alaan

ilalaman

agpapakilala

aksa

aligiran

aksa
3

Ang hukuman ay isang espesyal na lugar kung saan hinahatulan ng kaukulang parusa ang mga taong nagkamali o nagkasala sa pamumuno ng isang tagahatol o judge. Ito ang pook ng pagpapakitang-gilas ng dalawang magkalabang kampo sa pamamagitan ng mabubulaklak na pananalita. Sa apat na sulok ng hukuman ay nagpapagalingan at nagpapatutsadahan ang mga napipiling abogado ng akusado at ng taga-usig. Wala ni isa ang gustong magpatalo at parehong nagpapatuloy sa panghihikayat na sila ay paniwalaan. Ngunit sa huli, mananalo ang panig na taglay ang mga pinakamatibay na ebidensya at pinakamahuhusay na testigo. Ang korte para sa marami ay isang kwadradong lugar kung saan hustisya ang namamayani. Dito tinitimbang-timbang ang mga pangyayari at mahusay na pinag-aaralan ang mga datos para matiyak kung sino ang tunay na mananagot sa krimeng nagawa. Ang aktwal na pangyayari ay binabalikan at ang mga posibleng makalap na ebidensya ay binubusisi.

aligiran

aksa
4

a kasalukuyang panahon, maituturing pa nga ba bilang isang pook ng hustisya ang hukuman o tuluyan na nating masasabi na mailap na nga ang hustisya sa mga taong kapos-palad? Sapagkat mapapansin sa sistema ngayon na tila mga mayayaman at mga makapangyarihang tao ang madalas na nagwawagi sa mga paglilitis samantalang binabalewala at isinasantabi naman ang mga mahihirap. indi rin alintana sa panahon ngayon na naiiba na ang imahe ng hukuman dahil na rin sa negatibong pagtingin ng mga tao. Ang karamihan ay nagkakaroon ng takot sa hukuman dahil sa paniniwala o ideya na ito ay sumasalamin sa pagkakabilango. asasabing ang pagiging-maalam sa isang paglilitis ay importante at hindi dapat isinasawalang-bahala para sa panahong tayo naman ang haharap sa hukuman, alam natin ang ating nararapat na gawin o hindi at ang ating magiging hakbang. Mahalagang mayroon tayong kaalaman sa mga termino na ginagamit sa korte para sa posibleng pangangailangan sa hinaharap.

aligiran

aksa
5

orte, isang lugar na marahil ay iniiwasan ng marami at madalang maging paksa sa mga usapan, maliban na lamang sa iilang mga tao na ang propesyon ay umiikot dito. Ang mga salitang ginagamit sa korte at sa pangagasiwa ng batas ay sadyang marami ngunit nalilimitahan lamang sa mga taong may direktang kaugnayan sa ganitong linya ng trabaho. Bawat isa sa atin ay nasa ilalim ng hurisdiksyon ng batas kaya nararapat lamang na kahit papaano ay matutunan natin ang mga ito nang sa gayon ay maging handa sa pagkakataong kailangan natin pumunta sa korte. inarapat ng pangkat na gawin ang diksyunaryong ito dahil sa tatlong kadahilanan. Una, maliban sa kadahilanang ito ang pinakainteresanteng paksa na naisip ng pangkat, napag-pasyahan na ang usaping korte ay naituring na taboo at dahil dito kanilang ninanais na ang diksyunaryong ito ay magamit upang ang isang simpleng mamamayanan ay magkaroon ng kamalayan at kahandaan. Sa pagkamit ng kaalaman mula sa likha ng pangkat, kanilang ninanais na ito ay magbukas ng kamalayan sa posibilidad na kakailanganin ang kaalamang ito sa hinaharap.

ayunin
6

angalawa, ang diksyunaryong ito ay naglalayong makatulong sa mga nag-aasam maging alagad ng batas upang mabigyan sila ng primer o introduksyon sa mga salitang ginagamit sa ganitong larangan. Lalo na dahil marami sa mga mag-aaral sa pamantasan ang naghahangad na magsilbi bilang abogado, hukom o di kaya tagapaglingkod sa publiko. uli, layunin ng Sa Korte Ka Na Lang Magpaliwanag na magbigay ng kaalaman tungkol sa mga salitang ginagamit sa korte sa paghahatid nito ng simpleng mga impormasyon kung saan mas mapapabilis ang proseso sa pamamahala ng mga gawaing legal at maiwasan ang pagkalito sa proseso ng mga kasangkot dito. ukod sa mga layuning ito, ninanais ng pangkat na makapaglahad ng mga kalipunan ng mga salita na hindi pangkaraniwan na maaaring magamit upang mas maging dinamiko ang maging interaksyon sa larangan ng batas.

ayunin
7

pang mabuo ang glosari, ang grupo ay nagisip at pumili muna ng isang malikhaing pamagat; napagkasunduan na ang magiging pamagat ng glosari na naka-pokus sa mga salitang ginagamit sa hukuman ay Sa Korte Ka Na Lang Magpaliwanagna kung mapapansin ay tila naihango sa linyang madalas marinig sa telebisyon na Sa presinto ka na lang magpaliwanag. Isang dahilan sa paggamit ng pamagat na ito ay para makahikayat ng mga mambabasa kahit na tila napakaseryoso ng napiling paksa. Naglalayon ang aming pamagat na maging bukas ang glosari para sa lahat kahit hindi ganoon kalawak ang kaalaman nila sa mga terminong ginagamit ng mga abogado. atapos ang pamagat, ang pangkat ay lumikom ng hindi bababa sa 10 mga salita bawat isa upang mahigitan o matumbasan ang 50 na termino na minimum sa proyektong ito.

etodolohiya
8

pang mabuo ang glosaring ito minabuti ng grupo na humanap ng mga datos na maaaring magamit sa pagpapaliwanag at pagbibigay-linaw sa mga termino na isasama sa Sa Korte Ka Na Lang Magpaliwanag. Una sa lahat, minabuti ng grupo na humanap ng mga taong mas maalam sa mga bagay na may kaugnayan sa paksa tulad na lamang ng mga abogado, alagad ng batas at ang mga estudyanteng nag-aaral ng batas. Matapos noon, sinubukan ng grupo na sila ay makapanayam kahit sa pamamagitan lamang ng internet upang bigyang linaw ang mga termino na nahanap at upang magdagdag pa ng mga nalalaman nila. Ang mga taong ito ay ang mga sumusunod: Atty. Narcissa de Leon, Atty. John Vargas, at Atty. Paul Michael Sansano kung saan nanggaling ang mga terminong Latin na nakapaloob sa glosari.

etodolohiya
9

angalawa, ang paggamit ng internet at ng ibat ibang diksyunaryo para sa mga terminong nasa wikang Filipino, upang masigurado ang tamang gamit sa pangungusap, bigkas, pagpapakahulugan at pinagmulan ng mga napiling termino. Bilang panghuli, nag-ambag din mismo ang bawat miyembro ng mga termino na kadalasan ay nanggaling sa media (mga balita at teleserye) at sa mga naririnig sa lipunan na maaari na ring naging dahilan upang ito ang piliing paksa.

atapos ang pagkalap ng mga kakailanganing datos na magbibigay laman sa Sa Korte Ka Na Lang Magpaliwanag sinimulan ang pag-layout ng glosari kung saan ginamit ang pagka-malikhain ng grupo upang makagawa ng mga layout na hindi lamang angkop sa paksa kundi agaw -pansin din sa mga mambabasa; ang mga imahe na inilagay sa layout ay kadalasan galing sa internet at inayos upang maging swak o angkop sa disenyong nais maipakita.

etodolohiya
10

a kabuuan, masasabing ang diksyunaryong ito ay makabuluhan sapagkat makatutulong ito sa mga mamamayan upang sila ay maging pamilyar sa mga kahulugan ng mga salitang nakatala rito. Maaari itong magsilbing gabay sa mga indibidwal na nagnanais maging abogado o maging propesyunal sa anumang larangang may kinalaman sa hukuman. Ang diksyunaryong tulad nito ay magiging kapaki-pakinabang sa mga taong may hinaharap na kaso o anumang problema na dumadaan sa proseso ng hukuman sapagkat ito ay maaari nilang maging patnubay upang maiwasan ang pagkalito at magbigay sa kanila ng mga bagong kaalaman. Isa rin itong paraan ng pagtatago o pagpapanatili sa mga salitang ginagamit sa loob ng hukuman upang patuloy na magamit ng mga susunod na henerasyon.

onklusyon
11

apapansing ang iba sa mga salitang nakatala sa wikang Ingles at Latin ay may naiibang kahulugan na tanging mga abogado, mga taong may kinalaman sa hukuman o batas lamang ang makauunawa. Kaya mahalagang magkaroon ng diksyunaryong tulad nito upang ang mga karaniwang mamamayan ay mabuksan ang kamalayan sa mga ganitong bagay. Sa palagay ng pangkat, makabubuti ring magkaroon pa ng mas maraming termino o salitang ginagamit sa hukuman sa wikang Filipino upang mas marami ang makaunawa sa mga batas, sa mga prosesong nagaganap sa hukuman, sa mga isyu na may kinalaman sa husgado, at para na rin sa ikauunlad ng ating industriya.

onklusyon
12

ng talaang Sa Korte Ka Na Lang Magpaliwanag ay nagbibigay linaw sa mga salitang ginagamit sa loob ng hukuman. Ito ang napiling pagtuunan ng pansin ng grupo upang magkaroon ng ideya ang mga mamamayan tungkol sa mga terminong ginagamit sa mga pormal na pagtitipon gaya ng nangyayari sa loob ng korte. Naniniwala ang mga mananaliksik ng diksyunaryong ito na mahalagang magkaroon ng kaalaman ang isang ordinaryong mamamayan ukol sa mga salitang hindi araw-araw naririnig sa kahit saan man. minumungkahi ng grupo sa mga gusto pang magsaliksik tungkol sa paksang ito na magdagdag pa ng mga terminolohiyang teknikal at mas praktikal na salita na sa larangang ito lamang nagagamit.

ekomendasyon
13

ainam din na makadalo sa isang aktwal na paglilitis upang maobserbahan kung anu-ano ang mga salitang madalas gamitin mapa-abogado man o ang mismong nasasakdal. Importanteng bigyang diin na magkaiba ang mga salitang ginagamit sa akademya kumpara sa ginagamit kapag ang isang abogado ay nasa aktuwal na sitwasyon dahil sa paghahalu-halo ng pormal at di-pormal na mga salita. Mabisa ring maobserbahan ang paraan ng paggamit ng mga salita o terminolohiya ng mga taong sangkot sa krimen at mga pulis na kaiba kung sila ay wala sa sitwasyon kung saan nahaharap sa isang pormal at seryosong imbestigasyon.

ekomendasyon
14

ga

alita

djourn
v/pandiwa (uh-jurn) pagtatapos o pagpapaliban ng isang miting o pagpupulong
Paano ginagamit: Judge: Ating ipagpapatuloy ang paglilitis sa darating na Oktubre 1, 2013. Meeting adjourned!

kusado
n/pangngalan (a-ku-sa-do) taong inaakusahang gumawa
ng kasalanan o itinuturing na may sala Paano ginagamit: Ang akusado ay maaaring maparusahan kung napatunayang siya nga talaga ang may sala.

legasyon
n/pangngalan (a-le-ga-syon) pormal na akusasyon laban
sa isang tao na nararapat na mapatunayan Paano ginagamit: Itinatanggi niya ang mga alegasyong ipinaratang sa kanya ng kanyang kaibigan sapagkat wala itong sapat na ebidensya.

16

libi
n/pangngalan (a-li-bay) dahilan nang kawalan ng sala dahil ang
akusado ay nasa ibang lugar o may ibang ginagawa nang naganap ang krimen Paano ginagamit: Attorney 1: Ang alibi ng aking kliyente ay aking mapapatunayan sa paglilitis mamaya. Attorney 2: Makikita natin kung iyang patunay mo ay papasa sa hukom mamaya pagkatapos ko ilabas ang mga dokumento na magpapatunay na siya nga talaga ang may sala.

mnesty
n/pangngalan (am-nes-ti) pagkakaloob ng pamahalaan ng
kapatawaran sa mga nahatulang nagkasala sa batas Paano ginagamit: Pinagkalooban ng pangulo ng amnesty ang mga MILF na nadakip noong 2002.

pidabit
n/pangngalan (a-pi-da-bit) kasulatan na pinagtibay ng
huramento o panunumpa na siya namang ginagamit ng hukuman bilang ebidensya Paano ginagamit: Dahil hindi makapupunta ang nasasakdal sa korte, nagpadala na lamang siya ng apidabit para sa kanyang pahayag tungkol sa kaso.

17

pila
n/pangngalan (a-pi-la) proseso kung saan dinadala sa mas
mataas na hukuman ang isang kaso para muling pag-aralan Paano ginagamit: Kami ay nagplaplanong maghain ng apila sa mas mataas na korte upang masiguradong sa pagkakataong ito, mapaparusahan na ang may sala.

reglo
n/pangngalan (a-reg-lo) kasunduan sa pagitan ng kriminal at
biktima upang maiwasan ang patuloy na pagsampa ng kaso Paano ginagamit: Imbis na ituloy ang demanda laban sa magnanakaw, minabuti ni Ms. Sanchez na makipagareglo na lamang sa halagang 50,000 Php.

resto
v/pandiwa (a-res-to) pagdakip ng mga awtoridad sa isang
pinaghihinalaang kriminal Paano ginagamit: Inaresto ang mastermind ng isang sikat na sindikato sa Quezon City kahapon, Oktubre 5, 1995.

18

rraignment
n /pangngalan (a-reyn-ment) pormal na pagbabasa ng mga
reklamo laban sa akusado sa harap niya upang kaniyang malaman ang mga kakaharaping kaso/reklamo Paano ginagamit: Ang lahat ay nakinig nang mabuti lalo na ang nasasakdal nang maganap ang arraignment kanina sa pagdinig ng kaso.

rson
n/pangngalan (ar-son) isang krimen ng sapilitang panununog
ng isang bahay o gusali Paano ginagamit: Dahil sa impluwensiya ng alak, sinunog ni Mang Ambo ang eskwelahan sa bayan na siyang nagdala sa kanya sa New Bilibid Prison sa salang Arson.

sunto
n/pangngalan (a-sun-to) paghahain ng kahilingan o demanda; kaso
Paano ginagamit: Abogado 1: Kamusta ang araw mo ngayon kumpaniyero? Abogado 2: Tinanong ko ang aking kliyente kung asunto ba o areglo. Ayon sa kanya, asunto raw kaya magkikita ulit kami sa korte sa susunod na buwan.

19

ailiff
n/pangngalan (bey-lif) alagad ng batas na taga-panatili ng
kaayusan sa korte at kadalasang nilalakad ang anumang gawain para sa hukom o klerk Paano ginagamit: Ang hepe ng Cebu City ang siyang bailiff sa paglilitis na magaganap bukas sa kaso ng isang politikong nasasangkot sa pagdarambong ng 5 milyong piso na pondo para sa pagpapatayo ng mga waiting shed.

eyond a reasonable doubt

adj/pang-uri (bi-yand-ey-ri-so-na-bol-dawt) tumutukoy sa
antas ng katiyakan ng hukom upang mapagpasiyang nagkasala nga ang akusado Paano ginagamit: Siya ay mananagot sa batas sapagkat siya ay napatunayang nagkasala beyond a unreasonable doubt.

20

ista
n/pangngalan (bis-ta) pagdinig kung saan inilalatag ang lahat
ng mga kaso sa korte

Paano ginagamit:
Kliyente: Handa na ba tayo para sa bista bukas? Kaya ba nating maipanalo ang kasong ito? Attorney: Huwag po kayong mag-alala, nakaayos na po ang lahat ng ating mga dokumento na magpapatunay na inosente kayo.

lackmail
n/pangngalan (blak-meyl) krimen ng pananakot sa isang
indibidwal ng paglalabas ng mga impormasyong maaaring makasira sa personalidad na nasangkot

Paano ginagamit:
Ang star witness sa kaso ng pagpatay kay Mr. Sanchez ay mayat mayang nakakatanggap ng mga blackmail at death threats.

21

ompensation
n/pangngalan (kom-pen-sey-syon) halagang nakukuha upang
mabawi ang anumang pinsalang nagawa sa biktima ng maysala

Paano ginagamit:
Bilang compensation sa kanilang mga pasahero, minabuti ng Zest Air na ibalik ang halagang ibinayad sa kanila at sagutin ang anumang gastusing nagawa ng kanilang pagkakamali.

ounterclaim
n/pangngalan (kawn-ter-kleym) pahayag kung saan sinasagot
ng akusado ang mga pahayag na hinain laban sa kanya

Paano ginagamit:
Matapos mabasa ang pahayag ng kabilang panig ukol sa kasong kanyang kinasasangkutan, dali-dali niyang sinagot ang pahayag na iyon sa pamamagitan ng paglalabas ng counterclaim.

22

e kampanilya
adj/pang-uri (de-kam-pa-nil-ya) hindi basta basta;
nangingibabaw sa iba

Paano ginagamit:
Mahal sumingil ang mga abogadong de kampanilya.

eadly weapon
n/pangngalan (ded-li-we-pon) tawag sa anumang bagay na
maaring kumitil ng isang buhay

Paano ginagamit:
Ang bubog na hawak mo ay maaaring gamitin bilang ebidensya laban sa iyo dahil iyan ay isang deadly weapon.

23

ye witness
n/pangngalan (ay-wit-nes) isang taong nakakita ng
tunay na pangyayari at may kakayanang patunayan ito sa korte

Paano ginagamit:
Dapat bigyan ng agarang proteksyon ang eyewitness sa Angeles Massacre Case.

24

alse arrest
n/pangngalan (fols-a-rest) pag-aresto sa isang tao
nang walang legal na karapatan na gawin ito

Paano ginagamit:
Ngayon, ang mga pulis ng Quezon City ay kinukutya dahil sa ginawang false arrest kay Ricky Carandang.

25

ag order
n/pangngalan (gag-or-der) utos ng hukom na nagbabawal
sa mga abogado at sa mga partido mula sa pakikipag-usap sa media o sa publiko tungkol sa kaso

Paano ginagamit:
Inilabas ni Judge Mallari kahapon ang isang gag order kaakibat ng kaso ni Napoles.

apang
v/pandiwa (ga-pang) pag-impluwensiya sa nakakataas
upang manalo sa isang kaso

Paano ginagamit:
Congressman: I-gapang mo na lang kasi ako sa Judge para abswelto na ako sa mga paratang ng mga Dela Cruz. Attorney: Sige, ako na ang bahala tutal kumpare ko naman yung Judge na mamamahala bukas.

26

ood faith
n/ pangngalan (gud-feyt) matapat na paggawa ng isang
bagay na walang intensyon na makalamang sa kapwa

Paano ginagamit:
Ang nasasakdal kahapon sa paglilitis ay hindi hinatulang may sala dahil di umanoy sinunod lamang niya ang ideya ng good faith.

ood Samaritan Rule

n/pangngalan (gud-sa-ma-ri-tan-rul) batas na nagsasaad na
nararapat maging maingat ang saksi sa pagtulong sa biktima o taong sugatan. Anumang pinsalang naidulot o naidagdag sa biktima ay kanyang responsibilidad

Paano ginagamit:
Ang pagbigay ni Brian ng paunang lunas kay JC ay nagdala sa kanya sa bilanguan dahil hindi niya nasunod ang Good Samaritan Rule.

27

abla
v/pandiwa (hab-la) tumutukoy sa ligal na aksyon na
ginagawa ng isang tao o grupo na mapagdedesiyunan sa loob ng isang hukuman

Paano ginagamit:
Naghabla si Pedro ng kaso laban sa kanyang abusadong amo.

ukom
n/pangngalan (hu-kom) taong dumidinig at nagpapataw
ng hatol ukol sa kaso

Paano ginagamit:
Sa hukom nakasalalay ang pagpapasiya kung makukulong ba o mananatiling malaya ang isang taong inaakusahang may sala sapagkat nasa kanya ang huling salita.

28

n flagrante
adv/ pang-abay (in-flag-ran-te) pagkahuli sa akto nang
paggawa ng krimen

Paano ginagamit:
Humihingi ng mas mababang sentensiya ang pamilya Zafra para sa kanilang kapatid na in flagranteng nakapatay.

n pari delicto
adj/pang-uri (in-pa-ri-de-lik-to) parehas lamang ang lebel
ng pagkakamali o pagkakasala ang dalawang panig kung saan wala pang mapapatunayan ang korte kung sino ang may sala

Paano ginagamit:
Ang magkabilang panig sa korte ay in pari delicto kaya iniantala ng hukuman ang kanyang desisyon sa susunod na hearing.

29

n terrorem clause
n/pangngalan (in tehr-roar-em- klos) tawag sa
gawain kung saan kinakalaban ang legalidad ng habilin. Kung sino man ang humusga sa habilin ay mawawalan, o mabibigyan lamang ng maliit na parte sa halagang kanyang makukuha

Paano ginagamit:
Mayaman na sana si Macky ngayon kung hindi lamang siya nag-apela ng in terrorem clause.

30

ohn Doe
n/pangngalan (dyan-dow) ibinibigay na katawagan sa
isang hindi pa napapangalanan o patay na tao

Paano ginagamit:
Ayon sa mga saksi, ito umanong si John Doe ay tumalon mula sa ika-limang palapag ng gusali.

us soli
n/pangngalan (jus-sow-li) ang citizenship ng isang tao ay
nakadepende sa lugar kung saan ito pinanganak

Paano ginagamit:
Attorney 1: Hindi sakop ang aking kliyente ng mga batas ng bansang ito sapagkat siya ay isang Amerikano at nararapat lamang litisin sa isang American court. Attorney 2: Objection, your Honor! Nasasaad sa dokumentong hawak ko ngayon na Pilipino ang jus soli ng nasasakdal sapagkat kahit lumaki siya bansang Amerika ay dito pa rin siya pinanganak.

31

arapatan
n/pangngalan (ka-ra-pa-tan) mga pribiliheyong mayroon ang
lahat ng mamamayanan na pinoprotektahan ng gobyerno at ng mga hukuman sa lipunan

Paano ginagamit:
Ikaw ay may karapatang manahimik. Ang iyong mga sasabihin ay maaaring gamitin bilang patunay laban sa iyo sa korte. Ikaw ay may karapatang kumuha ng isang abogado. Kung ikaw ay hindi makakuha ng abogado, ang korte ang magtatakda para sa iyo.

asabwat
n/pangngalan (ka-sab-wat) kasama sa paggawa ng
krimen

Paano ginagamit:
Kasabwat pala ng magnanakaw ang isang pulis.

aso
n/pangngalan (ka-so) habla; dahilan ng pagdedemanda Paano ginagamit:
Magsasampa ako ng kaso sa susunod na linggo laban kay G. Rafael dahil sa ginawa niyang pangaalipusta sa akin.

32

lerk
n/pangngalan (klerk) empleyado o opisyal na nangangasiwa
ng mga trabaho sa hukuman: pagtatago at pag-aayos ng mga impormasyon; pagpapakalat ng mga liham, pagtulong sa hukom at marami pang iba

Paano ginagamit:
Bago tuluyang magtapos ng abogasya nagkaroon ng pagkakataon si G. Silva na makapagtrabaho sa isang korte bilang klerk.

ontrademanda
n/pangngalan (kon-tra-de-man-da) isinampang kaso laban sa isang demanda Paano ginagamit:
Ms. Tuazon: Hindi ko lubusang maisip kung bakit ako kakasuhan ng aking kumare ng paninirang-puri gayong totoo namang ninakaw niya ang aming puhunan. Attorney: Ms. Tuazon, ganito na lang po ang ating gawin, maghanda na lang tayo ng kontrademanda laban sa kanya. Ms. Tuazon: Mabuti pa nga at maipapakita ko sa kanya ang tunay na hagupit ng batas.

33

ontrata
n/pangngalan (kon-tra-ta] kasunduan kung saan
nakasaad ang mga tiyak na pangako sa pagitan ng dalawang panig. Ito ay kadalasang pasulat

Paano ginagamit:
Maraming kaso ang dininig ngayon ng Regional Trial Court sa Caloocan na tungkol sa mga kontratang nabali.

orte
n/pangngalan (kor-te) opisyal na tribunal na
pinamamahalaan ng isang hukom kung saan lahat ng mga usaping ligal ay binibigyang kasagutan

Paano ginagamit:
Minarapat na dalhin ni Bb. Fauro ang kanyang kaso sa pinakamalapit na korte sa kanilang bayan.

rimen
n/pangngalan (kri-men) anumang aktibidad na lumalabag sa
tinakdang batas ng estado

Paano ginagamit:
Guro: Mga bata, tandaan na ang pananakit sa iyong kapwa ay isang krimen kung saan pwede kayong makulong.

34

umpaniyero
n/pangngalan (kum-pa-nye-ro) kasama,
partner

Paano ginagamit:
Kamusta ang hawak mong kaso kumpaniyero?

35

ex loci celebrationis
n/pangngalan (leks-losi-se-le-bra-syo-nis) batas
ng lugar kung saan naganap ang isang kasalan; kadalasang ginagamit para sa beripikasyon kapag nakasal sa ibang bansa

Paano ginagamit:
Hukom: Pinawawalang-bisa ko ang kasalang naganap sa Tsina ayon na rin sa lex loci celebrationis ng lugar na iyon upang mapatupad na ang hinahain na divorce ni Mrs. Cruz.

36

alyete
n/pangngalan (mal-ye-te) maliit na maso na
pamukpok sa mesa na ginagamit ng isang hukom upang makuha ang pansin ng mga tao sa hukuman at maghudyat ng pagsisimula at pagtatapos ng sesyon

Paano ginagamit:
Sa pagtatapos ng paglilitis ipinukpok ng tatlong beses ng hukom ang kanyang malyete upang pormal na tapusin ang hearing.

37

ot guilty plea
n/pangngalan (nat-gil-ti-pli) salaysay na
nagsasaad ng pagtanggi o pagsasabi na ang isang tao ay inosente sa ibinibintang na krimen sakaniya

Paano ginagamit:
Dahil sa not guilty plea ni Bb. Sanchez nag-alinlangan ang mga tao sa paratang ng kabilang panig.

38

bjection
n/pangngalan (ob-jek-syon) pormal na patotoo o
deklarasyon ng hindi pag-apruba ukol sa isang partikular na punto ng batas; isang pahayag na nagpapahiwatig na may hindi pagkakaintindihang pangyayari sa isang hukuman

Paano ginagamit:
Abogado 1: Samakatuwid, kahit papaano ay nagkaroon ka ng ugnayan sa nasasakdal! Abogado 2: Objection your Honor, pawang kasinungalan ang kanyang ipinapahayag.

bstruction of justice
n/pangngalan (ab-struk-syon-of-dyas-tis) paghadlang sa
administrasyon ng korte, o sa kanino mang alagad ng batas sa pagsasagawa ng imbestigasyon

Paano ginagamit:
Nagmamadaling itinago ni Elsa ang kaniyang asawa sa mga pulis sa takot niyang ito ay makulong sa salang pag patay, lingid sa kaniyang kaalaman siya rin ay maaring makulong dahil sa obstruction of justice.

39

verrule
v/pandiwa (ow-vur-rul) pagtanggi sa pagtutol ng
isang abogado sa pagpapatuloy ng isang testimoniya o ebidensya; pagtanggap ng hukom sa pagpapatuloy ng tanong o ebidensya sa proseso ng paglilitis

Paano ginagamit:
Abogado 1: Maaari mo bang ituro kung sino ang nakita mo sa pinagganapan ng krimen? Testigo: Siya po (tumuro sa nasasakdal sa kabilang panig) Abogado 2: Objection, your Honor! Judge: Overrule.

40

arole
n/pangngalan (pa-rowl) pagbibigay laya sa isang bilanggo
matapos niyang makumpleto ang bahagi ng sentensyang inihatol sa kanya

Paano ginagamit:
Tuwang-tuwa si Enrile ng mabalitaan niyang binigyan ng parole ni PGMA ang kanyang kaibigang si Erap ngayong Pasko.

etisyon
n/pangngalan (pe-ti-syon) pormal na kahilingang ipinaaabot
sa hukuman upang gumawa ng aksyon ukol sa isang kaso

Paano ginagamit:
Ang kanyang asawa ay nagpadala na ng petisyon sa korte upang agad na matugunan ang ninanais niyang pakikipaghiwalay dito.

inawalang-sala
v/pandiwa (pi-na-wa-lang-sa-la) sitwasyon kung saan ang
nasasakdal ay hinatulang inosente o walang kasalanan

Paano ginagamit:
Judge: Ikaw, Juan dela Cruz, ay pinapawalang-sala mula sa kasalanang pagpatay, ngayong ika-9 ng Oktubre taong 2002. 41

iyansa
n/pangngalan (pi-yan-sa) ari-arian o pera na ibinibigay bilang
garantiya na ang isang tao na inilabas mula sa kustodiya ay magbabalik sa ibinigay na oras

Paano ginagamit:
Abogado: Maaari kang mag piyansa sa halagang 500,000 Php. Mr. Cruz: Saan namang lupalop ng mundo ako kukuha ng ganoong kalaking halaga? Abogado: Wala tayong magagawa sapagkat iyon ang nais ng mga biktima.

rima facie
adj/pang-uri (pri-ma-pa-se) sapat na ebidensya Paano ginagamit:
Ang nasasakdal ay napalaya dahil walang ebidensyang prima facie laban sa kanya.

ro bono
adj/pang-uri (pro-bo-no) libreng serbisyo; pampublikong serbisyo; pambublikong paglilingkod Paano ginagamit:
Ang mga mahihirap na nasasakdal ay naghahanap ng mga abogadong pro bono.

42

rosecutor
n/pangngalan (pro-se-kyu-tor) panalahat na bansag o
tawag sa mga abogado ng gobyerno na humahawak ng mga kriminal na kaso

Paano ginagamit:
Para sa aking kaso, tinakda ng Public Attorneys Office si G. Alvarez na maging aking prosecutor sa kabuuan ng paglilitis.

unong mahistrado
n/pangngalan (pu-nong-ma-his-tra-do) ang tawag sa
personalidad na namamahala sa Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas

Paano ginagamit:
Ang kasalukuyang punong mahistrado ng Pilipinas ay si Maria Lourdes Sereno.

43

ansom
n/pangngalan (ran-som) halagang hinihingi ng mga
kidnappers kapalit ng kalayaan ng kanilang mga bihag

Paano ginagamit:
Ayon sa pamilya Chua, isang milyon ang ransom na hinihingi ng mga kidnappers ng kanilang anak na si Margarette.

ehearing
n/pangngalan (re-hi-ring) pagsasagawa muli ng pagdinig
batay sa ginawang hakbang o petisyon ng isang partido

Paano ginagamit:
Attorney: Ang rehearing bukas ang tangi mong pag-asa para patunayan na ikaw ay inosente.

44

earch warrant
n/pangngalan (serch-wa-rant) nakasulat na utos ng hukom na nagbibigay-permiso sa mga opisyal ng batas na mag-imbestiga
sa isang partikular na lugar

Paano ginagamit:
Huwag na po kayong magmatigas pa, mayroon po kaming dalang search warrant para halughugin ang inyong bahay, sabi ng isang pulis.

entensya
v/pandiwa (sen-ten-sya) isang panghukumang paghatol o
pag-atas, lalo na kung panghukuman pagpapasiya ang kaparusahan sa isang nahatulang kriminal

Paano ginagamit:
Judge: Sinisentensyahan kita ng habambuhay na pagkakakulong.

itus
n/pangngalan (si-tus) batas ng isang lugar kung saan
naroroon ang pagmamay-ari

Paano ginagamit:
Attorney: Ang aking kliyente ay may karapatan sa 50 % ng lupain ayon sa situs ng bansang ito. 45

tenographer
n/pangngalan (ste-no-gra-fer) taong nagtatala ng lahat ng
mga sinasabi sa korte gamit ang isang espesyal na makinilya

Paano ginagamit:
Ang trabaho ng isang stenographer ay hindi madali sapagkat nangangailangan ito ng kasanayan at angking kahusayan.

ubpoena
n/pangngalan (sub-pi-na) sulat paanyaya mula sa korte na
nag-uutos sa isang tao upang sagutin ang kaso na isinampa sa kanya o dili kaya obligahin ang isang tao na tumestigo

Paano ginagamit:
Napadalhan na po ng subpoena ang nasasakdal.

46

ubpoena duses tecum

n/pangngalan (sub-pi-na-du-ses-te-kum) utos ng hukom
sa isang tao na dalhin ang ebidensya sa korte

Paano ginagamit:
Nakatanggap nga siya ng subpoena duses tecum, pero nakalimutan naman niyang dalhin ang mga dokumento.

ustain
v/pandiwa (sus-teyn) ipagpatuloy; pag-apruba ng hukom sa pagtutol ng isang panig sa isang tanong, testimoniya, o
ebidensya

Paano ginagamit:
Abogado 1 (sa testigo ni Abogado 2): Baka naman ginusto mo rin ang di umanoy paghalay sayo? Abogado 2: Objection, your Honor! Judge: Sustain.

47

estigo
n/pangngalan (tes-ti-go) taong magpapa-totoo sa
kung ano ang nangyari sa isang lugar o pangyayari

Paano ginagamit:
Abogado: Bakit ka tumestigo laban sa kapatid mo?

Mr. Aguinaldo: Para ilabas ang lahat ng katotohanan na pilit kong itinago ng maraming taon.

48

oid
adj/pang-uri (boyd) walang bisa Paano ginagamit:
Nakakalungkot man pero void pala ang kasal nila.

oluntary bankruptcy
n/pangngalan (vo-lun-tari-bank-rap-si) ang pagsusumite
ng apila sa kadahilanang hindi na makapagbayad ng utang o mas marami na ang nagiging utang ng isang tao o kumpanya kay sa yaman nito

Paano ginagamit:
Isinuko na ni Chairman Ong ang kaniyang kumpanya at nag-file na ito ng voluntary bankruptcy dahil sa kakulangan niya ng mga yaman para patakbuhin ang kanyang negosyo.

49

alang kinalaman
adj/pang-uri (wa-lang-ki-na-la-man) taong walang anumang koneksyon sa kasong pinagdidiskusyunan o sa mga taong may
kasalanan

Paano ginagamit:
Testigo: Wala po akong kinalaman sa nangyari. Hindi ko po siya kilala.

iretap
n/pangngalan (wayr-tap) isang electronic device na ginagamit
para pakingan ang mga usapan sa telepono. Ito ay iligal kung hindi ginagabayan ng korte

Paano ginagamit:
Lingid sa kaalaman ng mga suspek, narinig na ni Junnie ang planong pag-patay kay Mayor sa pamamagitan ng wiretap.

rit of coram nobis

n/pangngalan (rit of kohr-uhm-noh-bis) apela sa hukuman para
kunsiderahin ang mga ebidensya na hindi pa naiprepresenta sa trial record na maaring magpa-iba sa hatol

Paano ginagamit:
Matapos tumira sa bilibid ng halos sampung taon, humiling na rin ang abogado ni Jem ng writ of coram nobis sa Court of Appeals. 50

rit of execution
n/pangngalan (rit-of-eks-se-kyu-syon) panukala ng
hukuman na nagbibigay ng kapangyarihan sa mga pulis upang kulektahin ang mga pag-aari ng sinumang nasakdal

Paano ginagamit:
Chismosa 1: Mare, natalo raw sa laban sa korte si Nelly? Chismosa 2: Balita ko nga nalimas raw ang lupa nila sa Baguio dahil sa writ of execution.

rit of habeas corpus

n/pangngalan (rit-of-ha-bi-yas-kor-pus) atas o utos ng
hukuman sa kinauukulan na dalhin sa korte ang isang tao upang ipaliwanag kung bakit ipinipiit ito

Paano ginagamit:
Siya ay dinala sa korte sa ilalim ng writ of habeas corpus upang malaman kung bakit siya ipinakukulong ng kanyang kaibigan.

51

rit of mandate
n/pangngalan (rit-of-man-da-te) pinal na utos ng
korte na ibinibigay sa ahensya ng gobyerno para baguhin ang mga nauna o mga mali at illegal nitong gawain

Paano ginagamit:
Government Official 1: Gusto ko pa sana talaga mangurakot, kaso binigyan na kami ng writ of mandate. Government Official 2: Kawawa ka naman, hindi pa kami nabibigyan ng ganyang mandato, tuloy lang muna kami sa pangungurakot tutal di pa kami nahuhuli at wala kaming plano magpahuli.

52

Ilang Mungkahi sa Paggamit ng Diksyunaryo

ilikha ang diksyunaryong ito upang magbigay gabay sa mga mag-aaral na nagmimithing maging manananggol at sa mga pangkaraniwang tao na nakakasalamuha ng mga abogado, o sinumang nagtatrabaho sa korte. ng mga salitang nasa talaang ito ay nakaayos sa alpabetong pagkakasunud-sunod. Kalakip ng mga salita ang kanilang kahulugan, pagbigkas, at kung paano ito gamitin sa pangungusap. pang maangkop sa gawi ng bansang ating kinabibilangan, minabuti ng Sa Korte Ka Na Lang Magpaliwanag na itulad ang pagbigkas ng mga salitang nasa talaan sa kung paano ito binibigkas sa loob ng mga korte sa Pilipinas - iba sa kung paano ito binibigkas sa wikang tunay nitong pinagmulan, maging ito man ay Ingles o Latin.

Ilang Mungkahi sa Paggamit ng Diksyunaryo

54

ng pagbaybay naman ng mga dayuhang salita na naririto ay nasa orihinal pa rin na salin bilang paggalang sa tunay nitong pinagmulan at sa kung paano ito nasusulat sa mga dokumentong ligal. Iminumungkahi ng mga gumawa ng diksyunaryong ito na kung hindi man agad na makita ang mismong salitang hinahanap ay hanapin ang salitang pinakamalapit o konektado rito upang magbigay gabay tungo sa pag-intindi ng hinahangad na salita. ng mga salitang nakapaloob sa diksyunaryong ito ay isang gabay upang maiwasan ang kalimitang pagkalito at, sa ilang pagkakataon, panlalamang na nararanasan ng mga pangkaraniwang Pilipino. Ito ay isang tulay sa mas malalim na pagkatuto sa sistema na umiinog sa mga may kinalaman sa pagpapatupad ng batas - isang susi sa tila baga'y nakakandadong pinto ng pang-unawa sa mga nagaganap sa loob ng mga korte.

Ilang Mungkahi sa Paggamit ng Diksyunaryo

55

Daily Zamboanga Times . Cops using Miranda Doctrine when making arrests - PNP. Accessed September 23, 2013. http://www.chicagomanualofstyle.org/tools_citationguide.ht ml http://legal-dictionary.thefreedictionary.com/ http://dictionary.law.com/ Atty. Narcissa de Leon, e-mail message, September 23, 2013. Atty. John Vargas, e-mail message, September 20, 2013. Atty. Paul Michael Sansano, e-mail message, September 18, 2013.

Salita'y Hanapin nang Ika'y 'di Maduling

58

Letra ay Haluin Ulo'y Wag Kamutin

LUMTA OCTJBNEI

PTSEYION

KAASABWT AESRTO

59

Salita'y itala, Isipa'y ihanda

60