BLM 1

GR Biroklar bu konular inkar edecektir. nk onlar holandklarn duymak istiyorlar. Normaldir; kii sevdiine ynelir. Allana ak olunur. Yabanc olan benimsemek zordur. Hatta, onun gerek olduu grnse ve geree dayand bilinse bile. Okuyucu iin bundan kt olan, sylenenleri kendi asndan dmanca yorumlamas veya kandrlmak istendiini dnmesidir. Daha da kt olan, gemite yaananlar zerinde dnmeyi veya akl kullanmay reddetmekte srardr. Bu tarih tartmasnn yazar, kendisini uzman olarak grmyor. yle bir iddias yok. Olaylarn meydannda bir svari de deil. Ama, kendisini iyi bir okuyucu olarak, belgelendirme ve tahlilde sabrl, dikkatli, eletiride mantkl, sorunlara bir yanyla deil, her iki yzyle bakmaktan holanan biri olarak gryor. Aklnn uzanmad yere kalemini uzatmyor. Hayalini, gerei ineyecek biimde geniletme hakkna sahip deil. Gerei, bir eyler ekleyerek, bir eyler kararak veya onu ihmal edecek biimde kullanmyor. Halbuki, hayli nl olan birok kalem ve fikir sahibi, tarih incelemeleri olan biroklar, byle davranmyor. Onlar kendilerinden bekleneni, resmi erevenin grlerini belirledii okuyucuyu rahatlatacak biimde yazyorlar. Rahatlarn bunda gryorlar. Byle yapmakla tarihe, akla, hatta nakle (alntya) hrmet etmiyorlar. Bu konu, eer, bazlar hilafet ars yapsalard, bunu szde ve siyasi reklam iin deil, cidden ve inanla yapmasalard, beni ekmezdi. Onlarn ars, benim gibileri, bilinmeyenleri bilmeye, inkar edilenleri renmeye, genel kabul grenleri inkara itiyor. Onlar iin yazmadm. Hatta imdiki kuak iin, grevi bilmek ve retmek, dnmek, konumak olan kuak iin de yazmadm. Tm bunlardan nce gelecek kuaklar iin yazyorum. Bizi tanynca kadrimizi bilecek olan, mnkirleri inkar ettiimiz iin bize bor hissedecek olan, tm eksikliklerimize ramen yapabildiimiz kadaryla toplumu ileriye ynlendirmeye altmz hatrlayacak olan, ynlendirebildiimiz kadaryla geleceklerini olumlu etkileyebildiimizi grecek olanlar iin yazyorum. Bu inceleme; tarih, siyaset ve fikir tartmasdr. Din, iman ve inan tartmas deildir. Mslmanlar tartmaktadr; din olarak slamyeti deil. Bunlardan da nce, yirminci yzylda yaanan, ama bir ksm 13. Yzyl veya daha fazla geriye giden olaylara balanan okuyucunun tartlmasdr. Bu nedenle, belki 13 yzyl

ncesine balanan ve onu yaayanlara zor gelebilir. Daha dorusu, 13 yzyl ncesi yaananlar 20. Yzyl hayatna, olaylarna, yaam tarzna monte etmek isteyenlere zor gelebilir. Tartma, sonuta, baz kastsz hatalara dm olabilir. Veya baz dorular ortaya karmada yetersiz kalabilir. Ancak, tarih gereklerine ulaan birok kapal kapy ayor. oka ihmal ettiimiz bir uzvumuz olan akla deerini veriyor. oka unuttuumuz bir ara olan mant kullanyor. Tartma, sonuta olabildii kadar ksa bir zettir. Olaylarn kendisine, delil ve belge olma zellikleri kadar nem vermiyor. k noktas u: Peygamberin dnemi balad. Bu dnem slama ok benziyor ve onunla ilikili. Ama ayn zamanda ondan ok uzaklayor ve onu reddediyor. Haliyle yaanan her durum ve dnem, dnrn ona yaklamas yasaklanacak, tahlilcinin gerekliini tartmas engellenecek kutsallkta deil. Kutsalln arkasna snp, yasaklarla tartma engellenemez. Keza bu yasak, kutsalc bak slam iin bir gereke deildir. slam iktidar talep edenlerin gerekesidir. Kartlarna kar olanlarn kulland bir silahtr. Tarihten ak, ondan retici gereke, dayanak yoktur. Tarih, gereklerden bir senet, yaanan olaylardan bir delildir. te burada bir hatrlatma yapmak istiyorum. Bavurduumuz tarihsel kaynaklar, batan inkar etmeleri mmkn deil. Dayandmz, bavurduumuz kaynaklar, onlarn benimsedikleri, kullandklar, karlarna grdkleri kaynaklarn aynsdr. tirazlar ykselmesin diye tartmal kaynaklar kullanmadk. slam tarihinden kalan eyleri, ellerinde dayanak olarak varolanlar, kitaplarnda gelenekleen delilleri, mantklar asndan senet, asl veya belge olarak grdklerini kullandk.

KAYIP GEREK Bu inceleme, btn anlarlyla anlalr olmay, btn aklyla ak olmay hedefledi. Dncem odur ki, tarttm konuda anlalrlk ve aklk istisnadr. Byle olmasnn birok sebebi var. Kafirlik sulamasndan korkmak, karlarn dnmek, abartma, tm ihtimallerin hesabn yapma (ve yapmama). Tm bunlar akln nnde birer engel. Msrllarn ho bir atasz var: Rzgarn geldii btn kaplar kapa Ama dn ki, gelen rzgar deil, kfr (kafirlik sulamas) frtnasdr. En basiti sen dinden kukulusun olan ithamlar kulana rpyor. En iyisi Bunlar bir Mslman m sylyor eklinde sorularla karlayorsun. Karlatn btn kalpler kilitli. Haliyle, aydnlar resmi grlerin dna kmamaya zen gsteriyor. Akllar bizden nceki itihatlar (1) zerinde dinleniyor. Ta atmak, akl altrmaktan ve incelemeden ehven grlyor. Sulama yneltmek, zihni, itihat iin altrmaya yeleniyor. &# Konu, sana, din tartmas gibi grnse de, aslnda dnya tartmasdr. Sana iman ve inan olarak sunulan iktidar ve siyaset olaydr. Konu, basit insanlar etkileyen, kalbi temizlerin inand, dindarlarn iman ettii sloganlardr. nsanlarmz, bu sloganlar araclyla, kendini temiz gsteren slamc

siyasetilere balanyor ve onlarn yolunda yryorlar. O siyasetiler aklldrlar. Kendilerini dolambasz Emir (2) ilan ediyorlar. Onlar ahreti deil, iktidar hedefliyor. Cenneti deil ynetimi istiyorlar, dini deil dnyay. Kalplerindeki hedef iin Allahn kelamn istedikleri gibi yorumluyorlar. Peygamberin szlerini amalar iin keyiflerine geldii gibi kullanyorlar. Her vadide adr ayorlar. nlerine gelene kafirlii yaptryorlar, nlerine geleni ykyorlar. ktidara ulamak iin din kardelerinin kanna girmekten ekinmiyorlar. Hatta, gerekirse, yollarn, iman sahiplerinin cesetleri zerinde geirebilirler. Sevgili okuyucu, belki anlamsndr ki, seninle, zihnine yakn olan konuya giriyorum. Bu konu zerinde o kadar ok ve o kadar ak srar edildi ki artk sana yabanc deildir. Msrdaki son sendika ve siyasi seimlerinde ykselen ve hala ykselmekte olan bayraklarn, sloganlarn ieriini biliyorsun: Ey slam devlet, dn, slam tek zmdr, slamyet, slamyet. Bu bayraklar din midir, siyaset midir bilinmez. Ama, mantn, kaynakland dncede grebilirsin: Din ve siyaset bir parann iki yzdr. Bu sz, eski Mslman Kardelerin (3) sloganlarndan duygusal bir tabirdir. Yani, slam din ve devlettir. Kuran ve kltr vb. Bu inkar edilebilir mi diye bana sormadan nce, sana, iki bak asn gstermem frsatn ver. Her ikisi de itihad kabul ediyor. Dahas. Birinci grn arkasnda biraz nce hatrlatlan arnn olduuna phe etmiyorum. Bu gr kendini yle ortaya koyuyor: Msr toplumu cahil veya din gereinden uzaktr. Sorunlar bu nedenle zmsz kalyor. Bu gr sahipleri geni bir yelpazeyi oluturuyor. Toplumun cahillii ve din gereinden uzaklama iddialar arasnda, eitli nansta grler sralanyor. Birincisi szn sahipleri arlar, ikinciler ise lmllar olarak isimlendiriliyor. Ama hepsi zm noktasnda, balangta mttefiktir, anlayorlar: slam eriat hemen uygulanmaldr Bu grlerin sahipleri, gr ayrlklarnn belirlenmesinin arkasnda toplum hakkndaki farkl bak alarnn olduunu sylyorlar. Halbuki gr ayrlklarnn nedenleri ok eitli. Uzunca tartmadan ortak noktalarna geiyorum. eriatn uygulanmas arsnda ayn anlaytalar. Bu uygulamann hemen olmas durumunda, topluma hemen bar gelecei ve sorunlarn hemen zlecei noktasnda kesin ittifak ediyorlar. Birinci gr asndan durum byle. kinci gre gelince. Onu sunmadan nce, yznde beliren ve ierii ikinci gr var m olan soruyu gryorum. Bu sorunun arkasnda, phesiz, ikinci grn, birinci grn ulat sonularla att dncesi olduunu hissediyorum. Bylece, ikinci gr, imann usullerinin uygulanmas arsyla atm oluyor. unu bilesin, ikinci gr, imann zyle atmyor, aksi onunla uygunluk iinde. Onun dndan gelmiyor, elbisesinin (abasnn) iinden kyor. kircimden kaynaklanmyor. slamn btn byk, insani, saygn olan ilkelerine, ruhuna sevgiden kaynaklanyor. kinci gr, aadaki gibi sunabileceim bir grup faraziye dayanyor: Birincisi, Msr toplumu cahil bir toplum deildir. Aksine, o slam gereine yakn toplumlardan biridir, ayet en yakn deilse. mana ballklar biimsel ve grnte deil. Aksine, dinsel ilkelere tutunmakta srar ve asillik Msrllarn sfatn temsil edebilir. Msrllarn, Semavi dinler ortaya kmadan nce, Firavuni dinlerin inanlar zerine tavrlar bunu onaylyor. slamyet Msra girmeden nce, Hristiyanla

ballklar bunu gsteriyor. Yine, Msrllarn slam hakkndaki dncesi, dierlerinden daha ak biimde gsterebildii kadar gsteriyor. Buna ahit oktur. Delilleri boldur. Msrllarn Camilere dolmasndan balayalm. Cami ina etmeye dknlk biliniyor. Msrllar, slam lkelerinden hacca gidenler arasnda daima en ok olma rekabeti iindeler. Dini bayramlar kutlamadaki hareketli davranlar gz nnde. Ramazan aynn ve bayramnn nasl ulusal-dini bir bayrama dnt hatrlanyor. Bu ballkta tartlacak en ufak bir nokta bulunamaz. Ramazan boyunca sren kutlamalar, bitiinde derin dini duygularla ortaya koyduklar esef ortada. Msrn itihat ve iman sahasndaki katklar aikardr. te size Leys Bin Saad, ite size byk fkh (4) El-afai (5) . te El-Ezher El-erif (6) . te, onun slam fikirde bir minare olan rol. kincisi: slam eriatn uygulanmasnn kendisi bir hedef deildir. Asl hedef deildir. Aksine, gaye iin bir aratr. Uygulanmasn aranlardan hibiri bunu inkar edemez. te, tartmann ekseni ve konunun z burada. Daha nce hatrlattmz gibi, slam eriatn uygulanmas davetiyle ykseltilen slogana gre slam din ve devlettir. slam eriat, devlet olarak slam kavramyla, din olarak slam kavram arasnda bir halkadr. ki farkl kavram arasndaki iliki sz konusu deildir. Aksine, onlarn grne gre, kesin olarak, bir parann iki yz sz konusudur. ki kavram arasndaki ba byledir ve gerek slam budur. Burada, tartma yeni bir sahaya tanyor. Ki, gerek saha budur. Bu siyaset sahasdr. Tartma siyaset sahasnda srnce, ak ve basit bir soru su yzne kyor. Mademki slam devlet slogann ykseltiyorlar, militanlar siyaset meydanna, siyasi partiler arasna dalyor ve slamn hkmettii dini devleti davet ediyorlar, neden bize --yani kamuoyunasiyasi iktidar program sunmuyorlar. ktidar nizamnn slubunu, eklini, sorunlarn sergileyen siyasetini, iktisadn, eitimden salk sorununa kadar toplumsal sorunlar ve zmlerini slam adan veren bir program. Varolan ekonomik-siyasi sistemi, slam eriatla eklektik biimde birbirine yamayan veya arlkla varolan dzeni ahlaki llerle eletiren szler deil. yi niyetle sylersek, bu onlarn karlatklar en kkl zayflk noktas deil midir? Byle bir program reterek kartlarnn ret ve eletiri imkanlarna set ekmek zerlerine vazife deil midir? Byle yapsalard durum mantksal olarak elikisiz olurdu. Bylece din ve devletin birlii slogann ykseltmeleri makul olurdu. Tezlerinin gl bir senedi olurdu. Dini devletten ayrmay reddetmeleri tartlabilir bir gr olurdu. te bu erevede, slam eriatn uygulanmas sorunu tmn bir paras olurdu. Ve para btnle elimezdi. Aksine, bu durumda, onunla uyuurdu. ddia edilen adil ve yeterli toplumda, korkan gvenlik grnce, a yemek, evsiz ev, insan sayg, dnr hrriyet, Mslman olmayan eit ve tam vatandalk hakk bulunca, eriat hatdnn (7) uygulanmasn, durum mnasip deil hacetiyle erteleme talebi olmazd. Kendimizi fitneden korumak iin gnah kabul ederiz diyen kabilirdi. mer gibi yapn, hrszlk suunun cezasn alk (ktlk) ylnda erteleyin diyen kmazd. Adil ve doru ahitler olmad iin eriat cezas uygulanmasn denemezdi. Ksaca, byle yeterli bir toplumda, byle bir toplumu kuran iktidara serttir eletirisi ynelten olmazd. Sevgili okuyucu, belki, aada aktaracam sonu zerinde benimle mttefiksin. Bu sonu yle: Dini siyasetle uraanlarn, bu kadar byk iddialarda bulunanlarn byle bir duruma dmemesi gerekirdi. Belki de, armay

brakarak, bu basit ve halledilebilir bir durumdur diye inanabilirsin. Ya da, belki, durum kastsz bir yanltr. Kastsz yanl su saylmaz eklinde dnyorsun. Ama, iyimserliine katlmyorum; eriatn uygulanmasn davet edenlerin iyi bildii ve gocunduu bir sebepten. Sebepten kastm itihat ksrldr. stersen buna ksrln ictidad da diyebilirsin. elikiye dmek korkusudur. stersen buna korkunun elikisi de. ok konuup bir ey dememedir. Kudret yoksunluudur. Keza yoksunluun kudretidir. Sylediklerim, sz uyumu veya kelime oyunu deildir. Aksine, gerek budur. arclarmz, varolan sisteme eriat elbisesi giydirmekten te yeni ve farkl bir ey nermediler, neremezler. Kald ki, bu elbise de bundan 13. Yzyl ncesinden kalma ve itihat yaplmad iin yenilenmemi bir elbise. Haliyle amzda hibir sisteme giydirilmez, hibir soruna zm retemez. Bunun ispat iin onlarca basit rnek verilebilir. te, sevgili okuyucu, medeni haklar kanununun bana gelen. On senede defa gndeme gelen Medeni haklar kanunu. Birinci seferde kadn haklarn savunanlara kar ktlar, onlar taciz ettiler. kincisinde, erkek haklarn savunanlar dattlar. ncs, onlarn kzgnln imdiye kadar dindirebildi. nk herhangi bir ey zmyordu. Medeni haklar kanunu, herhangi bir siyasi programn ynlerinden en kolay yn almasna ramen sonu bu. Uygulamann en kolay yn diyorum. nk, slam eriat asndan zerinde veya etrafnda fazla eliki yok. Sorunun ortaya konuluunda ve bu mecalde kanun karmada dayanlan kaynak tektir. Ayrca, bu sorun, sonuta, dini yz dier yzlerinden ok daha ak olan bir sorunudur. Yine de bu sorunda ne kendi aralarnda, ne de toplumla anlaabildiler. nk, slam aydnlar, yeni dnyada, eski asrlarda sz konusu olmayan kadn haklaryla karlatlar. Eski asrlarda olmayan yeni olgular vard kadnlar asndan. rnein, kadnlarn almas gerek, yadsnamaz bir olgu oldu. Bu olgu bir minnetin, sadakann sonucu deildi, tartmaya yer olmayan kazanlm bir hakt. Dahas, bu bir hak da deildi. Toplumsal deiimler onu gndeme getirdi. Gemite olmayan artlar kard. Ve kadnlarn almas modern hayatn yle yadsnmaz bir paras oldu ki, hibir slamc siyasi, yasak lafn azna almaya cesaret edemezdi. Keza, ne MALK, ne Ebu HANFE, ne AFA ne de Ebu HANBEL dnemlerinde bu sorun yaanmamt. Onlar byle bir olguyla karlamadklar iin bir ey dememilerdi. Haliyle eriat arclar ne yapacaklarn, ne diyeceklerini ardlar. Baz eyler var ki, drt nl fkh, bir ok eyi tartrken, bu sorunlar bilmiyorlard. rnein, srekli iskan (ev) bunalm, kiralk kat kanunu veya sahiplii sorunu gibi. Tm bu ve benzeri durumlar slamc aydnlar, hem kendi aralarnda, hem de kendileriyle halkn ounluu arasnda elikiye drd. Her halin her birinde -Medeni hukuk kanununun hali kastediliyor- slamclar, k yolunu Malikten Ebu Hanifeye, Ebu Hanifeden afaiye bavurmadan aradlar. Bu gezintileri boa kp, bir ey bulamaynca, Sehl Bin Muaviye gibi daha az nl fkhlara sndlar. Her halkarda, hicri ikinci yzyl ap bir santim teye geemediler. Eer yl itibariyle sylersek bir yl bile beriye gelemediler.

Peki, eer, durum iktisadi mecale varrsa ne olacak? ktisadi alanda ne yapacaklar? slam devlet isteyenler, vazgetik yeni ve adil bir iktisadi sistemden, varolan yrtebilecekler mi? Bu sistem de bile retimi artrma sorunuyla urarlarsa arrlar. Kamu sektrnn 30-50 Milyar cineh (8) arasndaki hacmi, Msrllarn kamu bankalarna yatrdklar paraya dayanyor. Bu para kamu sektrne kredilendirilerek, beslenmesinde kullanlyor. Biliniyor ki bankalara yatrlan paralar faiz hak eder. Zaten halk da bu faiz iin yatryor. 2. Hicri asrn son itihatlar, kamu sektrn veya bankalar bilmiyordu. Para getiren paray, faizi haram dairesine koyuyordu. Riba (9) kabul ediyordu. Riba da slamda haramd. slam devleti davet edenlerin son ulat, bu drt fkhnn itihatlarna dayanmaktr. Sanki syledikleri yukardan inmi gibi. imdi tekrarlayalm. Ne olacak durum? Ya faizi yasaklayacaksnz, o zaman iktisadi nasl dndreceinizi aklayn. Ya faizsiz alamayan bu iktisadi deitireceksiniz, o zaman bu deiiklii aklayn. Ya da, hem slamc grnmekten vazgemeyip, hem de faize yeni bir isim, yeni bir klf bulup --kar pay gibieski davulu alacaksnz. Bir ey syleyemiyorlar. Doruca darboaza giriyorlar. ctihat yaparlarsa siyasi program olacak. Hangi hali seecekler? ki halden birincisi kopyaya uygundur. Tarihi kopya etmek gelitirmekten ehvendir, kolaydr. Toplumun tmnn iman dairesinden kt hkmn vermek kolaydr. yle iktidara gelmeden szde faizi yasaklamak daha kolay. Toplumu ve kurumlarn cahillikle sulamak daha garantili. Eletiriyi yaadmz zamana ykmak, yolda yrmekten kolaydr. Zaman ktlemek, bol laf kalabal arasnda ahlaki eletiriler yapmak, sorunlara zm gelitirmek iin itihat yapmaktan kolay. Arap airine rahmet olsun, Zamanmz ayplyoruz, ayp bizdedir diyor. Bizdeki ayb nasl zamana yktmz dile getiriyor. Btn bunlar basit konular. Basit derken ayrntlar kastediyorum. Eer zor olana gelirsek, iktidarn genel durumu, rgtlenmesi, iktidar-toplum ilikileri, yneticilerin ynetici olmas slubu, yolu, hakimin (10) seimi, iktidar aralar gibi temel sorunlar var. Bunlardan herhangi birinin, gzel szlerden, nutuklardan uzak olarak tartlmas, sana, dini devlet arsnn gereini gsterir. Sorduun sorularla, cevaplanmas iin ynelttiin sorularla bir engelli kouda olduunu kefedersin. Her ey yasaklarla engelleniyor. Hallolmayan elikilerin hallolmalarn istemedikleri elikilerin yksek hacimde sunulduu bir yarmada zannedersin kendini. Bunlar aydnlatc itihatlarn kayboluunun sonulardr. Bazlar, yapmaktan uzak durduklar eyi tecrbe etmeye davet eder seni. Aralarnda eliki kmamas iin. Onlar her halkarda gvendeler. Eer cevaplarn onlar aciz ederse, dini konularda konumaya, tartmaya yeterli deilsin fetvasn verirler. Devam eder, mantklarn rtrsen, kafirlikle sularlar. Emperyalizmin ajan olduunu sylerler. Veya komnizmden etkileniyorsun derler. Daha kzdrrsan, her ikisinin de dilinden konuuyorsun buyururlar. Sorunun atmaya dnmemesi iin, iaret ettiim yasak konulardan bir ksmn sana sunmaya alacam. Hakimden balayalm. En basit ynnden, kim hakim olabilir ynnden. Ak ki, aklna ilk gelen, onda bulunmas gereken artlardr. Bu artlarn kolay olduunu dnyorsun. slam olmas, akli dengesinin yerinde olmas, reit olmas (yan am olmas) ve dier byle genel vasflar yeterli artlar. Ama, fkh kitaplarnn oka hatrlatt garip bir artla karlarsn: Hakimin Kureyi olmas gerekli. arrsn. Bazlar slam adna bu art ne sryorlar. Hani, slam herkesi bir taran dileri gibi eit gryordu. Hani Arab Acemden stn grmyordu. Hani

iman gl olan iyi grmek dnda bir fark gzetmiyordu. Bu art gerek olsa da zihnine garip gelir. in asl yle. Bu art, hepsi Kureyi olan Emevi ve Abbasi halifelerini meru klsn, yle gstersin diye konmu. Burada, belki yakn tarih kitaplarnda okuduun bir olay aklna geliyordur. Kral Faruk zerine. Meslekleri devlet iin siyaset yapmak olanlar, dneminin balangcnda, onu, Msrllara, kusursuz kral suretinde sundular. Tespihi, sakal ve yar kapal gzleriyle resimlerde grnd. Baz agzl din adamlar, onu kral ve Mslmanlarn imam olarak armakta hzl davrandlar. Zeki olanlar soyunu ispat etmeye alarak, Muhammete ulatrdlar. Faruk, M. Ali Paann torunu olmasna ramen, basn, bu soyu Peygamber soyundan gelme olduu iddiasn, bunun kesinliini duyurmakta yart. mam olmasna kar kanlara engel olmak iin ve imamlk artlarndan bir artn gerekletii anlamnda. Sevgili okuyucu, belki sende benim gibi bu arttan holanmadn. Bu art, Mslmanlar, kan mavi olanlar, yani hakim olabilen Kureyiler ve kan krmzlar, yani ounluk olarak snflandryor. Bunun iin Peygamberin bir hadisinin (11) sana dayatyorlar. mam (lk) Kureytendir. Yani halife Kureyilerden olmaldr. Ve ok yerinde olarak, bu hadisi peygamberin sylemedii, sonradan retildii, yle gsterildii aklna geliyor. Byle hadisler ok. Abbasi halifeliinin isimlendirildii, hilafet srelerinin senesi ve gnyle belirlendii hadisle var. Tm bu hadislerden hibirinin dinle dini bir olguyla alakas yok. Hepsi iktidarla ilgili. Ne vicdan ne iman sz konusu ediyorlar. Ama, bunlar dnrken, ayn zamanda, snnet (12) dmanlyla itham edilmekten korkuyorsun. zellikle, Peygamber hadisleri zerindeki incelemelerini z zerinde deil, grnt zerinde yapanlarn ithamlarndan. Dini dnce tarznn klasik tartma metoduna bavuruyorlar. Onlar Allahn ve slamyetin savunucusu, sen eytann ve kfrn savunucususun. Onlar kutsallk zrhna brnerek kendilerini salama alyorlar ve gya sana kaacak kap brakmyorlar. Halbuki olaylar sahasna, tarih sahasna varldnda kutsallk zrh ie yaramyor. te, hatrla Skeyfe (Sakyfe: sofa ve ardak anlamnda) beni SAADE toplantsn. Peygamberin vefatnn hemen ertesi. Medinede Ensarlar (13) toplant halinde. Saad Bin UBADAy halife semek iin tartyorlar. Olay duyan Ebu Bekir, mer ve Ebu Ebeyda El-Cerrah hzla geldiler ve Ebu Bekiri aday gsterdiler. ki kesim arasnda uzun tartmalar oldu ve tartma Ebu Bekire biat edilmesiyle sonuland. Yani onu setiler. Bu tartma gzlendiinde, sz konusu hadisin hi gemediini grrsn. ayet bu hadis doru olsayd, kimse UBADAy aday gstermeye cret edemezdi. nk Saad bin UBADA Kureyi deildi. O da kendisini aday gsteremezdi. Kald ki, mer, Bekir ve Cerrah bu tartmaya muhta olmazlard. Bu hadisi hatrlatsalard yeterliydi, ellerinde tartmay kesecek kadar gl bir silah olurdu. Ayrca, unu bilesin, UBADA; lene kadar Ebu Bekire biat etmedi, halife kabul etmedi. UBADA, slamda inkar edilemez grleri olan sahabe (14) idi. Kimse kp ona bu hadisi hatrlatmad ki, biat etsin. Ama, her kt grnn faydal bir yz vardr. Baka gr sahipleri, baka hadisler hatrlatmaya kalktlar. Kar hadisler ne srdler. Tartmalar, hadislerin anlam, ierii, Kuranla nereye kadar uyuup uyumadna vard. Hkmde soya baklmamas, hkmn en iyinin hakk olmas gerektiine inananlar, iviyi ivi sker mantyla kar hadisler hatrlattlar. Hadislerin ierii yle: Mslmanlara, ba kara zme

benzeyen, siyah, Habeli bir klenin hkmetmesine engel yoktur. Yeter ki nitelikleri uygun olsun. Bylece manta dengesini iade ettiler. Ayrca, Abbasi hilafetine muhalefet eden birok slam gruba, grleri iin senet saladlar. Tm bunlarn neticesi olarak, slam devletin gidiine ilk engel kondu. Bu engel hakimin soyu hakknda fkh elikisi idi. Kureyi olmas zorunlu mudur, yoksa, soyuna bakmakszn yeterlilik gerekli art mdr. Bu durumda, mantk iin veya sorunun zm iin gsterge yok. nk her iki taraftan da, kar hadisi inkar iin kl hazrd. Biz, bu konuda, uzun bir tartma gerekmeksizin zmn basit olduunu dnrken, karmza yeni bir engel kyor. Bu olay geip hakimin hkme yerletirilme slubuna varnca, bugne kadar stnde tartma sren yeri bir engelle karlayoruz. Bu konuda atanlar, aralarnda, basit ve ak bir mantk zerinde anlaamyorlar. yle ki, Kuran bu konuda herhangi bir kural koymam. Peygamber de bu konuda uzaktan veya yakndan ilgili bir ey sylememi. Byle olmasayd eliki ve blnme Skeyfe toplantsnda olmazd. mam Ali, Ebu Bekirin halifeliini kabul etmezlik yapmazd. Alinin biat etmesi zerine eitli rivayetler var. Zayf rivayetlere gre gnlerce biat etmedi. Daha ok rivayete gre de aylarca, Fatma lene kadar srd. Skeyfede Hakim seimle geldi. Ebu Bekir seilerek halife oldu. Eer bu uslup doru olsayd, slamyetin benimsedii bu olsayd, Ebu Bekir kendisi hakimi belirlemezdi. Velayeti belirlemeyi Mslmanlara brakrd. Sahabelerin eline brakrd. Halbuki yle yapmad. lmeden nce, kapal, yazl bir katta, meri Mslmanlara tavsiye etti. Yaznn iinde ne olduunu kimseye gstermeden, elinin iinde yazl olan isme biat etmelerini istedi Mslmanlardan. Yine, mer bir baka biimde inedi hakim seme slubunu. Velayeti, halifelik hakkn alt kii iinde snrlad: Ali, Osman, Talha, Zubeyr, bn Auf ve SAAD. Keza, Alinin baz blgelerin biatlarn ilan etmesi yoluyla seimi bir baka uslup. Muaviyenin kl kuvvetiyle seimi! Veya Yezidin miras yoluyla halife olmalar ise ok baka usluplar. Burada, alt deiik hakim seme yoluyla kar karyasn. Kat slamclar bunlarn dna klmasn reddediyor. Ama, birinin dierine tercih etmekte de eliiyorlar. Dorusu udur diye bir karar klmyorlar. lerinde az-ok ak olanlar, bu sluplar arasnda kuralszlk dnda hibir ortaklk olmadn gryor. Evet, slamyette hakim semenin kural yok. Yaanan an artlar, dengeleri, siyasi koullar ve gler o ann kurallarn belirliyor. Bir hogr dininde, dorudan veya dolayl seimler yoluyla hakim belirlemeyi reddetmeyen bir dinde, o gnden bu gne, dini devlet unsurlarnn belirlenmesi zerinde henz ittifak veya genel kabul yok. yle botan sylemiyorum. Aksine, gnmz dnyasnda, modern slam dzenlerin gereinden karyorum bu sonucu. te, Suudi Arabistanda, imam ve hal ehli saylan, Kraliyet ailesi efrad erevesinde aday snrlamas. te Numeyri dnemi Sudannda, Ebu Bekirin meri semesi slubuna dayanarak, hakimin kapal yazyla belirledii ve kimin Veli olacann tavsiye edildii biat biimi. te, randa fkha dayanan velayet. te referandum da, slam eriat zerine dayanan, zmni olarak hakimin seilmi saylmas anlamna gelen Pakistan. Gelelim hakimin hkmetme sresine. Bu durumda da, geenlere eklenen yeni bir engel karmza dikiliyor. Bu sre, getiimiz tm durum ve dnemlerde hayat boyunca devam ediyor. Hakim, ancak lnce hakimlikten iniyor. Ve hakimin

hkm kabiliyeti iin hibir gsterge yok. Biat, Allahn kitab, snnet ve resuluna ballk zerine oluyor. Mantken, hakim bunlarla eliirse indirilir, indirilmesi gerekir. Halbuki, ounluu, azledilmeksizin, hatta muhalefet edilmesi bile sz konusu olmadan biat artlaryla eliti. Eskide de, yenide de durum byle. Bu konuda tarihin syledikleri kalpleri paralaycdr, hatta deliliktir. Hakimin imann gerekleriyle elimesi, onlardan uzaklap dna dmesi sz konusu. Halkn ise, onun iradesine boyun emesi, zulmn kabul etmesi sz konusu. te slam hkmnn tarihi bu ikisinin birliinin tarihidir. Belki okuyucu dikkat ediyordur. Son ibarelerde telafuzumu iddetli kldm. Amacm, dini devlet davetilerinin zihninde bir cevaba, mantkl bir cevaba yol amaktr. Onlar, ura hakimin zulmne engeldir, halkn hakknn koruyucusudur diyeceklerdir. Ama, onlara hatrlatalm ki, bu cevap bizi yeni bir engelin karsna koyuyor. O da udur: urann (15) asl ve kk etrafndaki eliki. urann iradesi, hakimi zorunlu klyor mu? Hakim iin balayc mdr? Aznlk slamclarn bu soruya cevab evettir. ounluk byle dnmyor. ounlua gre, urann iradesi balayc deildir. Hakim uraya istiare etmeye, danmaya mecburdur, ama ayn zamanda grlerini uygulamaya zorunlu deildir. Hatta, tm ura o gr etrafnda birleseler ve hakim kendi grnde yalnz kalsa bile. imdi byle urann ne etkisi olabilir? Zaten tarih boyunca etkisine ciddi bir rnek yoktur. Dahas urann kendisinin varlna fazla ciddi rnek yoktur. Tm bu elikilerin iinden kamayan baz iyi niyetli dini devlet arclar, modern toplumun nceden bilinmeyen artlaryla kar karya olduklarn idrak ettiler. Demokrasinin, modern anlamyla, halkn kendi kendisini ynetmesinin slamn zyle eliip elimeyeceini tarttlar. Bu akl selim sahipleri, demokrasiye inanan itihatlaryla, parlamenter ynetim sluplarnn, dorudan ve dorudan olmayan seimlerin, seimlerle oluan eitli ynetim kurumlarnn, slam dininde adaletin zyle, kapsad hrriyet ruhuyla ve onu kapsayan hrriyet ruhuyla elimediini ortaya koydular. Byk din alimi Prof. Halit Muhammed Halit ve Celil bilim adam Muhammed Gazali bunlara rnektir. Lakin, onlarn ufuklarnn geniliinin yazdrdklar, imann z hakkndaki dnceleri, her eyi nne katp spren bir akmn reddiyle karlat. slamn radikal ve reformu kanat liderleri, bu grleri eletirmeye ve yanl gstermeye karlatlar, yalanladlar, reddettiler. Bu tavrda lmllar ve arlar arasnda fark yoktu. te sana Prof. mer Tilmisani ve Prof. mer Abdurrahmenn diliyle yaynlanan ve hkm Allahndr davetiyle, halk ynetimini tmyle reddeden grler. Halbuki, olaya derinliine bakarsan Halit ve Gazali hocalarn dediklerinde bir eliki gremezsin. Ama, onlar, eitli faraziyelerle, iddialarn, metotlarn asilletirmeye abalyorlar. rnein yle diyorlar. Mecliste veya benzeri kurumlarda ounluk karar verip bir kanun yapabilir, ama bu Allahn eriatyla eliebilir, onu reddedebilir. Bu durumda, terie (kanun koyma) hakkn seilmi meclislere teslim edersek, Allahn, ilahi hakknda, sabit ve mukaddes hakkna el uzatm oluruz. Allahn varl paylalmazdr. O en byk ve tek kanun koyucudur. Demokrasi olursa, eriat metnini, kiisel grle, kiilerin (kullarn) gryle tatil etmi, ortadan kaldrm oluruz. te byle sevgili okuyucu, byle diyerek halkn kendi kaderine sahip kmasndan vazgemesini, nasl seilecei bilinmeyen, ne kadar hkmedeceinin, yanl yaparsa nasl azledileceinin kural olmayan bir hakime teslim etmeyi neriyorlar.

Kitabn ileri ki blmlerinde o hakimleri beraberce tanyacaz. Bu nerileriyle bizi nereye srklediklerini beraber greceiz. te byle sevgili okuyucu, engeller bitmiyor, daha birisinden kurtulmadan yeni engel grnyor. Bu engellerin hepsi, ak, ilerici itihatlar ferahlatyor; onlara yardm ediyor. nk, nlerinde, din gereine hcum etmeden ve asrn ruhuyla elimeden itihada ve gr retmek iin geni kaplar ayor. Lakin, dier yanda, 13. Yzyl itihatlar zerine oturanlar byk bir korkuyla korkutuyor. Onlarda direnenleri ki deirmen ta arasna koyuyor. Saa dnseler asr reddetmeyle tlyorlar. Sola dnseler akl reddetmeye tlyorlar. Dursalar, olduklar yerde 13. Yzyl asrda kalyorlar. Asl sorunlardan ikincil olanlara kayorlar. Onlara kar kullandm mant saklyorlar, ondan kayorlar. O mant daha nce vurgulamtm: eriat yalnz bana vcut bulamaz veya uygulanamaz. Bunun iin slam toplum veya daha dikkatli bir deyile dini slam devlet gerekir. Bu devlet ise, sistemin asl ve ayrntlarnn, genelinin ve paralarnn sunulduu bir siyasi programa muhtatr. te onlar, byle bir program ekillendirmekten veya sunmaktan acizdirler. Onun iindir ki, varolan sisteme ilikin die dokunur bir deiiklik nerisi getirmeden, bir ceza sistemi olan eriatla pekitirmek ve baz ahlaki gzel szlerle sslemekten bir adm teye gidemiyorlar. te onlarn en zayf noktalar budur. Onun iindir ki, bun bu noktada onlar sktrdka, onlar deirmen talarndan kap, bizim balarmza frlatyorlar. Ve dnp bizi slam eriatn uygulanmasna davet ediyorlar. Bizi, dini slam devletine srkleyecei kesin olan bir yola davet ediyorlar. Fikir minaresi olmakszn, aydnlatc itihat olmakszn samz solumuzu kaybedeceimiz bir devlete. Byle bir devlette bize ne olaca, slama ne olaca nemli deil. zerimizden marur bir ekilde yrsnler diye cesetlerimizi uzatmaktan baka bize den bir vazife yok. Asra uygun itihat acizliinden asr reddediyorlar. Dahas, Msr ynetme acizliklerinden Msr ykyorlar. ncs: Sevgili okuyucu burada, daha nce hatrlattm bir sz, eriatn hemen uygulanmas davetilerinin grlerinin erevesini belirleyen bir sz seninle yeniden tartmam uygundur. Dediklerine gre, eriatn hemen uygulanmasn, toplumun hemen onarlmas izleyecektir. Ve sorunlar hemen zlecektir. Sana ispat edeceim ki, toplumun onarm veya sorunlarnn zm, iyi Mslman hakimle balantl deildir. Keza, Mslmanlarn topyekn tutumuyla, imana ballklaryla veya inanca dair anlaylaryla da alakas yok. Aksine, sana, yeri geldiinde hatrlattm ve hatrlatacam baka durumlarla balantldr. Buna delilim mantktr; bunda dayanam tarihsel gereklerdir. Mantk gibi delil, tarih gibi dayanak yoktur. Elimdeki tarihsel dayanaklar, slamn, inan ve iman asndan en iyi olduu asrlardan karlmadr. Bununla kastim Raidin (16) halifeleri asrdr. Sevgili okuyucu, Raidin dnemi sz konusu olduunda, 30 hicri yl karsndasn. (Kesin olarak 29 yl 5 ay). Bu, Raidi hilafetinin tm mrdr. Ebu Bekirin hilafetiyle balad. 2 yl 3 ay 8 gn. Sonra 10 yl 6 ay 10 gnle merin hilafeti yaand. Onu 11 yl 11 ay 19 gnle Osmann hilafeti izledi. Son olarak Alinin hilafeti 4 yl 7 ay srd. [1]

Ebu Bekirin hilafeti, kesin olarak, ordusu ve Arap yarmadasndaki mrtetler arasndaki savalarla harcand. Bunlar byk lde hatrlyorsundur. Alinin, drt yl aan hilafeti de, bir taraftan ordusu ve hkmn reddedenlerin ordusu arasnda, dier taraftan ordusu ve Hariciler (17) arasnda sren savalarda harcand. Hilafeti, Aye, Talha ve Zbeyrle Cemel savayla balad, Muaviyeyle Sffn savayla bitti. Ayrca bu arada, ordusundan ayrlp, kendisine kar kanlarla, yani Haricilerle yaanan birok sava sz konusu. Yani, her iki dnemde de, savalara verilen nem ve ura, devlete ve kurallarn koymaya verilen nemden ok daha bytr. Buna ek olarak, iki halifelik dneminin, toplam olarak 6 yl 10 ay gemeyen ksal sz konusu. Bu durumda, nmzde tartmak iin baz alnabilecek dnem olarak, mer ve Osman dneleri duruyor. slam devlet zerine bir eylerin bilinebilecei, slam devlet denebilecek ve slamn slam olduu en iyi asrlar. Yirmi iki yl dolayndaki mryle, her iki dnem, slam devlet iin rnek sunmak asndan yeterli sredir. mer ve Osman, Peygamberin kalbine ve dncesine en yakn sahabelerden idiler. kisi de peygamberin ilan ettii zere cennetlikti. Onlardan birincisinin, merin, slamn zafer kazanmasnda konumu aktr. Sadece tarih kitaplar bu konuma ahitlik etmiyor, dahas Kurann kendisi ahitlik ediyor, grlerini teyit eden baz ayetlerin inmesiyle. Ve ikincisi, Osmann konumu iman, hayr ve abadr. Peygamberin iki kzyla evli olmas herhalde stnl asndan yeterli ahittir. Her iki dnem itibariyle hakimlerin durumu byle. Yani slam adan iyilerin en iyisi, ikisi de. Ynetilenlere gelince. Onlar, peygamberin bir hadisi nlerinde beliriyordu. Hafzalarnda canlanyordu. Getikleri tm mekanlarda peygamberin bir ans veya ona dair sz hayallerine geliyordu. Resuln stnde oturduunu farz etmeden gzlerini minberin nnde kapatmyorlard. Halifenin arkasnda namaz iin saf tuttuklarnda, peygamberin imam olarak durduunu hatrlamadan edemiyorlard. Kuran okuduklarnda her ayetin nerede ve nasl indiini, orada inmesinin sebebini biliyorlard. zetle, peygamberlik atmosferinde yayorlard. Sevgi ve yaknlkta sembolleri peygamberdi. te yneticilerin durumu da byle idi. Geriye, yeterli bir toplum iin slam eriattan baka art kalmad. Onun her iki dnemde de uygulandndan kimsenin phesi olamaz. Yani, slam devlet uygulamas iin en uygun asr bu her iki dnemdi denebilir. nk andmz artlar nda lazm olan her ey vard. Hakim ve ynetilenler asndan. Bununla birlikte, koullar, ortam ayn olan bu dnemlerden merin dnemi bir eydi, Osmann dnemi baka bir eydi. mer, kendisi ve Mslmanlarla inancn aslna ve zne ykseldi. Mslmanlar onunla rahat ettiler. Devletin sorunlarn eliyle onard. Kendisinden sonra ynetecek olanlar, zerinde kimsenin elimeyecei bir metot terk etti. Ama Osman, Mslmanlar zerinde elikiye srkledi. Sahabeleri, inan ve zm ehlini ondan kurtulmak iin toplanmaya zorlad. Ya, akl sahiplerinin gryle dnlerek, ya da kl sahiplerinin gryle ldrlecek. Ve heybeti halkn gznde sarsld. Bazlarnn, klcn elinden alp iki paraya blmesine kadar vard. Minberde talanmaya vard. Medine ehrinde yaayan bir Hristiyan nispet olarak, benzetilerek Ya Nasl diye arlacak kadar kld. Sakal Osman gibi byk olan ve Osmana benzeyen bu Hristiyan Nasl diye adlandrlmt. Ayrca, byk sahabelerin Osmana kar k da, onun Kuran ve snnetin dna ktn aka gsteriyordu. Durum, ldrlmesi iin ak davete dnt. Ayenin Nasl ldrn, Allahn laneti Nasla [2] dedii biliniyor. Tm bunlar, halifenin yannda halkn durumu ve halkn yannda halifenin durumu

hakknda phe iin sana mecal brakmyor. mer ve Osmann ikisi de ldrlerek ldler. mer, Mecusi (yezidi-zerdet) bir olann (gulam) eliyle ldrld. ldrlmesi Mslmanlarn benliinde ac bir yutkunma brakt. mmetin byk kayb, hepsinde korku ve hzn alevlendirdi. Ama, bunu tamamen aksi olarak, Osman ldrld zaman byle olmad. Osman, Evini kuatan ayaklanm Mslmanlarn bir btn olarak eliyle ldrld. Dn ki, Osmann ldrlmesi Mslmanlarn kalplerine ifa verdi. Ona dmanlklar lmyle sona erdi. Lakin, tarih, gemite ve imdi benzeri olmayan garip rivayetler yazyor. Bunlar delile sahip, pheyle karlanp saklanamaz. Tabari, Milletler ve Krallar [3] adl kitabnda zikrediyor: Osman ldrldkten sonra iki gece kald, ailesi onu defnedemedi. Sonra, drt kii Hekim ibn Hzam, Cabir bin Matam, Niyar bin Mkerrem ve Ebu Cehm bin Hazife cenazesini tad. zerinde namaz klnmas iin musallaya koyduklarnda, ensarlardan neferler gelerek, zerine cenaze namaz klnmasn yasakladlar. Bu neferler Eslem bin Avs, bin Becre El-Saada, Ebu Heyye El-Mazhi-Bakiya (18) da defnedilmesini de yasakladlar. Ebu Cehm, Allah ve melekler namazn kld, defnedin dedi. Neferler Hayr, Mslman mezarlna kesinlikle gmemezsiniz dediler. Ve Ha El-Kevkebe gmdler (19) Emevi slalesi iktidara geldiinde bu Ha Bakiyaya dahil ettiler! Baka bir anlatmda u ibare var. Umeyr bin Dabia geldi, Osmann cenazesi kapn nndeydi, zerine hcum etti, tekmeledi. Cesedin kaburgalarndan bazlarn krd nc bir yerde ise u szler gze arpyor. Ha Kevkebe gmdler. Bakiyaya dolan Mslmanlar cenazeyi talaynca, tayanlar, kendilerini korumak iin Han duvarnn dibine sndlar. Mecburen orada gmdler. Byle defni Ha El-Kevkebde gereklemi oldu. te, Mslmanlarn nc halifesi bu ve sonu byle. Mslmanlar onu ldryor. Ailesi iki gece gmemiyor, ncsnde gmebiliyor. Mslmanlar cenazesini kaldrmaya reddediyor. Bazlar Mslman mezarlnda gmlmesine kesinlikle kar kyor. Cesedini talyorlar. Bir Mslman, cesedine saldryor, kaburgalarndan bazlarn kryor. Sonunda Yahudi mezarlna defnediliyor. Bu ne fkedir bir hakime! O, kefenlenmi bir ceset, ruhsuz bir cenaze iken bile, ondan intikam alyor. slamda gemi tarihi gz nne alnmyor. Kimse onu savunamyor. Altm sekize varan mr dikkate alnmyor. Peygamberin onu dorudan cennetlik olarak ilan ettii, peygamberin iki kzyla evli olduu unutuluyor. Hatta, basit bir ilke olarak cenaze namaz klnmyor, reddediliyor. En fakirlerin ve isyanclarn bile gmld Mslman mezarlna gmlmyor. Bu fke phesiz ok byk. Problem phesiz ok ciddi. Olay, Mslmanlarn hakimleri hakkndaki gr iin ibret verici aklkta. Elbette bu durum slama uzaktan ya da yakndan bir ey katmyor. Ve Osman slamn ke talarndan biri deil. Madem ki o bir insandr, hatas ve dorusu olacaktr. Hakim dokunulmaz veya kutsal deildir. Dier Mslmanlardan onu yksek klan bir yan yoktur. Hakim, sevgili okuyucu, tm bunlar, benimle u sorular sorup cevaplamadan eline bir sonu vermez: - Osman halife seildiinde Mslmanlarn tercihlerinden biri deil miydi? Sorularn cevab: Elbette evet. - slam eriat Osman dneminde uygulanmyor muydu? Cevap: Evet.

- Bu geenlere dayanarak (yani hakim uygun Mslmanlar adil, uygulanan slam eriat) reayann (20) bar durumu tertip edilebildi mi? Hkmn iyi durumu sz konusu muydu? Adalet uyguland m? Gven ve gvenlik saland m? Cevaplar: Hayr Peki neden? Burada, belirsiz sorulara, kelime olarak zeti neden? Olan sorulara bizimle cevap verebilecek, yorum sorununu zebilecek, birlikte seyrettiimiz bir grup sonuca ulam bulunuyoruz. te: Birinci sonu: Hakimin uygunluuyla adalet gereklemiyor. Reayann uygunluu da yetmiyor. eriatn uygulanmasyla da zm gelmiyor. te burada, hkm nizam diyebileceimiz, iktidar biimi, sistem, dzen diye adlandrabileceimiz eyin varl tartma konusu. Bundan kastm, hakimin hatalarn muhasebe eden kanun ve kurallardr. Snr, amasn yasaklayan, toplumun karlarnn dna karsa veya ona zarar verirse, indirilmesini salayan kanun ve kurallar. Belki bu kurallar hakimde bulunabilir, onun vicdanndan kaynaklanabilir. mer dneminde olduu gibi. Ama bu, nadiren olandr. Kural deildir ve temel olamaz. Osman dnemi ve sonras yeterli rneklerdir. En dorusu, bu kurallarn, yazl kanunsal ve rgtl olmasdr. Mslman liderler, adalet kurallar dna kt iin Osmana kar durdu. Dahas, slam dininin znn dna kt iin. Ama o, siyasetinden bir ey deitirmedi. Gemi hkmlerde bu duruma dair bir zm aratrdlar. Kuran ve snnete baktlar. Bir eye rastlamadlar. elikiler iddetlenince evini kuattlar ve ondan azlolmasn, hilafeti terk etmesini istediler. nk byle bir durumda baka bir kural mevcut deildi. Osman onlar, mehur szyle cevaplad: Vallahi Allahn bana giydirdii elbiseyi karmam. Durum nihayete yaklatnda, halkn eliyle ldrlmesi ihtimali tek yol olunca, ona, hayli mantkl bir dileke gnderdiler. Dorusu ve herkesin zerinde anlat bir dileke. k yazdlar ve nden birini semesini nerdiler. Ya, yarglanmay, muhasebe edilmeyi kabul eder, hata yapan her Mslmana yapld gibi hatalar cezalandrlr, herhangi bir hatann cezasz kalmayacan idrak ettikten sonra halifelii devam eder; ya emirlii balar, ondan vazgeer, kendi iradesiyle halifelii brakr, ya da, askerler ve Medine ahalisi gelip kulluklarndan, ona biat etmekten vazgeer. Yani halkn iradesiyle, grn aklamasyla hilafeti terk etmi olur. Osmann cevab, bin Sehilin yazd son mektubunda olduu gibi yleydi [4]: Onlar, beni, nden birini semeye zorluyorlar. Ya, yaptm hatalarla yaraladm ve ya sevaplarmn zerlerinde iz brakmad insanlar eliyle yarglayacaklar. Ya, yerime yenisini koysunlar diye vazgememi istiyorlar. Ya da biatlarndan vazgesinler diye askerleri ve Medine ahalisini zerime gnderecekler. Bu biat Allahu suphana bana ve onlara farz kld. Ve onlara dedim: Kendi kendimi yarglyorum. Benden nceki halifelerde birok hata ve sevap iledi. Ama onlardan kimse byle yapmad. Anladm ki, artlar ne srenler beni istiyorlar. Emirlii brakmaya gelince, Allah iin almay ve halifeliini brakmay isteyeceinize, beni kpek oban yapmanz daha iyidir. zerime asker ve Medine halkn gndermeniz ve biat etmekten vazgeip, szm dinlemeleri grnze gelince, sizin vekiliniz deilim. nceden, zerinize zorla halife olmadm. Ama, onlar kendileri bana biat ettiler. Burada, Osman, halifenin hatalar iin bir bavuru mercii olmadn aklkla belirtiyor. Kendisinden nce halife olanlar (Ebu Bekir ve mer) rneklerinde olduu gibi. En azndan bir kural yoktur. Ve ikircimsiz ilan ediyor: Hkm sonuna

kadar elde tutmaya srarldr, vazgemesi sz konusu deildir. Yine, biat sahiplerine, ierii garip olan bir mantkla ar yneltiyor. Sizi biat etmeye zorladm m? Biat ebedidir, geri ekilmesine veya ondan vazgemeye mecal yoktur. Tm bunlardan nizam iin kural ve kontrol arac olmad sonucu kendiliinden ortaya kyor. Durum tmyle hakimin vicdanna, dengelere vb. baldr. Hakim mer gibi adil ve tutumlu olabilir. Osman gibi iktidara yapm ve adaletsiz de olabilir. Osman, slam hkm nizamnn, kendi grne gre, aadaki kurallara dayandn ilan etmi oluyor: Hilafet hayat boyudur, lene kadardr. Hkm iin bavuru ve kontrol mercii yoktur. Hatalar muhasebe yoktur. Reaya iin biattan vazgemek ve hakimi indirmek hakk olamaz. Biat ball, soyut olarak, batan ve bir defalktr. Biat ebedi itibar edilir. Sahiplerinin, onu ekmesi, ondan vazgemesi sz konusu olamaz. Biat, edilenin inmesini talep edemez. Mslmanlarda hi kimse, bunun slamda hkm ilkesi olmasn dnmedii veya kararlatrmad iin onu ldrdler. Osman ld. Ama, bu durumda, alternatif bir kural var mdr sorusu halen karlkszdr. slamda, ak, bilinen bir hkm nizam szkonusu mudur? Kuran ve snnette, Mslmanlarn hakimlerine nasl biat edeceini belirleyen, snrlayan kural var mdr? Biatn yenilenmesi iin sre ve art koyuyor mu? Reaynn vastasyla hakimi azletme slubunu ortaya koyan bir ey var mdr? Biat ilan etmeden hakkn sabitletirdii gibi, biat ekmede de reayann hakkn sabitletiren, netletiren bir kural var m? Ynetilenlere, hakimi yarglama, hatalarn cezalandrma hakkn veren, bu hak iin faaliyetlerin rgtleyen bir sistem var m? nanyorum ki soru karlkszd ve halen yledir. Aksine, sorunun kendisi Raiden halifeleri dneminden sonra ortadan kayboldu. Halen kayptr. ok konuup tersini yapanlar veya gzel szlerle abartma yapanlar, amzda kayboluuna bekilik yapyorlar. Keye skmamak iin, elikileri telafi etmek iin, kendilerini itihattan uzak tutmak iin. nk itihat onlar iin zordur. Belki donmuluktan, belki acizlerinden, belki karlarn korumak iin. kinci sonu: slam eriatn uygulanmas yalnz bana, slamn z deildir. Uyguland ve olan oldu. Uygulanmasndan ok daha tehlikeli, nemli ve karmak olan, slamn ruhuna uygun adil bir hkm kurallarn koymaktr. Grdk ki eriat uyguland, hakim yeterliydi, reaya mmin idi, yine de olan oldu. Kaybolan kayboldu. Zannediyorum hala kayp. Sudanda yaananlar, ise, slamn yarglama, cezalandrma ynyle, yani eriatla balama aklszlna (21) daha hayrl bir delildir. Hakim, yani Numeyri slam eriat uygulamasn ilan ettiinde olan o aklszlkt. Alk tehdidi yaayan, toplumun nemli blmnn Hristiyan olduu lkede, hududu hayata geirmekle balad. Bunun sonucu olarak, bu tecrbeden sonra, slam eriat uygulamas taraftarlar, uygulanmasndan nceki unsurlarndan ok daha az oldu. lke acnacak bir duruma dt. Grld ki balang aslla olur, ikincille deil. zle

olur, grntyle deil. Cezadan nce adaletle, ksastan nce gvenlikle, korkudan nce gvenle, kesmekten nce doyurmakla olur, olmaldr. nc sonu: Osmann dneminden yaadmz dneme gelirsen, slam bak asndan, ister sorunlarn zmne dair, isterse iktidarn sapmasna kar durmak konusunda farkl olan bir ey gremezsin. te, eriatn uygulanmas ve toplumsal sorunlarn zm ilikisi. Bana ve kendine sor: - Eer slam eriat uygulanrsa cretler nasl ykseler ve fiyatlar nasl der? - Kendi bana eriatn uygulanmasyla, iinden klamayan, karmak iskan sorunu nasl zlr? - Soyut olarak eriat uygulamasyla d borlar sorunu nasl zlecek? - slam eriat uygulanmas altnda, kamu sektr, yatrlan sermayeyle orantl olarak retici, verimli bir sektr nasl dntrlecek? Bunlar, eriatn hemen uygulanmasn davet edenlere sorulardan sadece bir ka rnektir. Toplumun sorunlarnn hemen zmnn, onun zerinde dzenlenebileceini iddia edenler bunlar cevaplamaldr. Onlar, yani iddiaclar, aslnda, bunlar cevaplamaya altlar. Ve kendilerini, yrttn tartmann etrafnda dnd darboazn nnde buldular. Darboaz, eletirdikleri sistemden her ynyle farklarn gsteren btnlkl bir siyasi program koymakt. Bu alandaki boluklar, onlar miladi takvime gre 12-13 yzyl, hicri takvime gre 2. Yzyl itihatlarndan nakil yapmaya yneltti. Ama, bu yneli, onlar, sorunlar zme yerine karmakark etmelerine srklyor. Kar (faiz)a kar barmak kolaydr. Ama, faiz kavramna dar baklar, stelik bu sistemde, gnmz dnyasna uygulanrsa, pazarda byk aknla ve bunalma yol aar. Gelitirme yerine ykma, srm yerine depolamaya yol aar. Bu durumda, portresini slam bankalar tecrbesinde grdmz hileye bavurmak durumunda kalrlar. Bu bankalarn sorunu ise herkes biliyor (22) ! Dehetle azn amadan ve bir ey syleme iin elini kaldrmadan nce, brak, hatrlataym ki sadece eriat buna srklemez. 2. Hicri yzyln itihatlar srkler. Eer, bu itihatlar bilinen deiikliklerin olduu dnyamza uygulanrsa. Bilinen deiikliklerin sonucu olarak, o dnemde bilinmeyen faktrler ortaya kt. O dnemde henz slam paras yeni baslmt. imdi slam lkeleri dahil tm dnyada parann deeri nerdeyse gnlk, saatlik belirleniyor. O zaman borlanma esas olarak bir ihtiya sorunuydu. imdi borlanmay artk ihtiya belirlemiyor, yatrm belirliyor. Veya kimse kimseye sadece yardm olsun diye para vermiyor. Biliniyor ki, parann satn alma deerinin dmesine yol aan enflasyon var. Bunlarla birlikte, burada snrlayamayacam ve itihadn kapsamad bir ok yeni faktr ve sorun sz konusu. Ya rabbim! Son itihadn yapld atmosfer baka atmosfer, asr baka asr. Sen bizi kurtar! Bunlar sadece faizle ilgili. Peki cretler, fiyatlar, mlkiyet, konut sorunu vb. sz konusu olunca ne olacak? Bu manzara ve sorunlarla eriatn uygulanmas arasnda bir iliki var m? Elbette ki bir iliki ve irtibat yok. Ama, eer tartma, toplumun sorunlarn dzenleyen btnlkl siyasi program zerine olursa irtibat var ve kesindir. Ne toplumsal deiiklikler gereiyle atan, ne de inan olarak slam la elien bir program.

Drdnc sonu: Ka ve kar koymak arasna fark koymamz gerekir. Geri ekilme ve ilerleme arasna, grntlerle z arasna, ahlaki eletirilerle, sorunlara sonu zm nerileri arasna fark koymamz gerekir. Byk kesip, sakal uzatmayla toplum deimez ve Mslmanlar ilerlemez. Genlerimizin Pakistani elbise giymesiyle, slam gelime imkan bulup asra kar koyamaz. Genlerin kendi isimleriyle birbirini armay brakp, birinin dierini Gazal diye armas, dierinin daha etkili bir selamla karlk verip onu anbese diye armasyla Msr uygar slam yzn gsteremez. Di fras yerine SVAK kullanmak elle yemek yemeleri bizi ileriye tayamaz. Belki tm bunlar, ezilen insanmzda kendi kimliine sahip kma, onu koruma grnts verebilir, ama aslnda hibir sorunu zemeyecektir. Hele ciddiyeti olmayan sorunlar ne karmalar, nemliymi gibi gstermeleri ok daha bo tartmalara yol amaktadr. Heykel veya resimlere kar kmalarna yol aan, glgeyi hapsetmek teorisi gibi. Tuvalete giri yolu zerinde, bunun sa ayakla m, yoksa sol ayakla m olaca zerine vakit kaybetmek gibi. Beklenen mehdinin grnme vakti zerine elikiler yaratan tartma gibi. Mesih Deccalin grnecei yer zerine tartma gibi. Tm bunlar kabuktur. Gariptir ki, genler ve baz savunucular, zihinlerini, dinin z ve gerei zerine altrmaktan ok bunlarn zerine altryorlar. Halbuki dinin cevheri gelimeyle elimiyor. Ve o gerek bu gibi kk eylerle ilgili deil. Sevgili okuyucu, sana itiraf edeyim ki, gerekten ok hznleniyorum, mecazi deil gerek anlamda yaralanyorum. Kafalar byle bo eylerle doldurulmu baz genler gryorum, ciddiyet sahibi baz liderlerini gryorum, onlarla tartyorum, bu bo eyleri hararetle savunuyorlar. slam canlandrmay davet eden o liderleri, bunlar da ayorlar. Objektif bilimleri terk etmeyi (laikliktir diye) almay brakmay davet ediyorlar. Bunu, ibadet iin bo zaman (yeterli zaman) bulmak, yaratmak adna yapyorlar. Zavall Msr! Bu, slamn gerek yzm? Bu, onunla 21. Yzyl karlayabileceimiz ey mi? Bunlar m kendilerini toplumu ynetmeye uygun ynetici olarak grenler. Bunlarn mi dini devlet davetleri kabul edilecek. Bunlarn, kabuundan baka dinle hibir alakalar yok. Allahn kitabnda asl olmayan grntlerden baka inan bilmiyorlar. Cmleten ve ayrntlaryla yaadmz toplumdan farkl bir toplumda, asrmzdan farkl bir asrda yaayan peygamberin gidiini taklit etmekten baka senetleri yok. Keke ona benzeselerdi. O, rahmet davet ediyor. Mslmanlarn Mslman tarafndan ldrlmesini reddediyor. inde bile olsa ilmi aln arsnda bulunuyor. badet iin ii brakmay reddediyor. Dnya ve din paylar arasnda orant kuruyor. Ve gelecek kuaklar iin lmsz vecizesini ilan ediyor: Onlar kendi dnyalarnn ilerini daha iyi bilirler. Bu insanlar toplumdan nefret ettiler. Nefretlerine nefretle karlk vermek toplumun hakkdr. Topluma dil uzattlar, Onun karlk vermesi hakkdr. Onu cahillikle suladlar. Ondan taassup ve kapal zihinli olduunu sylemek toplumun hakkdr. Ona saldrdlar. Kendilerine uygun grlenle karlk vermeleri haklardr. Toplumsal yasall inemelerine ayn muameleyle karlk vermek toplumun hakkdr. Kendilerini herkese nasihat edenlerin yerine koptular. Onlar, nceden ve sonra, onda olmayanlar varm gibi iddia ettiklerinde slamn kendisini alalttlar. Onun adna kalpleri inciten manzaralar ortaya koydular. Adyla onu kk dren eyler ilan ettiler. O hogr dini iken, taassupla lanetlettirdiler. Gelime dini iken donmulukla itham ettirdiler. Dnya ve bilime

akken kapallkla nitelendirttiler. Kendi kiilik bozukluklarn din olarak aksettirdiler. Bu katr, nk kar koymaktan kolaydr. Bu geri ekilmedir, nk ilerlemeden ehvendir. Bu grntdr, nk z idrak etmekten daha kolaydr. Onlar grntye ait ak artrmalaryla eriat talebinde mbalaa yapyorlar. Talepleri yryleriyle uygundur. Fikirleri tavrlaryla. eriatn, nceden terk edenler zerine itihatsz ve tartmasz bir halde imdiki toplumuzda uygulanmas iddias yaplaryla uygundur. nk onlar, hibir zenginlii olmayan grnty temsil ediyor. eriinde bir ey olmayan bir ereve. Dinin zyle elimeyen toplumu dzenleme kanunlar, asrn yenilikleriyle atmayan bir ierik beklentisi onlar iin zor bir eydir. Onlardan, ncelikle, tahlil etmeden nce asr gerekliiyle grmeleri isteniyor. Yaam programlamadan, gelecei planlamadan nce onunla ilgilenmeleri gerekiyor. Ama, tm bunlar yapamazlar. Sisteme ahlaki arlkl gzel eletiriler yneltmek ve kimlii grntde koruyan biimsel tutumlardan, elbise ve ibadet ilerinden baka somut bir zm yapamazlar. Haliyle, onlar, sonuta yaz bulutudurlar. Gideceklerinden phe etmiyorum. Kara bulutlarn dalmayacan zannetmiyorum. Beincisi: Birinci gr sahipleri -bununla kastim, slam eriatn hemen uygulanmas savunuculardr- demokrasiye snrsz dmanlklarn saklyorlar. nceden deindiim gibi ona inanszlklarnn bir sonucudur bu. Dmanlklarn saklamalar ise ya kastldr, kamuoyunda gelimi olan demokrasi bilincini aka karya almaya, iktidara gelmeden nce zararl gryorlar. Ya da dini duygularnn srkledii biroklarnn iyi niyetinden kaynaklanyor. Bunlar, geni halk kitleleri arasnda tartlmadan, karar vermesi iin meclise bir talep sundular. Meclis yelerini, eer reddederlerse, tereddt ederlerse, ekimser kalrlarsa din dna km olmak klcyla tehdit ederek, eriatn uygulanmas talebinin onaylanmasn istediler. Bazlar bunu da ayorlar. Meclisin stnden atlayarak dorudan Cumhurbakanna yneliyorlar. Hemen ve tam uygulanmasn yrrle koymasn ondan talep ediyorlar. Acele edip, oldu bittiye getirmek istiyorlar. nk, mesele, akladm gibi, eriat meselesi deildir. Aksine, dini devlet, sivil (laik) devlet arasnda seim meselesidir. Bu seim, nceden anlattm gibi, ak, uygulanan sivil devlet alternatifiyle, dier alternatif, sahiplerinin zihinlerini gerek sorunlara yormad, grlerini kristalize etmedii ve aklamad dini devlet arasndadr. Elbette ki, bir mecliste, byle bir durum iin, bir yada iki celsede karar almak zordur. Veya bir-iki haftada. Burada, bu meselenin savunulmas ve tartlmas iin baka bir yol dnyorum. Bu yolun daha doru ve baarl olacan zannediyorum. Sadece benim grm asndan deil, aksine, bu gibi durumlar iin tabiat byle nemli olan sorunlar iin art olan asndan. Grm sunmadan nce, dediklerime muhalif olanlarn, cmleten ve tafsilen itirazlarn duyuyorum. Yazar, szlerle oynuyor, kendine ve bakalarna raz olduu haklar bize inkar ediyor, zannediyor ki, demokrasi onun gr ve nazarna dayanyor, slam eriat ilkelerinin, kanunlarn ba kayna olmasna karar veren anayasaya bal deil, onu dikkate almyor diyorlar. Anayasaya bu maddeyi koyan, ona tmyle onay veren ve halkn iradesini temsil eden referandumu tanmyor diyorlar. Bu iddialar, gerekten zerinde ok durmay ve tartmay hakkediyor. Anayasadan balarsak, bu konunun yeni bir ey olduunu zannetmiyorum.

Msrda, kanun koymak iin ba kaynak eriattan geliyor ve kanunlarn ounluu slam eriat ilkesinden szlerek gelmi. Bu notu derek balyorum ve cevap veriyorum. Ksaca sylersek, Anayasa kutsal bir kitap deildir. Herhangi bir vatandan onun maddeleriyle farkl dnmesi veya onlara muhalefet etmesi hakk var. Keza, onlarn tadil edilmesi talebine hakk var. Anayasann kendisi, tadil yolunu dzenliyor. Gerekli g ve destek salandnda herhangi bir maddesi ilga edilebilir, eksiltilebilinir veya eklenebilir. Ama, beni, Anayasann bir maddesine ters dmekle sulayan birinci gr sahipleri, onun metinlerinin ouna kar kyorlar. Partilerin eitlilii metni gibi. Onlar ok partiyi reddediyorlar ve ksaca zetlersek grleri iki partiye dayanyor. Allahn partisi, eytann partisi. Dahas, ounluu bunu da ayorlar. Anayasada, hkm nizamyla ilgili her eye esas ve ayrntlaryla kar kyorlar. Ne dnyorlar yleyse, ortaya attklar dayanaklarn kendilerini vurmas, ne srdkleri grlerin onlar yalanlamas hakknda? Gya anayasaya dayanyorlar, ama, o, onlar asndan makbul deildir. Buna benzer ekilde, bir referandumu kabulleri eer halk onayna sayglarnn delili ise, neden Eyll devriminin onlarla elitiinden bu gne kadarki tm referandumlarn yasalln reddediyorlar. Keyiflerine gelen tek referandum dnda. Kalplerinin zarn okayan, gll ryalara onunla utuklar tek referandum. Onu bir silah olarak ele alyorlar ve dilleri onunla susturuyorlar. Bazen evhamlarn, bazen de ryalarn onunla savunuyorlar. yleyse Anayasa senet, referandum dayanak deildir. Onun iindir ki onlara nlerinde kalan tek yolu neriyorum. Bakalarnn yapt gibi yapn. O da, halka siyasi programnz sunmaktr. Partinizi veya partilerinizi tekil etmektir. Halkn ounluunun desteini kazanmaktr. Belki o zaman bize kar gl bir dayanakla durabilirler. Doru bir ile bizi sustururlar. Sustururlar kelimesini kastl olarak setim. nk, bunun pheye yer olmayan bir gerek olduuna inanyorum. Yannda demokrasi olmayan kimseye demokrasi veremez, vermez. Onlar, halkn iradesini ancak hkme ulamak iin tanyor grnyorlar. Bu bir iddia deil, Osman meselesinde olduu gibi tm tarih boyunca byle oldu. Hepsini sana gstereceim. Sevgili okuyucu, burada beni protesto edebilirsin. Varolan kanunlar, onlara, dini inanlar zerine partiler kurmaya izin vermiyor diyebilirsin. Byle demeye hakkn var. Ben de bu yasaa karym, bunu herkes biliyor. Ancak, yle bir durum var. O kanuni bir metindir ve dini inanlar farkl da olsa tm Msrllar kapsayan siyasi partiler olmas ynelimi var. Halbuki, yaanan kt atmosfer bu metni at. rnein, Mslman Kardeler partiye sahipler. Dini-siyasi propaganda brolar var. Gazeteleri, dergileri, partiye ait ve partinin grnmeyen, ama onlar savunan, grlerini sahiplenin basn var. Dahas, durum, Mslman KardelerWAFD ittifakndan sonra, temsilcilerinin meclisinde varlna ulat. (Bu ittifak ki baz zariflikleriyle, ii taifelerin benimsedii ve Snni taifelerin inkar ettii geici evlilie benziyor). yleyse onlar mevcutlar, toplumsal yasallkla yasal varla kavutular. Varlklarn inkar etmek kafalar kuma gmmektir. Onlara ve dier dini-siyasi akmlara partilerini kurma serbestisinin azmsanmayacak faydalar var. Siyasi program koymaya mecbur kalacaklar. Onlarla tartma gerek siyaset zemini zerinde dnecektir. Dnya tartmas olacaktr, din tartmas deil. O zaman, cami imamlar, ak siyasi alma alann girmek iin, konumalarndaki abartmalar

brakacaklardr. Siyasi partiler, onlarla ilgili bo konumay brakp muhalefete dnecektir. Onlar bakalaryla elitiklerinden daha ok aralarnda elieceklerdir. Mazlum konumlarndan kaynaklanan avantajlar kaybedeceklerdir. Kendilerinin olmayan bir sahada tartacaklardr. Konutuklar dil, brakn kurallarn, mfredatyla onlara zor gelecektir. Tm bu durumda Allahn rahmeti zerlerine olsun. Ksaca, siyasi sahada yer almalar vatana byk bir ltuf olacaktr. Byle bir gelime, sz konusu durum, Kptilere dayanan dini partilerin inasna gtrr, vatan dinsel-mezhepsel blnmelerle darboaza srkler diyenlere dayanak olamaz. Tarihin dersleri byle bir tehlikenin olamayacan gsteriyor. Byle bir tesirin olmayaca ortadadr. Ahnuh Fanus Partisi zihinlerden uzak deil. yeleri birler hanesini amad. Msr Kptilerinin ezici ounluunu ieren WAFD tecrbesi uzak deil. Olaylar gstermitir ki, Msr Kptileri, daima laik gre sempati duymulardr; onun sloganlarn benimsemilerdir. Bu durumun sebepleri hala duruyor. Bu konu uzatlabilir, ama ayr bir tartma konusu. Sonu olarak, gstergeler, byle bir tehlikeden korkmann sebeplerini azaltyor beslemiyor. ddia ettiklerini reddetmiyor, onaylyor. te ikinci gr budur sevgili okuyucu. ok konutum biliyorum. Bunun nedeni, birinci gr sahiplerinin, grlerini sunarken sslemeleri, laf kalabal yapmalardr. Tartmada asl sorunu ortaya koymak zorundaydm. Biraz sonra tarihsel dayanaklarla ortaya koyacam asl sorunu, iktidar ve nizam sorununu. Bunun z ve erevesini izen siyasi program sorununu. Zannediyorum ki, sylediklerimi ve biraz sonra belgelerin syleyeceklerinin okuduktan sonra bir seime gideceksin. Sakin dnmek seni karar vermeye gtrecek. Dncem u: Tam okuduklarndan sonra, ikisinden birini semede yalnzca tereddde ulasan bile Allahn rahmeti sana olsun. Tereddt aratrmann ilk admdr. Dilerim, onlarn kolay yolu setiini, onlar izlemekle bilmediin, onlarn da bilmedii tehlikeli durumlara srkleneceini benimle birlikte idrar edersin. Ayrca, onlara da ufak bir hatrlatmada bulunacam. ktidara ulamak iin sslemeleri brakp, bize kfretmeden nce dnsnler. Onlardan kamadan nce toplumun sorunlarn karlasnlar. Cahillikle elememek iin, cahillik iddialarn azaltsnlar. Bilsinler ki, slam, asrla atma tasavvuruyla hakarete uratlmayacak kadar byktr. Vatan, birliini, taassup davetiyle ykmayacak kadar nemlidir. Gelecei yaratc dnce, kalem kurar, SVAK deil. alma ve akl kurar, bo vermilik ve dervilik deil. Mantk kurar kurun deil. Tm bunlardan nemlisi, onlara kayp olan gerei idrak etmeleri lazm. Bilsinler ki, onlar yalnz "Cemat-i Mslmin deil. EKLER: 1- ctihad: Kuran ve hadislerde sz konusu olmayan sorunlarn zm iin, yine Kuran ve hadisleri yorumlayarak zm bulma, veya geersiz olan slam hkmleri asrn ihtiyalarna gre deitirme, lavetme, yerine yeni hkmler koyma. 2- Emir: Ynetici, lider anlamnda bir kelimedir.

3- Mslman Kardeler: 1930larda, Msrdaki Seyyid Kutubun kurduu slam hareket. Nasrn devletletirme, milliletirme ve toprak reformuna kar ktlar. Enver Sedatla ekonomi politikasndan aktlar. Haliyle yumuama oldu aralarnda. Ama eriat konusunda elikileri devam etti. 4- Fkh: eriat bilimi, fkh, eriat alimi. 5- El-afai: Snnilik iinde drt mezhepten birinin kurucusu olan mam. Dierleri Ebu Hanife, Ebu Hanbel ve Malik. 6- El-Ezher El-erif: slamyetin en nemli din bilimi okulu ve mezheplerden biri. 7- Had: Snr, engel anlamndadr. oulu huduttur. Ancak slam dilde cezadr, ceza snrdr. Bu snr rnein zina suu iin lm (talanarak), hrszlk suu iin el kesme vb. dir. 8- Cineh: Msr para birimi. 9- Riba: slam dilde faz karl bir kelime. 10- Hakim: Ynetici, iktidar sahibi. Hkm ise iktidardr. Arapada, ynetici anlamnda Mevla, hakim vb. birka kelime var. Her kelime bir nansa iaret ediyor. ktidar anlamnda ise hkm, sulta vb. var. Tercmede bunlarn farkn koyabilmek iin hakim ve hkm kelimelerini olduu gibi koruyacaz. 11- Hadis: Peygamberin szleri. 12- Snnet: Peygambere ait olan, ondan kaynaklanan, onun yapt her ey. Sz, eylem vb. 13- Ensar: Peygamber Mekkeden Medineye gidince ona yardm edenler, teyit edenler. 14- Sahabe: Peygamberi gren, onunla yaayan, yakn olan Mslmanlar. 15- ura: slam hakimlerinin, halifelerinin dini ve dnyevi sorunlar dant bariz, nde gelen din adamlar grubu. Bu grubun oluumunun seim vb. gibi bir kural yoktur. Dini bilgide derecesi vb. de ounlukla oluumunda belirleyici deildir. Zaten grubu belirleyen de halife, imam vb. oluyor. Tek kural budur. 16- Raidin halifeleri: Muhammedden sonra gelen drt halife. Bu dneme asrl Raidin deniyor. 17- Hariciler: Hakem olayndan sonra Aliden ayrlanlar. Ali, Muviye ile arasnda hakemlii kabul edince, daha ok kk kabilelerden, evre blgelerden ve yoksullardan oluan Ali yanllar, Aliyi uzlamaclkla niteleyip ondan ayrldlar. nc grup oldular. Bunlara hariciler dendi. 18- Bakiya: Mslman mezarl. Medinede 19- Ha El-Kevkeb: Yahudi mezarl

20- Reaya: slam dilde, ynetilenler, halk, kullar anlamna geliyor. Ancak bu anlamlara gelen baka kelimeler de var. Her biri bir zellie iaret ediyor. Reaya kelimesi, kitapta, daha ok hilafete biat edenler anlamna kullanlyor. Bu nedenle kelimeyi olduu gibi koruyacaz. 21- Yazar metinde eeklik kelimesini kullanyor. Arapa metinde cmlelerin dizilii itibariyle bu kelime kfr anlam vermiyor. Ama Trkede kfr olarak alglanabilecei endiesiyle onun yerine aklszlk kelimesini kullandk. 22- slam siyasetin kapitalizme ynelik eletirisinde faiz meselesi sloganlam, ne km bir sorundur. Ahlaki ve ideolojik dzeyde, hitabnda faizi haram klan slam siyaset, bu gr sistemin ihtiyalaryla ve karlaryla uzlatrabilmek iin mehur kar pay hilesine bavurdu. Ancak kar pay irketleri kar pay yerine hava pay alrken, slam kalkana brnen byk sermaye nemli bir g oldu. Haliyle iddia edilen projeler kt ve slam irketlerle bankalar ksa zamanda klasik kardelerinin yannda yerlerini ald. Bu soruna ilikin bir ok deerli tahlil var. KAYNAKLAR [1]- Murvec El-Zebeh lilmesudi, Cilt 4, Sayfa 388-387, Dar El-marife, BeyrutLbnan [2]- Abkariyet El-mam Ali, Sayfa 99 Duha El-slam, Ahmet Emin, Cilt 3, Sayfa 303, Msr Aydnlanma Brosu Yayn. [3]- Tarih El-Tabri, Cilt 3, Sayfa 439, Beyrut Basm-Yaym Kurumu Lbnan [4]- Tarih El-Tabri, Cilt 3, Sayfa 437 RADN BELGELER: YENDEN OKUMA Okuyucunun hznlenme ve armaya hakk var. O, birinci blmden Osmann katli zerine sunduumuzu bizimle beraber seyrediyor. Hznn sebepleri anlalrdr; gerekten ackl bir durum. armann kaplar ise ok. Onlardan bir kapy kapattm. Ve okuyucunun biraz dinlendiini dndm. Ama nne baka kaplar ayorum ve ykn arlatryorum. Dnyorum; eer lanetleyeceksen, kimi lanetleyeceksin? Bakaldranlar knasan, Osman susuz gsterme hakkna sahip deilsin. Osman knasan, bakaldranlar ho grme hakkna sahip deilsin. Bakaldranlar knasan, onlarn duygularn belirleyen niyetlerini, amalarn paylamazlk edemezsin. Osman knasan, katledilirkenki duygularn paylamazlk edemezsin. Dini duygularla davranrsan, Osmana insaf etmeye daha yakn olursun; ona zr bulmaya girersin. Ama, bu yolda, byk sahabelerin szleri ve yaptklaryla eliirsin. Bazlarnn, kl kuanp, zerine saldrmaya ak davetiyle atrsn. te, Abdurrahman bin Auf, Aliye diyor ki: istersen klcn al (klcn alrsan) ben de klcm alrm, bana vaatleriyle ters dt Sonra, ld hastalk srasnda dostlarna yle diyor. Hereye koymadan nce acel

edin, ldrn [1]. te, Talha, bakaldranlar cesaretlendiriyor. Ali, Osman kurtarmak iin beyt l-Mali (hazine) amaktan baka are bulamyor. Dalmalarn salayana kadar isyanclara hazine mallarndan datyor. Osman, Alinin yaptn onaylyor. Aylar gemeden Osman ldrlyor. Talhann kendisi bakaldrma talebiyle Ayenin ordusunda yer alyor. Mervan bin Hekimin frlatt bir okla yaralanyor. O Mervan ki, Osman neren ve Osmann sa kolu. Bakaldranlarn ordusunda bakaldr iin Talhann yolda. Bundan otuz yl sonra da mslmanlarn halifesi. Talha oku yiyince sonunun geldiini idrak edecektir. O lahzada kendi kendisiyle hesaplayor ve Allaha yneliyor: Bu oku Allah bana frlattrd. Allahm Osman raz olana kadar ne lazmsa benden onun iin al [2] diyor. Bu vicdani uyann, hesaplamann ak delilidir. Hatay grmedir. Talha hesaplarken yanlmyordu. Dostlarnn bana gelene uygundu. Hepsi peygamberin sahabeleri idi. Birbirleriyle savayorlard. Kendisi ilerinde en ar olanyd. Mahvetti ve mahvoldu. Ama, Ali, Zbeyr, bn Mesud, mer ibn As ve bakalarnn muhalefeti daha dengeli idi. Sertlik ve yumuaklk arasnda gidip geldiler. Yine de sonlar Talhann sonu gibi oldu. Bazlar onunla mahvolurken bazlar sonraya gecikti. Olan oldu. Peygamberin en yakn olan mslmanlar, yine peygamberin en yakn olan mslmanlarn kllaryla katledildi. Sahabeler, sahabelerin kann dkt. Olaylarn bugne kadar zihinlerimizi yoran izleri kald. Fkhlar bu olaylar zerinde gnmze kadar eliti. Sonunda, brakn tartmay, birinin bu konu zerinde konumas bile szkonusu deil. Mslman mslmanla savatran hangi yasallktr? Kble ehli birbiriyle savatran hangi sebeptir. Hangi dini sorun savan sebebi? Yoksa durum, kar ve onun ifadesi olarak iktidar sava m? Yoksa orada atan din deil dnya myd? Bazlarna, bu grntleri Ali dneminin balarna kadar gtrp ondan balatmak holarna gidiyor. Ama, isterseniz Ebu Bekir dnemine dnelim. Reddiyetilerle savalara gelince biraz dnelim. Ebu Bekir ve mrtedler (23) arasndaki savalarla, beyt l-mala (hazineye) zekat demekten vazgeenlere kar savalar ayralm. Kendisen zekat demeyenlere savalarn ayr tutalm. ki gurup arasna fark koymamzn basit bir mant var. Birinci grubun irtidan kabul ediyoruz. Ancak, ikinci grubun redcilikle vasflandrmada duraklyoruz. Kelime-i ahadet-i getiriyorlard. Mslmanlara farz olanlarn tmn inkarsz yapyorlard. Zekat da dyorlard, ama ihtiyac olanlara. Halife veya hazineye deil. Bunda dayanaklar ayet-i kerime idi. (Mallarndan al) Bu ayet yalnzca Peygambere ynelikti. Bakasna szkonusu olamazd, nk bakalarna ynelmedi. Hatta, bu bakas peygamberin halifesi olsa bile. Burada, merin Ebu Bekirle tartmasn hatrlayalm. O, Kelime-i ahadet getirenlerin ldrlmesinde gerekesinin ne olduunu soruyor. Ebu Bekir ahadet getirdii iin hakk demektir szyle cevaplyor. Bu haktan, hazineye zekat demeyi kastediyor. Bu ictihadn tutarszl ortada. mer dnyor ve peygamberin hadisini tartyor Ebu Bekirle: Mslman durum dnda ldrlemez: Zina yapan, imana irtad den

(islamdan geri dnen) veya haksz yere kii ldren iin kssas. mer, ahed edenlerin, iman inkarn grmeye alyordu. Namaza gidiyorlar, ramazan orucu tutuyorlar, yapabilecek gc olanlar hacca gidiyorlar, araya vasita koymadan muhta olana zekat veriyorlar. Bu durumda kapa hite inkara almyor. Ve zannediyoruz ki, alsa, kabul kaps phesiz ok dar olacaktr. Byle bir durumda bizim iin ok daha dardr. Dahas, tm inkarla mnkir oluyoruz. nk biz tamamyla Ebu Bekirin ldrtt insanlarn yaptn yapyoruz. Zekatmz, tmyle onlarn dedii gibi, ihtiyac olana dyoruz. Hazine bakanl veya cumhurbakan gibilerine demiyoruz. Ebu Bekir onlarla savat ve ldrd. Olabilir, bazlar da militanlarn ve katillerini zerimize salabilir. Onlarn yannda sesimizin sonuna kadar bararak ehadet getirmekte bize fayda vermez. Dinin esaslarna ballmz zerine yemin etmek de. Dinimizde peygamberden baka merkez olmadn dnmeseydik, Ebu Bekirin ictihadlarnn kendisinden sonra gelenleri balamadn grmeseydik, biat edilmesi iin kapal zarfta isim yazlmasnn ondan sonra kullanlmadnn bilmeseydik, tm bunlar olmasayd, islamn hak olduuna imanmz olmasayd, Kurann hak, peygamberlerin peygamberlerin peygamberlii hak ve dier insanl hak grmeseydik, bu konular tartmazdk. Uzatmazdk ve Ebu Bekirin kendi asndan hakl olduunu syler geerdik. Elbette, eer, durumu baka bir adan, siyaset asndan tartsaydk. nk, slam devleti, temelleri sabit, mali bnyesi gl ve lkeleri fetheden bir devlet haline getirmek iin byle yapt. Dinsizleri islam yapmak, imansz yola getirmek iin deil. Yani bunlara kar sava din sava deil, hazine sava, siyaset sava, devlet karlar sava idi. Ebu Bekir siyaset iin ictihad yapt ve kendi asndan phesiz isabetli idi. Dinde ictihad etti ve grne gre iki iyilik yapt. Bizim grmze gre ise bir iyilik: Siyasetin ve siyasi karlarn dinin kurallar ve aslyla attn gsterdi. Bu atmada, siyaset iin, gzn krpmadan dini kurallar, merin itirazna ramen bir tarafa itti. Grld gibi bizim tezimizi ispatlamaya yardm etti. Yani, Ebu Bekirin yapt iyilik tmyle bize aittir, onun ictihadlarn dinin asli leri arasnda grenlere deil. Ebu Bekirin karar siyasi idi, dini deil. Dier bir anlamda, laik idi, din ve siyaseti ayryordu. Sonularda zorlamayla ictihadda zora ulamak istemiyoruz. Hatrlattklarmz ve anmakta olduklarmz, sahabelerin isimlerinde kutsallk grenlerin, yaptklarnn tartlmasn haram sayanlarn, din adna yrtlm olan siyasi gereklerin aa kmasn istemeyenlerin lanetlerinin zerimize yamas iin kafidir. Yine de Resul ul-Kerimin bir hadisini hatrlatalm: Amar bin Yasar, bir zalim grup tarafndan ldrlecektir. Bu hadis basit ve belgelidir. Onun iindir ki Amar ldrldnde herkes hatrlyor. Alinin ordusu hatrlayarak zlgt ekiyor. nk Amar Muaviye ldrd. Bylece hadise gre zalim oldu. Muaviyenin zalimliinin peygamber hadisiyle ispatlanmas Ali ordusunca kutland. Muaviyenin ordusu da hatrlyor ve sarslyor. Sorunlar kyor. Tedirgin olan ordu, kurnaz Muaviyeni cevab gelene kadar sakinlemiyor. Nihayet dzenbaz siyasetinin cevab yetiiyor: onu, dinden kartanlar, harici yapanlar ldrtt. Yani Aliciler. Ordu sakinleiyor ama, ben, aradan bu

kadar yl getikten sonra, hala durumu nemli gryorum. Bu kadar yldan sonra okuyunca sarslyorum. Ak ki, eer peygamberi yalanlamayacaksak, iki gruptan biri zalimdi. Eer, hadisin grntsne hak verirsek, Muaviyenin ordusu iin zalim hkmn veririz. Ve Muaviye zalim olur. Sahabelerden Amru bin Aas zalim. Mervan bin Hakem zalim. Abdullah bin Amar zalim. Ve bakalar ve bakalar. Eer Muaviyenin yorumuna hak verirsek, baka bir takm islam bykleri zalim oluyor. Ki, ilerinde imam Alinin de olduu bu kiilerin isimlerini zulmle-zalimlikle eletirmeye dilim varmyor (24). Ebu Bekirin ictihadlar karsnda kar ictihadla durduk. Ama aktaracamz olay iin ictihad aamayacaz. te baz islam bykleri: Vasl bin Ata. Muttezile imam ve fkh Amru bin Abid Mehur Hepiniz av peindesiniz, Amru bin Abid hari szyle halife Mansuru aalayan El-Zahid El-Vara. Bunlar akllarnn yularn zp serbest brakmada bizden iyi idiler. Dindar, fkh ve alimdiler. Cemel vakasnn sahipleri olan iki grubu da reddettiler. Sffn taraflarn da dedilerki: Talha, Zubeyr ve Alinin ahitlikleri, bir ba bakla iin bile kabul olunamaz. [4] Bu szleri ne inceliyoruz ne de tartyoruz. Peygamberin yoldalar neden byle blnp birbiriyle savayor, birbirine kafir diyor, yorumlamyoruz. Yani ictihad yapmyoruz. Sadece geerken hatrlatyoruz. Asr asrla, atmosferi atmosferle, fikri fikirle karlatryoruz. Halbuki, halife mer, metinde ictihad olmaz veya metnin varl durumunda ictihad olmaz, eklinde bildiimiz ve bal olduumuz anlayla eliiyor. slamda genel kabul gren anlay yle: Eer ki konu hakknda metin (Kuranda, snnete vb.) varsa ve aksa ictihad olmaz. yi ama, merin ictihadlar, ksaca sylersek, yorum veya metnin bir ksmn tadil deildi. Aksine, metinle elikiye uzand ve metni ortadan kaldrmaya vard. Ve sahabelerden hibiri bu ictihadlara kar kmad. Denebilirki, islam tarihinin tmnde, hem devlet hem de din adam olarak mer einde kimse bilmiyoruz. O kendi nefsi zerinde gerekten kat idi. Bu nedenle reaya onun katln kabul etti. Onun hakl olduuna, dnyadan ok dine bal olduuna gveniyorlard. Ondan nce veya ondan sonra onun gibi hakim bilinmedi. Onun iindir ki, herkes, onun tarafndan yarglanmay iine sindirdi. Kazanlarn muhasebe etmesine, ihtiyalarndan fazla olan olmasna, keyfe yneldiklerinde veya sapmaya eilim gsterdiklerinde zerlerine bask yapmasna ses karmadlar. O, hata yapyor ve hatalarndan reniyordu. Adnn byklnn arkasna snmyordu. te, o, Amar bin Yaserin Kufe valiliine atyor. Uzun srmeden grnd ki, dine uygunluk, zorunlu olarak dnya ilerine uygunluk demek deildir. ktidarn meydan, siyasetin svarisi var. Din adamnn svari olmas zorunlu deil. Bu durumda, onu hemen geri ekti. Emsal ElMueyra bin aabe, Yezid bin Ebi Sufyan ve Muaviye bin Ebi Sufyan atad. Ebazrn vali olmasn reddetti. Hemde bunun iin zayf olduunu yzne syleyerek. Zayf olan valilik yapamaz. nan merdiveninde ne kadar basamak ilerlemi olursa olsun gerekesiyle. Din ayr bir sahadr, devlet ayr bir sahadr. kisi bir araya geldiinde, ki nadiren byle olur, o kamildir. Ama, ayrldklarnda, ki ounlukla ayrlrlar, her sahann adam

bakadr. Her meydann svarisi bakadr. Siyaset adam iktidara uygundur. Din adam ise inanc korumak iindir. Sadece mer ikisini bir arada toplayabilmi. Gariplie bakn, mer bugn islamda en ok terkedilenlerden. Brakn ona yaklamay, onun anlmasndan rperiyorlar. Halbu ki, mer, kiiliiyle, din ve devletin birlii tezine gl bir dayanaktr. Yine de ondan kayorlar. Sebepleri var. Hem de rktc. Bununla ictihadlarn kastediyoruz. mer konusunu hatrlatmamza sebep olan, onu tm dierlerinden ayran zelliidir. mer, daha nce andmz gibi, Kuran metnin varlyla ictihad etti. Zamanmzdaki takafallar iin uygun olan, gzel dayanaklar bularak Kuranla eliti. Ki, kakafallarmz bunlarn nnde durup uzun uzun dnsnler diye. Onlar dnrken, biz ayrntlarn hatrlatmaya geiyoruz. Belki, kalplerini geniletmeye yardm eder. Dnsnler ki akl nakili geti. Ve dnce kafirlik sulamalarn kesinlikle geti. Onlara sunacamz sunmadan nce, biraz sorarak okayalm. Mslman bir lkede, islam bir hakimin bilgisi dahilinde, Kuran metniyle elien fetva verildi ve onu fesheden, yani Kuran metnini devre d brakan kurallar uyguland diye bir hatrlatma yaparsak grn ne? Dikkat ederseniz, olay zelletirmiyoruz (kim olduunu sylemiyoruz) ve ayrntlandrmyoruz. stelik bu fetva, hayat gerei metni atnda ve onunla artk mantk yrtlemiyorsa metinle elime olur, haram deildir diye hatrlatma yaplarak verildi. Belki ardlar, belki dnyorlar, belki de bize kfrl bir cevap vermede kesinler. Onlar kendilerine hakim olmaya aryoruz. Yava olun ve ok dnn. Biz halife mer bin Hatabdan bahsediyoruz. O ne iyi bir rnektir. Byk din aliminin, son yllarda yazd kitaplarn en zarif ve en nemlisi olanda belirttii gibi. Alim, Dr. Abd El-Menaam El-Nemr, kitabi ise El-ctihad. zerinde konutuumuz Kuran metni ise kalpleri kazanma pay ile ilgili. te size Dr. El-Nemrin yazd [5]: Kalpleri kazanma paya: Bu pay ki zerine, Kuran Kerimin zekat datm ayetinde (Ayet-i Tevzia El-Zekat) metin var: Sadaka, fukaralarn, zavalllarn ve onlara hizmet edenlerin (alanlarn) ve kalpleri kazanlmas gerekenlerindir" El-Tvbe/60. Resul (S.A.S.) onlara (zekat) veriyordu. Onlar kafirlerdi veya gerekten islama bal deillerdi. Sallantl idiler. Kalplerini kazanmak iin. nsan insana hkmetmeyi salar dncesiyle. Mslmanlarn onlarla atmas (er) kafidir, kalplerini ve gnllerini kazanmak, dahas hac etmelerini ve islam olmalarn salamak iin vermek (lazm) dr. Said bin El-Musib, Safyan bin Umeyyeden aktaryor ve diyorki: Resul l-Allah bana (zekat) verdi mi, herkesten ok ben onu sevmezdim. Hala veriyor. Artk onu en ok seven kii ben oldum. Ebu Bekir (Allah ondan raz olsun) in bana, Resulun bana gelen geldi. Ayine bin Hasan ve El-Akra bin Habis geldiler ve Ebu Bekire sordular. Ya Resul Allahn halifesi, yanmzda orak bir toprak paras var. Ebu Bekir tarlay onlara ikta etti (kesti, verdi). Onlarn kalpleri kazanlmas gerekenler olduu dayanayla. Onlara bu konuda yaz yazd, zerine ahitlik etti (imzalad). mer hazr deildi. mzalamas iin mere gitti. mer buna iddetle kar kt. Yazy sildi. Islk alarak onlara kfretti. Ve onlara ekledi: "Resulallah sizi kazanmaya alyordu. nk o gnler islam zayft. Ama Allah

islam zenginletirdi, glendirdi. Gidin iinize bakn. Siz onu gzetmezseniz, Allah da sizi gzetmez. Bylece kalpleri kazanma payn, hemde henz halife olmamken kaldrd. te ahit: mer. O Resul dneminde ve Ebu Bekir halifeliinin bir ksmnda geleneklemi olan ve Kuranda bulunan bir hkm durdurdu. Onlara verme sebebinin artk geerli olmad ictihadna dayanarak. Yani, artk vermeye gerek yok. Karar ve kurallar, sebebine, varlna ve dayand eksenin deimesine gre deiiyor. Bildiimiz gibi, mer (A.O.R olsun) eylemin snr, metnin snr ve grnts nnde donmu olarak durmuyor. Aksine sebebine ve artlarna dayanyor. Sylenmek isteneni anlayarak ictihadla karar veriyor. slamn artlar nda: slam kuvvetli olunca, bunlarn kalbini kazanmaya ihtiyac yok diyor. Byk alimin szleri mantkl, ak ve anlalr. Haliyle, bu szlerin zerine mantkl, ak ve anlalr bir soru ina edilebilir: meri taklit etmek bize cahiz mi? Eer artlar kalmadysa veya sebepleri deitiyse, Kuran metnini mer gibi rafa kaldrmak veya onun varlyla ictihad etmek bize der mi? mer bir insan olarak Allahn kelamn tatil ediyorsa ve kimse onu kafir demiyorsa, bu olay nasl aklayacaksn? Sorular zor. Cevaplar tehlikeli. Cevaplarn hatrlattklar daha da tehlikeli. slam iin deil, aksine kalpleri ve beyinleri kilitli olanlar iin. Kilidi bilen, ama anahtarn inkar eden akllar iin. Bunlardan korkanlar iin. Biz zihinlerindeki prangay gryoruz. Onunla kendilerini balamlar. Eer, merin yapt kabul edilebilir derlerse, sorun orda bitmeyecek. Tartma, din kurallarna, rettii ak olan eylere varacak. Bu tartmalarda emsal tekil edecek. rnein, Kuran metninde pheye yer brakmayacak kadar ak olan sabit hudut tartmasnda olduu gibi. Eer byle birey sylerlerse ok houmuza gider. Onlarla gemi tecrbemize gre beklemediimizin olabileceini varsayalm. Byle dnrsek, iyimserlikten ne zararmz olur? Hsn zannmzla ne hasar ederiz? Onlardan prangay ekip koparrsak ne iyi olur. imdi de onlar, merin ictihadlarnda karlatmz bir baka rnee havale edelim. mer bu ictihadda, sabit snrlardan birini kaldrd (tatil etti). O, hrszlk snr (had) idi. Eer hrsz muhtasa had geerli deil dedi. Sonra da bu snrn uygulanmasn, ktlk ylnda (alk ylnda) tm topluma ynelik olarak durdurdu. Bu ictihad sunmadan nce, baz fkhlarn iddialarna cevap verelim. merin ictihadlar onlar rahatsz ediyor. Onun iin merin byle ictihadlar yok diye fetva verdiler. Bunlar gerekle eliiyor dediler. Byle diyenler zannediyorum ki kendilerinden baka kimse okumuyor, kimse tarihi bilmiyor. Onlardan baka mslman yok. Baz tarih kitaplarnn yasaklanmasyla gerek kaybolacak zannediyorlar. Veya, amaca giden yolda, yalan dahil her ara mbahtr zannediyorlar. Buna bir rnek, Prof. El-Hamza Dabsn, Fasl bakanla rportajnda hatrlattdr. Bu tartma-rportaj Nur gazetesinde yaynland. Gazetenin yayn ynetmeni Prof. Hamza, bakan sktrmak niyetiyle, Fasta eriat hududunun uygulanmasndan vazgeme sebebini sorunca, bakan cevap verdi: Haddin tatili (kaldrlmas) ictihaddir. Bunun iin

gemi rnekler var. merin alk ylnda hrszla haddi tatil etmesinde temsil olunan (ictihadlar) var. Prof. Hamza hemen karlk verdi. (Sylemesi uygun deil ama, aka yalan syledi): mer hrszlk haddini uygulamad, nk alnann tutar yeterlilikten (ceza iin gerekli asgari tutar seviyesi) azd. Gerekte ise, merin haddi tatil ettii olay, mam Malikin El-Mevta isimli kitabnda belgelendii gibi, DEVEnin alnmasyla ilgiliydi. Ve asgari seviyenin ok ok stnde idi. Arap insan, byle durumlarda aknln dile getirmek iin alarsan deve al der. Dier rnek, baz fkhlarn snneti zerine tereddtleridir. Kendini islamc olarak nitelendiren biroklarnn kitaplarndaki makalelerde dedikleridir: Onlara gre, mer haddi tatil etmedi, aksine artlarn koydu. Snrn varln, en asgari hayat ve geim artlarna gre belirledi. Buna cevabmz kolaydr. Yalnlarnn akl grnyor. nk, mer ictihad ettiinde, nnde varolan iki eyden fazla deildi. Birincisi, herhangi bir art belirtmeksizin, hrszlkta eli keserek ceza ngren Kurann ak metni, ikincisi, islamclarn doru kabul ettii hadis kitaplarnn bize aktard szl ve eylemli snnetler. Bu kitaplarn hepsine bavurduk. alnann asgari seviyesinin deerinin ne olmas gerektii konusunda eliki dnda hibir elikiye rastlamadk. Dzelterek bilgilerine sunalm. Zihinlerinde karan hatrlatalm. Fkhlarn and bu artlar, (yani asgari geim art vb.) merden sonra bir veya iki yzyl sonra konuyor. Onlarn ictihadlar, artlar hakkndaki tartmalar, hayat artlarnn deimesiyle karlatklar zaman ne zm bulduklarn temsil ediyor. Sabit olan eriat metnine kar tavrlarn, gereki tavrlarn gsteriyor. Ve tm bunlar merden ok sonra geldi. mer, ictihadlarnda El-afai'in veya Ebi Hanife'in eserlerine dayanmyordu. Tersi doru oland. Onlarn ictihadlarna kap aan mer'in ictihadlaryd. O, temeli belirleyendi ve onlar art artrdlar. merin bu ictihadlar iin, Dr. Nemirin kitabna koyduklarn beraber okuyalm [6]: Hrszla had koymadan saknma. (Ceza vermekten vazgeme) bu ictihad, had koymada yenidir. mer hrszln hrszlar zerinde ispatlanmasndan sonra ictihad etti. Seferde ve savata deil, hazr (normal) durumda. Yeniden Malikin El-Mevta da aktardklarna dnelim. Olay izleyelim. Hatab bin Ebi Baltann esirleri, Meineli bir adamn devesini aldlar. Keserek yzdler ve yediler. Sular sabitleti. mer ellerinin kesilmesini emretti. Sonra kesilmesini durdurdu. Dnd. Onlarn hrszlk yapmalarna yolaan sebebi renmek istedi. Belki atlar. Sebebini rendi. Esirlerin sahibi olan Hatab artt. Hatab geldi. Ve mer ona dedi ki: Siz onlar hem kullanyor hem de a brakyorsunuz, Vallahi sana yle bir ceza vereceim ki arl seni actsn. Ve devenin iki kat fiatn demeye mecbur etti. Hrszlarn ellerinin kesilmesini affetti. mer bununla da kalmyor. Metnin nnde donmu olmay brakmann tesine gidiyor. Gryoruz ki, hrsz almaya iten ihtiya varsa ceza uygulanmaz. te Hataba syledii son cmle Eer siz onlar kullanp a brakmasaydnz ve bunun sonucu olarak Allahn haram kldn yemeselerdi, ellerini kestirirdim.

Bylece, mer, bahsettiimiz muhtalara had uygulanmasndan saknmaya esas koydu, temel belirledi. Bu, ayetin uygulanmasnda yeni bir grtr. te, burada Ayeti hatrlayalm: Hrsz kadn ve erkek (lerin) ellerini kesin. Suu iledikleri ksm. Allahn bir cezas olarak. ElMaide/38. Metinde hibir sebep veya art yok. mer ise kesmenin sebeplerine, artlarna bakt, dnd ve metni zelletirmeye veya grntsn terketmeye vard. Bu gr, merhum Dr. Muhammed Yusuf Musann dedii gibi, onu, alk ylnda da hrszlk haddini topyekun durdurmaya gtrd. Hazifede yapt gibi, sava seferinde iki hud durdurmaya gtrd. Hazifede yapt gibi, sava seferinde iki had durdurmaya gtrd. Askerlerin ou imi ve sarhotu. ki ienlere haddi durdurdu ve yle dedi: Emirinize (halifenize) kar kyorsunuz ve dmanlarmza yaklayorsunuz. Bizi yensinler diye mi? Sonra, kimseyi krbalamasnlar diye cellatlara emir yaynlad. mekten vazgemelerini salayn. Had uygulamayn. Bize kzmalar, onlar, eytann oynamasna ve dmann yanna gemelerine srkleyebilir. Bu durumda, haddi ortadan kaldrmyor. artlarndan dolay erteliyor. artlar ortadan kalkana kadar. Tm bunlar yeni kararlar iin ictihadlardr. Daha nce szkonusu deillerdi. Resul ve Ebu Bekir gnlerinde yaplanlara aykr ynleri ak. te grdklerimiz yle. mer ictihad etti ve Kuran metnine aykr olarak kalpleri kazanma pay lavetti. Muhta olanlara hrszlk haddini uygulamay durdurdu. Sonra alk ylnda tatil etti (askya ald). Savata ierek arho onlara krba cezasn kaldrd. Bunlara ek olarak syleyelimki, snnetle eliti. Fetihilerin payna den topran datmn ve ganimetin paylamn durdurdu. Dahas, kssasta eitlik kuralna aykr olarak, bir kiiye karlk grubu ldrtt. Btn bunlar sadece aktararak seyrediyoruz; sz konusu olaylarda koullarla ilgili bilinenlerin nda. Yorum yapmyoruz. Ancak, bu arada, iki nemli gerei kefediyoruz: Birincisi, tahlil ve yorumda akln kulland metinlerin grntsne taklp kalmad. Bir hakim olarak siyasette, toplumu ynetmede gereki idi. kincisi, adeletin metnin amac olduu idrakiyle, islamn cevherini ve ruhunu uygulad. Metinle elimesi adelet iindir. Gerek islam terazisinde, bu, metne ballk iin adeletin iini boaltmaktan daha dorudur. Bu uygulamada soylu bir ruhtur. Grdmz ve duyduklarmzn talam ruhuyla en iddetli ekilde eliiyor. Onlarn donmu (domatik) metod ve tarzyla tmyle eliiyor. Metnin z deil grnts nnde duranlarla kkten atyor. Diyebiliriz ki, mer zamannda yaasalard, onu, dinin zorunlu retisiyle, eriatn zerinde phe edilmeyecek ve karanlk yn olmayan kurallaryla atmayla sularlard. Had Allahn hududlarndandr ve uygulanmas gereine phe yok derlerdi. Onun karsnda, tekrar etmekten bkmadklar ayetlerle seslerini ykseltirlerdi. Allahn indirdikleriyle hkmetmeyenler, onlar kafirlerdir. Bu ayetlerin ini sebepleri zerine veya metnin amac nnde durmakszn. Yoruma devam edelim. Belki meri rnek almann mmkn olduunu idrak ederler. ctihadlaryla at kap, grdmz ve kabul ettiimiz, onlarn ise grd ve inkar ettii ok ey iin geniliyor. Bu, onlara, snrl ve ak bir soruyu sormaya ynelme iznini veriyor bize: Sabit bir

snnetle, szl ve eylemli olsun, elimek caiz midir? Had uygulamay askya almak veya kaldrmak caiz midir? Kuran metniyle elimek caiz midir? cevap verebileceklerini varsayalm. Birincisi, herey iin ve her zaman caizdir hkm vermek olamaz. Bu grte biz de onlarla hem fikiriz. kincisi, caizdir hkmn her zaman reddetmek olamaz. Bunda da onlarla anlayoruz. Buna gerekemiz merin ictihadlardr. ncs, baz hallerde, zorunlu durumlarda, mantki ve ak sebeplerle, metnin ruhu ve nedenleriyle uygunluk iinde caiz olabilir. te bu cevapta, alan, uzun bir tartmaya yolaacak geniliktedir. Gr sunacaksn, karlk gelecek. Dayanak gstereceksin, kar dayanak karacaklar. ctihad ictihada yolaacak. Ama her halkarda tartmadan bireyler kacaktr. Elbette tartma, kafirlik kfrn yzlere frlatmakszn srerse. Kendilerinin mslman, bakalarnn batl olduunu iddia etmeksizin, bizim kafir, zalim ve dinden ktmz sylemeksizin, hayallerinde olana gre, sadece kendileri islam, bizim hayatmzda cahilliktir, yani modern cahilliktir demesizin, bizim grdmz batl, onlarn grdkleri haktr, fkhta ve tarihte grdkleri ilimdir, bizimki cehalettir, onlarn ki imamdr, bizimki kt bir taassubdur demeksizin. Dnelim mere. Yaptklarnn bazlarna iltifat etmeden zerinden geebiliriz, ama, grmze gre, baladmz konunun yorumlanmas iin anahtar olan tehlikeli ve byk kararnn zerinde durmadan hayat hikayesini geemeyiz. Konu, Osman dneminde yaanan byk fitne (kargaa)dr. Daha nce aktardk. Osmann lmyle bitti. Alinin dnemi boyunca devam etti ve Alinin de lmyle bitti. te kitab onunla balattmz konunun yorum anahtar merin karardr. mer, byk sahabeleri Medinede kalmaya mecbur kld. zni olmadan yolculua kmalarna yasak koydu. Onlara bu karar, kendileriyle birlikte olmay sevdii, onlara danmayla yolunu bulduu eklinde aklad. Gerekte ise sorun iktidar sorunu idi. Halkn onlara sempati duymasndan korkuyordu. Halkn ilgisinin onlarn glenmelerine yol aacandan korkuyordu. Birok airetin blnmlnn canlanmasndan korkuyordu. Onlara snrl say ve miktarda erzak verdi. Ama onlardan nce bu snr ve yasaklar kendine uygulad. Haliyle, tm yaptklarn kabul ettikleri gibi, bu yasaklar da kabul ettiler. darede belirleyici karar daima onun oluyordu. Onlar, bundan iddetle skldlar. Sonuna kadar holanmadlar. nsann bakalarna serbest braklann kendisine yasaklanmasndan nefret etmesi anlalr birey. Ama, merden sklmalar, merin kendi nefsine kar tavryla, ailesine, slalesine kar tavryla eliiyordu. nk ayn snrlar kendisi dahil tm yaknlarna koymutu. Bylece sknt, rzaya, sessiz direnie, sabrla beklemeye imkan veriyordu. Nefretten, direniten, sklmaktan bahsederken hayalimizden uydurmuyoruz. Gerekleri inemiyoruz. Buna delilimiz, Osmann halifeliinin banda ilk yaptdr. lk karar, sahabelerin Medine dna akmalarna, istedikleri yeri gitmelerine izin vermektir. Buna ek olarak, onlara verilenleri artrd. Yapt Osmann tabiatyla uyumuyor. Osmann verdikleri basit veya snrl eyler deildi. Zbeyre alt yz bin, Talhaya yz bin dinar verdi. Anlalyorki kalplerini kazanmak istiyordu. ctihadlarnn onlarn ictihadlaryla elitiini biliyordu. nk onlardan kabul yeri bulmayacak tavrlar sergiliyordu. Uzaklara gitmeleri karnayd. Verilenleri kabul etmeleri,

onlarn, bakaldrmalarna veya hatta kzmalarna engel oluyordu. Haliyle, kendilerine verilenin aynsnn oluna verildiini veya eitli blgelerde eyey topran Beni Umeyyaya verildiini duyduklarnda birey diyemediler. Bylece ilk bata herhangi bir eye nem vermediler. kp blgelere daldlar. Akla hayale gelmeyen eyleri kabul ettiler. Dnyay snrsz kabul edince, phesiz, inan az ya da ok azalr. Ama, birincisini nasl kabul ettiler ve ikincisini nasl azalttlar, gel benimle ve izle. zle benimle, isimleri nurlu olan, daha dakik bir syleyile nur saan byk sahabelerden beinin servetlerini. Bunlarn hepsinin dorudan cennetlik olduunu hatrlataym [7]. Onlar, merin hilafeti onlarla snrlad alt kiidendirler. Onlardan birisi halife seilmi. te onlar, Osman bin Affan, Zubeyr bin Avam, Saad bin Ebi Vakkas, Talha bin Abidallah (Ubeydullah), Abdulrahman bin Avf. Bu alnt gvenilir ve belgeli bir kitaptan. bn Saadn Byk Tabakalar kitabndan. bn Saad belgeleyerek ne diyor izleyelim: ldrld gn, halife Osman bin Affann kiisel hazinesinde 30 bin-bin (25) dirhem ve 500 dirhem ve 150 bin dinar vard. Talan etti ve gitti. Baradiste, Hayberde ve vadi El-Kurada zekat olarak sahiplendii 200 bin dinar kymetinde sadaka brakt [8],[9]. - Zbeyrin braktnn deeri 51 veya 52 bin-bin idi. Msrda, skenderiyede, Kufede arsalar, Basrada evi, Medine topraklarndan ona sunulan rn vard. [10]. - Saad bin Ebi Vakkasn kz Ayeden: Allah rahmet eylesin, babam, Medineden onlarca mil uzakta yol zerinde olan Atikteki saraynda ld. ld gn 250 bin dirhem brakt [11]. - Talha bin Abidullahn braktnn deeri, toprak (akari) mal ve deve olarak 30 bin-bin dirhemdi. 2 bin-bin ve 200 bin dinar mal brakt [12]. - Abdulrahman bin Auf, 1000 deve, 3 bin koyun Bakiyada, yine Bakiyada otlayan 100 at, Cerefte yirmi deveyle ekilen toprak brakt. Brakt altnlar, erkeklerin elleri yorulana kadar keserle kesildi. Ardnda drt kadn brakt. Karlarndan birisi, sekizde bir payla 80 bine sahipti [13]. Mesudi de, ayrntlarda elimekle birlikte, yukarda aktarlan servetlerle yaklak aynsn zikrediyor. Taha Hseyin, Byk Fitne adl kitabnda, bn Saadn taktirlerine dayanyor. bn Kesir ise, Zuberin servetinin 57 bin-bine ulatn, Talhann varlnn kazancnn hergn bin dirheme ulatn belirtiyor. [14],[15] Belki okuyucu, byk sahabelerin servet olarak terkettiinin hacim bykln seyrederken hayli ikirciklendi; belki milyonlar konusunda bizim ve rahatsz olduumuz gibi rahatsz oldu; belki de o asrda dinar ve dirhemin deerinin byk olmad dncesiyle sahabeleri aklayacak bir ka yolu aryor. Ancak, izin verirsen, bu yoldan dnmeni istiyorum. bn Auf, halife merden 8 yl sonra ld. Zubeyr ve Talha, merden 13 yl sonra ldler. Bu ksa srede, enflasyonun (camzn diliyle konuursak) en ok yapaca, parann deerini yaryarya drmek olsun. Byle varsayalm ve Mesudiyi dinleyelim. ihtiyar (halife mer)

Medineye gidi ve dn iin 16 dinar nafaka ald hazineden ve olu Abdullaha dedi: Bu seferimizde nafakamz bitirdik. [16] Eer 16 dinar, tm bir ay, halife ve oluna yettiyse veya yalnz halifeye yettiyse, buyur onlarca milyonun en yapabileceini beraber hayal edelim. Altnlarnn keserle kesildii altn sahibinin ne kadar mlk edindiini hesaplayalm. Buyur, geen rnekten daha ak bir rnei grelim. merin hilafeti iin setii alt kiiden altncsn. Bununla Aliyi kastediyoruz. Talha ve Zubeyrden 4,5 yl sonra, bn Auftan yaklak 10 yl sonra len Aliyi. te Mesudinin aktardklar: Maandan kalan 700 dirhemden baka, sar (altn) ve beyaz (gm) bir ey brakmad. Bununla ailesi iin bir hizmeti satn almak istedi. Sonuta ailesine brakt, 250 dirhem, Kuran ve klc idi. [17] Biz buruda rnek ve rnekler karsndayz; miktar ve miktarlar, braklan ve braklanlar karsndayz. Mslmanlarn yaam olduu bir tehlikeli iaret nndeyiz. Yaayabilecekleri benzer tehlike karsndayz. Nefsi ykmadndan dini ve dnya bir araya gelmiyor. mam temizliiyle, nefs safiliiyle bu biimde mal-mlk toplamak uyumaz, doru olmaz. Bu ancak, dini-iman brakp mal peinde komakla olabilir. Peygamberin, bn Avf cennete emekleyerek girecek sz kulaklarmzda nlyor. Demek ki, bn Avfn serveti ve zenginlii cennete giden admlarn arltryor, zenginlik yk nedeniyle ayaklarn sryor. Burada denecektir ki, herhangi bir mslmann istedii gibi yaamas knanamaz, eletirilemez. Allah istedii gibi malndan verdi denecektir. Bu gr kabul edilebilir sayalm. Ama, szkonusu olanlar byk sahabeler, herhangi bir mslman deil. Peygamberin cennetlik dedikleri islam liderleri. Adalet adna yola koyulm bir dinin ncleri. Onlarn terazisi herkesinki gibi olmaz. Onlar dine ballkla herkese gre daha ar ekmeli. Fakirlikle dierlerine gre daha uyumal. Ka yl nce Mekkeden hicret ettiklerinde (g ettiklerinde) onlar grdk, biliyoruz. Elbiselerinden baka bireyleri yoktu. A yatyor ve korkuyla Allaha secde ediyorlard. Ama arlkta, saygda en zenginden zenginlerdi. Ancak g ellerine geti ve zaman geri dnsz biimde deiti. Devran dnd. Mal peinde komay zararsz bulan, iktidar da kabul edecekti. Bu ikisi, dnyada, bir parann iki yz olarak kabul edilir. ktidar mlkndr, daha dorusu iktidar ve mlk birdir. te, bu zamada, yani Osmandan sonra Ali halife olacakt. Hatta zamannda hak halife olacakt. Olan Ona olacakt. nk olmas zorunluydu. Alide ve baz mslmanlarda inantan hala yanan bir kz vard. slam retisinin ngrd topyaya ballk vard. Bunun tesiri be yla yakn srd. Alinin ondan sonra kzarak Niye bana isyan ediyorlar ve Muaviyeyi destekliyorlar? diye sormaya hakk yoktu. Soruyu ac klan cevabdr. Evet ya Eba Hasan (26), sana isyan ederler, nk sen din zerindesin; Muaviyeye biat ederler, nk o dnya zerinde. Siz naslsanz iktidar ve hkm onun gibi olur. nsanlar senden ok Muaviyeye yaknd. Sana sabredemezlerdi. Sen tekerin dnn geriye, islamn mutluluk ve adalet vadettii gnlerine, topyaya evirmek istiyordun. Reaya istemeden teker dnemezdi. Eer dostlarn (sahabeler) dnyay ve mlk byle bir kabulle kabul etmilerse, sava

ve fetih ganimetlerinden pay alan reayann da bu kabulden nasibini almasn inkar edebilirmisin. Elbette yzn, yolunu amaya raz olana evirir. Kalplerini kazanmadan holanr. Mlkle kazanldlar. Halbuki sen onu (mal-mlk) terkettin, nemsiz grdn. ok zlme ya Eba Hasan, yazk sana. Gam yeme. Senden yetmi yl sonra, akibetinden ders karmadan denediini deneyenler gelecek. Onlar senden de kt duruma dyorlar. Senin gitmeden (lmeden) daha hzl gidiyorlar. mer bin Abdlaziz gelecek, halife olacak, iki yl aydan fazla devam etmeyecek. Krksz lecek. Yerine Yezid bin Abdlmelike terkederek zehirle lecektir. air, arkc, sellame ve Habbabenin a. Okuyucuya biraz sonra gstereceimiz gibi halifeler tarihinde ilk ak ehit. mer bin Abdlazizden bir buuk yzyl sonra bir Abbasi halifesi gelecek, ad, El-Muhtedibillak. Bin Abdlazizi taklit etmeye alyor. yi eyler emrediyor-yapyor. Kt eyleri yasaklyor, kaldryor. Dnyadan, mlkten elini etiini ekiyor. Alimlere yaklayor, tartyor. Fkhlarn konumunu ykseltiyor. Geceleri srekli ibared ediyor. Namaz uzatyor. Kldan bir cbbe giyiyor. Mesudinin aktardna gre bu romantik halifenin gidii yle olacak [18]: Tavr, zele ve genele (iktidar evrelerine ve halka) ar geldi. Onlar bilinen ak bir yola srklyordu. Hilafetinin uzadn sylediler. ldrene kadar hile yaptlar. Tutukladklarnda, ona Halk bilinmeyen byk bir bunalma m srklemek istiyorsun dediler. Dedi: Onlar, Resul, ehlibeyt ve Raidin halifeleri yoluna tamak istiyorum. Ona dendi: Resul dnyadan elini eteini eken ve ahrete rabet gsteren insanlarla idi. Halbuki senin insanlarn Arap ve Azeri, Trk, Marbi ve bunun gibi baka her eit Acemden. Ahrette ne olacaklarn dnyorlar, bu dnyada balarna ne geleceini, nasl yaayacaklarn merak ediyorlar. Bu dnyada talepleri var. Bunlar aka zikrettiine nasl tarsn? Ve romantik ElMuhtedi, iktidardaki gerekiler tarafndan, hilafetinden 11 ay sonra ldrld. Nasl ldrld hakknda elikili anlatmlar var. Bazlar, hanerle ldrldn, ldrenlerin kann itiini zikrediyorlar. Bazlar lene kadar ezildiini, bazlar da boulduunu sylyorlar. [19] EMEV BELGELER: YENDEN OKUMA Okuyucu, imdi bizimle birlikte Raidi asrndan onu izleyenlere geiyoruz. Zihnini komediye, vicdann acya hazrlasn. nk Raidi dnemini izleyen olaylarn tm, komediyle kaplanm trajedi veya trajediyle rtlm komedidir. yle garip eyler varki, k kaps tonla. yle diktatrlkler ki stne konu konu bitmez. Okuyucu balasn bizi, balanta, ona tane zet hikaye anlatalm. Birbirinden ksa zaman aralyla ayrlyorlar. Ama farklar ok. Bir ayrmay ve yeniden btnlemeyi anlatyorlar. Anlamlar ak ve kesin. Anlattklar gidii, sreci gsteriyor. spatl, ispat zor olmayan, yalanlanmas kolay olmayan sreci . .. lk hikaye: Yl 20 hicri. mer, Medinede Resulun minberinde hatip olarak duruyor. Hakimin doruluu ve doru hale getirilmesinde reayann rol zerine konuuyor. Arabi, szn keserek yle dedi: Vallahi eer sende bir sapma grrsek, kllarmzla dzeltiriz. merin yz hatlar parlad, hamd ve krederek Allaha yneldi. Mehur szn zikretti: merin reayasnda

varolan iin Allaha hamdolsun. Eer hata olursa kl gcyle dzeltecek olan Allaha ham olsun kinci hikaye: Hicri 45. Yl. bn Abbas anlatyor. Bir adam Muaviyeye dedi: Vallahi ya Muaviye, ya bize doru olursun, ya da seni dorulturuz. Muaviye sordu: Neyle Adam cevap verdi: Odunla Muaviye gld. yleyse doru oluruz. [1] nc hikaye: Hicret takviminin 75. Yl. Abdlmelik bin Mervan, Abdullah bin Zbeyr ldrldkten sonra, Medinede peygamberin minberinde hitab ediyor: Vallahi, bu makamdan sonra (yani halife olduktan sonra), hi kimse Allahn szne dayanarak bana, yle yap diyemez. Byle diyen olursa boynunu vurdurturum. Sonra minberden indi. [2] tane ksa hikaye. Ancak, hkmn uslubunun gelimesi ve gelimesinde gsterdikleri ak. dnemin farkllklarna iyi iaret ediyor. Birinci, mer dnemi. Raidin halifeleri dneminin parlak gnleri. slam devlet, kelimenin gerek anlamyla henz devlet olmam ve henz topya yayor. kincisi, Emevi hilafetinin kurucusu Muaviye bn Ebi Sfyan dnemi. slam devletleiyor ve kl ne kyor. ncs, Muaviyeden sonra, Emevi hilafetlerinin en belirgini Abdlmelik bin Mervan dnemi. Mervan ailesinin en nl sembl. Muaviye bin Yezidin lmnden sonra, halifelii Sfyan ailesinin elinden alan, Emevilerin nc halifesi olan kiinin dnemi. Birinci hikaye, hakimin reayasyla ilikide sadakat ve gvene rnektir. Okuduumuzda, Arabinin kendi szne tam inandndan phe etmiyoruz. Yani dedikleri gerekten inand eylerdi. Reaya, gerekten, merin yzne kar kl kaldrma yeterliliindeydi. Bu hakk ve gc kendinde gryordu. Durum gerektirdiinden hkm dorultmak iin kl kullanabilirdi. Yine, Arabinin szne sadk olduunun mer tarafndan idrak edildiinden de phe etmiyoruz. Bunun iin mutlu oldu. Bunun iin Allaha hamdolsun dedi. Byle davranrken itendi. zetle, kelimelerin doal rollerini oynad bir tartmann karsndayz. Kiilerin kendilerini aka ortaya koyduu, anlalr bir tartma. Ama, ikinci hikaye, szlerin ak ve mecaz anlamlaryla kelime oyunu yapmaya iyi bir rnektir. Dikkat edilirse, bu alverite kullanlan kelimelerin grnts ve ifade ettikleri farkldr. Adam, Muaviyeyi tehdit ederken mizaha daha yakn, ricaya meyleden bir uslub kullanyor. Muaviye ona cevap verirken Neyle? sorusuyla konuya aklk getirmek istiyor. Bu soru kendine gvenini aksettiriyor. Bu gven, ar ve keskin bir kl gibi adamn ba stnde sallanyor. Adamn hcumu ve geri ekilii hayl hzl. Tartmann tmn mizaha evirme abasnda. Muaviye, adamn geri adm atp akln bana topladn idrak ediyor. Kl ipek knna dnyor. Madem ki kullanlacak silah odun, o halde adamn gururunu zedelemeye gerek olmadn dnyor. Okuyucu, adamn, tartmada birey syleyip, baka bir ey kastettiinden phe etmiyordur herhalde. Keza Muaviye de birey syleyip baka bir ey kastetti. Uygun zamanda birbirlerine yneldiler, uygun zamanda ekildiler. Adam tehdidinde ta katlnda deildi, saman topu gibi dardan heybetli grnyordu, ama ii botu. nc hikayeye geelim. Bu, lafznda, dorultusunda, aklnda ve anlalrlnda birinci hikayeye yakndr. Ama, bu sefer, merin ilan ettiinin

aksini ilan ediyor. Aka ldrmekle tehdit ediyor. Sadece emirlerle elieni veya ona itaraz edeni deil; sadece yzne kar kl veya odun kaldran da deil; Allahn szn dile getireni de tehdit ediyor. Abdlmelik bu tavryla lmszleti. El-Zehra, onu bilineni (Allahn kanununu) ilk defa yasaklayan kii olarak tarif etti. Bu hikaye, srecin, Raidin halifeleri dneminden Muaviye hilafetine nasl gelitiini, deitini iyi anlatyor. Muaviye ki, kurnaz, tecrbeli, yumuak grnl bir adam. Bir kuruluun gerektirdii siyaset ve ustalkla, Emevi kralln kuran adam. nce hep iki-yzl davrand. Krallk istikrara kavuunca durum ne oldu? Artk siyasi oyunlarla kendini saklamasna gerek kalmad. Toparlarsak, yk bize hal arasndaki fark veriyor. Birincisi adil, ikincisi tebessm eden kl, ncs ar bir zulm. Tm bunlar yarm yzyl boyunca oldu, fazla deil. Dndk ki, eer, Emevi hilafetine ilikin konunun bandan bu delili ortaya koyarsak, okuycu, bizimle beraber zihinsel altrmaya girer. En azndan konuya tebessmle balar. Belki, okuyucu Abdlmelikin tavrna armtr. Lakin, syleyelim ki bundan sonra kendini armaya altrsn. Vicdann dehete hazrlasn. Abdlmelikin kendisine ve halka kar byle dorucu davranmasna kretsin. Ondan sonra Abbasi halifeler gelecek, halkn yzne, Allahtan korkan, dini btn mminler olarak kacaklar; dinle ilgili vaaz verdiklerinde gzyalar akacak; ama kendi mekanlarna getiklerinde, temiz elbiseleri karp, fahielerin salaryla oynamaya balayacaklar. Sofra kurup adamlaryla alem yapacaklar, cariyelerle keyf sreckler. Glmanlar (ecinsel olanlar) zerine iir okuyacaklar. Oynak cariyeler mslmanlarn halifesini sevgilim diye ardklarnda klmeyecekler. Veya boy-poslar dzgn olanlar hitaplaryla mslman halifelerini avutacaklar. Madem ki, Abdlmelikin doruculuundan, aklndan, kendine kar gveninden baladk, gam deil, El Siyutinin kitabnda zikrettii ibret verici bir hikayeyi aktaralm: bn Ebi Aye dedi: . . . Durum (yani halife olduu haberi) Abdlmelike ulat. Kuran krsnn zerindeydi. Onu kapatt ve kendi kendine dedi: Bu senin son dnemindir . [3] Evet, gerekten de bu Kurann son dnemi oldu. Abdlmelikin sylediiyle halife olduktan sonra yaptklar arasnda bir eliki grmyoruz. Keza, dayandmz ayn kaynakta, Abdlmelikin fkha ve ilmi ile ilgili sylenenlerle de bir eliki grmyoruz. te buna rnek: Nata dedi: Medineyi grdm. Orada, kollarn Abdlmelik bin Mervandan daha sk svayp, islam iin alan, fkha ilgi gsteren, dine bal ve Allahn kitabn okuyan gen grmedim. Ve Ebu El-Zend dedi: Medinenin fkhlar Said bin El-Mesib, Abdlmelik bin Mervan, Arvet bin El-Zbeyr ve Kasibe bin Zuyiptirler. Ebade bin Nsa dedi: merin oluna soruldu, Siz Kurey ihtiyarlar cemaati lme yz tutmusnz, sizden sonra dini kime soracaz? cevap verdi: Mervann bir olu var, Ona sorun [4] Tekrar ediyoruz, ilk sylediklerimizle bunlar arasnda kesinlikle eliki yok. nk, ayn kaynaktan aktardmz bu ikinci alntlarn tm, halife olmasndan ncesiyle ilgili. Abdlmelik halife olduunda idrar etti ki, dine ballk ve ibadet dnemi sona erdi. Kuran kapatt. Emirlik ve hkm eytan kt ve Kuranla ilgili szn tuttu. Kurann dnemi bitmi klcn ki balamt. Buna delilimiz, Haccacn Abdlmelike sa kol olmasyd. Haccac tantmaya gerek yok. Bu kelimeyi duyunca herkesin aklna kan gelir. Haccac ad geen yerde melekler kaar,

eytanlar yaklar. Abdlmelik, tarihin grp-geirdii ender katil ve kan iicilerden Haccacn zelliklerin iyi tanyordu. Hilafetin direklerinin ancak Haccacla gleneceini, hilafetin kurallarnn yerletirileceini idrak etti. Onun iindir ki, lmeden nce olu ve veliahd Velide son vasiyeti, Haccac ve yaptklarn korumak idi. Onu vezir ve danman olarak grevlendirmesini tavsiye etti. yle de oldu. Baz okuyucular, Kurandan koptuunu ilan eden, Allahn kitabna srtn eviren, keyfine gre hkmeden bir adamn hayat tarihinden bize ne, bunlar niye yazyorsun diyebilirler. Bir daha hatrlatmak zerimize grevdir. Bu adam, tm yaptklarn, dkt kan, katlettiklerini, Mminlerin Emeri abas srtndayken, o klf altnda yapt. Mslmanlarn halifesi olarak yapt. Mslman halk, her Cuma, imamlarnn arkasndan Alllahn, onun eliyle dini yceltmesi iin scak dualar okuyordu. Onun hkmnn direklerini sabitletirip salamlatrmas iin yalvaryorlard. Asrnn fkhlar, tarih kitaplarnn bize hatrlatt bir hadisi tekrarlyorlard. te hadis: Kim mslmanlar gn ynetirse, onun gnahlar kaldrlr (affolur). Yani, zamannn din bilginleri, onun gnahsz olduunu isbat etmek iin, krk yerden krk ahit getiriyorlard. Peygamleri ahit yapyorlard. Aslnda, soruna inan asndan, din ve insanlk asndan baktmzda belki Abdlmelike hakszlk ediyoruz. nk, o, kendinden ncekiler ve sonrakiler arasnda bir rk elma deildi. Dierleri iyi ama, sadece o kt deildi. Hepsi birbirinden beterdi. Ayrca, siyaset ve iktidar terazisine vurursak gl ve byk bir hakimdi. Dnemindeki llerle byk bir devlet adamyd. Abdullah bir Zbeyrin fitnesini (karkl) sndrd. Ermenistan zaptetti. Marib-i (Cezayir-Fas) ele geirdi. ehirler kurdu. Kaleler ina etti. lk dinar bast (28). Fars dilindeki nemli divanlar Arapaya evirtti. Ve lmne yakn, olu Velide vasiyetinde iktidar slubunu zetledi: Ya Velid, sana braktm (halifelik) ve benden sonra senin devam ettireceinde Allahn dediini yap. (bu ibarede hkm kavramndaki ilahi hakka dikkat edin). Haccaca bak, ona ikramda bulun. Unutma, minberleri ayamza indiren odur. O, sana kar kafa tutanlara ynelik elin ve klcndr. Onun aleyhine hibir sz dinleme. Sen, onun sana muhta olduundan daha ok ona muhtasn. lrsem, halk sana biat etmeye ar. Bayla byle diyenler, klcnla byle de. (Yani hayr diyenlerin kellesini vur) Sonra uykuya dald. Velid alad. Tekrar uyand ve dedi: Bu ne? Cariyeler gibi ierleniyorsun. Sana bu yakmaz. Eer lrsem kollarn sva, kaplan derisi giy ve kkre. Klcn omuzuna koy. indekini da vurann boynuna indir. Syleyeceklerini iinde tutup susan ise, zaten kahrndan lr. Velid vasiyeti korudu. Onunla byk iler yapt. Az bulunan cinsten bir hkm ve devlet adam oldu. Kalelerin ve ticaret yollarnn byk bir fatihi oldu. Hindistan ve Endls (spanya-berik yarmadas) fethetti. Din ve inan konusundan olabildii kadar uzakt. Yannda insanln zerresi yoktu. lgisi olmad iin bu konularda kendisine ilikin bir ey zikredilmiyor tarih kitaplarnda. Sadece baz yerlerde, minberde htbe okurken veya Kuran okurken makama, mzie ok nem verdii syleniyor. Abdlmelik yirmi yl hkm srd. Velid ise on yl. Yani Emevi devletinin tm mr olan 92 yln 30unda Melik ve Velid hkm srdler.

Emevi devletinden bahsederken, halifesinden bahsetmeden geemeyiz. Onlar iki Yediz -Yezid bin Muaviye ve Yezid bin Abdlmelik ve Velid bin Yezid.- Yezid bin Muaviyeden balarsak: Hseyini katlettiren kii olarak mehurdur. Tarihiler, bu olay gereinden fazla lde genilikte anlattlar. Halbuki, bir baka olay var. Baktmzda Hseyinin katlinden daha tehlikeli ve nemli olduunu grrz. Bu olay ksaca geiyorlar. Olay nemli, nk inancn esasn, en temel yerlerinden ihlal etti. Eer henz noktalar harflerin zerine konmamsa, bu noktalar koydu. Onun iindir ki, zikredilmeyi hakkediyor. Eer okuyucu sabrla bakarsa, Resulun lmnden yalnzca yarm asr sonra meydana geldiini hatrlayacaktr. Yezidin ordusu Medineye hcum etti. nki Medine halk toptan Yezide biat etmekten imtina ediyordu. Ahali biraz savat, ama, El-Hurre denilen mevkide gl ordu karsnda yenilgiye uradlar. Ordu komutan, Medine ehrinin gn istibahasine (28) ilikin emir yaynlad. Tarihiler, bu srede 4.500 kiinin ldrldn yazyor. 1.000 civarnda gen kzn bekaretlerinin bozulduunu belirtiyorlar. Bir o kadar evli kadna tecavz var. (Tecavze urayanlarn kafir filan olduu sanlmasn. Kamak iin kap yok size: Hepsi Peygamberin slalesi, aireti vb.) Tm bunlar, Yezidin ordu komutan Mslm bin Akbenin emriyle yaplyor. Yezid bununla da yetinmiyor, emrediyor: kii ar, eer cevap verirlerse (biata evet derlerse) . . . Hayr cevap vermezlerse onlar ldr. eye sahip olduu ortaya karsa (yani para, binek hayvan, yemek ve silah) bunlar ordu iindir. Ve eer istibahade gn dolarsa, orduyu halktan uzaklatr. [5] Mslim, Medinenin istibahesiyle yetinmedi. Ahalinin, artk kle olduunu syleyerek Muaviyeye biat etmelerini yoksa, onlara, mallarna, ocuklarna istediini yapacan ilan etti. te burada, slamyetin balan dneminin izlerini (etkilerinin) yolat srpizler dizisi balyor. Bazlar hala eski dnem zannediyorlar. Yezidin biat arsna, sanki ta frlatyormucasna cevap veriyorlar: Allahn kitabna ve Resulun snnetine biat ediyormu. Mslim, byle diyene szle karlk vermiyor. Aksine -bizim grmze gre sadk kle, Mslimin grne gre rya gren romantik-kiinin bana klla karlk veriyor. Ayn sahne defalar ve defalarca tekrar ediyor. Kendinden ncekinin sylediini tekrarlayan katlediliyor. Raidinlerin gidiine biat ettiini syleyen de katlediliyor, merin gidiine biat ettiini syleyen de. ldrecek direnen kimse kalmaynca durumu Mslim asndan istikrara kavuuyor. Zorunlu olarak byle olacakt. O anda kl kitaptan daha inanlr (ikna edici) bir kaynaktr. Kl dille konumuyor, kanla konuuyor. Kl bildiriden (burada kastedilen Allahn kelamdr) korkmuyor. Bu olayn haberi Yezide ulayor. Sevgili okuyucu, Yezidin ne dediini okumadan nce kendini tut ve sonra oku. Yezid, olay nesir tarzda, yani normal konuma diliyle deerlendirmiyor. Keyifle iir diziyor. Oku, hayal et, dn ve istersen dehete kaplma. Leyta eya b bedir ehedu ceza El-hazrec mn vaka El-esel Hiyna hekkek b kbaa berekha [6] Ve istemerra Al-kati fi abd El-esel (30) Bizi ilgilendiren, unlar syledii beyittir. Keke Bedir savana katlan atalarm grseydi bugn Hazreclerin ok ve snglerin darbelerinden nasl korttuunu. Peki kim o atalar? Ak ki Bedir savanda Hazreclerin

dmanlar. Hazreclerin ise Peygamberin en sadk yoldalar, ensar kabilelerinden en by. Elbette Hazrecreler, Bedirde Muaviyenin atalarna kar Mslmanlarn ordusunun en nemli paras idiler. te burada, sylediklerinin anlam ak bir nem kazanyor. Yezid, mslmanlarn halifesi. Mminlerin emiri. Bedirde, Resul, hicret edenler (gmenler) ve ensarlar tarafndan hazimete uratlan atalarnn hayatta olmalarn temenni ediyor. Keke hayatta olsalard ve Medinede ensarlardan (Hazrecler) nasl intikam aldm grselerdi diyor. imdi dnyoruz islam adyla hilafeti sahiplenenlere, onu yeniden aranlara. Bir de bakyoruz bu konu zerinde hi durmuyorlar. Doacak phelere yol vermemek iin. Mslman hakimlerin eli kimlerin kanna bulam kefedilmesin diye. Peygambere balandlar diye intikamla karlaan Ensarlarn ehitlerine rahmet dilenmemesi iin. Kayp gereklerin aa kmamas iin. Devam ediyoruz. bn Kesir, Balang ve Son [7] adl kitabnda, biraz nce aktardmz beyitleri, iki konuyu anlatrken kullanyor. Birinci konu El-Hurre olay. kinci, kullanm ise, Hseyinin kesik ba Yezide ulatrldnda. [8] Eer ikincisi doruysa, daha ac ve daha dehet verici. nk, burada intikam, dorudan peygamberin ailesini hedefliyor. bn Kesir, doruluu hakknda phesini de belirterek ve phesini giderecek abaya girmeksizin, bir beyit daha ekliyor. Ancak, Yezidin bunu sylediine inanc ar basyor olmal ki Eer Yezid byle dediyse ona lanet olsun, arsnda bulunuyor. te Yezidin dedii beyit: Hasim melekle oymad, ama ne melek geldi, ne de vahiy indi. Dilerim Yezid bunu syleyecek kadar ileri gitmemitir. Kfrn de bir derecesi var. Aykrln hududu, soysuzluun mesafesi var. Ama tm bunlar, Yezid dnemi fkhlarn ve slamye hilafeti tarih kitaplarn, Yezid affedilmitir (mafur) eklinde zikretmekten alkoymuyor. stelik, bunun, peygamberin hadisleriyle sabit olduu syleniyor. bn Kesir aktaryor: Yezid stanbulu kuatan ilk kiidir.Yl hicri 41. Hadiste sabit oldu ki, Muhammed ResulAllah yle dedi: Evvel Cey yezu Medine kayser mafur ilhm [9] Kayserin ehrini kuatan ilk ordu affedilmitir. Yorum yok. Ve Yezid bin Abdlmelike geiyoruz. Beni Umeyya (Emeviler) halifeleri arasndaki dizilite dokuzuncusu. Abdlmelik bin Mervann halifelik yapan drt olundan biri. Bunlar srasna gre, Velid, Sleyman, Yezid ve Hiam. Bizi ilgilendiren Yezid. nk Amar bin Abdlazizin akabinde hkme geldi. Abdlazizin ki yl sren halifelii boyunca dnyay adaletle doldurduu sylendi. Demek ki, Yezid ondan sonra geldi ki, drt yl boyunca dnya(sn) arklarla, ikiyle, keyifle ve seksle doldursun. El-Siyuti, krk yal (din nder) gelip, halife stne muhasebe ve azap olmadna ahitlik edene kadar halife olmadn zikrediyor. [10] Herhalde, okuyucu, burada suun sadece halifelerde olmadn idrak ediyordur. Mademki onlar, Yezid zerine muhasebe, azap ve ceza olmadna fetva veriyorlar; Yezid de istediini yapar. Btn slam devlet halifelerinin yetiemedii bir rekor kazanr. Bu birincilik iki konuyu kapsyor: Biri ak dieri de mzik. Halifelii akla balad, Sellamenin akyla. Ve akla sona erdi. Dahas, bir baka cariye olan Habbabeye olan ak sebebiyle hayat da sona erdi. Bu konuda biraz konumadan nce, halifeler arasnda yalnz onun sahib olduu bir ilgisini hatrlatalm. Onunla anlan ve ondan nakledilerek anlan bir ilgi: Umak [11] Evet, yanl deil, ku gibi kanatlarn rparak umak istei. Hikayesi yle: Birgn meclis kurulmu sofradalar. ip ekiyorlar. nce Habbabe, sonra da Sellame ark sylediler.

iddetli bir okuya kapld ve bard: Umak istiyorum. Onu durdurdular. Habbabe ona Ya Mevlam dedi, uarsan mmet kime kalr, biz ne oluruz [12] Elbette . . . Ne yapar Mslmanlar, eer halifeler uarsa? Kim doldurur slam devletin drt yann, okuyla, mzikle, akla ve ikiyle . . .? El-Mesudi zikrediyor: Eba Hamea El-Harici dedi: Utu Allahn lanetine ve elim azabna. [13] Dnelim ak yznden lmne. bn Kesir, Yezidin lmn aadaki biimde anlatyor: Yezid cariyelerinden bir cariyeyi, Habbabayi seviyordu. Cariye gerekten gzeldi. Abisi halife iken, onu 4.000 dinara satn almt. Osman bin eh bin Haniften. Abisi Sleyman bu alverii pahal buldu ve ona kzd: Byle devam edersen paray keserim. Paras kesilen Yezid kadn tekrar satt. Hilafet ona geip, tm yetkiler elinde toplannca, bir gn, kars Saadet ona sordu: Ya mminlerin emiri, dnya eyasndan arzu ettiin, iinde kalan bir ey var m? Evet Habbabe dedi. Kars adam gnderdi Habbabeyi yeniden satn aldrtt. Giydirdi, ssledi ve bir perdenin arkasna oturttu. Yeniden kocasna sordu: Ya mminlerin emiri, dnya nimetinden birey nefsinde kald m? Yezid cevap verdi: Sana syledim ya. Kadn perdeyi ekti ve ite Habbabe dedi. Ona sundu. Onunla yanlz brakp oday terk etti. Cariye, halifenin yannda karsyla ayn deeri kazand. Birgn itahland. Sarayda, bir mddet Habbabeyle yalnz kaldlar. Srmal dekler denmi, pahal hallar serilmi, oturduklar blm ince zevkli renklerle bezenmiti. Sarayda byle mutlu halde keyf srrlerken ve ellerindeki zm salkmlarndan yiyorlarken, Yezid, bir tane kopard ve Habbabenin azna frlatt. Habbabe glyordu. Habersiz gelen tane boazna kat, onunla bouldu ve ld. Cesedi pyor, kokluyor, kucaklyor, salarn okuyor ve dudaklarna buse konduruyordu. Bu byle, ceset iene ve kokana kadar srd. Mslmanlarn halifesi, o zaman artk defnedilmesini emretti. Defnedildiinde gnlerce mezar banda kald. Sonra saraya dnd. Bir daha da dar kmad, ta ki cenazesi kana kadar. Hikaye, bn Kesirin aktard gibi, gerek aka az bulunur bir rnektir. Soylu bir sevgidir. Gen erkeklerin kalplerini eritecek, gen kzlarn kalplerini acdan burkacak cinsten bir ak. Byle bir olay iin aklarn gzya dkmesi deer dorusu. Ama, bu durum -takdirimize gre- iki haramn hizmetisi (31) , imann koruyucusu, Kuran hkmlerine ve Nebi El-Rahmann snnetine bal olan Mminlerin emiri ile ilgili olduunda kural ddr. Olabilecek en kt derecede ktdr. imdi btn hakllmzla soralm. Barlar ve benzeri yerleri lanetleyen, hilafetin dn davetileri ne dnyorlar? Onlar kadnlarn ark sylemesini haram gryorlar, danszleri kafirlikle niteliyorlar. Halbuki tm bunlar ordan, dnsn diye bardnz hilafetten geliyor. Dahas, ondan sonra geliyor. Yezid, byk imamlar asrnda yaad. Byk fkhlar, El-Hasan El-Basri, Amru bin Abid, Vasl bin Ataa ve dierleri yayordu o zaman. Dindarla olabilecek en yakn onlard. Onlarn grlerini sahipleniyorsunuz. Peki ne diyorlar Yezidin yaptklarna? Hibirey. nk onlara ataya ulayordu. Yani geimlikleri maalar veriliyordu. Varlklar hilafetin varlna balyd. Hediyelerle gnlleri alnyordu. Bazen erevesi dikkatlice izilmi rol de veriliyordu. Zekice snrlandrlm bir

rol.

EMEV BELGELER-2 Halife, topluluun nnde gzleri yar kapal grnyor, onlara (yani fkhlara) soruyor, danyor ve onlar cevaplyorlar. Onlardan vaaz vermelerin talep ediyor, vaaz veriyorlar. Halife onlar dinliyordu. Gzyalar aralksz akyordu. Tabi, onlar konumann snrna mdriktiler. Vaazn sresini biliyord. Snr ap, halifeye muhalefet boyutuna varmyorlard. Veya reayaya yz evirtmek tehdidini kullanmyorlard. Veya kafirlikle sulamyorlard. Tm bunlar bilinen ve izilmi senaryonun dndaydlar. Daima halifenin hkrmas ve alamasyla biten senaryonun. Bu senaryo, halifenin ba dnene kadar ya da korkun bir hal alana kadar devam ediyordu. Durum yldrm hzyla reayaya ulayordu. Artk halk (reaya) halifenin u-u huuya gelii ve iman stne ene alyordu. Ve divam kitaplar da bunlar bize naklediyor (du). Biz de yutuyoruz. Yezidin reayasnn yuttuu gibi. stelik, ii bu olaylarn kalemleri, kulaklarmza tekrarlanan kafirlikmcahitlik edebiyatyla yazdnda, ondan da fazlasn yutuyoruz. Burada ilgin olan, ayn erbabn, bizim itiraz ettiimiz eyleri bize kar kullanmalardr. stelik hibir ey olmam gibi. Dayanak olarak bulduklar hereyi yzmze frlatarak. Bizim Yezid iin kar ktmz eyle bize kar kyorlar. Hem de Yezidin mnkirlik suunu kesinlikle ilemediini bize kar savunarak, gnah ilemedi diyorlar; cnk, imana bal kalnd mddete, eriat, cariye peinde komay inkar etmez. Kuran bu konuda herhangi bir art veya yasak koymuyor. Yani bu konuda ruhsat (32) gz geerli. Yezidde o ruhsat kullanm. Yezidden nce de byk sahabeler ayn ruhsat bol bol kullanyor. Allah farz kldklarn verdii gibi, ruhsat vermeyi de seviyor. Ne diyelim, asrmzda Yezidler ok. Ruhsat ilerine ok ballar. Ruhsata ballkla farz ilerini geride brakyorlar. Ama, burada, durun, yeter diyoruz. Dikkat edin zor bir ata biniyorsunuz. Diyelim, cariye peinde komayla imana balln beraber olabilecei zerine sizinle anlatk. Diyelim ki bu Yezid asrnn ruhuyla eliiyor, Kurann hkmlerine de ters deil. Ama idrak etmeniz gerekir ki, islamn bir ruhu var; dinin bir z var; insanln vicdan var ve ruhsatn da snr var. Kabul etmelisiniz ki, ahlakszla varan lde cariye peinde koma mantkl bir ey olamaz. Onun hi bir ruhsat aklamaz. Eer, siz, halka gzlerini kapatmalarn buyuruyorsanz, eer gzleriyle zina yaparlarsa azapla, cehennemle tehdit ediyorsanz, halifenin hi bir gam ekmeden, keyif hali zerinde yalnz kalmas, gerdan, dudak pmesi veya uma temennisi, yasaklanmak iin gzle zinadan az deildir! Halife bunlar niin yapabiliyor? Allah ona mal (servet) ve iktidardan iki kanat verdii iin yapabiliyor, iman kudretini genileten iki kanat. Ekleyelim, bu biimde keyf sren yalnz Yezid deildi. Mtevvekil isimli bir Abbasi halifesinden bahsedilir ki, lezzet ileri ve iki iinde kendini kaybetmiti. 4.000 cariyesi vard. [14] stelik hepsinin yatan ziyaret etmi olmakla nlyd. Belki bu snrsz kudret, modern asrmzda, porno film oyuncu ve ynetmenlerinin kskanmasna yolaabilir. Ama, eer konu, islamda hatta islam olmayanda hakimlerle ilgiliyse, mekruh, iren ve insanlk d bir olaydr. Belki bu rnek, biz itiraz edenlerin, hadlerini bilmesine, akllarn balarna almalarna kafidir.

zinleriyle, Yezid konusundan olunun hikayesine geelim. Yani El-Velid bin Yezide. Yezidin kardei Hiamdan sonra hilafeti vasiyet ettii El-Velid. Hiam, El-Velidin yaptklarna dair kendisine gelen haberlere ramen, yerini kardeine brakt. El-Velid halife olduktan sonra bu haberlerin doruluu iyice kesinleti; bahsettiimiz konuda babasnn, dahas kardelerinin nne geince . . .Tarihte ondan bahsedilirken, ak, arap ve olanclkla nl olduu sylenir. Ve ister inann, ister inanmayn, Kuran oklad, okla vurduu sylenir. Bunlarn yannda, elyazmasyla oaltlp yaynlanm iirleri olduu aktarlr. Basit ibarelerden oluan iirler. Bu tutkusunu ona rzk etsin, eserleri iirler ve hikayeler olarak lmszlesin (bize kadar ulasn) diye Allaha ok yalvard sylenir. Bu iirler yle eylerki, sonlar, Auzu billahla, La havle ve la kuvvete illa billahla, belki de La ilaha ilallah ahadetiyle bitirilebilir. El-Velidin iyi ansndan, okuyucunun kt ansndan iirlerinin ounluu ve baz hikayeleri gnmze ulat. Ama, szlerinin irkinliinden ve yaptklarnn ktlnden dolay onlar aktaramayacaz. Lakin, gam deil, El-Velid konusuna onu savunanlarla balayacaz. El-Zehebi diyorki: El-Velid hakkndaki kafirlik ve zndklk sulamalar doru deil. hreti, iki ve olanclkla yayld iin, ona kafirlik sulamalarn ynettiler. Bir seferinde El-Velid, Muhtedinin yannda zikredildi. Bir adam o zndkt dedi. Muhtedi, o kadar ileri gitme, Allahn kendi katnda o kadar mukaddes olan hilafeti bir zndka vermez dedi. [15] Bu szleri El-Velidi savunanlarn. Bu durumda, onu inkar edenlerin, reddedenlerin kafirlikle itham etmesi veya zndklkla vasflandrmas tamamen normaldr. Onlar savunmalarnda dayanak olarak haha sryorlar piyasaya. Bunlardan hangisi ehven-i erdir? Hangisi daha iyidir veya hangisi daha ktdr? Zndkt demek mi, yoksa hayr olanclk ve ikiyi amad diyenlerin szleri mi? Bizim bakmza gre, Allah, El-Velid gibi zndklarn halifeliiyle rahmet eyledi (iyi yapt). Bylece, onunla ak artrmaya kanlar anlamakta, din ve devletin birbirinden ayrlmayacan baranlar anlamakta, her ikisinin birden islamn elikten ipi olduunu syleyenleri tanmakta, bizim gibilere dayanak oldu. Gerekten, islam ycedir. Mslmanlardan baka bireyden zarar grmedi, grmez; bata islamn adyla hkmedenler olmak zere. nk, ynetilenlerin hibir garantisi olmad ve yok. Hakim zulmetse de fesad yapsa da, ebediyyen ona biat etmek durumundalar. Bu benim iddiam deil. mam ve fkhlarn fetvalar byle diyor. ura (eer varsa) balayc deil. Daha dakik bir deyile snrlandrlmtr. . . Neyse, birlikte El-Velidin yaptklarn izlemeye devam edelim. Bir gn, Baladlar ve kaybettiler tm inat zalimler, sonlar cehennemdir, irin suyundan imektir. Ayetini okudu. Kuran getirtti, ok at iin hedef olarak koydurttu. iir okuyarak ata balad: Tm zalim inatlara vaatlerde bulunuyorsun (korkutuyorsun) te ben, o, zalim inatym (zulm yapmakta direnenim) Eer kyamet gnnde Allahn grrsen Deki, ya Rab El-Velid beni (okla) paralad. [16]

Belki, daha nce okuduklarndan sonra, artk, okuyucuda bizim gibi armyor ve bize olduu gibi, rahatsz olmuyor. Artk almtr. Bunu dikkate alarak hatrlatalm. El-Velid, hac dneminde, kabenin damna kub (iki tas) koymaya alt. Arkadalaryla birlikte ondan imek iin. Ancak, etrafndaki devlet zevat, epey uratktan sonra, onu, byle yapmaktan vazgemeye ikna ettiler. Durun, halifemizin daha ilgin zevkleri var. Olanclkta bizzat kardeine ynelme niyeti. Onun hayat srecinde irkinliin yularn nasl da braktn gsteriyor. Ama, byle yapmakla baltay taa vuruyor. El-Mesudi, onun dneminde, ark, iki vb. hakkndaki ehvetin zel ve genel olan her eye hakim olduunu zikrediyor. Byk mzik yldzlar onun asrnda parlad. bn Seric, Mabed, El Garid, bn Aie, bn Mehrez, Tavis, Dehman onlardan bazlardr. Durum kardeine ynelmeye varnca, belki snr atn idrak etti. Gnahlarna gnah katmann bir nemi kalmad. Allahn rahmetinden umudunu kesince, gnahlarn artranlar gibi yapt. Burada ona zr aramyoruz. ltimas gemeye de niyetimiz yok. Onu tarif etmek iin, onun gryle konuarak, onun syledii iiri aktararak devam ediyoruz: Doldur ey Yezid taslarla (saz) alan kadnn evkiyle otuk. Doldur, doldur gnahlarn Kuatt beni onlar af yok. Gerekten, gnahlar, onun, hibir af yolu kalmayacak kadar kuatt. Savunulmaz duruma dt. Reaya iinde kaynamalar balad. Halife artk devlete bir yk oldu. nk devletin otoritesi sarslyordu. Durum byle olunca, herzaman olduu gibi, devlet otoritesini korumak iin kiiyi harcama yolu tuttu. Etrafndaki makul devlet adamlar ona kar dnd. Gelimeler, amcaolu Yezid bin El-Velidin ona darbe yapmasyla sona erdi. ldrld. Halifelii bir yl ay srd. Kadere bakn. Yezidin hilafeti daha ksa srd. Be aydan fazla iktidarda kalamad. ld. Arkasndan, kardei brahim sadece yetmi gnlk bir sre halifelik yapt. Sonra Mervan bin Muhammedin eliyle azledildi. Emevi devletinin dnemi, mr, Mervann Abbasiler eliyle ldrlmesi ile sona erdi. Be yl sren Mervan hilafetinden sonra. Evet Emevi halifelii ve halifeleri hakknda bu kadar yeter. Ama, Abbasilerin hilafetine gemeden nce, biraz duralm ve iki zet sonu karalm. Birinci sonu: Emevi hilafeti dnemi, Raidin dneminden btn farkllyla farkl bir dnemdir. Raidin dnemi bir oluum dnemiyken, Emevi hilafeti birok islam fethiyle doludur. slam devlet douda Hinde, Batda Endlse kadar uzand. laveten, devletin iktidar yetenei, heybeti artt. Emevilerden hikimse, devletin sonlarnda Yezidin El-Velid zerine yrmesinden baka, kimse dierine kar darbeye kalkmad. Sonra Mervan Yezide darbe yapt. Zaten bu sonun iaretiydi. Halbuki, Abbasi tarihi, darbelere ilikin, hakim ailenin i blnmelerine ilikin, hatta olun babasn ldrmesi ve babann olunu ldrmesine ilikin ok ey kaydediyor. Halifelerin azledilmesi ve gzlerinin oyulmas yaylyor. Ve bundan baka birok ey, Abbasi hkmnn son 500 yl boyunca yaanyor.

O kadar uzun sren Abbasi hilafetinde, Ebu Cafer El-Mansur ve Mamun devlet adam olarak bilinirken; bakyoruz, Emevi Hilafeti, ksa mrne ramen hayli byk devlet adam kard. En bata Muaviye. Tm islam devleti tarihinde en nde gelen ve ilk devlet adam. Bazlar, mer nerede diye sorabilir. Cevap verelim ki, mer, slam hilafeti tarihinde, devlet ve din adam sfatlarn birlikte tayan tek kiidir. Bu iki sfat birden, ondan sonra kimsede biraraya gelmedi. Ali ibn Ebi Talib gibi (Raidin) mer bin Abdlaziz gibi (Emevi), El-Muhtedi gibi (Abbasi) din adamlar var. Muaviye, Abdlmelik bin Mervan, El-Velid bin Abdlmelik, Hiam bin Abdlmelik gibi devlet adamlar var. Emevi hkmnn 22 ylnda 10 halife deiirken, bu drt halife 70 yl hkm srdler. Bu drt halifenin ismini devlet adam lakabyla eletirirken hkmn heybetini dikkate alyoruz. Anlatmak istediimiz, kalelerin fethi, lkelerin kurulmas, imar, vb. dir. Bunlar kstas alyoruz. Elbette o dnem ve o iktidarlar asndan bir kstas olarak. Taktirimize gre, bu halifelerin baars, hkmn istikrar, iktidar ve gvenliini kurma abasnda devlet ve din ilerini birbirinde ayrmalaryla ilgilidir. stelik bu ilgili olma durumu belgelidir, bir lde aktardk. Belki, Muaviyenin Aliye dair gr, buna ak bir rnektir. Belki, halifeliin kendisen getii haberi ulatnda, Abdlmelik bin Mervann Kuran hakknda syledikleri daha ak bir rnektir. Onlarn hepsi idrak etmiti ki, dine uygunluk sfatlaryla veya en ok imana sahip olduklar iin halife olmuyorlar. Ama, salt dnyasal aralarla halife oluyorlar. Eer srdrmek istiyorlarsa, iktidar etmenin, iktidara gelmeyle ayn cinsten olduunu gznnde tutmak zorundaydlar. ktidara gelme yolu ve iktidar etme yolu, her ikisinde, dnya, zulm, iddet ve hkmdr. Bu drt halife de kimi yardmc seeceklerini iy bildiler. O muavinler, Amru bin El-Aas, El-Mueyra bin abe, Ziyad bin Ebiye, Mslim bin Akbe ve El-Haccac bin Yusuf idiler. Onlar, iktidar ve zor terazisine gre uygun adamdlar. Asrlarn llerine gre iyi komutandlar. Onlar temizlik, drstlk, insanlk deil, zekilik, kurnazlk ve hile idiler. Onlar halkn deil halifenin ve devletin hizmetisi idiler. Onlar kitap deil, kltlar. Hepsi farketti ki, muhalefeti yoketmek iin en kolay yol, balarn kesmektir. Eer korku kiilie hakim olursa, olabibilirse onda yerleir. Reayaya daima korkuyu hakim kldlar, yerletirdiler ve vaad ettiler (33). Gnahta her snr aana kadar zulm uyguladlar. Devletlerinin kurucusu Muaviyenin yaptklarn taklit ettiler. O, ama adamyd. Ama iin her trl arac mbah gryordu. u mehur deyiin sahibiydi: Allah iin baldan askerler (im) var. Herhalde ne demek istedii anlalyor. Muhalifleri bala zehir katp yediriyordu, sz onu anlatr. Ve tarih bize aktarr ki, Alinin olu Hasann sonu, El-Eter El-Nahainin ve baka bir oklarnn sonu byle baldan askerle getirildi. Muaviyenin byk devlet adam olduunu sylerken, yaptklarna raz olduum dnlmesin. Kimse de onu taklide davet etmiyor. Yine de yaptklarn ak bir ders olarak renmemiz bir grevdir. Kendi sahasn belirlemesi, ilan etmesi, silahlarn iyi kullanmas, kendini ve hkmn bakalarnn silahlaryla perdelememesi, onlarn arkasna gizlenmemesi -hangi hkmde hangi hakim olursa olsun- hakimin stne der. Bakalarnn sahasna gemek, onlarn namelerine gre dans etmek ykma gtrr. Eer, Muaviye, Abdlmelik veya Ziyad, Haccac gibi yardmclar brakp, hakem olarak Kurana bavurmaya alsalard veya muhalifleriyle imann gerei zerine tartsalard veya kararlarn islamn retisiyle yorumlasalard veya muhaliflerinin nne yle ksalard iktidarlar balamadan nce biterdi. Onlara kar kanlarn nne dini byklkle, Allahn szyle, el temizliiyle ksalard iktidar olamazlard. Muaviye yerini Hacer bin Adiye brakrd. Abdlmelik grevinden vazgeerek, Hasan El-Basriye terkederdi. Ama onlar klc hakem

yaptlar. O asrn anayasas klt. Devlet ellerinde idi. Bu durumda onlar iin hkm kolayd. Kes kes ynet. Belki, reaya, istikrar, gven ve gvenlik iinde mutlu idi. . .! Ama asrmz, modern kl olan Anayasasz olamaz. Hangi hkm olursa olsun herkesi balayan ortak ve genel yasa olmadan olamaz. Anayasann varlnda kan dklmesine gerek yok (elbette szde deil, gerekte). nk istikrar korur. Anayasa balar kesmiyor, ama herkesi doru yola (yer hkme gre doru yol farkldr) zorluyor. amzda, hkm iin, hkmn nizam iin gemitekilerden ders karmaktan baka kar yol yok. Ama, onlarn uslubuyla deil, asrn uslubuyla, insani uslupla. Veya onlarn nameleriyle dansederek deil. Hkm onlarla tartmay kendi sahasnda yapmaya zorlarsa kazanr. Ortada tek bir saha vardr. Orada kanundan baka silah yoktur. Orada demokrasiden ve meruiyetten baka namen yoktur. Allaha hamd etsinler ki, bizde Yezid gremezler. Bizde Velid gibileri de yok. Haccac da lkede iileri bakan deil. Abdlmelik gibisine de sahip deiliz. Hakimlerimizden hibiri de -hi olmazsa aktan- kendisine hesap sorulmayacan iddia etmiyor. Son tahlilde, siyaset artlarnda, siyaset hesabna ve dengelerine gre bize yneticilik ediyorlar. Hkm ilerinde devlet kurumlar ve Anayasa bize hakemlik ediyor. Ahretin hesabna gelince, onu Allaha brakalm. Mslman cemaatlere veya siyasi cami imamlarna deil. kinci sonu: Emevi devletinin sonlarnda, dini devletin biimsel kaytlarnn daralmasyla, nemini kaybetmesiyle birlikte, iir, edebiyat, fen, sanat, bunlardan te fkh ictihadlar grnmeye balad ve parlad. Ve Abbasi dneminin banda sona erdi. Burada, okuyucu, devletin dnyasallyla, fikrin, edebiyatn, ilimlerin, sanatn ve fkhn parlamas ilikisini mlahaza edebilir. Devletin dnyasall arttka bunlar parlyor. Bunun aksine olarak, dini devlette, dini kaytlar ve dini zor arttka herey yokoluyor; ibadet, dini hikayeler ve din byklerinin szlerinden baka. Bu belirttiklerimin sonu olduunu dnmyorum; o anlamda yazmyorum. nk bunlar basit ve ak bir gerek. Aln tarihi, inceleyin. Dini kurallarn basks, her trl yaratcl ldrm, ama, perde arkasnda, iten ie gizli bir rme yeertmi. Buyrun Raidin dnemine, slam hilafetin en parlak dnemine. O dnemden, olaylar ve insanlaryla hayli tarih kitab bize lmszleti (ulat). Onlarda dikkate deer bir kaside duymadk. Vicdan oturan veya sarsan bir sanat yok. Veya kuaklara miras kalan herhangi bir eye rastlayamazsnz. Byle; nk sanat, bilim vb. zgrlktr ve zgrlk paralanamaz (blnemez). Sanat, eer fikriyle hissetmez ve yorumlamazsa, vicdanyla ilkeleri tartmazsa parlamaz; ve rettiklerini vicdanlara sunup, onlardan kabul grmezse. Bu durumda yaratc fikir ve duygunun ll arlklar elbette olacaktr. Ama bu arlklar lme deil hayata aktr. Nameye aktr, korku tlerine deil. Onun iindirki rettikleriyle karlatrldnda, toplum bu arlklar affedebilir. te, tm bunlarn, dini devletin tabiatnn bir paras olduunu dnmyorum. Aksine onunla, en eliik biimde eliir. En iddetli atmayla atr kurallaryla. Belki dini davetilerinin nemli sorunlarndan biri budur. Onlar da idrak ediyorlar ki, dini devlet, tm yaratcl, almay, zihin almasn ve akl ictihadn yokediyorlar, talatryor. Halkn yaadklarnn ve iyi kabul ettiklerinin, dini devlet ltleriyle kabul, hi bir biimde mmkn olamaz. arklar reddediliyor. Def vurmak hari mekruhtur. Kadn arkclar, mzikiler yalanc ve fesatdrlar. Peygamberi ven veya o erevede olanlar dndaki arklar, mslmanlar oyalamak, Allah zikretmekten alkoymak iindir. Fahieliktir. Kadnlarn sporla

uramas fitne veya fitneye eilim gstermedir. Kadnlarn erkeklerle okulda, otobste vs. kark olmas fesad yayar. Tiyatro veya sinema (temsil) reddelir, nk yalandr. Yaayanlarn (canllarn) portresi ve resmi haramdr. Heykel yapmak, Allahn iini yklenme (yaratma) ve ona ortak karma (tapnlacak put) olduu iin kafirliktir. Demokrasi reddedilir, nk insan hkmdr; Allah hkm deil. Mslman olmayanlara (Hristiyan, Yezidi, Budist vb.) kar eit muamele, eer mnkirlik deilse, en azndan mehruhtur. Ynetici olmalar, dinin zorunlu kldklaryla eliir, kabul edilemez. Kadn ynetici olamaz. Ksaca, her eyi ykmay omuzlamlar. Hereye zulmediyorlar, karartyorlar. Grnyorki bu erevede fikir hrriyetinden bahsetmek batldr. nan hrriyeti demek botur. Edebiyatn aydnlatmas dncesi veya sanat, gerekle uyumayan, uyankken grlen ryalar cinsindendir. Gerek onlarla uyumaz, dzelmez. Belki tm bunlar, btnlkl bir siyasi proram kristalize etmekten saknmaya bekiliklerinin sebeplerinden biridir. Vaaz kudreti ve tantana kelimeleri az olan, ama gerein tasavvuru ve maiet (geim) sorunlarn ok ileyen bu proram. Brakn duygularmza saygy, makul llerde de olsa akllarmza sayg gsteren bir proram Ve geelim Abbasi devletine, Abbasi hilafetine.

EKLER: 28- Araplar, kabile federasyonlar veya daha geri siyasi toplumsal rgtlenmelere sahipken Arap paras yoktu. Yunan ve Acem parasn kullanyorlard. Ancak slamyetle birlikte ortaya kan gl-merkezi devletleme Araplara paray da kazandrd. 29- stibahe: Yamalama anlamnda bir deyim. slam ordular bir ehri ele geirince belli bir sre yama serbest braklrd. Kadnlarn rzna gemek, askerlik yandaki erkek genleri ldrmek, ziynet eyasna, kl, para, yiyecek vbye el koymak ve esir alnan kadnlar cariye olarak almak serbest olurdu. Sre sonra erince yasaklar ilemeye balard. slam evrelere ve merkezler halen bu olay reddedip resmen geersiz klmamlardr. 30- Bu iirin tm lazm olmad iin evirmedik. Bundan sonra, hem Arapalar Trke okuyucusu iin fazla birey ifade etmedii, hem uzun olduklar, hem de ounluu tartmada kaynak olduu iin iirleri Trkeye evireceiz. Sadece Trkelerini yazacaz. 31- ki haramn hizmetisi (Hadem El-Haremeyn El-erifeyn) Mekke ve Medinenin emiri, yneticisi. imdi bu nvan Suudi Kral tayor. 32- Ruhsat: zin. Besleyebilecek gc olan drt kadn ve istedii kadar cariye alabilir. slamda bunun ruhsat, izni vardr. Burada ruhsat servete balanyor. 33- Korku vaadi veya korkuyla engelleme. slamyetin en nemli ideolojik elerinden biridir. Sembol cehennemdir. slam llere gre uygun grlmeyen herey iin, mutlaka yle yaparsan cehenneme gidersin, atete yanarsn v.b. szkonusudur. nsan iradesine korkuyu eken ve her zaman klca gerek kalmadan onu snrlayan bir unsur olarak slam iktidarn esas unsurlarndandr.

KAYNAKLAR: [1]- Halifeler Tarihi, Siyuti, S. 195 [2]- Halifeler Tarihi, Siyuti, S. 219 [3]- Halifeler Tarihi, Siyuti, S. 217 [4]- Halifeler Tarihi, Siyuti, S. 216 [5]- bn Esir, Tm Eserleri, Cilt 5, S. 310-314, Dar El-Kitab El-Arabi, Beyrut, bn Tahri, Cilt 4, S. 374-381, Beyrut [6]- El-Ehbar El-Tuval lildinori, S. 267 [7]- El-Ehbar El-Tuval lildinori, S. 227 [8]- El-Ehbar El-Tuval lildinori, S. 194 [9]- Balang ve Son, bn Kesir, Cilt 4, Sekinci Blm, S. 232 [10]- Halifeler Tarihi, Siyuti, S.246 [11]- Murvec El-Zeheb lilmesudi, S. 210 [12]- Murvec El-Zeheb lilmesudi, S. 210 [13]- Balang ve Son, bn Kesir, Cilt 5, Dokuzuncu Blm, S. 242, Mesudi ayn olay Murvec El-Zeheb lilmesudi, Cilt 3, S. 207da anlatyor [14]- Halifeler Tarihi, Siyuti, S. 349-350 [15]- Halifeler Tarihi, Siyuti, S. 351 [16]- Murvec El-Zeheb lilmesudi, Cilt 3, S. 228-229

ABBAS BELGELER: YENDEN OKUMA

Abbasi devletini takdime ihtiya yok. Kurucusu El Sefah eliyle, kendisini sundu. Beni Abbasinin (34) ilk halifesi, kendisine biat edildii gn minberde u ilani yapan El-Sefah: Allah hakkmz geri bize verdi (slamyeti). Bizimle at gibi bizimle kapatt. Hazr olun. Ben, hereyi yapmas serbest (hakk) olan El-Sefahm. Helak eden ve datanm. Hakkn vermek lazm. El-Sefah bu isimlendirmeye uygun olduunu gerektende isbat etti. Hkm, yoruma ihtiya duyulmayacak iki kararla balad. Ve zannediyorum ki tm tarihte benzerleri yok. Yine, zannediyorum ki El-Sefahtan sonra kimse onun yaptn yapmad. Veya yaptnn stne kmad.

te birinci karar veya modern asrn diliyle karar no 1: [1] Beni Umeyya halifelerinin cesetlerinin mezarlarndan karlmasn, krbalanmasn, armha gerilmesini, ardndan yaklmasn ve kllerinin rzgarda datlmasn emretti. Evet okuduunuz gibi. Ve tarih kitaplar, bu emrin nasl yerine getirildii, neler bulunduunu bize zikrediyor. Buyrun beraber bn El-Esiri dinleyelim. Muaviye bin Ebi Sufyann mezar kazld ve iinde kullemeye yz tutmu bir yn bulundu. Abdlmelik bin Mervann kabri ald ve kafatas bulundu. Hian bin Abdlmelikten baka hibirini mezarnda baz uzuvlardan baka bir ey mevcut deildi. Hiamn iskeleti tamd. Burun direinden baka bir eyi rmemitir. Krbala iskeleti dvdler. armha gerdiler. Yaktlar. Ve tozlarn rzgarda savurdular. Beni Umeyyadan halife ocuklarn ve bakalarn arayp buldular. St emen ocuklar ve Endlse kaanlar hari, onlardan kimse kurtulmad. El-Mesudi, onlar daha ayrntl anlatyor ve yle diyor: [2] El-heysam bin Adi El-Taai, Amru bin Haniye dayanarak anlatt: Ebi Abbas El-Sefah gnlerinde, Beni Umeyya mezarlarn amak iin Abdullah bin Aliyle ktm. Hiamn mezarna vardk. skeletini tam olarak kardk. Burnunun direinden baka birey kaybetmedik. Abdullah bin Ali 80 krba vurdu. Sonra yakt. Sleyman ise yapkan bir topraktan kardk. Ondan, gs kemii, kaburgalar ve bandan baka birey bulamadk. Bulduklarmz yaktk. Bunu, Beni Umeyyadan bakalarna da yaptk. Mezarlar Kanserinde idi. Sonra Dimaka (am) vardk. El-Velid bin Abdlmeliki kardk. Mezarnda ne ok grdk ne da az. Yani birey gremedik. Sonra Abdlmelikinkini kazdk. Bayla ilgili eyler dnda birey bulamadk. Sonra Yezid bin Muaviyeninkini kazdk. Bir kemikten baka birey bulamadk. Ve mezar boyunca uzanan siyah bir izgi bulduk. Sanki klden bir eritti. Sonra tm lkelerdeki mezarlarn aradk. Ve onlarda bulduklarmz yakt. Okuyucuya ak syleyeyim. Bu olayn zerinde ok durman, dnmem, yorumlamam, sebep ve gereke bulmaya almam faydasz. Snrsz bir irenlik. Belki iktidar sava emiyesi altnda byklerin ldrlmesi olabilir. Hadi, iktidarn geleceini gvenceye almak emiyesi altnda rakip gcn kklerini ldrmeyi de anladk. Eski hkmn artklarn yoketme ad altnda eserleri mahvetme de kabul . . . Ama cezalandrma . . . armha germe . . . Yakma . . . Bunlar korkun bir durum. Daha trajik olan ise yle: Bazlar bu olayda ilahi bir mucize grd. Tamama yakn bulunan tek ceset, ikence edilen (tabir uygunsa, nk ikence ac vermek iin yaplr, ikencenin mant bu; ama ller ac hissetmet) armha gerilen, sonra da yaklp klleri rzgara savrulan tek ceset Hiam bin Abdlmelikin cesediydi. imdi biraz baa dnelim. Emeviler dnemine. Hiam Emevi halifesi. Zeyd bin Ali bin Hseyin Hiama bakaldrmt. Savata ldrd. Yoldalar, onu bir su kanalna gmdler. Mezarnn stne toprak ve ot koyarak belirsiz ettiler. Ama Hiamn ordu komutan iz srd ve mezarn yerini buldu. Cesedi kard ban keserek Hiama gnderdi. Hiam bir mektupla beraber tekrar ordu komutanna yollad. Mektupta unlar yazlyd: plak olarak armha gerin, caddelerde gezdirin. Ordu komutan Yusuf cesedi armha gerip dolatrd. Sonra Hiam yeni bir emir gnderdi: Yakn ve rzgara ekin.

Aradan yllar geiyor, bu sefer de, Abbasiler, ayn Hiamn iskeletine ayn muameleyi yapyordu. Ve bazlar, biraz nce belirttiimiz gibi, bunda, ilahi bir intikam gryordu. Eer Hiama olan, intikamla, ayn cinsten bir olay olarak yorumlarsak, dierlerine olan neyle yorumlayacaz? Dier iskeletlerin cezasn aklamas ne? Abbasiler, yaptklarnn gerekelerini, dayanaklarn, hangi kitapta, hangi ayette, Peygamberin hangi snnetinde buldu? Din bilginleri ve fkhlar tm bunlar olurken neredeydi? Ebu Hanife neredeydi? O zaman mr 50 ya civarndayd. Malik neredeydi? Onunda mr 40lara varmt. Seslii semediler mi? Dierleri de sessizlii tercih etmediler mi? Kald ki onlarn yapt sessizlii tercihten teydi. Bununla, onaylamay, vmeyi, dizilen vmeyi, dizilen vg iirlerini kastediyorum. Peygambere ait olan ve El-Sefyann halifeliine iaret eden hadislerin varln iddia eden ve ortaya koyan onlard. te onlardan biri, bn Hambelin Mesnedinde zikrettii hadis: Uzun bir zamandan sonra ve fitne ortaya ktnda, ehli beytimden bir adam kyor (kar), ona El-Sefah deniyor (denir) onun evi erken kurulur, ona mal erken verilir (istedii olur anlamnda). te sevgili okuyucu, El-Sefah tanyorsunuz. El-Sefah bu. Ebu Hanife, Malik ve bn Hanbeli de tanyorsunuz. Milyonlarca mslman onlarn kurduu mezhepleri izliyor. te onlar ve ite sahit olarak gsterilen Peygamber hadisi. Varn, siz yorumlayn. Tabri ise u hadisi zikrediyor: Allahn resulu amcas Abbasa bildirdi ki, hilafet oullarnn eline geecektir . . . ite fkhlar bir mezar kazcsn aklamak iin byle eyler uydurmakla urayorlard. Veya, belki, ElSefahn davetinin hikayesiyle meguldler. Hilafetinin banda ikinci karar olarak iaret ettiimiz mehur yemek davetiyle. ncelikle unu syleyelim, bu karar veren bir insandr. Daha dorusu mslmanlar onun bir insan olduunu sylyor ve halife olarak izliyorlar. Ardndan ekleyelim, yaanan olay, gnmz sinema enstitlerinde inceleme konusu yaplabilecek rnek bir senaryo ve reji kompozisyonu olabilir. Senaryonun dizilii, kurgusu ve balantlar asndan. Sadece bu kadar deil. Kararn gemi rnei, yani provas da var. Ayn temsil mevkisinde yaanm bir tecrbe. Okuyucu, yaanan tm olaylarn birbiriyle balantl olduuna phe etmeyecektir. Sunanlar oyun ve hile sanatnda geni bilgiye sahipler. Keza, srpriz tedbirlerin hazrlanmasnda da byk kudrete haizler (haiz idiler). Olayn gelimesinin tm tabilik iinde olmasnda dikkatli ve becerikliler. Provayla balayp, bn Esirin hazrlattklarn beraber okuyalm: [4] Sedif (air) El-Sefahn yanna girdi. Yannda Sleyman bin Hiam bin Abdlmelik (emevi) vard. Yemek yiyiyor, hoa vakit geiriyorlard. Sedif saygda bulundu ve dedi: Grdn adamlara aldanma Kaburgalarnn altnda bizmez bir a var (kin var) ndir klc, vur krbac Dnya yznde Emevi grmeyene (kalmayana) kadar Sleyman kzd: ldrdn beni ya eyh dedi. Olaylar izleyen El-Sefah duyguland, kalkt, Sleyman ald ve ldrd.

bn Esirin hatrlattklarnn okunuuna gre, olaylarn senaryosunun dzeni yle olabilir. El-Sefah, Emevi byklerinden birine eski Emevi halifesinin olu, Sleymana gvence veriyor. Gvencesiyle yemee davet ettiini bildiriyor. kramda bulunuyor. Bu arada tesadfen air ieriye giriyor. (Sanki tesadfm gibi giriyor.) Emevilerden intikam almaya davet eden beyitler okuyor. Onlara yaplan ve dosta ve yumuak muameleyi reddediyor, lanetliyor. Emevi Beni ldrn ya eyh diyerek haykryor, Halife, airin dedikleriyle infiale kaplyor. Ve Emeviyi ldryor. Stop. Sahne bitti. Bu baarl prove, Emeviler dneminde de oka temsil edilmiti. Okuyucu Muaviyenin baldan askerlerini hatrlyordur. imdi provay brakp filmin tmne, yani karara geelim. Emevilerde temsil edilmemi yeni sahneler var filmin tmnde. El-Sefahn bundan sonra yapt, aslnda provada olann tekrar. Sadece fazlalklar var. Buyrun bn Esirin zikrettiklerini birlikte okuyalm: [5] ebel bin Abdullah, Abdullah bin Alinin yanna girdi (35). Yemekte Beni Umeyyadan 90a yakn adam vard. ebel onlar pt ve dedi: [6] Mlkn temeli sabitleti Beni Abbasn cesaretiyle Uzun bir zaman ve bekleyiten sonra Emevilere tek bir lokma ikram etmeyin Hepsini ldrn by ve kyle Kendilerini iyi gstermeye alyorlar Size den aldanmamaktr Hanere bavurmaktr ndirin Allahn indirdii mevkiye Ve Abdullah emretti (36) lene kadar sopalarla dvdler Emevileri. stlerine kilim serdiler. Yemei bu kilimlerin zerinde yediler. O, (yani halife) yemek yerken altnda devam eden inlemeleri dinliyordu. Durum, hepsi lene kadar srd. [7] Geen hikayede bir Emevi vard. Bu hikaye ise, El-Sefahn [8], bu sefer saylar 90a kan Emevilere gvence vermesiyle balad. Davet ayn davet. Madem ki ev sahibi halife, ikram bol. Gvenliin snr yok. Ama birden bire air ieriye giriyor. kramlarn lanetliyor. Onlara saldrmaya, ldrmeye davet ediyor. Halifenin yz deiiyor. Balyor onlar katlettirmeye. Ve . . . Ve . . . de duralm. nk burada yeniden korkulu eyler var. imdi senaryoyu brakyoruz; gerek olana geiyoruz. El-Sefah, balarnn demir dopalarla ezilmesini emretti. Beyinlerinin baz blgeleri paralanrken vcutlar henz canl kalyordu. Hayat ve lm arasnda can ekiiyorlard. El-Sefah, hareket eden 90 cesedin nnde lme doru yaklatklarndan emin olunca, stlerine hal, kilim ve oturulacak eylerin serilmesini emretti. Sonra bu meruatn stne oturdu. nne yemek konmasn emretti. Cesetlerin kmldanlar arasnda ve krbalar bir o cesede bir bu cesede inerken, halife de, bir bu tabaktan lokma attryor, bir dier tabaktan. Kilimlerin kmldan ve krbalarn ini k bitene kadar. Ortalk durulunca o da yemei brakt. Hamdetmek iin Allaha yneldi. Duasn etti. Nbetilere kretti. Yaknlarn kutlad.

Kendi kendine ve yaknlarna yle dedi: Vallahi ki, bundan ho, bundan lezzetli ve bundan gzel yemek yemedim. Byle bir yemei bana nasib ettii iin Allaha hamdolsun. Belki bu dediimi abartma grenler olabilir. Ama, bu El-Sefahn karakterine tamamiyle uygundur. Kiiliini dikkate alrsak, olay bundan az deildir. Lokmalar can ekienlerin inlemeleri arasnda attrma . . . Ruhlarn ykseliinin hazmetmeye yardm edecei gr. Yeni hakimin eski hakimi katletmesini anladk. Veya hakimin rakiplerinden lmle kurtulmas, bunu da anlarm. ktidara kar kanlarn ldrmek, hapsetmek, Allaha kr ok yaadmz eyler. Bunlar da biliyoruz. En yakn rnei, Mehmet Ali eliyle klemenlerin (Memluklar) kalede katledilmesi. Ama anlamadmz, mslman halifenin, kurbanlarnn stne oturmasdr. Kandan bereketin stnde yemein ona ho gelmesidir. Cesetlerin can ekimesiyle inip-kan kilimlerin stnde lokma attrmasdr. lme yaklaan insanlarn haykrlarnn namelerinden zevk almasdr. O insanlar, eminim, ikence ve acdan kurtulmak iin bir an nce lmek istiyorlard. Burada szkonusu olayn iaret ettii bir soruyla kar karyayz. Bu olayn benzeri rnekler ok. El-Sefahtan nce de, sonra da. Belki ekim ve ynetim de bu kadar ustaca deiller. Tebdirlerde zekilik az. Veya zulmden holanma dzeyleri dk. Ama sonuta ayn zellikleri tayorlar. Bize ayn mesaj ulatryorlar. Hacer bin Adinin Muaviye eliyle ldrlmesi. Veya Hseyinin Yezid eliyle ldrlmesi. bn ElZubeyrin Haccac tarafndan katli. Zeyd bin Alinin Hiam eliyle imhas. Tm bunlar birbirine e zellikler tayor. Bu olaylarn sorduu soru, slam olduu iddia edilen ve yeniden dnmesi ars yaplan hilafetin kkyle ilgili: Hilafet gerekten slam miydi? Onu islamn lleriyle tartabilirmiyiz? Veya hilafet islamn dna kp ondan uzaklat m? Eer uzaklamad deniyorsa insani bir yn varmyd? Bu sorularn etrafndaki tartma faydal bir zete varyor. erii yle: Onlar slam olduunu iddia ettiler, ediyorlar. Biz olmadn isbat ettik. Dahas, insani olmadn da isbat ettik. Allah mminleri hilafetin errinden kurtarsn. Ayrca bir ey daha isbat ettik. Hilafet dedikleri, din elbisesi arkasna gizlenmi, insanlk d diktatrlk hkmnden baka bir ey deildir. stelik tm bunlar, belgesel dayanaklarla isbat ettik, ediyoruz. imdi yorumlarmza devam edelim ve onlara bir laik ka atalm. Ortaalardaki, zulm, ikence ceberrut alarndaki dini hkmn diktatrlkleriyle, amzn, demokrasi, insan haklar, hmanizm ve insana sayg ann laik hkmleri arasndaki fark tartalm. Durum iddiaclarn iddias dna kmayacaktr. Her halkarda cevap aktr. Tartmann tm, akl ve basitliiyle okuyucuyu yormayacak bir soruya iaret ediyor. Laikliin garbn (batnn) sorunu olduu, arkn (dounun) derdi olmad doru mu? Biz arkta benzerlerini bilmezken veya rneklerin grmezken; batda din adyla veya dine dayal diktatrlk hkmlerinin varl laiklii gerekelendirdi gr dorumu?

Dncem u: Eer batda laikliin gerekesi glgesindeki diktatrlk hkmleri ise, laiklik ona kart olarak gelimese, arkta ayn gereke bin kere daha fazla vard ve halen var. slamyetin tarihi, yer stnde Allahn sultan, kimi isterse ldren, istediine veren, istemediine bela datan, halifelik glgesinde diktatrlk hkm tarihidir. Eer, El-Sefah minberde, kendi kendisini kan dkc El-Sefah (37) olarak vasflandrdysa, eer halife Mansurun valisi Riyap bin Sultan, Medinede peygamberin minberinde kendini tantrken aka: Ya Madine ahalisi, ben ylan olu ylanm [9] dediyse, arkta laiklie baka gereke aramaya gereke var m? Halifeler kan dkclkle vnrse, valileride elbette ylan evlad olmakla vnyor. Tm bunlardan sonra, din adyla diktatrlk batnn derdiydi diyen kald m? kalabilir mi? Laikliin, bu diktatrlklerden kurtulmak iin, onun derslerinin sonucu olan bir bat fikri olduunu; arkn gerei ve dertleriyle alakasz olduunu hala syleyebilirmisiniz? Biliyorum, imdi bazlar kendi kendilerine konuuyorlar. te diyorlar, Ferec bulank suda balk avlyor. slam halifelii darbelemek iin ElSefah meselesinin zerinde ok duruyor. Lakin, ona vereceimiz cevap ok kolay. El-Sefahla islam arasnda bir iliki yok. Onun hkmyle slam hkm arasndaka bir ilgi yok. Ferec istediini desin, istedii gibi darbe vursun, tartsn. Tm bunlardan bir faydas yok. Sefahn hkmyle islam arasndaki mesefa yerle gk arasndaki uzaklk kadardr. ansn (okuyucunun ve benim ansm) iyiliine bak ki, buna cevap olabilecek kadar basittir. Eer islam olmasayd z deil klf, grnts- El-Sefah yaptklarn yapamazd. Ne o, ne ondan ncekiler, ne de sonra gelenler yapamazlard. Bir dnelim, bir Msrly Anbardaki Sefahla hangi veya birbirine balyordu? slam halifesinin velas deil mi? Hangi duygu Msrlnn halifeye boyun emesine yolayordu? slam adna hakim olduu iin deil mi? Bu duygu islamla alakal deil mi? Halkm bu diktatrlere balayan, Beni Abbasn hilafetini ngren ve yaratanlarn, peygambere malettii hadisler ordusu deil mi? Fkhclarn, halife zalim bile olsa itaat etmek (38) gerekir eklindeki ictihadlar deil mi? Biatn dna kanlarn bozgunculukla sulanmas, cemaatten ayrlanlarn kafirlikle nitelenmesi ve kellelerin kesilmesi deil mi? El-Sefah hutbesinde hangi girii hatrlatyordu? Tarihiler bize hangi girii naklediyorlar? Vaizler neyi tekrarlyordu? O giri, adelet Allahn sz ve islam inan ieriyormuydu? Minberde yle diyen El-Segah deilmiydi. [10] Allaha hamdolsunki, slam en iyi kld, ereflendirdi, byk kld ve bizi seti. Ve Bizimle teyidetti. Ve bizi ehli olarak getirdi (yaratt). Ve maaras ve kalesi yapt. Bizi onunla dorulttu. Bizi, onu savunan yapt. Onun iin zaferler kazanan kld. Ondan rica ediyorum ki, size hayr vermiken, zulm vermesin. Sulh getirmiken karklk vermesin. Ehlibeyt olarak Allah olmadan kazanamazdk. El-Sefah hutbesinin bu blmne ulanca ksrmeye balad ve szn Davud bin Ali tamamlad: Byk ve mbarek Allahn emniyeti sizin olsun. Resul Allahn (S.A.S.) emniyeti sizin olsun. Abbasn (A.R.E) emniyeti sizin olsun. Allahn indirdiiyle size hkmediyoruz. Ve allahn kitabyla bize muamele ediyoruz. Genel olarak sizden aldmz gle, zel olarak peygamberin izinden yryoruz. Tebaamza bal kaln. Nefsiniz sizi aldatmasn. Umur umurunuzdur. Ehlibeytten herkesin birer glgesi var.

Siz bizim glgemizsiniz. Bu minbere (39) resulden sonra, emir lmminin Aliden baka, emir l-mninin Abdullah bin Muhammedden baka (burada eliyle Ebu Abbas iaret ederek) kimse halife olarak kmad. Bildirildiki hilafet bizimdir, Meryemin olu saya teslim edene kadar bizim dmzda deildir. Evet, bu giri ile yaplanlar karlatrldnda aka grlyorki, Allahn indirdiiyle hkm iddias, halkn kalbini kazanmak, biat etmelerini salamak, velayetlerini almak iin bir arat. Genelde ve zelde Resululahn izinde yrme, halkn zerine ahdettii, biat ettii mefhumdu. Abbasi hilafetinin, Meryem olu saya teslim edilene kadar devam edecei dzmece hadisi, halkn kadere teslim olmas yoluydu. Peygamberin hadislerinin onayyla, halifeliin zulmne boyun eilmesi salanyordu. Byle balad Abbasiler sreci. Tm dini hkmlerin sreci, byle, ayn aydnlk arlar altnda balad halen de yle balyor. Dn Kufelilerin adlandrd, bugn bizin adlandrdmz gibi: Allahn indirdiiyle hkm . . . Peygamberin izinde yrmek . . . Allahn eriatn uygulamak . . . Adelet . . . Bereket . . . Ve sre daima, El-Sefah dneminin balarnda grdmz gibi, El-Sefah dneminden sonra da greceimiz gibi bitiyordu, bitiyor. Konumuza dnelim. Biraz nce aktardmz bitmeyen hutbeler giderek kural oldu. Abbasi halifelerinin herbiri iktidara gelirken bol bol konutular. Dnem ve belgelere ihtiram etmediler. Abbasi halifeler dneminde baka bir eyde kural oldu: Muhaliflerden nce, yakn dostlar, akrabalar ve kendi unsurlarn ldrmek. El-Sefah bunu, iki mehur olayda yapt. Birincisi, son Emevi halifesi Mervan bin Muhammedin baarl ordu komutan bn Habireye imzasn ve gvenlik taahdn tayan yaz gnderdiinde. Bu yazy alan komutan, teslim olduktan birka gn sonra ldrld. kincisi, Abbasi devletinin kurucularndan biri ve veziri (bakan) olan Eba Selma El-Halili Kufede ldrdnde. Ancak zeki halife El-Sefah bunun Eba Mslim Horasan eliyle olmasn salad. Eba Mslim devletin ilk kurucusuydu. El-Sefah dneminde iyilik gren iki adamdan biri. Dieri ise, El-Sefahn amcas, Zab blgesinde Emeviler ordusu zerinde nihai zaferi kazanan Abbasi ordular komutan Abdullah bin Ali idi. El-Sefahn ikisinden de kurtulmak istedii syleniyor. Tarih kitaplarnda bu konuda delil gremedim. Ama, ikinci Abbasi halifesi, Abbasi devletinin gerek kurucusu, Abbasi devletinde, Muaviyenin Emevi devletinde igal ettii konuma benzer bir konum igal eden Eba Cafer El-Mansur bu grevi yerine getirdi. nce, Abdullah bin Aliyi Eba Mslime ldrtt. Sonra da kendisi Eba Mslimi ldrme grevini yerine getirdi. Eba Mslimin szleri ona fayda etmedi: Beni ldrmeden nce, dmanlarn ldr ya Mminlerin emiri. Ve ite mminlerin emirinin cevab: Hangi dman, senden daha fazla dman olabilir bana? Okuyucunun, Eba Mslimin nce El-Sefah, sonra da El-Mansur iin hayrdan baka birey yapmam olmasn bilmesi, armasna yol amad. Evet Eba Mslim, onlara ve devletlerine ilk iyilii yapan kiiydi. Devleti Horasanda kurdu, geniletti, getirdi onlara teslim etti. Ama, ite bu durumun kendisi Eba Mslimin ldrlmesinin sebebiydi. Bunu

anlamak iin tarihi izleyelim: Eba Mslim ldrldnde, Mansurun veliahd sa bin Musa ieri girdi ve Eba Mslimi ldrlm olarak grd. Sordu; Sen mi ldrdn? Mansur cevap verdi: Evet. bn Musa: Allah iin iyilik ve emanetinden sonra m? Mansur karlk verdi: Allah kalbini ho tutsun. Vallahi dnya zerinde ondan byk dmann yoktur. Eer yaasayd mlk sizin olurmuydu? Bu makyavelizm adyla bilinen anlaya iyi bir rnektir. Ama iin her arac mbah gren bu anlay, Mansurun elinde, hkm uygulanmasnda ayrntlandrlyor ve zenginletiriliyor. O Mansur ki, insanlarn boazna ayayla basarak bomakla tarihe geti hreti. Hkmdeki farkl uslubuyla herkesten ayrld. nce, ona iyilik yapanlardan kurtulmakla katletmeye balad. Sonra muhaliflere yneldi. Ve, muhalefeti halletmek iin katletmekten baka hibir ara kullanmad. Bu yolda hibir duygu bilmedi. Ve hibir duygu ona ulamak iin yol bulmad. nk, ona gre, kuvvet kuvvetten bakasna sayg gstermezdi. te bu anlay onun Hiam bin Abdlmaliki beenme sebebini aklar. Onu Emevi oullarnn erkei eklinde vasflandrmasn aklar. A. Hiam bin Abdlmelik Endlste Emevi halifesi idi. Ordu Ebiliyada onun ynetimi altnda yenilgi sebebiyle, onu hediyelerle kazanma abasndan saknmad. Ve yle diyerek vasflad: Alan geni bir odaya girdi. Ulalmas zor bir hedefti. Askerleri sinirlendi. Becerisiyle askerler arasnda fitne yapt. Hile kuvvetiyle bazlarn bazlarna krdrd. Kalanlarn kalplerini kazanmasn bildi. yle bir yiit ki, onu venler yalan sylemiyorlar. Ayrca Mansurun Abdulrahman bin Hiam bin Abdlmeliki Kurey ahini eklinde isimlendirdii de biliniyor. Ama, vg ve hediyelerle kendi yanna ekme abas baarsz kaldnda siyasi uslubunun dier yz grnd. O yzki, Churchil, ikinci dnya savanda, Nazilerin yenilgisi iin eytanla bile ittifak yapabileceini ilan ettiinde iyi bir rneini sergiledi. Ebu Caferin yapt da aynsyd. nce arlman, sonra da Fransz kral Bebinle mslman Emevi halifesi Abdulrahmana kar ittifak yaptnda ayn anlay sergiliyordu. Mansurun kurallarnn kazand, Abdulrahmann yenilgisiyle biten bir ittifak. [11] Her eyi yap . . . Her yolu kullan . . . Mslmana kar kafir dediklerinle ittifak yap. nemli olan amacna ulamandr. Dmann zerinde zafer kazanmandr. Tm bunlar sresince islam unut. Yapabildiin kadar Raidinlerin yrd yoldan uzakla. Yalnz hatrla ki, sen, yeryznde Allahn sultansn. [12] Hkmnde, hilafet Abbasi oullarnn hakkdr grne uyan, halkn (reayann) seim hakkna veya rzasna deil . . . Hak meselesine deinmiken, bu yntem, Alevileri Mansurla atmaya srkledi. Mademki hilafette hakk belirleyen soydu, onlar hkme daha yakndlar. Hilafete daha yakndlar. Aleviler bu iddiay savundular. Bylece bir tarafnda Mansurun olduu, dier tarafnda Muhammed Alevi, (El-Nefs El-Zekiye) ismiyle mehur Muhammed Alevi ve kardei brahim olduu iki grup arasnda komik bir ekime balad. Taraflarn yrtt tartmann tm hilafette haklln soy asndan kimde olduunu isbat etrafnda dnd. Elbette halk, o dnemlerde reaya diye isimlendirilen mslmanlar bu tartmada unutulmutu, taraf deillerdi. Muhammed ve kardei brahim Ali ve Fatmann neslinden idiler.

Peygamberin torunlarydlar. Bu nedenle daha hakl olduklarn ne sryorlard. Mansur ise, amcann amcaolundan daha yakn olduunu savunuyordu. Bu nedenle ona gre, hilafetle daha hakl olan kendisiydi. Ben, -okuyucunun iznini alarak- diyorum ki; Eer peygamberin soyundan erkek yaasayd, sadece soyundan geldii iin biat etmezdim. Peygamberlik miras kalamaz. Uygunluk zorunlu olarak ocuklara gemez. Nuh Peygamberken, olunun uygunsuz iler yapan biri olmasnn nnde engel yoktur. Dnelim Mansur ve El-Nefs El-Zekiyenin tartmasna. Tartma giderek karlkl inelemelere dnt. Mansurun sunduu teminatlara karlk, Muhammed artc bir ine batrd ve hatrlatt: Hangi teminat veriyorsun bana? bn Habire teminat m, yoksa amcan Abdullan bin Ali teminat m? Veya Eba Mslime verdiin teminat m? El-Mansur, ona, Hasann durumuyla cevap verdi: yi ama deden Hasan, kuma toplar, drahmiler ve hicazda pay karl Muaviyeye biat etmiti. ialn eliyle Muaviyeye teslim etmitir [14]. Eemenlii ehli olmayanlarn eline brakmt. Byle, Mansur, mam Alinin olu Hasann Muaviyeye biat etmesine, halifeliini kabul etmesine, daha dakik bir deyile mal karl onunla barmasna iaret ediyordu. O gnlerde ulam aralarnn yava olmasnn sorunlara yolat uzlamaya. . . Bu uzlamay ksaca hatrlatalm: Hasan, Muaviyeye mali artlar zerinde anlamay teklif eden bir mektup yazd. Muaviye de ayn zamanda Hasana, alt mhrl bir beyaz kat gndermiti. Hasann bu bo kada istedii art yama hakkn kendisine brakmt. ki mektup da gnderilenlere ayn zamanda ulat. Hasan, kendisine gelen beyaz kada, daha nce gnderdii mektuptaki ek yeni artlar yazd. kisi grtnde, Muaviye pazarlkta Hasann mektubunu tutundu. Hasan ise Muaviyenin mhrledii kad koz olarak kulland. Pazarlktan sonra, Kufe hazinesinin mallarndan be milyon zerinde anlatlar. [15] Hasann yaptn burda tartacak deiliz. Konunun dna kmamak kaydyla yle diyebiliriz. Mademki aralarndaki atma mal iindi, bunun iin zavall mslmanlarn kan dklmedi hi olmazsa. Ayrca bu anlama Abdullah bin Abbas' da yarad. Hasan'n bar giriimlerini renince, o da payn almak istedi. Muaviyeye mektup yazarak can gvenlii garantisi istedi. Ayrca, Hasann aldklarnn aynsnn barmak iin art kotu. [16] bn Abbas, anlama sonucu Basra hazinesinden payna denle hayatnn sonuna kadar keyif iinde yaad. Ali ldrld. Hasan taviz verdi. Muaviye affetti. Bylece Hasan da Kufe mallaryla iyi bir hayat yaad. Ta ki Muaviye Yezidi kendi yerine halife aday olarak gsterene kadar. Muaviye, o zaman herhangi yeni bir hak iddias olmasn diye Hasan ortadan kaldrma yoluna bakt. Zehirleyerek ortadan kaldrd. Tekrar dnelim Muhammedle tartmaya uzun sre tahamml etmeyen Mansura. Muhammedin babasn, amcalarn ve ev ahalisinden birounu yakalatp hapse tkt. lene kadar ikenceye tabi tuttu. Medinede bulunan Muhammedin zerine yrd. Onu ldrene kadar savat. El-Mansur bunlar yaparken mlk ve iktidardan baka birey savunmuyordu. Tarih zikreder ki, El-Mansur icce (40) yemeyi ok severdi. Medineyi ele geirince insan beyninden ve ekerden icce yaptrd yedi ve ok houna gitti. Ve yle dedi: brahim beni bu ve

benzeri ho yemeklerden mahrum etmeye alt. [17] Bu olay gsteriyorki, taraflardan biri, Alinin torunlar soylarn savunuyor, dier taraf, mslmanlarn halifesi El-Mansur ise insan beyninden yaplan iccenin lezzetini savunuyordu. ki tarafta yer alan ve birbirini boazlayan mslmanlar ise, gerek islam savunduklarn zannediyorlard. Buna delilimiz, iki grubun kitaplarnn, ayetler, hadisler, cennet vaatleri ve cehennem atei tehditleriyle dolu olmasdr. Durum Muhammed ve brahim asndan zor deildi. Allahn indirdiiyle hkm ayetleri mevcuttu. Onlardan Peygamberin iyi nitelikleri ve Alinin iyiliine dair hadislere gemekten kolay bir ey yoktu. Keza, durum Mansur iin de zor deildi. Halifenin emirlerine kar kmakla ilgili, cemaati blmek zerine hadislerden ok ne vard? Yeryznde fesadla ilgili ayetlerle ahitlik yapmaktan kolay ne vard? Ordusu brahim zerinde zafer kazand yazs Mansura ulatnda u ayeti syledi: Sava ateini her krklediklerinde Allah sndrd. Yeryznde fesad yapyorlar. Allah fesadlar sevmez. [18] Sonra minbere kt ve yle konutu: Benden bakasnn vaaz vermesinden mutlu oluyorum. Allahm, kaybolmak iin emrine girmedik. Emrine girdik ki, kaybolmayalm. Ve senden baka kimsenin emrine girmedik. Ve Mansur ordusunun neferleri, kendilerini, Allahn hakk onlara kazandrd dncesiyle ikna etti. Allah kredenlere verir, sevindirir gryle aldatldlar. Muhammed ve brahim ordusundan arta kalanlar yenilgiyi, Allahn yazd kader olarak grp, kendilerini yle ikna ettiler. Hakk kazanmay zamana braktn, Allahn sabredenleri sevdiini onlara verdiini dndler. ki takmnda ikna olmada k noktas aynyd: Vermenin Allahtan olduuna inanma. Ve tarih kitaplar, tm bunlar sresince, fkhclarn herhangi bir yazl gr bize intikal ettirmiyor. Yani bir grleri yok. Mslman imamlarndan herhangi birinin hak zerine, kimin hakl olduuna dair bir savunmas yok. Halbuki byk fkh ve imamlarn ounluu El-Mansur dnemini yaamlard. Ayn asrda yaayanlar, Ebu Hanife, Malik, ElAvzaai, Amru bin Abid, Sufyan El-Sevri, Abid bin Kesir, Cafer bin Muhammed El-Sadk ve dierleri. Sanki bu olaylar yaamamlar veya bu olaylar slamyeti, mslmanlar ilgilendirmiyormu gibi susuyorlar. El-Mansurun, Ebu Hanifeye ikence etmesi, krbalatmas ve hapsetmesi, sonunda da zehirletmesi, herhangi bir eye kar kmasndan veya bu olaylara tavr almasndan kaynaklanmyordu. Kada velayetini imdi Adelet Bakanl deniyor- reddettii iindi. Keza, ElMansurun Maliki krbalatmas, caddelerde rlplak tehir ederek dolatrmas da, sadece peygamberin bir hadisini hatrlatmas yzndendir. Mansur, bu hadisi beenmemiti. Bu iki durum da, hakim sapnca ona kar kma tavryla uyumuyor. Byle bir ynleri yok. Aksine iktidar ii dalamayla, i ekimelerle ilgili. Hak savunma ynleri szkonusu deil. Neyse, Mansur konusunu, Mansura, hacmi kk ama deeri byk olan bir yaz gnderen Ebu El-Mekfa olayyla bitirelim. Yazda, halifeye, yardmclarn seerken dikkatli olmas nasihatnda bulunuluyor.

Reayaya kar siyasetinde lml olmas isteniyor. Halifeye ballk ve yoldalk ieren bir nasihat. Saygl ve edebi bir dille yazlm bir mektup. Haliyle El-Mekfa, abasna karlk Mansurdan maddi ve edebi takdir bekliyordu. Ama, nasihatn Mansurda su olarak yank bulacan dnmyordu. te burada yanlyordu. nk Mansura gre, edebiyatnn rol vmekti. Dnrn rol yaplan onaylamakt. Kim, bn El-Mekfann yapt gibi roln aarsa cezalandrmak gerekirdi. bn El-Mekfann yaptn onlara da yapmak lazmd. bn El-Mekfadan balad: Uzuvlarn, para para kesti. Parmak, el, kol, ayak, kulak . . . Gzlerinin nnde atete piirerek kebap yapt. Sonra da zorla ona yedirdi (yetirtti). Hemde para para. Bu kebap yedirme seans, Allah bn El-Mekfaya lm nasib edip kurtulana kadar srd. Belki, lme doru kendi kendine soruyor, kendisiyle hesaplayordu. Cesedi mslmanlarn halifesi, mminlerin emirinin emriyle kuba yaplyordu. Bu hangi emirdi, mminler kimlerdi? Nerde emir, nerde mminler? Belki de, hilafet arclarnn idrak etmesini dilediimiz eyi o saatte idrak etti. O arclarki, ura arklar sylyorlar, laik hkmlere hcum ediyorlar; dini devlette kurtulu umuyorlar. slam adna hkmde rahmet ve emniyet, yalnzca eriatn hemen uygulanmasyla adelet ve doruluk bekliyorlar. Ve demokraside zulm, keyfi ynetim olduunu sylyorlar. Hatrlatalm, eer, Mansur tarihe ceberrtlk kapsndan girdiyse, terketmesi de byk devlet adam kapsndandr. Eer zalim olduysa fkhclarn fetvalaryla oldu. Bazlarnn korkusu, bazlarnn onay ve dier bazlarnn sessizlii tercih etmeleriyle oldu. Eer sert olduysa, asrnn llerine gre, o, hkmn temellerini ve devletin heybetini ina hedefiyle sert oldu. Eer nehirler boyu kann dktyse, Badat da o kurdu. slam devletin snr boylarn korudu. Devletin bnyesinin ilkelerini, i ileyiini yeniden dzenledi. Ak szl idi. Eer dman elini sana uzatrsa, imkann varsa kes, yoksa p diyor. Ve kimsenin elini pmemi kuvvetli bir adamd. Olu Mehdiye, iktidara bal bir reaya miras brakt. Mehdi de hilafeti iki oluna, nce El-Hadi, sonra da Harun Reide miras brakt. Harun Reid ise oluna: El-Emin, El-Mamun ve El-Mutaasm. Mutaasm ise halifelii olu El-Vaksa miras brakt. El-Vaksn hkmyle birlikte birinci Abbasi dnemi diye bilinen dnem sona erdi. Tm bu halifelerin dnemleri aa-be yukar birbirinin aynsyd. Belki biri dierinden biraz daha ktyd, o kadar. Zulm birinde dierinden daha oktu. Ama, ayn zamanda, uygarlk ve aydnlanmada slam devletin en ok ileri gittii dnem budur denebilir. Gerei sylemek gerekirse, buna fkh ve tahareyi (41) de eklemek lazm. Eer portreyi tamamlamak istiyorsak, Allahn yolundan sapmay, iki ve seks alemlerini de belirtmeliyiz. Bu erevede zikrettiklerimizde abartma yok. Szlerle oynama ve anlatmda tantana da yapmyoruz. Anlattklarmz, tarihin belgelerle bize aktard gereklerdir. Ne eksik, ne fazla. Tm bunlar bir arada vard. Aydnlanma ve uygarlkta Mamun dnemi ne kar. ElMuttezile dncesi parlar. Tercmeler oalr. Abbasi iktidarnn birinci dneminde n kazanan dilcileri anmak bir gr edinmek iin yetirlidir.

te dilciler: Sibviye, El-Kesani, Edebiyat, air ve tarihiler: Hemad, ElRaviye, Halil bin Ahmed, Abbas bin El-Ahnaf, Biar bin Burd, Ebu Nevres, Ebu Atatiye, Ebu Tamam, El-Vahdi, El-Asmai, El-Frau ve dierleri. Fkh ve taharede ise Ebu Hanife, Malik, El-afai, bn Hanbel, Allis bin Saad, Sufyan El-Sevri, Amru bin Abid, Esad El-Kufi (Hanefi), El-Zehri ve dierleri. Sanatlar saylamayacak kadar ok. rme, yozlama, iki, seks, uyuturucu gibilerinin zaten haddi hesab yok. Yani, en bata, genel atmosferi isimlendirirsek, rmeye yol veren bir ereve szkonusuydu. Bu atmosferde iki, esrar, seks, kadn ticareti vb. bize aktarlandan az deildi; eer ok deildiyse. Hilafetin bakentinin sokaklar fahielerle dolu. Halk meclislerinde iki, esrar, keyf yaylmt. Herkes yaptna bir k yolu, gereke buluyordu. Hicazl fkhlar ark ve mzii serbest grmekle nlendi. Irak grubun fetvalar etrafnda toplanan mezhepleri, airin u szleriyle zetlenebilir: Dinlemede grm Hicaz grdr ki de ise Irak ehlinin grdr. Veya bn-El Ruminin szlerinde olduu gibi: Irakllar iki iilmesini serbest kld Ama ounu ve arholuu haram kld Hicazllar dediler: Azda oundan birdir, haramdr Hakkmzdr, grlerinde taraf tutmak eriz, huylu huyundan vaz gemez. Belki baz okuyucular aryorlar, belki bazlar, Ebu Hanifenin ikinin baz trlerini serbest grdn ilk defa duyuyorlar. Dahas, ak syleyeyim, Ebu Hanifenin fetvas, uzun zamandr kafamda dnen, beni uratran bir soruya da cevap verdi. Halifelerin meclislerindeki sofralarda, zevk- sefa ve ikiye dair ok ey okuyordum. Kendi kendime yle dnyordum: Bunlar dinin kaytlarna byle aka yz evirecek kadar ileri gittiler mi? Meclislerinde aka iki ierken, halkn nnde grnty asgari lde korumakszn byle islamn kurallar dna nasl ktlar?

ABBAS BELGELER -2 Belki, Prof. Ahmet Eminin Duha El-slamadl kitabnda, fkhlarn iki etrafndaki tartma ve elikilerini ve Ebu Hanifenin grlerini sunduu blm okuyucuya aklar: [19] imam, Malik, El-afai ve Ahmet bin Hanbel ikiye kapy kesinlikle kapattlar. Alkolle ilgili ayeti yorumlayarak, tm alkoll ikileri (hurma, zm, arpa, dar, bal ve dierleri) kapsayan ve hepsini haram klan fetva verdiler. Ama, Ebu Hanife, ayette, ikeden, zmn ezilmesi sonucu oluan urubun kastedildiini savundu. Bu yorumda, iki kelimesinin Arapasnn dilsel zelliklerine ve baz hadislere dayand. Arapada, Hamr kelimesi daha ok arab anlamna geliyordu. zel anlam byle idi. Buna bal olarak, ictihadn, baz ikilerin tahlilini tartmaya kadar geniletti. Baz imbitler, eer en asgari lde kaynatlmsa ve ondan sarho olunmayacak kadar alnrsa,

haram deildir dedi. Ayrca Haliteyn (42) diye adlandrlan eidin de ayn kapsamda saylabileceini belirtti. Bu eidi elde etmek iin, biraz hurma, onun kadar zm alnr, bir iiye konur, sonra zerlerine su dkler ve zamana braklr. Bu imbit bal ve incirle, buday ve balla da yaplabilir. Bunlar haram saylmamtr. te sevgili okuyucu, zulm zerine kelime sylemeyen, milyonlarca mslmann izinden gittii Ebu Hanife, iki tahlili yapyor. Grlyorki, mam Ebu Hanife, bu grnde byk sahabe Abdullah bin Mesudu izliyordu. Mesudun Irak Okulu imam olduu bilinir. Ebu Hanife ile bn Mesud arasndaki ilikinin derecesi de bilinir. Bu sylediklerimeze delilimiz, mslmanlarn reddetmedii bir inan sahibinin bn Mesud hakknda syledikleridir: kiyi normal gryordu. Bununla ilgili rivayetler oald ve yayld. Genel olarak ve Kufeli izleyicileri onu, en byk haclar yaptlar. airleri bu konuda yle dedi: Kimmi zm suyundan karmn yasaklayan Kpn iinde bulunan salkmlar yasaklanr m? Daha nce genel atmosferi belirttik. Zeminin ikiye, mzie ve bunlarla ilikili olarak keyfe, fuhua (kadnlarla) ve glmanlara (ecinsel olanlar) hazr olduunu syledik. Zev- sefa zaten ilk Abbasi dneminin anyd. Fuhuun svarisi halife El-Mehdi ve olu El-Reitti. Ecinsel olanlarn delikanls ise halife El-Vasik idi. Tm iin yeri geldiinde konuacaz. Ama, imdilik, ikiyi ho gren fetva zerinde biraz daha durmaya devam edelim. ki, eskilerin bolca ilgilendii, modern ar islamclarmzn ard, bazlarnn da iki imenin cezasnn hadlardan biri olduunda srar ettii konu. Zannettiim kadaryla bu gr, en iyi niyetle denirse gerei iniyor. Takdirime gre bu ceza o dnem toplumu korumaya ynelik bir nlemdir. Bunda, eyh Muhammed eltutun gryle akyoruz: [20] Ama, Ebu Hanifenin fetvasndan ve bn Mesudun mezhebinden anlalan, ceza, sarho olup olay karanlara yneliktir. Bir eitten fazla karml ikilerden az imenin cezas yoktur. Buradan mantki olarak u sonu kar. Satanlara, mterilere, nakledenlere ve imal edenlere ceza olamaz. Geri arlarmz ictihad yaparak ve birok hadisi delil gstererek bunlara da ceza ngryor ya. Mademki arlardan bahsediyoruz, iki imede cezann st snr olan seksen krba zerine srarlarna da deinelim. Onlar, bu iddia da mam Alinin kyaslamasna dayanyorlar. Amr El-Mehure, mam Aliye iki hakknda sorduunda u cevab verdi: arho olan dengesini kaybeder, dengesini kaybeden iftira eder (bakasna atar). Haddi 80 krbatr. Bunun anlam yle: Ali sarho olann akln kaybedeceini farzetti. Akln kaybedenin, bakalarna kfretmesinin, saldrmasnn kolay olacan ekledi. Burdan yola karak, byle yapana, satamann haddi olan seksen krbacn vurulmasn uygun grd. Garip olan u. Bu kyaslamann gerekiliini tartmyoruz. Veya ona bavurmuyoruz. Sanki gkten inmi bir emir gibi ona teslim oluyoruz. Halbuki, taktirimize gre, bu kyas, en iyi nitelemeyle, dakik deildir. Bu minval zerine akl yrtrsek, birok kyas yapabilir ve birinci kyasa teslim olanlarn bize itiraz etmelerine yol vermeksizin birok ceza karabiliriz. Mesela yle diyebiliriz: arho olan doruluunu kaybeder, doruluunu kaybeden zina yapar, ldrr veya alar. O halde haddi recmdir, ldrmektir veya ellerini kesmektir. Aksi biimde yle de diyebiliriz: arho olan akln kaybeder. Akln kaybeden birinin yaptna ceza

olmaz. Nitekim delilere bu nedenle ceza verilmiyor. Bylece kyas ve gerekelendirme esasndan der. Burada ilgin bir durum mlahaza ediyorum. Genel grn aksine eskiler daha hogrl imiler. Belki o zamanlar hayat daha verimli idi. Belki islam henz yeni idi ve tartmay henz bnyesinde barndrabiliyordu. Belki de dinin retisiyle hayat arasndaki eliki uurumu bu kadar derin deildi. O nedenle eskiler yorumda, ictihadda daha rahat olabiliyordu. imdi zayflk ve acizlik hogrye yer brakmyor. Neyse, bu tartmal konu zerinde Irak fkh ile Hicaz fkh arasnda gidip geldik. Burda brakalm. imdi de, yakn atalarmz dnemine kadar yaygn olan ok evlilik zerine akl yrtelim. ok eli derken, kastm, bir erkein ok kadnla evlilii olaydr (43). O dnemler, sadece dinin kolaylatrmad, ayn zamanda hayatn da kolaylatrd ok evlilik. Ali'in olu Hasan gibi bazlar bu imkan hayli geni deerlendirdi. Hatrlatlyorki, yetmi kadnla evlendi ve doksana kadar niyeti olduunu syledi. Drt kadn bouyor ve yeni drt taneyle evleniyordu. mam Ali, kzlar boanlan kabilelerin karklk karmasndan korkmaya balad. O nedenle kabileleri aka uyard: Ey Kufe ahalisi, Hasana kadn vermeyin, nk boayan bir adamdr: [21] Ama kimse szn dinlemedi. Kabileler zenginlie tamak ettiler, iktidarla ilikilerini salama almak istediler veya peygamberin soyuna dahil olmak istediler. ok eli evliliin yannda tartlacak iki olgu daha var. Birinci olgunun stnde islamda taraf olan herkes anlayor. Belki amzdaki cahiller bunu bilmiyor veya tasavvur etmek onlara zor geliyor. Ama yle, ikinci olgu etrafnda ise eliki vard ve halen bu eliki byyerek sryor. Birinci olgu, cariye peinde komak. Bu kleci dzenin belirgin yanlarndan biridir. slam ortaya ktndan toplumsal hayatn bir paras idi. slam cariye sistemini, kadn klelerin alnp-satlp zevk iin kullanlmalarn reddetmedi veya lanetlemedi. Ama klelerin zgrletirilmesini cesaretlendirdi. Kle azad etmenin byk bir hayr olduunu, islam ruhu asndan bir byklk olduunu belirtti. Tm insanlar arasnda eitlii ngren amzla uygunluk iinde grdmz bir durumdur bu. Kleliin dnya apnda ilgasyla uyumludur. Ama eer metinlerin (Kurandaki) grntsne bal kalrsak eitlii inkar etmemiz gerekirdi. Kleliin ilgasn inkar etmemiz gerekirdi. nk islam metinleri klecilii serbest klyor. Ama, biz islamn klecilikle ilgili grn yorumlarken, metinlerin deil ruhun ve zn savunucularyz. Durmadan dnp tekrarladmz bir ey var. Metinler donmutur, deimez. Ama izleyicileri onun ruhunu ne karp hayatla uyumlu olmak zorundalar. Din yalnz bir asr iin inmedi. Kuran snrl bir zamana uygun olsun diye inmedi. Eer din ve Kuran indiyse tm zamanlar iindir. slam kle sahibi olmay ve klelii serbest brakt. Ama, ayn zamanda zgrletirmeyi cesaretlendiren bir serbestlik de salad. Eer bu yne grmez ve sadece metinlerde yazl olanlara taklrsanz klecilii savunmak durumunda kalrsnz. Ama bylece bir yere varamazsnz. slam hrriyete eilimli oldu. Klecilii serbest kld. Ama ocuklarn, anneyle yatan babasnn knyesi stne yazlmasn, onun soyuna katlmasn da gzetti. Geelim. Cariyelerin iki kayna vard. Biri satn almak. Dierleri fetihlerin ganimeti. slam ordular yeni bir blgeyi ele geirdi mi, orann gzel ve gen kadnlarn ganimet

olarak seip alyorlard. Bunlarn bir ksm fetihe katlan askerlerin cariyesi oluyordu. Dierleri devlet byklerinin mal oluyordu. slam devletin gelime dneminde bu kaynak geniledi. Saylar artt ve eitlendi. Arap asll olmayan cariyeler ortaya kt. Hori, Rum, Fars, Habe . . . Gnmz diliyle arz artt ve talebi ok at. yleki, islam tarih kitaplarnda filan gulamna bir veya iki cariye hediye etti gibi ibareleri, normal bir olay gibi okuyoruz. Dahas, Tarihiler, mam Ali ldnde drt kars ve 19 cariyesi olduunu hatrlatyor [22]. Ki mam Ali dine en ok bal olan halife idi. Varn dierlerini tasavvur edin. Bu rakam, artarak, Beni Umeyya hilafetinin balarnda onlara vard. Yezid bin Abdlmelik dneminde yzler oldu. Abbasi halifeleri dneminde binleri buldu. Sonra, ElMtevvekil konusunda zikrettiimiz gibi 4.0000 cariyeye ulat. O Mtevvikil ki, eyrek yzyla yakn sren hilafeti boyunca tm cariyeleriyle yatm olmakla mehurdur. Kanatimize gre bu rakam islam -belki de dnya- apnda bir rekordur. Okuyucu bu konularda daha ok bilgiyi u kaynaklarda bulabilir.: Elsfahaninin kitab El Aan, bn Kym El-Cezviyenin kitab Ahbar El-Nisa, bn HezminTavk El-Hamame, Ebi Hiyan El-Tevhidinin kitab El-Emta ve ElMuvanese. Ayrca halifelerin birok sz de kaynaklar arasnda saylabilir. Onlardan birini, Abdlmelik bin Mervann szn aada aktaryoruz: Aznzn lezzeti iin cariye almak isteyen Berberi almal yatmak iin variye almak isteyen Farsi (ranl) almak; hizmet iin cariye almak isteyenlere ise Rum kz tavsiye ederim. [23] Bu sz, uzmanlama metodunu modern batnn bir metodu olarak grenlerin grn tuzla buz etmeye yeterlidir. Bu nkleyle, iaret ettiimiz ki olgudan birisi zerinde syleyeceklerimizi bitiriyoruz. Bu konu zerinde herkesin anlatn korkmadan syleyebiliriz. Kimse islamn cariyelii serbest braktn imkan edemez, bundan phe bile edemez. Haliyle kimse bizi yalanclkla sulayamaz. Burada unu da ekleyelim. Halifelerin, ocuk yapan cariyelere hrriyetlerini vermelerinde sembolize olan olumlu bir grnt de gryoruz islamda. Bu, zikrettiimiz gibi, klelii sona erdirmeye varan uzun yolun bir ilk adm oldu. Ama ikinci olgu zerinde elikiler var. Bu zevac el-muta olgusudur. (44) Peygamberin iki savata serbest brakt evliliktir. Sonra vada haccnda haram kld. Serbest brakmas, etin zorunluluk diye isimlendirilebilecek sefer artlarnda idi. Yasaklanmas, eer tmyle serbest olursa, evlilikten ok zina olaca dncesinden dolay idi. Burada, okuyucu ikircilie dmeden biraz duralm. Zorunluluk nedeniyle serbest klmas iki olayda idi. Hayber sava ve fetih ylnda. Herkes bunun stnde anlayor. Veda haccnda yasaklad zerinde anlamayan da yok. Evlilikten ok zinaya yakn diye tarif edilmesine gelince . . . bn Amarn gr yle: Resullahtan (S.A.S.) bize Muta iin kere izin verdi, sonra haram kld. Vallahi, evli olupta byle evlilik yapan kimse bilmiyorum; yoksa talanarak recmedilirdi. [24] bn Amar bu grn bn Maceye dayandryor. bn Mace ise en doru hadisleri yazanlardan biri olarak kabul ediliyor. Ve ite mam Alinin szleri: Eer Muta yasaklanmasayd, dknlerden baka kimse zina yapmazd. El-Bahki, Cafer bin Muhammedden yle naklediyor: Muta hakknda mam Aliyi soruldu ve yle cevap verdi. Bakma gre o zinadr. Ama zorunluluk koullarnda helall eral ve makbuldur. Eer zorunluluk takdiri gerekse. [25] O dnemde veya islamda hi kimsenin peygamberden daha doru bir takdirde bulunmayaca kabul ediliyor. O halde takdirini geerli grmek zorundayz.

Geici evlilie gelince, en zet haliyle u: Paral fuhu. Biraz geni aklamas ise yle: Erkein kadn belirli bir zaman iin nikahlamas, ona sahip olmas ve onunlu iliki kurma hakkn elde etmesi. Bu zaman 1 saat, 1 gn, bir ay veya bir yl olabilir. Bu nikahlama belli bir mal veya para karldr. Diyelim 1 saatlik evlilik 1.000 lira, bir gnlk 2.400 lira, bir aylk ise bu hesaba gre mebla. Parann karl olan srenin bitiminde, aralarnda nikah veda haccndaki hadisine dayanak kesinlikle haram olduu iinde birleiyorlar. Peygamberin hadisi yle: Ey halk, ben ki size geici evlilik iin izin vermitim, ama Allah onu kyamet gnne kadar haram kld. [26] Bunun yannda, snni fkhlarn ounluu, geici evliliin zina olmas konusunda kesinlik asndan phe douran baz delillerin varl nedeniyle recm cezasndan uzak duruyorlar. phe sorunu u sebepten douyor. Baz sahabeler ve din byklerinin geici evlilii helal grdkleri birok yerde anlatyor. bn Abbas bundan mehurdur. [27] Ama, durum, ounluu serbest gren, helal sayan ii fkhlar asndan farkl. Onlar serbestlie imkan veren bir Kuran metni yorumluyorlar. Ayrca, bunun Kurana sonradan geirildiini reddediyorlar. Snni fkhlar ise onlara, metnin sonradan yazlabimi olabileceini sylediler. Bylece Kurana baz eylerin sonradan geirildiini ve doru olmadklar ilgin ama ayn zamanda faydal iddias ortaya kt. Kurann hkmlerine kar peygamberin zinada recmi ngren hkmn delil yaptlar. Halbuki Kuran metni zinada krbalamay amyor. Ve Kuranda zina cezasnn recm olduu eklinde bir ibare asla ve hatta yok. Zaten kimse byle birey gsteremiyor. Bu, slam evrelerden baka bir eliki konusu. Ama okuyucuyu bu konuyla megul etmek istemiyoruz. Yazmzda, okuyucunun bu toplumun stnde ku bakn salamaya altk. Ona devam edelim. Toplumdan bahsettiim, dou dnemiyle ve sonra gelen yzyllar boyunca sren slam toplumdur. ok eli evliliin kural olduu bir toplum. Boanmann erkekler iin kolay olduu; yeni evliliin daha da kolay olduu; bazlarnn drt kadnla kanaat getirdii; ve nadir haller dnda boanmad bazlarnn bir taneyle bile zor evlendii; ama dier bazlarnn drdn doayp yeni drdyle evlendii slam toplum. stelik bunlarn hibir eletiriyle karlamad, tartma konusu olmad bir toplum. stelik st katlardakilerin hepsinin byle yapt bir toplum. Onlardan dine en bal olan Ali -ki dmanlar bile byle kabul eder- dnyaya nem vermeyen Ali, 19a vard. yle olunca, dierleri, onlu hanelerle, yzl, binli hanelerle hesaplanan saylara ulatlar. Mslmanlarn nemli bir ksmn oluturan iiler, buna geici evliliin helal olduunu da ekliyorlar. yle bir evlilik ki, mslman erkek, beendii ve kabul eden kadnla, bir gnlgne, bir saatliine bile evlenebiliyor. Bunun karlnda belli bir para dyor. Sanra ayrlyor. Vicdani bir muhasebe veya gnah hissetmeksizin. nk olup bitenin tm helallik erevesinde. nk, snnette varolan veya iilerin yannda var olan onlarn var ettii- geici evlilikle evlendi. Bunlara ek olarak, tarih kitaplarnn, Emevi dneminde ve Abbasi dneminde glmanlar, fahiiler vb. konularyla dolu olduunu, aktardmz baz zetlerden biliyoruz. imdi sakince soruyoruz. Byle bir toplumda zinaya ihtiya veya zorunluluk var m? Byle bir atmosferde, zinann recmle cezalandrlmasnin sert bir ceza olduunu iddia etmek akl kar m? phe etmiyorum ki, okuyucu benimle ayn grte olacaktr. Beni onaylayacaktr ki, tm bunlardan sonra, tm bunlara ramen ve tm bunlarn varlnda zinaye teebbs eden kesinlikle kafay kartrmtr. Alalm, deformedir. Eer daha insafl dnrsek, intihara

niyetlenmi biridir. Ama, ne kafay kartrmas, ne alakl, ne de intihara niyetlenmi olmas, onu kolayca lme gtrmez. eriatta bundan baka artlar var ki, zina cezasnn uygulanmasn olanaksza yakn klyor. ncelikle ve kesinlikle adil drt erkein ahitliinin varl arttr. Kadnlarn ve fesadlarn ahitlii kabul edilmiyor. Belirtilen artlara gre, bu ahitlerin, zinaya itirak etmeksizin zinay grmesi mmkn deildir. Daha ak sylersek yorgann altnda olan biten tm aklyla grmeleri gerekir. Dahas var. Olayn kendisini ksa mesafeden grmeleri gerekir. Yani halife merin llerine gre, ipin kuyuya inip kmasn veya (yine mere gre) milin yatana girip kmasn nete grmeleri gerekir. Eer ahitlerden ayn eyi sylerse, ama drdnc eliirse veya sylediinden dnerse, bunlara, iftira suunun cezas uygulanr. O da krbatr. Belki bu sebeplerdendir ki, tarih kitaplarn okurken, recm haddinin uygulanmasna ilikin tek bir rnee, iarete rastlamyoruz. Recm haddine yaklaan tek olan mer dneminden oluyor. Bu olay ise ahitlerin krbalanmasyla bitiyor. Okuyucular olay okuyunca gereklik payn kabul edecektir. merin kendisi de ayn kanaatte idi. merin bu kanaatte olduu iddiamzn delili, sulanan kiinin Valilikten azledilmesidir. te buna ramen krbalanan ahitler oluyor. imdi olay anlatmaya geelim. nk, anlatlmay hakkediyor. eitli ynleri asndan. Ayn zamanda, insann tm asrlarda insan olduunu, siyasetin tm asrlarda siyaset olduunu gsteren zellii nedeniyle. mer dneminde deil de gnmzde olsayd, Msrn tm vadilerinde inkar eden, reddeden sesler ykselirdi. Cayrt koparlrd. nk olay bir blge valisinin bandan geti. Bugnk dnyamzn lleriyle bir bakanla, babakan yardmcsyla karlatrlabilecek bir kiinin bandan. [28] El-Mugeyra bin abe, mer dneminde Basra valisi idi. Hicri yln 17sinde. ElTabrinin tarihinde anlattna gre, olay aada aktardmaz ekilde yaand. El-Tabrinin kaynaklar gvenilir, byk sahabeler: aib, Seyf, Muhammed, Menleb, Talha ve Amru. Bunlarn anlatmna gre olay, Ebi Bekre ve Mugeyra arasnda geti. Mugeyra dierini kazanmaya, yanna almaya alyordu. Ama Ebi Bekre ondan holanmyordu. Olabildii kadar uzak duruyordu. Yani aralar siyasi adan iyi deildi. kisi de Basrada idiler ve komu idiler. Evleri birbirine bakyordu ve aralarnda yol vard. Kap, pencere ve balkonlar kar karya idi. Herbirinde ieriyi gzleyen kam perdeler vard. Birgn Ebi Bekrede meclis vard. Dostlaryla sohbet ediyordu. Balkonda bu sohbetleri srrken rzgar sertleti. Kamtan perdeleri at. Ebi Bekre perdeleri indirmek iin kalkt. Rzgar El-Mugeyrann perdelerini de amt. Ebi Bekre bu anda, Mugeyray bir kadnn bacaklar arasnda grd. Kadn tand. Arkadalarn ard, gelin bakn dedi. Kalkp baktlar. Bu kadn kim diye sordular. Bu, m Cemil (Cemilin annesi) Efkanlarn kz, grdnze ahit olun dedi. (m Cemil Aamar bir Sasatoullarnn ailesindendi. Bu aile glyd. m Cemil Mugeyray yoldan karmt. Baka emirlere ve erafa da benzer tavr gstermiti. O dnemde byle yapan kadnlar hayli vard.) Dedilerki, arkadan grdk, yzn bilemiyoruz. Belkediler. Kalktklarnda yzlerini de resmettiler. Namaz vakti gelip, Mugeyra vali olarak, imam sfatyla ne geince, Ebi Bekre buna kar kt. Onun arkasnda namaz klmayacan syledi. Dahas, sen bize namaz kldramazsn dedi. Olay byd ve sonunda olup-biten halife mere yazdlar. Karlkl yazmalarla sorun zlemeyince,

mer, Ebu Musaya bir mesaj gnderdi: Ya Ebu Musa, seni bir ile grevlendireceim. Seni bir yere gndereceim ki, orada eytanlar yumurtlam ve yavrular km. Gerekeni bildiin gibi yap. Deime, yoksa Allah da sana kar deiir . . . Ebu Musa, Basraya doru yola kt. Merde vardnda konaklad. Bu haber Mugeyraya ulut. Mugeyra Vallahi Ebu Musa tacir olarak gelmiyor, ziyareti olarak da gelmiyor, demek ki emir olmaya geliyor adamlarna. Onlar ne olacan dnrken Ebu Musa geldi; merin yazd mektubu Mugeyraya verdi. Bu ok ksa bir mesajd. Emir, talep, eletiri ve azletmekten oluan drt szckten ibaretti. Amma sonra, bana nemli bir haber ulat. Ebu Musay emir (vali) olarak gnderdim. Elinde ne varsa teslim et. Ve acele gel. Ayrca mer, Basra ahalisinde de seslenen bir mektup yazmt: Amma sonra, Ebu Musay size emir olarak gnderdim. Zayf olannz kuvvetli olannzdan ayrsn diye, sanki bir dmannzm gibi sizinle savasn diye, gvenliinizi salasn diye, ganimetinizi saysn ve aranzda paylatrsn diye, yolunuzu dzeltsin diye . . . Mugeyra, yola kmadan nce, Ebu Musaya Talif doumlu, melez ve ad Akile olan bir cariye hediye etti. O muhteem biri ve senin olmaya raz ettim dedi. Ardndan, Ebu Bekre, Mugeyra ve dier ahitler yola ktlar. merin yanna gittiler. Hepsi merin yannda biraraya topland. Mugeyra ilk sz ald. Ya Mevla, u kullarna sor, beni nasl grmler? nden mi, arkadan m? Kadn nasl grdler ve tandlar? Eer beni nden grselerdi, ben onlar nasl grmedim ve kendimi gizlemedim? Eer arkadan grmlerse, hangi hakla, evimde, gizlice beni gzlyorlar? Karmla birlikteyken. Vallahi karmdan bakasyla yatmadm. Dorudur, karm m Cemile benziyor. Ardndan, Ebi Bekre, Mugeyra zerine ahitlik yapmaya balad: Onu m Cemilin bacaklar arasnda ve ikisini plak grdm. Mugeyra, ipin kuyuya inip kmas gibi inip kyordu. mer sordu: Nasl grdn? Cevap: Arkadan. mer sordu: Peki balarn nasl tespit etti tandn? Bekledim, kalktklarnda tandm dedi. Sonra ebil arld. Ebi Bekrenin dedikleri gibi ahitlik yapt. Nafa da ayn eyleri syledi. Ama Ziyad onlarn dedii gibi konumad: Kadnn bacaklar arasnda oturuyorken grdm. Doru, kadnn bacaklar plakt, gidip geliyordu. iddetli inleme sesleride duydum. Ama ip ve kuyu gibi grmedim dedi. mer sordu: Kadn tandn m? Cevap: Hayr, ama m Cemile benziyordu. [29] mer onu ayrd ve dier nn iftira suu nedeniyle krbalanmasn emretti. Bu durumda Mugeyra, mere kendisini affetmesini ve greve iadesini diledi. mer kzd: Sus ! Allah sana nimet verdi. Eer ahitlik tamamlansayd imdi seni talatyor olurdum. [30] Evet, bu hikaye, sulamann ayrntlar asndan dakik ve gzel bir dava fezlekesi rnei sunuyor. Bu ayrntnn birok sebebi var. O dnemdeki binalarn zellikleri, ahitlerin okluu, Mugeyrann savunmasnn zayfl, olay vasflandrmann ilginlii, m Cemilin adnn st tabakalarda yaygn olmas vb. saylabilir. Byle sonulanmasnn sebeplerine gelince. Belki Ziyad son anda szlerinin bir blmnde kvrtmasayd, benziyordu diyerek phe yaratmasyd had uygulanacakt. Belki de mer, siyasi denge hesaplar yapm, iki gl aileyi de dman yapmak istememiti. Bilemiyoruz.

Ama, bir bilgiyi okuyucuya hatrlatmak grevimizdir. Bu olaydan hayli sonra, Mugeyra Muaviyenin komutanlarndan biri oldu. Ziyad ise Alinin komutanlarndand. Durum Muaviye lehine deiince, Mugeyra, Ziyadn son andaki kvrtmasyla kendisine yapt iyilii hatrlad. Muaviye ile Ziyad arasnda arabulucuk yapt. Muaviye aracl kabul etti. Ziyadla anlatlar. Bizim Ziyad alkanl olduu zere yine saf deitirdi. Aliyi terkedip Muaviyenin safna geti. Muaviye, Ziyad Ebi Sufyana balad ve Basraya vali yapt. Sonra buna Kufeyi de katt. Tarih bundan sonra Ziyada dair neler hatrlatyor, neler: Zulm, irenlik, terr . . . Dnelim Mugeyra konusuna. Ve kendi kendimize soralm. Eer Mugeyraya olan, gnmzde bir yneticinin bana gelseydi ar islamclar ne diyeceklerdi? Biz kz mehur bir bestecinin evinde intihar ettii zaman, taraf haykrlala doldurmadlar m? Tm Msr bir genelevine dnt. Fuhu Msr islam Msrna dnene kadar tesin tedavi zina haddinin uygulanmasndadr diye barmadlar m? Bylece olay bol bol kullanmadlar m? Allaha dua edelim ki verdiimiz rnek merden ve aktaranlarn mslmanlna en gz dnm ar bile gk diyemez. Eer mer dnemindeki evlerin yapm uslubu, Mugeyrann rezil olmasna sebep olduysa, modern binalarmza gre zm ne olabilir? yle binalar ki, ne rzgar kapsn penceresini aabilir, ne de kolayca gzetlenebilir. Kald ki kaplar ve pencereler kilitli. Eer bir ahidin gr deitirmesi, Mugeyrann kurtulmasnn gerekesi olduysa, gnmzde artk grevi ahitlik yapmak olan ve onunla geinen ahitler varken zm ne olacak? Eer Mugeyra bir kiiyi ikna edip, ahitleri bee karsayd ve o yemin ederek, onlar nden grdm, karsyd deseydi ne olurdu? Veya Bei de yemin ederek arkadan grdk m Cemildi deselerdi en olurdu? O zaman ne olurdu bilemiyoruz, ama, bunlar imdi salamak hayli kolay. Neyse, Mugeyrann hikayesine armay veya elenmeyi bir tarafa brakp sorularmza geelim. Yeniden hatrlataym? Okuyucudan cevaplarnda insafl olmasn diliyorum. Bir dnem var. ok evlilik kolay. Fetih artlar, yaygn klecilik var. Cariye fazlal szkonusu. Onlarn yzlercesiyle iliki serbest. bn Abbasn ictihad ettii veya ii mezhebinin hogrd geici evlilik var. Dier bir dnem var. Balk paras demekten aciz olduu iin bir kiiyle bile evlenmekten aciz olan genlerimiz var. Toplumun imkanlar bir ift iin gerekli evi temin etmekten uzak. Bu farkl iki dnemin koullar arasnda cezada karlatrma yapabilirmiyiz? Bu, eitlik yolunda dieriyle akyormu? Genlerimiz asndan zor olan ve bir ynne deindiimiz hayat artlar hafifletici sebep olamaz m? Ktlk artlarnn mer dneminde hrszlk iin hafifletici sebep sayld gibi? Bu oluyor da br niye olmuyor? Burada, zinaya ar karmyorum, serbest braklmasna gereke dizmiyorum. Hayat, kadn, erkek ve eytan lsnden baka bir eyde grmeyen bazlarnn holandn yapmyorum. Selameti, zina haddinin uygulanmasnda grp onu talep edenlerin yapt gibi de yapmyorum. nk onlar, zina yapan kadn ve erkein recm edilmesini talep ederken, bu haddin uygulanmasnn olanakszlna tam gvenlerinden byle davranyorlar? eriatn uygulanabilecei zina suu, yol ortasnda aka iliki kurmaya yakn birey. Bu da milyonda bir olacak bir eydir. Yukardaki sorularla bir mant ortaya sermek istiyorum. Okuyucu dikkat edecektir ki kitabn bandan beri ayn eyi yapyorum. O mantk ta u: slam siyasetiler toplumun hibir sorununa gerekten kafa yormuyorlar. Hibir sorun

hakknda toplumsal gereklie uygun zm neriler, tedavi reeteleri yok. Tek bir kalplar var. Her yerde ve her eyde onu baryorlar: Ceza, asmak, kesmek, ldrmek, recm, kssas. Ama biz duruma mantk ve aklla yaklayoruz. Tmyle, merin hrszlk haddine kar davrand gibi. Sebepler ve sonular arasndaki ilikiye bakarak, cezalandrmada Kurann metnin ve grntsn inedii gibi. Yukarda sylediklerimize ek olarak, hala kulaklar ve gzleri dolduran bir olayn dosyasn amak istiyoruz. Olay, alt gencin, nianlsyla otomobilde oturan bir kz karma olaydr. Olay Kahirenin El-Maada varoundan sakin bir blgede geti. Hkmet doktorunun raporuyla kzn bakire olduu ispatland. Bu olay nedeniyle dnya aya kalkt ve yerine oturmad. eriat uygulamay talebeden sesler ykselmeye balad. Sanki zmm gibi. Dinci gazeteler bkmadan ve yorulmadan gzlerimize ve kulaklarmza ayn szleri tekrarlad: Zina haddini uygulayn, zina haddini uygulayn. Hkmet doktoru raporunun zina olayn esasndan olumsuzlamasna ramen. nk, bekaret, btn fkhlarn gryle, zina haddini engelleyen bir phe faktrdr. Ama onlar iin fkhlarn, slam kuraln ne dedii nemli deildi; olay siyasi karlar iin malzeme olarak kullanmak, toplumun vicdann etkileyecek tantanay koparmak nemli idi. Mahkeme genlerden beini idamla cezalandrd. Yksek mahkeme davay temyiz ederek idam onaylad. Eski mft ise, hkmn eriata uygun olduunu belirtti. Ama, yeryznde fesad thmeti nitelemesiyle. Allah biliyorki byle deil. Yeryznde fesad cezas mal ilgilendirir, malla ilgilidir. Kadnn (veya erkein veya insann) herhangi bir yeriyle ilgili deildir. Ve maln her paras iin snr ayn olan bir cezadr. Her halkarda bu olaya uygulanamaz. Uzatmayalm. Sonu u: imdiki kanun, eriatn ayn cezay zor verebilecei bir sua byle ceza verdi. Yani sorun ceza ise eriatn yapabilecei kadar kudreti var. Modern toplumun ihtiyalarnn aksine olarak bu durumlarda bol bol ceza kesiyor. Bundan aciz deil. imdi, varolan kanunlarn yetersiz olduu iin, bu gerekeye dayanarak eriat davet edenlere, varolan kanunlar islama aykr diye niteleyenlere soruyorum: Eer sorun ceza vermekse, bununla halloluyorsa ite ceza, peki siz ne diye baryorsunuz? meri ictihad ettii gibi ictihad yaparak taklit etmeyi taleb ettiimizde kzgnlktan boyun damarlar titreyenler, metnin uygulanmas olanakszsa tatil etmek dorudur dediimizde -mer gibi- ayaa frlayanlar, kanunlar sulara kar cezalandrmada yeterliyse, hatta fazlas varsa eriat niye talep ediyorsunuz? Cezalarn amac sularn mmkn olduu kadar azaltmak deilmidir? slamn nihai hedefi bu deilmidir? Dahas, sakince karlarna kyorum ve onlara ilan ediyorum. Eer bu kar duruta kaybedersem artk tek kelime yazmayacam. Okuyucu aramzda hakem olsun. Onlara diyorum ki; nmzde zina olaynn 25 yllk dava dosyalar var. Hepsini inceleyin, hepsini kartrn. Bir tek dava iin zina haddinin uygulanabilecei bir tek rnek verin bana. Gsteremezsiniz. Halbuki varolan ceza kanununun kestii cezalara bakn bir de. Binlerce ceza var. Eer sorun cezayla zlecekse . . . Bu arada belirli itiraflar yzme frlatmayn. Elbette bu tartmada itiraflarn size faydas yok. ki sebepten gsterge olamazlar. Birincisi, itiraflarn ikenceyle salandn syleyen sizsiniz ve bu sylediiniz dorudur. O nedenle itiraflar

reddeden sizsiniz. Bende ikenceyle salanan itiraflar reddediyorum. kincisi, varolan kanunun baz maddelerine gre itirafn cezay snrladn, azalttn biliyorsunuz. Eer recm kararlar verilseydi, kadn veya erkek, mahkemede zina itiraf yapmazlard, aksine inkar ederlerdi. Bu herkesin bildii ok ak bir ey. Ben sizden, eriata gre haddin artlarn ortaya koyan, var eden tm gstergeleri soruyorum. Bana drt ahidi olan tek bir dava gsterin. Drdne ipin kuyuya inip ktn grm . . . Ve dier artlar. [31],[32] nceleme, kartrma, not almadan sonra ok basit olan soruma cevap verin: Varolan kanunlar, bu konuda, eriatn artlar nedeniyle uzanamad, ceza veremedii sular cezalandrmyor mu? Peki yleyse, nerden karyorsunuz bu toplumun, bu kanunlar zinay ho grd, onu eilimli olduu ve onu affettii laflarn? Toplum ham ictihadlarnzn el uzatmad konulara, srekli yenilenen kanunlaryla el uzatrken? ctihadlarn amac toplumun hukukunu korumak deilmiydi? slamn arad bu deilmiydi? Bugn, erefi kirleten sulara bile zina olmas zorunlu deil- idama kadar varan cezalar veren kanunlar yokmu? Eer yarg zina olayn yazl delillerle ispat ederse size ne zarar var? Veya mslman bir kadnn yatak odasnda yabanc bir ahsn varln delil olarak grrse? Bu, olay drt ahitle ispat imkanndan daha kolay deil mi? Varolan kanunlarn, evlilere, dava ama veya amama hakkn, tercih hakkn vermesi neden korkutuyor sizi? Bu, alinen adn, srlarn, arn korumaya ynelik bir tedbir deilmi? Dnnki elerden biri zinay rendi, ama affetti, sessizce boand. Veya dierinin tvbesini kabul etti. Veya ocuklarnn adn korumak, toplum iinde aalanmadan etkilenmelerini nlemek iin dava amad. Bunlar, eleri rezil etmekten, ocuklarn adlarn lekelemek ve geleceklerini karartmaktan daha yakn deilmi islamn ruhuna. Yoksa, sizin baknza gre, islam, eer krba, lekeleme, recm ve ykm olmazsa islam deilmidir? Eer affederse, hogrrse, korursa, rezil etmeden ayrlrsa islam inkar etmi mi oluyorlar? Sonra, genel szlerle, sloganlarla, sulamalarla bize ynelmeden nce neden tek sz zerinde anlamyorsunuz? Sorular ok. Ama sras deil. nk fkh konusu olan bir olgu karsnda deiliz. Fkh tartmas yapmyoruz. rnein, snnetin Kuranla ilikisi zerine sorular var. Snnetin, zina meselesinde, hududun sabit olduu Kuran metnini geersiz klmas durumu var. Kuran Allahn kelamysa ve snnet yaratlmlara ait birey ise, Allahn yarattklar, Allahn kelamn nasl geersiz klyor. Tm bunlar, tartmaya, ictihadlara geni kaplar ayor. Ama her halkarda imandan pheye, kafirlik hkmne veya inanszlk sulamasna tek bir pencere bile amyor. Aslnda bu szleri sylemeye ihtiyacm yoktu; islamn bir yol ayrmnda olduuna inanmasaydm. slam bir zamana kadar donmularla elimeyebilir. Ama, ictihadda aciz olanlarla, dncede dogmatik olanlarla hayatta akmaz. Hayat bu ayrmay zorluyor ve olacaktr. Bizim slam hayatta ve bu hayatla kabul etmeye ihtiyacmz var. Hayat islamla kabul etmeye ihtiyacmz var. slamla hayatn stne kmeye deil. nan olan slam korumaya ihtiyacmz var. Metinlerdeki donmu ve hayata uymayan islam korumya yetinmeye deil. Hayat islamla gelitirmeye ihtiyacmz var, hayat islamla yakp-ykmaya deil. Hamdolsun Allaha, islam, szle ondan uzaklaanlardan daha yakndr hayata. Szle hayattan uzaklap, pratikte ondan beslenenlerden. Onunla keyiflerine ve karlarna gre hkm ryas grenlerden. Din kartn, siyaset kartyla kartrmakla hayat korkutanlar ve ondan korkanlardan. Dini siyasetle, siyaseti

dinle kartran, iddeti vaazla, vaaz ok ey kazanma hrsyla, kazanma hrsn ak artrmayla, ak artrma laflarn insan satn almayla kartranlardan. Adam satn alma yollar modern hayatmzda hayli ok. Son yllarda hayli slam banka ve slam irket mtearl mensuplar tandk. Onlarn ne kadar mslman olduunu ve buna karlk ne kadar para aldklarn da iyi biliyoruz. slam devletlere ok k ve yaz gezileri grdk. slam, yryn tecrbelerini iyi renmek iin. Zekat sermayesine ulap onu Msrda -mslmanlaradatmak iin. Veya slam arnn ihtiyalarna harcamak iin. Bunlar boluktan sylemiyoruz. Veya, el altndan ya da eitli ak grntler altnda bize verilen para (pay) az olduu iin de sylemiyoruz. Delillerimizi belgelerinden alyoruz. Hafz Selame, bir hafta sren Hali lkeleri gezisi boyunca, mslmanlarn balarndan, Nur camisinin yapm iin yarm milyon cinek topladn aklad. Keza, slam arnn byk adamlarndan biri, El-Ahram-El ktisadi gazetesinin yazd haberi tekzip etti. El-Ahram bu mslmann, istiare mkafat olarak ylda 20 bin dolar aldn yazd. Mslmanmz, meblan 30 bin dolar olarak dzeltilmesini talep etti. Eer, arnn bulutlar, vefay ierde byle onlarla ve darda yzlerler datyorsa, elbette bize hcum etmeleri gnah olmaz. Elbette bize kafir demekten sklmazlar. Elbette, baz siyasilerin ak artrmac islamclara ho grnmek iin bize hcum etmeleri garip deil. Neyse, bu konuyu uzatmak istersek sonu gelmez. Paray verenin dd aldrd toplumumuzda, sermaye, g, siyaset ilikisini herkes biliyor. Geelim. Okuyucuyu sktmz ve belki de bktrtmz hissediyoruz. Eski belgeleri yeniden okumamz yarda braktk. Tartmamzla ok bal olduunu dndmz baz konulara deindik. Baka kitaplarda bu konular genie ele alma sz vererek geiyorum. Ayrca o kitaplarda halife Reitten de bahsedeceiz. Ki okuyucu Reidin kim olduunu rendi. Mamunu da tand. Mutaasm hakknda da bilgisi oldu. El-Vaska gelince. O, ilk Abbasi dneminin son halifesidir. Hayat hikayesini anlatrken, sabrla davranp kzmayacama pek gvenemiyorum. Yine de sakn olmaya alacam. Ama, okuyucunun, ona ilikin anlatacaklarm kolay kolay unutacan da zannetmiyorum. nk o, slam hilafet kaplarndan yeni bir kap at. Mminlerin emirleri ve halifeleri arasnda baka benzeri olmayan bir gidiat tutturdu: Hayat hikayesini iir ve nesir olarak yazdrtarak lmszletirdi. Ecinsel olanlardan ecinsel olanlara koarak alt seneye yakn hkm srdrd. Okuyucu, zikrettiimizin matbaa hatas olabilecei phesine dmesin diye dnp tekrarlayalm: Ecinsel olandan olana kotu . . . Olanlara hareretle akt. Vicdanna hakim olmulard. Duygularnn eritmilerdi. Bunlardan birinin -maalesef Msrl- ad Muhecdi. Muhec, halife El-Vask ondan raz olursa devletin ahvali dzgn gidiyor; hkm ileri istikrarl oluyordu. Eer nazlanrsa veya halifeyi reddederse, veyl mslmanlara ki ne veyl. Kimin ans kt ise, El-Vaskla grmesi gerekiyorsa, nnde duruyorsa veya bireyler sylyorsa, o mahvoldu demektir. Bat uygarlnn cinsel dknl serbest braktn bkmadan, tekrarlayanlar, rolmzn baty taklit etmek olmadn syleyenler, Bat da El-Vask gibi bir hakim var m? Onlarda Muhec gibi bir hizmeti var m? Halifenin, yani yneticinin akln bandan alan, brakn din ilerini, dnya ilerinden uzaklatran.

Hakime hkmeden, halifeyi air yapacak kadar etkileyen. yle bir air yapm ki, o iir sylerken ellerimizi birbirine arparak tempo tutasmz geliyor. Muhec kalpleri fethediyor Gz krpmas ve ivesiyle Uyumlu boyu ve gzel bedeniyle Delallii ve cazibesiyle mkansz gzn ona taklmamas mkansz grndnde ondan gz evirmek [33] Bu gzelim iiri okuduktan sonra ve ikincisine gemeden nce, ikinci iire ilham veren olay aktaralm: Muhec, halifenin yannda deerinin nasl bilindiini, ne kadar sevildiini biliyor. Bir gn sabah erken kalkyor. Halife saraydaki grevlilerle oturmu baz sorunlar tartyorlar. Tm cazibesiyle ona doru yryor. Yan baklarla, yava admlarla, gerdan krarak ve kala sallayarak. Halife nergis ve gl sunuyor. Sevgili okuyucu, tm bu manzara karsnda Vaskn halini tasavvur et. Etrafndakileri, toplant meclisini unutuyor. Hafife el rpt ve baka birey yapmad iin Muhecden zr diliyor. Gzlerini Muhece dikmi bir vaziyetle balyor sylemeye. Bakalm ne diyor. Selamlyorum nergiz ve glle Ey ortaboylu ve narin Ak ateinde gzler parlad Ve artt hasret ve sevda Hakim olursam bana yaklar dedim Hakim olmam uzaklama sebebi oldu Eildim, yneldim sevgi sarholuuyla Kavumak uzaklamaya dnt stediinde sundum tm duygularm Gzyalar indi yanaklara Yeni ne var gz krpmasnda bilinmez Vaadinde duracakm bilinmez Sahip klesinin zulmnden ikayeti nsan et mevla klene [34] Suphan Allah ! Ne airmi bu Vasik. Ne ince bir syleyi bu, ne dakik bir nitelendirme byk ak annda; gzyalar yanaklarndan aa szlrken. Halife Vask, bu gzyalarnn, sevin gzyalar m, zlem ateinin gzyalar m, yoksa Muhecin koyduu ak yasann gzyalarm olduunu bilemiyor. O Muhec ki, orta boylu, admlar uyumlu, baklar iveli, yasak koyduu iin halifenin, ona nasl ulamadn bilemedii olan sevgili. Halifeyi byle helak etmemeliydin ya Muhec. nsafa gelmesi iin, halifeyi, evresinden yardm istemeye mecbur brakan olan, gzleri ok gibi delen marur sevgili, daima randevularna (vaadlerine) uymayan glman, byle yaplr m? Ayp deil mi halifeye ve mslmanlara? Yukardaki cmlede, Muhecin halifeye verdii vaadleri tutmadn syledik. Okuyucunun vaadden kastedilenin ne olduunu anlamas kolaydr. Ama, halifenin dn arsna inananlarn anlamas biraz zordur. nk onlar, byk bir inancn yaydklaryla, hayallerindeki ho bir rya ile tarihin sayfalarnn deifre ettii korkutucu gerekler arasnda kartrm bulunuyorlar. Ama biraz sonra vaadin ne olduunu iyi anlayacaklar. Muhecin ans, El-Vaskn cinsel dknl, o dnemdeki korkaklarn fkh, fkhlarn korkak olmas sayesinde.

Konuya dnelim. Yukarda anlattklarmz Muhec raz olduunda yananlar. Peki kznca ne oldu? Allahn ltfu, birgn bu da oldu. Muhecin kzmasyla halife ElVasik akln kaybetti. kinci gn akl iyice utu, komaya girdi. Devletin tm faaliyeti durdu. Byk devlet adamlar, bu halinde, Vaskn yanna kmaya korktular. aka deil, kelle gidebilir. Onu grmeden veya onunla konumada hayrl bir sonu olacan dnen yoktu. Herkes, srrn Muhecin yannda olduunu biliyordu. Baz hizmetileri Muhece yollayarak sordurdular. Muhec onlara u cevab verdi: Vallahi, dnden kalan tamamlamamz istiyor yapmyorum. [35] Ne korkun! Ne zor bir durum! Olayn bykln anlatmaya uygun kelime bulmakta zorluk ekiyorum. Vaskn ektii aclar tarif edebilecek kadar air ruhlu deilim maalesef. Neyse. Muhecin cevab halifenize nakledildi. Halifeniz yeniden aka geldi. Dinleyin bakalm ne demi. Ey bana azap ektirmekle vnen En zalim kral bile yapmazd byle Ah ! kaderimizi birbirine balayan u ak olmasayd Sana gsterirdim birgn, grrden uyanrsam [36] Muhecin iyi ansndan, hilafetin dnn talip edenlerin kt ansndan, ElVasik bir daha uyanmad. Yani aknn kahrndan ld. Bazlar Vask hilafetini sresinin Muhec ve gibileri peinde komakla tkendiini zannedebilir. Ama bu dnce doru olmaz. Onun iin dier ynlerine de deinelim. El-Vaskn dier bir yz de vard. Reayann nne bu yzle kmaktan holanyordu. Bu yzyle inan ilkelerinin koruyucusu gzkyordu. Dinin gerei iin mcadele eden bir militan pozlarndayd. Babas El-Mutaasmn yapt gibi Muttezile (45) dncesinin kazanmas iin alt. El-Mutaasmn yani babasnn kim olduunu biliyorsunuz. bn Hanbele, Kuran yaratlm deildir dedii iin ikence ettiren halife. Dnelim olu Vaska. Birgn, islam tarihinde byk hadisilerden biri olarak tannan Ahmed bin Nasr El-Hazaiyi huzuruna arttrd. Hende Badattan Samaraya (S.M.R.) kadar bilekleri zincirli olarak. Ona Kuranla ilgili soru sordu. El-Hazai cevap verdi: Yaratlm deil, kyamette bir ryadr. Vask kzd ve: Rivayet byle geldi. Dedi. Ardndan ayaa kalkt ve etrafna seslendi: Kaltmda kimse benimle kalkmasn. Tapmadmz, vasfettii Vasfa tanmadmz bir Allaha tapan bu kafire ne yapacam biliyorum. Sonra El-Hazaiye kmesini emretti. stne oturdu. Hazai hala zincirli idi. Vask kalkt, dolat, dnd ve ona yrd. Klcn boynuna indirdi. Ban gvdesinden ayrd. Bann Badata gtrlmesini emretti. Meydanda kaza geirtti. Ba kaza geirildiinde, bir deri parasna yaz yazld ve kulana ilitirildi. Bu ba, Ahmet bir Nasr El-Hazainindir. Halife Abdullah El-mam Harun (yani El-Vask) onu, Kurann yaratlm olduunu sylemeye davet etti. Ama o reddetti. Yaratlm deildir dedi. Kabul etmemekte diretti. Ve Allah onu cehenneme yollad. [37] Cesedi ise S.M.R.da armha gerdirdi. Ba ve cesedi alt yl boyunca byle kaldlar. Mtevvekil halife olana kadar. Mtevvekil halife olunca indirilip gmlmesine izin verdi. Buyrun, dnn benimle birlikte. Muhec olay ile El-Hazainin bana gelenler arasndaki elikiyi dnn. Muhecin kaderiyle El-Hazaininki arasnda tercih yapn. Vask ile bugn ok grp ok duyduklarmz arasnda bir karlatrma yapn. Vaskta olduu gibi onlarda da iki adet yz gryoruz. Ne alaka var ne de uygunluk aralarnda. Tersi de doru. ki yz birbirini tamamlyor ve slam devletin portresini iziyor. Bugnde Vask gibiler, gecelerini bardaklar ve

nedimeler arasnda geiriyorlar. Gnein domasyla gazetelerdeki sayfalarna, siyaset brolarna dnyorlar ve balyorlar eriatn uygulanmas arsna. Eer bu durumu sorarsan glmseyip inkar ederler. Siyasete cehaletini ve siyasi faaliyette acemiliini yzne vururlar. Sen bu konuda tecrbe sahibi deilsin, henz Msr sokayla (kamuoyu) nasl iliki kuracan, ona nasl sesleneceini renmemisin; henz, bir ey demeyi, ama baka bir ey kasdetmeyi ve ok baka bir ey yapmay, tm bunlarn hepsini de siyasi maharetle bir arada yapabilmeyi renmemisin derler. Neyse, onlar tecrbeli olduklar ile babaa brakp, konumuza, El-Vaska dnelim. Eer El-Vask olanlar arasnda gidi geliiyle parladysa, bu gezileriyle meydann svarisi sfatn gerekten hakkediyorsa ona insaf edelim ki, meydann tek svarisi o deildi. Velid bin Yezid dnemindeki olancln bir ynn daha nce hatrlatmtk. Ama El-Emin (bn Reid) dneminden birey zikretmemitik. O El-Emin ki burulmu olanlar satn alarak, onlarla yatarak, kadn ve cariyeleri reddetti. [38] Vaskn kalbi nasl Muhece balandysa, Eminin kalbi de Kevsere baland. airler dnemini yle tasvir ettiler: Hilafet kayboldu, vezir kat, emir kafir, danman cahil artt halifenin olancl Ondan artc vezirin ahlak Bu iniyor, dieri ineniyor mrmde grdklerim bunlard Herey tersineydi. [39] El-Mamun, El-Emine saldrdnda, El-Eminin olan sevgilisi Kevser sava grmek iin balkona kt yznden bir ok yaras ald. Emin olay duyunca koarak geldi, yzndeki kanlar silerek yle dedi: Vurdular gzbebeimi, benim yzmden ntikam alsn Allah kalbimi yakanlardan Ancak daha fazlasn syleyemedi. Gerisini hazr olan air Abdullah El-Teymi getirdi: Kimse ona benzemedi, dnya gzelleiyordu onunla Kavumas gzel, uzaklamas ac ve nefret verici Ondan ikram gren herkes kskand Kardeinin kral kskand gibi. [40] te byle ilgilendi savala El-Emin. Hkmnn yklnda byle davranyordu. Sevgilisi Kevserin yarasyla ilgileniyordu. Kavumas gzel, nazlanmas ac veren, ka nefret yaratan, Emine neden azap ektirdii bilinmeyen Kevser. Eminin yle tarif ettii Kevser: Kevser, dinim, dnyam, derdim, tabibim Aciz olanlar sevgiliyi sevgiliden Uzaklatrmaya alrlar [41] Ya habibi! Ya sevgilim! Ya mmnlerin emiri, mslmanlarn halifesi ve Kevserin sevgilisi. Ne kadar zarifsin. Konuman ne kadar gzel. Tabi, eer bu sfat, brakalm bir dinde, herhangi bir rf ve adette bile kt olmasayd. Akn

olanlara ynelik olmasayd. Namelerin ve sazlarn arasnda erkek fahielerin peinden komasaydn. Sylemek istemediiniz eyleri yapmasaydn. Ama ne yapalm ki, sylemek istemediklerimizi sylemek zorundayz. Allahn rahmeti, Eminin dnyasn baka bir kapdan geniletti. Tarihin sayfalar, fkhlarn ve byk din adamlarnn Emin aleyhinde herhangi bir fetvasn zikretmiyor. Ne ldrlerek halledilmesi fetvasn veren oldu, ne verdii maa ve hediyeler haram gren, haram klan, ne yaptklarn kt olarak niteleyen yok. Sonradan, yani El-Emin ldkten sonra hakknda iir dizenler oldu. Bunlar da, belki El-Mamunun farkl gidiinden umutlandklar iin, belki her asrn hkmdarlarna ayak uydurmak iin. Sebepleri oaltlabilir. Ancak ldkten sonra El-Emin hakknda sylenenler hi de parlak deil: Niin alayaym niin; zevke, sefaya veya fesadn yaylmasna m be vakti terkedip Zamann zm suyuna harcamamana m Senif deilim ki alayaym Kevser deilimki yokolmaktan korkaym Kralla uygun deildin Sana biat bile vermemiti Araplar Onlara kral olmam iin [42] te byle. airler durumu idrak etmi, ama lmnden sonra: Uygun deilmi, Araplar ona biat vermemi, (gerek tam tersi) be vakit namaz terketmi, saza ve zm suyuna dknm vb. Byle ldkten sonra gerekleri kefetmek bize yabanc gelmiyor. Gnmzde de biroklar, hakimin gnahlarn ancak ldkten sonra hatrlyorlar. Eski hakimi vyorlar. lnce bekliyorlar. Yeni hakim istikrar kurana kadar susuyorlar. Yerine yerleince balyorlar eskisine kfretmeye. Ama bu sefer de yenisini vyorlar. Asrlar deiti ama sistem ayn. Sistemin vidalar ayn sesleri kararak alyor. Yeri gelmiken syleyeyim. Belki okuyucu, imdiki hakimlerimizin daha rahmetli olduuna dair dnceme katlyordur. Hi olmazsa mstearlar arasnda Kevser, enif, Muhec ve Vasf gibileri yok. Konumalarnda olanlara hasret, onlara kavuma zlemi vb. yok. Fahielere vgl nitelemeler yok. Abbasi halifelerinin bakanlar (vezirleri) ve mstaarlaryla kurduklar cinsel ilikiler gibi ilikiler yok. Varsa da, en azndan demokratik kamuoyunun etkisi nedeniyle gizli yapyorlardr. Hilafet vazosundan sayfalarmza dklen bu i karart tarih nedeniyle okuyculardan zr diliyorum. Ama yine de yazmak zorundaym. Hilafet dner mslmanlar kurtulur diyen siyaset tccarlarnn saklad, tarih sayfalarnda kaybolmu gerei anlatmak zorundaym. O nedenle konuya dnyorum ve diyorum ki: El-Emin bir izleyiciydi, ondan ncekilerin at bir rdan yryordu, balatan deildi. Herhalde byle demek yeterlidir. Ebu Heyan El-Tehidi bize yle anlatyor: Badatta 95 gzel olan vard. Ve halka ark okuyorlard. Onlardan biri, Musullu bir gen, beeniyle dnyay doldurdu. Dindarlarn, vakar sahiplerinin yzlerini kzartt. Halk bynden kne safa dizdi. yi yzyle. Tebessm eksilmeyen azyla. nsan saatlerce oyalayan ho sohbetiyle. lik gzleriyle. Uzun boyuyla. Tatl ivesiyle. Badndrc manzarasyla. Seni senden alar, yine sana dnderirdi. Ksacas eitli halleri ve hediyeleri vard. Bugnn

ve gemiin fitnesi idi. Ayrca, bn Arsn olanlarnn renkliliinden de bahsediyor: Eer hazr olur (gelir) ve kuan karrsa, dmelerini zer, mecliste bulunanlara yle derdi: Yaklan ve kendinizi rahat brakn, ben olannzm. Dahas, arklarmla hizmetinizde, cemaatte damarlar imeyen, nabz ykselmeyen kimse kalmayacaktr. Kalbiniz arpacak, iiniz yanacak, sakininiz hareketlenecek (erkek cinsel organ kastediliyor), ruhunuz oacaktr. Olanlarn isimleri dii isimleri ve zelliklerine, becerilerine gre isimlendirilmilerdi: Fatn, Raik (Saf) Nesim (Keyif veren sabah rzgar, meltem), Reyhan, Cemile (gzel), Bura (Mjde) vb. gibi. [43] Aslnda tm bunlarn yoruma ihtiyac yok; ama yine de beni yoruma cezbediyorlar. nk bazlarnn bu gerekleri kabul etmekten aciz olduklarna eminim. te bir olan, ad Cemile, ite dieri, ad Fatn. Bu kuan karyor, dieri dmelerini zyor. Dindarlar cemaati bu manzara karsnda mahvoluyor; yzlerine kan yryor; boyun damarlar iiyor; sakinleri hareketleniyor. Olanlar dknlklerine ortaya dkyor. Cemaate sahiplerimiz diye sesleniyor. Ben klenizim, olannzm. Onlarn dknlkleri arttka bizimkilerin boyun damarlar iiyor. eitli halleri, cemaati, en bata da halifeyi helak ediyor. La havla ve la kuvvete illa billah, her eye kadir olan Allah; sen bizi hilafetten koru. Burada bir daha hatrlatyorum. Halife tek kii deildi. Ortada bir devlet, dini devlet vard. Halife tm bu kurumlar btnn, yani devletin bayd. Yani halife o devletin kiiliini sembolize edendi. Onun iin hep halife, halife diyoruz. Yoksa, halifelerden El-Emin ve bakalar, ne yaptlarsa, fkhlarn cesaretlendirmesiyle yaptlar. Halifeleri, yeryznde Allahtan sonra gelen bir konuma yerletiren bu dini aristokrasidir. Halifeler bir nur geldiini, Allahn onlara grndn, bakasna grnmeyini onlara gsterdiini, Allahn onlar eliyle halkn yolunu aydnlattn asrlar boyu tekrarlayan fkhlardr. Onun iindir ki hala normal, halktan bir insana halifelerin bu haltlarn anlatyorsun, estafurullah demeden dinlemiyor. Bu yaananlara kolay kolay inanmyor. Allah halifeye undan veya bundan bir ey hediye etmi olabilir diyor. Allah byktr ve halifeler ycedir diyor. te bu gr asrlardr insanmzn kafasnda kkletiren nedir? Kimdir? Din ve din adamlar deilmidir? Buyrun, Ebu Hanifenin en hretli rencilerinden asrnn nc fkhlarndan, gnmz islamclarnn bavuru kaynaklarndan Ebu Yusuf, nl kitab El-Hiracn nsznde, halife Reide ynelik konumasnda unlar sylyor: Allah yasa ve affyla emirlerin ve halifelerin velasn yeryzne getirdi. inde bulunduklar karanlk durumda halk aydnlatan bir nur verdi onlara . . . [44] Bu ibare bize yaayan bir halk szn hatrlatyor: Ya Firavun, seni kim Firavun yapt? Bu ibareyi, gemiteki halifelerin dinle ilikisi olmadn, o hkmlerin din hkmyle alakas olmadn syleyenleri hediye ediyoruz. Belki idrak ederlerki, onlar halife yapan dindi. Dinden ktlarsa fkhlarn fetvalaryla ktlar. Hkmleri dine dayanmasayd, byle kurumlaamazd, kkleemezdi. Din, btn kurumlaryla bu hkmlerin temel ideolojik-siyasi dayana idi. Bkknlk olduu dncesiyle veya brakmak korkusuyla burada duruyorum. Gerekten de brakacak duruma geldim. Ama bkknlktan deil, baka bir sebepten. O da u: kinci Abbasi dnemine ilikin yazacaklarm biroklar inkar edecektir. Yanl yorumlayacaktr. nk bu dnemdeki halifelerin hepsi, sanki en iren olmak iin ne yapmalym diye yarmlar. Kan, terr, pislik. Bu nedenle, bazlar, hep kt ynleri ne kardm dnebilir. Bulank suda balk

avladm yorumu yapacaklar da kacaktr. Onun iindir ki ksa kesiyorum. Onlarn tanesinden bahsetmek yeterlidir. Birbirlerini hilafetten indirdiler, birbirlerinin gzlerini kzarm ile oydular ve birbirlerini ezdiler. Bunlar El-Kahr, El-Muthi, El-Mustekfi idiler. Durum birinin hilafetten indirildikten sonra camii nnde dilenir duruma gelmesine kadar vard. Hilafetten indirilip gzleri oyulan El-Kahr, cami nnde dilenirken yle diyordu: Bu tandnza bir sadaka verin. Bu szleri syleyen kii, halife iken, alg aralarn krdrmt. ki ve fuhuu haram klmt. arkclar tutuklatyordu. Olancl yasaklamt. Ktlk yayclar olduklar gryle olan ve cariyelerin satlp elden karlmalarn emretmiti. Buna ramen sarholuktan uyanmyor, kendine gelemiyordu. arki dinlemeden edemiyordu vb. vb. [45] Bu dnemdeki en gln olay da aktaraym. Halife El-Taiann bana geliyor. Veziri Baha El-Devle halifenin yanna girdi. Klasik tren havas. Vezir iki elini yere koyarak pt. El-Taia onun ayaa kalkmasn istedi ve dosta elini uzakt. Vezir, halifenin eline tutunca, birden onu hzla hilafet kursusundan aa ekti ve halini (hilafetten indirildiini) ilan etti. Tabi halifemizin kellesi de gitti. Bu gibi rnekler ok. Ama zerinde konuma fayda salamaz. Belki pelerinden alamak daha faydal olur. Allah belalarndan korusun bizi. imdi, tm bu belirttiklerimizin ardndan, tm bunlara ramen, bazlarnn olay anlamas, ama dier bazlarnn cehaletten direnip, hilafeti armaya devam etmesiyle birlikte, ulatmz sonular zetleyelim: Birincisi: slamyetle ilikilendirilen hilafet, gerekte Arap-Kurey hilafetidir. yleki, isim hari islamdan baka hibir zellik tamyor. Genel olarak mslmanlara maledilecek bir yn yok. Yeniden canlandrlmas ars ise, Arap milliyeti gryle, Arap lkeleri arasnda birlik arsyla uygun dyor. Yani ken Arap milliyetciliinin bir baka biimde dini bir yzle yeniden tezahrdr. slam din devleti arsndan ok bu grle akyor. Bu mantktan yola karak, esas varlnn sadece siyasi bir ar olduunu kabul ediyoruz. Daha dorusu byle kabul ederdik; eer birlii ortak karlar zerinde hedefleseydi; aklc, uygar bir temel zerinde tarihten ders karsayd. kincisi: slam inan olarak dindir, devlet deil. Bizim muhta olduumuz budur. Tarihsel dayanaklar bize bunu gsteriyor. Tarihten kuvvetli dayanak yoktur. Tarih, bize islam esaslar zerinde devlet ikame etmenin sonularn sunuyor. slamn din ve devlet olduunu iddia edenlerin dayanaklar ve ekliktik fikirleri, tarihin iaret ettiklerinden kuvvetli deildir. slam, hibir zaman Kuran ve kl olarak birlikte varolmamtr. Biri varsa dieri yoktur. Ya da biri, dierinin rts, iktidar etmede, kitleleri elde tutmada arac olmutur. Sadece bu kadar da deil; dahas, inanyoruzki devlet, islamn zerinde bir kambur idi. Ondan bireyler eksilti, ona bir ey katmad. Bu grmzde, gemi sayfalarda bulunan delillerden sonra dayanaa ihtiyacmz yok. ncs: nsan ve hayvan arasndaki farklardan biri, birincisinin tecrbelerinden renmesidir. Bu tecrbeleri, kltr adyla bildiimiz varlkta biriktirmesidir. Grnyor ki, hilafetin dnmesini isteyenler, nceden tecrbe ettiimizi yeniden tecrbe etmeye arrken, hakkmzda ok kt dnyorlar. Sanki 13 yzyln tecrbesi fayda etmezmi gibi. Veya sanki iki ayak stnde yrmeye korkuyoruz; drt ayak stnde yrmemizi talebediyorlar.

Drdncs: slam tarihi okuduumuzda sabitleen bir grmz var. Yaadmz toplum tm olumsuzlarna ramen, tm lleriyle daha yksek ve ileri bir toplumdur. Baka ahlaki ltlerle. Ayrca ynetenler ve ynetilenler arasndaki ilikiler asndan ok daha insani ve ileridir. Bunlar, binlerce yln birikimi olan ve dinin znn reddetmedii insanlk kltrne borluyuz. slamn hakkyla elimeyen insan haklar kavramna borluyuz. Halifeliin yokettii, ama demokrasinin varettii, tek tek insanlarn iradi glenmesine ve genel olarak toplumsal iradenin glenmesine borluyuz. Beincisi: Tarih, eer ondan ders karmazsak, yeni bir ey yokmu gibi kendisini tekrar eder. ncelememizde, aratrmamzda onun en zayf yn zerinde younlamazsak. Bu yn, dini dncedir. Dini dnce olgular, mminlik-kafirlik kalplar iinde ele alr. Dogmay kobye etme, tekrarlamadr. Biz, tarihi inceleme ve derslerinden faydalanma armzda siyasi islamclarn hatasn tekrarlamyoruz. Tarihi karbon kad ile kobye etmiyoruz. Tarihin olaylarn, gnmzn kavramlaryla ve lleriyle tercme etme ars yapyoruz. Bakyoruz, tarih onlar asndan kendi kendisini tekrar ediyor. Buyrun, bn El-Esirin Zikra Fitne El-Hanbele fi Badat ad altnda toplad anlarn okumaya davet ediyoruz. [46] yle diyor: Yl 323 hicri. El-Radinin hilafeti. Hanbellerin gc byd. Sopalar glendi. Devlet kadrolar ve toplum iinde nemli bir rol kazandlar. Grdkleri ikiyi dktler. Grdkleri arkcy dvdler. alg aletlerini krdlar. Al-verie kartlar. Eer bir kadnn bir erkekle beraber yrdn grrlerse sordular: Onunla yryen kim? Eer kardei veya kocas deilse dvdler. Polise gtrdler. Fahielik yapmakla suladlar ve Badattan uzaklatrdlar. imdi okuyucuya soruyorum: Eer Badatn yerine Asyotu (46) koyarsak, Hanbeli ad yerine herhangi bir slam grubun adn yazarsak 323 hicri yln 1986 miladi yl ile deitirirsek ve sonra yeniden okursak ne olur? Arada ne fark var? Ama, burada bir not dmek gerekiyor. Hanbeller tm bunlar El-Radinin hilafeti dneminde yaptlar. ktidarn heybeti sarslmt. Halife, heybetin aralar olan kl ve krbac kullanmaktan acizdi. Halbuki, bugnk iktidar aralarmz anayasa, kanun ve demokrasidir. Bu aralar gerekten uygulandnda bir eksii yoktur. Ne yazk ki bizde ounlukla uygulanmyor. Varolan iktidarlar, ounlukla, demokrasi rtsne brnm diktatrlklerdir. te slam gruplarn gelimesine uygun ortam hazrlayan da bu durumdur. Altncs: Msrda slam gruplarn ve ar dini siyasi yelpazenin gelimesinin bir sebebi de basn ve eitim-retim sisteminin etkisidir. Dncenin daima bask ve ynlendirme altnda olmasdr. Daima tek yn gsteren, gerisini yasaklayan yntemdir. Gerein tmn deil bir yzn ve arptarak tm gerekmi gibi gsteren yntemdir. Bu kitapta sunulanlar, gerei tamamlamak abasn amyor. Dnmeye ar amacn tayor. Basna hakim olan yntemle eliiyor. Onu krmaya alyor. Basn olaylarn sadece karlarna olan yzn gsteriyor. Bir grten, resmi grten baka dierlerine kapaldr. Yurttalar sadece tek yne doru ynlendirmeye alyor. te bu abas sresinde, vicdanlarn arl kabul etmesine imkan veriyor. zan, akl tartma

mantna kapatyor. Tartmann olmad ortam, sadece dini dncesin gelimesine yarar. Yedincisi: slam yol ayrmndadr. Yollardan biri, dargrlln ve aydnlatc ictihadlarn yokluunun bir sonucu olarak, bizi, toptan kan glne srklyor. Dier yol ise, islamn amzla bulumasdr. Bu kolay olandr. Yaratc ictihadlar, cesur kyaslamalar ve geni ufuktur. kinci alternatifin tek yol olduundan ve kazanacandan hibir kukum yok. Bu yol inanc da koruyacaktr. Ama ayrma srecinin uzun srmesinden korkuyorum. Egemenlii elinde tutanlarn, toplumda iyi ve ileri olan yne hcum etmesinden, bu nedenle, slam ak artrmaya sunanlarn tarihin tekerleini geriye evirmeyi bir an bile olsa baarmasndan korkuyorum. Korkuyorum, nk tm toplum bunun bedelini deyecektir. Ve bu bedel ok pahal olacaktr. Sekizincisi: Tarttmz olaylar ve sunduumuz ayrntlar ama deil. Aksine, amacmz dnce iin bir metod sunmakt. Tahlilde akl kullanmaya imkan veren, sonular karmada mant kullanmay esas alan, gerekleri eksizsiz ve fazlasz gstermede cesareti ortaya koyan bir metot sunmakt. Yazdklarm yle botan botan ortaya koymadm. Gelecee ballm, lkeme sevgim ve inanlarm beni bu yolu izlemeye zorlad.

EKLER: 34. Beni Abbasiyin: Abbas oullar demektir. Beni Umeyya da Emevi oullardr. 35- Baz tarih kitaplarnda, ki ouluu byle, ieri girenin Sedif olduu syleniyor. Yanna gerilen de El-Sefah diye geiyor. Bu ayrnt nemli deil. eri giren bir air. Yanna girilen Abbasiler. Yer Abbasi hilafet saray. Bizce doru olan El-Sefahtr. 36- Baka bir yerde El-Sefah deniyor. 37- El-Sefah El-Mebih: Kandkc El-Sefah 38- Bu fetva mehur fkhclardan ve drt mezhepten birinin kurucusu olan mam El-Safaiye aittir. 39- Kufe minberi: Minber imamn hutbe verdii yer. Kufe ise bir ehir. Kufe minberi islam tarihinde nemli birka krsden biridir. 40- icce: Deiik eylerin kartrlmasyla yaplan bir Arap yemei 41- Tahare: Temizli, Vcut, ahlak, nefs, kiilik temizlii 42- Haliteyn: Halt veya halit Arapada kartrma, karm demektir. eyn harfleri ise ikilik ekidir. Bu durumda haliteyn, iki eyin karmndan oluan nesne anlamna gelir.

43- Yazar burada esas olarak Msr kastediyor. Mehmet Ali Paa reformlarn ve Nasr devrimini yaayan Msrda ok elilik artk yaygn deil. Gerekten yakn atalarn tarihiyle ilgili bir olay haline geldi. Ama ok eli evlilik dier birok islam lkesinde, zellikle eriat yasalarnn geerli olduu lkelerde halen yaygndr. Hatta kendine sosyalist adn yaktran lkelerde bile yaygnca bir halde sryor. 44- Zevas el Muta: Geici evlilik veya paral evlilik olarak evrilebilir Trkeye. Biz geici evlilik olarak kullanacaz bundan sonra. 45- Muttezile: slam dininde dnsel bir akm. Din ve dnya ilerinde akl kullanmay ngryor. Kuran metnine fazla sadk deil. Kurandaki baz ayet ve kavramlar reddediyor. Kuran yaratlmtr, o halde tartlabilir anlayn savunur. 46- Asyot: Msrda islamclarn gl olduu bir ehir.

SONRASI NE? (SONU) Eer okuyucuyu rahatsz ettiysem affetsin. Rahatsz olmak herkesin hakkdr. Ancak, rahatsz olmak, yine de, yalanla aldatlmaktan iyidir. Rahatsz etmenin bir paras olarak, konunun balangnda hatrlattma dnyorum. Kii, holand eyler hakknda yazlanlar okumaya eilimlidir. Holand eyler hakknda sylenin iyi eyleri dinlemeyi sever. stelik, ounlukla geree ve haklla dair konumunu dikkate almakszn. Doru olan, hakl olan ak: islami devlet, din olarak islamdan ok ey gtrd, eksiltti. nk islam Allahn yaratt haliyle bir inant. ktidar ve kl deildi. Burada deinmemiz gereken bir gerek var. nsan her asrda insandr. Daima bir topyann, umudun peinden koar, onsuz olamaz. Bu zelliiyle, Raidin dneminde, Emevi, Abbasi dnemlerinde veya amzda ayndr. Halbuki, dini devlet erevesinde yeryznde cennet konusu, bo, kymetsiz bir konudur. Faydasz bir gevi getirmedir. Belki okuyucu konunun ikili zelliinden unu farketmitir. Tarih tartmasn daima gnmzle karlatrdm; gelecee etkisini dikkate aldm. Bu karlatrmada ve gelecee ynelik tahminlerimde, korktuum ey zerinde durmakla kendimi ok yordum. Tahlilde tek yanlla dmekten korktum. Bilemiyorum, okuyucu bana inand m, inanmad m? Okuyucu bilsinki, aslnda baz olaylara dalmaktan oka sakndm. Kt olanlarn ounu atladm. nk o kadar iren bir tarih ki, olduu gibi aktarsaydm abartma yaptm zannedilirki. Bylece, belki, portrenin iki yz arasnda dengeyi korumakta baarl oldum. Bize bir rya gibi aktarlan bu portreyi, yeryzne, gerek zemine indirdim. Eer bu gerek bir ac ise, az yn iyi ama ok yn artc ve kt ise, bu benim suum deil. Bilemiyorum, belki doru aktardm, belki hatalar yaptm. Ama oklarnn yapt gibi yapmak istemedim. Bin yla yakn sren Emevi ve Abbasi hkmn grmezlikten gelip, saklayp, iki yldan fazla srmeyen bir dnemin zerinde durmadm; onu ne karmadm. Bu iki ylda mer bin Abdlazizin hkm sresidir. slami devletten kural olan iinde bir kazadr. Devlet bu kural dl hemen dzeltti zaten. Adamcaz alaa etmek yetmiyormu gibi, ldrdkten sonra da hakaretler etti. Ben islami devleti tartyorum. Ve bu devlet Abdlaziz dneminde de ayn devletti. Okuycu belgeleriyle grd.

Keza, islamclar, genleri o gnlere dnme arzusuna srklemek ve toplumu o minvalde kurma isteine ulatrmak iin, Raidin dneminde akllar ekebilecek en iyi olay ve sreleri seiyorlar. Bylece genleri etkileyip o toplumu ve kendi geleceklerini ykma abasna ekmeye alyorlar. Balbuki Raidin halifeleri dnemi, islamn henz devlet olmad, olamad oluum, karklk, savalar ve i savalar dnemidir. Eer hkmlerinin tm sresini ele alrsak, epey yavalamamz gerekiyor; ok dnmemiz gerekiyor. Okuyucu dikkat ederse, henz islami devlet kelimenin gerek anlamnda olumad, rnein halifenin nasl belirlenecei bile istikrar kazanmad iin fazla dokunmadm. Yoksa, detayl baktmda, yle demek geliyor iimden: inde yaadmz toplum iin Allaha hamdolsun, Bu, -mazallah- onlara hcum deildir. Onlar byk sahabeler olarak ycedirler. Byk din fkhlardrlar. Ama, onlar, baka bir adan tartyoruz: Siyaset asndan. Baka bir lyle tartyoruz: ktidar terazisiyle. Onlar, bu adan ve bu teraziyle hayli eletirilecek insanlardr. Karlatmz hatalardan ok hatalar yapyorlar. Okuyucu bizimle, hkmlerinin tm sresi zerine dndn hesabetsin. Otuz yla baknca arr. Bu srede drt halife birbirini izliyor. Bunlardan kl veya hanerle lyor. (47) Biri, mer, mecusi bir olan hizmetinin eliyle ldrlyor. Bu artc bir durum. nk sebebi bilinmiyor. Biri, Osman, halkn eleyle ldrlyor. Bu ise hem artc, hem de korkutucu bir durum. Sonuncusu ise, hkmnn tm sresini, iktidar ele almak ve elde tutmak abasyla geiriyor. Velayetini islam devletinin tm zerine hakim klmaya alyor. Sonu, Kufede kuatlm, halkn hayrl yola getirmesi iin Allaha dua etmekle bitiyor. Ama, halk daha da kt biimde deiiyor. Belki rahatsz olabiliriz, ama gryoruz ki bu drt halifenin hkmleri, ksalna ramen, byk i savalarla geiyor. Hkmleri savala balad, savala bitti. Ebu Bekir dneminde reddiyecilere kar savala balad, Ali dneminde i savala silsilesiyle tamamland. Bu silsilenin birincisi, byk sahabeler arasndaki Cemel savadr. Peygamberin en yaknlar ikiye blnp birbirlerini katlediyorlar? Neden, hangi dini, ilkesel anlamazlk yznden? Sonra Ali ile Muaviye arasnda Sffn sava geliyor. Ardndan Ali ile Hariciler arasnda El-Nehrevan sava var. vb. vb. Tm bu savalarn sebebi iktidar, mlk, siyaset deil mi? Dine ait herhangi bir sorunda anlamazlk ktn gsterebilirmisiniz? Buyrun . . . Keza, dine ynelme halifeler, sahabeler ve halkta birlikte balad. Ancak mlk edindike halife ve sahabelerin dine ynelmesi bitti. Dnyay kabul ettike dinden uzaklatlar. Buna iki delil gsterdik. Biri sahabelerin byk servetlerine dair rakamlard. Dieri ise, Muaviye ile Ali arasndaki atmada, servet sahibi olan byk mslman nderlerin aldklar tavrd. Muaviye itahl yemei temsil ediyordu. Ali ise topya ve hakk. Sonuta phesiz itahl yemek oldu. Hemen hepsi Muaviyenin safhna geti. Alinin olu Hasan bile. Keza, hpesiz, d hakl olann payna dt. Ali dt. &# 199nk iktidar -servet- dnya ilikisini gremedi. Din hakl olann yannda yer almak mdr? Yoksa itahl yemee komak mdr? Din olarak islam byle olmamalyd. Ama devlet olarak islam byle idi ve halen byledir. nsanlk tarihinin tm srecindeki herhangi bir dini devlet gibi. Balanta ho konumalar seni aldatmasn. Sonu daima ac ve hayal krkl oldu. Ondan da ac olan, ders karmamamzdr. Tecrbelerden faydanmamaktr. Bazlarnn tekrar ars imrenilecek bir aptallktr. Sanki tarihi okuyan, ama tekrarlayn diyorlar. Eer Raidin dneminde byle bahsediyorsak, durum, asrmzdakilerin elinde kimbilir nasl olur? Terrden baka bir ey bilmeyen, siyasi suikastleri, aydnlar

katletmeyi,insan yakmay toplumumuzun gndemine sokan, kahraman mcahitlerin eliyle susuzlarn kann dken adalarmz. Son renci birlii seimlerinde ykselttikleri ve dnce tarzlarn gsteren slogan unutmadk. Slogan yle: Sesin lanettir te onlarn islamdan aladklar budur: &# 350iddet ve lanet . . . Belki, okuyucu, kitabn baz blmlerinde, devleti ar islamclara kar kkrtyorum veya destekliyorum diye dnebilir. Onlara yneltiyorum zannedebilir. Bir dzeltme yapmalym. Fikirde arla kar deilim. Ama iddete karym. Terre direniyorum. Onlar devlete vuruyor ve devlet onlara vuruyor. Etraflarna baksnlar. En demokratik olduu iddia edilen devletlerde bile byle. &# 304te talya-Kzl Tugaylar rnei. &# 304te &# 304rlanda rnei. Ben devletin terrn onaylamyorum, ama bu, onlarn terrn onaylamam veya hogrmemi zorunlu ve gerekli klmaz. Onlar devletin dman olduklarn sylyorlar. Ama biraz dnlrse, hedeflenenin asl olarak devlet olmad fark edilir. Aksine bir paras olduumuz toplum hedefleniyor. Toplumsal gvenliin temeli olan gven hedefleniyor. Eer onlar ocuk olsayd nasihat ederdim. Ama inkar aarak kafirlik sulamasna vardlar. Sz aarak ldrmeye baladlar. Burada, demokrasiye gidii tamamlamaya mecal kalmyor. Bizi, sahay daraltmakla suluyamazlar. Tartmaya mecal brakmyorlar. Haliyle, onlar, islami yelpazedeki olumlu unsurlardan ayrmak yolu kalmyor. Halbuki ilerinde birok olumlu aydn var. Bu yelpazede tartabildiimiz, hogrl, laflarnn banda bizi kafirlikle sulamayan, bizim de ihtiram ettiimiz evreler var. Onlar bize silah ekmiyor, biz de onlara yle davranyoruz. Onlar, islamn din ve devlet olduuna inanyorlar. Bu haklardr. Biz ise, onu din olarak gryor, yle inanyoruz. Bu da bizim hakkmz. Bazlar siyasi faaliyetle ilgileniyorlar. Onlara bir gr krss iin en yksek sesimizle haykryoruz. Onlar da grlerini en serbest biimde savunabilmeli. Biz de savunabilmeliyiz. Demokrasi hepimiz iin olmaldr. Biz gelecein bize ait olduuna inanyoruz. Gerek islam, toplumun ihtiyalar ve karlardr. Dnya ile bulumaktr. &# 304slamn ilk asr tekrar geri dnmez. nk biz ona dnemeyiz. nan meselesine gelince. Bu zel, kiisel bir alandr ve genitir. Kimse kimseye inan hakknda gr dayatamaz. Ahretin hesab ahrettedir. Bu konuda kimse kimseden hesap soramaz. slamda kahin yoktur, olamaz. Din aristokrasisi olamaz. slam kimseye kutsallk vermez. Kimseyi Kabe yapmaz. Kimseyi eletirmeyi yasaklamaz. Peygamberden baka kimse kutsal deildir. slamda elbise, isim, nam yoktur. Kimsenin, islam ben himaye ediyorum demeye hakk yoktur. Hepimiz mslmanz. Hepimiz inancmzn koruyucusuyuz. Keza hepimiz lkemizin koruyucusuyuz. Tm yurttalar, hepimiz lkemizi seviyoruz. Yeri ve gyle. Mslmanlar ve Kptiler olarak. Biz mslmanlar fatih, onlar ise sava esirleri deil. Hepimiz yurttaz. Hepimiz Msrlyz. nanlarmz ayr, ama hereyden nce birlikte yayoruz ve birlikte yaamay istiyoruz. Biliyorum, konu uzad, geniledi, dald. Toparlayarak, sunduumun zet ve amacn belirteyim: Sylediklerim, siyaset ve din kartlarn kartrmay toptan redtir. kincisi ayrma gereini kesinletirmeye altm. Bunun iin gerekelerim yle: Birincisi: Eer biz din ve devleti arasndaki ayrl davet ediyorsak, dayanaklarmz ak. te dini devlet rnekleri. te laik toplumlar. Halbuki, din ve

devletin birliini savunanlarn, bize, bunun nasl olacan aklamalar lazm. Bunun iin, btnlkl bir siyasi program ekillendirmekten baka yol yok. Taktirimize gre, bu da onlar iin zordur. Byle iddia etmemizin sebeplerini kitapta sunduk. kincisi: Siyasi tartmada, hata yapma ve doru syleme anlayn kabul ediyoruz. nk, zerinde eliki olan sorunlarda, hakllk nisbidir, grecelidir. Yanl da grecelidir. Siyasi tartmann helal ve haram kavramlar zerinde dnmesini reddediyoruz. Bu anlaya gre doru mutlaktr. Keza yanl da mutlaktr. Bu talam dogmatik dini grte, elikiyi izleyen kfrdr. Anlamay izleyen de, ayn soyutlukta helaldr. Bu helalin snrlar ok serttir, keskindir. Helal grlen mantkla, dahas kendisiyle elise bile helaldir. Belki Numeyrinin Sudandaki uygulamalr hala akllardadr. Numeyrinin yaptklar iddialarmz onaylamaktadr. &# 304ktidarda olduu vakit, halen vicdanlar etkiliyor. ktidardayken niye yapmyorsun diye eletirdiler, suladlar, iktidardan dnce niye yaptn dediler suladlar. Herkes bunu biliyor (48) imdi kimseye kzmadan kendimize soralm. Bu tavrlar bir hilemiydi? Ondan tek kelime kabul etmeyelim mi? Veya gaflet miydi? Gafletse gafilleri nc olarak kabul etmeme hakkmz douyor. Yoksa bir hata myd? nsanlar her zaman hata yapabilir diye onlar affedelim mi? Ama byle yapamyoruz. nk ayn tavr tekrar ediyorlar. te sraille bar absna geren eski bakan Sedat zerine grleri. Bazlar Kuran ve snnetle onu ge kardlar. Dierleri yine Kuran ve snnetle onu kafir ilan ettiler. ardk kaldk. Halen hangisinin hakl olduunun iinden kamadk. Neyse. Szkonusu olan onlardan iki grup arasnda dnen bir tartmadr. Biz uzak duralm. Humeyninin Irakla bar sorunu zerine de ayn biimde tarttlar. Bazlar bu tavra kafirlik dedi. Dierleri kutsallkla onurlandrd. Biz, iin iinden kamayan kamuoyu, ellerimizi birbirine arparak tartmay izliyoruz. Tartmada taraf olan yanl veya doru olan gr deil. Aksine kfr ve iman kelimeleri etrafnda dnyor tartma. te bizim reddettiimiz budur. Siyaset kavramlaryla inan kavramlarn birbirine kartrmay reddediyoruz. ncs: Kitapta sergilediimiz tarihsel gerekleri, din ve devlet ayrlmasnn zorunluluuna, birliin tehlikesine ve hilafetin dn arclarnn ocukluuna gl deliller getiriyor. Drdncs: Eer tarihsel gerekleri ap, islami sloganlar yselterek ve islami kavramlarla hkm kurulan nizamlarn uygulamalarna geersek, tm gerekelerin ayrln lehine olduunu grrz. Bu uygulamalar birliin tehlikesine yeni delillerdir. Beincisi: Son ve en nemli sebep kalyor. Din ve devletin ayrl lkenin birliini koruyabilmek iin, lkenin kan glne dnmemesi iin tek yoldur. Birlik, yani islami devlet Msr binasn ykacak, mslman ve kptileri boazlamaya gtrecek kesin yoldur. Burada, mslman olmayanlara muamelede hogr zerine deinen tarihi alntlara tutunmak kimseyi ikna etmez. Aksini isbat eden sayfalarca ey var. Hilafetin mslman olmayanlara yaptklar insanlarn tylerini rpertiyor. slamda, Kuranda hogr var demeniz de bo. Doru, ama, Kuran kendi kendini yorumlamyor. Kendi kendini

uygulamyor. Bu uygulama mslmanlar yoluyla, onlarn eliyle oluyor. Onu da grdk ve gryoruz. Hepsi ktlk. Dahas, mslmanlarn islama yaptklar kt. Yaralar tazelemek, mezhepsel elikileri patlatmak istemiyoruz. Onun iin bu konuya girmiyoruz. Bizim, olumlu birlii korumaya ihtiyacmz var. Ya ilahi, Atmosfer ne kadar kt olmu. Kurtulu yllarnn geri dnmesine ne kadar ihtiyacmz var. Gzya akmadan hatrlanmayacak bir hikayeyi anlataym, dinleyin: Olay yakn tarihlerde, geti. Aryan Saadn cenazesinin gml gnnde. Aryan Msrl bir kpti idi. Kpti dininden olan Msr Babakan Yusuf Vehbenin ldrlmesinde gnll grev ald. Yurtseverler, emperyalistlerin kurduu kukla hkmete katlmay reddederken, o, emperyalistlerle uzlam ve babakan yaplmt. Yurtseverler gl Yusufu ldrme karar aldlar. Ama ldrlmesinin mslman eliyle olmasn, bylece mezhepsel atma kmasn istemiyorlard. Onu iin kpti olan yurtsever Aryan grev ald. Yusuf Vehbe ldrld. Aryan Saad yakalanarak hapsi girdi. ldnde, cenazesinde kiliseler anlar almaya balaynca, minarelerden de ezan sesi ykseldi. Herkes buna duyguland, Aryann uurlanmasnn byle olmas gerektiini hissetti. Onlarla birlikte gmdmz bu byk sembol iin, kaybettiimiz bu byk gelenein ardndan, unuttuumuz byk miras iin alasak yeridir. Andolsun sana Aryan, bu topraklar zerinde kilise anlar ve ezan daima beraber seslenecek. Allahn tm kullar iin. Vatan seven herkes iin. Msr senin istediin ve bizim istediimiz gibi yksek kalacak. Blnmeye, boazlamaya engel olacaz. slami asrlarn fitnesine izin vermeyeceiz. Ya akll Msr, Acaba ayn sz zerinde anlaabilecekmiyiz? Dr. Ferec Ali Fuda 29 Kasm 1986 Yeni Msr EKLER: 47- Son zamanlarda drdncsnn de (Ebu Bekir) ldrld iddialar var. Bu konuda hayli iddial belgeler ortaya konuyor. 48- Yazar Cafer Numeyrinin Sudanda islami devlet tecrbesini ayr bir kitapta ve hayli geni tahlil etti. Ad Kabl el-Sukut (Dten nce) olan bu kitap tm islam lkelerinde yasaktr. mkan bulursam Trkeye evireceim. KAYNAKLAR: [01][02][03][04][05][06][07][08][09]bn Esirin tm tarihi, Cilt 4, S. 333 Murvec El-Zeheb Lilmesudi , Cilt 3, S. 219 Murvec El-Zeheb Lilmesudi , Cilt 3, S. 219 bn Esirin tm tarihi, Cilt 4, S. 333 bn Esirin tm tarihi, Cilt 4, S. 333 bn Esirin tm tarihi, Cilt 4, S. 334 bn Esirin tm tarihi, Cilt 4, S. 334 bn Esirin tm tarihi, Cilt 4, S. 334 El-Yakubi, Cilt 2, S. 251

[10]- mamlar ve Krallar Tarihi, Tabri, Cilt 16, S.82-83 [11]- Genel slam Tarihi, D. Ali brahim Hasan, Mektebet El-Nuhdet ElMsriye, S. 365-366 [12]- Genel slam Tarihi, D. Ali brahim Hasan, Mektebet El-Nuhdet ElMsriye, S. 355 [13]- mamlar ve Krallar Tarihi, Tabri, S.1 21-125 [14]- mamlar ve Krallar Tarihi, Tabri, S. 121 [15]- Murvec El-Zeheb Lilmesudi , Cilt 3, S. 309 [16]- Murvec El-Zeheb Lilmesudi , Cilt 3, S. 309 [17]- slamn le ncesi, Prof. Ahmet Emin, Cilt 1, 10. Basm, S. 119120 [18]- slam, nan ve eriat, eyh Muhammed eltut, Dar El-uruk, S. 295 [19]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 191 [20]- Balanc ve Son, bn Kesir Cilt 7, S. 244 ve Halifeler Tarihi, Siyuti, S. 176 [21]- Ayn Kaynak S. 221 [22]- Fkh El-Sunne, eyh Seyid Sabk, S. 44 [23]- Fkh El-Sunne, eyh Seyid Sabk, S. 43 [24]- Fkh El-Sunne, eyh Seyid Sabk, S. 42 [25]- Fkh El-Sunne, eyh Seyid Sabk, S. 43 [26]- Tarih El-Tabri, Cilt 3, S. 168-170 [27]- Sadece Tabri bu elikiyi hatrlatyor [28]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 342 [29]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 345 [30]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 342 [31]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 341 [32]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 341 [33]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 301 [34]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 289 [35]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 302 [36]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 305 [37]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 301 [38]- slamn le ncesi, Prof. Ahmet Emin, Cilt 1, S. 132, Beyrut [39]- Kitab el-Hiracn nsz, Ebu Yusuf [40]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 387 [41]- Tm Tarihi, bn Esir, Cilt 6, S. 248 [42]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 301 [43]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 298 ve sonras [44]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 298 ve sonras [45]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 298 ve sonras [46]- Halifeler Tarihi, Siyutu, S. 298 ve sonras