vit n t b mi quyn li v nh t ca ch, coi l iu kin tin quyt ch c on t vi chng con. Vi thng sau, chng ch ui ch ra khi nh. Do vy, ch phi tr li Ngi nh bnh yn. Hin nay ch ang vit n kin i li cc quyn li v nh t. Ch nhn c s h tr t c quan tr gip php l. Tuy nhin, ch rt lo rng ch s khng th thng kin, v ch nghe n chng ch dng tin mua chuc ta n. (Theo li k ca mt nn nhn 33 tui)
18

Nhng thch thc trong vic thu ht s tham gia ca nam giivi t cch l i tc
Lm vic vi nam gii l mt khi nim kh mi m i vi mt s t chc hot ng trong lnh vc BLG ni ring v lnh vc Gii v pht trin ni chung. Kinh nghim t nhng lnh vc khc - v d nh k hoch ha gia nh v sc khe sinh sn - cho thy thu ht s tham gia ca nam gii l mt vic kh khn. N i hi cc cn b phi hc hi, p dng nhng k nng v cch tip cn mi. Mt s d n ca cc t chc nh RaFH, UNFPA, CIHP c gng thu ht nam gii tham gia cc hot ng thc y bnh ng gii v phng, chng BLG thng qua cc cu lc b cng ng. Phng vn cc cn b ca UNFPA cho thy, mc d cc nhm cng ng phng, chng BLG m ca cho c nam gii v ph n tham gia, nhng nhiu nam gii li cho rng cc nhm ny ch dnh cho ph n. Cn b ca d n Tham vn v u t tng cng sc khe CCIHP cho bit nam gii tham gia cc hot ng d n nh nng cao nhn thc, truyn thng, hi thi thng l nhng ngi khng s dng bo lc v th hin hnh vi bnh ng gii r hn. Nhng nhng ngi c bit l c s dng bo lc thng t chi tham gia cc hot ng t vn v cc hot ng khc ca d n, cn bn thn cc cn b d n cng th min cng mi nam gii tham gia.

Vit Nam c nhiu n lc phng, chng nn tham nhng ni chung v ban hnh Lut Phng, chng tham nhng vo nm 2005. Tham nhng cng l ch c tranh lun trong nhiu phin hp ca Quc hi. Tuy nhin, nh cu chuyn ca ch Lan cho thy, nhiu nn nhn ca BLG lo ngi v s minh bch ca cng an, chnh quyn a phng v ta n. H cng lo ngi liu

18 Tn nn nhn c thay i

48

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

CHNG VI

CC KHUYN NGH

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

49

Di y l 9 khuyn ngh c a ra trn c s s cn thit phi xy dng mt c ch phi hp lin ngnh trong khun kh cc c ch iu phi hin nay trong lnh vc BG v phng, chng BLG Vit Nam. y c th l din n nhm hi ha cc n lc, bo m trch nhim gii trnh ca tt c cc bn tham gia trong vic thc hin cc nhim v cp bch ny.

c m rng c th s dng ngun kinh ph ny cho c cc hot ng phng, chng BLG. m bo ngun kinh ph do ngn sch Nh nc v ngn sch cp tnh phn b h tr tha ng cho vic thc hin cc chng trnh v lut php v phng, chng BLG. Xc nh nhng nhu cu cha c p ng v ngun lc ti chnh v s h tr k thut, ng thi xy dng chin lc huy ng ngun lc p ng y cc nhu cu .

1. Vn ng phn b ngn sch nh nc cho cng tc phng, chng BLG v cho vic iu tr, bo v, bo m cng l v h tr cc nn nhn.
Lut Bnh ng gii, Lut Phng, chng bo lc gia nh v Chng trnh Hnh ng phng, chng ti phm bun bn ph n v tr em u quy nh trch nhim b tr kinh ph hot ng. Tuy nhin, nh cp cc phn trc ca Bo co, hin nay, ngun ngn sch Nh nc khng cho hot ng ny. Cc vn bn php lut cn quy nh gi kinh ph m bo cung cp cc dch v h tr, t chc tp hun v tng cng nng lc cp quc gia (ng dy nng cp quc gia, c ch iu phi), cp tnh cng nh cp a phng (v d nh nh tm lnh, h tr php l, t vn v cc dch v khc, tp hun v nng cao nng lc). Tin hnh cc phn tch chi ph, vi s h tr ca chuyn gia phn tch chi ph kt hp vi chuyn gia v BLG, nhm: nh gi cc chi ph do BLG gy ra i vi quc gia. Xy dng m hnh c tnh n chi ph c tnh ngn sch cn thit cho vic cung cp dch v.

2. Tng cng v/hoc thit lp h thng thu thp d liu thng nht v khung k hoch, theo di v nh gi
Cn c Khung quc gia v lp k hoch, theo di v nh gi (PM&E) nhm hi ha gia cc h thng thu thp d liu ca cc b, ngnh hu quan. Mt h thng hi ha s m bo cc d liu thu thp c trn ton quc u tng thch v hu ch, c s dng tng cng trch nhim gii trnh v gip ch cho nh hng lp k hoch cung cp dch v v nng cao cht lng dch v. B Vn ha, Th thao v Du lch khi ng vic xy dng mt c s d liu cp b v BLG, c th sau ny s c pht trin thnh c s d liu cp quc gia: o to v cng tc theo di v nh gi, v qun l d liu, phn tch d liu v nng cao cht lng nhm tng cng nng lc thu thp, phn tch v s dng d liu. iu chnh tt c cc h thng thu thp d liu hin c cc B b sung nhng ch s lin quan n BLG. Hi ha ha cng tc thu thp d liu thng qua mt c quan trung ng. nh k 5 nm mt ln tin hnh mt iu tra, kho st cp quc gia v BLG. Cn tnh xem c th b sung m-un hin c v bo lc vo chng trnh iu tra nhn khu hc v y t (DHS), nu cuc iu tra ny li c tin hnh mt ln na.

Nng cao nhn thc ca cc nh hoch nh chnh sch v BLG v v nhu cu ngn sch. Vn ng xy dng mt chng trnh mc tiu quc gia v phng, chng BLG. Cho n khi c c chng trnh ny, cc tiu ch s dng kinh ph cho Chng trnh Mc tiu quc gia v bnh ng gii cn

50

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

3. iu chnh hoc xy dng cc chnh sch v php lut mi bao gm cc loi hnh bo lc m hin cn cha c cp n v cc bin php h tr nhng b phn dn c d b tn thng
Mc d php lut hin hnh ca Vit Nam to ra khun kh php l tt cho vic x l cc loi BLG c th, c bit l BLG v nn bun bn ngi, song li cha nu ht c cc loi bo lc nh quy ri tnh dc. Php lut hin hnh cng cha cp y cc nhm dn c d b tn thng v bo lc nh ngi mi dm, dn tc t ngi, ngi tim chch ma ty, ph n v tr em gi tn tt v ph n chung sng vi HIV. Nhng hot ng sau y c khuyn ngh: Xy dng b lut v phng, chng nn bun bn ngi v k Ngh nh th Palermo . . Lm r nh ngha v cc hnh thc khc nhau ca bo lc v sa i cc lut php, chnh sch lin quan n BLG v tr gip php l, Lut Phng, chng bo lc gia nh, B lut Lao ng v B lut Hnh s: S dng c ch phi hp lin ngnh r sot cc lut hin hnh v kin ngh nhng sa i cn thit19 Sa i chnh sch tr gip php l m bo cho mi nn nhn bo lc u c tr gip php l min ph. Sa i B lut Lao ng v cc vn bn php lut khc c th iu chnh hnh vi quy ri tnh dc. R sot cc ch ti hnh s v hnh chnh nh gi cc bt cp v t php v xut nhng thay i cn thit. m bo cc nhm dn c b thnh kin x hi - nh mi dm, ngi tim chch ma ty v ph n chung sng vi HIV - u c php lut bo v v c tip cn cc dch v h tr khc.

4. Tng cng nng lc ca i ng cng an v t php trong vic thc thi cc chnh sch v lut php v phng, chng bo lc gii
c mt s hot ng thnh cng ti Vit Nam trong vic h tr cc nn nhn BLG trong qu trnh i tm cng l. l h thng tr gip php l trong ton quc cung cp dch v h tr cc nn nhn b bo lc v bun bn. l nhng d n th im nhiu trin vng ang tin hnh vic tp hun, bi dng cho lc lng cng an, cnh st v nhn vin t php cp tnh. Tuy nhin, nhn thc hn ch ca ph n v cc quyn hp php ca chnh h v s thiu kin thc v BLG ca nhng ngi gc cng ca h thng t php ang to ra nhng ro cn ln. Ngoi ra, cn c nhng yu t khc nh cha xc nh y cc loi bo lc gii trong cc vn bn php lut quan trng (nh quy ri tnh dc ti ni lm vic), s k th, phn bit i x v nng lc hn ch ca h thng t php trong vic p ng nhu cu ca cc nn nhn BLG. Nhng hot ng sau y c khuyn ngh: Nng cao nng lc v t chc o to cc cn b/ trung tm tr gip php l cng nh h thng ta n c th cung cp nhng dch v nhy cm gii. Qung b rng ri cc dch v tr gip php l nhm nng cao nhn thc v tng cng kh nng tip cn cc dch v , c bit l cp tnh. o to kin thc v k nng x l cc v BLG cho cc cn b ch cht ca ngnh cng an v ngnh t php.

5. Lng ghp ni dung bo lc gii vo h thng gio dc nhm thay i nhn thc ca gii tr v BG v m bo gio vin, nhng cn b qun l gio dc c th h tr t vn c bn hoc hng dn gii tr tm n cc t chc cung cp dch v.

19 C th l vic cp nht tnh hnh nh UNIFEM tng lm nm 2006 (Chiongson, 2009), trc khi Lut Phng, chng bo lc gia nh c thng qua.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

51

Vic phng nga BLG mt cch c hiu qu s ph thuc vo s thay i nhn thc ca thanh, thiu nin v cc vai tr gii. Ngnh gio dc to ra nhiu c hi nng cao nhn thc v cc vn BG v phng, chng BLG ca hc sinh, sinh vin v nhng ngi lm cng tc gio dc. Nh ni trn, ngnh ny ang bt u thc hin mt s d n lng ghp ni dung BG v phng, chng BLG vo chng trnh ging dy. Nhng n lc ny cn c nhn rng, c h tr v nh gi, ng thi cng cn ph bin cc sng kin mi. Ngoi ra, cn thc hin nhng bin php can thip i vi cc loi BLG c nh hng n hc sinh, sinh vin (nh lm dng tnh dc tr em, quy ri tnh dc, bo lc trong gp g, hn h). Nhng hot ng sau y c khuyn ngh: Thit k gio trnh ph hp vi tui nng cao nhn thc v k nng phng, chng BLG cho gii tr trong v ngoi trng hc. Nng cao nng lc gio vin thc y BG, ngn nga BLG v thc hin nhng bin php can thip thch hp i vi cc hc sinh, sinh vin ang phi hng chu hoc chng kin bo lc. T chc tp hun k nng phng, chng quy ri tnh dc cho gio vin, cc cn b qun l gio dc cng nh cho hc sinh, sinh vin. Cung cp cho thanh, thiu nin cc dch v lin quan n phng, chng BLG ti trng hc hoc cng ng (ni cc cn b y t hc ng v cc nhn vin khc c o to v cch nhn din cc trng hp lm dng tr em, lm dng tnh dc tr em, hip dm trong lc hn h v cc hnh thc bo lc khc v cung cp cc dch v can thip).

Ph n chu tc ng ca BLG cn c hng gi dch v ti thiu m bo h c th a ra quyt nh la chn cho cuc sng ca mnh v c kh nng hnh ng thc hin la chn . Cn bo m nhng dch v ny d dng tip cn v lun lun sn sng cung cp cho mi nhm i tng, k c nhng i tng kh phc v. Khuyn ngh ny nhn c s ng tnh ca Ch tch i hi ng LHQ, ngi Sheikha Haya Rashed Al Khalifa, ngi tng pht biu nm 2007 rng ph n cn c hng cc dch v do nh nc cung cp, bao gm nh tm lnh, s h tr t php, s chm sc y t, chm sc tm l v cc bin php h tr khc (truy cp ti a ch http://www.un.org/ga/ president/61/letters/Them.deb.gender-report.pdf). Nhng hot ng sau y c khuyn ngh:. T chc hi tho cp quc gia vi cc bn lin quan, trong c ph n l nn nhn ca bo lc, xc nh gi dch v ti thiu. Cc dch v trong gi ny cn bao gm: An ton v lp k hoch an ton; ni tm lnh khn cp; vn ng h tr ph n ra quyt nh; nhm t lc, t vn; dch v y t; h tr kinh t v dch v php l (trong c ch ti i vi k bo hnh). Tin hnh vic nh gi nhu cu, trong c phn tch chi ph ca gi dch v ti thiu, nhm xc nh nhng g cn thit m bo vic cung cp gi dch v tr thnh hin thc. Xy dng cc ch s bo m cht lng v quy trnh chun cho tng hp phn ca gi dch v ti thiu. T chc tp hun v bnh ng gii v BLG cho lc lng cng an, cnh st, nhng ngi lm cng tc x hi, gio vin, cng t vin, thm phn, nhn vin y t, cn b truyn thng v cc cn b chuyn mn khc.

6. m bo c sn gi dch v ti thiu v phng, chng, iu tr, bo v v h tr cc nn nhn bo lc gii, ng thi m bo cc dch v ny d tip cn v khng vt qu kh nng chi tr ca mi ngi dn trong nc, thng qua cc bin php ng ph lin ngnh.

7. Nng cao nhn thc v thay i cc chun mc nhm thc y bnh ng gii v loi b bo lc gii, trong c vic xy dng mt chin lc truyn thng quc gia nhm thay i hnh vi

52

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Cn pht ng mt chin dch mang tnh lng ghp v bn vng nhm nng cao nhn thc v BG v BLG, lm thay i cc chun mc gii truyn thng ca c nam gii v ph n, t cp trung ng n cp cng ng. Cc nghin cu trn phm vi ton cu ch ra rng hiu qu s gia tng khi phi hp s dng hai hay nhiu chin lc, chng hn nh da vo cng ng, tuyn truyn vn ng, cc chin dch truyn thng i chng, gio dc trc tip, dch v h tr, cng nh khi s dng cc chin lc nhm thay i cc vai tr gii thay v ch xy dng nhn thc v cc nhu cu gii c th (Barker v cng s, 2007). Nhng hot ng sau y c khuyn ngh nhm nng cao nhn thc v thay i chun mc: Xy dng chin lc 10 nm v thay i hnh vi, do mt c ch phi hp lin ngnh cp quc gia qun l, vi cc ni dung sau y: Nhm n nhm i tng chnh l cc cn b cp cao ca Chnh ph, nhm to ra ch chnh tr bin phng, chng BLG thnh vn u tin ca Chnh ph. Th hin cc gi tr l tng ca gia nh - nh chia s c quyn lc v trch nhim gia nam gii v ph n trong gia nh - cng nh cc m hnh v vai tr khng bo lc ca nam gii. Nhm vo cc nhm i tng dn c ni chung v cc nhm ngi d b tn thng ni ring (nh dn tc t ngi, ngi mi dm, ngi tim chch ma tu, ph n v tr em gi khuyt tt) cng nh cc nh lnh o a phng v nhm dn c c th.

chng v cc c quan truyn thng lin quan n BLG.

8. Tng quyn nng cho ph n i ph vi bo lc trong cuc sng thng qua vic trang b cho h cc k nng sng, xy dng cc nhm t lc, gio dc, o to ngh, h tr v php l v ti chnh
Tng quyn nng cho ph n h c th kim sot c cc quyt nh ca bn thn20 l mt kha cnh quan trng ca cng tc phng, chng BLG. Cc hot ng h tr vic nng cao quyn nng cho ph n bao gm: T chc cc nhm t lc v nhm h tr, hun luyn cc k nng sng, gio dc v o to ngh cng nh h tr v php l v ti chnh ph n c th hnh ng theo nguyn vng ca mnh. Nhng hot ng sau y c khuyn ngh: H tr cc t chc ng ra bo tr cho cc nhm t lc v hun luyn cc k nng sng; nh gi v nhn rng cc in hnh tt v nng cao hiu bit ca ph n v cc dch v ny. T chc hun luyn cho ph n v cc quyn ca h v to cho h cc k nng x l vn BLG. y mnh vic tng quyn nng v php l v kinh t cho ph n (quyn v t ai, ch tin lng, ch hu tr). Nng cao t l ph n tham gia vo nhng v tr quan trng trong qu trnh ra quyt nh.

Lng ghp nhng chun mc gii c thay i vo cc cu trc x hi s tip cn c n tng cp c nhn, gia nh v cng ng. Hot ng ny bao gm vic lng ghp cc chun mc v BG vo cc quy c dng tc, hng c, cc quy nh ca y ban Nhn dn, ng thi bo m c i din ca ph n cc v tr ra quyt nh. H tr nng cao nng lc v tr gip k thut cho cc hot ng truyn thng i

9. Xy dng chng trnh nghin cu nhm thit lp c s bng chng cho vic hoch nh chng trnh x l bo lc gii ph hp vi iu kin ca Vit Nam
Trn th gii hin c rt t nghin cu v BLG, do cn c nhiu d n cung cp nhng s liu thng k hu ch v s hiu bit cp nht, ti ch v thi gii v cc nguyn nhn khc dn ti BLG trong cc nhm dn tc a s, dn tc t ngi v cc nhm dn c d b tn thng. Tnh

20 Hay cn gi l nng lc hnh ng ca ph n

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

53

hnh Vit Nam ang thay i nhanh chng v cc kt qu t nhng nghin cu v cc khi nim ca u th k 21 m chng ti s dng lm c s phn tch cho bo co ny, cng ang bt u thay i. i vi mi lnh vc nghin cu, cn quan tm n cc nhm dn c a s cng nh cc nhm i tng d b tn thng. Nhng hot ng sau y c khuyn ngh: Xy dng mt chng trnh nghin cu 5 nm thng qua c ch phi hp m bo s tham gia y vo vic thit lp cc u tin tt c cc ngnh/lnh vc v c kin ng gp ca tt c cc bn lin quan chnh, nhm: Hiu bit v cc cu trc v c tnh gii ang trong qu trnh thay i, chng hn nh cn phn tch nguyn nhn khin mt s ngi nhn nhn bnh ng gii v gia nh hnh phc l nhng quan nim b sung cho nhau ch khng i lp nhau. Tip tc xc nh cc hnh thc bo lc ti Vit Nam; c bit l nhng lnh vc cn thiu s hiu bit su nh quy ri tnh dc, hip dm, bo lc trong lc hn h v cng bc tnh dc trong hn nhn. Tm hiu mi lin h gia cc yu t nh nghin ru, ngho i v HIV vi BLG c mi quan h tng tc nh th no.

Tip tc thu thp d liu v nghin cu nh tnh v tm l thch c con trai v tnh trng mt cn bng t s gii tnh khi sinh, cng nh tc ng tiu cc ca cc yu t ny i vi tr em gi v ph n. Xc nh nhng hnh thc bo lc m cc nhm dn c d b tn thng nh ngi mi dm, ngi tim chch ma tu, ph n v tr em gi khuyt tt, nam gii c quan h tnh dc ng gii, cc nhu cu ca h i vi vic phng nga v cc dch v h tr; nhu cu sa i lut php gim bt s k th v phn bit i x i vi cc nhm i tng ny. Nghin cu cc chng trnh v bin php can thip pht huy hiu qu y mnh v nhn rng, chng hn, cn nh gi xem cc chng trnh trc tip thc y BG c thnh cng hn cc chng trnh da trn l tng gia nh hnh phc hay khng, hoc nhng trng hp no th c hai phng php tip cn ny u cn c khuyn khch, b tr cho nhau.

R sot, thng k cc nghin cu v ang c thc hin, ng thi cp nht cc nghin cu c thc hin 5 nm tr v trc ly nghin cu ban u lm d liu c s . Mi cc nh nghin cu trong khu vc n trao i kin v cc kt qu nghin cu.

54

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

THNG TIN B SUNG

Kt qu Nghin cu quc gia v Bo lc gia nh i vi ph n ti Vit Nam Cng b ngy 25 thng 11 nm 2010
Cc d liu mi cng b ca Nghin cu quc gia v Bo lc gia nh i vi ph n ti Vit Nam cho thy hn mt na ph n ti Vit Nam u c nguy c b lm dng ti mt thi im no trong cuc i. Nghin cu ny do Tng cc Thng k thc hin vi s h tr k thut ca T chc Y t Th gii (WHO). Nghin cu khng nh rng bo lc gia nh i vi ph n Vit Nam l mt vn nghim trng. y l nghin cu u tin thu thp c cc thng tin chi tit trn phm vi ton quc v mc ph bin, tn sut v cc hnh thc bo lc gia nh i vi ph n, cc yu t nguy c v hu qu. Nghin cu bao gm mt hp phn nh lng (iu tra mu dn s) v mt hp phn nh tnh (phng vn su v tho lun nhm). Hn 4800 ph n c phng vn trong c nc theo bng hi ca Nghin cu a quc gia ca WHO v Sc khe ph n v Bo lc gia nh i vi ph n c iu chnh ph hp vi tnh hnh Vit Nam. Nghin cu thc hin khong ba mi cuc phng vn su v tho lun nhm vi ph n, nam gii v mt s i tng khc ti tng tnh/thnh ph l H Ni, Hu v Bn Tre. Cc pht hin chnh bao gm: Nhn chung, 32% ph n tng kt hn cho bit tri qua bo lc th cht trong cuc i v 6% tri qua bo lc th cht trong vng 12 thng qua. Nghin cu cho thy bo lc th cht bt u xut hin trong giai on u ca mi quan h v gim dn theo la tui. Khong 10% ph n cho bit tng b bo lc th cht do mt ngi khc, khng phi l chng/bn tnh ca mnh gy ra. Nhng ngi gy bo lc ny thng l cc thnh vin nam trong gia nh. 10% s ph n c phng vn cho bit tng b bo lc tnh dc do chng hoc bn tnh gy ra, t nht l ti mt thi im no trong cuc i. T l ph n b bo lc do chng/bn tnh gy ra trong vng 12 thng qua l 4%. Kt hp cc d liu v bo lc th cht v bo lc tnh dc cho thy 34% ph n cho bit h tng tri qua c bo lc th cht v tnh dc do chng gy ra trong cuc i trong khi c 9% tng tri qua c hai hnh thc bo lc ny trong 12 thng qua. T l bo lc tinh thn mc cao. 54% ph n cho bit tng b bo lc tinh thn trong cuc i v 25% hin ang b bo lc tinh thn. Tt c nhng ph n cho bit tri qua bo lc th cht v tnh dc th ng thi cng chu bo lc tinh thn. Kt hp cc d liu ca c ba hnh thc bo lc cho thy 58% ph n tng tri qua c bo lc th cht, tnh dc v tinh thn. 27% cho bit chu t nht mt trong ba hnh thc bo lc ny trong 12 thng qua. S ph n l nn nhn bo lc gia nh cho bit tnh trng sc khe km v c cc vn v th cht nhiu hn hai ln so vi nhng ph n khng b bo lc. Nhng hu qu v mt sc khe thng ko di sau khi bo lc xy ra. S lin h gia bo lc th cht hoc bo lc tnh dc vi cc vn sc khe cho thy bo lc gia nh li nhng hu qu nghim trng i vi sc khe th cht v tm thn ca ph n. Khong 5% ph n tng mang thai cho bit h tng b nh p trong khi ang mang thai, a phn do chnh ngi cha ca thai nhi gy ra.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

55

Hu nh c 4 ph n c con di 15 tui th c mt ngi cho bit con ci h tng b bo lc th cht do chng/bn tnh ca h gy ra. Hn 50% ph n tri qua bo lc do chng/bn tnh gy ra cng cho bit con ci h tng chng kin cnh bo lc t nht mt ln. Nguy c ph n b bo lc do chng gy ra ln gp ba ln so vi nguy c b bo lc do ngi khc gy ra. 50% nn nhn bo lc gia nh cha tng k cho ai bit v vic h tng b bo lc.

Ch c mt s t cc nn nhn tm kim s h tr ca chnh quyn a phng, cng an v y t. Bo lc i vi ph n c che giu rt nhiu. Khong 1/5 ph n b bo lc phi b nh t nht l mt m. H cho bit rng h gn nh khng bit phi i u v thng tr v nh v ngh n gia nh. Nhiu ph n tin rng bo lc trong cc mi quan h l bnh thng v ph n cn phi chu ng gi gn s ha thun trong gia nh.

56

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

57

TI LIU THAM KHO

Action Aid International 2005, Bo co tng hp v tnh hnh bun ngi qua bin gii Vit Nam, i Loan, Campuchia v Trung Quc, Action Aid International ti Vit Nam, H Ni. Hong T Anh, V Song H, Quch Th Thu Trang, Trn Hoi Nam, Nguyn Quang Phng, Trn Th Thanh Tm 6/2009, Bo co tm tt: Nghin cu v tc ng ca Chng trnh phng, chng bo lc trn c s gii Th x Ca L, tnh Ngh An: Thnh cng v cc thch thc, D tho 2, UBND Th x Ca L, AED, Qu Ford. Nguyn Vn Anh, Khut Thu Hng, Nguyn Th Vn Anh (ch bin) 2008, Bo lc tnh dc v nguy c ly nhim HIV: Bng chng t cuc i ca nhng ngi ph n, Trng Y t cng cng Harvard, Chng trnh Sc khe quc t v Nhn quyn, ActionAid , CSAGA, ISDS. Amin Sajeda, Erica Chong, Nicole Haberland 2008, Chng trnh gii quyt nn to hn: nh hnh vn : Chuyn i sang tui trng thnh, Tm tt s 1, New York: Hi ng Dn s. Asia Foundation 2008, u tranh chng nn bun ngi Vit Nam: Nhng bi hc v kinh nghim thc t phc v thit k v thc thi chng trnh tng lai 2002-2008. sling-Monemi K, Pena R, Ellsberg MC, Persson 2003, Bo lc i vi ph n lm tng ri ro v t l t vong tr s sinh v tr nh: Trng hp nghin cu in hnh Nicaragua, Bn tin ca T chc Y t th gii, s 81 (1): 10-16. Barker Gary, Christine Ricardo, Marcos Nascimento 2007, Thu ht nam gii v tr em trai tham gia thay i tnh trng bt bnh ng gii trong y t: Bng chng t cc can thip chng trnh, Geneva, T chc Y t th gii, Promundo. Barry K. (ch bin) 1996, Ph n Vit Nam trong thi k qu (phn Gii thiu), London and New York, L Macmillan, tr.1-18. Ng Th Ngn Bnh 2004, T c trong Khng gio: Ci c v ci mi - k tha v pht huy, trong cun Cc thc tin gii ti Vit Nam ng i (Rydstrom, H. & Drummond, L. ch bin), Nxb i hc Singapore, tr. 47-73. Bourke-Martignoni, Joanna 2001, Bo lc i vi ph n ti Vit Nam (Bo co gi y ban v Xa b mi hnh thc phn bit i x vi ph n - T chc Th gii v chng tra tn (OMCT).

58

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Campbell J, Garcia-Moreno C, Sharps P. 2004, Lm dng ph n trong thi k mang thai cc nc cng nghip v cc nc ang pht trin, Bo lc i vi ph n, 10(7):770-789. CEDAW 2005, Xem xt cc bo co trnh ca cc quc gia thnh vin theo iu 18, Cng c CEDAW, (Kt hp vi cc Bo co nh k s 5 v s 6 ca cc quc gia thnh vin). Chiongson, Rea Abada 2009, CEDAW v Php lut: Nghin cu r sot qua lng knh CEDAW cc vn bn php lut ca Vit Nam trn c s gii v quyn, Qu Pht trin Ph n ca Lin Hp Quc (UNIFEM). Connell, R. 1987, Gii v quyn lc, Stanford, CA: Nxb i hc Stanford. L Mnh Cng 2005, Quan nim trinh tit tng cng nam tnh nh th no: Nghin cu thm d ti H Ni (Lun n cha cng b). Courtenay, W.H. 2000, Kt cu nam tnh v nh hng i vi cuc sng ca nam gii: Mt l thuyt v gii v sc khe, Tp ch Khoa hc x hi v Y hc, 50(10): 13851401. CSAGA, ISDS, Action Aid 8/2009, Lm dng, quy ri tnh dc v nguy c ly truyn HIV trong tr v thnh nin cc trng trung hc (Bo co trnh by ti Tiu ban Gii v Tnh dc - Nhm Cng tc k thut v HIV, H Ni). DOVIPNET 2009, Bo co nh gi vic thi hnh Lut Phng, chng bo lc gia nh, H Ni. Drummond, Lisa 2004, Tp ch Ph n v qu trnh x hi ha ph n Vit Nam hin i, Cc thc tin gii ti Vit Nam ng i, Nxb i hc Singapore, tr.158 - 178. Nguyn Th Hoi c 2001, Bo lc gia nh i vi ph n v thi , hnh ng ca nhn vin y t, Trung tm Sc khe sinh sn v Gia nh, i s qun New Zealand ti H Ni. Duvvury, Nata v Caren Grown cng vi Jennifer Redner 2004, Nhng tn ph do bo lc gy ra bi chng/bn tnh cp gia nh v cng ng: Khung hnh ng cho cc nc ang pht trin, Trung tm Nghin cu quc t v ph n, Washington DC. Efroymson, Debra, Lori Jones v Sian FitzGerald (ch bin) 4/2006, Vai tr v trch nhim ca nam gii trong gia nh v sc khe sinh sn, Vin Nghin cu gii v gia nh v Healthbridge Vit Nam.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

59

Ertrk, Yakin 17/1/2005, Lng ghp quyn con ngi ca ph n v quan im gii: Bo lc i vi ph n, Bo co c bit v bo lc i vi ph n: Nguyn nhn v hu qu, Geneva, y ban v Quyn con ngi ca Lin Hp Quc. Gammeltoft, Tine 2001, Anh hng, trung hu, m ang - Thay i hnh nh v ngi ph n Vit Nam, trong cun X hi Vit Nam trong giai on qu : Nhng vn hng ngy ca ci cch v thay i, Nxb John Kleinen, Amsterdam: Het Spinhuis. Garca-Moreno, Claudia, A.F.M. Jansen, Mary Ellsberg, Lori Heise v Charlotte Watts 2005, Nghin cu a quc gia ca T chc Y t th gii v sc khe ph n v bo lc gia nh i vi ph n: Kt qu ban u v tnh ph bin, hu qu v sc khe v phn ng ca ph n, Geneva, T chc Y t th gii. Gardsbane, Diane 2010, Bo lc Gii v HIV, Arlington, Va: D n USAID/AIDSTAR-ONE. Ghuman, Sharon 2005, Thi i vi tnh dc v hnh vi tnh dc trong hn nhn tnh Hi Dng, Vit Nam, Nghin cu v k hoch ha gia nh, 36(2):95-106. Greig, Froniga v L Th Mng Phng 2009, Thc y s tham gia ca nam gii v tr em trai vo phng, chng bo lc gia nh i vi ph n v tr em gi tnh Ninh Bnh. Go, Vivian Fei-ling, V Minh Qun, A Chung, Jonathan Zenilman, V Th Minh Hnh, David Celentanoa 2002, Khong cch gii v nhng ci by v gii: Bn sc tnh dc v tnh d b tn thng trc nguy c ly nhim bnh qua ng tnh dc ca ph n Vit Nam, Tp ch Khoa hc x hi v Y hc, 55:467481. V Song H 2008, Ha thun gia nh v s im lng ca ph n: Thi v tp qun tnh dc trong ph n lp gia nh vng nng thn pha Bc Vit Nam, Tp ch Vn ha, Sc khe v Tnh dc, s 10, Ph san, 163-176. V Song H v cng s 2009, Ly hn trong bi cnh bo lc gia nh, Hi ngh ln th 5 ca Hi Y t cng cng, 5/2009, 185 195. Nguyn Minh Hng 2009, Siu m v sng lc gii tnh ph n no ph thai ti Vit Nam (Nghin cu cha cng b Bo co D n ti tr nh do CIHP thc hin, H Ni).

60

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Nguyn Th Thy Hnh 2009, Nghch l sinh sn Vit Nam: Nam tnh, trnh thai v no ht thai, Nhn nhn li v gii th hai: Nam gii, nam tnh v sinh sn, (Marcia C. Inhorn, Tine Tjrnhj-Thomsen, Helene Goldberg and Maruska la Cour Mosegaard bin tp), Tp 12, Kh nng sinh sn, Sinh sn v Tnh dc, tr. 160 178. S Y t H Ni, Trung tm T vn v sc khe ph n Bo co nm 2009: 7 nm hot ng ca Trung tm. Heise, Lori L 1998, Bo lc i vi ph n: Khung tip cn sinh thi lng ghp, Tp ch Bo lc i vi ph n, (4)3:262290. Phan Th Thu Hin 2008, Cng bc tnh dc trong hn nhn Qung Tr, Vit Nam, Tp ch Vn ha, Sc khe v Tnh dc, s 10(1): S177 - S187. Nguyn Thu Hng 4/2009, Con dao hai li: Tin, bi cp vn hip dm trn cc bo in ti Vit Nam thi hin i (trnh by ti Hi tho VII IASSCS ti H Ni: S ngy th gy tranh ci: Hnh vi tnh dc ti ni cng cng v ni ring t). Humantrafficking.org Truy cp ngy 28/11/2009, tm tt cc lut lin quan n nn bun bn ngi ti Vit Nam, http://www. humantrafficking.org/government_law/64. T chc Di c quc t 2008, s tr v v ti ha nhp, Bo co t vn (cha cng b), Vit Nam. T chc Di c quc t 2009, Gii v di c lao ng Chu , tr. 217 262. T chc Di c quc t 2009, Bo lc i vi ph n: Cch tip cn da trn c s cc quyn i vi vic tng quyn nng cho ph n di c b nh hng bi bo lc, H Ni - Vit Nam. Trung tm Nghin cu quc t v ph n (ICRW) v Qu Dn s Lin Hp Quc (UNFPA) 2009, Bo lc do chng/bn tnh gy ra: Gi t i vi gia nh v cng ng, Washington, DC v New Delhi - n . Jonzon, Robert, Nguyn ng Vng, Karin C. Ringsberg v Gunilla Krantz 2007, Bo lc i vi ph n trong cc mi quan h vi chng/bn tnh: L gii v xut cc bin php can thip t gc nhn vin y t, lnh o a phng v cc c nhn c uy tn trong cng ng ti mt huyn thuc pha Bc Vit Nam. Tp ch Y t cng cng Bc u, 35:640-647.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

61

Krantz, Gunilla v Nguyn ng Vng 2009, Vai tr ca vic kim sot hnh vi trong bo lc do chng/bn tnh gy ra v hu qu i vi sc khe: Nghin cu trn c s dn s t khu vc nng thn Vit Nam, BMC Y t cng cng, 9:143. L Thi 1997, Ph n Vit Nam sau 10 nm i mi (trong cun Mi nm trng thnh: Ph n Vit Nam t 1985 n 1995, L Thi v Th Bnh bin son, H Ni, Nxb Ph n, tr. 23-54). T Th Minh L 2008, Tip cn cng l v tr gip php l Vit Nam, http://www.nlaa.gov.vn/Default.aspx, truy cp ngy 4/2/2010. Nguyn Trn Lm 2008, Ma ty, tnh dc v AIDs: Cc mi quan h tnh dc trong nhm tim chch ma ty v bn tnh ca h Vit Nam, Tp ch Vn ha, Sc khe v Tnh dc, 10(1):S123-S137. L Th Phng Mai, L Ngc Lan, Phm L Tun, Phm Th Loan 2005, Kt qu nghin cu v tnh trng trc v sau can thip ti cc trung tm y t v cc qun/huyn H Ni. L Th Phng Mai, Phm L Tun 10/2009, i ph vi bo lc gia nh t gc chm sc y t Vit Nam: Bi hc t cc hnh ng can thip v gi chnh sch, New Orleans: Hi ngh quc gia v bo lc gia nh. V Mnh Li, V Tun Huy, Nguyn Hu Minh v Jennifer Clement 1999, Bo lc trn c s gii Vit Nam, Ngn hng Th gii (WB) ti Vit Nam. Luke, Nancy, Sidney Ruth Schuler, Bi Th Thanh Mai, Phm V Thin, Trn Hng Minh 2007, Tm hiu nhng yu t tc ng v thi ca cc cp v chng i vi bo lc trong hn nhn Vit Nam, Tp ch Bo lc i vi ph n, s 13(1) tr. 5-27. Bi Th Thanh Mai, Phm V Thin, Sidney Schuler, Trn Hng Minh, Hong T Anh, V Song H 2004, Ti sao im lng? Nhng nguyn nhn khin ph n khi b bo lc gia nh Vit Nam khng tm kim s h tr t bn ngoi, CIHP ti Vit Nam, Chng trnh Nghin cu v trao quyn cho ph n, Vin Pht trin Gio dc (Hoa K). L Th Phng Mai, L Ngc Lan 2003, Nghin cu nn v bo lc gii ti cc c s y t v cc x huyn Gia Lm, H Ni, Hi ng Dn s H Ni.. Mathur, Sanyukta, Margaret Greene v Anju Malhotra 2003, Qu tr kt hn: Cuc sng, quyn v sc kho ca cc c gi tr kt hn. Washington, DC: Trung tm Nghin cu quc t v ph n.

62

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Nguyn Hu Minh, L Ngc Lan, Nguyn Mai Hoa, Trn Cm Nhung 2007, Nghin cu v bo lc gia nh trn c s gii Vit Nam, H Ni, Bo co nm 2007. B Vn ho, Th thao v Du lch, Tng cc Thng k, UNICEF, Vin Nghin cu Gia nh v Gii 2008, Kt qu iu tra ton quc v gia nh Vit Nam nm 2006, H Ni. Mousad Ali, A.K.M 2005, D dm theo con ng gp ghnh: Nghin cu v nn bun ngi khu vc Nam , Tp ch Di c quc t, Tp 43(1/2). Vin Y t cng cng quc gia, Vin Thng k quc gia (Campuchia) v ORC Macro 2006, iu tra dn s v sc khe nm 2005, Phnom Penh Campuchia. Cc Tr gip php l quc gia B T php 2009, Tr gip php l trong iu kin suy thoi kinh t ton cu - Nhng thch thc v c hi mi, (Bo co ti Din n quc t v tr gip php l, thng 11/2009, i Loan. Parish, William L., Wang, Tianfu, Laumann, Edward O., Pan, Suiming v Luo, Ye Bo lc ca chng/ngi tnh Trung Quc: Mc ph bin trn ton quc, cc yu t ri ro v cc vn v sc khe, Tp ch Gc nhn quc t v k hoch ha gia nh, 2004, 30(4):174-181. 61. Pettus, Ashley 2003, Gia s hy sinh v nim mong mun: Bn sc quc gia v n tnh Vit Nam, New York: Routledge. Phan Th Thu Hin 2008, Cng bc tnh dc trong hn nhn Qung Tr, Vit Nam, Tp ch Vn ho, Sc kho v Tnh dc, 10:1,S177-S187. Phinney, Harriet M. 2008, Cm quan trng nhng d chn, th n ph xem sao!: i mi v kinh t chnh tr v mi quan h tnh dc ngoi hn nhn ca nam gii v nguy c nhim HIV trong hn nhn H Ni, Vit Nam, Tp ch M v Y t cng cng, 98(4): 650-660. Ph-ing, Meng 2007, Bo co nghin cu v bo lc gia nh trn c s gii tnh in Bin, Action Aid, Hi Lin hip ph n tnh in Bin v Trung tm CCD. Piper, Nicole 2009, Gii v lao ng di c Chu , Geneva: T chc Di c quc t. Vn Qun 2009, Bo co: Bo lc i vi gi mi dm H Ni.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

63

L Th Qu 2004, Bo lc gii trong gia nh: Cc trng hp nghin cu in hnh Thi Bnh, Ph Th v H Ni, Trung tm Nghin cu v gii v pht trin, i hc Khoa hc x hi v nhn vn, H Ni. Nhm Nghin cu chuyn khu vc v nhp c quc t bao gm c nn bun bn ngi 2008, Bo co tnh hnh nhp c quc t ng v ng Nam , Bangkok Thi Lan. Riemer, J.K. 2006, Ci gi no cho danh d: Nghin cu v nn bun bn tr em gi Vit Nam trong nc bc lt tnh dc, (T cc khu nh chut Phnom Penh Campuchia). Rosenthal v Nguyn Kim Oanh 2006, Lng nghe gi mi dm Vit Nam: Nhng nh hng v tnh dc an ton vi khch hng v bn tnh, Tp ch Sc kho tnh dc, 2006(3): 21-32. Rushing, R. v cng s 2005, Tri nghim thc t cng bc tnh dc: Quan im ca nhng ph n tr di c lm ngh mi dm khu vc pha Bc Vit Nam. Rushing, Rosanne 2006, Di c v bc lt tnh dc Vit Nam, Tp ch Di c Chu v Thi Bnh Dng 15(4): 471494. Rydstrom, Hell 2006, Nam tnh v s trng pht: n ng nui dy tr em trai nng thn Vit Nam, Tp ch Tr em 13(3): 329-346, http://chd.sagepub.com/cgi/content/abstract 13/3/329. Rydstrom v Drummond 2004, Thc tin gii Vit Nam ng i (phn Gii thiu), Lisa Barbara Drummond v Helle Rydsstrom ch bin, Nxb i hc Singapore, tr. 1-25. Schuler, Sidney Ruth, Hong T Anh, V Song H, Trn Hng Minh, Bi Th Thanh Mai, Phm V Thin 2006, Cu trc gii Vit Nam: Phn u theo phong tro Ba tiu chun, Tp ch Vn ho, Sc kho v Tnh dc 8(5): 383-394. CHXHCN Vit Nam 2007, Lut Phng, chng bo lc gia nh. Vn phng Thng trc Ban Ch o (2004-2009),130/CP Bo co tm tt: 5 nm thc hin chng trnh hnh ng quc gia phng, chng ti phm bun bn ph n v tr em.

64

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

Nguyn Th Bch Thy, o Ngc Nga, Annalise Moser, April Pham 10/2009, Tc ng v mt kinh t - x hi ca vic gia nhp WTO i vi ph n nng thn: Nghin cu nh lng Hi Dng v ng Thp, Vit Nam, ILSSA, UNIFEM v AusAID. Quch Thu Trang 2008, N tnh v hnh vi tnh dc ca cc c gi tr cha kt hn H Ni, Tp ch Vn ho, Sc kho v Tnh dc, s 10, 1:51-162. Quch Thu Trang Tng quyn nng cho ph n trong cc tnh hung bo lc gia nh bi cnh Vit Nam: Nhng thch thc v bi hc thu c (Bo co trnh by ti Hi tho ph bin d n, H Ni). Vn phng Khu vc ng v ng Nam ca UNIFEM v Vn phng Khu vc ca UNIAP 2003, Bun bn ngi: Quan im v gii v quyn. http://unifem-eseasia.org/resources/others/traffkit.pdf Chng trnh Pht trin Lin Hip Quc (UNDP) 2008, MDGF-1694, Chng trnh chung v Bnh ng gii ti Vit Nam. http://sdnhq.undp.org/opas/en/proposals/suitable/191. Trung tm Khu vc ca UNDP, Chng trnh lng ghp gii 2008, u t cho bnh ng gii: Bng chng ton cu v bi cnh khu vc Chu Thi Bnh Dng. Colombo, Qu Nhi ng Lin Hp Quc (UNICEF) 2005, Nghin cu nhu cu v o to v v ngun nhn lc cho vic pht trin cng tc x hi Vit Nam, H Ni Vit Nam. Qu Dn s Lin Hp Quc (UNFPA) 12/2007, Phng, chng bo lc gia nh: Hin trng, nhu cu v cc u tin can thip Ph Th v Bn Tre, Vit Nam. UNFPA, 2008, Bo co thng nin cho C quan Hp tc v Pht trin Thy S Cc chng trnh v tng cng sc khe sinh sn v phng, chng bo lc gia nh i vi ph n ca Vit Nam, H Ni Vit Nam. UNFPA 2009, Nhng thay i gn y v t s gii tnh khi sinh Vit Nam: nh gi bng chng, H Ni. Lin Hp Quc 2006, Chm dt bo lc i vi ph n: T li ni ti hnh ng, Nghin cu ca Tng Th k LHQ, New York.

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

65

C quan Phng, chng ma ty v ti phm ca Lin Hp Quc (UNODC) 2005, FS/VIE/04/R96 Tng cng cc c quan thc thi php lut v php ch trong vic phng, chng nn bun ngi Vit Nam 2005 2007, www.humantrafficking.org/uploads/publications/project vie R96.pdf, ngy 1/12/2009. B Ngoi giao Hoa K 2008, Bo co ca B Ngoi giao Hoa K v tnh hnh bun bn ngi nm 2008. http://www.state.gov/g/tiprpt/2008/ Hi Lin hip ph n Vit Nam 2001, Bo lc gia nh i vi ph n Vit Nam: Kt qu nghin cu ti cc tnh Thi Bnh, Lng Sn v Tin Giang, Vit Nam. Cc t chc phi chnh ph ca Vit Nam 2006, Bo co v vic thc hin Cng c CEDAW ti Vit Nam, H Ni. Vijeyarasa, Ramona 2009, Nh nc, gia nh v cch gi t nn x hi: Thm mt ln k th i vi nn nhn ca bun bn ngi ti Vit Nam, Tp ch Vn ha, Sc khe v Tnh dc, (cng b ln u ngy 10/11/2009), http://dx.doi.org/10.1080/13691050903359257. V Song H, Hong T Anh, Quch Thu Trang 6/2009, S can thip i vi bo lc tnh dc: Nhng bi hc thu c (Bo co trnh by ti Hi tho Ph bin d n, H Ni). V Hng Phong 2006, Cng bc tnh dc nhn t gc ca nam gii, Tp san Gii, Tnh dc v Sc kho tnh dc, CIHP, Nxb Th gii. V Hng Phong 2008, Mi quan ngi v sc kho tnh dc nam Mng Khn, Vit Nam, Tp ch Vn ho, Y t v Tnh dc 10(1): S139-S150. Nguyn ng Vng, Per-Olof Ostergren v Gunilla Krantz 2008a, Bo lc do chng/bn tnh gy ra i vi ph n nng thn Vit Nam cc yu t x hi-nhn khu hc gn vi nhng hnh thc bo lc khc nhau: Phi chng cn c nhng hng dn can thip mi?- BMC Y t cng cng 8:55. Nguyn ng Vng, Per-Olof Ostergren v Gunilla Krantz 2008b, Bo lc do chng/bn tnh gy ra i vi ph n, nhng nh hng v sc kho v vic tm kim chm sc y t nng thn Vit Nam, Tp ch Chu u v Y t cng cng 19:2:178-182. Vin Nghin cu thanh nin 2000, Phng, chng bun bn ph n Vit Nam, Nxb Lao ng v X hi, H Ni.

66

Bo lc trn c s Gii Bo co chuyn

UNITED NATIONS VIET NAM Email: rco.vn@one.un.org Website: http://vn.one.un.org