MREKULLIA

NË
MILINGONË

HARUN JAHJA
PËRMBAJTJA

Parathënie

Hyrje

Jeta Sociale

Komunikimi në shoqëri

Speciet e milingonave

Simbiozë

Taktikat e mbrojtjes dhe të luftës

Ushqimi dhe gjuetia

Konkluzioni

Mashtrimi i Evolucionit

2
 PARATHËNIE

Në këtë libër ne do të ju tregojmë për një krijesë që ju e njihni fare mirë, që ju e takoni çdo kund
faktikisht pa i kushtuar shumë vëmendje, që është shumë eksperte, intelegjente dhe shumë shoqërore – ajo është
“Milingona.” Qëllimi ynë është të shqyrtojmë jetën me plot mrekulli të këtyre krijesave të imëta që kurrë nuk
kanë rëndësi në jetërat tona të përditshme.
Teknologjia, puna kolektive, strategjia ushtarake, rrjet i përparuar i komunikimit, hirearkia e mprehtë dhe
e arsyeshme, disiplina, planifikim i përkryer i qytetit… këto janë fushat në të cilat njerëzit nuk mund gjithmonë
të jenë mjaft të suksesshme, por në të cilat milingonat gjithmonë janë. Kur i shikoni këto krijesa, të cilat janë
plotësisht të armatosura që t’i mposhtin rivalët e fortë dhe që t’i rezistojnë kushteve të vështira të natyrës, ju
mund të mendoni se ata të gjithë janë identik. Mirëpo faktikisht çdo specie (lloj) i gjinisë së milingonave – e ato
janë me mijra – ka veçori të ndryshme. Ne besojmë se këto krijesa që kanë popullsinë më të madhe në botë,
mund të hapin horizonte të reja për ne brenda strukturës së karakteristikave të përmendura më sipër. Ky libër do
të nxjerr në shesh për ne botën e veçantë dhe të mrekullueshme të milingonave. Ne do t’i shohim punët që këto
bashkësi të milingonave i kryejnë me trupat e tyre të imët dhe do të shohim se plotsisht nuk ka ndryshime
ndërmjet fosileve të tyre, më i vjetëri i të cilve është afërsisht 80 milion vjetë i vjetër, dhe të ngjashmit e tyre që
jetojnë sot, që janë përafërsisht 8800 specie.
Përderisa ne shqyrtojmë botën e veçantë të milingonave, ky sistem i përsosur do të fitoj admirimin tonë
dhe do të shtoj nevojën për të menduar dhe gjurmuar. Në të njëjten kohë, ne do t’i shohim gabimet në teorinë e
evolucionit dhe do të shohim krijimet e patëmeta të All-llahut, që është një punë shumë e rëndësishme. Në
Kur’an, lloji i njeriut i cili mendon për natyrën dhe kështu pranon plotfuqishmërinë e All-llahut është lavdruar si
një model për ata që besojnë. Ajeti i mëposhtëm plotsisht e shpjegonë këtë çështje:

Në krijimin e qiejve e të tokës, në ndryshimin e natës dhe të ditës, ka argumente të qarta për ata që
kanë arsye dhe intelekt. Për ata që All-llahun e përmendin me përkujtim kur janë në këmbë, kur janë
ulur, kur janë të shtrirë dhe thellohen në mendime rreth krijimit të qiejve e të tokës (duke thënë): Zoti
ynë, këtë nuk e krijove kot, i lartësuar qofsh, ruana prej dënimit të zjarrit. (Ali Imran:190-191)

Ne shpresojmë që ky libër t’i bëj lexuesit e tij që të mendojnë më thellë dhe të ndjejë admirimin për
fuqinë e mrekullueshme dhe artin e paarritshëm në krijimet e All-llahut, i Cili i ka krijuar të gjitha sendet.

3
 HYRJE

Milingonat janë gjallesa që kanë popullsinë më të dendur në botë. Për çdo shtatë qind milion milingona
që vijnë në këtë botë janë vetëm 40 njerëz të posalindur. Ka shumë informata tjera mahnitëse për të mësuar rreth
këtyre krijesave.
Milingonat, një nga grupet më “sociale” midis gjinis së insekteve, jetojnë në shoqëri të quajtura “koloni”,
të cilat janë të “organizuara” jashtëzakonisht mirë. Organizimi i tyre është i një rregulli aq të avancuar saqë në
lidhje me këtë mund të thuhet se milingonat kanë një civilizim të ngjashëm me atë të njerëzve.
Milingonat kujdesën për foshnjet e tyre, mbrojnë kolonitë e tyre, luftojnë, prodhojnë dhe rezervojnë
ushqimin e tyre. Ka koloni që punojnë edhe si “rrobaqeps”, që mirren me “bujqësi” apo “rritjen e shtazëve”.
Këto insekte, me rrjetin e tyre shumë të fortë të komunikimit, janë aq superior saqë nuk krahasohen me asnjë
organizëm tjetër, në lidhje me organizimit dhe specializimit social.
Në ditët tona, studiuesit me inteligjencë dhe arsimim superior janë duke punuar ditë e natë në akuariume
të holla të formuara që të formulojnë organizatë të suksesshme sociale dhe të zbulojnë zgjedhje të qëndrueshme
për problemet ekonomike dhe sociale. Ideologët kanë prodhuar modele sociale gjatë shekujve. Por kur ne
shikojmë botën në përgjithësi, deri tani nuk është arritur asnjë sistem social ideal socialo-ekonomik, pavarësisht
nga të gjitha këto përpjekje intenzive. Meqenëse koncepti i rendit në shoqëritë njerëzore gjithmonë ka qenë i
bazuar në interes dhe konkurrencë individuale, një rregull i përpikët social kurrë nuk ka qenë i mundshëm.
Milingonat, në anën tjetër, gjatë miliona viteve deri në ditët e sotme, kanë përjetësuar sistemin social që është
ideal për to.
Atëherë si këto krijesa të imta mund të formojnë një rregull të tillë? Kjo është një pyetje për të cilën
sigurisht duhet të kërkohet përgjigjja.
Evolucionistet, kur përpiqen t’i përgjigjen kësaj pyetje, thonë se milingonat evolvuan para 80 milion
vitesh nga “Tifida”, e që është një lloj arkaik i grenzës, dhe se ato filluan socializimin para 40 milion vjetësh -
befas, ”vetë me zgjedhjen e tyre”- dhe se ato përbëjnë nivelin më të lartë të evoluimit nga insektet. Mirëpo, ata
nuk shpjegojnë në asnjë mënyrë shkaqet dhe procesin e zhvillimit të këtij socializimi. Mekanizmit themelorë të
evolucionit i nevojiten gjallesat e gjalla që të luftojnë me njeri-tjetrin deri në fund, për mbijetesën e tyre.
Prandaj, secili lloj dhe secili individ brenda atij lloji mund të mendojnë vetëm për vete dhe për pasardhësit e tij
(Pse dhe si filloj të mendojë për pasardhësit e tij është një rrugë pa krye për Evolucionin, por ne po e kalojmë
këtë pikë tani). Natyrisht është pa përgjigje se si ky lloj i një “ligji të evolucionit” mund të formojë një sistem
social me flijime mu në bërthamë.
Pyetjet të cilat duhet përgjigjur nuk kufizohen në këto. A mund këto krijes, qelizat nërvore e të cilave për
një milion të tyre peshon vetëm 20 gram, të adaptojnë zgjidhjen për shoqërizimin në grupe “vetëm ashtu”? Apo
a munden ato të bashkohen për të vendosur rregullat për këtë shoqërim pas adaptimit të zgjidhjes së tillë? Edhe
nëse ne pranojmë se ato do të mund të bënin këtë, a do t’i bindeshin të gjithë sistemit të ri pa përjashtime? A e
kanë formuar ato një rregull social të avancuar duke themeluar koloni me miliona anëtar pas kapërcimit të gjithë
këtyre pamundësive të dukshme?
Atëherë si u shfaq një “sistem kastë” nga kjo luftë? Së pari, duhet pëgjigjur kësaj pyetje: Si është
zhvilluar ndryshimi ndërmjet mbretëreshës dhe punëtorit? Evulicionistet në këtë pikë do të thonë se një grup

4
nga mesi i puntorëve kanë braktisur punën dhe kanë zhvilluar një psikologji të ndryshme nga milingonat
punëtore duke kaluar nëpër ndryshime gjenetike për periudha të gjata kohore. Mirëpo, ne atëherë gjindemi para
pyetjes se si thënja “do të mbretërojmë” ishte mbajtur gjallë gjatë gjithë kësaj periudhe transformuese.
Miligonat mbretërorë nuk kërkojnë të gjejnë ushqim. Ato ushqehen nga ushqimi i sjellur nga punëtorët. Disa
punëtor kanë mund të shohin veten si “mbretëror”, pra si dhe pse punëtorët tjerë e kanë pranuar këtë hirearki?
Gjithashtu, pse ata janë pajtuar të ushqejnë këtë mbretëreshë? “Lufta për jetë” në të cilën ata janë, sipas
“evolucionit”, kërkon që ata të mendojnë vetëm për vetën e tyre.
Të gjitha insektet e kalojnë shumicën e kohës së tyre duke kërkuar ushqim. Ato gjejnë ushqim dhe hanë
ushqim, pastaj ato përseri kanë uri e dalin për të gjetur më shumë ushqim. Ato gjithashtu largohen nga rreziku.
Kur të pranojmë ne evolucionin, ne duhet të pranojmë se edhe milingonat gjithashtu kanë jetuar ndonjëherë
“individualisht”, por se një ditë, para miliona vitësh, ato vendosën të bëhen të shoqëruara. Shtrohet pyetja si ato
“vendosën” “të formojnë” këtë rregull social pa asnjë komunikim të përbashkët ndërmjet tyre, sepse, sipas
evolucionit, komunikimi është pasojë e shoqërimit. gjithashtu, pyetja se si ata zhvilluan mutacionin gjenetik të
nevojshëm për këtë shoqërim nuk ka çfarëdo shpjegim shkencorë.
Të gjitha këto argumente na drejtojnë neve në pikën e vetme: të deklarojmë se milingonat filluan
“shoqërizimin” një ditë para milona vitesh, është thyerje e të gjitha rregullave themelore të logjikës. Shpjegimi i
vetëm i mundshëm është si vijon: rendi social, për të cilin ne do të shohim detajet në kapitujt e ardhshëm, është
krijuar së bashku me milingonat; dhe ky sistem nuk ka ndryshuar që nga kolonia e parë e milingonave në tokë,
deri në ditët e sotme.
Kur përmendim bletët të cilat kanë rendin e ngjashëm social me milingonat, All-llahu thotë në Kur’an se
ky rend social u është “dhënë si instinkt” atyre:

Zoti yt i dha instinkt bletës: “Ndërto shtëpi nëpër kodra (male), nëpër drunj (pemë) dhe nëpër
kulmet që ata (njerëzit) i ndërtojnë. Pastaj ha nga të gjitha (llojet) frutat dhe futu nëpër rrugët e
nënshtruara (e të mësuara) prej Zotit tënd. Nga barqet e tyre (të bletëve) del lëng, ngjyra e të cilit është e
ndryshme dhe në të cilin ka shërim (bar-ilaç) për njerëz. Edhe në këtë ka arsye për atë popull që mendon
thellë. (Nahl: 68-69)

Ajeti bart porosinë se çdo gjë që bletët bëjnë është e drejtuar nga “instinkti” që All-llahu u ka dhënë atyre.
Rrjedhimisht, të gjitha “familjet”, dmth, kosheret – e prandaj i tërë rendi social në këto koshere - dhe e tërë puna
që e kryejnë ato për bërjen e mjaltit, janë bërë të mundshme me një frymëzim që u ka dhënë atyre All-llahu.
Kur t’i shikojmë milingonat, ne shohim se as për ato gjërat nuk ndryshojnë. All-llahu ka frymëzuar edhe
në ato një rend social dhe ato veprojnë absolutisht në përputhje me të. Kjo është arsyeja pse secili grup i
milingonave i kryen detyra që u janë caktuara në mënyrë të përkryer me vetë-nënshtrim absolut dhe nuk
përpiqen për më shumë.
E ky është ligji i natyrës. Nuk ka në natyrë “luftë për mbijetesë” koincidente dhe të rastit, siç kuptohet
nga evolucioni dhe asnjëherë nuk ka pasur. Në të kundërtën, të gjitha krijesat e gjalla hanë “ushqimin” e caktuar
për ta dhe i kryejnë detyrat e që All-llahu i ka caktuara për ta. Për shkak se "nuk ka asnjë nga gjallesat, e që Ai të
mos e ketë nën sundim." (Hud: 56) dhe "All-llahu është furnizues i madh." (Dharijat: 58)

5
 JETA SOCIALE

Ne përmendëm se milingonat jetojnë në koloni dhe se në mesin e tyre ekziston një ndarje e përkryer e
punës. Kur të bëjmë një shikim më të afërt në sistemin e tyre, ne gjithashtu do të shohim se ato kanë një
strukturë sociale shumë tërheqëse. Gjithashtu vëmendja jonë do të vrejë se ato janë në gjëndje që të flijohen në
një nivel shumë më të lartë sesa që janë njerëzit. Një nga pikat më të rëndësishme është se – në krahasim me
njerëzit- ata nuk i njohin konceptet siç janë diskriminimet i pasur-i varfër dhe luftën për pushtet që shihet në
shoqërinë tonë.
Shumë shkencëtar, të cilët me vite të tëra kanë bërë hulumtime gjithpërfshirëse për milingonat, nuk kanë
qenë të aftë të sqarojnë çështjen e sjelljesë së tyre të avancuar sociale. Caryle P. Haskins, Ph.D., kryetar i
Institutit Carnegie në Washington e ka këtë për të thënë:
Pas 60 vjetëve studimi dhe vrojtimi, unë ende mahnitem në atë sesa e ndërlikuar është sjellja sociale e
milingonave. …Kështu që Milingonat bëjnë një model të bukur për përdorimin tonë në studimin e rrënjeve të
sjelljeve të shtazëve.1
Disa koloni të milingonave janë aq gjithëpërfshirëse në lidhje me popullatën dhe zonën e jetesës, sa që
është e pamundur të shpjegohet si ato mund të formojnë një rend të përkryer mbi një zonë aq të madhe. Prandaj,
nuk është lehtë të mos pajtohemi me Dr. Haskins.
Si një shembull i këtyre kolonive të mëdha ne mund të japim speciet e milingonave, të quajtuara Formica
Yessensis, që jetojnë në ishullin Ishikari të Hokaidos. Kjo koloni e milingonave jeton në 45,000 fole të
ndërlidhura mbi një sipërfaqe prej 2.7 kilometra katrorë. Kolonia, që përbëhet përafërsisht prej 1,080,000
mbretreshave dhe 306,000,000 punëtorëve, është quajtur nga hulumtuesit si “super koloni”.2 Është zbuluar se të
gjitha mjetët e prodhimit dhe ushqimi këmbehën mbrenda kolonisë në mënyrën të organizuar.
Është shumë vështirë të shpjegohet se si e kanë mbajtur milingonat këtë rend pa asnjë problem, duke
marrë parasysh zonën e madhe në të cilën ato jetojnë. Ne nuk duhet të harrojmë se forca të ndryshme të
sigurimit nevojiten për të përforcuar ligjin dhe për të mirëmbajtur rendin social, edhe në një vend të civilizuar
me densitet të ulët të popullsisë. E aty është një trup administrativ që i udhëheqë dhe i drejtonë këto njësite.
Nganjëherë, nuk është e mundshme të mbahet rendi i kërkuar pa probleme pavarsisht nga të gjitha këto
përpjekje intensive.
Sidoqoftë në koloninë e milingonave nuk ndihet nevoja për polici, ushtri ose roja. Nëse ne konsiderojmë
se faktikisht detyra e mbretreshave, që i mendojmë si udhëheqëse të kolonive, është vetëm të ruajnë specien,
milingonat nuk kanë udhëheqës ose guvernator. Kështu që nuk ka hirearki të bazuar në zingjirin komandues
midis tyre. Atëherë kush është që vendosë këtë rend dhe ruan vazhdimsinë e tij?
Në kapitujt e më vonshëm të këtij libri ne do të gjejmë përgjigjet në këtë pyetje dhe të tjerave të ngjashme
në kombinim.

6
 SISTEMI KASTË

Secila koloni e milingonave pa përjashtime saktësisht pajtohet me sistemin kastë. Ky sistem kastë brenda
kolonisë përbëhet nga tri pjesë kryesore.
Anëtarët e kastës së parë janë mbretëresha dhe meshkujt të cilët e bëjnë të mundshme riprodhimin. Në një
koloni mund të ekzistojë më shumë se një mbretëreshë. Mbretëresha e ka marrë detyrën e riprodhimit dhe
kështu rritjen e numrit të individëve që e përbëjnë koloninë. Trupi i saj është më i madh se i milingonave tjera.
Në anën tjetër detyra e meshkujve është që vetëm të fekondojnë mbretëreshën. Në të vërtetë, gati të gjithë këta
vdesin pas fluturimit martesor.
Anëtaret e kastës së dytë janë ushtarët. Këta marrin detyra si organizimi i kolonisë, zbulimi i ambienteve
të reja për jetë dhe gjuetinë.
Kasta e tretë përbëhet nga milingonat punëtore. Të gjithë punëtorët janë femra sterile. Ato përkujdesën
për nënën milingonë dhe foshnjet e saj; ato i pastrojnë dhe i ushqejnë ato. Përveç të gjitha këtyre, punët tjera në
koloni gjithashtu janë nën përgjegjësinë e punëtorëve. Ato ndërtojnë korridore dhe galeri të reja për foletë e tyre;
ato kërkojë ushqim dhe vazhdimisht e pastrojnë folen.
Milingonat puntore dhe ushtarët kanë edhe nën grupe. Këto quhen skllavët, hajdutët, infermierët, rojat
dhe kërkuesit e ushqimit. Secili grup ka detyra të ndryshme. Përderisa një grup përqendrohet plotësisht në
luftimin e armikut ose në gjueti, grupi tjetër ndërton foletë, e grupi tjetër kujdesët për mirëmbajtje.
Secili individ në koloni e milingonave e kryen tërë pjesën e tij të punës. Asnjëri nga ata nuk merakoset
për pozitën në të cilën është e as për natyren e punës që e kryen, por thjesht e bënë atë që kërkohet prej tij. Ajo
që është e rëndësishme është vazhdimësia e kolonisë.
Kur ne të mendojmë rreth asaj sesi ky sistem ka mund të zhvillohet, ne nuk mund t’i shmangemi arritjes
së faktit të krijimit.
Le të shpjegojmë pse: Aty ku është një rregull i përsosur, ne logjikisht arrijmë në përfundim se kjo
sigurisht është themeluar nga një mendje planifikuese. P.sh, në ushtri ka një rregull të diciplinës; është e qartë se
oficeret në kontrollë të kësaj ushtrie e kanë themeluar këtë rregull. Sigurisht do të ishte absurde ideja që të
supozohet se të gjithë individet në ushtri u bashkuan në mënyrë të pavarur dhe u organizuan e më vonë ata u
grupuan në rangje të ndryshme dhe filluan të veprojnë në pajtim me këto rangje. Gjithashtu, oficerët të cilët e
kanë themeluar këtë rregull duhet të kryejnë inspektimet e këtij rregulli, që ai të mund të vazhdojë pa probleme.
Përndryshe, një ushtri e lënë vetëm trupave së shpejti do të transformohet në një turmë të padiciplinuar,
pavarësisht se sa të diciplinuar kanë mund të kenë qenë në fillim.
Edhe milingonat kanë një diciplinë shumë të ngjashme me atë të ushtrisë. Sidoqoftë aspekti vendimtar
është se nuk ka asnjë “oficer”, dmth ndonjë administrator organizues. Sistemet e ndryshme të kasteve brenda
kolonisë së milingonave i kryejnë detyrat e tyre në mënyrë të patëmeta; megjithëse, aty s’ka “fuqi qendrore” të
dukshme që i mbikëqyr ato.
Atëherë shpjegimi i vetëm është se dëshira qëndrore në pyetje është e “padukshme”. Frymësimi që
përmendet në Kur’an me deklaratën "Zoti yt i dha instinkt bletës" (Nahl: 68), është kjo fuqi e padukshme.
Kjo dëshirë ka arritur planifikim aq të pamasë, sa që njerëzit janë të friksuar nga kjo kur përpiqen që të
analizojnë atë. Frika dhe habia e tillë është shprehur kohë pas kohe në forma të ndryshme edhe nga hulumtuesit.

7
Evolucionistët, që pretendojnë se sistemi i tillë i përsosur është zhvilluar si rezultat i rastësisë, nuk janë në
gjëndje që të shpjegojnë sjelljën e flijimit që është në bërthamën e këtij sistemi. Një artikull i shkruar për këtë
temë në gazetën e Bilim ve Teknik edhe një herë e dëshmon këtë paaftësi:
Problemi është pse gjallesat i ndihmojnë njëra tjetrës. Sipas teorisë së Darvinit, secila krijesë e gjallë
lufton për mbijetesën dhe riprodhimin e vetë. Pasi që duke ju ndihmuar të tjerëve relativisht do të zvogëlohej
mundësia e mbijetesës së asaj gjallese, kjo sjellje është dashur të eleminohet përfundimisht nga evolucioni.
Sidoqoftë është vrojtuar se gjallesat mund të jenë të gatshme të flijohen.
Forma klasike e shpjegimit të faktit të flijimit është se kolonitë që janë të formuara nga individët të cilët
janë të gatshëm të flijohen për të mirën e grupit ose gjinisë do të jenë më të suksesshëm gjatë evolucionit se ato
koloni që janë të formuar nga individët egoistë. Mirëpo, pika, që nuk është shpjeguar në këtë teori, është se si
shoqëritë që mund të flijohen, mund t’i ruajnë këto karakteristika. Një individ egoist i vetëm që mund të dal në
shoqërinë e tillë mund të jetë i aftë që t’i transferoj karakteristikat e tij egoiste gjeneratave të mëvonshme,
pasiqë ai nuk do ta flijojë vetën. Një pikë tjetër e paqartë është se nëse evolucioni ndodhë në nivelin e shoqërisë,
çfarë duhet të jenë dimenzionet e kësaj shoqërie? A duhet të jetë familje, specie, gjini ose klasë? Edhe nese është
një evolucion i njëhershëm në më shumë se një nivel, çfarë do të jenë rezultatet kur interesat janë në konflikt3?
Siç mund të shohim, nuk është e mundshme të shpejgohet ndjenja e flijimit në gjallesa dhe sistemet
sociale të bazuara në këtë ndjenjë me teorinë e evolucionit, dmth, duke supozuar se krijesat e gjalla kanë ardhë
në jetë rastësisht.

A mund milingonat të jenë rojëtar?

Kur t’i analizojë detajet e sistemit në kolonitë e milingonave në një mënyrë më konrete ne e ndjejmë
fuqinë e dëshirës së padukshme, e cila e themelon dhe e udhëheq këtë sistem. Tani le t’i shikojmë këto detaje.
Lidhja e folesë së milingonave me botën e jashtme zakonisht është nepërmjet një vrime të vogël e
mjaftueshme për një milingon që të kalojë. Kalimi nepër këto vrima bëhet me anë të “lejimit”. Brenda kolonisë
janë disa milingona numri i të cilave nuk është i madh, detyra e tyre është që të “shërbejnë si rojtare”.
“Rojtarët” me formën e kokës së tyre shërbejnë si portë e gjallë e përshtatshme në hyerje të folesë.
Gjithashtu, ngjyra dhe dizajni i kokave të tyre janë të ngjashme si ajo e levorës së drurit në afërsi. Rojtari rrin
ulur katër orë në hyerje të vrimës dhe u lejon hyerje vetëm shokëve të saj të folesë.4
Kjo dmth se ideja e mbajtjes së një rojtari që të ruaj ndërtesat është vënë në praktikë, përpara njerëzimit,
nga milingona rojtare, që e mbulojnë hyrjen me pjesët më të fuqishme të trupit të tyre, të cilët gjithashtu e
maskojnë vetën dhe nuk i lënë brenda ata që nuk e thonë “parullën” e duhur.
Është plotësisht e qartë se koka e milingonës rojtare që e përmendëm më sipër përshtatët në vrimë
saktësishtë, se është e ngjyrosur dhe e dizajnuar konform me rrethinën, dhe se nuk e lë brenda askënd që nuk e
njeh, nuk mund të jetë sipas dëshirës së saj. Sigurisht aty është një zotërues i mendjes i cili e ka dizajnuar trupin
e milingonës në këtë formë dhe i cili e frymëzon punën që e bënë. Të thuhet se milingona mund të kuptojë këto
detyra vetë dhe të shërbej si rojë pa u zbrazur nga durimi dhe pa u dorëzuar, sigurisht nuk do të ishte një
shpjegim i arësyeshëm.
Le të mendojmë: pse do të dëshironte një milingonë të jetë rojtare? Nëse ka mundësi zgjedheje, pse do të
zgjedhte këtë punë, që është puna më pavolitshme dhe që kërkonë më së shumëti flijim? Nësë ka pasur
mundësin e tillë të zgjedhjes, sigurisht do të zgjedhte punën që do t’i siguronte rrethinë më konforme dhe

8
shërbimin më të mirë. Zgjedhja, në fakt, ka ndodhë me përcaktimin e All-llahut. Dhe milingona rojtare i kryen
detyrat e saj në dëgjyeshmëri të plotë. Vetëm krijuesi i milingonave ka mund të dizajnoj jetë aq të përsosur të
kolonisë për të treguar anën e mrekullueshme të artit të Tij dhe caktimin e detyrave të veçanta për koloninë e
milingonave të cilët veprojnë në përputhje me këtë sistem.
Megjithatë, sipas teorisë së evolucionit milingonat do të zhvillohen në çdo aspekt dhe do të provojnë të
futen në kastë ku ato do të mund të jetonin shumë më rehatshëm. Mirëpo, milingonat rojtare nuk përpiqen në
këtë drejtim dhe ato i kryejnë detyrat e tyre të frymëzuara pa të meta gjatë gjithë jetës së tyre.

Milingonat experte
Organizimi, specializimi në fusha të caktuara dhe komunikimi në botën e milingonave është gati aq i
skusesshëm si midis njerëzve. Kjo është e vërtetë deri në një shtrirje që sot njerëzit sistemin e tyre ngjasojnë me
sistemin e harmonishëm të milingonave. Fragmenti më poshtë e ilustronë këtë pikë:
Ekspertët e kompjuterit sot janë duke provuar të riprodhojnë në laboratore format e sjelljës kolektive të
milingonave në robotë. Në vend të programeve shumë të përparuara, ata janë duke u fokusuar në robotë që
sajojnë bashkëpunim ndermjet tyre në bazë të elementëve “të thjesht” të informatave. Në këto studime, parimi
themelor është i ngjashëm. Në vend të formimit të robotëve shumë të përparuar, synimi është të zhvillohet një
kope e robotëve që janë më pak “intelegjent” por të cilët do të marrin përsipër detyrat më “komplekse”, ashtu
siç bëjnë milingonat në koloninë e milingonave… Këta robotë nuk do të jenë shumë të avancuar nga pika e
“intelegjencës” kur të mirren një nga një, por ata do të arijnë ndarjen e punës me anë të motivimit kolektiv të
veprimit. Kjo do të jetë e mundshme për shkak se ata do të kenë aftësi që të shkëmbejnë informatat më të
thjeshta me njëri tjetrin. Jeta dhe bashkëpunimi në koloninë e milingonave ka ndikuar edhe te NASA…
Organizata planifikon që për hulumtime, në vend të një roboti të vetëm të avancuar, të dërgojë shumë
“milingona robotë” në planetin Mars. Kështu që, edhe nëse disa prej tyre shkatërrohen, numri mbijetues i ekipit
do të jetë në gjëndje t’i kryej detyrat e tyre5.
Le të shikojmë tani një shembull interesant nga jeta e “milingonave ekspertë”
Si ndikon jeta në grup tek milingonat?
Shembulli më i qartë i bashkëpunimit në mesin e milingonave është në sjelljen e specieve të milingonave
punëtore të quajtura Lasius emarginatus. Individët e kësaj specie kanë ndërlidhje interesante me njëri tjetrin.
Aktivitetet e katër milingonave punëtorë që i takojnë grupit që punon tokën zhvillohet kur ata të ndahen nga
grupi i madhë. Mirëpo, kur ndërmjet tyre gjindet një substancë, sikur xham ose gurë, që i pengon ata të shohin
njëri tjetrin, norma e punës së tyre bie.
Një shembull tjetrë është kur milingonat e zjarrit ndahen nga grupi i tyre nga një pengesë e hollë, ato
tentojnë të arrijnë anëtarët e tjerë të kolonisë së tyre duke e prerë këtë pengesë.
Gjithashtu shumë variacione ndodhin në sjelljen e milingonave kur ndryshon numri i individëve në grup.
Kur të rritet numri i milingonave në fole, është vërejtur se edhe aktiviteti i çdo individi rritet propercionalisht.
Kur të mblidhen milingonat punëtore si grup, ato bashkohen, qetësohen dhe shpenzojnë më pak energji. Është
përcaktuar aq sa rritet popullsia në disa specie të milingonave, aq ka rënje të shumës së oksigjenit të shpenzuar.
Ajo çfarë na tregojnë të gjithë këta shembuj është se milingonat nuk mund të mbijetojnë vetëm. Këto
krijesa të vogla janë krijuar me karakteristika që u lejon atyre të jetojnë vetëm në grupe ose koloni. Dhe kjo na
dëshmon se sa larg nga realiteti janë pretendimet e evolucionistëve në lidhje me procesin e shoqërizimit të

9
milingonave. Është e pamundur që milingonat të kenë jetuar vetëm kur ato janë krijuar për herë të parë dhe që të
shoqërohen më vonë në formë të kolonive. Do të ishte e pamundur për një milingonë që përballet me një
ambient të tillë që të mbijetojë. Do të duhej që të riprodhoj, që të ndërtoj folenë për vete dhe për lavrat e saj, që
të ushqejë vetën dhe familjen, që të jetë rojtar, të jetë ushtar e edhe punëtor që kujdeset për lavrat. Ne nuk mund
të pretendojmë që të gjitha këto punë që kërkojnë ndarje të gjëra të punës kanë mund që të kryhen dikur nga një
milingonë e vetme ose edhe nga disa milingona. Gjithashtu, është e pamundur të mendohet se ato kanë punuar
shumë drejtë shoqërizimit përderisa i kanë përmbushur këto detyra normale.
Ajo që është nxjerrë nga e tërë kjo është në vijim: milingonat janë krijesa që kanë jetuar sipas sistemit
social dhe në grupe që nga dita kur janë krijuar për herë të parë. Kjo në rend është dëshmi se milingonat kanë
ardhë në ekzistencë në një moment të vetëm me të gjitha karakteristikat e tyre të paprekura dhe, nëse ne
dëshirojmë që ta shprehim më mirë, ato janë të “krijuar”.

Një model i qendrës drejtuese

Le të zgjerojmë pak shembullin e ushtrisë që e dhamë më parë. Vetëm mendo se ju keni arritur në qendrën
drejtuese të një ushtrie që është shumë e madh, por në të cilin është një regull i plotë. Duket sikur ju nuk mund
të hyni brenda, për shkak se rojat e sigurisë në porta nuk lënë askënd që nuk e njohin brenda. Ndërtesa është e
mbrojtur me një sistem të sigurisë që është i mbikqyrur në mënyrë strikte.
Vetëm të supozojmë se ju keni gjetur një mënyrë për të hyrë brenda. Vëmendja juaj brenda do të diktoj
aktivitete të ndryshme sistematike dhe dinamike, me mijëra ushëtarë i kryejnë detyrat e tyre në një mënyrë
rreptësisht të organizuar. Kur të kërkoni për fshehtësinë e këtij rendi, ju vëreni se ndërtesa është dizajnuar në një
formë plotësishtë të përshtatshme për banorët që të punojnë në të. Aty ka departamente të veçanta për çdo punë
dhe këto departamente janë të dizajnuara ashtu që ushtarët të punojnë në mënyrën më të lehtë. P.sh, ndërtesa ka
kate nëntokë, por departamenti që ka nëvojë për energjinë e diellit është i vendosur aty ku mund të marrë driten
e diellit në këndim më të gjërë të mundshëm. Dhe departamentet që duhet të jenë në kontakt konstant me njëri-
tjetrin janë të ndërtuar shumë afër njëri tjetrit ashtu që qasja të jetë e lehtësuar. Depot ku materialet tepricë janë
të ruajtura janë të dizajnuara si departamente të ndara në njërën anë të ndërtesës. Depotë ku neevojat e tilla
ruhen janë komforte, vende të arritshme, dhe është një hapsirë e madhe mu në qëndër të ndërtesës ku të gjithë
mund të grumbullohen.
Vetitë e qëndres drejtuese nuk janë të kufizuara me këto. Ndërtesa është e nxehur në mënyrë konstante
pavarësisht nga madhësia e saj. Temperatura qëndron konstante tërë ditën duke ju falënderuar një sistemi me
nxemje qëndrore jashtëzakonisht të avancuar. Një arsye tjetër për këtë është izolimi i jashtëm i ndërtesës
jashtëzakonisht efektiv ndaj të gjitha kushteve të atmosferike.
Nëse shtrohet pyetja se si dhe nga kush është dizajnuar ky lloj i qendrës drejtuese, çdonjëri do të thoshte
se kjo është bërë nga një teknologji superiore dhe me anë të një pune ekipore profesionale. Ndërtesa e shtabit të
tillë mund të ndërtohet vetëm nga njerëzit që kanë një nivel të caktuar të edukimit, kultures, intelektit dhe
logjikës.
Mirëpo, kjo ndërtesë e qendrës drejtuese faktikisht është një fole e milingonave (ju lutem shikoni f. 27)
Për të grumbulluar informacionin e nevojshëm për të ndërtuar një lloj të tillë të ndërtesës së qendrës
drejtuese do të merrte një pjesë goxha të madhe të jetës njerëzore. Mirëpo, miliongona që del nga veza i dinë
detyrat e saj në atë moment dhe fillon punën pa humbur kohë. Kjo tregon se milingonat e posedojnë këtë

10
informatë përpara se të lindin. Tërë ky informacion është frymëzuar në milingona në kohen e krijimit të tyre nga
All-llahu, i Plotëfuqishmi Ai që i krijoj ato.

Vetë organizimi ndër milingonat

Në boten e milingonave nuk ka udhëheqës, planifikim, ose programim. Dhe pika më e rëndësishme është
se nuk ka zingjirë komandues siç e përmendëm më parë. Detyrat më të komplikuara në këtë shoqëri kryhen pa u
mundur në sajë të një vetë organizimi jashtëzakonisht të avancuar. Merrë parasyshë shembullin vijues:
Kur në koloni të ndodhin mungesa të ushqimit, milingonat punëtore mënjëherë transformohen në
milingona “ushqyese” dhe fillojnë të ushqejnë tjerët me copëzat e ushqimit në stomaqet e tyre rezervë, dhe kur
në koloni ka tepricë të ushqimit, ato e heqin këtë identitet dhe përsëri bëhen milingona punëtore.
Me të vërtetë sakrifica e përshkruar këtu është në nivel të avancuar. Përderisa njerëzit nuk kanë pasë
suksesë në luftimin e urisë në botë, milingonat kanë gjetur një zgjidhje praktike për këtë problem: ndarjen e
çdogjëje, duke përfshirë ushqimin e tyre. Po, ky është një shembull i vërtetë i sakrificës. Dhënja pa hezitim e
çdogjëje që posedon, duke përfshirë ushqimin, milingonës tjetër, ashtu që të mund të mbijetoj, është vetëm një
nga shëmbujt e sakrificës në natyrë që teoria e evolucionit nuk mund të shpjegojë.
Për milingonat nuk ka problem të mbipopullimit. Ndërsa sot, metropolet e njeriut po bëhen të vështira për
jetesë për shkak të migrimeve, mungesës së infrastrukturës, keqshpërndarjes së resurseve dhe papunësisë,
milingonat mund të drejtojnë qytetet e tyre nëntokësore, me popollatë prej 50 milion në një model të organizuar
në mënyrë fantastike, pa ndjerë se ndonjëgjë mungon. Çdo milingonë menjëherë i adaptohet ndryshimeve që
ndodhin në rrëthinë e saj. Që një gjë e tillë të ndodhë, sigurisht milingona kanë qenë të programuara fizikisht
dhe psikologjikishtë.
Për shfaqjen e sistemeve aq jashtëzakonishtë mirë të organizuar, duhet të jetë një “dëshirë e mjeshtrit” që
t’iu jep atyre frymëzim që të bërë punën e tyre dhe për t’iu dhënë atyre urdhëra. Përndryshe, më parë do të
pasonte kaos i madhë sesa rregull. E kjo dëshirë e mjeshtrit i takon All-llahut, i Cili posedon çdogjë, i Cili është
i Plotëfuqishmi, i Cili i drejton të gjitha qeniet e gjalla dhe i urdhëron ato me anë të frymëzimit.
Fakti se milingona përherë përpiqen pa ndonjë konsideratë të fitimit, është dëshmi se ato janë duke
vepruar me frymëzimin e një “mbikqyrësi” të caktuar. Ajeti më poshtë konfirmon plotësishtë se All-llahu është
mjeshtëri dhe mbikqyrësi i çdogjëje dhe se çdo krijesë e gjallë vepron me frymëzimin e Tij:

Unë iu kam mbështetur Allaut, Zotit tim dhe Zotit tuaj, pse nuk ka asnjë nga gjallesat, e që Ai të
mos e ketë nën sundim, vërtet Zoti im është i drejtë. (Hud: 56)

11
 KOMUNIKIMI NË SHOQËRI

Kur’ani e jep një pjesë të rëndësishme të informacionit kur fletë për ushtritë e pejamberit Sulejman dhe
përmend se midis milingonave është një “sistem” i avancuar “komunikimi”. Ajeti është si vijon:

Deri atëherë kur arritën mbi luginën e buburrecave, një buburrëc tha: “O ju buburreca, hyni në
vendet tuaja që të mos u coptojë Sulejmani dhe ushtria e tij duke mos ju vërejtur”. (Neml: 18)

Hulumtimi shkencorë i bërë në milingona në këtë shekull ka treguar se midis këtyre krijesave ekziston një
rrjet i pabesueshëm komunikimi. Në një artikull të botuar në revistën National Geografic, kjo veti është
shpjeguar:
E madhe dhe e vogël, milingona bartë në kokën e saj organe të shumëfishta shqisore për të marrë sinjale
kimike dhe vizuale, vitale për kolonitë që mund të përmbajnë një milion ose më shumë punëtorë, të gjitha nga
këto janë femra. Truri përmbanë një gjysmë milioni qeliza nerëvore; sytë janë kompleks; antena vepron sikur
hundë dhe si majat e gishtave. E dala nën gojë ndjenë shijen; flokët reagojnë në prekje.7
Edhe nëse nuk e vërejmë këtë, milingonat kanë një metodë krejt tjetër të komunikimit në sajë të organeve
të tyra të ndjeshme të ndijimit. Ato i angazhojnë këto organe të ndijimit në çdo moment të jetës së tyre, prej
zbulimit të gjahut të tyre deri te pasimi i njëri tjetrit, prej ndërtimit të foleve të tyre deri te luftimi. Ato kanë
sistem të komunikimit që na mahnitin neve, njerëzve me intelekt, me 500 000 qelizat e tyre nervore të tkurrura
në trupat e tyre prej 2 ose 3 milimetrave. Ajo që ne duhet të kemi parasyshë është se një gjysmë milioni qeliza
nervore dhe sistemi kompleks i komunikimit të përmendur më lartë i takon një milingone që në masë është gati
sa një e milionta pjesë e një njeriu.
Në hulumtimin e bërë në kijesat sociale sikur milingonat, bletët dhe termitet, që jetojnë në koloni, reagimi
i këtyre shtazëve në procesin e komunikimit janë të registruara në disa kategori kryesore: alarm, rekrutim,
shërbim, shkëmbim i lëngut oral dhe anal, efekt grupor, njohje, përcaktimi i kasteve…8
Milingonat, që kanë formuar një strukturë sociale të organizuar me këto reagime të ndryshme, bëjnë një
jetë të bazuar në shkëmbim reciprok të lajmeve dhe ato nuk kanë vështirësi për të arritur këtë korrespondencë.
Ne mund të themi se milingonat, me sistemin e tyre impresivë të komunikimit, janë njëqind përqind të
suksesshëm në çështje që njerëzit nganjëherë nuk mund të zgjedhin e as që të mund të pajtohen për këtë duke
biseduar (p.sh takime, ndarje, pastrime, mbrojtje, etj).

Shkëmbimi i lajmeve ndërmjet grupeve të milingonave

Së pari, milingonat informuese shkojnë të burimi i ushqimit që është zbuluar rishtas. Pastaj ato thërrasin
milingonat tjera me anë të një lëngu që e tajisin në gjëndrrat e tyre të quajtura feromone(*). Kur turma rreth
ushqimit të rritet, kjo tajitje e feromoneve emeton përsëri për punëtorët një kufi. Nëse pjesa e ushqimit është
shumë e vogël ose larg, informuesit e bëjnë një rregullim në numrin e milingonave që tentojnë të shkojnë të
ushqimi duke emetuar sinjale. Nëse gjindet një pjesë e ushqimit, milingonat tentojnë më shumë që të lënë
gjurmë ashtu që më shumë milingonave nga foleja t’iu vijnë në ndihmë kërkuesëve. Çkado që të ndodhë, nuk
del ndonjë problem për konsumin e ushqimit dhe transportimin e tij deri në fole, sepse ajo që e kemi këtu është

12
“punë” e përsosur “ekipore”.
Një shembull tjetër lidhet me milingonat kërkuese që migrojnë nga një fole në tjetrën. Këto milingona
shkojnë drejt foleve të vjetra nga folet e posa gjetura duke lënë gjurmë prapa. Punëtorët tjerë e kontrollojnë
folen e re dhe nëse ata janë të bindur, edhe ata fillojnë të lënë feromonet e tyre (gjurmë kimike) përmbi gjurmën
e vjetër. Prandaj, milingonat që shkojnë ndërmjet dy foleve rriten në numër dhe këto e përgatisin folenë. Gjatë
kësaj pune, milingonat punëtore nuk rrinë kot. Ato vëjnë një organizimi të caktuar dhe ndarje të punës ndërmjet
vete. Detyrat e supozuara për tërë grupin nga milingonat që e zbulojnë folenë e re janë si në vijim:
1. Veprojnë si grumbullues në zonën e re.
2. Arritja në zonën e re dhe bërjen e vëzhgimit.
3. Pasimi i rojave për të marrë instruksionet e takimit
4. Bërjen e anketës së plotë të zonës.
Natyrisht, ne nuk mund ta pranojmë këtë pa mendur fare se ky plan i përsosur i veprimit ka qenë në
praktikë nga milingonat që nga dita e parë e ekistencës së tyre, sepse ndarja e punës e nevojshme nga një plan i
tillë nuk ka mund të zbatohet nga individët që mendonin vetëm për jetrat dhe interesat e tyre. Pastaj në mend bie
pyetja vijuese: “kush e ka frymëzuar këtë plan në milingona për miliona vite dhe kush e siguron zbatueshmërinë
e tij?” Natyrisht, nevojitet fuqi dhe intelekt i madh për komunikimin e pabesueshëm superior grupor të
nevojshëm për këtë plan të veprimit. E vërteta e çështjes është e qartë. All-llahu, Krijuesi i të gjitha gjallesave
dhe poseduesi i urtësisë së pafund, na tregon neve mënyrën për të qenë të aftë për të kuptuar fuqinë e Tij duke
na e paraqitur neve këtë botë sistematike të milingonave.

Komunikimi kimik
Të gjitha kategoritë e komunikimit të shënuara më lartë mund të grupohen nën titullin e: “sinjleve
kimike”. Këto sinjale kimike e luajnë rolin më të rëndësishëm në organizimin e kolonive të milingonave.
Gjysmëkemikale është emri i përgjithshëm që i është dhënë kemikaleve që milingonat i shfrytëzojnë me qëllim
të vendosjes së komunikimit. Kryesisht, janë dy lloje të gjysmëkemikaleve: emrat e tyre janë feromonet dhe
allomonet.
Allomone është një material i përdorur për komunikim midis gjinive. Sidoqoftë feromonet, siç u shpjegua
më parë, janë sinjale kimik që më së shumti përdoret brenda një gjinie dhe, kur të tajitet nga një milingonë,
mund të përceptohet nga një tjetër si erë. Ky kemikal është menduar se prodhohet në gjëndrrat endoktrine. Kur
një milingonë e tajon këtë fluid si sinjal, të tjerët e marrin porosinë me anë të erës ose shijimit dhe reagojnë.
Hulumtimi i bërë në feromonet e milingonës ka treguar se të gjitha sinjalet janë të tajitura në pajtim me nevojat
e kolonisë. Gjithashtu, koncentrimi i feromoneve i tajitur nga milingonat ndryshon në kushte të gjendjes
urgjente të situatës.9
Siç mund të shihet, një njohuri e thellë e kimisë nevojitet për të arritur detyrat e kryera nga milingonat.
Ne njerëzit mund t’i zbërthejmë kemikalet që milingonat i prodhojnë vetëm me anë të testeve që ne i kryejmë në
laboratore, veç kësaj ne kalojmë vite të edukimit për të qenë në gjëndje për këtë. Milingonat mund të tajisin këtë
kurdo që kanë nevojë, dhe e kanë bërë këtë që nga dita që ata kanë lindë, dhe ata e dinë fare mirë çfarë reagimi
të japin për cilën tajitje.
Fakti se ata me saktësi i njohin kemikalet mu nga koha që kanë lindur tregon ekistencën e një
“Instruktori” që u jep atyre edukim kimik në lindje. Pretendimi i të kundërtes do të nënkuptonte se milinonat e

13
kanë mësuar kiminë gjatë kohës dhe se ato kanë filluar të bëjnë eksperimete: kjo do të ishte shkelje e logjikës.
Milingonat i njohin këto kemikle pa pasur ndonjë edukim kur ata kanë lindur. Gjithashtu ne nuk mund të themi
se një milingonë tjetër ose një krijesë tjetër e gjallë është “mësuesi” i milingonës. Asnjë insekt, krijesë e gjallë –
duke përfshirë njerëzit – nuk ka aftësin që t’i mësoj milingonat se si t’i prodhojnë kemikalet dhe si të vendosin
komunikim me këto substaca. Nëse është një veprim i mësimit përpara lindjes, deshira e vetme që do të ishte e
aftë për të arritur këtë veprim është dëshira e All-llahut, i Cili është Krijuesi i të gjitha gjallesave dhe “Zoti
(Edukuesi)” i qiejve dhe tokës.
Shumë njerëz nuk e dinë madje as kuptimin e “feromoneve” – diçka që milingonat e tajisin vazhdimisht
në jetën e tyre ditore. Sidoqoftë, çdo milingonë e posa lindur luan në një sistem të përsosur social të
komunikimit për shkak të këtyre kemikaleve; një sistem social i komunikimit që nuk lë vend për dyshime në
ekzistimin e një Krijuesi me fuqi të pafund…

Gjëndrrat endoktrine
Kryesisht janë disa gjëndrra endoktrine ku zhvillohen reagimet e komplikuara kimike për të cilat deri tani
ne folëm. Tajitjet e prodhuara në gjashtë gjëndrra endoktrine e sigurojnë këtë korrespondencë kimike midis
milingonave. Mirëpo, këto hormone nuk paraqesin karakteristikat e njëjta në çdo specie të milingonave; çdo
gjëndër endoktrine ka funksion të veçntë në specie të ndryshme të milingonave. Tani le të shohim më afër këto
gjëndrra endoktrine:

Gjëndrrat e duforit: hormonet e prodhuara në këto gjëndrra përdoren në urdhërat për alarm dhe
mbledhje për sulmim.

Thesi i helmit: prodhimi i gjërë i acidit thnegëlor zhvillohet në thesin e helmit. Gjithashtu helmi që
prodhohet për t’u përdorur gjatë sulmit ose mbrojtjes formohet këtu. Shembulli më i mirë i këtij hormoni është
gjetur në milingonën e zjarrit. Helmi i këtyre milingonave mund të paralizoj kafshët e vogla dhe të lëndoj
njerëzit.
Në një pyll të banuar me milingona që prodhojnë acidin thnegëlor, hulumtuesit kanë gjetur acid thnegëlor
në një nivel që nuk mund të shpjegohet. Të gjitha teoritë që janë shpallur janë dëshmuar si gabime dhe të gjitha
hulumtimet e bëra nuk kanë dhënë rezultat. Eventulisht shkencëtarët pëfunduan se milingonat thnegëlore mund
të jenë përgjegjëse për shumicën e acidit thnegëlor të gjetur në sasitë e pashpjeguara në atmosferën mbi pyll të
amazonës dhe vendet e tjera të pasura me këto insekte. Është vlerësuar, shumë përafërsisht, se milingonat
thegëlore mund të lëshojnë globalisht 1012 gramë të acidit thnegëlor çdo vitë. Dmth, këto krijesa të vogëla janë
të afta të prodhojnë acid thnegëlor në një shkallë që mund edhe të ndikojë në atmosferën e rajonit ku ato jetojnë
pa i shkaktuar veti ndonjë dëm dhe kjo i huton hulumtuesit.10

Gjëndrrat pigjidiale: tri specie të ndryshme të milingonave përdorin tajitjet e prodhuara nga këto
gjëndrra si sistem alarmi të tyre. Milingonat e mëdha korrëse të shkretirës e transmetojnë këtë hormon në formë
të një ere të fortë dhe emeton një alarm paniku; dhe Pheidole biconstricta, që është një specie e milingonave që
jeton në Amerikën jugore, e përdorë tajitjen që prodhohet në këto gjëndrra në alarmet kimike mbrojtëse dhe
sulmuese.

14
 Gjëndrrat sternale: tajitjet këtu përdoren gjatë migrimeve të kolonisë, ndjekjes së gjahut dhe për
grumbullimin e “ushtarëve”. Funksioni më origjinal i kësaj tajitje është për të lyer zonën e shtatë të barkut të një
milingone që shpesh duhet të rrotullohet kur të nxjerrë helmin. Kështu, rrotullimi i trupit të saj për të nxjerrë
helmin bëhet më lehtë. Pa këtë gjëndër, që është një qendër mikroskopike e prodhimit të lyerësit, sistemi
mbrojtës i milingonave do të ishte i paefektshëm.
Në saje të planit pa gabime të vendosur si duhet kjo nuk është kështu: si është vendosur që një milingonë
shumë e vogël të rrotulloj trupin e saj për të spërkatur helm, pikërisht ashtu si është paravendosur ku dhe si do të
prodhohet ky lyrës që nevojitet për të zvogluar tensionin gjatë rrotullimit të këtij trupit.

Gjëndrrat metapleurale: është përcaktuar se tajitjet në këto gjëndrra janë antiseptike, që e mbrojnë
sipërfaqen e trupit dhe folenë nga mikrobet. Një element aktiv antibiotik i Attas, p.sh, është acidi fenilacetik,
prej të cilit një milingonë bartë një mesatare prej 1.4 mikrogramëve në çdo moment. Milingona punëtore
rregullisht lëshon sasira të vogëla të kësaj përzierje që shërben si një antiseptik. Kur ajo të bashkohet me
milingonat armike, ajo papritur shkarkon sasi të mëdha të tajitjes së gjëndrrës metaleurale, që tani funksionon si
një zmbrapsës i fuqishëm.11
Mos të harrojmë se milingona nuk di se si të mbrojë vetën nga mikrobet dhe as që di për ekzistencën e
mikrobeve. Sidoqoftë, trupi i saj prodhonë drogë kundër armiqëve të saj pa e ditur këtë. Fakti se gjithmonë është
një hormon antiseptik në trupin e milingonave në sasi prej 1.4 mikrogramëve është një detaj që është punuar me
precizitet të madhë. Për shkak se Ai i Cili i ka krijuar milingonat është Ai i Cili kujdesët për të gjitha nevojat e të
gjitha gjallesave që Ai i ka krijuar në detajet më të mëdha, dhe i Cili me të vërtetë është “i Mëshirëshmi”.
Siç u demostrua, të gjitha gjëndrrat endoktrine që u përmendën në këtë kapitull janë njësi që kanë
funksione vitale për milingonat. Mungesa ose funksionimi i pamjaftueshëm i ndonjëres prej këtyre ka efekt të
pafavorshme për tërë jetën sociale dhe fizike të milingonës. Në fakt, e bënë të pamundshme për të që të mbetët
gjallë.
Kjo plotësisht i shkatërron pretendimet e teorisë së evolucionit, sepse evolucioni pretendon se gjallesat
janë zhvilluar në faza dhe se duke filluar nga një formë primitive, ato gradualisht janë bërë më të përsosura si
rezultat i serive të rastësive përfituese. Kjo do të thotë se milingonat gjatë fazave paraprake nuk kanë pasë pjesë
të karakteristikave fiziologjike që i kanë sot dhe se ato i kanë fituar këto më vonë. Mirëpo, të gjitha tajitjet e
milingonave që ne i shqyrtuam më sipër janë vitale dhe pa to është e pamundshme që një specie e milingonave
të mbijetoj.
Konkluzioni nga e tërë kjo është se milingonat janë krijuar në fillim me këto gjëndrra endoktrine dhe
funksione vitale. Dmth, ato nuk kanë pritur për zhvillimin e gjëndrrave të nevojshme endoktrine për qindra
mijëra vite për të pasë një sistem të mbrojtjes dhe komunikimit. Po të ishte ashtu, do të ishte e pamundshme për
llojet e milingonave që të mbijetojnë. Shpjegimi i vetëm është se lloji i parë i milingonave që ka ekistuar në tokë
ka qenë në të njëjtën formë komplete dhe të përsosur po ashtu siç është sot. Një sistem i përsosur nuk mund të
jetë tjetër se puna artistike e një dizajnuesi intelegjent. Nëse në jemi në gjëndje sot që të flasim për një shoqëri të
milingonave me një popullësi prej bilionave, atëherë ne duhet të pranojmë se një Krijues i vetëm i ka krijuar të
gjitha këto përnjëherësh.

15
 Letra identifikuese e milingonave: aroma koloniale
Ne më parë e kemi përmendur se milingonat mund të njohin njëra tjetrën dhe të dallojnë të afërmit dhe
shokët e tyre nga kolonia e njëjtë. Zoologët ende janë duke hetuar se si milingonat mund të njohin të afërmit e
tyre. Përderisa njëriu nuk mund të dalloj disa milingona që ai i has, le të shohim se si këto krijesa që janë aq
plotësisht të ngjashme mund të njohin njëra tjetren.
Një milingonë lehtë mund të zbuloj nëse milingona tjetër është shokëfoleje apo jo. Milingona punëtore
rastësisht e fshinë antenën e saj mbi trupin e tjetrës për të njohur atë, në rast se futet në fole. Menjëherë mund të
dalloj shokët e folesë nga të huajtë në sajë të aromës së veçantë koloniale që e bartë. Nëse milingona që hynë në
fole është e huaj, pronarët e sulmojnë këtë musafirë të paftuar me dhunë ekstreme, duke i mbyllur mandibulat
dhe shtesat e tyre për trupi derisa e thumbon ose e spërkatë me asid thnegëlor, citronellal, ose disa substanca
tjera toksike. Ato mund të kuptojnë edhe nëse musafiri është anëtar i species së njëjtë por nga një koloni tjetër.
Në këtë rast milingona musafire pranohet në fole. Mirëpo, milingonës musafir i ofrohet më pak ushqim derisa të
marrë aromën koloniale.12

Si arrihet aroma koloniale?

Burimi i aromës me anë të cilit i afërti njihet nuk është identifikuar me siguri. Mirëpo, sa është zbuluar,
milingonat përdorin hidrokarburante për procesin e dallimit të aromës midis tyre.
Eksperimentet e kryera kanë treguar se milingonat që i takojnë species së njëjtë, por kolonive tjera, e
identifikojnë njëra tjetrën me dallimet e hidrokarburanteve. Për të kuptuar këtë është kryer një eksperiment
interesant. Së pari, punëtorët në një koloni janë larë me tretës që përmbante ekstrakte të punëtorëve nga kolonia
e huaj e species së njëjtë. Është parë se punëtorët tjerë nga kolonia fokale kanë reaguar në mënyrë agresive ndaj
tyre, ndërsa punëtorët reagues kanë reaguar në një mënyrë natyrale ose jo më shumë se gjysmë agresivë ndaj
punëtorëve të larë me ekstraktet e shokëve të tyre të folesë.13

A ka evolvuar aroma koloniale?

Një pikë mjaftë e rëndësishme që duhet të mirret parasyshë me kujdes në lidhje me aromën koloniale
është çështja e evoluimit. Si e shpjegojnë mekanizmat e evolucionit faktin që milingonat, ose antarët e kolonive
tjera të insekteve (bletëve, termiteve etj) i njohin shokët e tyre me anë të feromoneve të tyre përjashtuese?
Njerëzit që tentojnë të mbrojnë teorinë e evolucionit pavarësisht nga të gjitha llojet e pamundësive,
pretendojnë se feromonet janë rezultat i seleksionit natyror (ruajtja e ndryshimeve të dobishme që ndodhin në
gjallesa dhe eleminimi i ndryshimeve të dëmshme). Sidoqoftë, kjo është e pamundshme për çdo specie të
insekteve duke përfshirë milingonat. Shembulli më goditës për këtë pikë është bleta. Kur bleta të thumboj
armikun e saj, ajo prodhon një feromon për t’i njoftuar bletët tjera për rrezikun. Mirëpo, ajo ngordh menjëherë
pas kësaj. Në këtë rast, kjo nënkupton se ky formon prodhohet vetëm njëherë. Atëherë, është e pamundshme për
një “ndryshim të dobishëm” të tillë që të transferohet në gjeneratën tjetër dhe të shtohet me anë të seleksionit
natyror. Ky shpjegim tregon se është e pamundur që komunikimi kimik ndërmjet llojeve të insekteve që kanë
sistem kastë të ketë evolvuar me anë të metodës së seleksionit natyror. Kjo karakteristikë e insekteve, që e
rrëzon plotësisht teorinë e seleksionit natyror, edhe një herë demostron se Ai që e vendosë rrjetin e komunikimit
midis tyre është Ai “që i krijoj ata për herë të parë”.

16
 Thirrja e milingonave
Milingonat kanë një nivel të vetëflijimit që është shumë i avancuar dhe, në sajë të kësaj karakteristike, ato
gjithmonë i ftojnë shokët e tyre në çdo burim të ushqimit që ato e gjejnë dhe e ndajnë ushqimin e tyre me ta.
Në situatë të tillë, milingona që e zbulon burimin e ushqimit i drejton të tjerët në burim. Për këtë përdorët
metoda vijuese: milingona zbuluese që e gjen ushqimin e mbushë gushën e saj dhe kthehet në shtëpi. Përderisa
kthehet, e tërheq barkun e saj nëpër tokë në intervale të shkurta dhe lë një sinjal kimik. Sidoqoftë thirrja e tij nuk
përfundon këtu. Sillet rreth malit të milingonave për pak. E bënë këtë ndërmjet tri deri në gjashtëmbdhjetë herë.
Kjo lëvizje e siguron kontaktin me shokët e saj të folesë. Kur zbuluesi dëshiron të kthehet tek burimi i ushqimit,
dëshiron që ta pasojnë të gjithë shokët që i ka takuar. Sidoqoftë vetëm shoku që është në kontatin më të afërt me
antenë mund ta shoqëroj atë jashtë. Kur informuesi të arrijë ushqimin, kthehet menjëherë te mali dhe e supozon
pjesën e mikpritësit. Informuesi dhe shoku i tij tjetër punëtor janë të bashkuar me njëri-tjetrin nëpërmjet të
sinjaleve të vazhdueshme shqisore dhe fermoneve hormone në sipërfaqen e trupave të tyre.
Milingonat mund të arrijnë cakun e tyre duke pasuar gjurmën që shkon te ushqimi, edhe kur nuk ka
milingonë ftuese. Për shkak të gjurmës që zbuluesi e lë me sukses nga ushqimi te foleja, kur zbuluesi të vijë në
fole dhe të bëjë “vallëzimin”, shokët e tij të folesë arrijnë te burimin i ushqimit pa ndonjë ndihmë prej ftuesit.
Një anë tjetër e rëndëishme e milingonave është prodhimi i shumë përzierjeve kimike që do të përdorën
në procesin e ftesës, secila me detyrë të ndryshme. Nuk është e ditur pse përdoren aq shumë kemikale të
ndryshme për t’u grumbulluar rreth burimit të ushqimit por, derisa mund të thuhet, ndryshimi i substancave të
tilla siguron që gjurmët të jenë të ndryshme nga njëri tjetri. Përveç këtyre, milingonat transmetojnë sinjale të
ndryshme kur të dërgojnë porosi, dhe intenziteti i secilit sinjal është i ndryshëm nga të tjerët. Ato e rrisin
intenzitetin e sinjalit kur kolonia të jetë e uritur, ose kur nevojiten zona të reja të foleve.
Ky solidaritet midis shoqërive të milingonave në një nivel aq të lartë mund të llogaritet si sjellje që ka
vlerë të mirret parasyshë dhe se mund të mirret si një shembull për njerëz. Krahasuar me njerëzit që pahezitim i
shkelin të drejtat e individëve të tjerë në llogari të interesave të tyre – që janë të vetmet për të cilat mendojnë -
milingonat pamasë vetëflijuese janë më shumë etike.
Në asnjë mënyrë nuk është e mundshme që të shpjegohet sjellja plotësisht jovetjake e milingonave, në
kushtet e teorisë së evolucionit. Kjo është sepse evolucioni supozon se rregulli i vetëm që ekziston në natyrë
është lufta për mbijetesë dhe konflikti shoqërues. Sidoqoftë, karakterisitikat e sjelljes që i shfaqin milingonat
dhe shumë lloje tjera të shtazëve e hedhin poshtë këtë dhe tregojë realitetin e sakrificës. Teoria e evolucionit, në
fakt, nuk është asgjë tjetër veç se një tentim nga ata që dëshirojnë të legalizojnë egoizmin e tyre dhe kështu t’i
përshkruajnë këtë egoizëm tërë natyrës.

Roli i prekjes në komunikimet kimike

Komunikimet nga milingonat me anë të prekjes së njëri tjetrit me antenat e tyre gjatë mirëmbajtjes së
organizimit të brendshëm të kolonisë dëshmon se përdoret një “gjuhë e antenave” në kuptimi e saj të plotë.
Sinjalet e antenës të krijuar me anë të prekjes së milingonave përdoren për qëllime të ndryshme sikurse
fillimi i darkës, ftesave dhe takimeve sociale ku shokët e folesë e njohin njëri tjetrin. P.sh, në një lloj të specieve
të milingonave punëtore që jetojnë në Afrikë, punëtorët se pari preken me antena kur të takojnë njëri tjetrin.
Këtu, “shkundja e antenave” nënkupton vetëm një përshëndetje dhe një ftesë për në fole.
Kjo sjellje e ftesës është edhe më goditëse në llojin e caktuar të milingonave (Hypoponera). Kur një çift i

17
punëtorëve të takohen ballë për ballë, milingona ftuese e anon koken e saj anash për 90 shkallë dhe e godet
sipërfaqen e sipërme dhe të poshtme të kokës së shokut të folesë me antenat e saj. Shpesh milingona e lutur
reagon me atentim të ngjashëm.14
Kur milingonat të prekun trupat e shokëve të tyre të folesë, qëllimi nuk është që t’iu jipet atyre informata
por të mirren informata duke i zbuluar kemikalet që ato i tajitin. Një milingonë e godet trupin e shokut të folesë
shumë butë dhe shpejt me antenat e saj. Kur të arrijë afër shokut të tij të folesë, synimi i saj është që të sjellë
sinjalet kimike sa më afër që është e mundshme te milingona tjetër. Si rezultat, do të jetë në gjendje që të zbuloj
dhe të përcjellë gjurmët e aromës që shoku i saj sapo i ka lën dhe të arrijë te burimi i ushqimit.
Shembulli më goditës që mund të paraqitet për komunikimin e prekjes është shkëmbimi i ushqimit të
lëngët nga gusha e një milingone në aparatin tretës të ushqimit të tjetrit. Në një test interesant të bërë për këtë
temë, pjesë të ndryshme të trupave të milingonave punëtore të llojeve Myrmica dhe Formica janë stimuluar me
flokët e njerëzve dhe kështu me sukses janë detyruar të zbrazën. Milingona më e ndjeshme ishte ajo që sapo e ka
ngrënë ushqim dhe ishte duke kërkuar shokun e folesë me të cilin e ndanë përmbajtjen e gushës së saj.
Hulumtuesit vrejtën se insekte dhe parazitë të caktuar ishin të vetëdijshëm për taktika të tilla dhe ata janë
ushqyer duke e ushtruar këtë metodë. Insekti për të tërheqë vëmendjen e milingonës është dashur të ishte vetëm
që të prekë trupin e milingonës pakëz me antenat dhe këmben e saj të parë. Atëherë milingona e prekur do të
ndante ushqimin e saj, edhe nëse krijesa me të cilën ishte në kontakt ishte e llojit tjetër.15
Aftësia e një milingone që të kuptoj se çfarë dëshiron milingona tjetër me anë të një kontakti të shkurtë
me antenë tregon se milingonat mund, në një kuptim, të “flasin” midis tyre. Se si është mësuar kjo “gjuhë e
antenave” qe përdoret ndërmjet milingonave nga të gjitha milingonat është një temë tjetër për të menduar. A
kalojnë ato nëpër trajnime për këtë temë? Për të biseduar për ekzistencën e trajnimit të tillë, ne duhet të
mendojmë gjithashtu për ekzistencën e superiorit të Plotëfuqishmit i Cili e siguron atë. Pasi që nuk mund të jenë
milingonat ato që sigurojnë një trajnim të tillë, ky i Plotëfuqishëm është All-llahu i Cili, me anë të frymëzimit u
mëson të gjitha milingonave një gjuhë që të komunikojnë me të.
Sjellja e ndarjes e praktikuar midis milingonave është një mostër e vetëflijimit që nuk mund të shpjegohet
nga teoria e evolucionit. Disa evolucionistë që e shohin fjalën e urtë “peshku i madh e gëlltit të voglin” si një
çelës për jetën në tokë janë të detyruar që të tërheqin fjalët e tilla kur të konfrontohen me vetëflijimin e tillë siç
shfaqet nga milingonat. Në një koloni të milingonave, në vend që “milingona e madhe” të zhvillohet duke e
ngrënë “milingonën e vogël”, ajo më tepër tenton që të ushqej “milingonen e vogël” dhe e bënë që të rritet. Të
gjitha milingonat janë të gatshme që të pranojnë ushqimin – kjo është, “dispozita” – që u është dhënë atyre dhe
përfundimisht të sigurojnë ndarjen e tepricës me antarët tjerë të kolonisë.
Si rezultat, çfarë treguan të githë këta shembuj është se milingonat janë shoqëri e gjallesave që i janë
nënshtruar dëshirës së Krijuesit dhe që veprojnë sipas frymëzimit të Tij. Prandaj, nuk do të ishte e drejtë që t’i
vlerësojmë ato si organizma që janë plotësisht të pavetëdijshëm, për shkak se ato kanë vetëdije që e reflekton
dëshirën e krijuesit të tyre. Në të vërtetë, All-llahu në Kur’an tërheq vëmendjen tonë për këtë fakt të
rëndësishëm dhe na informon neve se të gjitha gjallesat janë, në të vërtetë, bashkësi midis tyre, dmth, ato jetojnë
sipas një rregulli të shenjët dhe në pajtim me frymëzimin.
Nuk ka asnjë gjallesë në tokë dhe as shpendë që fluturojnë me dy krahë e që nuk janë të ndara në
grupe (të ndryshme), sikurse edhe ju (Zoti i krijoi, i pajisi si juve). Asgjë nuk kemi lënë pas dore nga
evidenca. Më në fund te Zoti i tyre do të tubohen. (En'am: 38)

18
 Komunikimi akustikë
Komunkimi akustikë është një metodë tjetër e përdorur shpesh nga milingonat. Dy forma të prodhimit të
zërit janë identifikuar, trokitja e trupit në nënshtresë dhe fërkimet, dmth, fërkimi i pjesëve të specializuara të
trupit njëherësh për të prodhuar një “cicërrimë”.16
Sinjali i zërit i prodhuar nga trokitjet e trupit zakonishtë ndodhë në kolonitë që pushtojnë foletë e drurit.
P.sh, milingonat zdrukthëtare komunikojnë duke “i rënë daullës”. Ato fillojnë “t’i biejnë daullës” përballë
ndonjë rreziku që i afrohet folesë së tyre. Ky rrëzik mund të jetë një tingull që shkakton shqetësim ose një
prekje që ato e ndjejnë ose një zhvillim i papritur i rrymës së ajrit. Milingona daullexhi e godet nënshtresën me
mandibulat dhe stomakun e saj derisa shkundë trupin e saj para dhe prapa. Kështu, sinjalet lehtë mund të barten
përmes lëvozhgave të holla të drurit të foles për disa decimetra ose më shumë.17 Milingonat zdrukthëtare
evropiane u dërgojnë vibracione shokëve të tyre të folesë që janë 20 cm ose edhe më larg duke trokitur me
mjekërrat dhe barqet e tyre në drurin e punuar të dhomave dhe korridoreve. Duhet me pasë parasyshë se 20 cm
për një milingonë është një distancë që do të përgjigjej 60-70 metrave për një njeri.
Milingonat janë gati të shurdhëta ndaj vibrimeve të transmetuara përmes ajrit. Mirëpo, ato janë shumë të
ndieshme ndaj vibrimeve të zërit të transmetuara përmes objekteve. Ky është një sinjal shumë efektivë
paralajmërues për ta. Kur ato të ndëgjojnë atë ato e shpejtojnë ritmin e tyre, ato shkojnë në drejtim të vendit nga
vjen vibrimi dhe ato sulmojnë të gjitha gjallesat që i shohin për rreth.
Asnjë mosbindje ndaj kësaj thirrje nga ndonjë antarë i kolonisë është një tregues për organizimin e
suksesshëm të shoqërisë së milingonave. Njëri duhet të pranoj se edhe një shoqëri e vogël njerëzore që
përgjigjet ndaj një thirrje alarmi në mënyrë kolektive, në të njëjtën kohë, pa ndonjë përjashtim, dhe pa zhvillim
të anarkisë, në praktikë është gjë shumë e vështirë. Sidoqoftë milingonat janë të afta që të bëjnë atë për të cilën
janë urdhëruar pa humbur kohë dhe ashtu janë në gjëndje që të kalojnë jetën e tyre pa e ndërprerë diciplinën
brenda kolonisë madje as për një moment.
Prodhimi i cicirrimave është më e ndërlikuar si sistem se sa rënja daullave. Tingulli i prodhuar krijohet
duke fërkuar pjesët e caktuara të trupit njëkohësishtë. Milingonat e prodhojnë këtë tingull duke i fërkuar
njëkohësishtë organet në anën e prapme të trupeve të tyre. Nëse e afron veshin afër milingonave punëtore
korrëse, ju mund t’i degjoni ato të prodhojnë një zë me ton të lartë tërë kohën.
Tri funksionet kryesore të fërkimit janë zbuluar në specie të ndryshme, këto mund të vëhen në listë si
vijon:
1. Komunikimi akustikë ndër milingonat gjethe-prerëse shërben si një sistem alarmi nëntokësor.
Zakonisht përdoret kur një pjesë e kolonisë është varrosur nga shembja e folesë. Punëtorët fillojnë të lëvizin për
të bërë gërmimet shpëtuese si reagim ndaj sinjaleve të zërit të pranuar.
2. Zërat e toneve të larta përdorën në disa specie gjatë çiftëzimit nga mbretëreshat. Kur mbretëreshat e
reja mbledhen në tokë ose në bimë për çiftëzim, dhe kanë marrë mjaft spermë, ato prodhojnë tinguj të toneve të
larta për të ikur nga tufa e mashkujve që janë duke i ndjekur ato.
3. Por në speciet tjera, zëri përdoret për të zmadhuar efektshmërinë e fermoneve të prodhuara gjatë
grumbullimit të shokëve të folesë për të gjetur ushqim ose vende të folesë së re.18
Nganjëherë në specie të caktuara, kërkuesit e ushqimit e bëjnë të mundshme që milingonat tjera të
rrethojnë gjahin me sinjalet që ato i prodhojnë kur të gjejnë një gjah. Grumbullimi i punëtorëve dhe arritja te

19
gjahu realizohet brenda 1-2 minutave në sajë të këtij zëri të tonit të lartë. Këto veti janë një përparsi e madhe për
speciet e milingonave.

Për një sy që shikon…

Me metodat e tyre të ndryshme të komunikimit, milingonat mund të krahasohen me njeriun që mund të
flasë disa gjuhë të huaja. Ato janë të afta të komunikojnë me 3-4 gjuhë të ndryshme midis tyre dhe ato janë të
afta të vazhdojnë jetrat e tyre në mënyren me pak problematike. Ato janë të afta që të mbajnë gjallë kolonitë e
tyre me popullatë prej qindra mijrash e ndonjëherë milionesh, dhe të shpëtojnë të gjitha jetrat e tyre pa
shkaktuar konfuzion.
Sidoqoftë ky sistem komunikimi që e përshkruam deri tani është vetëm një prej vetive të mrekullueshme
të botës shtazore. Kur t’i analizojmë njerëzit edhe të gjitha gjallesat (nga njëqelizorët deri të shumëqelizorët) ne
mund të zbulojmë karkaterisitka që janë të ndryshme nga njëra tjetra, çdonjëra është mrekulli e veçantë dhe
individuale me vendin e saj në një rend ekologjik.
Për një sy që mund të vërej të gjitha këto mrekulli që janë krijuar rreth tij, dhe një zemër që mund të
ndjejë, do mjaftojë që të shikojë sistemin e jashtëzakonshëm të komunikimit të milingones me dimensione
milimetrike për të çmuar fuqinë e pafund, njohurinë dhe urtësinë e All-llahut i Cili është Pronar dhe Sunduesi i
vetëm i të gjitha gjallesave. Në Kur’an All-llahu u referohet atyre njerëzve që nuk e kanë këtë aftësi dhe të cilët
nuk e çmojnë fuqinë e Tij:

A nuk udhëtuan ata nëpër tokë e të kenë zemra me të cilat do të kuptojnë, dhe veshë me të cilat do
të dëgjojnë? Pse në të vërtet sytë nuk verbërohen, por verbërohen zemrat në kraharorë.(Haxhxh:46)

20
 SPECIET E MILINGONAVE

Edhe pse të gjitha milingonat mund të duken të ngjashme, ato janë të ndara në shumë specie të ndryshme
bazuar në mënyrën e jetës së tyre dhe vetive fizike. Këto gjallesa në të vërtetë kanë përafërsisht 8800 lloje.
Secili lloj i ka edhe vetitë e veçanta të mahnitshme. Tani, le të diskutojmë disa prej këtyre specieve, mënyrën e
jetës së tyre dhe karakteristikat.

Milingonat gjethe prerëse

Karakterisitika specifike e milingonave gjethe prerëse të quajtura edhe si “atta”, është shprehia e tyre e
transportimit të pjesëve të gjetheve, që ato i këpusin, në kokat e tyre. Milingonat fshihen nën gjethe që janë
mjaftë të mëdha në krahasim me madhësinë e tyre. Ato i sigurojnë gjethet në mjekërrat e tyre të mbyllura.
Prandaj, udhëtimi kthyes i milingonave punëtore pas punës ditor paraqet një pikturë shumë interesante. Kushdo
që e sheh këtë ndodhi do të ndjente sikur shtrati i pyllit është i gjallë dhe ecë. Në pyje që bie shi veprimet e tyre
mënjanojnë rreth 15 përqind të prodhimit të gjetheve.19 Natyrisht, arsyeja për bartjen e pjesëve të gjetheve nuk
është mbrojtja nga dielli. Milingonat këto pjesë të gjetheve nuk i përdorin as si ushqim. Atëherë, në çfarë
mënyre ato i përdorin aq shumë gjethe?
Në mënyrë të befasishme, është zbuluar se attat i përdorin këto gjethe për kultivimin e këpurdhave.
Milingonat nuk mund t’i hanë vetë gjethet, për shkak se ato në trupat e tyre nuk kanë enzime që të mund të
tretin celulozën brenda gjethës. Milingonat punëtore e bëjnë një grumbull të këtyre pjesëve të gjetheve pasi që i
përtypin ato dhe i vendosin ato në nënshtresën e kopshtit. Në këto dhoma, ato kultivojnë këpurdha në gjethe.
Kështu, ato marrin proteinat e nevojshme nga sythat e këpurdhave.20
Mirëpo, kur të largohen attat, normalisht kopshti do të filloj të shkatërrohet dhe së shpejti do të mbushet
nga këpurdhat e egra. Atëherë, si munden attat, që i pastrojnë kopshtet e tyre vetëm përpara “mbjelljes”, të
mbrohen kundër këpurdhave të egra? Triku i mirëmbajtjes së pastërt të kultivimit të këpurdhave pa këputjen e
vazhdueshëm të këpurthave të egra, duket se varet nga pështyma e milingonave që punojnë në përzierjen e
plehrave të përtypura nga ato. Është menduar se pështyma përmbanë një antibiotik që pengon rritjen e
këpurdhave të padëshirueshme. Sigurisht përmbanë një nxitës të rritjes për këpurdhat e duhura. 21 Ajo për të
cilën njëri duhet të mendojë është si në vijim: si janë mesuar këto milingona që të kultivojnë këpurdha? A është
e mundur që një ditë një nga milingonat e ka marrë një gjethe në gojen e saj dhe e ka përtypur rastësisht, dhe
prapë rastësisht, e ka vendosë këtë lëng që është bërë si qull në një shtresën e thatë të gjetheve që, rastësisht
është një vend plotësisht i duhur, edhe milingonat tjera kanë sjellë pjesë të këpurdhave dhe i kanë mbjellur aty
dhe, përfundimisht, milingonat që kanë parashikuar se një llojë i ushqimit që ato do të mund ta hanin do të rritej
aty, filluan të pastrojnë kopshtin, duke hedhur materialet e panevojshme, dhe duke korrur? Dhe atëherë ato e
njoftuan tërë koloninë një nga një për këtë proces? Gjithashtu, pse ato do të bartnin të gjitha ato gjethe në foletë
e tyre edhe pse ato nuk kan mund t’i hanë ato?
Për më tepër, si do të mund të krijonin këto milingona pështymën që ato e përdorin derisa i përtypin
gjethet për prodhimin e këpurdhave? Madje është menduar se ato mund të formojnë këtë pështymë, në njërën
apo mënyrën tjetër, me çfarë informate ato do të mund të prodhonin një antiobiotik në pështymën e tyre që e
pengon formimin e këpurdhave të egra? A nuk duhet me pasë njohuri të mjaftueshme të kimisë për të arritur një

21
proces të tillë? Edhe nëse ato kanë pasë njohuri të tillë – që është e pamundur – si kanë mund ato të zbatojnë
këtë dhe të përgatisin pështymën e tyre që të ketë këtë karakteristikë të substancës së antibiotikut?
Kur njëri mendon se si milingonat mund të realizojnë një ngjarje aq të mrekullueshme, qindra pyetje të
ngjashme dalin për të cilat nuk ka përgjigje.
Në anën tjetër, nëse mund të jipej një përgjigje e vetme shpjeguese, të gjitha këto pyetje do të kishin
përgjigje. Milingonat janë dizajnuar dhe programuar që të bëjnë punën që ata janë duke e kryer. Ngjarja e
vështuar është e mjaftueshme për të dëshmuar se milingonat kanë lindur ose më mirë janë bërë që të lindin me
njohuri për bujqësi. Mostrat e tilla të ndërlikuara të sjelljes nuk janë fenomene që mund të zhvillohen në faza
dhe me kohë. Ato janë punë të një njohurie gjithëpërfshirëse dhe një intelekti suprem. Kështu që pretendimet e
evolucionistëve se sjellja e dobishme është zgjedhur me kohë dhe organet e nevojshme janë zhvilluar përmes
mutacioneve duket plotësisht jologjike. Natyrisht, nuk është askush tjetër përveç All-llahut që i dha këtë njohuri
milingonave që nga dita e parë, dhe i Cili i krijoj ato me të gjitha këto veti mahnitëse. All-llahu është “Krjiuesi”
(Sani). Vetitë e milingonave atta që i përmendëm më sipër e reklamojnë pikturën që ne do ta hasim shpesh kudo
në këtë libër. Ne po flasim për një gjallesë pa aftësi për të menduar, por që megjithatë e kryejnë një detyrë të
madhe duke shfaqur intelekt të jashtëzakonshëm. Kjo është e vështirë për një njeri që ta kuptoj.
Atëherë, çfarë nënkupton e tërë kjo?
Është vetëm një përgjigje dhe është e thjeshtë: nëse kjo shtazë nuk ka aftësi që të mendoj për t’i
mundësuar që të bëjë atë që po bën, atëherë shfaqja e saj e intelektit, në fakt, na e paraqet neve Urtësinë e dikujt
tjetër. Krijuesi i Cili ka bërë që milingonat të ekzistojnë e lë këtë shtazë të bëjë gjëra përtej aftësive të saj për të
treguar ekzistencën e Tij dhe lartësinë në krijimin e Tij. Milingona vepron sipas frymëzimit të All-llahut dhe
intelekti që shfaqë në fakt është, Urtësia e All-llahut.
Në të vërtetë, situatë e ngjashme ekziston në tërë botën shtazore. Ne hasim krijesa që shfaqin një intelekt
shumë superior, edhepse nuk kanë as mendje të pavarur e as aftësi për të gjykuar. Milingona është një prej më të
shquarëve prej këtyre, dhe sikur shtazët tjera, në fakt, vepron në pajtim me programin që i është dhënë nga
Dëshira që e mësonë atë. Reflekton Urtësinë dhe fuqinë e Poseduesit të asaj Dëshire, dmth, All-llahut.
Tani, të vazhdojmë rishikimin e aftësive superiore të milingonave me këtë njohuri themelore.

Metodat interesante mbrojtëse të attas

Punëtorët mesatar të kolonisë së milingonave gjethe prerëse e kalojnë tërë ditën e tyre duke bartur gjethe.
Gjatë këtij procesi bëhet e vështirë që ato të mbrojnë vetën, meqë ato e sigurojnë gjethen me mjekërrat që i
përdorin për të mbrojtur vetën. Atëherë, nëse ato nuk janë në gjëndje që të mbrojnë vetën, kush i mbron?
Është vështruar se milingonat punëtore gjethe prerëse ecin tërë kohen me punëtorë të madhësisë së vogël.
Së pari, është menduar se kjo ishte rastësisht. Pastaj, shkaku për këtë është hulumtuar dhe zbulimi, që ishte
rezultat i një analize të gjatë, ishte një shembull mahnitës i bashkëpunimit.
Milingonat me madhësi mesatare, që u është dhënë detyra për të bartur gjethe përdorin një sistem
mbrojtës interesant kundër një lloji armiqësor të mizës. Ky lloj i mizës armiqësore ka zgjedhur një vend të
veçantë për të vendosur vezët e saj – pjesën e kokës së çdo milingone. Larva që del nga veza do të ushqehet në
kokën e milingonës, eventualisht duke ja këputur koken milingonës. Pa ndihmësat e tyre të vegjël, milingonat
punëtore janë të pambrojtur kundër këtij lloji të mizës që gjithmonë është e gatshme për sulm. Në rrethana
normale, milingona që, me gërshëret e tyre sikur mandibula të mprehta, janë të afta që të largojë mizat që

22
tentojnë të aterojnë në ato, nuk mund të bëjë këtë derisa është duke mbartur gjethe. Prandaj, ato e vendosin një
milingonë tjetër që t’i mbrojtur ato, në gjethen që janë duke e mbartur dhe gjatë sulmit, këto milingona të vogla
luftojnë kundër armikut.23

Autostradat e attas
Rrugën që attat e përdorin, derisa i mbartin gjethet kur ato kthehen në shtëpi, duket sikur një autostradë e
vogël. Milingonat që zvarriten ngadalë në të i mbledhin të gjitha degëzat, guralecët, barin dhe bimet e egra dhe i
vëjnë ato në njërën anë. Kështu, ato e bëjnë një shteg të pastërt për vete. Pas një kohe të gjatë të punës intenzive,
kjo autostradë bëhet e drejtë dhe e lëmuar sikur të ishte ndërtuar me paisje të veçanta.
Kolonia e attave përbëhet prej punëtorëve me madhësi të një kokërre të vetme të rëres, ushëtarëve që janë
shumë herë më të mëdhenj dhe “vrapuesëve të maratonës” mesatarëve. Vrapuesit e maratonës vrapojnë përreth
për të sjellur pjesë të gjetheve në fole. Këto milingona janë aq të zellshëm sa që, sipas masës së dimenzioneve
njerëzore, çdo punëtorë e vrapon ekuivalentin e një milje për katër minuta gjatë afërsisht 30 miljeve (48 km),
me 500 pound (227 kg) gjah mbi supet e saj.24
Në folenë e attas, mund të gjinden galeritë sa grushti që mund të shkojnë 6 metra thellë. Punëtorët e vogël
mund të lëvizin afërsisht 40 tonelata dhe derisa gërmojnë dhoma të shumëta të folesë së tyre gjigante. 25
Ndërtimi i këtyre foleve nga milingonat për disa vite është e ngjashme me vështirësit dhe standardin e lart të
profesionalizmit në ndërtimin që njëriu e ka bërë në murin e madh të Kinës.
Kjo është dëshmi se attat nuk mund të konsiderohen si krijesa thjeshtë të rëndomta. Këto milingona, që
janë jashtëzakonisht të zellshme, janë në gjëndje që të kryejnë detyra të komplikuara që për njeriun do të ishin të
vështira. Në të vërtetë, Poseduesi i vetëm i fuqisë i Cili ka mund t’u jep atyre këto aftësi është All-llahu. Do të
ishte jologjike të thuhet se ato i kanë marrë të gjitha këto aftësi vetë dhe me anë të marrëveshjes së tyre.

Teknika e prerjes së gjetheve të attas

Kur milingona e prenë gjethen me mandibulat e saj, i tërë trupi i saj vibron. Shkencëtarët kanë parë se kjo
dridhje e fikson gjethen, kështu që e lehtëson prerjen. Në të njëjtën kohë, zëri shërben për të tërheq punëtorët
tjerë – të gjitha femra - anash për të përfunduar gjethen. 26 Milingona fërkon dy organe të vogla në belin e saj
për të prodhuar këtë vibrim që mund të ndëgjohet nga njerëzit si një zë i vogël. Ky vibrim dërgohet nëpët trup
derisa të arrijë drapërit (madibulat) e milingonës. Duke lëkundur shpejt pjesën e prapme të saj, kjo milingonë e
prenë një gjysmëhëne të gjethes me vibrimet e mandibuleve në mënyrë shumë të njëjtë si thika elektrike për
gdhendje.
Kjo teknikë e lehtëson prerjen e gjethës. Sidoqoftë, dihet se vibrimet e tilla shërbejnë edhe për një qëllim
tjetër. Duke parë që milingonën gjethe prerëse i tërheq të tjerët në vendin e njëjtë për shkak se shumë bimë tjera
në rajonet ku attat jetojnë janë të helmueshme. Testimi i çdo gjetheje nga një milingonë duke qenë një procedurë
aq e rrëzikshme, ato gjithmonë shkojnë në vendin ku të tjerët i kanë përfunduar me sukses detyrat e tyre.

Milingonat endëse
Milingonat endëse jetojnë në drunjë duke ndërtuar fole për vete nga gjethet. Duke i kombinuar gjethet,
ato janë në gjëndje të formojnë fole mbi disa drunjë, pra duke mbajtur një popullatë shumë më të madhe.
Fazat e ndërtimit janë interesante. Së pari, punëtorët në mënyrë individuale kërkojnë vende në territorin e

23
kolonisë që janë të përshtatshme për zgjerim. Kur ato të gjejnë një degë të përshtatshme, ato shpërndahen mbi
gjethet e degës dhe fillojnë të tërheqin gjethet nga anash. Kur një milingonë të arrijë të lakojë një pjesë të një
gjetheje, punëtorët afër gjithashtu lëvizin drejt saj dhe fillojnë të tërheqin gjethen bashkarisht. Nëse gjethja është
më e gjërë se madhësia e milingonës, ose nëse është e nevojshme të tërhiqen dy gjethe bashkarisht, punëtorët
bëjnë ura varëse ndërmjet pikave që do të bashkohen. Më vonë, disa nga milingonat në zingjirë hypin në shpinat
e milingonave pranë tyre, kështu që e shkurtojnë zingjirin, dhe bashkimi i skajeve të gjethes është arritur. Kur
gjethja të merrë formën e tendës, disa nga milingonat vazhdojnë të mbajnë gjethen me këmbët dhe mandibulat e
tyre e të tjerët kthehen në folenë e vjetër dhe i sjellin në këtë rajon larvat e rritura në mënyrë të veçantë.
Punëtorët i fërkojnë larvat para dhe prapa mbi bashkimet e gjethes, duke i përdorur ato si burim të mëndafshit.
Me mëndafshin e tjerrur nga një e hapur mu nën gojën e larvës, gjethet fiksohen në vendet e nevojshme. Dmth,
larvat përdoren si makina për qepje.27
Gjëndrrat e mëndafshit të këtyre larëvave tjerrëse janë shumë më të mëdha, por ato mund të barten më
lehtë për shkak se janë më të vogla në madhësi. Larvat e japin tërë mëndafshin e tyre për nevojat e kolonisë në
vendë që të përdorin për vete. Në vend të prodhimit të mëndafshit ngadalë nga gjëndrrat e tyre të mëndafshit,
ato nxjerrin një fije të gjërë të mëndafshit, dhe ato madje as që tëntojnë të ndërtojnë fshikëzat e tyre. Në pjesët e
mbetura të jetës së tyre, milingonat punëtore do të bëjnë çdogjë që larvat duhet të bëjnë. Siç është evidente, këto
larva jetojnë vetëm si “prodhuesë të mëndafshit”.28
Si milingonat kanë mund të zhvillojnë bashkëpunim të tillë kurrë nuk është shpjeguar nga shkencëtarët.
Një pikë tjetër e pashpjeguar është se si është shfaqur kjo sjellje për herë të parë gjatë kësaj periudhe të
pretenduar nga eveolucioni. Si janë zhvilluar aftësitë aq të sofistikuara dhe përfituese duke evolvuar nga
gjallesat e para, si krahtë e insekteve, sytë e vertebrorve dhe mrekullitë tjera biologjike, janë fenomene që nuk
mund të shpjegohen me parimet bazore të evolucionit. Është situatë pa rrugëdalje për mbrojtësit e evolucionit.
Natyrisht nuk do të jetë logjike të thuhet se një ditë larvat u bashkuan dhe thanë se “disa nga ne duhet të
prodhojnë mëndafsh për të plotësuar nevojat e tërë kolonisë, pra le të përshtasim në përputhje me këtë peshat
tona dhe gjëndrrat e mëndafshit”. Kjo nuk do të ishte teori e mençur. Prandaj, ne duhet të pranojmë se larvat
janë krijuar duke ditur çfarë të bëjnë. Me fjalë të tjera, All-llahu, i Cili i krijoj këto larva, i ka formuar ato në atë
mënyrë që është e përshtatshme për detyrat e tyre.

Milingonat korrëse (vjelëse)

Disa nga milingonat, siç u përmend më sipër, janë “bujqë” ekspert. Midis këtyre, është e mundshme të
radhiten milingonat korrëse, përveç attas-ve që folëm më parë.
Mekanizmat ushqyes të milingonave korrëse janë mjaft të sofistikuara dhe të ndërlikuara në krahasim me
mekanizmat ushqyes të llojeve tjera të milingonave. Këto i mbledhin farat dhe i mbajnë ato në dhoma të
përgaditura veçanërishtë. Këto fara, të bëra nga niseshtet, përdoren për prodhimin e sheqerit që do të ushqejë
larvat dhe punëtorët tjerë. Derisa shumë milingona i përdorin farat dhe kokërrat si ushqim, vetëm milingonat
korrëse e kanë një sistem të bazuar në grumbullimin e farave dhe përpunimin e tyre.
Këto milingona i mbledhin farat në sezonën e rritjes dhe i ruajnë ato për përdorim në sezonën e thatë. Në
dhoma të veçanta në fole, ato i ndajnë farat nga objektet tjera që gabimisht janë sjellur prapa. Disa grupe të
milingonave qëndrojnë në fole me orë, duke përtypur përmbajtjet e farave dhe kështu prodhojnë të
ashtuquajturën bukë të milingonave. Njëherë është menduar se milingonat përdorin një proces të mësuar për të

24
konvertuar niseshten e farës në sheqer që ato e hanë. Tani dihet se pështyma e bollëshme që ato e tajisin derisa
përtypen e kryen këtë transformim.29
Natyrisht, milingonat për të cilat ne flasim nuk kanë pasur ndonjë edukim në kimi. E ato as që mund të
parashikojnë se pështyma e tyre do të transformojë këto fara që ato i mbledhin rastësisht në sheqer që ato mund
të hanë. Sidoqoftë, jetërat e këtyre milingonave varen në një seri të transformimeve kimike për të cilin ato nuk
dinë dhe nuk mund të dinë. Kur edhe njëriu nuk dinë për një proces të tillë të transformimit që zhvillohet në
trupat e milingonave – dhe ata sapo i kanë mësuar detajet në vitet e fundit – si kanë arritur milingonat që të
ushqehen me anë të kësaj metode për mileniume?

Milingonat e mjaltit
Shumë lloje të milingonave ushqehen me plehrat e tretshme të afideve të quajtura “mjaltë”. Kjo substancë
në të vërtetë nuk ka lidhje me mjaltën e vërtetë. Mirëpo, plehrave të tretshme të afideve, që ushqen nga lëngun i
bimëve, u është dhënë ky emër për shkak se përmbanë një përqindje të lartë të sheqerit. Kështu, punëtorët e
kësaj specie, që quhen milingonat e mjaltit, e mbledhin mjaltin nga afidet, kokidat (insekte) dhe nga lulet.
Metoda e milingonave për mbledhjen e mjaltit nga afidet është shumë interesante. Milingona i afrohet afides
dhe fillon të shtyjë barkun e saj. Afideja i jep një pikë të plehut të tretshëm milingonës. Milingona fillon të
shtyjë shumë e më shumë barkun e afides për të marrë më shumë mjaltë dhe e thithë lëngun që del. Atëherë si e
shfrytëzojnë ato këtë ushqim me sheqer dhe çfarë dobie ka ky ushqim për ato më vonë?
Midis milingonave të mjaltit është një ndarje e madhe e punës në këtë fazë. Disa milingona përdoren si
“shtambë” për të mbajtur nektarin e mbledhur nga punëtorët tjerë!...
Në secilën fole, është një mbretëreshë, punëtorët edhe bartësit e mjaltës. Kolonitë e tyre zakonisht janë të
lokalizuara pranë lisave të shkurtër nga të cilët punëtorët mund të nxjerrin nektarin. Pasi që punëtorët e bartin
nektarin, posa që të kenë gëlltitur,deri në foletë e tyre, ato e nxjerrin nga gojërat e tyre dhe e vënë në gojërat e
punëtorëve të rinjë të cilët do të mbajnë mjaltin. Këta punëtorë, me nofkën enët e mjaltës, i përdorin trupat e tyre
për të ruajtur lëngun e ëmbël, ushqimin që kolonia shpesh duhet të kaloj nëpër kohë të vështira për ta marrë atë
në shkretirë. Ato ushqehen derisa të fryhen në madhësinë e boronicës. Pastaj varen sikur globe të qelibarit në
tavanet e dhomave të tyre derisa të thirren për të zbrazur nektarin për motrat e uritura. 30 Derisa janë të lidhura
për këtë tavan, ato duken si një veshul i vogël dhe i tejdukshëm rrushi. Nëse ndonjëri prejt tyre bie poshtë,
punëtorët e kthejnë atë menjëherë në vendin e mëparshëm. Mjalti në enët e mjaltit peshon gati 8 herë sa pesha e
një milingone.
Në dimër, ose në sezonat e thata, punëtorët e thjeshtë i vizitojnë enët e mjaltit për të plotësuar nevojat e
tyre ditore të ushqimit. Milingona punëtore e vë gojen e saj në atë të “enës” dhe ena kullon një pikë të vogël të
mjaltit nga depoja e saj duke i tkurrur muskujt e saj. Punëtorët e konsumojnë këtë mjaltë të vlerës së lartë
ushqyese si ushqim në sezonat e vështira.
Është një situatë interesante dhe tmerruese që një gjallesë të arrijë peshë sa 8 herë pesha e saj, që ka
vendosur të shërbej si enë mjalti, dhe të jetë në gjëndje që të jetojë duke u varur nga këmbet e saja pa ndonjë
rrezikë për të. Pse ato e kanë ndier nevojen që të pranojnë një pozitë aq të vështirë dhe të rrezikshme? A kanë
menduar ato vetë për këtë teknikë unike deponuese dhe i kanë kontrolluar zhvillimin e trupave të tyre në
përputhje me këtë? Vetëm mendo, ndërkohë që një njëri nuk mund të kontrollojë zhvillimin më të vogël të trupit
të tij, si mund një milingonë, që nuk ka madje as tru në kuptim real, të bëjë këtë vetë?

25
 Milingonat e mjaltit shfaqin sjellje që teoria e evolucionit nuk mund të shpjegoj. Është plotësisht e
palogjikshme të pohohet se ato rastësishtë e kanë zhvilluar metodën e deponimit të mjaltës dhe organet e
nevojshme. Në fakt, në burimet shkencore, ne hasim shumë deklarata praktike për këtë dhe tema të ngjashme.
P.sh, merre shpjegimin e profesorit Etienne Rabaud, drejtor i institutit të biologjisë të Universitetit të Parisit:
Këta shembuj (p.sh milingonat e mjaltës) paraqesin qartësishtë se organet e ndryshme për të kryer
funksione të caktuara nga gjallesat nuk janë zhvilluar, edhe pse ekzistenca e tyre e mëparshme ndonjëherë i ka
drejtuar ato që t’i kryejnë e nganjëherë mos t’i kryejnë veprimet dhe detyrat e caktuara. Kjo tregon se organet
nuk janë zhvilluar me anë të adoptimit të gjallesave me kushtet e jetës, por kushtet e jetës janë dukur që nga
ekzistenca e hershme e organeve të tilla dhe nga funksionet e tyre siç kemi parë. Pyetja vijuese mund të shtrohet
siç ka bërë Darvini: A merr pjesë në këtë evolucion rasti i pastrimit, ose përjashtimi të njërit që humb fuqinë për
jetë, ose adoptimin e organeve për kushtet e reja? Ne mbrojmë pikpamjen se ndodhitë kanë dëshmuar se një
evoluvcion i tillë, ose ndryshim i tillë, nuk ka ndodhur. Në fakt, ka ndodhur një fenomen krejtësisht tjetër.31
Këto shpjegime të dhëna nga profesori Rabaud qartësisht na e paraqesin neve një përfundim në të cilën
mund të arrijë secili që mendon me vetëdije të tij për një kohë shumë të shkurtër. Krijues i vetëm i Cili është
burimi real i njohurisë dhe intelektit i ka krijuar të gjitha gjallesat me organet e tyre të pa gabime dhe me sjellje
të përkryer. Kjo e vërtetë është shprehur në Kur’an siç vijon:

Ai është All-llahu, Krijuesi, Shpikësi, Formësuesi. Të Tij janë emrat më të bukur. Atë e madhëron
çka ka në qiej e në tokë dhe Ai është Ngadhënjyesi, i Urti. (Hashr: 24)

Milingonat e drurit
Milingonat e drurit janë të famshme me kodrat që ato i ndërtojnë nga halat e pishave dhe degëve të holla
përmbi foleve të tyre nëntoksore. Foleja zakonisht gjindet pranë një trungu të drurit. Pjesa e folesë përmbi tokë,
e bërë nga filizat, bishtat e gjetheve, dhe halave të pishave, është çatia e folesë. Kjo çati mund të arrijë deri në 2
metra lartësi, e ndalon dëpërtimin e shiut brenda dhe e rregullon temperaturën e folesë në kohë shumë të nxehtë
ose shumë të ftohtë.32
Edhe milingonat e drurit, si të tjerat, janë shumë të zellshme. Ato vazhdimisht e zbukurojnë folenë e tyre.
Ato e transferojnë shtresën origjinale të sipërfaqës në shtresa më të ulëta në faza dhe sjellin material nga shtresat
e ulëta për t’a zëvendësuar me atë të shtresës së epërme. Është bërë një vrojtim interesant i ndryshimeve që
milingonat e bëjnë në fole. Maja e kodrës së folesë është spërkatur me ngjyrë blu, dhe pas katër ditë është
vrejtur se maja e kodrës është përsëri ngjyrë kafje. Copëzat e ngjyrës blu janë gjetur 8-10 cm nën sipërfaqe.
Brenda një muaj këto copëza zbritën në thellësi prej 40 cm. Më pas, këto copëza të ngjyrës blu kanë arritur edhe
njëherë në sipërfaqe.
Mirë, a e kryejnë këto milingona këtë proces të vazhdueshëm të transportimit vetëm sa për të bërë atë? Jo.
Hulumtuesit shpjeguan pse milingonat e drurit angazhohen në këtë veprim të përhershëm në vijim: lëvizja e
përhershme e thanë substancën e lagështë brenda në sipërfaqe dhe ndalon formimin e këpurthave. Përndryshe,
milingonat do ta kishin një fole të okupuar nga këpurthat e dëmshme.
Në situatë të tillë janë dy mundësi. Njëra është se milingonat shumë kohë më parë, me anë të hulumtimit
të tyre, e zbuluan faktin se këpurthat zhvillohen në ambiente të lagështa, (diçka që njeriu e ka zbuluar si rezultat
të hulumtimeve shkencore afatëgjate) dhe zhvilloj metodën më të arsyeshme për të eleminuar këtë problem!

26
Mundësia tjetër është se mendimi dhe implementimi i këtij procesi të përkryer mund të jetë vetëm përmes
inspirimit nga një intelekt suprem. Pamundësia e rastit të parë është e qartë. Natyrisht Ai i Cili i ka frymëzuar
milingonat që të mbrojnë vetën nga këpurthat dhe u ka treguar se si të bëjnë këtë është All-llahu i Plotëfuqishmi.

Metodat e ndryshme të riprodhimit të milingonave të drurit

Meshkujt dhe mbretëreshat e milingonave të drurit janë me krahë. Mirëpo, ato nuk fluturojnë me një
fluturim martesor siç bëjnë speciet tjera të vogla të milingonave. Çiftëzimi realizohet në sipërfaqen e folesë ose
diku afër. Pas çiftëzimit, mbretëresha mbledhë krahët e saj dhe e bënë njëren nga tri gjërat vijuese:
(1) Ajo kthehet në fole ku ajo më parë ka jetuar si larvë dhe i lë vezët e saj aty.
(2) Ndonjëherë ajo e lë folenë me punëtorë që e mbartin atë dhe kërkon një vend të ri për të ndërtuar
folen.
(3) Nëse ajo largohet vetëm, ajo hynë në folenë e specieve të afërta më të vogla, sikur milingona e zezë
Formica Fusca, dhe e zëvendëson mbretëreshën. Mbretëresha i lë vezët e veta në kujdesin e punëtorëve Fusca.
Për një kohë në fole janë edhe punëtorët musafirë edhe ata mikëpritës. Mirëpo, meqenëse mikëpritësit nuk kanë
mbretëreshë, pas një kohe punëtorët vdesin dhe mbretëreshat e drurit përfitojnë një fole të themeluar pa bërë
asgjë.33
Në taktikat e diskutuara të mbretëreshës së milingonave të drurit në pjesën 3, është parë një vetëdije e
qartë. Mirëpo, është e qartë se një vetëdije e tillë nuk i takon vetë milingonës. Milingona mbretëreshë kurrë nuk
ka parë një vend tjetër përpos disa metrave katëror brenda folesë së saj. Ajo shkon brenda një kolonie që ajo
kurrë nuk e ka parë ose nuk ka ditur për të përpara, dhe e dinë se kënd duhet të eleminoj në atë koloni. Ajo e
arrinë këtë duke i tejkaluar të gjitha pengesat. Të gjithë këta faktorë padyshim dëshmojnë se milingona
mbretëreshë vepron sipas frymëzimit. Fenomenet e sipërpërmendur janë provë e qartë e fuqisë dhe sovranitetit
të All-llahut mbi të gjitha krijesat e gjalla.

Milingonat legjionare
Një nga shtazët më të frikshme të pyllit është milingona legjionare. Arsyeja për emrin “ushtri” që i është dhënë kësaj
bashkësie të milingonave është veprimi i tyre sipas një dicipline të vërtetë ushtarake.
Milingonat legjionare janë mishëngrënëse dhe ato brejnë çdogjë që shihet. Secila milingonë është prej 6 deri 12
milimetra e gjatë, por numri dhe diciplina e tyre e jashtëzakonshme e zëvendësojnë disaventazhin e tyre të madhësisë së vogël.
Drita direkte e diellit për një kohë të shkurtë mund të vrasë milingonat legjionare. Prandaj ato udhëtojnë natën ose në
hije. Për shkak të ndjeshmërisë së tyre ndaj dritës, ato gërmojnë tunele të gjatë gjatë avancimit. Shumica e milingonave
kalojnë nëpër këto tunele pa dalur jashtë. Kjo nuk e zvoglon shpejtësinë e tyre, sepse ato me mandibulat e tyre të forta mund të
gërmojnë tunele shumë shpejt. Kështë që, vrapimi është i shpejtë dhe sekret. Legjionarët levizin sikur ushtritë shumë të
mëdha, duke i kaluar të gjitha pengesat përveç zjarrit dhe ujit, edhe pse ato janë plotësisht të verbër.34
Milingonat legjionare e shqyejnë gjahun e tyre kur ta gjejnë atë dhe i bartin pjesë e vogla të tij në foletë e tyre të
përkohshme. Goxha shumë ushqim nevojitet për një koloni të milingonave legjionare. Nevoja e përafërt ditore e një kolonie
mesatare, që përbëhet nga 80,000 milingona të rritura dhe 30,000 larva, është rreth gjysmë galloni (2.27 litra) të ushqimit të
bërë nga shtazët.35
Meqenëse milingonat legjionare nuk kanë fole të fiksuara, ato gjithmonë janë në lëvizje. Lëvizjet dhe migrimet e
kolonive varen nga cikëli i prodhimit. Mbretëresha prodhon përafërsisht 25-35,000 vezë gjatë dy ditëve për çdo muaj. Disa

27
ditë përpara pjelljes së vezëve, kolonia ndalet dhe mblidhet në një zonë të gjërë. Milingonat kapen fort me njëra tjetrën me anë
të këmbeve të tyre në formë të grepit dhe formojnë një fole të përkohshme. Hapsira boshe në mes shërben si dhomë e gatshme
për mbretëreshen dhe gjeneratën e re. Natyrisht, këtu këmbet dhe lidhjet e milingonave mu në maje janë të nënshtruara ndaj
ngarkesës së tepërt. Megjithatë, pasi ato kanë konstrukt për të duruar pesha disa qindra her më shumë se pesha e tyre, ato
mund të mbajnë tërë koloninë pa shumë probleme.36
Për gjueti më efektive, milingonat e caktojnë kohen e lëvizjes së tyre për nevojat e ngrohjes së vezëve në zhvillim,
duke alternuar ndërmjet fazave shtegtuese dhe joshtegtuese. Gjatë periudhës së pushimit prej rreth 20 ditëve, mbretëresha e
palëvizshme, e trashë, prodhon 50,000 deri në 100,000 vezë derisa pasardhësit tjerë qendrojnë të palëvizshëm në fazën
krizalide. Në të shumtën e ditëve, punëtorët, kërkojnë ushqim vetëm për vete dhe për mbretëreshën, bëjnë sulme të shkurta
nga foleja në model strehimi. Në çdo sulm ata e ndryshojnë drejtimin e tyre në një mesatare prej 123 shkallësh, kështu që i
shmangen ri-gërmimit të tokës së njëjtë.37
Milingonat pa gabim mund të llogarisin vetë 123°, diçka që njëriu nuk mund të llogaritë pa një instrument. Kjo do të
shfaqet si tregues i një njohurie komplete të matematikës. Por milingonat nuk e dinë matematikën, ato as që mund të
numërojnë. Pra kjo tregon se ajo që ato e bëjnë bëhet me anë të një frymëzimi të veçantë, e jo me vetëdije.
Kur të del larva e parë, punëtorët mbledhin ushqim dhe, në ndërkohë, komuniteti qendron i palëvizshëm. Pjesët e
ushqimit i jipen në mënyrë direkte larvës. Mbretëresha përseri e gatshme për pjelljen e vezëve zakonisht përputhet me
periudhën e hershme kalimtare të larvave në fazën krizalide. Në këtë fazë, komuniteti edhe një herë ndalet. Përputhja e pjelljes
së vezëve nga mbretëresha dhe kalimi i larvave në fazën krizalide tregon një planifikim të vëtëdijshëm pasi që zvogëlon kohën
që ushtria ndalet.
Zhvillimi i larvave i nxitë milingonat e vjetra që të fillojnë një cikël të ri të migrimit. Kështu funksionon:
larvat lëshojnë një tajitje kur ato lëpihen dhe pastrohen nga punëtorët. Hulumtimi ka treguar se ky lëng është
efektiv në vendimin për të migruar.38
Do të ishte dobësi e logjikës që të pretendohet se larvat që nuk kanë fituar madje as identitetin e një
milingone akoma, kanë menduar për tajimin e lëngut të tillë dhe kanë drejtuar tërë koloninë drejt përmbushjes
së nevojave të tyre. E vetmja gjë që një vështrues i zgjuar mund të vrejë është ekzistencën e Krijuesit suprem
dhe informacionin e sovranitetin e Tij që është përreth nesh.

Milingonat kadife
Milingonat kadife, që jetojnë në shkretira, i kanë trupat për së tepermi leshatore. Xhaketa e tyre natyrale u
shërben si një shtresë për izolim nga nxehtësia. E ruan nxehtësinë mbrenda gjatë netëve të ftohta të shkretirës,
dhe i mbron ato nga nxehtësia gjatë ditës. Mashkujt te milingonat kadife, për shkak të krahëve të tyre, janë të
aftë që t’i shmangen nxehtësisë së zallit me anë të fluturimit. Por femrat e milingonave kadife duhet të ecin në
zallin e nxehtë, për shkak se ato nuk kanë krahë. Atyre u nevojitet kjo xhaketë për t’u mbrojtur nga nxehtësia që
vjen nga toka si dhe nga dielli.
Atëherë, çfarë është shpjegimi për insektet që kanë një “xhaketë” të tillë që t’i mbrojë nga kushtet e
pafavorshme metorologjike? Është e pamundshme të pretendohet se shtaza e ka marrë atë me anë të adoptimit
me natyrën si pjesë e procesit të evolucionit, sepse kjo do të shpiente në shumë pyetje që do të mbetëshin pa
përgjigje: a kanë ngordhur femrat e milingonave kadife në sajë të temperaturave të larta përpara se të kenë pasur
xhaketa të tilla? Nëse ky ishte rasti, si kanë pritur ato për gjeneratat që të kenë një xhaketë “me anë të
përputhjes”? Përmes çfarë lloj të përputhjes e kanë marrë ato këtë trup?

28
 Natyrisht, këto pyetje janë pa përgjigje, sepse këto insekte nuk kanë mund të marrin “xhaketat” e tyre që i
mbronë ato nga nxehtësia me anë të mekanizmave që evolucionistët vazhdojnë të sugjerojnë, sepse këto
milingona nuk mund të jetojnë pa këtë xhaketë, dhe ato nuk kanë kohë të presin për mutacione që ndodhin
shumë rrallë – dhe që janë të gjitha të dëmshme. Është e qartë se shtazët janë dizajnuar që nga fillimi që të
përballojnë klimën në të cilën ato jetojnë.
Femrat e milingonave kadife kërkojnë çdo lloj të folesë së insekteve ose koshere të bletëve që ato mund të
përdorin pasi që largohen nga vendi i tyre i çiftëzimit. Kur të bëjnë këtë, ato hynë brenda në fole. Ato janë të
pajisura që të shmangin çdo tentim të dëbimit dhe në fund ato qëndrojnë në fole, për shkak se milingonat kadife
kanë armë të forta dhe një mburojë që u lejonë atyre të hynë brenda kosherës së bletëve. Mburoja e tyre e
jashtme është jashtëzakonisht e trashë dhe e fortë. Zoologjistët pretendojnë se ata kanë vështirësi të therrin
krahrorin e milingonave kadife me gjilëpërë të çelikët.39
Posa të hyjnë brenda, mbretëresha e milingonave kadife, që i ka të gjitha llojet e paisjeve për vendosje në
kosheret e bletëve, fillon të ushqehet me rezervat e mjaltit. Gjithashtu, i lë vezët e saj në qelizat krizalide të
bletëve ose fshikëzat e tyre. Larva e milingonës që del nga veza, ushqehet në krizalidët e bartësit dhe më vonë
edhe ato bëhen krizalidë. Bletët largohen nga foleja në fund të verës. Milingonat kadife e kalojnë dimrin në këtë
fole si krizalidë. Sipas një regjistri, në një fole të bletës, janë gjetur 76 milingona kadife dhe vetëm dy bletë. 40
Ky shembull tregon se sa efektive dhe e suksesshme është femra e milingonave kadife kur ka të bëjë me bletën
femër. Mbretëresha e milingonave kadife, duke përdorur taktika delikate, e pushton folenë nga brenda dhe vetë e
fiton kontrollin e folesë.
Ajo që mund të thuhet këtu është se milingona kadife i njeh bletët shumë mirë dhe, për më tepër,
gjithashtu e dinë shumë mirë se si t’i mashtroj ato. Atëherë a mund të jetë dikush tjetër përveç Krijuesit të bletës
i Cili e frymëzon atë me karakterisitikat fizike të bletës, mënyrën e saj të jetës dhe strukturen e folesë? Shpjegim
i vetëm logjik është pranimi i ekzistencës së një Krijuesi të vetëm i Cili i ka krijuar milingonat, bletët dhe,
faktikishtë, të gjitha gjallesat.

Milingonat e zjarrit
Milingonat e zjarrit janë insekte të kuqe e të vogëla. Por ato mund të realizojnë gjëra të mëdha pavarësisht
nga madhësia e tyre. Mbretëreshat e këtyre milingonave, që vetëm në Amerikë ka 20 lloje, mund të prodhojnë
gati 5,000 vezë në ditë. Ndërsa shumë koloni të specieve të milingonave kanë disa qindra punëtorë, kolonitë e
kësaj specie kanë rreth gjysmë milioni punëtorë. Një mbretëreshë e vetme e milingonave të zjarrit mund të
prodhoj një koloni prej 240,000 punëtorësh.41
Milingona punëtorët të zjarrit me gjilëpëra helmuese sulmojnë gjahun e tyre në mënyrë shumë agresive.
Është regjistruar se milingonat e reja të zjarrit kanë plagosur ose edhe kanë mbytur zvarranikë ose drerë të
vegjël. Gjithashtu këto milingona agresive mund të shkaktojnë dështime të enërgjisë me anë të grisjes së
kabllove elektrike. Për një kohë ato kanë pushtuar Amerikën Jugore dhe kanë shkaktuar dëme frikësuese.
Gazetat dhe revistat e atij viti na tregojnë neve se këto milingona kanë përtypur tejëpërtej kabllot elektrike e
kanë shkaktuar ndërprerje të energjisë; ato kanë shkaktuar dëme në drithëra në vlerë prej biliona dollarë; ato
kanë shkaktuar shembjen e autostradave dhe kanë torturuar njerëzit, duke u shkaktuar atyre goditje alergjike që i
ka bërë ata të paaftë. Ato i kanë bërë të gjitha këto me anë të madibulave të tyre të fuqishme, edhe gërmimi i
tuneleve nën rrugë që shkakton shembjen e autostradave, rrugëve dhe gjithashtu duke shkaktuar lloje tjera të

29
kaosit në ambjent.

Mbrojtja nga mikrobet

Ekspertët amerikan kanë provuar metoda të ndryshme për të parandaluar dëmet e lartë përmendura të bëra
nga milingonat e zjarrit. Ata konsideruan se përhapja e një sëmundje ngjitëse brenda kolonisë me anë të
infektimit të mikrobeve në mizat që milingonat i hanë. Megjithatë, në mënyrë mahnitëse, është parë se mizat e
tilla me mikrobe në asnjë mënyrë nuk dëmtojnë milingonat. Në analiza është zbuluar se milingonat kanë një nga
sistemet mbrojtëse më interesante në botën e gjallesave: një strukturë në gushën e tyre që i mbronë ato nga
mikrobet… Për shkak të kësaj strukture, bakteriet në çdo që që milingonat hanë ndalen në gushë pa hyrë në trup.
Por ne nuk kemi ardhur në fund të sistemin mbrojtës të milingonave të zjarrit që janë produkt të një
mendje superiore. Ato gjithashtu lëshojnë një lëngë kundër mikrobeve, që prodhohet në qeskët e tyre të helmit,
rreth folesë dhe në larva. Kështu që, ato bëjnë dezinfektim e përgjithshëm të folesë dhe larvave.42
Këto milingona, që janë të pajisura me një sistem të jashtëzakonshëm mbrojtës, padyshim nuk janë në
dijeni për të. A mundet një njëri me vetëdije të pretendoj se një sistem i tillë është evolvuar rastësisht? As që
mund të pretendohet se milingonat e kanë gjetur një sistem të tillë vetë. Atëherë kush është që vendos këtë filter
në gushat e milingonave, dhe kush i ka inspiruar që të prodhojnë lëng kundër mikrobeve? Pa dyshim Krijuesi i
karakteristikave të tilla, pasi që, njeriu, milingonat dhe fati i rastit nuk mund t’i prodhojnë, është All-llahu, i Cili
është i Gjithë-Dijëshmi.

Milingonat punëtore (të zellshme)

Milingonat e zjarrit specialiste të mbrojtjes gjithashtu janë shumë të afta dhe të zellshme. Ato mund të
ndërtojnë kodra prej 30 cm të larta dhe 60 cm të gjëra, ose ato mund të gërmojnë tunele të ndërlikuara që mund
të shkojnë deri në 1.5 m thellë nën tokë. Në zona të caktuara, milingonat e zjarrit kanë ndërtuar kodra të vogla
duke numruar deri në 350. Kapaciteti i qenieve aq të vogla që të vendosin fole aq të mëdha, natyrisht, varet në
zellshmërinë e tyre. Atëherë ç’farë është fuqia që i bënë milingonat një nga gjallesat më të zellshme në botë? Me
të vërtetë është për t’u habitur se ato punojnë tërë ditën pa u ndalur ose pushuar, dhe ndërtojnë fole të
shpërndara nëpër zona të gjëra. Asnjë nuk thotë, “kam punuar shumë sot, me leni të pushoj pak,” ose “nuk dua
të punoj sot. Me leni të ulem në një qoshe”. Kjo është një temë që duhet të konsiderohet me kujdes. Nuk duhet
të harrohet se ka kohëra kur njerëzit janë në lodhje të madhe, edhe kur ata e dinë se kanë për të kryer një detyrë,
dhe ka kohëra kur ata nuk përdorin dëshiren e tyre, sepse ata janë të lodhur ose ndihejnë përtaci. Megjithatë
milingonat shfaqin përpjekje dhe dëshirë të madhe për të shtyrë çdo punë që ato e fillojnë në realizim. Ai i Cili u
jep milingonave këtë dëshirë dhe vendosshmëri, që është edhe më e madhe se e njëriut, natyrisht është pronari i
vetëm i të gjitha gjallesave – All-llahu.

30
 Zotëruesi i taktikës që mund të depërtojë në sitemet mbrojtëse
Armiku më i frikshëm i milingonave të zjarrit është Solenopsis Davgeri, që është një specie parazite e
milingonave. Kjo gjallesë që mund të depërtoj sistemin e tyre të shumëfishtë mbrojtës, të cilin edhe njeriu ka
vështirësi të kuptoj, është një specie tjetër e milingonave. Nuk është e ditur se si kjo milingonë parazite mund të
“depërtoj” në folenë e milingonave të zjarrit. Sidoqoftë posa të hyjë brenda, milingona parazite menjëherë
sulmon mbretëreshën dhe shtërngohet në antenën, këmbët ose gjoksin e saj. Derisa milingonat punëtore
normalisht duhet të shkatërrojnë çdo agresor, pse ato nuk bëjnë asgjë kundër kësaj krijese të veçantë duket e
vështirë që të shpjegohet. Megjithatë është një përgjigje e thjeshtë. Në vetë ngjitjen në fytin e saj, paraziti imiton
feromonet e mbretëreshës. Si pasoj, punëtorët i dedikojnë përpjekjet e tyre për të ushqyer parazitët, 5-6 prej të
cilave mund të lidhin mbretëreshën, sepse ato mendojnë se ky parazitë që imiton feromonet e saj, është
mbretëresha e tyre. Mbretëresha e tyre në anën tjetër vdesë nga uria përpara syve të punëtorëve që i shërbejnë
asaj.43

Milingonat e shkretirës
Është e pamundur të jetohet në zallin përvelues në 150°F për shumë gjallesa duke përfshirë njeriun. Por
milingonat janë ato që mund të vazhdojnë të jetojnë në këtë temperaturë. Mirë, si mundet Namib Ocymyrmex,
që është një milingonë e zezë e shkretirës, mesatare me këmbë të gjata, të jetojë në nxehtësi aq të fuqishme?
Një ditë tipike në shkretirë nuk fillon në një kohë të caktuar për milingonat Namib. Ajo që e fillon ditën
është arritja e temeraturës standarde të sipërfaqës së zallit në 30 shkallë. Mu në këtë pikë milingonat fillojnë të
dalin nga foletë e tyre nëntokësore për të kërkuar ushqim. Meqë trupat e tyre janë shumë të ftoftë, ato nuk mund
të lëvizin drejtë por ecin me lekundje. Por kur temperatura të rritet, më shumë milingona dalin dhe fillojnë të
levizin më drejtë dhe më shpejtë. Qarkullimi brenda-jashtë folesë është më i madhë kur temperatura është 52.2
shkallë. Kur temperatura të ngritet mbi këtë pikë, levizja vazhdon, por kur të arrijë 67.8 shkallë, qarkullimi
ndalet. Kjo temperaturë arrihet një orë përpara mesditës. Siç fillon të zbresë temperatura pasdite, kërkuesit e
ushqimit fillojnë të lëvizin përseri dhe vazhdojnë deri sa temperatura e sipërfaqës të bije në 30 shkallë.
Këto milingona mund të kërkojnë ushqim rreth gjashtë ditë larg nga foleja pa u bërë gjah i ndonjë shtaze.
Gjatë kësaj kohe ato bartin ushqim për në shtëpi që peshon 15-20 herë sa pesha e tyre.
Milingonat, që e kanë të pamundshme të kthehen në fole kur teperatura në shkretirë bëhet padurueshëm të
larta. Përdorin një metodë mjaftë interesante për mbrojtje nga nxehtësia. Temperaturat e ajrit zvogëlohen
përderisa njeri ngritet mbi zallë. P.sh, përderisa temperatura e zallit është 67.8 shkallë, pak mbi të, temperatura e
ajrit është 55 shkallë. Prandaj, kur sipërfaqja e zallit është mbi 52.2 shkallë, milingonat hypin në objekte, si
bimë, dhe qendrojnë aty pak për t’u ftohur. Temperatura e trupit të vogël të milingonës shpejt bie në
temperaturën e ambientit. Në trungje të pemëve, temperatura ndryshon midis 30 dhe 38.3 shkallë. Këto trungje
ftohëse i mundësojnë milingonave të kërkojnë ushqim në nxehtësinë përveluese, edhe pse në mënyrë sporadike.
Në temperatura të larta, nëse milingona nuk mund të gjejë një vend të ftohët brenda disa sekondave, do të
ngordhë nga nxehtësia. Në fakt, në temperaturat e zallit prej mbi 52.2 shkallësh, ato rrezikojnë çdo herë që
largohen nga foletë e tyre. Atëherë si milingonat e shkretirës kanë shpëtuar nga ky fund i paevitueshëm? Meqë
ato nuk e masin temperaturën me një termometër, ne mundemi në mënyrë të sigurtë të themi se ato kanë ardhë
në ekzistencë duke ditur se çka me bërë në cilën temperaturë – dhe duke i ditur këto gjëra që nga hera e parë që
kanë dalë nga foleja.

31
 Po, milingona e shkretirës është krijuar dhe pajisur me veti të veçanta për të jetuar në shkretirë. All-llahu,
i Cili ka krijuar mandibula të mprehta për milingonat gjethe prerëse ka frymëzuar në milingonat e shkretirës
njohurinë se si të mbrojnë vetën.

32
 SIMBIOZAT

Në analizimin e evidencës së krijimit të qenieve të gjalla shfrytëzohet një logjikë themelore. Ne mund të
shpjegojmë këtë logjikë me një shembull të thjeshtë.
Gjersa jeni duke ecur në tokën jopjellore, papritur ju gjeni një çelës të metaltë në tokë. Imagjino se ju e
merrin këtë çelës pa e ditur se për çka shërben dhe vazhdoni të ecni. Përseri imagjinoni se ju arritët te një shtëpi
e boshatisur disa qindra metra prej vendit ku e gjetët çelësin. Dhe përseri imagjino se ju e provoni çelësin në
bravën derës së shtëpisë, duke menduar se mund të funksionoj.
Nëse çelësi e hapë derën e kësaj shtëpije me lehtësi, logjikisht në çfarë përfundimi arrini ju?
Është e thjeshtë. Ju konkludoni se ky çelës i takon derës së kësaj shtëpie. Dmth, është dizajnuar në
mënyrë të veçantë për të hapur këtë bravë. Është e qartë se zejtari i njëjtë i ka prodhuar që të dyja, bravën dhe
çelësin. Prandaj harmonia ndërmjet tyre është produkti i një dizajni të vetëdijshëm.
Por, nëse dikush u thotë juve, “ju jeni gabim. Çelësi qe ju keni gjetur nuk ka asnjë lidhje me atë bravë.
Është rastësi e thjeshtë që ai çelës përshtatet në atë bravë, çfar mendoni ju?” Natyrisht, jo këtë propozim do të
gjeni të mangët në logjikë, sepse në këtë botë ka me miliona brava dhe miliona çelësa që nuk përshtaten. Në
mënyrë të dukshme është e pamundur që një çift që përshtatën plotësisht, nga miliona të ndryshëm, të ndodhen
pranë njëri tjetrit rastësisht.
Posaçërisht nëse çelësi i lartëpërmendur është mjaft i komplikuar me të gjitha llojet e të hollësirave, që
nënkupton se nuk është i drejtë dhe i thjeshtë sikur një çelës i dhomës. Pretendimi i “rastësisë” bëhet edhe më
absurd për shkak se, gjithashtu çdo detaj në çelës duhet të ketë anën tjetër në bravë, kështu që zvogëlon
mundësinë e kësaj rastësie miliona herë.
Nëse janë tri brava në derë dhe ju keni gjetur jo një por tre çelësa të shtrirë pranë njëri tjetrit dhe që të tre
çelësat kanë hapur një nga bravat, a do t’i besonit një thënje se këta çelësa janë pjesë të metalit që rastësisht
përshtaten me bravat? Gjithashtu, a nuk do të mendonit se personi që bënë pretendim të tillë ka ose probleme
mentale ose është duke u përpjekur që t’iu mashtroj juve dhe të fshehë diçka nga ju?
Rezultati logjik i prezentuar me këtë shembull është i thjeshtë por shumë i rëndësishëm: nëse është
përshtatje një në një midis dy pjesëve të pavarura, dmth, të gjitha detajet e këtyre dy pjesëve janë në harmoni të
përsosur, kjo dëshmon se diku është një dizajn i paramenduar. Çelësi përshtatet në bravë për shkak se është bërë
me vetëdije nga një zejtar i aftë. Një kasetë e videos hynë me lehtësi në video dhe qendron në mënyrë të
përsosur në të sepse është dizajnuar nga një dizejnator i qëllimshëm.
Duke i shikuar të gjitha këto, mund të arrihet në zgjidhjen e përgjithshme vijuese. Nëse është një harmoni
ndërmjet dy qenieve të gjalla që realizohet me anë të përshtatjes së përsosur të organve të ndryshme, ne mund të
themi se kjo harmoni është dëshmi e qartë e krijimit të vetëdijshëm. Meqë harmonia ekzistuese tregon një
vetëdije që nuk mund të shpjegohet me anë të rastit dhe pasi që burimi i kësaj vetëdije nuk mund të jenë këto
shtazë, është e paevitueshme që ne të pranojmë ekzistencën e një Krijuesi të vetëdijshëm i Cili i “dizajnojnë”
këto shtazë.
Tani, ne mund të ri-hyjmë në botën e milingonave duke përdorur këtë logjikë fundamentale. Subjekt yni
në këtë kapitull janë gjallesat e veçanta, që jetojnë bashkarishtë dhe shfaqin harmoni goditëse me milingonat.

33
 Shtazët që jetojnë bashkë me milingonat
Është e njohur për mbi një shekull se ekzistojnë shumë specie të insekteve që jetojnë bashkë me
milingonat dhe se ndërmjet tyre ka mardhënje simbioze. Shumë prej tyre e bëjnë këtë si grabitës. Të tjerët
jetojnë si të vartës pjesërisht ose tërë jetën e tyre në koloninë e milingonave. Këta vizitor parazitë të
milingonave përfshijnë insekte të ndryshme, siç janë brumbullat e shenjët, rriqërat, mizat dhe grenzat.
Disa prej tyre mund të jetojnë në foletë e milingonave dhe të përfitojnë nga të gjitha të drejtat sociale. Në
raste të caktuara, milingonat i tolerojnë ato, edhe pse ato i hanë larvat dhe vezët e strehuesit të tyre. Ato jo vetëm
që pranohen në fole, por larvat e tyre ushqehen dhe rriten sikur të ishin pronarë.
Mirë, pse lejojnë milingonat agresion të tillë dhe si këto insekte mund të qendrojnë në fole të një
milingone që ka një sistem mbrojtës superior me vite? Le të analizojmë fazat e këtij fenomeni të
pashpjegueshëm.
Siç e dini, brenda kolonisë së milingonave është një sistem i ndërlikuar i komunikimit, milingonat mund
të dallojnë anëtarët e kolonisë së tyre nga të huajtë. Kjo aftësi e dallimit shërben si “një sistem social mbrojtës”.
Mirëpo, vizitorët që ne i përmendëm më sipër arrijnë që të hyjnë në folen e milingonave me anë të teknikave të
ndryshme. Kjo tregon se ato në njëfarë mënyre kanë zgjedhur kodet komunikuese dhe dalluese të milingonave.
Me fjalë tjera, ato kanë aftësinë që të flasin gjuhen e milingonave me anë të metodave mekanike dhe kimike.

Mimika (imitimi)
Milingona kur të takon milingonën tjetër e bën një lëvizje tipike. Me antenat e saj e prekë lehtë
milingonën tjetër dhe i kontrollon feromonet e saj. Pastaj, të dy milingonat vazhdojnë rrugen e tyre. Është e
ditur se ato e bëjnë këtë për të identifikuar njëra tjetren dhe për të mbrojtur vetën nga krijesat tjera.
Milingonat punëtore e bëjnë të njëjten gjë kur të hasin insekte që jetojnë në foletë e tyre. Nganjëherë ato e
kuptojnë se krijesa tjetër është dikush tjetër dhe e hedhin jashtë nga foleja. Megjithatë nganjëherë ato i trajtojnë
insektet tjera sikur të ishin milingona. Ky pranim realizohet në sajë të mimikës kimike nga insekstet e
lartëpërmendur.
Është pranuar në mënyrë bindëse se insektet e kryejnë këtë mimikë tërësisht me anë të kemikaleve, sepse
milingonat i kanë hudhur jashtë insektet shumë të ngjashme me to fizikisht kur i kanë gjetur ato kemikalishtë të
ndryshme. Megjithatë parazitë të caktuar që nuk kanë ngjshmëri me milingonat fare janë pranuar sikur të ishin
anëtarë të folesë së milingonave. 44 Është shumë vështirë të shpjegohet si insektet e tilla mesojnë të imitojnë
karakteristikat kimike të milingonave. Një gjë e tillë mund të shpjegohet vetëm me anë shtimit të këtyre
feromoneve këtyre insekteve me anë të dizajnit. Një insekt nuk mund të zgjedh një reagim kimik, edhe nëse ka
jetuar me miliona vite. Prandaj, duhet të ketë fituar karakteristikat e tilla nga dizajni i vetëdijshëm i Krijuesit.

Insektet që prodhojnë hidrokarbur dhe milingonat e zjarrit

Bumbulli skarabeid, që është një lloj i insekteve, dhe milingonat e zjarrit janë të afta të jetojnë bashkë, për
shkak se hidrokarbonet me të cilat ato janë të mbuluara janë identike. Është mjaftë mahnitëse se ekziston një
mardhënje e harmonishme ndërmjet këtyre dy gjallesave, pavarësisht nga fakti se brumbujt i kanë gjah
milingonat. Atëherë si mund të shpjegohet kjo harmoni?
Këta brumbuj janë të mbuluar me seri të hidrokarburanteve identike me ato të një prej strehueseve të tyre
milingonave të zjarrit. Ato gjithashtu posedojnë një komplet të dytë të hidrokarburanteve të veçanta të peshës së

34
lartë molekulare për vete. Kur të rriturit e tyre janë të izoluar nga milingonat strehuese, ato i humbin
hidrokarburantet që i përdorin bashkë me strehuesin e tyre por i mbajnë të vetat, hidrokarburante më të rënda.
Më pas kur të futën në kolonitë e species tjetër strehuese të milingonave të zjarrit, kësaj hera ato marrin
hidrokarburantet e kësaj specie strehuese të milingonave të zjarrit.45
Kur bumbulli të futet së pari në folenë e milingonave të zjarrit, varet nga eksoskeletonin shumë i blinduar
i tij dhe tenton që të mbrojë vetën duke u shtirë se është i vdekur. Për disa ditë, pasi janë absorbuar
hidrokarburante të mjaftueshme nga brumbulli, ai fiton pranimin e plotë në shoqërinë e milingonave.46
Si mundet një insekt i këtij lloji të imiton ndonjë aromë dhe të tajitë atë në trupin e saj? Si e dinë insekti
se duke prodhuar këtë aromë do të jetë në gjëndje që të mashtroj milingonat, duke e pranuar atë në folen e tyre?
A mund një insekt të bëjë tërë këtë vetë?
Natyrisht jo. Arritja e njohjes së milingonave me anë të karakteristikave të tyre kimike dhe fizike nuk
është diçka që një insekt mund të bëjë vetë. Do të ishte fare absurde të thuhet se këto insekte kanë kaluar gjatë
evolucionit duke jetuar me milingonat për një kohë të gjatë dhe eventualisht kanë zhvilluar aftësinë për të
prodhuar aromën e milingonave në mënyrë kimike. Asnjë mutacion ose rastësi nuk mund të shpie në zhvillimin
e një karakterisitike aq të ndërlikuar. I vetmi konkluzion i mundshëm është ekzistenca e një Krijuesi, i Cili i ka
dhënë fuqinë e njohjës dhe mimikës këtij insekti. Ai i Cili e bënë të mundshme që milingonat dhe insektet të
ekzistojnë bashkë në harmoni dhe i Cili ndalon veprimin e tyre armiqësor ndaj njëri tjetrit, është All-llahu,
Krijuesi i të dy specieve.

Vizitorët e ushtrisë së milingonave

Ka morra që jetojnë në trupat e ushtrisë së milingonave. Një nga këto lloje të morrave ushqehet nga gjaku
i marrë nga loba e fundit membranore e pjesës së pasme të milingonës dhe, nganjëherë, ato lejojnë që tërë trupi i
tyre të shfrytëzohet nga milingona pronare si zëvendësim për segmentin e fundit të këmbës.
Siç u shpjegua më parë, ushtritë e milingonave formojnë bashkësi duke i kapur thonjët e tyre të këmbës
mbi këmbët e punëtorëve tjerë, kur të formojnë fole të përkohshme. Në fole të vogla laboratorike, është parë se
kur një punëtore e kapë këmben me morr në fole ose ndonjë punëtor tjetër, këmbet e pasme të morrit zakonisht
shërbejnë në vend të thonjëve të këmbëve të milingonës. Këta morra, me mekanizmet e tyre mbajtës sikur
dhëmbë në shpinën e zmadhuar të tyre, janë pajisur me formim përkatës të anës së prapme që e adapton morrin
në rajonet e caktuara të trupave të strehuesëve.47
Është e pamundshme që këto dy krijesa që janë plotësuese të njëra tjetrës, e kanë gjetur njëra tjetren në
mes të mijra llojeve të gjalla në natyrë vetëm nga një rast fatlum. Probaliteti që këto dy llojeve – që varen nga
njëra tjetra për mbijetesë –të jenë takuar një ditë, duke parë se trupet e tyre ishin të përshtatshme për bashkë-
ekzistencë dhe që kanë vendosur për simbiozë është zero. Prandaj, kjo harmoni e përsosur është gjithashtu
vetem edhe një detaj tjetër që shfaq krijimin e përsosur të All-llahut. Megjithatë këto detaje të vogëla janë
shumë të çmuar për të kaluar. Këta shembuj, prej të cilëve ne mund të shohim mijëra ose miliona çdo ditë, janë
krijuar ashtu që njëriu të mund të shoh fuqinë e pafund, njohurinë dhe artin figurativ të All-llahut.

35
 Larvat e zgjuara të mizave
Trupet e milingonave përbëjnë një vend shumë të përshtatshëm për parazitët. Prandaj shumë lloje të
parazitëve i zgjedhin si shtëpi të tyre trupat e milingonave. Strongygaster globula, që ësht një lloj mize, meriton
një vëmendje të veçantë.
Larvat e kësaj mize zhvillohen si parazitë të brendshëm brenda stomakut të mbretëreshës themeluese të
kolonisë. Sjellja e mbretëreshës së infektuar nuk është e ndikuar në mënyrë të dukshme, përveç se ato pushojnë
të pjellin vezë. Kur larva e fundit instar e parazitit e lë trupin e pronarit, shpejt bëhet krizalidë dhe është e
kujdesur dhe ruajtur nga milingonat strehuese sikur të ishte një anëtare e vetë llojit të milingonave. Sidoqoftë
gjatë fazës fluturuese kjo sjellje miqësore braktiset dhe miza është e detyruar që largohet nga foleja dhe
milingona mbretëreshë ngordhë pas largimit të parazitit nga foleja.48
Vendosja e larvës së mizës në trupin e milingonës, dhe jeta e saj aty, me të vërtetë është një situatë e
veçantë. Është e pamundur që një krijesë e posa lindur të ketë zgjedhur trupin e një milingone mbretëreshë si
shtëpi për vete. Zgjedhja e vendit të tillë nga nëna mizë për pjelljen e vezëve të saj mund të jetë e mundshme
vetëm nëse ajo ka njohuri paraprake dhe të plotë për trupin dhe mënyrën e jetës së milingonës. Sepse në
ambientin e saj ekzistojnë qindra lloje të gjalla të ndryshme në të cilat mund të lë vezët e saj. Miza, që është e
vëmendshme ndaj bebave të saj, e identifikon më të përshtatshmen dhe për shtëpi të saj zgjedhë milingonën
mbretëreshë. Mirëpo, është e pamundur që ajo të parashikoj se vezët e saj do të rriten aty nën mbrojtje dhe se në
të vërtetë milingonat do të kujdesen për ato. Sepse miza është plotësisht krijesë e ndryshme nga milingona dhe
është e pamundur për atë që të dijë ndonjëgjë për milingonën.
Atëherë ne mund te themi se ky vendim i drejtë i bërë nga miza nuk është rezultat i “parashikimit të të
ardhmes” nga kjo shtazë e vogël, por një program në kuadër të saj, me fjalë tjera, një frymëzim i dhënë. Ai i Cili
i vendosë larvat në zonën më të përshtatshme për jetë është All-llahu, i Cili është plotësisht sovran mbi mizën
dhe milingonën dhe ka njohuri të pafund për ato, sepse Ai është Krijuesi, Poseduesi dhe Sunduesi i të gjitha
gjallesave.

Sekreti i fluturave blu

Në vitin 1979, flutura e madhe blu u zhduk nga vendet e saj të fundit për shumim në Angli. Hulumtuesit
që studiuan nuk ishin në gjëndje për një kohë të gjatë të zbulojnë se pse u zhduk flutura pasi është dukur se ka
pasë mjaft prej ambientit të duhur (fusha me bar të ashpër), me shumë bimë me trumzë të egër në të cilat flutura
i pjellë vezët e saj. Në të vërtetë, sekreti ishte i fshehur në ciklin mahnitës të jetës së fluturës.
Pasi dalin nga vezët shushunjat, ato ushqehen me trumzë për rreth tri javë. Pastaj ato biejnë në tokë dhe
lëshojnë një lëng që është tërheqës për milingonat e kuqe. Kur milingona e kuqe të paraqitet, shushunja
drejtohet dhe e frynë lekurën prapa kokës së saj, duke mashtruar milingonën që të mendoj se është një prej
larvave të saj. Milingona e bartë shushunjën prapa në folenë e saj, dhe e lë në fole për gati një vit, duke u
ushqyer me larvat e milingonave dhe duke kaluar dimrin në gjumin dimëror. Në pranverë, ajo e bënë një fshikëz
të mendafshtë. Derisa është brenda fshikëzes, ngadale ndryshohet në një flutur të rritur, para se të lë folenë
përfundimisht në mesin e verës.
Zbulimi i këtij parazitizmi e ka eleminuar perdën e sekretit për zhdukjen e llojit të fluturave. Në sajë të
një ndryshimi ekologjik në rajon, milingonat e kuqe janë larguar dhe shushunjat e dalura nga vezët janë mbytur
nga llojet tjera të milingonave, që nuk janë mashtruar nga ato.49

36
 Tani, pyetjet që duhet të përgjigjen janë si vijon: A ka mund të formohet kjo bashkë ekzistencë rastësisht?
Si di flutura – si një shushunjë, që nuk është ende një flutur e rritu – sesi të mashtroj një milingonë? Si kanë
dalur organet që i mundësojnë asaj që të duket sikur një milingonë kur të fryjë shpinen e saj? Pasi që
evolucionistët nuk e pranojnë krijimin e vetëdijshëm, ata do të argumentojnë se këto organe janë shfaqur
rastësisht. Megjithëse asnjë rastësi nuk mund të rezultoj në një ngjashmëri aq të përsosur. Është e pamundur që
kjo ngjashmëri të jetë formuar me kohë në faza, sepse një shushunjë që ende nuk e ka fituar këtë ngjashmëri do
të zbulohej nga milingonat dhe nuk do të ishte e aftë që të mbijetoj. Meqë është e pamundur që shushunja t’i jap
vetës formën me vetëdije, e vetmja përgjigje është se kësaj shtaze i është dhënë forma dhe është bërë që t’i
përngjaj milingonës nga një Dëshirë Krijuese, që është, All-llahu.

Parazitët që ushqehen nga goja e milingonës

Një lloj i brumbulli parazit i quajtur Dinarda, patrullon nëpër dhomat periferike të folesë, ku ushqehen
me gjahun arthropod të sjellur nga milingonat pronare. Gjithashtu troket në rrjedhen e lëngut të strehuesit të saj.
Ky parazit endet rreth dhomave periferike të folesë ku gjuetarët e posa kthyer dhe punëtorët e folesë ndajnë
ushqimin. Taktika e tyre është që të prekin fshehurazi labiumin e një milingone, duke nxitur milingonën që të
shkakroj një pikë të vogël të ushqimit. Në të vërtetë, me anë të kësaj metode ushqyese, e vë veten në rrezik të
madh, sepse posa milingona të kupton se paraziti është një i huaj, do të supozoj pozitën sulmuese. Por paraziti i
ka marrë masa paraprake ndaj rasteve të tilla. Kur të sheh se milingona po bëhet gati për sulm, e ngritë
abdomenin e saj dhe i ofron milingonës tajitje qetësimi në gjendrën e abdomenit. Sulmi ndërpritet sapo të lëpij
gjendrën e abdomenit, dhe paraziti ikë gjatë këtij intervali të shkurtë .50

Emigrantët e zgjuar
Disa lloje të insekteve (Atemeles) emigrojnë nga foleja e milingonës (formica) ku ato janë rritur gjatë
verës, për në folenë e një lloj tjetër të milingonave (mirmica). Pas dimërimit, ato kthehen në folenë e tyre
fillestare për t’u shumuar në kohën e pranëverës. Natyrisht për këto lëvizje është një arsye: në foletë formica,
fazat e pazhvilluara zhduken gjatë dimërit, dhe si pasojë rrjedha e ushqimit social zvoglohet. Në të kundërten,
kolonia mirmika vazhdon të jetë e ngrohtë gjatë gjithë dimrit dhe burime të kualiteti të lartë të ushqimit janë të
disponueshme për Atemelet.51
Atamelet hasin një problem të madh në zbulimin e rrugës së tyre nga njëra specie strehuese te tjetra.
Foletë e formicave normalisht ndodhen në zonën pyjore e foletë e mimicave gjinden në fushat me bari rreth
pyllit. Atamelet që largohen nga foletë e formicave kanë zbuluar një metodë shumë të rëndësishme në gjetjen e
rrugës së tyre: ato orientohen në drejtim të dritës dhe arrijnë ambientin relativisht të hapur të mimicave.
Sidoqoftë kur ato arrijnë aty një problem tjetër i pret ato. Ato duhet të dallojnë milingonat mimica nga speciet
tjera prezente dhe të përcaktojnë foletë e tyre. Hulumtimi ka treguar se shtegtuesit identifikojnë foletë e
mimicave në mënyrë natyrore me anë të aromave të veçanta.52 Me pak fjalë, këta emigrant kanë aftësi të
dallojnë aromat ndërmjet kolonive të milingonave, përveç aftësisë së tyre që të gjejnë drejtimin e tyre me
ndihmën e dritës.
Këta shtegtar që i ndërrojnë foletë dy herë në vitë janë shumë interesant, për shkak se ato janë të pranuara
nga të dy llojet e milingonave dhe janë të afta që të adaptohen menjëherë me ambientin e folesë. Wasmann, i cili
me vite ka bërë hulumtime për milingonat, beson se këto specie janë bashkëjetuesit më të avancuar me metoden

37
e tyre të adaptimit ende të pazgjidhur. Ato kanë një veti shumë mahnitëse që e përdorin për t’u pranuar në folenë
në të cilën ato migrojnë. Këta shtegtarë kanë gjëndrra qetësimi, tajitja e të cilave lëpihet menjëherë nga
milingona dhe sjellja agresive ndalet. Ky kemikal është aq i fortë sa që është vrojtuar se milingonat e trajtojnë
parazitin shumë më “butë” kur ato të nxjerrin këtë tajitje në milingonat e tyre strehuese.53
Veprimet aq të vetëdijshme të insekteve migruese bëjnë për të menduar. Pasi ky insekt e dinë kur të levizë
në cilën fole, duhet t’i njeh milingonat në çdo aspekt. Atëherë si ka filluar kjo aventurë e migrimit? Së pari,
duhet të zgjedh midis shumë specieve të insekteve dhe të vendos që të bashkëjetoj në një fole të milingonëve.
Pasi e bënë këtë zgjedhje të fortë midis qindra specieve të insekteve, duhet të zgjedhë më të përshtatshmën
midis 8800 llojeve të milingonave dhe atëherë të kuptoj se furnizimi me ushqim i milingonave të zgjedhura
zvogëlohet gjatë dimrit. Pastaj pasi e ka vërejtur këtë, duhet të zbuloj folenë ku ushqimi është i bollshëm gjatë
dimrit. Krijesa që duhet me i bë të gjitha këto vendime është një insekt, e tillë që ne mesiguri kurrë nuk do të
hasim gjatë jetës sonë. Është mjaftë jologjike për të pritur që një insekt të bëjë një vendim të tillë.
Akoma, edhe nëse ne besojmë se ky sistem është zhvilluar në atë menyrë, pyetjet me të cilat ne
përballemi nuk kanë fund. Si arrinë ky insekt në fole gjatë lëvizjes prej një foleje në tjetrën? Kur për të gjetur
rrugën në pyllë është shumë vështirë edhe për një person shumë intelegjent, si mund një insekt shtegtues, që
është sa e njëmijëta pjesë e njëriut, të planifikoj gjetjen e një pirg dheu të milingonave në një pyllë shumë të
madhë?
Përgjigjja, “duke u orientuar drejt dritës” me të vërtetë nuk jep ndonjë shpjegim, sepse drita mund të vijë
prej së paku 2-3 fronteve të ndryshme. Aty ka sipërfaqe të gjëra me shumë metra katrorë, ku mund të arrijë duke
u orientuar drejt dritës, para se të gjindet foleja që e kërkon. (Të mos harrojmë se për një krijesë me madhësi të
insektit, një sipërfaqe e matur me metra katrorë është sikur disa kilometra katëror për neve). Këtu, fillon procesi
i njohjes së aromës, por edhe kjo është mjaft mahnitëse, sepse është shumë vështirë të dallohet një aromë nga të
gjitha të tjerat në një pyll ku jetojnë qindra koloni të milingonave dhe ku gjithashtu ekzistojnë edhe mijëra
aroma të ndryshme përveç atyre të milingonave. Gjithashtu, është interesant që një insekt, që kalon tërë verën
diku tjetër, mund të mbajë këtë aromë në memorje.
Së fundi, të mendojmë për gjërat vijuese: edhe nëse ne e kapim këtë insekt dhe vetë e vendosim përpara
hyrjes së folesë së përshtatshme të miliningonave, do të jetë shumë vështirë për atë që të jetoj aty sepse, siç e
dimë, edhe milingonat kanë aftësi shumë të forta njohëse. Pasi ato nuk e pranojnë as edhe një milingonë që nuk
i përket kolonisë së tyre, natyrisht ato do ta trajtojnë këtë insekt si armik dhe do ta hedhin jashtë folesë. Mirëpo,
gjërat nuk dalin kështu e insekti trajtohet mjaft me mikëpritje. Është argumentuar se kjo është për shkak të
efektit pozitiv të kemikaleve që lëshohet nga trupi i saj. Atëherë si e dinë insekti shtegtues se me këtë substancë
mund të ndikoj në milingona dhe të kuptoj se mund të ndryshoj këtë sjellje armiqësore? A ka arritur prodhimin e
substancës ideale duke vendsour që vetë të prodhoj atë?
Natyrisht, është e pamundur që këto pyetje të përgjigjen pozitivisht. Është një pikturë e qartë që njëri
mund të shoh. Insekti i lartëpërmendur bënë gjëra që kërkojnë intelegjencë serioze dhe ndjenjë të gjykimit. Por,
do të ishte absurde të mendohet për aftësinë e të menduarit dhe të gjykuarit në një krijesë të tillë që nuk ka
madje as tru. Ne duhet të pranojmë se burimi i intelegjencës në gjërat që i bënë insekti është një fuqi tjetër
“jashtë” shtazës.
Evolucionistët kanë paraqitur frazën intuitë për të kaluar këtë rrugë pakrye me të cilën përballen, dhe
kanë argumentuar se sjellja shtazore është rezultat i motiveve të caktuara të burimit të panjohur. Sidoqoftë kjo

38
frazë është vetëm mbulim i gabimeve dhe nuk ndyshon asgjë. Piktura ende është e qartë: ka motive që
dominojnë shtazën që janë rezultat i një programimi intelegjent. Pasi nga vetë shtaza nuk ka pragramim
intelegjent, burimi i motiveve të tilla duhet të jetë një fuqi tjetër që drejton shtazën. Kjo fuqi i takon Atij i Cili
nuk është parë, por sundon mbi botën e dukshme me urtësi supreme dhe reflekton njohurinë e tillë në gjallesa,
sikur insekte, që vetë nuk janë të pajisura me vetëdije.

Insekti që trillon vdekjen

Foletë e milingonave sigurojnë një koncentrim të lartë të rezervave ushqimore, strehim nga grabitqarët
dhe ndryshimet e ashpëra klimatike për llojin e brumbullit që jeton në shkretirat e SHBA jugperëndimore dhe
Meksikës. Posa këta brumbuj të arrijnë që të integrohen në një shoqëri të milingonave, ata shkojnë drejtë në një
dhomë për ruajtje dhe ushqehen me larva të milingonave.
Këta kanë zhvilluar teknika të ndryshme për të hyrë brenda një foleje të milingonave. Disa specie
marshojnë drejtë nëpër hyrjen e folesë, ose depërtojnë brenda nëpër majen me kashta. Brumbujtë janë shumë
mirë të mbrojtur me shtresën e jashtme të tyre shumë të skeltizuar, e që milingonat nuk mund t’i vrasin ata, ato
mund vetëm t’i sulmojnë bashkarishtë dhe t’i dëbojnë ata jashtë.
Insektet e pasuksesshme kurrë nuk dorëzohen. Kësaj here ata trillojnë vdekjen kur milingonat afrohen,
ashtu që ato gabimishtë mirren për pjesë të gjahut dhe fitojnë qasje në fole. Për të mashtruar milingonat, këto
insekte me mjeshtëri e trillojnë vdekjen duke tërhequr antenat e tyre dhe duke nxjerrur jashtë këmbet e tyre.54
Posa të arrijnë tek dhomat e vezëve, milingonat për disa shkaqe i injorojnë këta brumbuj. Hulumtimet
kanë treguar se derisa këto insekte ushqehen me larvat e milingonave, sekretimi trikome i tajitur nga brumbulli
huton punëtorët, zvoglon agresionin, dhe ndalon punëtorët që të largojnë larvat.55
Gjithashtu këta brumbuj “intelegjent” në folen e milingonave i lënë larvat e tyre. Larvat e tyre zhvillohen
brenda hemorroideve të materjes bimore. Edhe pse atyre u mungojnë adaptimet morfologjike për mbrojtje nga
strehuesi i tyre, ata injorohen nga milingonat punëtore, edhe nëse sulmohen nga milingonat shumë të
shqetësuara, ata mbrohen kundër milingonave dhe i ikin manovrimeve.56

Larva e mizës që i njeh milingonat

Më poshtë ne do të shohim një shembull goditës dhe të përsosur të krijimit: larvat e mizave që mund të
bëjnë mimikë.
Larvat e mizave sirfida (mikrodone) e kalojnë dimrin thellë brenda folesë së milingonave, në pranverë,
ato dalin në sipërfaqe të folesë për të krizalidur. Gjatë hulumtimeve, është vështruar se larvat zhduken
menjëherë pas daljes nga vezët dhe është menduar se ato janë të vdekura, me vetëm një larvë të mbetur të kapur
për sipërfaqen e një fshikëze të milingonave. Zmadhimi ka zbuluar se larvat bëhen sa më të rrumbullakëta, sikur
të ishte një forcë e detyrueshme për të ndërruar formen e tyre. Papritur, thjeshtë është zhdukur. Larva i ka futur
grepat e gojës së saj në fshikëzen e mëndafshtë dhe ka krijuar një vrimë mjaftë të gjërë për t’i lejuar asaj hyrjen.
Larvat që janë zhdukur ishin thjesht brenda fshikëzes, duke u ushqyer me krizalidët e milingonave dhe duke u
ndryshuar në fazat tjera larvore. Larvat mikrodone, në fazat e mëvonshme, palosin vetën së gjati derisa ato të
jenë praktikisht të padallueshme nga fshikëzat e milingonave. Pas këtij transformimi, arrijnë milingonat
punëtore të shqetsuara, i kapin mashtruesit e ri, dhe i bartin ato në thellësitë e sigurta të folesë.57
Ky ishte një rast i pazakonshëm i mimikës. Milingonat i kanë përceptuar larvat e mizave si fshikëza të

39
milingonave. Gjatë hulumtimeve, është vrejtur se kimia e jashtme, lekura e fortë e larvave të mizave dhe të
larvave të milingonave janë përputhur gati në mënyrë të përsosur. Me fjalë tjera, larvat e mizave gjithashtu ishin
në gjendje që edhe kimikisht të imitojnë fshikëzat e milingonave.
Analizat kimike konfirmuan se ky ishte një rast i mimikës së vërtetë kimike. Atëherë si mund të përdorin
këtë mimikë larvat mikrodone?
Në anën e poshtme të larvave janë xhungat e planifikuara, funksioni i të cilave nuk dihej. Tani dyshohet
se ato përmbajnë gjëndrra ose vrima në formë të gjëndrrave për të tajitur kemikale që larvat i përdorin për të
imituar strehuesit e tyre.58
Atëherë, si mund një qenie që nuk e dinë madje as kuptimin e “kimisë” të kryejë një imitim të tillë? Dhe
vetëm larvat e mizave mikrodone e kanë një sistem të tillë mbrojtës, asnjëherë të rriturit. Meqë kjo aftësi e
imitimit nuk njihet nga mizat e rritura, nuk është diçka për të cilen mund të mendohet. Kjo nënkupton se larvat e
kanë këtë aftësi që nga lindja.
Asnjë rastësi nuk mund të ngulisë një rend kimik në trupin e larvave që do shkaktoj imitimin e
milingonave. Përfundimi i vetëm që mund të nxirret nga kjo ndodhi është se larvat kanë lindur në këtë botë
tanimë të pajisura me këtë veti.

Milingonat druvare dhe afidet

Deri tani, ajo që keni lexuar për milingonat ju ka dhënë një ide të përgjithshme për botën e milingonave.
Por ky është vetëm fillimi, sepse në botën e milingonave ka shumë specie të ndryshme të pajisura me
karakteristika për të cilët ne nuk dimë. Njëra prej tyre është “milingona mjelëse” që njihet edhe si milingona
druvare.
Milingonat druvare në fjalë e marrin qumshtin nga gjethet nëpërmjet afideve. Ky bashkëpunim ndërmjet
milingonave dhe afideve është një prej marrëdhënjeve më interesante në tërë botën e insekteve.
Afidet që vendosen në gjethe nga milingonat ushqehen me lëngun e indeve të bimëve. Lëngu i bimës që
hynë në trupin e afideve konvertohet në substancë të quajtur “nektar”. Milingonat, që u pëlqen mjalta, kanë
gjetur një mënyrë që afidet t’iu japin këtë ushqim atyre. Milingona e uritur i afrohet afides dhe fillon t’ia fërkoj
abdomenin me antenat dhe brirthat e saj. Afides i përleq kjo shumë dhe lëshon një pikë të vogël të mjaltës dhe i
jep atë milingonës. Si shkëmbim, milingonat kujdesen shumë mirë për afidet e tyre.59
Në vjeshtë, milingonat i marrin vezët e afideve dhe i ruajnë ato në foletë e tyre derisa të dalin nga vezët.
Më vonë, i vendosin afidet e reja në rrënjet e bimëve të ndryshme, ashtu që ato të thithin lëng dhe të përgadisin
mjaltë për milingonat mjelëse.
Në këtë pikë pyetja do të ishte: kur në botë janë mijëra qenie të gjalla, si e dinë milingona mjelëse për
këtë karakteristikë të afideve? Si mund ato t’i zgjedhin midis të gjitha krijesave tjera?
Natyrisht, është e pamundur që të vlerësohet si një zingjirë i rastësive se lëngu që del prej afideve është
saktësishtë çfarë ka nevojë milingona dhe që milingona të dijë çfarë do t’i pëlqente afideve dhe përkthelja e saj
për ushqimin që do të marr. Prapë, është një qiftëzim i planifikuar, një harmoni e shkëlqyer e prandaj një krijim i
qartë.
Bimët që bashkëjetojnë me milingonat
Bima insektëngrënëse e Indisë lindore, Nepenthes Bicalcarata, i strehon kolonitë e milingonave në
kërcellat e zbrazët të gjetheve në formë të kanës me anë të cilave i zë dhe i tretë llojet tjera të insekteve.

40
Sidoqoftë milingonat janë të lira që të bredhin nepër këtë bimë mishëngrënëse, duke mbledhur vetë insekte dhe
pjesë tjera të ushqimit. Milingonat dhe bima janë të pajtuara në një shkëmbimë të dobive reciproke. Milingonat
rrezikojnë që t’i hajë bima, por ato marrin një shtëpi. Bima dorëzon pak hapsirë të indeve dhe gjahë të insekteve
për milingonat dhe, si kompenzim, fiton mbrojtje nga barëngrënësit.60
Ky shembull përcakton format e simbiozës ndërmjet milingonave dhe bimëve. Strukturat anatomike dhe
fiziologjike të milingonave dhe bimës strehuese janë dizajnuar që të japin këtë marrëdhënie reciproke ndërmjet
tyre. Megjithëse mbrojtësit e evolucionit thonë se këto marrëdhënie ndërmjet specieve janë zhvilluar gradualisht
për miliona vite, është e qartë se çdo pretendim se dy krijesa të tilla, që nuk kanë inteligjencë, mund të pranojnë
që të rregullojnë një sistem të dobishëm reciprok është i pambrojtur.
Atëherë çka i shtyn milingonat që të jetojnë në bimë?
Tendenca e milingonave që të jetojn në bimë është rezultat i organve të bimës të quajtura “extrafloral
nectaries” që prodhojnë sheqer. Kur të jenë aktive, gjëndrrat e nektarit i tërheqin milingonat punëtore, të cilët
tentojnë t’i mbrojnë ato nga insektet tjera. Ka evidenca se bimet e masin kohen e tajitjes së tyre në një mënyrë
që rritë rolin mbrojtës të gjëndrrave të nektarit. P.sh, gjëndrrat e nektarit të qershisë së zezë janë më së shumti
aktive gjatë tri javëve të para pas ndarjes së lulës. Sigurishtë nuk është rastësi që periudha e njëjtë tri javore
është e vetmja kohë që shushunjat lindore që janë zhveshësit më të mëdhej të qershis së zezë, janë mjaft të
vegjël që të kapen dhe të vriten nga milingonat.61
Për të parë sa e qartë është kjo evidencë e krijimit, njeriut nuk i duhet asgjë tjetër përveç mendimit të
zakonshëm. Natyrisht është e pamundur të pranohet se pema e ka llogaritur periudhen në të cilën është e
nënshtruar ndaj dëmit më të madh, dhe ka vendosur që mënyra më e mirë të mbrohet gjatë kësaj periudhe do të
ishte që të tërheq milingonat dhe që, në fund, ka krijuar ndryshime strukturore në metabolizmin e saj. Pema nuk
ka tru. Prandaj, nuk mund të mendoj, llogarisë e as të rregulloj kemikalet e saj. Për të menduar se kjo procedurë
racionale është një karakteristikë e fituar si rezultat i rastësisë – që është logjika e evolucionit – është plotësishtë
absurde. Në mënyrë shumë të qartë, pema bënë diçka që është rezultat i intelegjencës dhe njohurisë.
Prandaj, konkluzion i vetmi që mund të arrihet është se kjo veti e pemës është formuar nga dëshira që e
ka krijuar pemën. Është e qartë nga rregulimet që Ai i ka bërë se Ai nuk është vetëm sovran ndaj pemës por edhe
ndaj milingonave dhe shushunjave. Në të vërtetë nëse kërkimi ndërmirret përtej kësaj pike, është e dallueshme
se Ai dominon me tërë natyren dhe e ka organizuar çdo komponentë të natyrës veças dhe në harmoni, kështu që
ka themeluar sistemin e përkryer që ne e quajm “balanci ekologjik”. Ne mund të shkojmë më tutje dhe të futemi
në fushat e gjeologjisë dhe astronomisë. Në ç’do vend ne do të përballemi me situatën e njëjtë, sisteme të
panumërta që veprojnë në harmoni brenda një rendi të përkryer. Të gjitha këto sisteme tregojnë ekzistencën e
një organizuesi. Por, asnjë prej entiteteve të sistemeve nuk janë vetë oragnizues.

Atëherë pra, a është Ai që krijon njësoj, sikurse ai që nuk krijon? A nuk po mendoni? (Nahl:17)

Atëherë ky organizues duhet të jetë një Dëshirë i Cili është i vetëdijshëm dhe sundues mbi tërë universin.
Kur’ani e përshkruan atë si vijon:
Ai është All-llahu, Krijuesi, Shpikësi, Formësuesi. Të tij janë emrat më të bukur. Atë e madhëron
çka ka në qiej e në tokë dhe Ai është Ngadhënjyesi, i Urti. (Hashr: 24)

41
 Pema akacia dhe milingonat
Pemët akacie rriten kudo në rajonet tropikale dhe subtropikale të botës dhe janë të mbrojtura me anë të
gjembave. Një specie e milingonave që jeton në akaciet Afrikane bren një vrimë hyrëse në muret e gjembave
dhe jeton përherë brenda pemës akacia. Secila koloni e milingonave i pushton gjembat në një ose më shumë
pemë dhe ushqehet me nektarin e gjetheve akacia. Gjithashtu këto koloni i hanë shushunjat dhe organizmat tjerë
që i gjejnë në pemë.
Nektari i trungut të akecias është shumë i pasur me vaje dhe proteina. Thomas Belt, i cili i pari i ka
përshkruar këta trupa, ka vërejtur se veprimi i vetëm i dukshëm i tyre ishte ushqimi i milingonave. Milingonat,
që jetojnë në këto pemë, marrin sheqer nga gjendrrat e nektarit dhe i ushqejnë larvat e tyre.62
Çka pret pema nga milingonat si shkëmbim për prodhimin e saj?
Milingonat punëtore, që ngjiten nepër sipërfaqen e bimës, janë shumë agresive ndaj insekteve tjera dhe,
me të vërtetë, ndaj shtazëve të të gjitha madhësive. Kur pema e tyre preket nga një shtazë, ato zbresin dhe
menjëherë sulmojnë, duke shkaktuar pickime me dhimbje djegëse. Gjithashtu, bimet tjera që mbijnë brenda një
metre nga akeciet e okupuara përtypen dhe copëtohen, dhe levorja e tyre është e rrethuar. Në mënyrë të njëjtë
shkatërrohen degëzat dhe degët e pemëve tjera që prekun akeciat e okupuara.63
Është parë se pemët akecia që nuk kanë milingona janë më të pambrojtura prej sulmit nga insektet e tyre
barëngrënëse. Në një eksperiment, është vështruar se bimet e huaja që mbijnë brenda një rrezeje prej 40
centimetrave nga trungjet e akecieve të okupuara janë përtypur dhe copëtuar nga milingonat derisa ato janë
zhdukur. Milingonat sulmojnë edhe bimët tjera gjethet ose degët e të cilave prekun mbulojen e akecieve. Deri
një e katërta e tërë popullsisë së milingonave ishin aktive në sipërfaqen e bimëve të kontrolluara, ditë e natë,
duke patrulluar vazhdimisht dhe duke i pastruar ato. Konkluzioni në të cilin kanë arritur vëshguesit është si në
vijim: milingonat “mbahen nga akecia si një ushtri e rregulltë”.64 Meqë vetëdija për të nxitur negociata të tilla
nuk është brenda aftësive të asnjëres anë, duhet të pranohet se ky balanc është vendosur nga dëshira e All-llahut
i Cili i ka krijuar të dy palët për marrëveshje.

Hotelet e milingonave
Në disa lloje të bimëve, janë disa struktura të bimëve që në terminologjinë biologjike quhen “domatia”.
Këto nuk shërbejnë për asnjë qëllim tjetër të qartë përveç që të strehojnë koloni të milingonave. Ato kanë vrima
ose dritare të holla të gjëndrrave nëpër të cilat milingonat në mënyrë komode mund të hyjnë dhe të dalin.
Speciet me domatia zakonisht prodhojnë edhe trupa ushqimor, që janë struktura unike që nuk kanë funksion
tjetër të njohur përveç ushqimit të milingonave. Funksioni i vetëm i “trupave ushqimor” është vetëm ushqimi i
milingonave. Ato nuk kanë ndonjë dobi të dukshme për bimën.65 Shkurtimisht, domatiat janë struktura shumë
të veçanta që janë të formuara ashtu që milingonat të kujdesen për jetërat e tyre. Temperatura dhe lagështia e
tyre janë të balancuara idealisht që t’i përshtatet nevojave të milingonave. Milingonat jetojnë në mënyrë të
rehatshme në këto vende të veçanta të përgaditura vetëm për ato, gati siç bëjnë njerëzit në hotelet kualitative.
Nuk është e mundshme të pretendohet se këto struktura realizohen me fat, se ato rastësisht prodhojnë
ushqim për milingonat dhe se ato pranojnë forma të bazuara në nevojë.
Mardhënjet milingonë-bimë janë vetëm një nga provat e ekuilibërit të pabesueshëm të krijuar nga një
Krijues i vetëm në këtë tokë. Gjithashtu, kjo marrëdhënie është reciproke. Shërbimet që milingonat bëjnë ndaj
shërbimeve të bimëve janë faktorë shumë të rëndësishëm për bimët e botës që të jenë aq efektive. Milingonat e

42
pasurojnë token me karbon duke e kultivuar atë, i shtojnë ushqim me anë të plehrave dhe sekretimeve të tyre,
dhe e mbajnë temperaturen dhe lagështinë e ambientit në nivel të duhur. Prandaj, speciet e bimëve pranë foleve
të milingonave janë më të mira se ato në zonat tjera.

Bima e milingonave dhe milingona burim i nitrogjenit

Një specie e milingonave (Philidris) dhe bima strehuese e tij (Dischidia major) gjatë gjithë jetës së tyre
prodhojnë strukturë shumë të nderlikuar të kemikaleve.
Kjo bimë nuk ka rrënjë që futen nëntokë. Prandaj, mbështjellët nëpër bimet tjera për t’u mbështetur. Ajo
për të rritur fitimin e karbonit dhe nitrogjenit të saj ka metodë shumë interesante.
Milingonat kanë një depo në këtë bimë ku ato i rrisin të vegjëlit e tyre dhe i fshehin mbetje organike
(milingonat e vdekura, pjesë të insekteve, etj) të quajtur “gjethet e milingonës”. Milingonat i përdorin këto
mbetje si burim të nitrogjenit. Gjithashtu, sipërfaqja e brendshme e hapsirës së gjethes thithë dioksidin e
karbonit të lëshuar nga milingona, kështu që zvogëlon dehidratimin nga poret. 66 Parandalimi i dehidratimit
është shumë i rëndësishëm për këto bimë të milingonave që rriten në klima tropikale, për shkak se ato kurrë nuk
e arrijnë te ujë në tokë, meqë ato nuk kanë rrënjë. Kështu që, milingonat si kompenzim për strehimin e bimës
kujdesën për dy nevojat e rëndësishme të bimës.

Milingonat që i ushqejnë strehuesit e tyre

Milingonat e caktuara i ushqejnë bimët e tyre strehuese. Marrëdhënia e tillë është dokumentuar në gjinitë
Hydnophytum dhe Myrmecodia. Punëtorët e myrmecodia i shkarkojnë mbeturinat e gjahut në gropa të vijëzuara
me inde absorbuese, ndërkohë që izolojnë vezët e tyre në dhomëza të veçanta të radhitura me qeliza të
papërpunuara, joabsorbuese. Milingonat jetojnë në këto dhomëza por e bëjnë një diferencim interesant ndërmjet
tyre. Sipërfaqet absoruese pikësohen me lez të vogël të thjerrëzave. Secila nga të dy zonat shërben si një
funksion ndarës, kryesisht për ushqimi të bimës dhe për strehimin e vezëve të milingonave.
Shkencëtarët e kanë kryer një test shum interesant për këtë temë. Duke përdorur gjurmues radioaktiv, ata
kanë demostruar se ky diferencim është shembull i vërtetë. Pseudobulbet kanë absorbuar fosfat, sulfur, dhe
methionin nga mbeturinat e depozituara nga milingonat punëtore, si dhe produkte të ndryshme shkatërruese për
tretjen e larvave Drosophila. Shumica e aktiviteteve ishte e koncentruar në zonat me lez. Shkurtimisht,
milingonat i ushqejnë bimët.67

Bima piper dhe milingona bojëkafe

Marrëdhënja ndërmjet bimës piper dhe milingonave është ndoshta marrëdhënia më interesante prej të
gjitha atyre që i pamë deri tani. Bima e milingonës e quajtur piper (pemë e vogël në familjen e piperave të zi)
rritet në hije të pyjeve tropicale të Amerikës qendrore. Është një bimë që milingonave bojëkafe (Pheidole
Bicornis) u siguron ushqim dhe strehim. Derisa pemet e reja pipere kanë vetëm
dy ose tri gjethe të plota, një nga bazat e gjethes – gungë e zbrazët ndërmjet degës dhe vetë gjethës –
zakonisht përmbanë një mbretëreshë Pheidole. Mbretëresha kolonizonë pemën e re duke e përtypur një vrimë
hyrëse dhe duke pjellur vezët brenda bazës së gjethës. Kur vezët e saj së pari të çelin si larva, ajo dhe të
posalindurit e okupojnë një nga bazat e gjethes, ashtu si rritet kolonia, milingonat punëtore gradualishtë
përparojnë në çdo vend të palcës së indit të kërcellit, dhe e tërë pema bëhet vendbanim.68

43
 Gjithashtu kjo bimë është burim i ushqimit për milingonat. Sipërfaqja e brendshme e bazave të zgjeruara
të gjetheve prodhon trupa ushqimor një-qelizor. Milingonat i shkulin këto copëza të pasura me vaj dhe proteina
nga muret dhe me to i ushqejnë larvat.69
Këto ushqime të pasura që milingona ndoshta kurrë nuk do t’i gjenin në një vend tjetër, u paraqiten atyre
me anë të piperit. Këto milingona levizin në drejtim të pipereve që do t’iu japin atyre kujdesin më të mirë,
strehim dhe ushqim çdo vit, dhe i ndërtojnë foletë e tyre në pjesët e bimës që janë më të përshtatshme për ato.

Piperi i "mençur"
Gjinia Piper që shërben si burim ushqimi, ka edhe një veti tjetër shumë interesante. Në speciet tjera të
bimëve, trupat ushqimor rriten vetvetiu, ndërsa bimet pipere e bëjnë këtë vetëm kur bima të pushtohet nga
milingonat. Shkencëtarët kanë vrejtur se prodhimi i trupave ushqimor bie thikët kur milingonat bojëkafe
Pheidoles) largohen, dhe fillojnë përseri kur të rikthehen milingonat. 70

Ndihma reciproke
Çfarë bima piper bënë nuk është sakrificë e njëanshme, sepse gjatë këtij procesi të jetës reciproke, edhe
milingona prodhon material ushqimor për strehuesin e saj.
Kur sheqeri i milingonave në trung e bimës prishet, mirret brenda indit të brendshëm të butë të bimës si
amoniak i ujshëm. Ky lëng është shumë i dobishëm për bimën. E zmadhon efektivitetin e saj. Si plotësim,
anëtarët e kolonisë frymarrëse të milingonave e rrisin koncentrimin e dyoksidit të karbonit të bimës dhe
sigurojnë që ajo të jetë më e shëndetshme.
Disa hulumtime janë bërë për të kuptuar nëse milingonat e piperit sigurojnë ushqim për bimet e tyre dhe
është dëshmuar se milingonat Pheidole ushqim kërkuese kanë sjellur brenda copëza të caktuara si spore, barëra
të këqija dhe luspa fluture. Milingonat i mbajnë këto ushqime që ato i bartin në thasë të vogël në të cilët ato i
mbajnë larvat, e bima i merr materialet e nevojshme nga këto ushqime.

Pheidole, ekspert strategjik,

Milingonat Pheidole janë mjaft paqësore. Ato levizin ngadale. Ato as nuk sulmojnë e as nuk pickojnë.
Megjithatë këto milingona përdorin një strategji mjeshtërore për të mbrojtur vetën dhe strehuesin e tyre, bimët
piper.
Milingonat e tilla i kryejnë shërbimet e tyre duke i zhvendosur vezët dhe fazat e hershme zhvilluese të
barngrënsve në vend të përballimit me të rriturit. Ato i patrullojnë gjethet e reja të bimes, që janë më të
ndjeshmet ndaj dëmtimit të insekteve. Pastaj, në një eksperiment, vezë të termitëve janë vendosur në shkurre
piper, milingonat i kanë zbuluar më shumë se 75 përqind dhe i kanë hedhur nga bimët brenda një ore. Pheidolet
i kanë përtypur ose larguar hardhitë e huaja nga bima e tyre strehuese, dhe gjithashtu kanë sjellur lëndë
ushqyese te zgavrat e bimës si pjesë të materialit të folesë së tyre.71

44
 Afidi pushtues
Një krijesë tjetër që e dëmton piperin është afidi, pushtuesi i grurit (Ambates melanobs). Afidi i grurit i
sulmon shumicen e bimeve pa milingona dhe i shkatërron ato duke prerë trungun e bimës tejpërtej deri brenda.
Por këta pushtues mikro nuk mund të jenë aq të suksesshëm nëse bima i ka milingonat roje. Milingonat i
sulmojnë larvat e pambrojtura të afideve të grurit sapo ato të fillojnë të depërtojnë në pjesët e brendshme të
trungut. Milingonat strategjike që e mbrojnë bimën, mbijetojnë ndaj të gjitha llojeve të pushtimeve e gjithashtu
më këtë veti të tyre e mbrojnë balancin ekologjik.
Bashkëjetesa në harmoni të tillë e bimës dhe milingonave nuk mund të shpjegohet me anë të rastësisë.
Pikturen që ne e ndërtuam nga informatat e dhëna gjatë këtij kapitulli na shfaqë neve specie që janë të ndryshme
nga njëra tjetra por të cilat janë krijuar për bashkëpunim të plotë.
Në fillim të këtij kapitulli, ne kemi dhënë një shembull të ngjashëm për harmoninë e tillë: marrëdhënjen
ndërmjet çelësit dhe bravës. Ishte një shpjegim i vetëm për harmoninë ndërmjet këtyre dy objekteve të ndara.
Brava dhe çelësi ishin bërë nga i njëjti mjeshtër, dmth, ato janë planifikuar me vetëdije. Logjika e njëjtë
zbatohet në shembujt e bashkëjetesës që ne hasëm në natyrë,. Milingona dhe bima bashkëpunojnë për shkak se
ato janë produkt i planit të vetëdijshëm. Nuk është dominuese milingona ndaj bimës e as bima ndaj milingonës.
Të paafta që të formojnë ide që të dyja veprojnë thjesht nën frymëzimin e Krijuesit të tyre e kështu janë në
gjendje që të mbajnë reciprocitetin që u lejon të vazhdojnë jetërat e tyre në tokë.
Atëherë, detyra për njerëzit është që të shohin këtë krijim të vetëdijshëm dhe të njohin pronarin e tij.
Megjithatë, shumë nuk mendojnë për këtë, e as që brengosen. Ajetet vijuese në mënyrën më të mirë e shprehin
këtë krijim të përsosur nga All-llahu dhe verbërinë e njerëzve ndaj tij:

O ju njerëz, ja një shembull veni veshin pra: Vërtet ata që po i adhuroni në vend të All-llahut, ata
nuk mund të krijojnë asnjë mizë, edhe nëse tubohen të gjithë për të, e po ashtu, nëse miza ua rrëmben
atyre ndonjë send, ata nuk do të mund ta shpëtojnë atë prej saj. I dobët është edhe lutësi edhe i luturi.
Ata nuk madhëruan All-llahun me madhërinë e Tij të vërtetë, që e meriton, All-llahu është i Fuqishmi,
Ngadhënjyesi. (Haxhxh: 73-74)

45
 MBROJTJA DHE TAKTIKAT E LUFTËS

Në kapitujt e mëparshëm ne kemi parë se rendi social i milingonave është shumë i avancuar. Këto qenie
punëtore, prodhuese dhe flijuese kanë edhe një veti tjetër: ato mbrohen me shumë sukses ndaj armiqëve dhe ato
përdorin teknika shumë interesante që të luftojnë për mbijetesën e kolonisë.
Madhësia e vogël e milingonave në fillim lë përshtypjen se ato janë të pambrojtura. Njeriu nuk mund
madje të imagjinoj se këto krijesa, që lehtë mund të dërrmohen duke shkelur mbi to, mund të kryejnë detyra që
duken larg përtej aftësive të tyre. Sidoqoftë, All-llahu brenda rendit unik ekologjik që Ai e ka krijuar në tokë ka
planifikuar vendin e tyre dhe i ka pajisur ato me mekanizmat e nevojshëm mbrojtës.
Siç duket milingonat me anë të frymëzimit nga All-llahu për t’i mbrojtur kolonitë e tyre dhe për t’i
mbrojtur kunder armiqëve që i hasin gjatë kërkimit të ushqimit, përdorin taktika dhe strategji të pabesueshme.
Ndërkohë që i zhvillojnë strategjitë kërkuese, ato luftojnë që të mos bëhen gjah i të tjerëve. Një luftë e këtij lloji
është ajo ndërmjet kolonive të milingonave.

Lufta ndërmjet kolonive

Një nga arsyet më të rëndësishme për luftrat midis kolonive është vështirësia e ndarjes së burimeve të
ushqimit. Në luftra të tilla, speciet e milingonave që të parat e gjejnë burimin e ushqimit zakonisht fitojnë. Kjo
është për shkak se milingonat zbuluese e rrethojnë ushqimin, kështu që i pengojnë të tjerët që të marrin pjesë të
ushqimit. Ato gjithashtu i lënë aromat e tyre përreth, ashtu që anëtarët e kolonisë tjetër nuk mund të tregojnë
rrugën me anë të gjurmëve të aromës.
Derisa disa prej punëtorëve që arrijnë të parat te burimi i ushqimit mbajnë operacionin e bllokimit, një
grup tjetër nuk i bashkangjitet menjëherë luftes, duke preferuar që të kthehen në shtëpi, e duke lënë gjurmë
aromatike. Kur të arrijnë në shtëpi, ato i paralajmërojnë shokët tjerë të folesë duke i levizur trupat para e prapa,
dhe duke prekur antenat e milingonave tjera me antenat e veta.
Përveç rrethimeve të zakonshme gjatë ditës, milingonat bëhen aq agresive gjatë mungesës së ushqimit sa
që ato mund të shkatërrojnë plotësishtë njëra-tjetrën. Një koloni mund të shkatërroj një tjetër plotësisht brenda
10-14 ditësh.
Një shkak tjetër i luftës është hyrja e një kolonie në territorin e një kolonie tjetër. Milingonat i shënojnë
territoret e tyre me një feromon. Kur një koloni tjetër hyn në këtë zonë, e vërenë këtë feromon dhe normalisht
nuk vendoset aty. Por nëse vendoset, kjo do të jetë shkak i luftës.
Në situata të tilla, p.sh, milingonat endëse vrapojnë te gjethja më e afërt, ndërkohë që lënë një tajitje
prapa. Kur t’i gjejnë shokët e tyre të folesë, ato u tregojnë atyre për luftën me anë të lëvizjes së tyre. Shokët e
tyre fillojnë të lëvizin sipas kësaj ftese dhe udhëtojnë drejtë zonës së luftës duke i pasuar punëtoret. Për gjysmë
ore, më shumë se njëqind milingona arrijnë tek arena.
Shkurtimisht, kolonitë e milingonave e bëjnë një ekzistencë të sofistikuar me sistemet e tyre natyrale të
informimit, sigurisë dhe kufijve kundër rrezikut, e ushtritë janë mjaft të forta që të mbrojnë tërë koloninë. Për të
gjetur një sistem të tillë dhe për t’i adaptuar anëtarët e kolonisë në këtë sistem, nevojitet një edukim dhe dëshirë
inteligjente dhe e vetëdijshme. Megjithatë, aty nuk ka ndonjë planifikim ose ndonjë edukim të dukshëm. Sistemi
është dizajnuar nga një dëshirë e padukshme dhe u është dhuruar të gjitha milingonave kur ato së pari kanë

46
arritur në tokë. Me fjalë tjera, Allahu i Cili i ka krijuar milingonat ka zgjedhur një sistem të ndërlikuar mbrojtës
për ato dhe ka frymëzuar në milingonat programin e nevojshëm për performancen e këtij sistemi.
Tani le të shikojmë detajet e këtij sistemi, që është një sisitem i hapur i krijimit.

Taktikat mbrojtëse
Në luftërat ndërmjet kolonive të ndryshme, ka taktika të caktuara që zbatohen nga milingonat. Ato ecin
me këmbë të zgjeruara në një pozicion sikur të ngrirë ndërsa duke i ngritur kokat dhe stomakun e nganjëherë
duke fryrë stomaqet e tyre deri në një shkallë të vogël. Efekti i përgjithshëm është që çdo milingonë të duket më
e madhe sesa që është.72
Një taktikë tjetër mbrojtëse që ato e përdorin është “qetësimi i armikut”. Një specie e milingonave (S.
Invoila) lëshon një helm gjatë luftës duke e lëkundur belin e saj dhe duke i hapur ngadale mandibulat e saj.
Armiqët e saj, që tentojnë të mbrojnë vetën nga helmi i hapin mandibulat e tyre dhe lëshojnë sherbet në
mandibulat e hapura të milingonës helmuese. Arsyeja është se agresioni i milingonës helmuese zvogëlohet kur
ka qasje në ushqim. Shkurtimishtë, qëllimi është që të tërhiqet vëmendja e anës tjetër dikund tjetër dhe qetësimi
i saj.
Natyrisht, taktikat nuk janë të kufizuara me këto. Milingonat përdorin shumë teknika të sofistikuara në
zonat e luftës me vetitë fizike që i kanë dhe intelegjencën që është inspiruar në to.

Milingonat acid prodhuese

Një teknikë tjetër shumë e rëndësishme e milingonave është prodhimi i helmit ose acidit thnegëlor në
qeskët e helmit në trupat e tyre sipas nevojes. Ato e përdorin helmin që e përdorin në një mënyrë shumë të
suksesshme kundër armiqëve të tyre. Ato me helmin e tyre mund të kenë efekt edhe në njerëz. Kur ato
thumbojnë, shkaktojnë goditje alergjike në njerëz të caktuar. Edhe acidi thnegëlor përdoret efektivishtë në
largimin e armikut.
Nëse ne e pranojmë evolucionin, atëherë ne duhet të pranojmë se milingonat primitive nuk kanë filluar
me sistem helmues në trupat e tyre, e kanë formuar disi më vonë përmes procesit të evolucionit. Megjithatë kjo
është një hipotezë kundër logjikës sepse që një sistem helmues të funksionoj, që të dyja vetë helmi dhe organi
që duhet të mbajë atë duhet të jenë të formuara. Është e nevojshme që ky organ të ketë një strukturë të izoluar
për të penguar shpërndarjen e helmit në pjesët e tjera të trupit. Gjithashtu duhet të ekzistoj një gyp i izoluar që
shtrihet nga ky organ deri të goja e milingonës. Por kjo nuk është e tëra. Duhet të ekzistoj një sistem muskulator
ose rregullim mekanik që do t’i mundësoj këtij helmi që të derdhet në armikun (në të vërtetë, gjithashtu
nevojitet një gjendër e veçuar për të “lyer” atë zonë për rrotullimin e zonës së stomakut prej ku buron helmi që
derdhet).
Këto organe nuk kanë mund të zhvillohen gradualisht përmes procesit të evolucionit sepse, nëse bile një
pjesë do të mungonte, kjo do të bënte sistemin e pazbatueshëm dhe do të shkaktonte vdekjen e milingonës.
Prandaj është vetëm një shpjegim: “sistemi kemikal i mbrojtjes” në fjalë duhet të ketë qenë në vend që nga
momenti që milingonat kanë ardhë në ekzistencë. Kjo provon se ekziston gjithashtu dizajni i vetëdijshëm, e
emri tjetër i tij është “krijimi”.
Një pyetje tjetër ndaj të cilës evolucionistët nuk mund të gjejnë përgjigje është se si – përveç se e përdorin
këtë helm pa i shkaktuar dëm vetës – kanë mësuar ato të prodhojnë një helm të tillë në trupat e tyre (në qeskat e

47
helmit). Në të vërtetë, përgjigja është shumë e qartë dhe e dukshme: sikur të gjitha krijesat në univers, këto
milingona me sistemet e tyre të përosura janë krijuar përnjëherësh. Ai i Cili i ka krijuar qendrat e prodhimit të
helmit në trupat e tyre dhe i Cili i ka frymëzuar ato që të përdorin atë në mënyrën më të logjikshme është
Allahu, Krijuesi i botërave.

Milingonat që mund të numërojnë

Si është në gjendje një insekt i thjeshtë që të vlerësoj forcën e armikut? Çuditërishtë, kjo realizohet me
anë të njohurisë matematikore të milingonës.
Janë disa mënyra që milingonat punëtore në mënyrë indirekte mund të vlerësojnë forcën e armikut. Një
prej tyre është se ato mund të “numërojnë kokat” derisa levizin nga një luftëtarë te tjetëri. Nëse shokët e tyre të
folesë e kalojnë në numër armikun – të themi tre me një – ato në mënyrë subjektive do të jenë të vetëdijshme
për mosbalancim në të mirë të tyre dhe do të anojnë më shumë që të vazhdojnë para. Në të kundërten, ato do të
tërhiqen. Metoda e dytë është votimi i armikut. Nëse përqindja e madhe e punëtorëve të huaj të hasur janë
major, kolonia tjetër sigurishtë është e madhe, sepse majorët prodhohen në numëra të lartë vetëm kur kolonitë
arrijnë pjekurinë.73

Bombat që ecin
Sakrifica përfundimtare në shërbimet publike është shkatërrimi i armiqëve duke bërë vetëvrasje në
mbrojtje të kolonisë. Shumë lloje të milingonave janë të gatshme që të marrin këtë rolë kamikaz në njërën ose
mënyrën tjetër, por asnjë në mënyrë më dramatike se punëtoret e specieve të Camponotus të grupit saundersi që
jetojnë në pyjet shinore të Malazisë.
Të zbuluara nga dy entomologjistë në vitin 1970, këto milingona janë të programuara në mënyrë
anatomike dhe në mënyrën e të sjellurit që të jenë bomba që ecin. Dy gjëndrra të mëdha, të mbushura me
sekretim toksik, kalojnë nga bazat e mandibulave deri në cepin e prapëm të trupit. Kur milingonat të shtypen
shumë gjatë luftës, çoftë nga milingonat armike ose nga një grabitqar sulmues, ato i tkurrin muskujt e barkut me
dhunë, duke pëlcitur murin e trupit dhe duke spërkatur sekrecionin mbi armikun.74
Natyrisht, një sakrificë aq serioze nga milingonat nuk mund të shpjegohet as me anë të seleksionimit
natyral as me anë të “procesit evolucionistë të shoqërizimit”. Siç është theksuar shumë herë më parë, krijesa që
e kryen këtë sakrificë shumë të rëndësishme nuk është një njeri i intelegjencës, edukimit, përceptimit dhe
vetëdijës së caktuar, por një milingonë. Edhe nëse ne mendojmë se milingonat kanë kaluar nepër disa ndryshime
fizike – megjithatë janë fosilet e milingonave që kanë mbetur të pandryshuara për 80 milion vite – është fare e
qartë se ndryshimi fizik i vetëmuar nuk do të pajiste atë me veti të tilla. Asnjë mutacion i sprovuar nga gjallesat
nuk mund të shkaktojë transformimin e tij të papritur në një qenie që mendon, gjykon, ndjenë dhe kupton.
Edhe nëse ne supozojmë se ka qenë një ditë një milingonë që vendosi të sakrifikojë vetën për të vendosur
një mbrojtje të tillë, Natyrisht do të ishte e pamunshme për atë që të ngarkojë këtë ide në gjenet e tij dhe të
transmetoj atë në milingonat tjera.

48
 Milingonat sllavobërse
Marrëdhënjet ndërmjet (Formica Subintegra), milingonë parazite dhe sllavit të saj (Formica Subserica)
është interesante për shkak se shfaq efektet e sinjaleve kimike në jetërat sociale të milingonave. “Skllavëria”
është një prej taktikave intelegjente të luftës së milingonave e mbase taktika më interesante.75
Nganjëherë, nëse ushtarët e një kolonie kuptojnë se lehtë mund të shpartallojnë një koloni tjetër, ato mund
të fillojnë gjahun për sllavë. Ato e pushtojnë folenë e kolonisë tjetër, e mbysin mbretëreshën dhe i marrin si pre
“enët e mjaltës” të mbushura me nektar –milingonat që i mbushin trupat e tyre me nektar. Pika më e
rëndësishme është vjedhja e larvave të mbretreshës. Këto larva më vonë bëhen milingona të reja që do të bëhen
“milingona sllave”. Ato do të kujdesën për femijët e mbretreshës së kolonisë dhe do të kërkojnë dhe deponojnë
ushqim për koloninë dominuese.
Kur milingonat parazite sulmojnë një koloni tjetër të milingonave, arsyeja pse ushtarët e kolonisë tjetër
nuk mund të pengojnë vjedhjen e vezëve dhe fshikëzave të tyre është një lloj feromoni i shpërndarë nga
milingonat parazite. Ky feromon është i ngjashëm me substancës e paralajmërimit që ekziston në atë koloni dhe
kur të tajitet në sasi të madhe nga milingonat parazite, rezulton në ikjen e milingonave në vend të mbrojtjes së
kolonive të tyre.
Siç e dimë, nga çdo specie e milingonave tajitet feromon i ndryshëm. Këto feromone përdoren për
përcaktimin e kufijëve, marrja e informatave për vendin dhe madhësinë e armikut, si komandë sulmi gjatë luftës
dhe si sistem alarmi.
Këtu është një pikë shumë interesante. Milingonat parazite e njohin alarmin e panikut të kolonisë armike
të milingonave. Ato e simulojnë këtë alarm dhe e përdorin atë për një qellim të caktuar. Si rezultat, kolonia
armike e humb diciplinen prezente për shkak të feromoneve mimike të tajitur nga milingonat parazite, dhe ikë
me panikë pa u drejtuar te sistemi mbrojtës. Dmth, milingonat parazite shkaktojnë rrëzimin e sistemit mbrojtës
të armikut duke përdorur taktika shumë të zgjuara. Strategjia e përgaditur në mënyrë mjeshtërore është bërë
efektive. Për më tepër, milingonat parazite kanë pasur të gjitha prodhimet kimike dhe infrastrukturen
informative të nevojshme për implementimin e kësaj strategjie që nga lindja – që nga koha e krijimit të tyre.
Disa specie të milingonave tërë jetrat e tyre i kanë sllavet që bëjnë çdo gjë për ato. Një shembull është
milingona e kuqe e Amazonës (Polyergus). Të gjitha milingonat e Amazonës janë ushtarë. Ato kanë mandibulat
të gjëra e të mprehta të bëra për luftë. Ato as nuk mund të grumbullojnë ushqim e as të kujdesën për foshnjët.
Këto milingona sulmojnë foletë e caktuara të specieve të milingonave të zeza me madhësi të vogël dhe i vjedhin
fshikëzat dhe larvat e tyre. Milingonat që janë duke dalë nga fshikëzat barten në shtëpi për të marrë përsipër
detyrat e milingonave të Amazonës dhe qendrojnë me koloninë Amazone, edhe nëse foletë e tyre janë afër.
Faktikishtë, kur milingonat e Amazonës zhvendosen në folet e tyre dimërore, shumica e transportit zakonishtë
kryhet nga sllavët e tyre, kështu që ato janë të afta që të emigrojnë shumë shpejtë.76
Milingonat mund të mbrojnë vetën edhe kundër gjallesave shumë të mëdha në sajë të aftësisë së tyre për
të lënë gjurmë. Një shembull i mirë i kësaj është lufta e milingonës me pilivesën. Milingonat që e vërejnë
pilivesën bashkohen falë sistemit të tyre të gjurmëve, pastaj ato e sulmojnë dhe e vrasin atë. Në një shembull
tjetër, ato janë në gjëndje me metodë të njejtë që të mposhtin një shushunjë që sulmon një anëtar tjetër të
kolonisë edhe nëse është shumë më e madhe se ato.
Mund të duket normale që një gjallesë të sulmojë një tjetër ose që të luftoj me të me qëllim që të mbrojë
jetën e saj, ose për ushqim. Mirëpo, nëse një krijesë vepron bashkarishtë me tjerët në llojin e saj derisa luftojnë

49
armikun, dhe nëse ato i komunikojnë taktikat e luftës njëra tjetrës, atëherë ne në mënyrë të pashmangshme duhet
të fokusohemi në këtë temë.
Të vendosurit e taktikave, luftimi në përputhje me një rend dhe diciplinë të caktuar, dhe shfrytëzimi i
sistemit komunikues për të mbrojtur rendin dhe diciplinën e tillë, janë veprime që kërkojnë intelegjencë,
planifikim dhe gjykim. P.sh, strategjitë e sotme të luftës janë përcaktuar në bazat e përvojes së gjatë të njerëzve.
Oficerët e ushtrisë shkojnë nepër trajnime në akademi për të mesuar taktikat e tilla. Ata kanë nevojë edhe për
sisteme komunikimi veçanërishtë të zhvilluara për implementimin e strategjive të tyre.
Mirëpo, ushtarët për të cilët ne folëm më sipër, që e përcaktojnë diciplinën dhe taktiken e sulmit me
sisteme kimike të komunikimit, që e sulmojnë bashkarishtë armikun dhe të cilët, nëse është e nevojshme, vetë-
flijohen ndonjëherë për individët tjerë të ushtrisë, nuk kanë pasur ndonjë trajnim dhe nuk kanë ndonjë akumulim
të informatave. Këto qenie për të cilat ne po flasim janë milingonat që janë vetëm disa milimetra të gjata dhe
nuk kanë aftësi për të menduar.

50
 MJESHTËRIT E KAMUFLAZHËS

Sekreti i specieve të milingonave "Basiceros" nuk është zgjidhur deri para pak kohe. Hulumtuesit i kanë
hasur këto vetëm njëherë dhe kurrë nuk kanë gjetur ndonjë milingonë të ngjashme me ato përsëri. Prandaj, është
menduar se ato janë një specie shumë e rrallë.
Mirëpo, në vitin 1985 një hulumtues e zgjidhi sekretin e këtyre milingonave. Ai zbuloi se ato fare nuk
janë specie që gjinden rrallë. Hulumtuesi, i quajtur La Selva, i cili e zgjidhi këtë sekret, i përshkruajti milingonat
Basiceros si iluzionistë mjeshtëror, për shkak se ato ishin në gjëndje që të bëhen të “padukshëm” kurdo që duan.
Çfarë i ka bërë ata të padukshëm?
Speciet Basiceros, ndryshe nga speciet tjera të milingonave, janë të mbuluara me dy shtresa të qimeve me
skaje të copëtuara. Kur ecin nëpër tokë, të gjitha llojet e pluhurit, dheut dhe copëza të kashtës, etj., ngjiten në
këto qime. Një dallim tjetër ndrëmjet këtyre dhe milingonave tjera është se ato nuk e pastrojnë ndyrësirën nga
trupat e tyre shpesh. Prandaj, siç është shfaçur në pikturë, ato paraqesin harmoni të plotë me ambientin në të
cilin janë. Kur të shikohen nga jashtë, është gati e pamundshme që të përcaktohen. Ato bëhen vetëm pak të
dukshme kur ato fillojnë të ecin. Megjithatë, edhe në këtë rast, ato marrin masa paraprake për të mbrojtur vetën
nga zogjët, hardhucat e madje edhe nga syri i njeriut. Ato janë milingonat më të ngadalshme në botë dhe mund
të vëzhgohen që rrinë të palëvizshëm me minuta në kohen kur ato janë të shqetësuara.77
Teknika e kamuflazhës e përdorur nga kjo specie e milingonave është shumë goditëse, për shkak se është
e pamundshme që një milingonë të ketë zhvilluar një sistem mbrojtës duke i përcaktuar vetë të gjitha
karakteristikat e saja fiziologjike. Të gjitha këto veti (trupi i mbuluar me qime, mos pastrimi shpesh sikur
milingonat tjera dhe lëvizja e ngadalshme) duhet të kenë qenë përcaktuar më përpara, ashtu që milingona e
ardhura në këtë botë tanimë kanë qenë të pajisura me karakterisitikat e shqyrtuara.
Si rezultat, përsëri, ne po hasim një të vërtetë të madhe. Edhe kjo specie e milingonave është krijuar nga
All-llahu me të gjitha vetitë e planifikuara më përpara, kështu që na i paraqet neve cilësitë e Tij të Krijuesit

51
 RESERVIMI I RACËS

Një pjesë e madhe e kolonisë së milingonave përbëhet nga milingonat femra. Milingonat meshkuj kanë
një jetëgjatësi më të shkurtër. Detyra e vetme e tyre është që të çiftëzohen kur të rriten me një mbretëreshë të re.
Milingonat meshkuj ngordhin pak kohe pas çiftëzimit të tyre. Të gjithë punëtorët milingona janë femra.
Shkurtimisht, të gjitha bashkësitë e milingonave janë, në të vërtetë, një botë e nënave dhe bijave.
Milingonat janë shoqëri të harmonishme pavarësishtë prej numrit të tyre. Në kolonitë e milingonave,
është e mundshme të shihet çdo fazë në jetën e shoqërisë. Qëllimi i jetës për milingonat, të cilat me sakrificë të
madhe janë të lidhura për kolonitë e tyre, nuk është individual. Ato janë, bashkarishtë, sikur një trup i vetëm dhe
qëllimi i tyre është që të mbajnë atë trup gjallë. Ato nuk mendojnë dy herë përpara se të zgjedhin vdekjen, nëse
është për mbijetesën e kolonisë. Shembulli më i mirë i kësaj është ajo që u ndodhë milingonave meshkuj pas
fluturimit martesor.

Vdekja për mbijetesën e racës

Çiftëzimi i milingonave duket gati sikur një ceremoni. Shumica e milingonave çiftëzohen në ajër.
Meshkujt vijnë më herët dhe e presin mbretëreshën. Kur një femër zbret në tokë (edhe femra ka krahë përpara
çiftëzimit), 5-6 meshkuj fillojnë të bëjnë gara rreth mbretëreshës. Kur femra të ketë marrë spermë të
mjaftueshme, dërgon një vibrim të caktuar. Mashkulli e kupton këtë sinjal si tregues se femra është e gatshme
për t’u shkëputur. Pak kohë pas çiftëzimit, milingona mashkull vdes.78
Në të vërtetë ky lloj i sakrificës është shumë vështitë të shpjegohet. Marrja e fluturimit martesor nga
milingona mashkull, që do të përfundoj me vdekjen e tij për mbijetesën e racës së tij, është lloj i sjelljes që nuk
mund të shpjegohet nga teoria e evolucionit për shkak se, sipas logjikës fundamentale të evolucionit, çdo
gjallesë shqetësohet vetëm për vazhdimin e jetës së saj. Megjithatë, milingonat meshkuj kanë fekonduar
milingonat femra për miliona vite, duke e ditur se në fund vdekja është e paevitueshme.
E vërteta e vetme që mund të shpjegojë këtë sakrificë është se milingonat meshkuj veprojnë nën
frymëzimin e Krijuesit të tyre. Përndryshe, është e pamundur që një krijesë, që supozohet se kalon nëpër
procesin e seleksionit natyror, do të ruaj sjelljen e tillë sakrifikuese për miliona vite. Duke gjykuar sipas
parimeve themelore të teorisë së evolucionit, milingonat meshkuj do të kishin ikur nga ky “fluturim ngordhje”
në njërën apo menyrën tjetër, dhe kjo do të nënkuptonte fundin e specieve të milingonave. Megjithatë, në këtë
moment, mijëra specie të milingonave vazhdojnë të jetojnë në tokë me kolonitë e tyre që numërojnë qindra
mijra. Kurrë as një milingonë e vetme mashkull nuk ka ikur nga ky fluturim që nënkupton “fundin” për të.

Pas fluturimit martesor

Pas çiftëzimit, milingona femër kërkon një fole të përshtatshme, dhe kur ajo të gjejë një, ajo hynë dhe
menjëherë shkëput krahët e saj. Më vonë, ajo bllokon hyrjen dhe qendron pa ushqim dhe vetëm për disa javë.
Pastaj ajo i pjellë vezët e saja. (Gjatë kësaj kohe, ajo ushqehet me krahët e saj). Ajo i ushqen larvat që dalin të
parat me pështymën e saj. Kjo përpjekje e gjatë dhe e ashpër është një shembull tjetër i sakrificës, por në pjesën
e mbetur të jetës së saj, mbretëresha do të ushqehet nga kolonia e saj.
Për shkak të ushqimit të kufizuar, tufa e parë është e vogël. Këta janë punëtorët e parë të kolonisë dhe

52
kujdesen për tufat vijuese duke vazhduar të bëjnë sakrificë në të njëjtën mënyrë. Gjenerata e re e milingonave që
rritet nën kujdesin e veçantë të tyre bëhen më të mëdhenjë për shkak se ata kanë ushqim më të mirë.

Themeluesit e parë të bankës së spermës

Siç përmendëm më parë, jetërat e milingonave meshkuj nuk janë shumë të gjata. Ata ngordhin prej disa
orëve deri në disa ditë pas fluturimit martesor. Megjithatë, është shumë interesante se secili mashkull që ka bërë
fluturimin martesor, duke rrezikuar ngordhjen, ka lënë sperma për pasardhësit e tij që do të lindin disa vite pas
ngordhjes së tij. Mirë, si janë ruajtur gjallë këto sperma dhe si janë të aftë që të prodhojnë milingona të reja
duke i fekonduar vezët? A kanë zhvilluar milingonat një teknologji superiore dhe e kanë formuar një bankë të
spermës?
Po, secila milingonë mbretëreshë ka një bankë të spermës në trupin e saj. Pas marrjes së spermës nga
mashkulli, milingona e deponon në një thes oval të vendosur afër cepit të barkut të saj. Në këtë organ, të quajtur
qesja e spermave, spermat individuale janë fizikishtë joaktive, dhe mund të qendrojnë në gjallëri të varur me
vite. Kur më në fund mbretëresha i leshon ato prapë në traktin riprodhues, një nga një ose në grupe të vogëla,
ato bëhen përseri të shpejta dhe të gatshme që të fekondojnë vezën duke kaluar poshtë traktit nga vezoret. 79 Kjo
nënkupton se banka e spermes që në 25 vitet e fundit ka filluar të shfrytëzohet përmes teknologjisë së lartë,
është shfrytëzuar nga milingonat që nga kohët e stërlashta.
Ky mekanizëm për të cilin, deri para 50 vitësh, njerëzit nuk kanë pasë hamendjen më të vogël, është
përdorur nga milingonat me miliona vite. Pasi që milingonat nuk mund të shkojnë nepër fazat që njeriu ka
shkuar duke i vendosur laboratoret dhe duke vendosur këtë mekanizëm në trupat e tyre, ato duhet të kenë pasur
këtë mekanizëm që nga fillimi. Nese deklarata bëhen në të kundërten, shumë pyetjeve të ngjashme me këto më
poshtë duhet përgjigjur.
1. Kur milingonat kanë ardhë në ekzistencë për herë të parë, a nuk kanë ngordhur meshkujt pas fluturimit
martesor? Nese nuk kanë ngordhur, atëherë pse ato po ngordhin tani? A kanë menduar ata se është më e
përshtatshme që të jenë të shkatërruar pas fluturimit ngordhës si pjesë të mbijetesës së procesit më të
shëndetshëm?
2. Pasi që milingonat meshkuj ngordhin mu pas fluturimit martesor, a nuk do të kishin ekzistuar speciet e
milingonave shumë kohë më parë po të mos ishte formimi i depos së spermes i nevojshëm për mbijetesen e
specieve të tyre?
3. Nëse banka e spermës ka ekzistuar që kur ata së pari kanë ardhë në ekzistencë, atëherë kush i ka
pajisur trupat e tyre me këtë mekanizëm?
Keto janë vetëm disa prej pyetjeve që duhet përgjigjur nga ata që nuk e pranojnë krijimin suprem nga
Krijuesi. Mijëra pyetje tjera mund të formulohen vetëm në temen e mbijetesës së specieve të milingonave dhe
secila prej këtyre pyetjeve drejton në krijim me anë të planit dhe i shëndrron pretendimet e evolucionistëve në të
pamundshme.

Sakrifica e punëtorëve
Vezët që milingona mbretëreshë i pjellë dhe milingonat e reja të pazhvilluara jetojnë në dhomat e folesë
për kujdesjen e fëmijve. Nëse temperatura dhe lagështia të bëhen të atilla sa që mund të dëmtojnë të vegjëlit,
atëher milingonat punëtore i bartin vezët dhe milingonat e reja në një ambient më të përshtatshëm. Ato i mbajnë

53
vezët afër sipërfaqes gjatë ditës për të përfituar nga nxehtësia dhe i dërgojnë ato në dhoma më të thella gjatë
natës ose në ditët me shi.
Kjo nënkupton se punëtorët përpiqen që të mbrojnë vezët dhe milingonat e reja me kujdes të madh dhe
përpiqen që t’i mbajnë ato të patrazuara. Disa prej tyre i dërgojnë larvat rreth folesë në ditët e nxehta për t’i
freskuar e disa prej tyre i mbulojnë muret e folesë me fshikëzat e hedhura për të penguar lagshtinë e disa prej
tyre kërkojnë ushqim. Secili prej këtyre veprimeve tregon se milingonat veprojnë për çdo rrethanë. Një
milingonë do të shpiej larvat rreth folesë për t’i freskuar ato, ndërsa milingona tjetër do të izoloj murin e folesë
me fshikëza për të rregulluar temperaturën – një teknikë izoluese shumë moderne. Sidoqoftë, nuk duhet të
harrohet se kjo qenie që ne e shqyrtojmë sikur të kishte bërë një lloj të gjestit, nuk ka ndonjë aftësi të të
menduarit. Pavarësisht se sa të avancuar në teknologji mund të bëhen, shkenca kurrë nuk do të jetë e aftë që të
zbuloj shkakun e kësaj sakrifice të shfaqur nga një insekt i vogël. Për më tepër, kjo sakrificë është plotësishtë në
kundërshtim me shumicën e parimeve fundamentale të teorisë së evolucionit.
Të gjithë këta shembuj tregojnë se këto gjallesa gjithashtu veprojnë nën frymëzimin e All-llahut dhe se
ato i binden Atij. Ky sekret është shpjeguar në Kur’an si vijon:

Vetëm All-llahut i bën sexhde çdo gjallesë që është në qiej e që është në tokë, e edhe engjëjt, ata nuk
bëjnë kryelartësi. I frikësohen Zotit të tyre që është mbi ta dhe i përmbahen në përpikëri asaj me çka
urdhërohen. (Nahl: 49-50)

Thesari i milingonave
Të gjitha aktivitetet e kolonive të milingonave përqendrohen në mbretëreshën dhe vezët e saj. Milingonat i
mbajnë mbretëreshat e tyre, të cilat e sigurojnë ripodhimin e kolonive të tyre, në respekt të madh. Të gjitha nevojat e
tyre plotësohen nga milingonat punëtore. Gjëja më e rëndsishme që një milingonë punëtore e bënë është që t’i shërbej
mbretëreshës dhe të siguroj mbijetesën e saj dhe të vezëve të saja.
Vezët e milingonave janë thesari më i çmuar i kolonisë. Gjëja e parë që milingonat e bëjnë kur të ndjejnë ndonjë
rrezik për larvat e tyre është dërgimi i foshnjeve në një vend të sigurtë. Megjithatë, pasi që milingonat foshnje ngordhin
mbrenda disa orëve prej ardhjes në kontakt me ajërin e thatë jashtë, milingonat punëtore përpiqen që të mbajnë
lagështinë e ajrit në pjesët ku janë larvat. Ato kanë zhvilluar teknika të ndryshme për të bërë këtë. Së pari, ato ndërtojnë
foletë e tyre në atë mënyrë që të mbajnë lagështinë e ajrit dhe dheut brenda kufijve të lejueshëm. Veç kësaj, milingonat
që e marrin përsipër detyrën e kujdëstarëve të foshnjeve, rregullishtë i zhvendosin të zogjët poshtë e lart nepër sistemin
e dendur të dhomës. Ato mundohen që të gjejnë ambientin më të përshtatshëm për ato. Gjithashtu, nevojat e zogjëve
ndryshojnë sipas moshes. P.sh, derisa vezët dhe larvat kanë nevojë për një ambient të lagësht, krizalidët duhet të janë
në një ambient saktësishtë të thatë. Punëtorët vazhdojnë të punojnë 24 orë pa pushim për të plotësuar këto detyra. 80
Milingonat punëtore në koloni janë përkushtuar që të rrisin vezët e mbretëreshës së tyre e cila vazhdimisht
pjellë vezë, në vend që vetë të pjellin vezë. Ato kanë shumë rreziqe për këtë rezultat, për shkak se ambienti i lagështë i
nevojshëm për vezët dhe larvat është ideal për rritjen e baterieve dhe mykut që janë rreziqe të mundshme për shëndetin
e milingonave.
Atëherë, si janë të mbrojtura punëtorët në ambient të tillë jo të mirë për shëndetin? All-llahu, i Cili i ka krijuar
milingonat me sistemet e tyre madhështore, u ka dhuruar atyre edhe një teknikë tjetër mbrojtëse. Gjëndrrat
metapleurale në gjoksin e milingonave të rritura vazhdimishtë tajitë substanca që i shkatërrojnë bakteriet dhe mykun.

54
Prandaj, kolonitë e milingonave rrallë sulmohen nga infektimet bakteriale dhe të mykut.81

A mund të shpjegojë Darvinizmi sakrificën?

Charles Darwin, i cili është shpikësi i teorisë së evolucionit, ka sugjeruar se motivimi themelor i procesit të
evolucionit ishte të mbijetimi. Në pikpamjen e Darvinit, kur individët e specieve fitojnë tipare që e shtojnë mundësinë
e tyre për mbijetesë, ata individë kanë një përparsi; në sajë të kësaj përparsie, ata mbijetojnë dhe prodhojnë relativishtë
me shumë pasardhës të gjallë, kështu që eventualisht të shpërndajnë tiparet gjatë gjithë species së tyre. Prandaj,
evolucioni do të pritej që të favorizoj vetë-ruajtjen, e jo vetë-sakrificën. 82
Megjithatë, seleksionimit natyror të teorisë së Darvinit i është dhënë një goditje shkatërruese me anë të zbulimit
të aq shumë shembujve të pabesueshëm të vetë-sakrificës të paraqitur nga milingonat. Ishte shumë vështirë për
mbështetësit e teorisë së evolucionit që të japin një shpjegim për karakteristikat e tilla, disa prej të cilave janë zbuluar
derisa darvini ishte ende gjallë. Në të vërtetë, vetë Darvini ka deklaruar në librin e tij, të quajtur origjina e specieve
(llojeve):
Shumë instinkte janë aq të mrekullueshme sa që zhvillimi i tyre sigurisht në lexuesin do të shfaq vështirësi të
mjaftueshme për të rrëzuar tërë teorinë time. Unë mund të premtoj këtu se une nuk kam të bëjë asgjë me origjinë e
fuqive mentale, asgjë më shumë se që kam me vetë jetën.83
Pas një pranimi aq të hapur, hipotezat që ai i shpalli për të ruajtur teorinë e tij janë të rrethuara me komplikime
edhe më të mëdha. Sipas shpjegimeve që i solli Darvini për këtë situatë kotradiktore, seleksioni natyror është realizuar
jo në nivel individual, por në nivel grupor brenda grupeve të caktuara.
Por, kjo nuk mund të shkoj më tej se një pretendim i pamundshëm të provohet, sepse ishte vetëm një vlerësim
që është shpallur për hirë të ruajtjes së teorisë, që nuk është mbështetur në zbulime ose vëzhgime solide. Evolucionistët
që erdhen pas Darvinit nuk kurrë mund të shpjegojnë shembujtë e sakrificës në shtazë.
Është e pamundshme që të shpjegohen shembujt e sakrificës dhe bujarisë të sprovuara midis milingonave,
termiteve, bletëve dhe insekteve tjera sociale me ndonjë teknikë të ofruar nga teoria e evolucionit. Është vetëm një
shpjegim që gjallesa të vë sigurinë dhe rehatinë e saj në rrezik për të punuar që t’iu sigurohet siguri e rehati anëtarëve
të grupit në të cilin ajo jeton: rendi social i grupit është përcaktuar nga një projektues i vetëdijshëm dhe ky projektues
ka caktuar detyra të ndryshme për çdo anëtar të grupit. Anëtarët e grupit janë të bindur me këtë shpërndarje të detyrave
dhe nëse është e nevojshme, e sakrifikojnë vetën. Ajo që është e rëndësishme është mbijetesa e rendit të grupit, dhe
sakrifica e nevojshme për të arritur atë mund të arrihet, jo me dëshirën e insekteve që u mungon vetëdija dhe gjykimi,
por me dëshiren që i drejton ato.

55
 USHQIMI DHE GJUETIA

Çdo gjallesë përdorë metoda të ndryshme për të plotësuar nevojat e saj për ushqim. Në këtë kapitull, ju do
të lexoni për taktikat e përdorura nga milingonat kur kërkojnë ushqim, për komunikimin e tyre dhe konkurimin
midis tyre për të marrë ushqim. Të gjitha taktikat e tentuara nga krijesa aq e vogël për të marrë ushqimin e saj
tregojnë, si në kapitujtë e mëparshëm, madhështinë, bukurinë dhe fuqinë e All-llahut, “Poseduesit Suprem të
intelegjencës” i Cili i ka krijuar ato.
Si ushqehet një “familje” me popullatë prej qindra mijrave. Një nga gjërat më të rëndësishme të
nevojshme për mbijetesën e kolonisë është zgjidhja e problemit të ushqimit, dhe çdo milingonë në koloni ka
pjesën e saj të përgjegjësisë.
Siç bëjnë në aspektet tjera të jetës së tyre, milingonat kryejnë punë sistematike për zgjedhjen e problemit
të ushqimit, milingonat e vjetra punëtore dërgohen si kërkues për të analizuar tokën rreth folesë për të gjetur
burime ushqimore për koloninë që ka një popullatë prej qindra mijërash (nganjëherë miliona). Kur milingonat
kërkuese të gjejnë burime të ushqimit, ato i mbledhin shokët e folesë së tyre rreth ushqimit në numër që varet
nga masa dhe pasuria e burimit. Milingonat e zgjedhin problemin e ushqimit me anë të një rrjeti shumë të fortë
komunikues dhe bujarisë së tyre, që kurrë nuk thotë “vetëm unë”.

Milingonat që e ushqejnë njëra tjetren

Milingonat e specieve të ndryshme tentojnë të mos i dalin në rrugë njëra tjetrës derisa kërkojnë ushqim.
Secila përcakton një rrugicë për vete për të gjetë burimin e ushqimit. Nëse milingonat shkojnë në territorin e një
kolonie tjetër gabimishtë, kjo bëhet deklarim i luftës. Në situatë të tillë, milingonat kërkuese kthehen në fole
menjëherë dhe e mbyllin hyerjen e folesë dhe të gjithë anëtarët e kolonisë grumbullohen për të mbrojtur
kolonitë e tyre ndaj rrezikut.
Atëherë, si ushqehen milingonat gjatë kësaj lufte, kur ato nuk kanë mundësi për të sjellë ushqim?
Në këtë pikë duket një veti e milingonave që i dallon ato nga gjallesat tjera. Gjatë kësaj periudhe kur ato
nuk mund të kërkojnë ushqim, të gjithë anëtarët e kolonisë ushqehen me ushqimin e ruajtur në gushat e
punëtorëve të rinjë.
Në të vërtetë, kjo teknikë ndarëse është ajo që ata e përdorin gjatë jetës së tyre, e jo vetëm në kohë të
veçanta. Milingonat nuk transportojnë vetëm pikëza të lëngëta, por ato e ushqejnë njëra tjetrën gojë me gojë.
Posa një kërkues të hyjë në fole i ngarkuar me ushqim të lëngshëm, ajo ndalet për një periudhë të kohës, duke
lëkundur kokën e saj tejpërtej derisa është duke i pritur shokët e folesë që të afrohen; ose ndryshe levizë drejtë
shokëve të folesë dhe u paraqitet atyre me pikëzat e ushqimit të mbajtura ndërmjet madibulave të saja shumë të
hapura.84 Ky shkëmbim i ushqimit të lëngshëm, i bërë duke u zbrazur që siguron shpërndarje të shpejtë të
ushqimit në koloni është, në të vërtetë, një shembull mjaft madhështor i ndarjes. Edhe lëvoret dhe farat e sjellura
në fole konsumohen gjithashtu nga të gjitha milingonat bashkarishtë. Kështu që, nevojat e ushqimit të tërë
kolonisë plotësohen pa ndonjë problem.
Ky sistem është ai që e bënë të domosdoshme që të pranohet ekzistimi i një projektuesi suprem. Është
realitet se një zingjirë i ngjarjeve të rastit nuk mund të formojnë një sistem të tillë deponues aq kompleks dhe që
kërkon sakrificë të madhe. Për më tepër, çdo milingonë vjenë në këtë botë duke e njohur këtë sistem. Dmth,

56
nevoja për të ndarë ushqimin e saj është ngulitur në të përpara lindjes së saj e jo më pas. Nuk është frymëzuar
vetëm kjo ndjenjë e sakrificës në të, por për shkak se një mekanizëm i veçantë është i nevojshëm për të paraqitur
ushqimin që e ka ruajtur në gushën e saj, struktura e trupit të saj është projektuar për të bërë të mundshme këtë
ndarje. Kjo ndodhi e ndarjes e realizuar midis kolonive të milingonave edhe njëherë e paraqet si të
pamjaftueshme ose edhe të pakuptim fjalën “rastësi”, në sajë të ndjenjës së vetë-sakrificës që është e dukshme.
Siç kemi theksuar shumë herë më parë, teoria e evolucionit supozon ekzistencën e konkurrencës të zhvilluar
plotësishtë dhe luftën për jetë midis të gjitha gjallesave. Prandaj, shembujt e vetë-sakrificës midis specieve të
milingonave janë veprmet më të vështira për t’u shpjeguar. Milingonat që jetojnë sipas një sisitemi ushqyes të
bazuar në ndarje janë dëshmi se ato nuk veprojnë në menyrën e sugjeruar nga teoria e evolucionit. Ato nuk janë
të angazhuar në “luftë për mbijetesë” të rastit por më parë kryejnë detyra të dhëna atyre (në përputhje me
Kur’anin “u dha instinkt”) dhe kështu ato janë të afta që të transformojnë kolonitë e tyre me qindra mijëra ose
edhe miliona anëtarëve në një civilizim të vërtetë.
Në Kur’an, në suren Nahl, All-llahu e përshkruan “shpalljen” që i obligon shtazët që të kryejnë detyra të
caktuara të dhëna atyre nga Ai:

Zoti yt i dha instinkt bletës: “Ndërto shtëpi nëpër kodra (male), nëpër drunj (pemë) dhe nëpër
kulmet që ata (njerëzit) i ndërtojnë. Pastaj ha nga të gjitha (llojet) frutat dhe futu nëpër rrugët e
nënshtruara (e të mësuara) prej Zotit tënd. Nga barqet e tyre (të bletëve) del lëng, ngjyra e të cilit është e
ndryshme dhe në të cilin ka shërim (bar-ilaç) për njerëz. Edhe në këtë ka arsye për atë popull që mendon
thellë. (Nahl: 68-69)

Natyrisht, Kur’ani nuk i vë në listë një nga një detyrat e veçanta të shtazëve përmes frymëzimit të All-
llahut. Bleta është vetëm një shembull. Megjithatë, kur ne të shikojmë milingonën, ne mund të shohim se kjo
qenie e vogël, që kryen detyra të përkryera sikur bleta, dhe e cila është se paku aq bujare, sociale dhe lojale,
vepron nën një shpallje të njëjtë.

Teknikat e arsyeshme për bartjen e ushqimit

Zbulimi i burimeve të ushqimit që u duhet nga afërsishtë 8800 specie të njohura të milingonave, dhe
bartja e ushqimit për në shtëpi të tyre bëhet me metoda të ndryshme. Në specie të caktuara, milingonat kërkojnë
dhe e bartin ushqimin në mënyrë të pavarur. Megjithatë në speciet tjera, kërkimi bëhet në grupe dhe ata e bartin
dhe e mbrojnë ushqimin bashkarishtë.
Nëse ushqimi që ato e gjejnë është me dimenzione të përshtatshme për ato, milingonat zakonishtë e bartin
vetëm. Nëse ushqimi është shumë i madh për një milingonë të vetme që të bartë atë ose nëse është në grumbuj
të vogël, brenda zonës së veçantë, ato lëshojnë një hormon të helmueshëm për të penguar të tjerët që të vijnë në
territor. Pastaj ato shkojnë për të thirrur punëtorët tjerë, të vogël e të mëdhenjë, për të bartur ushqimin.
Ndarja e përkryer e punës që drejton jetërat e milingonave është vrejtur edhe këtu. Milingonat e mëdha e
shkëputin ushqimin dhe e mbrojnë ndaj të huajve, derisa të vegjëlit kujdesen për bartjen e pjesëve në shtëpi.
Punëtori e ngre lart ushqimin me mandibulat e tij dhe e mbanë atë përpara derisa kthehet në shtëpi. Kur është
një grup, substanca që ata mund të bartin bëhet edhe më e madhe. Ato e ngrisin ushqimin duke i përdorur njëren
ose të dy këmbët. Në të njëjtën kohë, ato e kafshojnë ushqimin duke i hapur mandibulat e tyre. Punëtorët

57
përdorin teknika të ndryshme, varësishtë prej pozitës së tyre dhe drejtimit të tyre. Ato që janë përpara ecin
mbrapsht duke e tërhequr ushqimin. Ato që janë prapa ecin përpara duke e shtyrë atë, e ata që janë anash e
mbështesin. Me këtë teknikë, është e mundshme që të barten pesha shumë herë më të mëdha se atë që mund të
bartë një milingonë e vetme. Në të vërtetë, është vrejtur se milingonat që veprojnë bashkarishtë mund të bartin
një peshë 5,000 herë më të rëndë se atë që e bartë një punëtorë i vetëm. 100 milingona mund të bartin një krimb
të madh në nivel të tokës, duke e levizur atë 0.4 cm për një sekond.

Milingonat dhe gjurmët aromatike

Komunikimi me anë të gjurmëve (pasimi i gjurmëve aromatike) është një teknikë që zakonishtë përdoret
nga milingonat. Për këtë temë ka shumë shembuj interesant:
Një specie e milingonave që jeton në shkretirat Amerikane tajitë një aromë të veçantë që prodhohet në
qeskën e helmit të saj nëse e kupton se insekt i ngordhur që e ka gjetur është shumë i gjërë ose i rëndë për të
bartur ose për të tërhequr. Shokët e saj të folesë nga larg e hetojnë aromën dhe fillojnë të levizin në drejtim të
burimit të aromës. Kur milingonat të grumbullohen rreth viktimës në numër të mjaftueshëm për të bartur atë, ato
fillojnë të bartin atë në drejtim të folesë.
Kur milingonat e zjarrit largohen nga foleja për të kërkuar ushqim, ato mund të përcjellin gjurmët
aromatike për një kohë, por ato eventualisht ndahen nga njëra tjetra dhe fillojnë që të kërkojnë veçmas. Kur një
milingonë e zjarrit e zbulon burimin e ushqimit, drejtohet për në shtëpi me shpejtësi më të vogël. Tërë trupi i saj
mbahet afër tokës. Në intervale të shpeshta, nxirret djegëja, dhe bishti i saj tërhiqet lehtë mbi sipërfaqen e tokës,
ngjashëm sikur që përdoret stilografi për të shkruar një vijë të hollë. Kështu, ajo lë një gjurmë prapa saj që shpie
tek burimi i ushqimit.85

Milingonat që shërbejnë si busulla

Milingonat kërkuese të ushqimit e kryejnë detyrën në një mënyrë që është shumë vështirë të shpjegohet.
Ato shkojnë tek burimi i ushqimit duke e pasuar një shteg të përdredhur, por kur ato të kthehen në shtëpi, ato
kthehen përmes një vije të shkurtër dhe të drejtë. Atëherë, si milingonat që shohin vetëm disa centimetra përpara
tyre, ecin në një vijë aq të drejtë?
Për të gjetur përgjigjen për këtë pyetje, një hulumtues i quajtur Richard Feynman ka vendosur një
grumbull të sheqerit në njërin skaj të vaskës, pastaj ka pritur që një milingonë të vijë dhe të gjej atë. Pasi kjo
milingonë pioniere u kthye në shtëpi me lajmet për gostinë, Feynman e ndjeku shtegun e përdredhur që e pasoj
milingona. Ai pastaj vështroi shtegun e secilës milingonë pasuese se a e pasojnë gjurmën. Ai zbuloi se
milingonat pasuese nuk u nënshtruan saktësishtë ndaj gjurmës; ato kanë bërë më mirë, i kanë prerë qoshet derisa
gjurma u bë një vijë e drejtë.
Më vonë, i frymëzuar nga Feynmani, një shkencëtar i kompjuterëve, Alfred Bruckstein, e ka provuar në
mënyrë matematikore se pasuesit me të vërtetë e bëjnë të drejtë një vijë të përdredhur. Përfundimi në të cilin ai
arriti ishte i njëjtë: pas një numri të cakturar të milingonave, gjatësia e shtegut shkurtohet deri në një vlerë
minimale: deri në distancen më të vogël të mundshme ndërmjet dy pikave – dmth, një vijë e drejtë. 86
Natyrisht për atë që u bisedua më sipër është diçka që do të kërkoj aftësi të mëdha nga ana e njeriut për
shkak se ai sigurishtë do të duhej të përdorë një busullë, një orë e nganjëherë instrumente më të komplikuara për
ndojnë distancë të afërt me dimenzionet e tij dhe do të duhej të ketë njohuri të përsosur të matematikës. Në të

58
kundërten e kësaj, udhëzuesi që një milingonë e ka gjatë kërkimit është vetëm dielli, ndërsa busulla e saj janë
pozitat e degëve dhe pikët tjera natyrore të referimit. Më vonë, milingonat kujtojnë format e tyre dhe kështu
mund të gjejnë rrugen më të shkurtër deri te foleja e tyre edhe pse ato kurrë nuk kanë pasur ndonjë njohuri
paraprake për atë.
Kjo është shumë e lehtë të thuhet por shumë e vështirë që të shpjegohet! Si mund këto gjallesa të vogëla
të bëjnë llogaritje të tilla kur ato nuk kanë as tru e as aftësi për të menduar dhe gjykuar?
Paraftyroje se ju e leni një njeri në një pyll të panjohur. Edhe nëse ai e dinë drejtimin për të ecur, ai do të
ketë shumë vështirë që të gjejë rrugen e tij dhe sigurishtë do të humbë. Në ndërkohë, do të jetë e nevojshme për
të që të shikoj me kujdes përreth dhe të mendoj se cila do të jetë ruga më e mirë për të ecur. Megjithatë,
milingonat veprojnë sikur ato të ishin të koduara për çështjen e gjetjes së shtegut. Në mbrëmje, ato lehtë mund
të gjejnë dhe të pasojnë rrugen që ata e morren për të gjetur ushqimin në mëngjes, edhe nëse të gjitha kushtet
janë ndryshuar.

Teknika e përsosur e gjuetisë

Speciet e caktuara të milingonave përdorin dhëmbët e tyre për të ngrënë vezët e merimangave,
shushunjat, insektet dhe termitet. Shumë milingona (p.sh Dacetine) përshtaten për insektet pa krahë. Këto
insekte jetojnë në grupe në tokë dhe në gjethe të kalbura. Insektet kanë zgjatime nën trupat e tyre në formë të
pirunëve të palosur. Kur ato të lëkunden dhe të ngriten, ky organ i hedhë ato në ajër dhe përpara sikur një kangur
i vogël. Milingonat Decetine i përdorin mandibulat e tyre si kurth për kapjen e inseketeve kundër këtij
manovrimi shumë efektivë. Kur milingona ushqim kërkuese të pranoj aromen e një insekti me antenat e saj, ajo
zë pritën, duke i hapur mandibulat e saj në 180 shkallë. I mbyllë dhëmbët e vogël në mandibulen e saj duke
shtypur në qiellëzen e sipërme. E kontrollon rrethinën e saj duke i lëvizur antenat e saj përpara. Pastaj milingona
ngadale i afrohet insektit. Kur antenat e saj e prekun atë, insekti i vogël është në distancë që dhëmbi i saj apikal
mund të arrijë atë. Kur milingona të ulë qiellëzen e saj, mandibula papritmas mbyllet me krismë dhe insekti
shtypet ndërmjet dhëmbëve sikur të ishte i ngulur.87
Milingonat e sipërpërmendura kurrë nuk u shkon huq gjahu i tyre, sepse ato i kanë mandibulat me
reflekset më të shpejta në botë.
Shpejtësia e përplasjes së qepallave të syve tonë është shumë e ngadalshme në krahasim me shpejtësinë
kafshuese të milingonës që ngre kurthen. Derisa hapja dhe mbyllja e qepallës arrinë rreth një të tretën e
sekondës, mandibulat e këtyre milingonave (Odontomachus bawi) veprojnë gati 100 herë më shpejtë. Goditja
më e shpejtë e vështruar ka zgjatur 0.33 milisekonda.88
Strukturat e mandibulës së milingonës që ngre kurthen janë përafërsishtë 1.8 milimetra të gjata. Në pjesët
e brendshme, është një qeskë e mbushur me ajër e lidhur për trake. Ky sistem siguron levizje jashtëzakonishtë të
shpejtë të dhëmbëve. Mandibula vepron sikur një kurth e vogël për minjë. Kur të gjuan, mandibula është
plotësishtë e hapur dhe e gatshme për t’u mbyllur në çdo kohë. Shpejtësia kafshuese ngadalsohet afër fundit të
procesit kafshues. Për të penguar që dhëmbët të godasin njëri tjetrin shumë fort, levizja e mandibulës
ngadalsohet me një sistem të veçantë muskulor.89
Është e pamundshme që mekanizmat e tillë për gjueti të jenë zhvilluar përmes evolucionit. Dmth, pa
dizajn të vetëdijshëm dhe rastësishtë.
E vërteta e vetme e pranueshme është se fuqia që i ka krijuar milingonat me të gjitha karakteristikat e tyre

59
të mrekullueshme dhe stilin e përsosur të jetës është All-llahu, i Cili është Sovran mbi tërë natyren dhe
universin.

60
 KONKLUZIONI

Ne ju kemi dhënë juve disa shembuj të efekteve të artit të krijimit të All-llahut në speciet e gjalla vetëm
disa centimetra të gjata. Është e drejtë të thuhet “disa shembuj” për shkak se ka qindra të tjerë, në lidhje me
milingonat, që mund të regjistrohen. Mirëpo, secili nga shembujt e regjistruar ne vete është një çështje për
refelktim të thellë.
Nuk duhet të harrohet se format e jetës ekzistojnë kudo në tokë. Jeta e dhënë nga All-llahu në milingonat
e vogëla, që kanë sistem të komplikuar dhe një rang të zgjeruar të aktiviteteve, është krijuar edhe për gjallesat që
jetojnë në çdo milimetër katror. Organizmat njëqelizor, insektet, shtazët e egra dhe bimët të gjitha janë të
krijuara me programim të përsosur, sikur milingonat.
Të gjitha këto mrekulli të krijimit janë gjëra për të cilat njerëzit as që mendojnë për to gjatë jetës së tyre
ditore, ose vetëm i shikojnë ato pa i kuptuar.
Me këtë libër, ne kemi tentuar që të largojmë mjegullën e thellë me të cilën shkenca shoqërore i mbulon
sytë e njerëzve. Qëllimi ynë është që përsëri t’u paraqesim dëshmi të ekzistencës së përjetshme të All-llahut
atyre që e kanë harruar Atë për shkak se kanë qenë tepër të preokupuar tërë jetën e tyre me çështje të botës, siç
janë punët, shtëpitë, dhe prokupimet financiare. Gjithashtu është qëllim i yni që t’iu japim atyre që mendojnë
për Atë, materiale të reja për të menduar. Këto dy detyra janë shumë të rëndësishme. Dhe si hap i madh drejt
përmbushjes së tyre, ne kemi analizuar në këtë tekst mrekullitë e krijimit, ashtu që i Ai i Cili është organizatori
prapa tyre të bëhet i njohur dhe i vlerësuar. All-llahu e shpjegon rëndësinë e kësaj në treguesin e vetëm tonin në
rrugën e drejtë, në Kur’an, si vijon:

Edhe tokën se si e kemi shtrirë, e në të kemi vendosur kodra përforcuese dhe kemi bërë që në të të
mbijnë gjithfarë bimësh të bukura. (I bëmë ashtu) Dëshmi të dukshme dhe përkujtuese për secilin njeri
që ka drejtuar mendjen (te Zoti). (Kaf: 7-8)

Qëllimi ynë është që lexuesit të mendojnë për porosinë e këtij libri si një porosi “që të vështrohet dhe
përkujtohet”. Prandaj, më mirë se të bëhemi të zhytur në problemet e shoqërisë që i ka kthyer shpinën e saj All-
llahut dhe e ka harruar Atë, lexuesi duhet thellë të mendoj për ekzistencn dhe fuqinë e All-llahut dhe duhet të
rirregulloj jetën e tij në përputhje me këtë të vërtetë.
All-llahu i ka krijuar të gjitha sendet që të bëhen të njohur me Atë. Ata që largohen prej Atij, pavarsishtë
nga kjo, meritojnë një dënim të madh.

61
 MASHTRIMI I EVULICIONIT

Teoria e evolucionit është filozofi dhe kuptim i botës që paraqet hipoteza e supozime të pavërteta dhe
skenare të imagjinuara për të spjeguar ekzistencën dhe origjinën e jetës në kushtet e rastësisë së thjeshtë. Rrënjet
e kësaj filozofie datojnë që nga antika dhe Greqia e lashtë.
Të gjitha filozefitë atesiste që mohojnë krijimin, në mënyrë direkte ose indirekte e përqafojnë dhe e
mbrojnë idenë e evolucionit. Kushtet e njëjta sot vlejnë për të gjitha ideologjitë dhe sistemet që janë armiqësore
ndaj religjionit.
Mendimi evolucionar është mbuluar në maskim shkencor para një shekulli e gjysmë për të arsyetuar
vetën. Megjithëse e shprehur si një teori e supozuar shkencore gjatë mesit të shekullit XIX, teoria, pavarsishtë
nga të gjitha efektet e mira të mbrojtësve të saj, deri tani nuk është verifikuar nga ndonjë zbulim ose
eksperiment shkencor. Me të vërtetë, “shumë shkenca” ne të cilat varet teoria aq shumë kanë demostruar dhe
vazhdojnë të demostrojnë vazhdimishtë se teoria në realitet nuk ka ndonjë meritë.
Eksperimentet laboratorike dhe llogaritjet e mundësisë absolutisht e kanë bërë të qartë se amino acidet
nga të cilat rrjedh jeta nuk kanë mund të formohen rastësishtë. Qeliza, që sipas evolucionistëve është besuar se
është shfaqur rastësishtë në kushte tokësore të pakontrolluar dhe primitive, ende nuk mund të sintetizohet edhe
në laboratoret më të sotisfikuara, me teknologji të lartë të shekullit XX. Asnjë “formë e vetme tranzitore”,
krijesa që është dashur të tregojnë evoluimin gradual të organizmave të avancuar nga organizmat primitivë siç
pretendon teoria e neo-Darvinizmit, nuk është gjendur ndokund në botë pavarësisht nga kërkimi më i
kujdesshëm dhe më i zgjatur në regjistrin e fosileve.
Duke u përpjekur që të mbledhin evidenca për evolucionin, evolucionistët padashur kanë provuar me
duart e tyre se evolucioni nuk ka mund të ndodhë fare!
Personi që fillimishtë e ka propozuar teorinë e evolucionit, kryesisht në formën që mbrohet sot, ishte një
biolog amater Anglez me emrin Charls Robert Darwin. Darwini së pari i publikoj idetë e tij në një libër të
quajtur Origjina e llojeve me anë të seleksionimit natyror në vitin 1859. Darvini në librin e tij pretendoj se të
gjitha gjallesat kanë pasur një paraardhës të përbashkët dhe se ato kanë evolvuar nga njëri në tjetrin me anë të
seleksionimit natyror. Ato që më së miri i janë përshtatur ambientit i kanë transferuar karakterisitikat e tyre në
gjeneratat pasuese, dhe duke u mbledhur nepër epoka të mëdha, këto kualitete të avancuara i kanë transformuar
individët në lloje plotësishtë të ndryshme nga paraardhësit e tyre. Kështu që njerëzit ishin produkti më i
zhvilluar i mekanizmit të seleksionimit natyror. Shkurtimisht, origjina e një specie ishte një specie tjetër.
Idetë imagjinare të Darvinit janë kapur dhe promovuar nga qarqe të caktuara politike dhe ideoligjike dhe
teoria u bë shumë e përhapur. Arsyeja kryesore ishte se niveli i njohurisë së atyre ditëve nuk ishte e mjaftueshme
për të zbuluar se skenaret e imagjinuara të Darwinit ishin fallse. Kur Darwini i parashtroj sugjerimet e veta,
diciplinat e gjenetikës, mikrobiologjisë dhe biokimisë nuk ekzistonin ende. Po të kishin ekzistuar, Darwini lehtë
do të kishte ditur se teoria e tij ishte plotësishtë joshkencore dhe kështu nuk do të tentonte që të avancoj
pretendimet e tilla të pakuptimta: të dhënat që përcaktojnë speciet tanimë ekzistojnë në gjene dhe është e
pamundshme që seleksionin natyror të prodhoj specie të reja duke i ndryshuar gjenet.
Derisa ndjehej jehona e librit të Darwinit, në vitin 1865 botanisti Austriak Gregor Mendel i zbuloi ligjet e
trashigimisë. Edhe pse pak të njohura përpara fundit të shekullit, zbulimi i Mandelit fitoj rëndësi të madhe në

62
fillim të viteve 1900 me lindjen e shkencës së gjenetikës. Më pas janë zbuluar strukturat e gjeneve dhe
kromozomeve. Zbulimi, në vitin 1950, i molekuls së ADN-së, që i bashkon të dhënat gjenetike, e vuri teorinë e
evolucionit në krizë të thellë, për shkak se origjina e sasisë së pamasë të të dhënave në ADN nuk do të mund të
shpjegohet me ndodhi të rastësishme.
Përveç të gjitha këtyre zhvillimeve shkencore, asnjë formë kalimtare, të cilat është supozuar të tregojnë
evoluimin gradual të organizmave të gjallë nga speciet primitive në ato të avancuara, kurrë nuk janë gjetur
pavarësishtë nga vitet e kërkimeve.
Këto zhvillime duhet të kenë rezultuar që teoria e Darwinit të hudhet në plehrat e historisë. Mirëpo, nuk
është hedhur, sepse qarqe të caktuara insistuan në rishikimin, rinovimin dhe ringritjen në platëformë shkencore
të kësaj teorie. Këto përpjekje marrin kuptim vetëm nëse ne kuptojmë se pas teorisë shtrihen më parë synimet
ieologjike sesa ato shkencore.
Megjithatë, disa qarqe që besuan në domosdoshmërinë e përkrahjes së një teorie që ka arritur në gjendje
pa rrugëdalje, shpejt vendosen një model të ri. Emri i këtij modeli të ri ishte neo-Darwinizmi. Sipas kësaj teorie,
speciet kanë evolvuar si rezultat i mutacioneve, ndryshimeve të vogëla në gjenet e tyre, dhe më të
përshtatëshmit mbijetuan përmes mekanizmit të seleksionit natyror. Mirëpo, kur është provuar se mekanizmat e
propozuar nga neo-Darwinizmi ishin të pavlera dhe ndryshimet e vogëla nuk ishin të mjaftueshme për formimin
e gjallesave, evolucionistët shkuan që të kërkojnë modele të reja. Ata dolen me një pretendim të ri të quajtur
“ekuilibri i ndërprerë” që nuk mështetet në ndonjë bazë shkencore ose logjike. Ky model konsideron se gjallesat
papritur kanë evolvuar në specie tjera pa ndonjë formë kalimtare. Me fjalë tjera, speciet pa “paraardhës”
evolvues janë paraqitur papritmas. Kjo ishte një menyrë e përshkrimit të krijimit, sadoqë evolucionistë nuk
dëshirojnë të pranojnë këtë. Ata tentuan që të mbulojnë atë me skenare të pakuptueshme. P.sh, ata thanë se zogu
i parë në histori ka mundur papritur në mënyrë të pashpjegueshme të shfaqet nga veza zvarranike. Teoria e njëjtë
gjithashtu konsideronte se shtazët tokësore mishëngrënse kanë mund të bëhen balena të mëdha, duke kaluar një
transformim të papritur dhe të plotë.
Këto deklarata, plotësishtë i kundërshtojnë të gjitha rregullat e gjenetikës, biofizikës dhe biokimisë dhe
janë po aq shkencore sa mund të jetë tregimi i bukur për bretkosën që u kthye në princ! Megjithatë, duke qenë të
shqetësuar me krizat në të cilat ishte pohimi neo-Darwinist, disa paleontologë evolucionistë e përqafuan këtë
teori, që ishte akoma më e çuditshme dhe e pamundur se vetë neo-Darwinismi.
Qellimi i vetëm i këtij modeli ishte që të jap një shpjegim për mospërputhjet në regjistrat e fosileve, që
modelet e neo-Darwinizmit nuk ka mund të shpjegonin. Mirëpo, është krejtësishtë e palogjikshme përpjekja për
të shpjeguar shpjeguar boshllëqet fosilore në evolucionin e zogjve me thënien se "zogu doli krejt papritur prej
një veze zvarraniku", sepse vetë evolucionistët pranojnë se evoluimi i nj. specie n.
mospërputhja në regjistrin e fosileve të evolucionit të zogjëve me një deklaratë se “një zog u shfaq
papritur nga një ve zvarranike”, sepse, me vetë pranimin e evolucionistëve, evolvimi i specieve në specie tjera
kërkon një ndryshim të madh dhe përparimtar në kodin gjenetik. Mirëpo, asnjë mutacion çfardoqoftë nuk mund
të përmirësoj kodin gjenetik ose të shtoj të dhëna të reja në të. Mutacionet vetëm çrregullojnë kodin gjenetik.
Kështu që, “mutacionet vigane” të imagjinuara nga modeli i ekulibrit të ndërprerë, mund të shkaktonte vetëm
dëmtime dhe reduktime “vigane” në kodin gjenetik.
Teoria e ekuilibrit të ndërprerë qartësishtë ishte vetëm një produkt i imagjinatës. Pavarsishtë nga kjo e
vërtetë e qartë, mbrojtësit e evolucionit nuk kanë hezituar që të nderojnë këtë teori. Fakti se modeli i evolucionit

63
i propozuar nga Darwini nuk ka mund të provohen nga regjistri i fosileve i detyroj ata që të bëjnë këtë. Darwini
pretendoj se speciet kanë kaluar një ndryshim gradual, që ka bërë të nevojshme ekzistimin e anomalive gjysmë
zog/gjysmë zvarranik ose gjysmë peshk/gjysmë zvarranik. Mirëpo, as një prej këtyre “formave kalimtare” nuk
është gjetur pavarsisht nga studimet e gjëra të evolucionistëve dhe qindra mijra fosileve që janë zhgroposur.
Evolucionistët janë kapur në modelin e ekuilibrit të ndërprerë me shpresë të fshehjes së këtij dështimi të
plotë me fosilet. Siç kemi deklaruar më parë, ishte shumë e qartë që kjo teori është një fantazi, ashtu që shumë
shpejt u vetë konsuma. Modeli i ekuilibrit të ndërprerë kurrë nuk është paraqitur si model i qëndrueshëm, por
më parë është përdorur si një shpëtim në rastet që thjeshtë nuk është përshtatur modeli i evoluimit gradual.
Pasiqë evolucionistët sot e kuptojnë se organet komplekse siç janë sytë, krahët, mushkritë, truri dhe tjerat
qartësishtë e kundërshtojnë modelin e evoluimit gradual, në këto pika të veçanta ata janë të detyruar që të marrin
mburojë në interpretimet fantastike të modeli të ekuilibrit të theksuar.

A ekziston ndonjë regjistër i fosileve që do

të verifikonte teorinë e evolucionit?
Teoria e evolucionit pretendon se evolvimi i specieve në specie tjera zhvillohet gradualishtë, hap pas hapi
gjatë miliona viteve. Konkluzioni logjik i nxjerrur nga pretendimi i tillë është se organizmat e gjalla monsturoze
të quajtura “forma kalimtare” duhet të kenë jetuar gjatë këtyre periudhave kalimtare. Meqë evolucionistët
vlerësojnë se të gjitha gjërat e gjalla kanë evolvuar nga njëra tjetra, hap pas hapi, numri i shumllojshmërisë së
këtyre formave kalimtare duhet të ketë qenë me miliona.
Nëse krijesat e tilla kanë jetuar me të vërtetë, atëherë ne duhet të shohim mbetjet e tyre në çdo vend. Në
fakt, nëse kjo tezë është e saktë, numri i formave ndërmjetëse kalimtare duhet të jetë edhe më i madh se numri i
llojeve të shtazëve të gjalla sot dhe mbetjet fosilore të tyre duhet të jenë të bollshme nëpër botë.
Që nga Darwin, evolucionistët kanë kërkuar për fosile e rezultatet për ata kanë qenë një zhgënjim
shkatërrimtar. Askund në botë – as në tokë e as në thellësitë e detit – kurrë nuk është zbuluar ndonjë formë
ndërmjetëse kalimtare midis dy specieve.
Vetë Darwini ishte mjaft i vetëdijshëm për mungesën e formave të tilla kalimtare. Ai shpresonte se ato do
të gjinden në të ardhmen. Megjithë shpresën e tij, ai e kuptonte se pengesa më e madhe për teorinë e tij ishte
pikërishtë mungesa e këtyre formave kalimtare. Prandaj, në librin e tij Origjina e llojeve, ai ka shkruar:
N.q.s speciet kanë rrjedhur nga speciet tjera me anë të ndryshimit gradual, atëherë përse ne nuk gjejmë
asgjëkundi forma kalimtare? Pse e tërë natyra nuk është në konfuzion, ne vend të saj speciet janë, siç i shohim
ne, të përcaktuara mirë?… Por, sipas kësaj teorie forma të panumërta kalimtare duhet të kenë ekzistuar, atëherë
pse nuk i gjejmë ne ato në koren e tokës?… Por në rajonet ndërmjetëse, që kanë kushte të ndërmjetëshme të
jetës, pse ne sot nuk gjejmë varietete të ndërmjetme? Këto vështirësi për një kohë të gjatë më kanë habitur.90
Darwini kishte të drejtë për t’u bërë merak. Problemi i ka mërzitur edhe evolucionistët tjerë. Paleontologu
i njohur anglez, Derek V. Ager, e pranon këtë fakt shqetësues:

Tek analizojmë me detaje regjistrat e fosileve qoftë në nivelin klasor apo të llojeve, hasim
vazhdimisht po me të njëjtën të vërtetë: Shohim grupe që nuk janë të zhvilluara me evoluim të pjesshëm
por janë formuar (krijuar) në një çast në sipërfaqë të tokës.91
Zbrazëtirat në regjistrin e fosileve nuk mund të shpjegohet me anë të pamjeve të menduara se nuk janë

64
zhgroposur mjaft fosile dhe se këto fosile që mungojnë një ditë do të gjinden. Një palenontolog tjetër, T. Neville
George, e shpjegon arsyen:
Nuk ka më nevojë që të shfajsohemi për varfërinë e të dhënave fosile. Në një farë mënyre koleksioni
është bërë mjaft i pasur gati në mënyrë të pakontrollueshme dhe zbulimi lë pas bashkimin… Megjithatë, të
dhënat fosile vazhdojnë të përbëhen kryesisht nga boshllëqet.92

Jeta u shfaq në tokë papritur dhe në forma komplekse

Kur është testuar shtresa gjeologjike tokësore dhe të dhënat fosile, është parë se organizmat e gjallë janë
shfaqur njëkohësisht. Shtresa më e vjetër e tokës në të cilën janë gjetur fosilet e krijesave të gjalla është ajo e
“Kambrianit”, që ka një moshë të vlerësuar 530-520 milion vjeçare.
Gjallesat e gjetura në shtresat që i përkasin periudhës Kambriane shfaqen në të dhënat fosile papritmas,
pa ndonjë paraardhës para-ekzistues. Mozaiku i larmishëm i organizmave të gjallë i përbërë prej një numri kaq
të madh qeniesh komplekse është shfaqur kaq papritur, saqë kjo ndodhi e mrekullueshme në literaturën
shkencore është quajtur “shpërthimi Kambrian”.
Shumica e formave të zbuluara në këtë shtresë kanë sisteme të ndërlikuara si sy, velëza, sisteme
qarkullimi dhe struktura fiziologjike të avancuara, etj. Nuk ka asnjë shenjë në të dhënat fosile që indikon se këto
organizma kanë pasur ndonjë paraardhës. Richard Monastersky, editori i revistës shkenca e tokës, thotë për
shfaqjen e papritur të specieve të gjalla:
Pesëqind milion vjet më parë u shfaqën papritur format komplekse të kafshëve që ne i shohim sot. Ky
moment, mu në fillimin e periudhen Kambriane, 550 milion vjet më parë, shënon shpërthimin evolutiv që
mbushi detet me krijesat e para komplekse të botës. Numri i madh i kafshëve të sotme ka qenë i pranishëm që
në Kambrianin e hershëm dhe ato ishin të ndara mirë nga njëra tjetra, ashtu siç janë sot.93
Të paafftë që të gjejnë përgjigje ndaj pyetjes se si toka është vërshuar me mijëra specie të ndryshme të
kafshëve, evolucionistët parashtrojnë një periudhë të imagjinuar prej 20 miliona vitësh para periudhës
Kambriane për të shpjeguar se si jeta ka filluar dhe “e panjohura ka ndodhur”. Kjo periudhë quhet “boshllëku
evolucionar”. Për të nuk është gjetur kurrë ndonjë evidencë dhe koncepti edhe sot është ende i paqartë dhe i
padefinuar në mënyrë të përshtatshme.
Në vitin 1984, jovertebror të panumërta komplekse janë zhgroposur në Chengjiang, filluar në rrafshnaltën
e Junanin qendror në fshatin e lartë të Kinës jugperendimore. Midis tyre ishin trilobitet, tani të zhdukur, por jo
më pak kompleks në strukturë sesa ndonjë jovertebror modern.
Paleontologu evolucionistë Suedez, Stefan Bengston, e shpjegon situatën si vijon:
Nëse ndonjë ndodhi në historinë e jetës i përgjanë miteve të krijimit të njëriut, atëherë është ky
shumfishim i papritur i jetës detare kur organizmat shumëqelizor dolen si aktorë dominues në ekologji dhe
evolucion. Hetuese (dhe ngatërruese) për Darwinin, kjo ndodhi ende po na verbon.94
Paraqitja e papritur e këtyre gjallesave komplekse pa paraardhës nuk është më pak hetuese (dhe
ngatërruese) për evolucionistët sot sesa që ishte për Darwinin para 135 vitesh. Përafërsisht për një shekull e
gjysmë, ata nuk kanë përparuar as një hap përtej pikës në të cilën është ndalur Darwini.
Siç mund të shihet, të dhënat fosile tregojnë se gjallesat nuk evolvuan nga format primitive në ato më të
avancuara, por ato u shfaqën të gjitha njëherësh dhe në gjendje të përsosur. Mungesa e formave kalimtare nuk
është e veçnatë për periudhën Kambriane. Kurrë nuk është gjetur as një formë kalimtare e vetme që verifikon

65
“avancimin” e supozuar evolucionar të vertebrorëve – nga peshku deri te amfibët, zvarranikët, zogjët dhe
gjitarët. Çdo specie e gjallë në të dhënat fosile shfaqet në mënyrë të menjëhershme dhe në formen e tij të
tanishme, i përsosur dhe komplet.
Pra, gjallesat nuk erdhën në ekzistencë nga evolucionit. Ato u krijuan.

66
 FALSIFIKIMET E EVOLUCIONIT

Mashtrimet në vizatime
Të dhënat fosile janë burimi kryesor për ata që kërkojnë evidencë për teorinë e evolucionit. Kur të
kontrollohet me kujdes dhe pa paragjykim, të dhënat fosile më parë e hedhin poshtë teorinë e evolucionit se sa
që e përkrahin atë. Megjithatë, interpetimet e mashtruese të fosileve nga evolucionistët dhe përfaqësimi i tyre
me paragjykime ndaj publikut u ka dhënë shumë njerëzve përshtypjen se të dhënat fosile me të vërtetë e
përkrahin teorinë e evolucionit.
Ndjeshmëria e disa zbulimeve në të dhënat fosile ndaj të gjitha llojeve të interpretimeve është ajo që më
së miri u shërben qëllimeve të evolucionistëve. Fosilet e zhgroposura në të shumtën e rasteve janë të
pakënaqshme për identifikim të besueshëm. Ato zakonishtë përbëhen prej pjesëve të kockave të shpërndara dhe
të pakompletuara. Për këtë arsye, është shumë e lehtë që të shtrembërohen të dhënat e disponueshme dhe që t’i
përdorin ato siç dëshirojnë. Jo çuditërishtë për të konfirmuar tezat e evolucionit. Meqë njerëzit lehtë
influencohen nga të dhënat vizuale, këto modele të rikonstrukturara në mënyrë të imagjinueshme përdoren për
të bindur ata se krijesat e rikonstrukturara me të vërtetë kanë ekzistuar në të kaluarën.
Hulumtuesit evolucionistë vizatojnë krijesa të imagjinuara sikur njerëz, zakonishtë duke ekspozuar nga
një dhëmb i vetëm, ose një pjesë e mandibulave ose një humerus, dhe i paraqesin ato publikut në një mënyrë
sensacionale sikur ato të kishin lidhje në evoluimin e njeriut. Këto vizatime kanë luajtur një rol të madhë në
vendosjen e imazhit të “njeriut primitiv” në mendjet e shumë njerëzve.
Këto studime të bazuara në mbetjet e kockave vetëm zbulojnë vetitë shumë të përgjithshme të krijesës që
i përkasin. Detajet dalluese janë prezente në indet e buta që zhduken shpejt me kohë. Me interpretim spekulativ
të indeve të buta, çdo gjë bëhet e mundshme brenda kufinjëve të imagjinatës së përsonit që i prodhon ato. Earnst
A. Hooten nga Universiteti i Harvardit e shpjegon kështu situatën:
Të përpiqesh të ribësh pamjen e jashtme është një ndërmarrje akoma më e rrezikshme. Buzët, sytë, veshët dhe
maja e hundës nuk lënë ndonjë veçori në pjesët kockore poshtë tyre. Ju me të njëjtën lehtësi mund të modeloni mbi një
kafkë neandertali karakteristikat e një shimpanzeje ose linjat e një filozofi. Këto rindërtime të llojeve të hershme të
njeriut kanë shumë pak vlerë shkencore dhe shërbejnë vetëm për të çorientuar publikun. Prandaj mos u besoni
rindërtimeve.95

Studimet e bëra për të fabrikuar fosile false

Të paaftë që të gjejnë evidencë të vlefshme në të dhënat fosile për teorin e evolucionit, disa evolucionistë
janë përpjekur që t’i fabrikojnë vetë. Këto përpjekje, që kanë qenë të përfshira edhe në enciklopedi nën titullin
“falsifikimet e evolucionit”, janë treguesit më të mdhenjë se teoria e evolucionit është një ideologji dhe filozofi
që evolucionistët janë në përpjekje të madhe për të mbrojtur. Dy prej këtyre falsifikimeve më skandaloze dhe të
më njohura janë përshkruar më poshtë.

Njeriu i Piltdounit
Një doktor i njohur dhe një paleo-antropolog i shquar, Charles Dawson, deklaroi në vitin 1912 se kishte
gjetur një kockë nofulle dhe një fragment kafke në një gropë, në Piltdaun, Angli. Megjithëse kocka e nofullës

67
anonte më shumë nga ajo e majmunit, ndërsa dhëmbët dhe kafka ishin si ato të njeriut, këto mostra të menduara
si 500 mijë vjeçare u etiketuan me emrin "Njeriu i Piltdaunit" dhe u paraqitën në disa muze si prova absolute të
evoluimit të njeriut. Për më shumë se 40 vjet, shumë artikuj shkencorë u shkruan për Njeriun e Piltdaunit si dhe
u bënë shumë interpretime dhe piktura, kurse fosilet paraqiteshin si një argument i rëndësishëm i evoluimit të
njeriut. Në vitin 1949, shkencëtaret edhe një herë e kontrolluan fosilin dhe konkluduan se “fosili” ishte një
falsifikim i paramenduar që përbëhej prej kafkës së njeriut dhe nofullës së orangutangut. Duke përdorur
metoden e moshën sipas fluorit, hulumtuesit zbuluan se kockë ishte vetëm disa mijëra vite e vjetër. Dhëmbët në
nofull, që i përkiste orangutanit, ishin rregulluar në mënyrë artificiale në të, gjithashtu edhe veglat “primitive” të
zbuluara së bashku me fosilet ishte thjesht një imitacion i mprehur me pajisje hekuri. Ky falsifikim u bë publik
në vitin 1953 në analizën e hollësishme të bërë nga Oakley, Weiner dhe Clark. Kafka i përkiste një njeriu 500
vjeçar, ndërsa kocka e nofullës i përkiste një majmuni të ngordhur pak kohë më parë. Dhëmbët ishin rregulluar
më vonë dhe i ishin shtuar nofullës. Bashkimet ishin bërë në atë mënyrë që të dukeshin si ato të njeriut. Pastaj të
gjitha pjesët ishin veshur me dikromat potasiumi për t’i dhënë një pamje të vjetër. Kjo veshje u zhduk kur ato u
zhytën në acid. Le Gros Klark, i cili bënte pjesë në grupin që nxori në shesh mashtrimin, nuk mundi ta fshehë
habinë e tij për këtë situatë dhe tha:
Provat e gërvishtjeve artificiale binin menjëherë në sy. Në të vërtetë ato dukeshin kaq qartë saqë çdokush mund
të pyesë: Si është e mundur që kjo t’i shpëtonte vëzhgimeve të mëparshme?96

Njeriu i Nebraskës
Jemi në vitin 1922, Henry Fairfield Osborn, menaxheri i Muzeut Amerikan të Historisë së Natyrës
deklaroi se kishte zbuluar në Nebraskën perëndimore fosilin e një dhëmballe, e cila i përkiste periudhës së
Pliocenit. Për këtë dhëmb u pohua se kishte karakteristikat e atij të njeriut dhe majmunit. Argumentimet
shkencore filluan dhe sipas disa interpretimeve ky dhëmb i përkiste Pitekantropus Erektus, ndërsa sipas disa të
tjerëve ky dhëmb ishte më afër njerëzve. Fosili që ngriti një debat të zjarrtë, u quajt "Njeriu i Nebraskës". Atij iu
dha menjëherë një “emër shkencor”: “Hesperopitekus Haroldkuki”.
Shumë autoritete e mbështetën Osbornin. Duke u bazuar në këtë dhëmb të vetëm, u bë rindërtimi i kokës
dhe trupit të Njeriut të Nebraskës. Për më tepër, Njeriu i Nebraskës u vizatua bashkë me gruan dhe fëmijët e tij,
si një familje e tërë në natyrë.
Në 1927 u gjetën pjesë të tjera të skeletit. Sipas këtyre copave të zbuluara së fundi, dhëmbi nuk i përkiste
një njeriu e as një majmuni. U zbulua se ai i përkiste një specie të zhdukur derri të egër amerikan të quajtur
Prostenops.

A rrjedhin njeriu dhe majmuni nga i njëjti paraardhës?

Sipas pretendimeve të teorisë së evolucionit, njeriu dhe majmunët modern kanë paraardhës të përbashkët.
Këto krijesa evolvuan me kohë e disa prej tyre u bënë majmunët e sotëm, derisa një grup tjetër që pasoj një degë
tjetër të evolucionit u bënë njerëzit e sotëm. Evolucionistët e quajnë të ashtuquajturin stërgjyshin e parë të
njeriut dhe të majmunëve Australopitek, që do të thotë "majmuni i Afrikës së jugut". Australopitekët, që nuk
janë gjë tjetër veçse një specie e vjetër majmunësh të zhdukur, kanë ekzistuar në disa lloje. Disa kanë pasur
struktura të ndërtuara mirë, ndërsa disa të tjerë kanë qenë të vegjël dhe me shtat të hollë.
Evolucionistët e klasifikojnë fazën tjetër të evolucionit të njeriut si "homo", "njeri". Sipas evolucionistëve

68
gjallesat në serinë homo janë më të zhvilluara se Australopiteku dhe jo shumë të ndryshëm nga njeriu modern.
Njeriu i sotëm, Homo Sapiens, thuhet se ka formuar fazën e fundit të këtij evolucioni.
Fakti i çështjes është se qeniet e quajtura Australopitek në këtë skenar imagjinar të fabrikuar nga
evolucionistët me të vërtetë janë majmunë të zhdukur, dhe qeniet në seritë Homo janë anëtar të racave të
ndryshme njerëzore që kanë jetuar në të kaluarën dhe pastaj janë zhdukur. Evolucionistët rregullojnë fosile të
ndryshme të njerëzve dhe të majmunëve në një formë renditje nga më të vogëlat deri të mëdhat për të formuar
një skemë të “evoluimit të njeriut”. Mirëpo, hulumtimi ka vërtetuar se këto fosile në asnjë menyrë nuk
nënkuptojnë një proces evolucionar dhe disa prej këtyre paraardhësve të supozuar të njeriut ishin majmun
ndërsa disa prej tyre ishin njerëz.
Tani, le të shikojmë Australopitekun, që përfaqëson për evolucionistët fazen e parë të skemës së evoluimit
të njeriut.

Australopitekët: majmun të zhdukur

Evolucionistët pretendojnë se Australopitekët janë paraardhësit më primitivë të njeriut modern. Këta janë
një specie e vjetër me strukturen e kokës dhe kafkës të ngjashme me atë të majmunëve modern, por me
kapacitet më të vogël të kafkës. Sipas pretendimeve të evolucionistëve, këto krijesa kanë një veti shumë të
rëndësishme që i vërteton ata si paraardhës të njeriut: ishin dykëmbësh.
Lëvizjet e majmunëve dhe njeriut janë plotësisht të ndryshme. Qeniet njerëzore janë të vetmet krijesa të
gjalla që levizin në mënyrë të lirë në të dy këmbët. Disa shtazë tjera kanë një aftësi të kufizuar që të lëvizin në
këtë mënyrë, por ato kanë sekelete të kërrusura.
Sipas evolucionistëve, këto gjallesa të quajtura Australopitekët kanë pasur aftësinë që të levizin në një
pozitë të kërrusur më shumë sesa në pozitë të drejtë sikur njerëzit. Edhe kjo ecje e kufizuar me dy këmbë ishte e
mjaftueshme që të inkurajoj evolucionistët që të projektojnë në këto krijesa se ato ishin paraardhësit e njeriut.
Mirëpo, evidenca e parë që i kundërshton supozimet e evolucionistëve se Australopitekët ishin me dy
këmbë vjen nga vetë evolucionistët. Studime të hollësishme të bëra në fosilet e Australopitekut në mesin e
viteve 1970, Charles E. Oxnard e krahasoj strukturen skeletore të Australopitekut me atë të oranguanëve
modern:
Një pjesë e rëndësishme e mendimit praktik të sotëm për evoluimin e njeriut është bazuar në studimet e
dhëmbëve, nofullave dhe pjesëve të kafkës së fosileve të australopitekëve. Të gjitha këto indikojnë se lidhja e
afërt e australopitekëve me racen njerëzore mund të mos jetë e vërtetë. Të gjitha këto fosile janë të ndryshme
nga gorillat, shimpanzat dhe njeriu. Të studiuara si një grup, australopitekët duken më shumë sikur orangutana.
97
Ajo që më të vërtetë i ngatërroj evolucionistët ishte zbulimi se Australopitekët nuk kanë mundur të levizin
në dy këmbë dhe me pozitë të kërrusur. Fizikishtë do të ishte shumë joefektive për Australopitekët, gjoja
dykëmbor por me ecje të kërrusur, që të levizin në atë mënyrë për shkak të energjisë së madhe të nevojshme që
do të kërkohej. Me anë të stimulimeve kompjuterike të kryera në vitin 1996, paleo-antropologu anglez Robin
Crompton gjithashtu vërtetoj se një ecje e tillë “e kombinuar” ishte e pamundshme. Cromptoni arriti
konkluzionin vijues: një gjallesë mund të levizë ose drejtë ose me të katërkëmbët. Një lloj i ecjes së mesme nuk
mund të mbështetet për periudha të gjata për shkak të shpenzimit të jashtëzakonshëm të energjisë. Kjo
nënkupton se Austalopitekët nuk kanë mundur që të jenë edhe dy këmbësh dhe të kenë pozitë të ecjes së

69
kërrusur.
Pothuajse studimi më i rëndësishëm që vërteton se Austalopiteku nuk ka mund të jetë dykambësh është
bërë në vitin 1994 nga anatomisti hulumtues Fred Spoor dhe ekipi i tij në Departamentin e Anatomisë së Njeriut
dhe Biologjisë qelizore në Universitetin e Liverpulit, Angli. Grupi kreu studime për dykëmbshmërinë e fosileve
të gjallesave. Hulumtimi i tyre shqyrtoj mekanizmin e balancit të padashje të gjetur në kërmillin e veshit, dhe
zbulimet treguan në mënyrë bindëse se Austalopiteku nuk ka mund të jetë dykëmbësh. Kjo pengoj çdo
pretendim se Australopiteku ka qenë sikur njeri.

Seritë homo: qenie të vërteta njerëzore

Hapi tjetër në evoluimin imagjinar të njeriut është “Homo”, dmth, seria e njeriut. Këto gjallesa janë njerëz
që nuk ndryshojnë nga njeriu modern, por që kanë disa dallime racore. Duke u përpjekur për të ekzagjeruar këto
dallime, evolucionistët i paraqitën këta njerëz jo si një “racë” e njeriut modern por si një “specie” tjetër. Mirëpo,
siç do të shohim, njerëzit në serinë Homo nuk janë asgjë tjetër përveç lloje të zakonshme racore të njeriut.
Sipas skemave të fantazuara të evolucionistëve, evolucioni i brendshëm i specieve homo (njeri) është si
më poshtë: I pari Homo Erektus, pastaj Homo Sapiens Arkaik, pastaj Njeriu i Neandertalit, më pas Njeriu i
Kromanjonit dhe në fund njeriu modern.
Pavarësishtë nga pretendimet e evolucionistëve në të kundërten, të gjitha këto “specie” që i numruam më
sipër janë vetëm raca origjinale njerëzore. Le të ekzaminojmë në fillim Homo Erektus, i cili mbahet si specia
humane më primitive.
Evidenca më goditëse që tregon se Homo erektus nuk është specie “primitive” është fosili i “djalit të
Turkanës”, një nga eshtrat më të vjetër të Homo erektusit. Eshtë konfirmuar se fosili ishte i një djali 12 vjeçar, i
cili në moshën e adoleshencës do të kishte qenë 1.83 m i gjatë. Struktura e drejtë e skeletit të fosilit nuk është e
ndryshme nga ajo e njeriut modern. Struktuar e tij skeletore e gjatë dhe e dobët plotësishtë përputhet me atë të
njerëzve që jetojnë në zona tropikale në ditët tona. Ky fosil është një nga evidencat më të shkëlqyera se Homo
erektus është thjeshtë një mostër tjetër e racës moderne njerëzore. Paleo-antropologu evolucionistë Richard
Leakey i krahason Homo erektusin dhe njeriun modern si më poshtë:
Gjithashtu mund të vërehen ndryshime në formën e kafkës, në gradën e daljes së fytyrës, në trashësinë e
vetullave e kështu me radhë. Këto diferenca janë jo më shumë të theksuara se ato që dallohen midis racave të
ndryshme të njerëzve të sotëm. Këto ndryshime biologjike shfaqen kur popullatat ndahen gjeografikisht nga njëra-
tjetra për një periudhë të gjatë kohore.98
Leakey mendon të thotë se dallimet ndërmjet Homo erektusit dhe neve nuk janë më të mëdha se dallimet
ndërmjet zezakëve dhe eskimezëve. Vetitë kafkore të Homo erektusit kanë rezultuar nga forma e të ushqyerit të
tyre, emigrimeve gjenetike dhe nga mos bashkimi me racat tjera njerëzore për një periudhë të gjatë kohore.
Një pjesë tjetër e fortë e evidencës se Homo erektusi nuk është një specie “primitive” është se fosilet e
kësaj specie që janë zhgroposur janë të vjetra njezët e shtatë mijë vjetë dhe trembëdhejtë mijë vjetë. Sipas një
artikulli të publikuar në Time – që nuk është një botim periodik shkencor, por megjithatë ka pasë një efekt të
gjërë në botën e shkencës – fosilet e Homo erektusit të vjetra njëzet e shtatë mijë vite janë gjetur në ishullin
Java. Në kënetën Kou në Australi janë gjetur fosilet trembëdhjetë mijë vjeçare që i birërojnë karakterisitikat e
Homo sapiensit dhe Homo erektusit. Të gjitha këto fosile demostrojnë se Homo erektusi ka vazhduar të jetojë
deri në kohërat e afërta me tonat dhe nuk ishin asgjë tjetër përveç një racë njerëzore që është varrosur që nga

70
atëherë në histori.

Homo Sapiens Arkaiku dhe njeriu i Neandertalit,

Homo Sapiens Arkaik është në skemën imagjinare të evolucionit hallka e fundit para njeriut të sotëm. Në
fakt, evolucionistët nuk kanë shumë për të thënë për këtë njeri, sepse ka vetëm ndryshime minimale midis tij
dhe njeriut modern. Disa kërkues thonë se përfaqësues të kësaj race jetojnë akoma sot; për këtë marrin si
shembull Aborigjenët në Australi. Ashtu si Homo Sapiensi, Aborigjenët kanë vetulla të trasha e të dala, strukturë
nofulle të pjerrët nga brenda dhe vëllim kafke pak më të vogël. Për më tepër, zbulime të tjera kanë përmendur se
deri vonë njerëz të tillë kanë jetuar në Hungari dhe në disa pjesë të Italisë.
Evolucionistët i theksojnë fosilet e njeriut të zhgroposura në luginën Neander të Holandës që është
quajtur njeriu i neandertalit. Shumë kërkime të kohëve të fundit e përcaktojnë njeriun e Neandertalit si
nënspecie të njeriut modern dhe e quajnë atë "Homo Sapiens Neandertal". Është përcaktuar se kjo racë ka jetuar
bashkë me njerëzit moder, në të njëjtën kohë dhe në zona të njëjta. Zbulimet dëshmojnë se Neandertali i varroste
të vdekurit e tij, përdorte vegla muzikore dhe kishte përngjasime kulturore me Homo Sapiens Sapiensin që
jetonte në të njëjtën periudhë. Tërësishtë struktura moderne e kafkës dhe e skeletit të fosileve të Neandertalit
nuk janë të hapura ndaj ndonjë spekulimi. Një autoritet i shquar në këtë fushë, Erik Trinkaus, paleo-antropolog
nga universiteti i New Mexico, shkruan:
Krahasimet e detajuara të mbetjeve skeletore të Neandertalit me ato të njerëzve modernë kanë treguar se nuk ka
asgjë tek anatomia e Neandertalit që tregon përfundimisht se aftësitë e tij lëvizëse, manipuluese, intelektuale apo
linguistike janë më pak të zhvilluara nga ato të njerëzve modernë.99
Në fakt, Neandertalët kanë pasë edhe disa përparsi “evolucionare” ndaj njeriut modern. Kapaciteti kafkor
i Neanderalëve ishte më i madhe se ai i njëriut modern dhe ata ishin më të fuqishëm dhe më muskulator sesa
jemi ne. Trinkausi shton: “një prej vetive më karakterisitike të Neandertalëve është vëllimshmëria e ekzagjeruar
e kockave kryesore dhe të gjymëtyrëve të tyre. Të gjitha kockat e ruajtura sugjerojnë një forcë rrallë të arritur
nga njerëzit modern. Gjithashtu, kjo fuqi nuk paraqitet vetëm midis meshkujve të rritur, siç mund të
parashikohet, por është evidente në femrat e rritura, adoloshentët, e edhe në fëmijë.”
Më saktësishtë, Neandertalët janë një racë e veçantë njerëzore që me kohë është asimiluar me racat tjera.
Të gjithë këta faktorë tregojnë se skenari i “evoluimit të njeriut” i fabrikuar nga evolucionistët është një
histori e trilluar e imagjinatës së tyre, dhe se njerëzit gjithmonë kanë qenë njerëz e majmunët gjithmonë
majmunë.

A mund jeta të rrjedh nga rastësia siç pretendojnë evolucionistët?

Teoria e evolucionit konsideron se jeta filloj me një qelizë të formuar rastësishtë nën kushtet primitive të
tokës. Prandaj le të shqyrtojmë përbërjen e qelizës me krahasim të thjeshtë për të treguar se sa iracionale është
që t’i përshkruhet ekzistenca e qëlizës – një strukturë që ende mbanë misterien e saj në shumë referime, edhe në
kohën kur ne jemi gati në shekullin e XXI - fenomeneve natyrore dhe rastësisë.
Me të gjitha sistemet e saj operative, sistemet e komunikimit, transportimit dhe administrimit, qeliza nuk
është më pak komplekse sesa një qytet. Ajo përmban sisteme që prodhojnë energjinë që përdoret nga vetë
qeliza, fabrika të prodhimit të enzimave dhe hormoneve të domosdoshme për jetën, një seri të dhënash ku i
gjithë informacioni i nevojshëm për të gjitha procedurat e riprodhimit është i regjistruar, sisteme komplekse

71
transportimi dhe tuba për bartjen e materialeve të papërpunuara dhe produkteve nga një vend në tjetrin,
laboratorë të avancuar dhe rafineri për zbërthimin e materialeve të papërpunuara në pjesë të dobishme,
membranë të specializuar në kontrollimin e hyrjes dhe daljes së materialeve etj. Këto që përmendëm përbëjnë
vetëm një pjesë të vogël të këtij sistemi kompleks të jashtëzakonshëm.
Larg nga të qenurit e formuar nën kushtet primitive të tokës, qeliza, që në përbërjen dhe mekanizmin e saj
është aq komplekse, nuk mund të sitetizohet bile as në laboratoret më të sofistikuara të ditëve tona. Edhe me
përdorimin e amino acideve, në ndërtimin e blloqeve të qelizës, nuk është e mundshme që të prodhohet më
shumë se një organele e vetëm e qelizës, siç është mitokondria ose ribozomet, e shumë më pak e tërë qeliza.
Qeliza e parë e pretenduar se është prodhuar nga rastësia evolucionare është më shumë si një histori e trilluar e
imagjinatës dhe një produkt i fantazisë si njëbrirëshi.

Proteinat e sfidojnë rastësisnë

E nuk është vetëm qeliza që nuk mund të prodhohet: formimi i një proteine të vetme, nën kushtet e
natyrës, nga mijëra proteina komplekse që ndërtojnë qelizën, është i pamundur.
Proteinat janë molekula gjigande të përbëra prej aminoacideve të cilat janë të rregulluara në një sasi dhe
strukturë të veçantë. Këto molekula përbëjnë elementin bazë të një qelize të gjallë. Proteina më e thjeshtë
përbëhet prej 50 aminoacidesh, por ka proteina që janë të përbëra nga mijëra aminoacide. Veç kësaj, mungesa,
shtimi apo zëvendësimi i një aminoacidi në strukturën e proteinës së qelizës së gjallë, çdonjëra prej të cilave ka
funksion të veçant, bën që proteina të bëhet grumbull molekular e padobishme. Të paaftë për të vërtetuar
“formimin e rastësishëm" të aminoacideve, teoria e evolucionit fundoset në pikën e formimit të proteinave.
Ne lehtë mund të demostrojmë, duke bërë disa llogari të thjeshta që mund të kuptohen nga kushdo, se
struktura funksionale e proteinës nuk mund të vijë në asnjë mënyrë nga rastësia.
Janë njëzet aminoacide të ndryshme. Nëse ne e konsiderojmë se një proteinë mesatare përbëhet nga 288
aminoacide, këto mund të kombinohen në 10300 mënyra të ndryshme. Nga të gjitha këto kombinime vetëm
“një” formon proteinën e kërkuar. Pjesa tjetër përbëhet nga zinxhirë aminoacidesh që ose janë tërësisht të
padobishëm ose të dëmshëm për gjallesat. Me fjalë të tjera, probabiliteti i formimit të një proteine rastësishtë
është "1 në 10300". Mundësia që ky "1" të formohet nga një numër “astronomik” që përbëhet prej 1 i pasuar me
300 zero praktikisht është zero; është i pamundur. Për më tepër, një proteinë me 288 aminoacide është, në një
farë mënyre, tepër modeste në krahasim me disa proteina gjigande që përbëhen prej mijëra aminoacidesh. Kur
bëjmë një llogari të thjeshtë për probabilitetin e formimit të rastësishëm të këtyre proteinave gjigante edhe vetë
fjala "e pamundur" është e papërshtatshme për t’u përdorur.
N.q.s. formimi i rastësishëm i vetëm një prej këtyre proteinave është i pamundur, është biliona herë më e
pamundur për rreth një milion proteina që të bashkohen rastësisht për të ndërtuar një qelizë të plotë njerëzore.
Aq më tepër, që një qelizë nuk është e përbërë vetëm nga proteinat. Përveç proteinave, qeliza gjithashtu ka acide
nukleike, karbohidrate, lipide, vitamina dhe shumë kimikate të tjera siç janë elektrolitët, që të gjitha janë të
rregulluar me harmoni me një sasi, strukturë dhe funksion të caktuar. Secila prej tyre funksionon si një njësi
ndërtuese në organele të ndryshme.
Siç kemi parë, evolucioni është i paaftë që të shpjegojë formimin madje të një proteine të vetme prej
milionave në qelizë, e mos të përmendim shpjegimin e qelizës.
Prof. Dr. Ali Demirsoy, një prej autoriteteve të para evolucioniste në Turqi, në librin e tij Kalitim ve

72
Evrim (trashigimia dhe evolucioni), diskuton probalitetin e formimit të rastësishëm të Citokromit-C, prej
enzimeve esenciale të jetës:
Probabiliteti i formimit të një sekuence të Citokromit-C është "zero", por meqënëse jeta kërkon një sekuncë të
caktuar, atëherë mund të thuhet se kjo sekuencë ka një probabilitet për t’u krijuar një herë në univers. Në të kundërt
forca metafizike, përtej perceptimit tonë, duhet të kenë vepruar në formimin e saj. Të pranosh këtë të fundit është e
papërshtatshme për qëllimet e shkencës. Prandaj ne duhet të vështrojmë në hipotezën e parë.100
Pas këtyre rreshtave, Demirsoj e pranon se ky probalitet, që ai e pranoi vetëm për shkak se ishte “më e
përshtatshme për qellimet e shkencës”, është jorealist:
Probaliteti i sigurimit të sekuencave të veçanta të aminoacideve të Citokromit-C, është e barabartë me
mundësinë që një majmun të shkruajë historinë e njerëzimit në makinë shkrimi pa bërë gabime – duke e pranuar se
majmuni i shtypë tastat rastësishtë.101
Sekuenca e saktë e aminoacideve të duhura për formimin e një molekule proteine prezente të gjallesat
thjeshtë nuk mjafton. Përveç kësaj, secili prej njëzet llojeve të aminoacideve prezente në kompozimin e
proteinës duhet të jetë i majtë. Kimikishtë janë dy lloje aminoacidesh: "të majta" dhe "të djathta". Diferenca
midis tyre është simetria e përmbysur midis strukturave të tyre tre dimensioneve, e cila është njësoj me
simetrinë e dorës së majtë me atë të dorës së djathtë. Aminoacidet e cilitdo prej këtyre llojeve janë gjetur të
barabarta në numër dhe mund të lidhen lehtësisht me njëra-tjetrën. Një fakt habitës është zbuluar nga kërkimet:
të gjitha proteinat të gjallesat, janë ndërtuar nga aminoacide të majta. Edhe nëse vetëm një aminoacid i djathtë të
ngjitet me strukturën e një proteine, proteina bëhet e padobishme.
Le të supozojmë për një moment se jeta erdhi në ekzistencë rastësisht, ashtu siç thonë evolucionistët. Në
këtë rast, aminoacidet e majta dhe të djathta që u gjeneruan rastësisht duhet të jenë prezente në natyrë në sasi
afërsisht të barabarta. Pyetja se si proteinat zgjedhin vetëm aminoacidet e majta dhe se si asnjë aminoacid i
djathtë nuk përzihet në procesin e jetës është diçka që akoma qëndron përballë evolucionistëve. Në
Enciklopedinë Britanike të Shkencës, një mbrojtëse e hapur e evolucionit, është treguar se aminoacidet e të
gjithë organizmave në tokë dhe elementet bazë të polimereve komplekse, si proteinat, kanë të njëjtën simetri të
majtë. Kjo është e njëvlershme me hedhjen e monedhës 1 milion herë dhe rënien e saj gjithmonë në të njëjtën
anë. Në të njëjtën enciklopedi thuhet se nuk është e mundur të kuptohet pse molekulat bëhen të majta apo të
djathta dhe se kjo zgjedhje është e lidhur në mënyrë të habitshme me burimin e jetës në tokë.102
Nuk mjafton që aminoacidet të rregullohen në numrin dhe strukturën e duhur tre-dimensionale. Formimi i
proteinës kërkon gjithashtu që aminoacidet me më shumë se një krah të lidhen me njëra-tjetrën vetëm nëpërmjet
krahëve të caktuar. Një lidhje e tillë quhet "lidhje peptide". Aminoacidet mund të realizojnë lidhje të ndryshme,
por proteinat ndërtohen vetëm prej atyre me lidhje “peptide”.
Kërkimet kanë treguar se aminoacidet e kombinuara rastësisht ndodh të kombinohen me një lidhje
peptide vetëm në një raport 50% dhe pjesa tjetër kombinohet me lidhje të ndryshme që nuk janë prezente në
proteinë. Që të funksionojë ashtu siç duhet, secili aminoacid që përbën proteinën duhet të jetë i lidhur vetëm me
lidhje peptide, ashtu siç duhet që aminoacidet të jenë vetëm të majta. Në mënyrë të padiskutueshme, nuk ka
mekanizëm për të zgjedhur ose për të lënë aminoacidet e djathëta dhe që të kujdeset përsonalishtë që çdo
aminoacid të bëjë lidhje perpide me të tjerat.
Nën këto rrethana, probabilitetet e formimit të një proteine me madhësi mesatare të përbërë prej pesëqind
aminoacide që vetë të rregulloj sasinë dhe sekuencat e duhura, përveç probabilitetit që të gjitha aminoacideve që

73
i përmban qenia të jenë vetëm të majta dhe të kombinuara vetëm me lidhet perpide janë si më poshtë:

- Probaliteti që aminoacidet të jenë në sekuencën e duhur

= 1/20500 =1/10650
– Probaliteti që aminoacidet të jenë të majta
= 1/2500 =1/10150
– Probaliteti që aminoacidet të kombinohen me “lidhje perpide"
= 1/2499 =1/10150
PROBABILITETI TOTAL
= 1/10950 dmth, "1" probalitet në 10950
Siç mund të shihet më sipër, probabiliteti i formimit të një proteine të përbërë nga 500 aminoacide është 1
në 10 950 , i cili është një numër i pakonceptueshëm për mendjen njerëzore. Ky probabilitet është vetëm në letër.
Praktikisht, kjo mundësi ka shansin "zero" të ndodhë në realitet. Në matematikë, probabiliteti më i vogël se 1 në
1050 statistikishtë konsiderohet të ketë “zero” probalitet të realizimit.
Përderisa pamundësia e formimit të një proteine të përbërë prej pesëqind aminoacidesh arrinë zgjerime të
tilla, ne mund të vazhdojmë që të shtyjmë kufijtë e mendjes në nivele më të larta të pamundësisë. Në molekulen
e “hemoglobinës”, që është një proteinë shumë e rëndësishme për jetën, janë 574 aminoacide, pra, ka më shumë
aminoacide se proteina e përmendur më sipër. Tani imagjinoni: Vetëm në një prej miliarda rruazave të kuqe të
gjakut në trupin tuaj gjenden rreth “280,000,000” (280 milionë) molekula hemoglobine. Mosha e supozuar e
tokës nuk është e mjaftueshme të sigurojë formimin qoftë edhe të një proteine me anë të metodës "provo dhe
gabo”, e mos të përmendim rruazën e kuqe. Konkluzioni i nxjerrë nga të gjitha këto është se evolucioni bie në
humnerat e llahtarshme të pamundësisë që në fazën e formimit të një proteine të vetme.

Kërkimi i përgjigjeve në origjinën e jetës

Të vetëdijshëm për mundësitë e tmerrshme ndaj probalitetit të jetës që të jetë formuar rastësishtë,
evolucionistët ishin të paaftë që të japin një shpjegim të arsyeshëm për besimet e tyre, ashtu që ata filluan të
kërkojnë mënyra për të vërtetuar se mundësitë e tyre nuk ishin aq të pafavorshme.
Ata dizajnuan një numër të eksperimenteve laboratorike për t’iu përgjigjur këtyre pyetjeve, por ato nuk
zgjuan interes. Eksperimenti më i njohur rreth origjinës së jetës është “eksperimenti i Milerit” ose "eksperimenti
Urej-Miler", i realizuar nga kërkuesi amerikan Stenli Miler në vitin 1953.
Me qëllimi që të provonte se aminoacidet kishin ardhur në ekzistencë rastësisht, në eksperimentin e tij,
Mileri krijoj një atmosferë në laboratorin e tij që ai supozonte se kishte ekzistuar në tokën primitive (por që më
vonë u pranua që ishte e pasaktë) dhe i futi në reaksion. Përzierja që ai përdori për këtë atëmosferë primitive
ishte e përbërë nga amoniaku, metani, hidrogjeni dhe avuj uji.
Mileri e dinte se këto elemente nuk mund të hyjnë në reaksion me njëri-tjetrin në kushte normale, ai futi
një stimulues energjie për t’i futur në reaksion. Duke supozuar se kjo energji mund të kishte ardhur nga rrufetë
në atmosferën primitive, ai përdori një shkarkues elektrik artificial në eksperimentet e tij.
Mileri e mbajti këtë përzierje gazrash në temperaturën 100oC për një javë dhe shtoi edhe rrymë elektrike.
Në fund të javës, Mileri analizoi lëndët e formuara në fund të enës së eksperimentit dhe vuri re se 3 prej 20
aminoacideve, që përbëjnë elementet bazë të proteinës, ishin formuar.

74
 Ky eksperiment i eksitioi shumë evolucionistët dhe u vlerësua si sukses i jashtëzakonshëm. Të inkurajuar
nga mendimi se ky eksperiment padyshim verifikon teorinë e tyre, evolucionistët menjëherë formuan një skenar
të ri. Mileri kishte vërtetuar kinse se aminoacidet mund të formohen vetë. Duke u mbështetur në këtë, ata me
nxitim supozuan stazat pasuese. Sipas skenarit të tyre, aminoacidet ishin bashkuar më vonë rastësisht në
sekuencat e duhura, për të formuar proteinat. Disa prej këtyre proteinave të formuara u vendosën rastësisht në
një strukturë të ngjashme me membranën e qelizës, e cila në “një farë mënyrë” erdhi në ekzistencë dhe formoi
një qelizë primitive. Me kohë, qelizat u bashkuan me njëra-tjetrën dhe formuan organizmat e gjallë. Shtylla më
e madhe e skenarit ishte eksperimenti i Milerit.
Mirëpo, eksperimenti i Milerit nuk ishte asgjë tjetër veçse një besim i pabazë, pasaktësia e të cilit është
provuar në shumë aspekte.

Shfuqizimi i eksperimentit të Milerit

Megjithëse ka kaluar gati gjysmë shekulli që kur Mileri e ka kryer eksperimentin e tij. Edhe pse është
treguar se është i pavlerë në shumë aspekte, evolucionistët ende e përkrahin Milerin dhe rezultatet e tij si dëshmi
absolute se jeta ka mund të formohet spontanishtë nga materja jo e gjallë. Megjithatë, kur ne e vlersojmë
ekspertin e Milerit në mënyrë kritike, pa paragjykimin dhe subjektivitetin e mendimit të evolucionistëve është e
qartë se situata nuk është aq premtuese sa evolucionistët duan që ne të mendojmë. Mileri vendosi për vete
qëllimin e sigurimit se aminoacidet mund të formohen vetë në kushtet primitive të tokës. Disa aminoacide janë
prodhuar, por kryerja e eksperimentit bie në kundërshtim me qëllimin e tij në shumë mënyra, siç do të shohim.
Duke përdorur një mekanizëm të quajtur "kurthi i ftohtë", Mileri i izoloi aminoacidet nga ambienti
menjëherë pas formimit të tyre. N.q.s. ai nuk do të bënte kështu, kushtet e mjedisit nën të cilin aminoacidet u
formuan, do t’i kishin shkatërruar menjëherë këto molekula.
Pa dyshim, ky lloj mekanizmi i ndërgjegjshëm izolimi nuk ekzistonte në kushtet primitive të tokës, që ka
përfshirë radiacion ultraviolete, vetëtima, kemikale të ndryshme, dhe një përqindje të lartë të oksigjenit. Pa një
mekanizëm të tillë, edhe sikur të ishte përfituar një aminoacid, ai do të shkatërrohej menjëherë.
Atmosfera primitive që Mileri u përpoq të stimulonte në eksperimentin e tij nuk ishte reale. Azoti dhe
dioksidi i karbonit duhet të kishin qenë pjesë përbërse në atmosferën primitive, në vend të metanit dhe
amoniakut, por Mileri e mospërfilli këtë dhe në vend të tyre përdori metan dhe amoniak.
Pse? Pse evolucionistët ishin këmbëngulës në pikën se atmosfera primitive përmbante sasira të larta të
metanit (CH4), amoniakut (NH3), dhe avuj uji (H2O)? Përgjigjja është e thjeshtë: pa amoniak, është e
pamundshme që të formohet një aminoacid. Kevin McKean tregon për këtë në një artikull të publikuar të
revistën Discover:
Mileri dhe Urej imituan atmosferën e lashtë të tokës me një përzierje metani dhe amoniaku. Sipas tyre, toka
ishte një përzierje e vërtetë homogjene metalesh, shkëmbinjsh dhe akujsh. Mirëpo në studimet e fundit është kuptuar
se toka ishte shumë e nxehtë dhe se ajo ishte e përbërë prej hekur-nikeli të shkrirë. Prandaj, përmbajtja kimike e
atmosferës në atë kohë duhet të kishte më shumë azot (N2), dioksid karboni (CO2) dhe avuj uji (H2O). Mirëpo këto nuk
janë aq të përshtatshme sa metani dhe amoniaku për prodhimin e molekulave organike.103
Pas një periudhe të gjatë heshtjeje, vetë Mileri pohoi se atmosfera që përdori në eksperimentin e tij nuk
ishte reale.
Një tjetër pikë e rëndësishme që zhvlerëson eksperimentin e Milerit është se në atmosferë kishte oksigjen

75
të mjaftueshëm për të shkatërruar të gjitha aminoacidet në kohën e formimit. Ky koncentrim i oksigjenit
padyshim do të pengonte formimin e aminoacideve. Kjo situatë e hedh poshtë krejtësisht eksperimentin e
Milerit, në të cilin ai tërësishtë e shpërfilli oksigjenin. N.q.s. ai do të përdorte oksigjen në eksperimentin e tij,
metani do të shpërbëhej në dioksid karboni dhe ujë, ndërsa amoniaku do të shpërbëhej në azot dhe ujë.
Nga ana tjetër, pasi shtresa e ozonit nuk ekziston ende, asnjë molekulë organike nuk do të mund të jetonte
në tokë për shkak se ishte plotësishtë e pambrojtur nga valët e fuqishme ultraviolete.
Përveç disa aminoacideve esenciale për jetë, eksperimenti i Milerit formoj shumë acide organike me
karakteristika të dëmshme për strukturën dhe funksionin e gjallesave. N.q.s. aminoacidet nuk do të ishin izoluar,
por do të ishin lënë në të njëjtin ambient me këto kimikate, shkatërrimi apo transformimi i tyre në komponente
të tjera, nëpërmjet reaksioneve kimike, do të kishte qenë i pamënjanueshëm. Për më tepër, u formuan edhe një
numër i madh aminoacideve të djathta. Ekzistenca e këtyre aminoacideve e hedh poshtë teorinë, bile edhe
brenda arsyetimit të saj, sepse aminoacidet e djathta janë aminoacide të paafta për të marrë pjesë në formimin e
organizmave të gjallë dhe i bëjnë proteinat të padobishme kur ato janë të përfshira në përbërjen e tyre.
Për të përfunduar, rrethanat në të cilat aminoacidet arritën të përfitoheshin në eksperimentin e Milerit nuk
ishin të përshtatshme për jetën. Ambienti në të cilin ato u formuan ishte një përzierjeje acidesh që shkatërronin
dhe oksidonin molekulat e dobishme që kanë mund të fitohen.
Faktikisht vetë evolucionistët e hodhën poshtë teorinë e evolucionit, siç e kanë shprehi shpesh, duke e
përkrahur këtë eksperiment sikur “dëshmi”. Nëse eksperimenti vërteton diçka, ajo është se aminoacidet mund të
prodhohen vetëm në një ambient të kontrolluar laboratorik, ku të gjitha kushtet janë të rregulluara në mënyrë
specifike dhe të ndërgjegjshme. Pra, eksperimenti na tregon se ajo që sjellë jetë (edhe “gati-jeta” e
aminoacideve) në gjallesa nuk mund të jetë rastësi e pandërgjegjshme, por krijim i ndërgjegjshëm – me një fjalë,
krijim. Kjo është pse çdo fazë e krijimit është një shenjë që na dëshmon neve ekzistencen dhe fuqinë e All-
llahut.

Molekula e mrekullueshme: ADN-ja

Teoria e evolucionit ka qenë e paaftë të sigurojë një shpjegim të përshtatshëm për ekzistencën e
molekulave që janë bazat e strukturës qelizore. Për më tepër, zhvillimet në shkencën e gjenetikës dhe zbulimi i
acideve nukleikë (ADN dhe ARN) shkaktuan probleme të reja për teorinë e evolucionit.
Në vitin 1955, puna e dy shkencëtarëve, James Watson dhe Francis Crick, mbi ADN-në hapi një faqe të re
në biologji. Shumë shkencëtarë përqëndruan vëmendjen e tyre në drejtim të shkencës së re të gjenetikës. Sot,
pas shumë vite kërkimesh, struktura e ADN-së po njihet gjithnjë e më shumë.
Këtu, ne duhet të japim disa të dhëna shumë themelore për strukturen dhe funksionin e ADN-së:
Molekula e quajtur ADN, që gjendet në bërthamën e çdo 100 trilionë qelizave të trupit tonë, përmban të
gjithë informacionin strukturor të trupit të njeriut. Informacioni që ka të bëjë me të gjitha karakteristikat e një
personi, që nga pamja e jashtme deri në strukturën e organeve të brendshme, është i regjistruar në ADN me anë
të një sistemi të veçantë kodimi. Informacioni në ADN është i koduar brenda sekuencës së katër bazave speciale
që e ndërtojnë molekulën. Këto katër baza janë specifikuar si A, T, G dhe C, sipas germës me të cilën fillon emri
i tyre. Të gjitha ndryshimet strukturore midis njerëzve varen nga ndryshimi në sekuencën e këtyre germave.
Përafërsishtë janë 3.5 bilion qeliza, dmth, 3.5 bilion shkronja në një molekulë të ADN-së.
Informacioni i ADN-së që i përket një organi ose proteine të veçantë është i përfshirë në komponentët

76
speciale të quajtura "gjene". P.sh, informatat për sy ekzistojnë në një seri të gjeneve speciale, ndërsa informatat
për zemër ekzistojnë në seri krejt tjera të gjeneve. Qeliza prodhon proteina duke shfrytëzuar informatat në të
gjitha këto gjene. Aminoacidet që e përbëjnë strukturën e proteinave janë të përcaktuara me anë të rregullimit
vazhdues të tri qelizave në ADN.
Në këtë pikë, jemi para një detaji të rëndësishëm që meriton t’i kushtohet vëmendje. Një gabim në
sekuencën e nukleotideve që ndërtojnë gjenin, e bën gjenin plotësisht të padobishëm. Kur merret në konsideratë
se ka 200.000 gjene në trupin e njeriut, bëhet akoma më shumë e qartë se sa e pamundur është për miliona
nukleotide që përbëjnë gjenet të formohen rastësisht në sekuencat e duhura. Një biolog evolucionist, Frank
Salisburi, e komenton këtë pamundësi duke thënë:
Një proteinë mesatare mund të përfshijë 300 aminoacide. Gjeni i ADN-së që kontrollon këtë duhet të ketë
1000 nukleotide në zinxhirin e tij. Meqenëse ka 4 lloje nukleotidesh në një zinxhir ADN-je, atëherë formimi i
rastësishëm i informacionit gjenetik për këtë proteinë ka probabilitet 1 në 4 1000. Duke përdorur pak algjebër
nxjerrim se 41000=10600. Numri dhjetë i shumëzuar me vetën 600 herë e jepë një numër 1 me 600 zero nga
prapa, një numër që qëndron jashtë mundësive tona të perceptimit.104
Numri 41000 është i barabartë me 10600. Ne e fitojmë këtë numër duke i shtuar 600 zero pas numrit 1.
Pasi numëri 10 me 11 zero tregon 1 trilon, një numër me 600 zero me të vërtetë është i pakapshëm për mendjen
e njeriut.
Evolucionisti turk, prof. Ali Demirsoj, u detyrua të bënte këtë koment për këtë problem:
Në fakt, probabiliteti i formimit të një proteine dhe një acidi nukleik (ADN – ARN) është një probabilitet
i pavlerësueshëm. Mundësia e shfaqjes së një zinxhiri të caktuar proteinik është kaq mospërfillëse sa mund të
quhet astronomike.105
Përveç të gjitha këtyre pamundshmërive, ADN-ja mezi mund të përfshihet në një reaksion për shkak të
formës së saj të dyfishtë zingjirore. Gjithashtu kjo e bënë të pamundshme që të mendohet se ajo mund të jetë
baza e jetës.
Për më tepër, derisa ADN-ja mund të riprodhohet vetëm me ndihmën e disa enzimave, që janë aktualisht
proteina, sinteza e këtyre enzimave mund të arrihet vetëm nga informacioni i koduar në ADN. Për shkak se ato
varen nga njëra-tjetra, ato duhet të ekzistojnë në të njëjtën kohë që të riprodhohen, ose njëra prej tyre duhet jetë
krijuar para tjetrës. Mikrobiologu Jacobson e komenton këtë kështu:
Udhëzimet për riprodhimin e planeve, për energjinë, për nxjerrjen e pjesëve nga ambienti, për sekuencën
e rritjes dhe për mekanizmin veprues që përkthen instruksionet për rritjen – të gjitha këto duhet të ishin
njëkohësisht prezente në momentin kur jeta nisi. Ky kombinim ngjarjesh është krejt i pamundur të ndodhë dhe
shpesh i atribuohet ndërhyrjes hyjnore.106
Citimi i mësipërm u shkrua dy vjet pas zbulimit të strukturës së ADN-së nga James Watson dhe Francis
Crick. Megjithë zhvillimet e shkencës ky problem mbetet i pazgjidhur për evolucionistët. Shkurtimisht, nevoja
për ADN-në në riprodhim, nevoja e prodhimit të këtyre proteinave në pajtim me informatat në ADN-së
tërësishtë i ka shkatërrur tezat evolucioniste.
Dy shkencëtarë gjermanë Junker dhe Scherer shpjegojmë se sinteza e secilës molekulë që nevojitet për
evolucionin kimik, ka nevojë për kushte të veçanta. Probabiliteti i kombinimit të këtyre materialeve, të cilat
teorikisht sigurohen nga metoda të ndryshme, është zero:
Deri tani nuk njihet asnjë eksperiment, me anë të të cilit ne mund të përftojmë të gjitha molekulat e

77
nevojshme për evolucionin kimik. Prandaj, është e domosdoshme të prodhohen disa molekula të ndryshme në
vende të ndryshme në kushte shumë të përshtatshme dhe pastaj të transportohen në një vend tjetër për t’u futur
në reaksion, duke i mbrojtur nga elementët e dëmshëm si hidrolizat dhe fotolizat.107
Shkurt, teoria e evolucionit është e paaftë të provojë ndonjë prej fazave të evolucionit që evolucionistët
pohojnë se ka ndodhur në nivelin e molekulës.
Për të përmbledhur atë që kemi thënë deri tani, as aminoacidët e as produktet e tyre, proteinat që përbëjnë
qelizat e gjallesave, kurrë nuk kanë mund të prodhohen në ndonjë ambjent të ashtu-quajtur “atmosferë
primitive”. Për më tepër, faktorët siç janë struktura jashtëzakonisht komplekse e proteinave, vetitë e tyre të
djathta dhe të majta, dhe vështirësia në formimin e lidhjeve perpide janë vetëm pjesë të arsyes pse ato, po ashtu,
kurrë nuk do të prodhohen në ndonjë eksperiment në të ardhmen.
Edhe nëse ne supozojmë për një moment se proteinat disi janë formuar rastësisht, kjo ende nuk do të
kishte kuptim, për shkak se proteinat vetëm nuk janë asgjë: ato nuk mund të riprodhohen vet. Sinteteza e
proteinës është e mundshme vetëm me informacionin e koduar në molekulat ADN dhe ARN. Pa ADN dhe ARN,
është e pamundshme që proteina të riprodhohet. Sekuenca specifike e njëzetë aminoacideve të ndryshme të
koduara në ADN përcaktojnë strukturen e çdo proteine në trup. Mirëpo, siç është e bërë plotësishtë e qartë nga
ata që i kanë studiuar këto molekula, është e pamundshme që ADN dhe ARN të formohen rastësisht.

Fakti i krijimit
Me dështimin e teorisë së evolucionit në çdo fushë, emrat të njohur në diciplinën e mikrobiologjisë sot e
pranojnë faktin e krijimit dhe kanë filluar të mbrojnë pikpamjen se çdogjë është krijuar nga një Krijues i
ndëgjegjshëm si pjesë e një krijimi madhështor. Kjo tanimë është një fakt që njerëzit nuk mund të mospërfillin.
Shkencëtarët që mund t’i afrohen punës së tyre me mendje të hapur kanë zhvilluar një pikpamje të quajtur
“dizejnimi intelegjent”. Michael J. Behe, një prej më të shquarëve prej këtyre shkencëtarëve, thotë se ai e
pranon ekzistencen absolute të Krijuesit dhe e përshkruan bllokimin e atyre që e kundërshtojnë këtë fakt:
Rezultati i këtyre përpjekjeve të përbashkëta për të studiuar qelizën – për të hetuar jetën në nivel
molekular – është një thirrje e fortë dhe e qartë, "krijim!" Rezultati është kaq i qartë dhe kaq kuptimplot saqë
duhet konsideruar si një prej arritjeve më të mëdha në historinë e shkencës. Ky triumf i shkencës duhet të zgjojë
thirrjet “eureka” nga dhjetë mijë gryka.
Por, asnjë shishe nuk është hapur, asnjë duartrokitje. Në vend të saj, një heshtje e turpshme që rrethon
kompleksitetin e qelizës. Kur tema del në publik, këmba fillon të dridhet, dhe frymarrja bëhet pak më e vështirë.
Njerëzit privat janë pak më të relaksuar: shumë qartësishtë e pranojnë të qartën por atëherë zgurgullojnë në tokë,
i lëvizin kokat e tyre, dhe e lëjnë që ashtu të shkojë. Pse komuniteti shkencor nuk e pranon zbulimin e tij
shokues? Përse observimi i krijimit trajtohet me doreza? Dilema është se n.q.s. pranohet dizenjimi inteligjent
(krijimi), atëherë pranohet ekzistenca e Zotit.108
Sot, shumë njerëz nuk janë të vetëdijshëm se ata janë në pozitë të pranimit të një trupi të falsitetit si të
vërtetë në emër të shkencës, në vend që të besojnë në All-llahun. Ata që nuk e gjejnë fjalinë “All-llahu ju krijoj
juve nga asgjëja” edhe pse mjaft të aftë mund të besojnë se gjallesa e parë ka ardhë në ekzistencë me anë të
vetëtimave që kanë goditur “supën fillestare” para biliona vitesh.
Siç e kemi përshkruar gjetiu në këtë libër, balancimet në natyrë janë aq delikate dhe aq të shumëta sa që
është plotësishtë iracionale që të pretendohet se ato janë zhvilluar “rastësishtë”. S’ka gjë se sa shumë mund të

78
përpiqen ata që nuk mund të lirojnë vetën nga kjo gjë e paarsyeshme, shenjat e All-llahut në qiej dhe në tokë
janë plotësishtë të qartë dhe janë të pamohueshëm.
All-llahu është Krijuesi i qiejve, tokës dhe të gjitha që gjinden ndërmjet tyre.
Shenjat e ekzistencës së Tij rrethojnë tërë universin.

79
SHENIME

1 National Geographic, vol.165, no.6 , p. 775.

2 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 1.
3 Bilim ve Teknik Dergisi (Journal of Science and Technics), sayı: 190, s. 4.
4 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 330-331.
5 Focus Dergisi (Focus Magazine), October 1996.
6 Focus Dergisi (Focus Magazine), October 1996.
7 National Geographic, vol.165, no.6, p. 777.
8 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 227.
9 Ibid, p. 244.
10 Ibid, p. 2.
11 Ibid, p. 244.
12 Ibid, p. 197.
13 Ibid, p. 204.
14 Ibid, p. 293.
15 Ibid, p. 258.
16 Ibid, p. 255.
17 Ibid, p. 256.
18 Ibid, p. 257.
19 National Geographic, July 1995, p. 100.
20 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 597-598.
21 The Insects, Peter Farb and the Editors of Time-Life Books, p. 164.
22 National Geographic, July 1995, p. 104.
23 National Geographic, July 1995, p. 100.
24 National Geographic, July 1995, p. 104.
25 National Geographic, July 1995, p. 100.
26 National Geographic, July 1995, p. 104.
27 Harun Yahya, For Men of Understanding, Ta-Ha Publishers, 1999, p. 148-149
28 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 626.
29 The Insects, Peter Farb and the Editors of Time-Life Books, p. 163.
30 National Geographic, June 1984, p. 803.
31 Bilim ve Teknik Dergisi (Journal of Science and Technics), June 1978, no: 127, p.44.
32 National Geographic, June 1984, p. 813.
33 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 176-177, 450.
34 The Insects, Peter Farb and the Editors of Time-Life Books, p. 164.
35 Encyclopaedia of Animals, Maurice-Robert Burton, C.P.B.C Publishing Ltd., p. 14.
36 National Geographic, June 1984, p. 797.
37 National Geographic, June 1984, p. 801.

80
38 Encyclopaedia of Animals, Maurice-Robert Burton, C.P.B.C Publishing Ltd., p. 15.
39 Encyclopaedia of Animals, Maurice-Robert Burton, C.P.B.C Publishing Ltd., p. 199.
40 Encyclopaedia of Animals, Maurice-Robert Burton, C.P.B.C Publishing Ltd.
41 New Scientist, November 4, 1995, p. 29.
42 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, Journey to The Ants, Harvard University Press, Cambridge, 1994, p. 6.
43 Science, Vol.263, 18 March 1994.
44 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 512.
45 Ibid, p. 204.
46 Ibid.
47 Ibid, p. 486-487.
48 Ibid, p. 489.
49 Ecology, Michael Scott, Oxford University Press, New York, 1995, p. 33.
50 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 497-498.
51 Ibid, p. 500.
52 Ibid.
53 Ibid, p. 504.
54 Ibid, p. 507.
55 Ibid
56 Ibid, p. 506.
57 Ibid, p. 493.
58 Natural History, 1/94, Gregory Paulson and Roger D.Akre.
59 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 522-523.
60 Ibid, p. 530.
61 Ibid, p. 548.
62 Ibid, p. 531.
63 National Geographic Documentary
64 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 532
65 Ibid, p. 534-535
66 Geo Magazine, October 1995, p. 186
67 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 549
68 Natural History, 10/93, p. 4-8
69 Natural History, 10/93, p. 6
70 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 547
71 Ibid p. 535
72 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, Journey to The Ants, Harvard University Press, Cambridge, 1994, p. 70
73 Ibid, p. 71
74 Ibid, p. 67
75 Venomous Animals of the World, by Roger Caras, p. 84
76 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 284
77 Ibid, p. 185-186

81
78 National Geographic, June 1984, p. 790-791
79 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, Journey to The Ants, Harvard University Press, Cambridge, 1994, p. 30
80 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 374
81 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, Journey to The Ants, Harvard University Press, Cambridge, 1994, p. 195.
82 The Insects, by Peter Farb and the Editors of Time-Life Books, p. 170.
83 The Origin of Species, Charles Darwin, London: Senate Press, 1995, p. 273.
84 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 292
85 Ibid, p. 265.
86 Discover, January 1994, p. 63.
87 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 563
88 Science, Volume.262, 22 Oct 1993.
89 Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, The Ants, Harvard University Press, 1990, p. 565
90. Charles Darwin, The Origin of Species: By Means of Natural Selection or the Preservation of Favoured
Races in the Struggle for Life, London: Senate Press, 1995, p. 134.
91. Derek A. Ager. "The Nature of the Fossil Record." Proceedings of the British Geological Association, vol.
87, no. 2, (1976), p. 133.
92. T.N. George, "Fossils in Evolutionary Perspective", Science Progress, vol.48, (January 1960), p.1-3
93. Richard Monestarsky, Mysteries of the Orient, Discover, April 1993, p.40.
94. Stefan Bengston, Nature 345:765 (1990).
95. Earnest A. Hooton, Up From The Ape, New York: McMillan, 1931, p.332.
96. Stephen Jay Gould, Smith Woodward's Folly, New Scientist, 5 April, 1979, p. 44.
97. Charles E. Oxnard, The Place of Australopithecines in Human Evolution: Grounds for Doubt, Nature, No.
258, p. 389.
98. Richard Leakey, The Making of Mankind, London: Sphere Books, 1981, p. 116
99. Eric Trinkaus, Hard Times Among the Neanderthals, Natural History, No. 87, December 1978, p. 10, R.L.
Holoway, "The Neanderthal Brain: What was Primitive?", American Journal of Physical Anthrophology
Supplement, No. 12, 1991, p. 94
100. Ali Demirsoy, Kalitim ve Evrim (Inheritance and Evolution), Ankara: Meteksan Yayinlari 1984, p. 61
101. Ali Demirsoy, Kalitim ve Evrim (Inheritance and Evolution), Ankara: Meteksan Yayinlari 1984, p. 61
102. Fabbri Britannica Science Encyclopaedia, Vol. 2, No. 22, p. 519
103. Kevin McKean, Bilim ve Teknik, No. 189, p. 7
104. Frank B. Salisbury, "Doubts about the Modern Synthetic Theory of Evolution", American Biology Teacher,
September 1971, p. 336.
105. Ali Demirsoy, Kalitim ve Evrim (Inheritance and Evolution), Ankara: Meteksan Publishing Co., 1984, p.
39.
106. Homer Jacobson, "Information, Reproduction and the Origin of Life", American Scientist, January, 1955,
p.121.
107. Reinhard Junker & Siegfried Scherer, "Entstehung Gesiche Der Lebewesen", Weyel, 1986, p. 89.
108. Michael J. Behe, Darwin's Black Box, New York: Free Press, 1996, pp. 232-233.

82