tegnologie vir die boer Nr 114

technology for the farmer Julie 2009

Gratis

Wen twee keer

met Shell

Herefords Sonneblom en droëbone:

bied meer Plant Pannar;
oes wins
ISSN 1042–1558

John Deere verstewig Hanteer

diens met opleiding semen só
Sien AgriTrader binne vir puik aanbiedinge
ProAgri 114 Julie 2009 In hierdie uitgawe

en maklike manier om geld te bespaar

E is om energie meer doeltreffend op die
plaas te benut. ’n Mens moet egter in Diens is noodsaaklik vir die gladde
gedagte hou dat geeneen van die vele werkverrig
ng van trekkers en
besparingsmaatreëls op sy eie ’n reuse werktuie, wat so noodsaaklik vir
verskil sal maak nie, maar dat die som suksesvolle boerdery is. Om sy
van ’n aantal besparingsmaatreëls ’n puik produkte nog stewiger te
aansienlike energie-besparing kan rugsteun het John Deere ‘n
teweegbring. Elke bietjie help. vakleerlingopleidingsprogram, ‘n
Naas Eskom-krag bestaan daar heelwat
ander energiebronne. Sommiges is meer geskik vir sekere
virtuele opleidingsprogram vir
gebiede en ander is weer meer toepaslik vir sekere tipes werktuigkundiges en ‘n geakkredi-
boerdery. Elke plaas kan egter baat vind daarby om teerde operateursopleidings-
bykomende energiebronne te benut, selfs al is dit net om program geloods. Lees meer
minder afhanklik te wees van die bestaande voorsiener. Lees daaroor op bladsy 10.
gerus die artikel hieroor op bladsy 6.
Henk van der Laarse skryf op bladsy 17 voort aan sy
kolskoot-KI-reeks, en hierbo meet ek juis die vloeibare
Energie
stikstofvlak van ’n KI-fles by die Diereverbeteringsinstituut op 5 Boer met Shell en wen twee keer
Irene. 6 Handige wenke: bespaar krag en boer
U sal agterkom dat die ontwerp en uitleg van ProAgri effens vooruit
verander het. AgriTrader, wat altyd sy eie voorblad gehad het,
sal ook voortaan binne-in ProAgri wees en nie meer omgedraai Meganisasie
agter nie. Ek hoop u hou van die verandering, laat gerus van u
7 Amadwala Tractor & Plant: Boere is bly
hoor.
oor skitterdiens in Delmas
Coenraad Rall <coenraad@proagri.co.za>
9 Rotrix laat jou lonender boer en
Copyright © 2009. All rights reserved. No material, text or photo graphs lekkerder slaap
may be reproduced, copied or in any other way transmitted without the 10 John Deere lewer kundiges om die boer 9
written consent of the publisher. Opinions expressed are not necessarily
those of the publisher or of the editor. We recognise all trademarks and
beter te dien
logos as the sole property of their respective owners. ProAgri shall not be
liable for any errors or for any actions in reliance thereon.
Gewasproduksie
Die ProAgri-span 11 Klein Karoo Saadbemarking: Nuwe
tamatievariëteite vang die oog in
Redakteur
Wes- en Oos-Kaap 11
Coenraad Rall > 083-973-3297
coenraad@proagri.co.za 13 Bestel jou saad nou: PANNAR-
Uitvoerende redakteur plantpakkette verseker sukses
Suzanne Grobler > 083-742-6370 Business-to-Business Magazine
suzanne@smartpublishing.co.za (January - March 2009) with a free 14 Nethuiskonstruksie kan voor- en
Senior advertensieverteen- circulation of 58 822 per month. nadelige insekgetalle op kropslaai
woordiger
Stefan van Wyk > 082-381-7563
beïnvloed
Published by
stefan@agritrader.co.za 14
Bemarkers
Anelda Strauss > 083-748-3413 Veeboerdery
anelda@smartpublishing.co.za 15 Herefords bied meer!
Eurika Willcock > 082-327-2393
eurika@agritrader.co.za 17 Hanteer semen reg vir kolskoot-KI
Uitleg & grafika Esta van Niekerk

SMARTPUBLISHING
esta@proagri.co.za
Taalversorging Mediadienste AgriTrader
Rekeninge & intekening MASS MEDIA SPECIALISTS
Paula MacMavis > 012-362-6390
18 Veilings
Sakebestuurder Distributed by 25 GeneGids
George Grobler > 083-460-0402 26 AgriGids
george@smartpublishing.co.za smart distribution 29 Agri-Implemente 15

Beperkte bemarkingsbegroting?
ProAgri is presies op die boer se behoees afgestem en praat die boer se taal. Ons joernaliste gaan
praat met boere op die plaas om hulle menings oor produkte en dienste wat hulle gebruik te
publiseer. So word aanbevelings uit die boer se mond oor u produk aan byna 60 000 ander boere
oorgedra.
’n Advertensie in ProAgri kom daarop neer dat ‘n volkleur volblad u vanaf ’n skamele R116 per
1 000 tydskrie kos. Soveel waarde vir geld kan u met geen selfgedrukte volkleurpamflee en met
geen advertensie in enige ander tydskrif behaal nie.
Gesels eerste met ons...

Stefan
051-446-0789
Anelda
012-362-2732
Eurika
051-446-0846
ProAgri
tegnologie vir die boer
082-381-7563 083-748-3413 082-327-2393 technology for the farmer

www.proagri.co.za ProA gri 114 Julie 2009 3

Energie Brandstof en smeermiddels
Boer met Shell
en wen twee keer
Die onfeilbare manier om ’n enjin gelukkig en tevrede te hou, is om hom
met Shell se olie en diesel te bederf. Of dit nou jou trekker, trokkie,
stroper, selfloopspuit, gesinsmotor of vragmotor is, Shell sorg dat hy
beter presteer en langer hou.
hell Diesel Extra is spesiaal
S saamgestel om enjinaanpaksels te
voorkom en inspuiters skoon te hou
sodat hulle jaar na jaar sterk en sekuur
spuit vir skoner, kragtiger ontbranding,
beter enjinprestasie, beter brand-
stofekonomie, en ’n langer enjinlewe.
Met Shell Diesel Extra is roes in die
brandstoftoevoerstelsel ook iets van die
verlede en die setaanverbeteraar daarin
laat enige enjin makliker vat.
Boonop sorg Shell Diesel Extra se
skuimonderdrukker dat jy jou tenk veel
gouer en met veel minder vermorsing
kan volmaak sodat die werk nie hoef te
staan terwyl jy vir die skuim wag om te
sak nie. Skuim hoort op ’n bier, glo
Shell; nie op diesel nie.
AgriBonus aanvaar nie sommer enige jan rap en sy maat in sy lojaliteits-
program nie, maar Shell SA is ’n gewaardeerde vennoot. So sê die
besturende direkteur, Lutz Nell, wat hier saam met Stefan le Roux van
Midas op ’n plaas kuier.
www.proagri.co.za
Maar die toppunt in brandstof- en
smeermiddeldoeltreffendheid is nie al
wat die boer wen as hy Shell gebruik nie
– hy verdien ook bonuspunte by die
boer se gewilde lojaliteitsprogram, Agri-
Bonus, elke keer as hy Shell-produkte
koop.
Daardie bonuspunte kan ingeruil
word vir allerhande waardevolle goeters
soos huishoudelike toerusting, gereed-
skap, kampeertoerusting, klerasie en
produkte van deelnemende vennote.
Boonop bied AgriBonus vanjaar die
miljoen rand Kolskoot-promosie aan,
waarmee die boer en Shell se verteen-
woordigers die kans staan om elke
maand wat die promosie duur pryse in
prettrekkings te wen. Soos die promosie
ProA gri 114 Julie 2009
Shell se diesel en smeermiddels is
op sigself ’n bonus vir die boer,
maar dit is vir Shell lekker om met
deelname aan AgriBonus vir die
boer nog ’n ietsie ekstra te gee, sê
Reome van der Westhuizen.
vorder word die pryse al hoe meer en
groter: In Mei was dit kombuisware, in
Junie braaiers, in Julie sal dit duur
kombuisware wees, in Augustus tente,
in September televisiestelle en in
Oktober Garmin GPS’e (goupadsoekers).
Maar dit is nie al nie. Daarna kom die
groot kolskoottrekking waarin twee
boere en twee verteenwoordigers elkeen
’n ratse Suzuki-motorfiets gaan wen.
Dit is vir Shell ‘n plesier om met
deelname aan AgriBonus se lojaliteits-
program ’n bietjie meer in landbou in te
ploeg as om net die beste brandstof en
smeermiddels te verskaf, sê Reome
van der Westhuizen, Landbou Sleutel-
rekeningbestuurder van Shell SA. Dit
bied boere ’n bonus vir hulle lojale
ondersteuning en die Kolskoot-promosie
sorg vir ’n bietjie ekstra pret en
opwinding.
Lutz Nell, besturende direkteur van
AgriBonus, wys daarop dat die
maatskappye wat as vennote by
AgriBonus ingeskakel is, die ruggraat
van die lojaliteitsprogram vorm, en
boere se steun verdien.
AgriBonus is gesteld op sy goeie
naam en op eerbare diens aan die boer,
sê hy. Daarom word net maatskappye
wat dit eerlik met die boer bedoel as
vennote aanvaar. “AgriBonus is trots
daarop om Shell SA as een van sy
vennote te hê.”
Vir meer inligting oor AgriBonus,
besoek www.agribonus.co.za of
e-pos info@agribonus.co.za of bel
012-843-5660 of faks 012-804-
4809.
Vir meer inligting oor Shell en sy
reeks skitterprodukte waarmee jou
boerdery kan glad loop en wat boonop
vir jou bonuspunte verdien, praat met
Reome van der Westhuizen by
082-463-4344 of e-pos
r.vanderwesthuizen@shell.com.
5
Energie Kragbesparing
Handige wenke:
Bespaar krag en boer vooruit
Happie vir happie. Dis volgens slim mense
die manier om ’n olifant op te eet. Dieselfde
geld vir doeltreffende energiebenutting en
elektrisiteitsbesparing op die plaas. Elke
kilowatt/uur wat jy bespaar help mee om
uiteindelik jou hele boerdery meer energie-
doeltreffend te maak.
lektrisiteit speel ’n baie belangrike rol
E in elke moderne boerdery en dis
hierdie rekening wat die boer graag so
klein as moontlik wil hou.
Elke boer kan vandag al kleiner
kragbesparings in werking stel om meer
waarde vir sy energierande te kry –
sonder om sy boerdery se doeltreffend-
heid in te boet.
Elektriese motors
Sestig persent van Suid-Afrika se
elektrisiteit word deur elektriese motors
verbruik. Dit spreek vanself dat motors
wat minder gulsig en boonop flukser is
’n beduidende besparing kan meebring.
Daar is sulke motors en Eskom se
Energiedoeltreffendemotorprogram
betaal subsidies aan boere wat hulle ou
kragvretermotors met nuwe, meer
doeltreffende motors vervang. Meer
inligting oor dié aanbod kan op
www.eskom.co.za/dsm gekry word,
of skakel 011-800-4744.
Besproeiing
Baie elektrisiteit kan bespaar word as
die verhouding tussen die pompgrootte,
pypdikte en sproeiergrootte reg is om
die beste resultate met die minste
weerstand te bereik. Praat met jou
besproeiingspesialis.
Lekkende pype kos die boer ook ’n
groot klomp elektrisiteit vir pompkoste
aan water wat nutteloos in die grond
versink.
Professionele besproeiingskedulering
na aanleiding van grondwaterinhoud en
gewasse se werklike waterbehoefte kan
tot 30% van die energiekoste van
besproeiing (en ’n groot klomp water)
bespaar.
Koelkamers
’n Goed geïsoleerde koelkamer wat
volgens die vervaardiger se voorskrifte
gepak word, sodat lug tussen die
produkte kan beweeg en wat net
oopgemaak word wanneer dit regtig
nodig is, kan die boer baie elektrisiteit
bespaar en sommer ook sy produkte se
lewe verleng.
Sorg dat kondensators goed
geventileer en skoon is en verkieslik aan
die suidekant van die gebou waar dit nie
deur regstreekse sonlig beïnvloed word
nie.
6 ProA gri 114 Julie 2009
Professionele besproeiing-skedulering kan tot 30% van die
energiekoste van besproeiing bespaar.
Melkportale
Die piek-elektrisiteitverbruikstye is
smôrens tussen 07:00 en 10:00 en
smiddags tussen 18:00 en 21:00. As jy
jou melkmasjien net nadat gemelk is
met koue water spoel en die volledige
wassiklus buite piektyd volg, kan dit tot
meer gelykmatige elektrisiteitsverbruik
meehelp en jou elektrisiteitsrekening
verlaag.
Ysbankstelsels vir melk kan ook buite
piekverbruiktye verkoel word.
Voermeulens
Dis redelik maklik om ’n voermeule se
werk so te beplan dat die harde werk
buite piekverbruiktye gedoen word.
Piektye kan vir skoonmaak en onder-
houd gebruik word.
Droërs
Met goeie beplanning kan droërs minder
elektrisiteit gebruik deur die verhittings-
elemente en selfs die waaiers vir kort
tye af te skakel sonder om die produk of
die droogproses te benadeel.
Sorg ook dat die droër se lugkanale
oral goed verseël is sodat geen warmte
verlore raak nie.
Kweekhuise
Dubbel geïsoleerde kweekhuise behou
warmte baie doeltreffender en bring dus
’n welkome energiebesparing mee.
Dierebehuising
As dierebehuising van die begin af reg
opgerig is, benodig dit heelwat minder
energie vir temperatuurbeheer.
Behoorlike dakisolasie verseker ’n
koel omgewing regdeur die jaar en dit
beteken dat die boer minder geld aan
klimaatbeheer hoef te spandeer.
’n Dak wat silwer geverf is weerkaats
ook warmte van die struktuur af wat die
koste van temperatuurbeheer
verminder.
Dierebehuising se lang mure moet
noord en suid kyk en die kort mure oos
en wes. Dit help om van die warmte wat
deur die dag in die behuising opbou
ontslae te raak.
Onthou, as jy natuurlike ventilasie in
dierebehuising wil gebruik, moet die
gebou nie breër as twaalf meter wees
nie. Wind trek nie ordentlik deur ’n
gebou wat breër as dit is nie.
Alternatiewe energiebronne
Vir noodtoestande is die beste
alternatiewe-energiebron ’n kragop-
wekker wat met diesel of petrol werk,
maar daar is ook ander bronne van al-
ternatiewe energie wat die boer op die
plaas kan inspan.
As daar ’n goeie hoeveelheid mis op
die plaas geproduseer word, kan ’n
biogasinstallasie ingespan word om
warmte en elektrisiteit te produseer. Een
hoenderhen produseer 55 kg mis per
jaar en een ton hoendermis kan 130 m3
biogas maak waarmee aangepaste
diesel- of petrolenjins aangedryf kan
word.
Agterna is die gebruikte mis boonop
voortreflike bemesting.
Vir meer inligting oor biogaskrag,
skakel Biogas-power by 086-124-
6427.
Sonpanele kan ook elektrisiteit
verskaf om water te pomp en om
batterye te laai vir beligting of ander
laeverbruiktoepassings.
Die probleem daarmee is dat dit nie
genoeg elektrisiteit voorsien vir hoë-
verbruiktoepassings nie, dat dit duur is,
dat dit ’n beperkte leeftyd het, dat dit
dikwels gesteel of deur hael beskadig
word en dat dit dikwels skoongemaak
moet word om doeltreffende werking te
verseker.
Sonkrag kan ook gebruik word om
water te verhit. Daar is hoogs doeltref-
fende, duur sonwaterverwarmers, maar
met swart politeenpyp op ’n dak kan ’n
mens ook ver kom.
Windenergie kan ook gebruik word
om batterye te laai en waar water sterk
vloei kan wateropwekking ingespan
word.
Volgens Eskom se kenners is die
antwoord gewoonlik ’n dubbelstelsel
waar ’n alternatiewe energiebron of
bronne gebruik word om die gewone
elektrisiteitsvoorsiening aan te vul.
Vir meer inligting oor doeltreffende
energiebenutting, besoek
www.eskom.co.za/dsm.
www. p ro a gr i.c o .za
Meganisasie Handelaar
Amadwala Tractor & Plant:

Boere is bly oor

skitterdiens in Delmas
Die beste produkte, die beste pryse en die beste diens. Dit is die
strewe van Amadwala, die wakker nuwe verskaffer van trekkers en
landboutoerusting op Delmas.

ie eerste tree op die pad na die
D verwerkliking van dié strewe was
natuurlik om ’n Valtrac-agentskap te
bekom en daardeur te verseker dat die
boer net die beste produkte kry.
Die Valtrac-reeks sluit nie net die
gevorderde Valtrac-staatmakertrekkers
in nie, maar ook Valtrac se ander
uitgesoekte produkte soos Tatu Cop
Suprema-geenbewerkingplanters,
Jeantil-misstrooiers en kuilvoerwaens,
Tatu- en Gregoire-Besson-grondbewer-
kingstoerusting, Kemper- en Nogueira-
kuilvoerkerwers en kunsmisstrooiers,
Pöttinger-selfoptelkuilvoerwaens,
Colombo-bone-en grondbone-uithalers-
en -stropers en Montana-spuite.
Al hierdie produkte is met die hand
uitgesoek en staan reeds hulle plek vol
in Suid-Afrika se landboubedryf.
Boere van Delmas en omstreke is ingenome omdat Valtrac nou nog nader
aan hulle drumpels is met die opening van die dinamiese trekker- en land-
boutoerustingverskaffer, Amadwala Tractor & Plant. Van die mense by die
opening was oom Dries Cronjé wat in Ogies se wêreld boer, Carel Botha en
Chris Castelyn van Amadwala, Chris Rossouw van Rossouw Boerdery, Wynn
Dedwith van Valtrac en Tony da Costa van Manjoh Ranch.
Talle tevrede boere rondom Delmas en
omliggende dorpe boer reeds sterk
vooruit met Valtrac-produkte en hulle is
bly dat Amadwala Valtrac se legen-
dariese diens nou tot op hulle drumpels
bring.
’n Mens word nie sommer ’n Valtrac-
agentskap nie, sê Wynn Dedwith,
besturende direkteur van Valtrac.
Valtrac het doodseker gemaak dat
Amadwala diens en kundigheid van
Valtrac-standaard aan die boer kan bied
voordat die agentskap toegestaan is.
Om hierdie diens te verseker het
Amadwala ’n volledige onderdelewinkel
onder die bekwame bestuur van die
ervare John Msini. Dit is Amadwala se
beleid dat daar altyd onderdele
beskikbaar moet wees vir alles wat hulle
verkoop.
Rossouw-boerdery is met net die
beste tevrede en gebruik al lankal
Valtrac-produkte soos hierdie Tatu
Cop Suprema-geenbewerking-
planter, sê Chris Rossouw, oud-
Springbokhaker. Alles wat Valtrac
verkoop is die beste wat die boer
kán kry, en dit geld ook vir Valtrac
se diens, sê hy. En sy raad aan
elkeen wat ‘n skotteleg van watter
soort ook al het, is om sommer van
die begin af die laers met Valtrac se
Tatu Marchesan-laers te vervang.
“Daar is nie ’n ander laer op die
mark wat so lank hou nie.”
Amadwala is die agent vir Exide-
batterye en het ook ’n volledige reeks
slytimplemente soos skare en beitel-
tande in voorraad – teen die beste
pryse.
Pieter van Niekerk is in beheer van
die werkswinkel met sy drie ervare en
goed opgeleide werktuigkundiges en
drie vakleerlinge. Opleiding geskied
deurlopend om seker te maak dat
Amadwala se tegnici altyd perfek
opgelei is om al die produkte wat
verkoop word foutloos aan die werk te
hou.
Amadwala verskaf ook Wieland se
stewige tapkarre en wipbaksleepwaens
en Foton-trekkers.
Daarbenewens verhuur Amadwala
toerusting soos slootgrawers en
laaigrawe en verskaf hys- en ander
toerusting aan die mynboubedryf.
As jy graag wil hê jou voertuie moet
jou eie eiendom bly, is Amadwala die
plek om ’n Tracker-opsporingstelsel te
laat installeer. Amadwala installeer ook
alarmstelsels, radio’s en klankstelsels vir
motors, en maak voertuie se lugreëlaars
reg.
Carel Botha, Chris Castelyn en
Pieter van Niekerk van Amadwala
nooi boere van Delmas en omliggende
dorpe om te kom kennis maak by
Amadwala se netjiese gebou net buite
Delmas op die Bronkhorstspruitpad. Die
telefoonnommer is 013-665-4475/
2003 en die e-posadres
amadwala@live.co.za.
Praat sommer ook met Hennie du
Toit van Valtrac by 082-880-3412 en
besoek www.valtrac.co.za.

www.proagri.co.za ProA gri 114 Julie 2009 7

 Did you know?
Smart Publishing now has three FREE
to public magazines in our stable...

ProAgri magazine
Agricultural technology
60 000 copies
Retreat magazine
Travel, leisure & hospitality
100 000 copies
TechSmart magazine
Technology lifestyle
100 000 copies

For real value for money and

actual return on your adver
sing
investment, talk to us first.
Head Office Bloemfontein
Suzanne Anelda Stefan Eurika
012-362-2732 012-362-2732 051-446-0789 051-446-0846
083-742-6370 083-748-3413 082-381-7563 082-327-2393

SMARTPUBLISHING
MASS MEDIA SPECIALISTS

8 www. p ro a gr i.c o .za

Meganisasie Besproeiing
Rotrix laat jou lonender boer en lekkerder slaap
Met reën op aanvraag gee die ratse Rotrix-
kruipspuit die boer meer beheer oor die
resultaat op sy arbeid. Jacques Kleingeld van
Smithfield het sy Rotrix se toevoerpypkatrol
verwyder...
is die ene aksie op Carmel, die plaas lekker was nie, was om die toevoerpyp
D van Jacques en Isa Kleingeld
tussen Smithfield en Bethuli. Afgesien
van die skare slaghoenders wat hulle tot
op so gemiddeld 2,1 kg grootmaak,
slag, op 28 verskillende maniere verpak
en bemark, lewer hulle Dohne-Merino-
slaglammers aan die lekkerbek-
skaapvleissmullers van die land.
Carmel se drakrag is goed en met so
’n klompie bykomende voer vir ekstra
gehalte is die Kleingelds se lammers
woerts-warts markgereed.
Daardie ekstra voer is lusern, ’n klein voer en draai die kraan oop.
hoeveelheid mielies en hawer. Die
surplus lusern en mielies word verkoop.
Jacques glo dat ’n goeie boer sy sake
so moet reël dat hy so voorspelbaar as
moontlik kan boer en daarom het hy
twee Rotrix Rainmaker-kruipspuite
gekoop om sy gewasse mee te
besproei.
Sommer vanjaar al het die wysheid
van dié stap geblyk. Teenoor die vorige
jaar se 711 mm, het Carmel tot dusver
vanjaar nog net 400 mm reën gekry,
maar vir die verskil het Rotrix voortref-
lik ingestaan.
Carmel het genoeg water vir Jacques
se behoeftes en Rotrix benut elke
druppel van daardie water ten beste om
’n beter, meer voorspelbare opbrengs te
verseker, wat ook beteken dat Carmel
se mense lekkerder en sonder onnodige
bekommernisse slaap.
Rotrix werk perfek vir Carmel se
omstandighede. Klipbanke en die lê van
die grond noodsaak Jacques om op
klein, los laslappielandjies te werk waar
spilpunte glad nie sal aard nie, maar
www.proagri.co.za
waar die Rotrix lekker loslit Jacques glo dat ’n goeie boer sy
loop om elke vierkante sake so moet reël dat hy so voor-
sentimeter sinvol te benut.
Boonop word Rotrix deur spelbaar as moontlik kan boer en
waterdruk aangedryf. Dit is daarom het hy twee Rotix Rain-
veel, veel goedkoper om pype
tot by al die verskillende
maker-kruipspuite gekoop om sy
plekke waar hy moet werk aan gewasse mee te besproei.
te lê as peperduur elektriese
kabel wat diewe so graag kom maak die grootste druppels om wind-
steel. invloed te beperk en die kleinste een die
Die gesukkel om kantrol- kleinste druppels vir toepassings soos
stelsels van een landjie of saadbedvoorbereiding vir groente.
strook na ’n ander te skuif is Met die keuse van sproeistukke en
op Carmel ook nou ook iets die drukverstelling wat met ’n klep
van die verlede. Jy skuif jou beheer word, kan jy jou Rotrix stel om
Rotrix gou-gou van een land reën te maak presies soos jy dit wil hê.
na ’n ander, net waar jy hom En as daar enigiets is waaroor jy
wil hê, omdat hy maklik op ’n onseker voel, kyk jy in die handboek of
bakkie of sleepwa pas. bel Rotrix se behulpsame slimkoppe.
Rotrix se mense sê een Dit is vir Jacques lekker dat die Rotrix
van hulle spuite behoort net so logies en eenvoudig is dat jy hom
reg te wees vir so tien maklik aan die werk kan sit en sodat
hektaar, sê Jacques. Hy daar niks is wat verkeerd kan loop nie.
besproei net meer as 25 Dit verseker doeltreffende, betroubare
hektaar met twee en is baie besproeiing wat die boer tyd gee om sy
tevrede met die resultate. aandag aan ander sake te wy terwyl die
Die enigste ding van die Rotrix pligsgetrou sy werk doen.
Rotrix wat nie vir Jacques Die belangrikste is natuurlik dat die
boer moet kan wins maak en daarmee
op Carmel se swaar kleigrond terug te
rol. Maar hiervoor het hy gou ’n plan
help die Rotrix beslis, verklaar Jacques:
“Dit was ’n goeie en lonende sakebesluit
gemaak. Met ’n hidrouliese pomp wat hy om Rotrix aan te koop en die mense se
op die plaas gehad het en ’n klompie flink diens en kundigheid is ’n welkome
staal het hy ’n katrol agter aan ’n bonus.”
trekkertjie gemonteer en nou doen een Jy kan ook wins maak met Rotrix se
man vier se werk in ’n kits. doeltreffende besproeiing. Praat met
Die saak werk so: Jy maak jou Rotrix Jeremy Hewitt by 023-342-3438 of
aan die duskant van die land staan en 082-442-1648 of e-pos
rol ’n staalkabel uit na die oorkant van jeremy@bushwakka.co.za. Besoek
die land waar jy hom aan ’n pen ook www.rotrixirrigator.co.za vir
vasmaak. Nou koppel jy jou watertoe- meer inligting.
Die Rotrix se magtige
kanonspuite benat ’n strook
van 50 meter deeglik.
Terselfdertyd dryf ’n straaltjie
water ’n bakkieswiel aan, wat
deur ’n ratkas die staalkabel
inkatrol sodat die Rotrix
homself op sy een slee en twee
wiele inkatrol na die oorkant
van die land toe.
Aan die oorkant van die land
loop staan die Rotrix vanself
sodat jy hom nie op Buurman
se plaas hoef te gaan soek nie.
Al wat jy dan hoef te doen, is
om die watertoevoer te staak,
die toevoerpyp op te rol en jou
Rotrix na die volgende baan te
sleep waar hy sy skitterwerk
voortsit.
Jy kan stel hoe vinnig jy jou
Rotrix wil laat loop om
bietjie of baie water met een ... en dit met ’n raamwerk en hidrouliese pomp
deurloopslag toe te dien. Elke aan ‘n trekker gemonteer sodat pypoprol en
Rotrix kom met drie stelle verskuiwing van die Rotrix nou nog makliker
sproeiers uit. Die grootste een en gouer gedoen word.
ProA gri 114 Julie 2009 9
Meganisasie Opleiding
oeltreffende diens steun baie swaar
D op goed gekwalifiseerde, toegewyde
werktuigkundiges, waaraan daar in
Suid-Afrika nogal ’n skaarste is.
Toe handelaars John Deere se
aandag op die probleem vestig, was die
reaksie om sy eie landbouwerktuig-
kundiges in sy eie Deere Training
Academy op te lei.
Die eerste sestien vakleerlinge is in
April 2008 ingeskryf en die groen en
geel bal is onstuitbaar aan die rol.
’n Vennootskap is met ’n geakkredi-
teerde opleidingsinstansie in Roodepoort
aangegaan om ’n intensiewe teoretiese
opleidingsprogram van 32 weke aan
vakleerlinge te bied.
Die res van die drie jaar opleiding
doen die vakleerling by ’n handelaars-
werkwinkel en daarna is hy ’n
volwaardige, bekwame, kundige
vakman wat sorg dat John Deere altyd
die boer se beste vriend bly.
In die eerste jaar het 86 bestaande
en 13 nuut aangestelde vakleerlinge
met die opleiding weggespring. Dit
beteken 96 manne wat noukeurig
opgelei word om die boer
van net die beste diens te
voorsien. Om die beste trekkers en toerusting te lewer is nie genoeg
In die proses leer hulle
ook die nodige lojaliteit,
vir John Deere se mense nie – hulle wil daardie produkte
trots en respek aan vir die ook met die beste diens rugsteun om te verseker dat Suid-
vermaarde John Deere- Afrika se boer gladweg en sonder onnodige onderbrekings
handelsmerk.
Daar is nou al vier groepe aan die boer kan bly.
vakleerlinge deur die eerste
fase van die opleiding
gestuur.
Dit spreek vanself dat ’n John Deere-
opgeleide vakman ’n baie gesogte
persoon sal wees en daarom moet daar
ook gesorg word dat John Deere die
werktuigkundiges wat hy oplei behou.
10
John Deere het ’n vakleerlingopleidingsprogram, ’n virtuele opleidings-
program vir werktuigkundiges en ’n geakkrediteerde operateursopleidings-
program geloods.
John Deere lewer kundiges
om die boer beter te dien
Daar word nou ’n graderingstelsel oor sekere toerusting. Die opleiding is
ingespan om die verskillende vlakke van interaktief. Leerders kan vrae aan die
werktuigkundiges te bepaal, sodat ‘n instrukteur in byvoorbeeld Duitsland vra
werktuigkundige ’n werklike loopbaan- en onmiddellik antwoorde kry.
plan kan volg. Om ’n volgende vlak te Dís nou sinvolle benutting van
bereik, moet sekere kursusse voltooi rekenaar- en kommunikasietegnologie
word. wat opleiding verbeter en verhaas en
boonop vir die
handelaar ‘n groot
klomp geld bespaar.
So het John Deere sy
handelaarsnetwerk in
Suid-Afrika met 176
gekwalifiseerde
werktuigkundiges
toegerus om sy
produkte nog beter te
ondersteun en die boer
Elke handelaar wil graag goed nog beter diens te bied. Daar is ook 90
gekwalifiseerde tegnici hê, maar dit is ’n vakleerlinge in opleiding waarvan 19
duur, tydrowende beslommernis om nog vanjaar gaan kwalifiseer.
knaend mense weg te stuur om Maar dis nie waar John Deere se
kursusse by te woon. verbintenis tot ondersteuning van sy
Ook hiervoor het John Deere ’n plan handelaarsnetwerk en eindverbruiker
bedink: Die John eindig nie. Operateurs wat John Deere-
Deere University produkte gebruik kan nou ook ’n
(JDU) gebruik geakkrediteerde operateursopleidings-
twee verskillende program volg, wat deur die AgriSETA
metodes van gesertifiseer is.
virtuele opleiding Hierdie opleiding sorg dat die operateur
om tegnici op die die beste diens uit toerusting kry sonder
mees bekostigbare om dit te verniel of te benadeel. Die
manier op te lei ervaring leer dat ’n operateur na voltooi-
sonder om die ing van ’n kursus trotser op die toerusting
gehalte van die is en dit beter oppas en gebruik.
opleiding in te Meer inligting daaroor, en oor ’n
boet. vakleerlingskap by John Deere, kan by
Met ’n DLC Rulie Bronkhorst by 011-437-2600
(Distance Learning verkry word.
Class) bied van die Praat vandag met jou John Deere-
slimste slimkoppe handelaar – waar toegewyde, goed
by John Deere se opgeleide personeel regstaan om jou
fabrieke klasse aan boerdery klopdisselboom te laat loop.
ProA gri 114 Julie 2009 www. p ro a gr i.c o .za
Gewasproduksie Groente
Klein Karoo Saadbemarking:
Nuwe tamatievariëteite vang
die oog in Wes- en Oos-Kaap
Die gewildheid van die wye reeks groente-, weiding- en akkerbousaad
wat Klein Karoo Saadbemarking (KKSB) aanbied, groei steeds. Die
Afrigro-handelsmerk word regstreeks gekoppel aan alle blom- en
groenteprodukte.
ie vraag na beter gehalte tamaties
D vir sowel die mark as die boer neem
steeds toe, en dit is presies in dié
kategorie waar KKSB se huidige
tamatiereeks homself uitstekend
posisioneer vir oopland, asook net- en
kweekhuisproduksie.
Saam met goeie strategiese bestuur,
gebalanseerde bemesting en die keuse
van die regte variëteit in sy spesifieke
plantgleuf, verleen KKSB se tamatie-
reeks ook die buigsaamheid vir
volhoubare sukses.
Die Syngenta groep (Syngenta,
Zeraim- Gedera en Daehnveldt) wat die
variëteite bemark word beskou as die
wêreldleiers op die gebied van
weerstandteling teen tamatiekrom-
nekvirus (TSWV), tamatie-geelbladkrul-
virus (TYLCV), Fusarium (Fol) en
Fusarium kroon- en wortelvrot (FCRR).
Variëteit: Lourenzo*
Variëteitkode: TL-43401
Produksiepraktyk: Onder beskerm-
de en oopland verbouingstoe-
stande (nie standaard plastiese
tonnels nie)
Area getoets: Oos-Londen, Stellen-
bosch, Robertson, Paarl, Malmes-
bury, Vredenburg, Vredendal,
George, Swellendam
Siektepakket: V, Fol-1 & 2, FCRR,
ToMV, TSWV en N*
www.proagri.co.za
Vruggehalte, uitstaande siekteweer-
standige pakkette en bykomende
uitsonderlike planteienskappe is die
mikpunt en dryfveer agter hierdie
internasionale maatskappye se
produkreekse.
KKSB se unieke weerstandbiedende
tamatiekultivars maak dus verbouing in
die meeste probleemgebiede moontlik.
Lourenzo* en Arlene* is onbeperkte
groeiers en het reeds plaaslik sowel as
internasionaal bekendheid verwerf vir
hulle uitstekende opbrengspotensiaal
van eenvormige vruggehalte en -grootte
na afloop van die groeisiklus.
Lourenzo*, wat by die Universiteit
van Stellenbosch se Welgevallen-proef-
plaas ge-evalueer is, het die afgelope
seisoen uitstekende resultate behaal
teen die markleiers. ’n Volle 10,5 trosse
per stam in ’n bestek van 5 maande is
getuienis van waartoe hierdie kultivar in
staat is.
Lourenzo* het ook die beste gevaar
by gradering en het 55,5 bemarkbare
vrugte per plant geproduseer waarvan
32,5% in die kleiner vruggrootte (31-35
mm) en 49,8% in die medium
Variëteit: Franco*
Variëteitkode: TL-42603*
Produksiepraktyk: Onder beskerm-
de en oopland verbouingstoe-
stande (nie standaard plastiese
tonnels nie)
Area getoets: Oos-Londen, Stellen-
bosch, Robertson, Paarl, Malmes-
bury, Vredenburg, Vredendal,
George, Swellendam
Siektepakket: V, Fol-2, FCRR, ToMV,
TSWV en N*
ProA gri 114 Julie 2009
Variëteit: Arlene*
Variëteitkode: FA-61929
Produksiepraktyk: Onder beskerm-
de en oopland verbouingstoe-
stande (nie standaard plastiese
tonnels nie)
Area getoets: Oos-Londen, Stellen-
bosch, Robertson, Paarl, Malmes-
bury, Vredenburg, Vredendal,
George, Swellendam
Siektepakket: V, Fol-1 & 2, FCRR,
ToMV, TSWV en N*
vruggrootte (56-72 mm) graderingsklas
was.
Arlene* het ook baie goeie
standaarde gehandhaaf, maar beskik
veral oor die besonderse eienskap dat
vruggrootte en gewig behoue bly na die
groeisiklus.
Lourenzo* en Arlene* beskik oor
uitstekende verdraagsaamheid teen
Verticilliumverwelksiekte (V), Fusarium
1 en 2 (Fol1 & Fol2), Fusarium kroon-
en wortelvrot (FCRR), knopwortelaal-
wurm (N), tamatiemosaïekvirus (ToMV)
en tamatiekromnekvirus (TSWV).
Sowel Lourenzo* as Arlene* kan
regdeur die jaar geproduseer word en is
geskik vir produksie onder beskermde
sowel as ooplandverbouingstoestande.
Goeie vrugset by konstante
temperature, ferm vrugte met ’n lang
raklewe en lang groeisiklusse maak
die kultivars mededingend teenoor die
markleiers.
KKSB is voortdurend besig met nuwe
kultivarevaluasies en nuwe opwindende
kultivartoevoegings tot die tamatiepro-
dukreeks sluit TL-42603*, TL-42602* en
TL-42571 in.
Vir meer inligting oor saadopsies vir
die wenboer, besoek
www.saadbemarking.co.za of praat
met die vriendelike mense van KKSB by
044-203-5180.
Variëteite* ingedien vir registrasie.
11
12 ProA gri 114 Julie 2009 www. p ro a gr i.c o .za
Gewasproduksie Sonneblom, soja en droëbone

Bestel jou saad nou: suurbaster met ’n groeiwyse en uitstekende staanvermoë.

oleïeninhoud van 80% Boonop bied dit uitstekende algemene

PANNAR-plantpakkette en selfs hoër, wat hom

verseker sukses
Boere was ingenome met PANNAR se puik sonneblom-
pakket wat hulle by die maatskappy se Gewasextra-
vaganza op Delmas in volle blom kon sien.
Tevrede saaiboere reken op PANNAR se
voortreflike saad om jaar na jaar wen-
oeste te behaal. PANNAR se toegewyde
kundiges doen immers deurlopend
navorsing om immerdeur vir die boer die
beste moontlike saadpakkette te bied.
l PANNAR se kultivars is noukeurig
A ontwikkel en deeglik getoets om te
verseker dat dit voorspelbare gunstige
resultate lewer.
ideaal maak vir die
diepbraaibedryf. Dit is
’n baie egalige baster
met ’n goeie
opbrengspotensiaal.
Hy word aan sy
silwergrys pitkleur uit-
geken. Omdat dit ’n
spesialiteitsbaster is,
moet dit onder kontrak
verbou word.
PANNAR se
medium-laat groei-
seisoensonneblom-
kultivars is die
vlagskip, PAN 7033, en
die nuwe PAN 7049.
PAN 7033 is Suid-
Afrika se leier-sonne-
blombaster en word as
hoofaanplanting vir al
die produksiestreke aanbeveel. Dié
staatmaker is al die afgelope drie
jaar die toppresteerder in PANNAR
se kultivarproewe. Hy word aan-
beveel waar hoë druk van bruin-
roes ondervind word.
PAN 7049 is ’n nuweling met ’n
uitstekende opbrengspotensiaal.
Dis ’n baie egalige, volseisoen-
baster met bruinroesweerstand en die
afgelope drie jaar ’n toppresteerder in
PANNAR se kultivarproewe. Dit word aan-
beveel vir alle sonneblomproduserende
gebiede.
siekteweerstand, ook teen roes, hoekige
blaarvlek en BMV.
PAN 116 is die eerste suikerboontipe
wat belofte inhou vir regstreekse mega-
niese stroop en ’n goeie keuse vir die
produksiegebiede van KwaZulu-Natal en
die Vrystaat. Dit bied die unieke kombi-
nasie van ’n regop planttipe met
onbepaalde groeiwyse en uitstekende
staanvermoë. Die pitte is groot. Hierdie
kultivar het ook uitstekende algemene
siekteweerstand, ook teen roes, hoekige
blaarvlek en BMV.
Met sy uitstekende opbrengsprestasie
is PAN 128 soortgelyk aan die gewilde
PAN 148, maar met beter saadgehalte-
eienskappe en opbrengsstabiliteit. Dit is
goed aangepas vir al die droëboonpro-
duksiestreke en veral mededingend in die
Oos-Vrystaat, Mpumalanga en
westelike produksiegebiede. Dit is matig
verdraagsaam teen roes en bied weer-
stand teen BMV.
PAN 148 is ’n bewese presteerder wat
reeds langer as tien jaar ’n integrale deel
van droëboonproduksie in Suid-Afrika
vorm. Dit is goed aangepas in al die
produksiestreke en bly die eerste keuse
in Mpumalanga.
PAN 9249 is ’n nuwe grootsadige
kultivar wat ’n uitstekende opbrengs en
stabiliteit in al die produksiegebiede toon,
veral in KwaZulu-Natal, Mpumalanga en
Noordwes. Dit bied baie goeie algemene
siekteweerstand, ook teen roes, hoekige
blaarvlek en BMV.

Sonneblom vir sukses Presteer met droëbone Klein wit inmaakboon

PANNAR se sonneblompakket is bekend
vir sy hoë opbrengspotensiaal,
uitstekende stabiliteit en wye gebieds-
aanpasbaarheid. Al die PANNAR-kultivars
bied weerstand teen bruinroes (Puccinia
helianth) wat saadopbrengs kan verlaag
en die olie-inhoud kan benadeel.
In die medium groeiseisoenklas spog
PANNAR met PAN 7351 en die opwinden-
de nuwe PAN 7726HO.
PAN 7351 is bekend vir sy hoë
opbrengspotensiaal, stabiliteit en wye
gebiedsaanpasbaarheid. Hy is ’n staat-
maker in al die sonneblomproduksie-
gebiede en in ’n saadpakket ’n baie goeie
aanvulling vir PANNAR se gewilde
PAN 7033.
PAN 7726HO is die nuwe hoë-oleïen-
Agronomiese eienskappe van PANNAR se sonneblombasters:
Algemene eienskappe
Groeiseisoen
Relatiewe dae tot 50% blom
Relatiewe dae tot fisiologiese rypheid 115
Relatiewe dae tot stroop
Egaligheid (1= uitstekend; 9= swak)
Staanvermoë (1= uitstekend; 9= swak) 2
Planthoogte (cm)
Gemiddelde olie-inhoud
Boontjieboere kan vanjaar baljaar met PAN 185 is ’n toppresteerder in nasionale
PANNAR se sinvolle reeks lonende droë- proewe. Dit bied ’n goeie, stabiele
boonkultivars. oprengs by alle opbrengsvlakke en is
veral goed aangepas vir Mpumalanga en
Rooi gespikkelde suikerbone die Oos-Vrystaat. Dit bied goeie weer-
PAN 135 is ’n nuwe suikerboon met ’n stand teen roes, hoekige blaarvlek,
bepaalde groeiwyse. Dit lewer ’n antraknose en BMV. Dit het ’n goeie
uitstekende graangehalte in die warm staanvermoë en bied ook goeie weer-
produksiegebiede van KwaZulu-Natal en stand teen oopspring.
Swaziland se laeveld of vir laat aanplan- PANNAR se flink span kundiges
tings. verstaan die boer en staan reg om hom
Nog ’n welkome nuweling is PAN 139 met net die regte saad en raad te help
met sy regop onbepaalde groeiwyse. om elke keer ’n wenoes te behaal, ook
Hierdie suikerboon hou belofte in vir ten opsigte van mielies, soja, graan-
regstreekse meganiese stroop en is ’n sorgum, koring en ’n verskeidenheid
goeie keuse vir KwaZulu-Natal en die voergewasse.
Vrystaat. Dit bied ’n unieke kombinasie Vir meer inligting, praat met jou
van ’n regop planttipe met ‘n onbepaalde saadmaat by PANNAR:
Hoofkantoor:
033-413-9500, e-pos
PAN 7351 PAN 7726HO PAN 7033 PAN 7049 infoserve@pannar.co.za,
webwerf www.pannar.com
Medium Medium Medium-laat Medium-laat
KwaZulu-Natal en Kaap-gebied
68 68 75 75 (Greytown) 033-413-9500
118 130 130 Noordwes-gebied (Klerksdorp)
018-406-1700
130 – 140 130 – 140 150 – 155 150 – 155 Oostelike-gebied (Delmas)
2 1 2 1 013-665-6400
1 1 1 Sentraal-gebied (Heidelberg)
150 165 170 170 016-341-5881
Vrystaat-gebied (Kroonstad)
41% 40% 41% 41% 056-216-3000

www.proagri.co.za ProA gri 114 Julie 2009 13

Gewasproduksie Nethuise

Nethuiskonstruksie kan voor- en nadelige insekgetalle

op kropslaai beïnvloed
Johan Pretorius, Departement van Landbou, Sentrale Universiteit van
Tegnologie (SUT), epos: rjpretor@cut.ac.za

ethuise is relatief goedkoper as Nethuise bied die boer ’n aantreklike opsie

N ander beskermende strukture, en
die gemak van hulle oprigting, tesame
vir die beskerming van intensief-verboude
met die feit dat die boer sy eie struktuur
gewasse. Van die voordele is verhoogde
kan ontwerp om in sy unieke behoeftes beskutting teen regstreekse sonlig, hael,
te voorsien, is ’n pluspunt. sterk wind, rypskade, asook teen sekere
Wanneer daar op nethuise besluit
word, is dit egter belangrik om kennis plae soos voëls en groter insekspesies.
daarvan te neem dat die konstruksie
van so ’n struktuur ’n regstreekse (byvoorbeeld Acyrthosiphon lactucae)
invloed op die getalle en voorkoms van mag bevoordeel en bevorder.
plaag- en voordelige insekte kan hê. So ’n gunstige omgewing kan ’n
plaag baie vinnig binne ’n produksie-
Tydens ’n studie met kropslaai in die
sentrale Vrystaat, is daar byvoorbeeld eenheid laat versprei. Volledig bedekte
bevind dat die bevolkingsdinamika (en strukture maak dit ook moeiliker vir
in ’n mindere mate ook die spesie- groter lieweheersbesiespesies om
samestelling) van plaagplantluise en toegang tot die struktuur te verkry, met
voordelige lieweheersbesies tussen twee die gevolg dat hulle getalle in so ‘n
verskillende nethuise gewissel het. struktuur laer kan wees.
Vir die studie is een van die strukture Dit is nie ’n gewenste situasie nie,
volledig met skadunet bedek (Figuur 1), aangesien lieweheersbesies se beweeg-
terwyl ’n tweede slegs op die dak-area likheid, doeltreffendheid van prooi-op-
met skadunet bedek is (Figuur 2). Hier sporing, en spesifiekheid teenoor
volg ’n paar waarnemings wat tydens plantluise as prooi, hulle ’n gewilde
die studie gemaak is. keuse vir die beheer van plaagplantluise
Skadunet aan die kante van ’n maak.
volledig-bedekte struktuur sal byvoor- Met bogenoemde in gedagte, en
beeld nie die beweging van plantluise indien geïntegreerde plaagbeheer met
behulp van natuurlike roofvyande
stuit nie, aangesien hierdie insekte klein
genoeg is om maklik toegang tot enige prioriteit geniet, kan dit loon om die
normale nethuis te verkry. Soos bewys kant(e) van so ’n tipe struktuur gedeel-
tydens die studie, is dit selfs moontliktelik oop te maak tydens warmer
dat plantluisgetalle hoër mag wees in ’nmaande (en selfs tydens spesifieke tye
volledig-bedekte struktuur gedurende van die dag) om toegang vir roofvyande
somermaande, terwyl dit heelwat laer te vergemaklik, mits die skade van
kan wees in ’n gedeeltelik-bedekte ander insekplae (soos snywurms,
struktuur tydens dieselfde tydperk. bolwurms en sprinkane) nie te groot is
Hoofsaaklik is dit die meer homogenenie.
omgewing en iewat hoër humiditeit in Dit is ook interessant om te noem dat
volledig-bedekte strukture wat die larwale lieweheerbesies tydens die
ontwikkeling van sekere plantluisspesiesstudie ’n hoër teenwoordigheid in die
volledig-bedekte
struktuur getoon het, in
vergelyking met die
gedeeltelik-bedekte
struktuur.
’n Moontlike rede
hiervoor was die laer
voorkoms van roofmiere
(spesifiek Anoplolepis
Figuur 1: Die volledig bedekte struktuur met custodiens) in die
skadunet rondom die kante. struktuur. Hulle sal die
larwes van lieweheers-
besies doodmaak, aan-
gesien die larwes nie so
doeltreffend kan vlug
soos die volwasse
kewertjies nie.
Verder sal die laer
teenwoordigheid van
volwasse lieweheers-
besies in volledig-
Figuur 2: Die gedeeltelik bedekte struktuur met bedekte strukture sorg
skadunet slegs op die dak-area. dat daar verminderende
Volwasse lieweheersbesies
(Cheilomenes lunata word
hier getoon), is bekende
plantluis predatore.
mededinging tussen hulle en die larwes
is, met die gevolg dat die larwes ‘n
beter kans op oorlewing het.
Laer plantluisgetalle in ’n gedeeltelik-
bedekte struktuur gedurende somer-
maande kan aan ’n hoër
teenwoordigheid van volwasse liewe-
heersbesies toegeskryf word, wat baie
makliker toegang tot hierdie tipe
struktuur het.
Dit beteken egter nie dat gedeeltelik-
bedekte strukture vry van plantluise sal
wees nie. Daar is byvoorbeeld bevind
dat die plantluisspesie, Nasonovia
ribisnigri, ’n hoër voorkoms in die tipe
struktuur tydens die somermaande mag
toon, as gevolg van die feit dat hulle
verkies om in die hart van die kropslaai
te voed waar hulle deur ouer blare teen
roofvyande beskerm word.
Hierdie hele situasie kan egter
omgekeerd wees tydens koeler maande
wanneer die meeste roofvyande ’n laer
teenwoordigheid toon, of totaal en al
afwesig is. In so geval mag albei soorte
strukture ewe veel plantluise huisves,
en soms is dit selfs moontlik dat die
struktuur wat in die warmer maande die
meeste plantluise gehad het, nou die
minste kan hê.
Dit is dus noodsaaklik dat die boer
spesiale aandag aan die interaksies
tussen prooi en roofvyande binne sy
nethuise gee, en om in gedagte te hou
dat dit ’n dinamiese stelsel is wat
deurlopend aan die verander is as
gevolg van sekere insekte wat
teenwoordig of afwesig mag raak.
Bogaande maak dit duidelik dat klein
verskille in die konstruksie van ’n
nethuis die voorkoms en spesie-
samestelling van plaag- en voordelige
insekte kan beïnvloed, wat op hulle
beurt weer beheeraksies sal gebied wat
gewoonlik op plaaggetalle gegrond is.
Daar is egter geen twyfel nie dat
nethuise definitiewe voordele vir
gewasproduksie inhou as gevolg van
hulle verhoogde beskerming teen
natuur-uiterstes. Deur slegs kennis te
neem van die interaksies tussen prooi
en roofvyande, kan nethuise selfs
voordelig in geïntegreerde plaagbeheer-
stelsels gebruik word, wat ’n besparing
op sekere insetkoste mag teweeg bring.

14 ProA gri 114 Julie 2009 www. p ro a gr i.c o .za

Veeboerdery Hereford

Herefords bied meer!

Waarheen nou met my beesteelprogram? Baie boere vra dié vraag. Die
kosteknyptang waarin beesboere hulleself bevind as gevolg van voort-
durende prysstygings sonder die noodwendige styging in inkomste, is
alombekend. Boere moet dus voortdurend hulle bestuursbesluite
evalueer en aanpassings maak om te verseker dat hulle vleis op die
mees effektiewe wyse produseer.
oere begin tans besluite neem oor Die aanpassingsvermoë, saam met
B die nuwe teelseisoen en dit is
belangrik dat daar meer aandag aan die
die vermoë om maklik te kalf en die
Hereford se wêreldbekende tempera-
keuse van bulle geskenk word. ment, maak dit die ideale keuse vir die
Keuses op grond van modegier of boer in enige teelprogram.
swaarste kalwers per individuele dier
mag miskien nie u winsgrens so positief Basterkrag of heterose
beïnvloed as wat u verwag nie. Navorsers is dit eens dat basterkrag tot
Met Herefordbulle in die kudde kan 14% hoër speengewigte tot gevolg kan
die Suid-Afrikaanse beesboer meer hê waar ’n gestruktureerde kruisteel- Herefords is voortreflike vleis-
waarde sonder ekstra koste toevoeg en program gevolg word. ’n Belangrike produseerders op hulle eie, maar
uiteindelik meer rande in die sak hê. Die voorvereiste is egter dat die lyne wat ook in kruisteelprogramme stel
vraag is onmiddellik hoe dit moontlik is. gebruik word onverwant en suiwer is. hulle die boer in staat om meer
Hereford, as een van die grootste wins uit sy beesboerdery te maak.
Vrugbaarheid rasse in die wêreld, het vir bykans 100
Vrugbaarheid word allerweë beskou as jaar ’n geslote stamboek wat verseker As huidige Nasionale karkas-
die belangrikste voorvereiste vir dat Herefords se suiwerheid maksimale kampioenras het Herefordtelers soveel
ekonomiese vleisbeesboerdery. Hierdie basterkrag kan verseker – hetsy in een- vertroue in die waardevoordele van
hoogs oorerflike eienskap word vyf maal rigting-, oorkruis- of drierigtingkruise. Herefords dat hulle in samewerking met
meer belangrik geag as byvoorbeeld die Universiteit van Pretoria en Morgan
groei en vleisgehalte. Hereford was die Witgesigprogram Beef onafhanklike nagraadse navorsing
afgelope vyf jaar die top presteerder in Hereford was die eerste en enigste ras geloods het om die effektiwiteit van
terme van tussenkalfperiode (TKP) van in die wêreld wat soveel vertroue in Herefords in ’n kommersiëlevoer-
al die vleisrasse met meer as 2 500 hulle Hereford- en Herefordtipe speen- kraalomgewing te bevestig.
vroulike diere geregistreer en geaffilieer kalwers gehad het dat hulle die Die eerste groep van 200 speen-
by Stamboek. Witgesig Speenkalfprogram as kalwers wat aan die projek gaan
Herefords het ’n TKP van 392 dae. handelsmerk geregistreer het. Wanneer deelneem is reeds in die voerkraal
Hierdie syfer is bykans tien persent ’n boer ’n geregistreerde bul van een opgeneem.
beter as die nasionale gemiddeld. Die van die telers van die Hereford- Hierdie inligting sal vergelyk word
nasionale gemiddeld vir alle rasse is genootskap koop, is hy kosteloos deel met soortgelyke internasionale navor-
419 dae. Navorsing deur dr Pierre van van die Witgesigprogram. sing wat die Hereford-voordele bewys.
Rooyen oor die ekonomiese effek van Hierdie jong program, wat aanvanklik Bogenoemde faktore maak dus die
TKP het getoon dat ’n 30 dae verskil in as internetveilings begin het, is tans Hereford ’n uitstekende keuse.
TKP in ’n kudde van 100 diere soveel as besig om uit te brei na speenkalfveilings Vir meer inligting, gaan na
R80 000 oor vyf jaar kan beloop! en kontakte met voerkrale om te www.hereford.co.za of skakel Lizette
Vrugbaarheid is ’n teken dat diere verseker dat Herefordgebruikers die Vermaak by 082-412-2868 of Elna
goed aangepas is in hulle omgewing. beste moontlike pryse vir hulle speen- Lötter by 051-410-0958.
Hierdie puik syfer is dus ’n bewys van kalwers kry. Die Genootskap het ’n ras-
die Hereford se aanpassingsvermoë, bemarking- en promosiebeampte
aangesien ’n koei wat nie aangepas is aangestel om onder andere die proses
nie, nie in kalf sal kom nie. te bestuur.

Hereford het die afgelope vyf jaar die gunstigste tussenkalfperiode van al die vleisbeesrasse gehad met ’n syfer
van byna tien persent beter as die nasionale gemiddeld.

www.proagri.co.za ProA gri 114 Julie 2009 15

Veeboerdery KI
Hanteer semen reg vir kolskoot-KI
it is belangrik om te weet dat
D sperma binne ’n strooitjie nie
homogeen is nie. ’n Studie is gedoen om
die spermdigtheid en persentasie
lewende sperma in verskillende dele van
’n strooitjie te bepaal. Drie posisies in
die strooitjie is gebruik vir die studie:
P1: 1cm net na die kleurprop
P2: middelste sentimeter
P3: 1cm teenaan die watteprop
Dit is duidelik dat daar binne dieselfde
strooitjie aansienlike verskille in die
spermdigtheid is.
In dieselfde strooitjie is daar op
dieselfde posisies ook gekyk na
persentasie lewende sperma. Daar is
ook duidelike verskille, soos aangedui in
grafiek 2.
Die gevolgtrekking van hierdie studie is
dus dat ’n mens nie ’n akkurate
bevinding kan maak as jy ’n toets net
op ’n gedeelte van ‘n strooitjie doen nie.
Die hele strooitjie moet gebruik word.
Die hantering van bevore bulsemen is
byna net so belangrik soos die KI-proses
self.
Berging van semen
Die optimale temperatuur vir die
berging van semen is kouer as -130°C.
Daarom word semen in vloeibare stikstif
van -196°C geberg.
Dit is nie noodsaaklik dat bulsemen
onder die stikstofvlak in die fles hoef te
wees nie. Solank daar nog ongeveer
1 cm stikstof in die fles is, sal die
temperatuur onder -130°C wees.
Verder is dit van belang om
stikstofvlakke gereeld na te gaan, na
gelang van die tipe fles. Die stikstofvlak
kan met ‘n reguit stok gemeet word wat
tot op die bodem van die fles ingedruk
en na ongeveer 15 sekondes uitgehaal
word. As jy nou die stok buite die fles
heen en weer swaai, vorm ’n yslagie op
die stok. Dit wys die hoeveelheid
stikstof wat in die fles oor is.
www.proagri.co.za
Henk van der Laarse van Vriesit Veterinêre Andrologielaboratorium gee
raad oor die toets en hantering van bulsemen. Goeie genetika is duur en
die grondslag van beesboerdery, of dit nou stoet-, melk- of vleisproduksie
is, is tydige bevrugting. Dit is nie moontlik met substandaard semen nie
en daarom is dit van die uiterste belang om semen reg te hanteer en om
te kan bepaal of semen lewend is of nie.
Toetse is gedoen om te kyk wanneer
semen skade opdoen tydens hantering.
Die proef het die volgende behels:
• Dieselfde lot semen is gebruik
(ministrooitjies)
• Eers is ’n basislyn verkry deur 12
strooitjies (2 per keer) 6 keer oor te
toets.
• Daarna is nog 12 strooitjies gebruik,
maar die strooitjies is afsonderlik vir
8 sekondes in die lug (23°C)
rondgeswaai en vir 10 minute terug
in die stikstof geplaas. Na 10 minute
terug in die stikstof is dieselfde
gestandaardiseerde toetsmetode
gebruik om te bepaal hoeveel skade
opgedoen is. Dit is onverklaarbaar
dat daar telkens beter resultate
verkry is nadat die strooitjie vir 8
sekondes in die lug rondgeswaai is
(sien grafiek onder).
• Na 10 sekondes se rondswaai by
kamertemperatuur het die gehalte
met ongeveer 10% van die basislyn
af gedaal.
• Na 12 sekondes was daar ’n daling
van ongeveer 18% vanaf die basis-
lyn.
• Na 15 sekondes is daar feitlik
algehele beskadiging.
Oordrag van semen van een fles na
’n ander
As jy semen van een fles na ’n ander
wil verplaas, is dit raadsaam om dit so
vinnig as moontlik oor te plaas. Die
ProA gri 114 Julie 2009
maklikste (veral as baie semen
oorgeplaas word) is om stikstof in ’n
“sespak”-polistereenhouer te gooi en
dan die houers (goblets) waaruit en
waarin die strooitjies gepak moet word,
in die stikstof te plaas. Hierna moet die
semen met ’n tangetjie onder die
stikstofvlak oorgeplaas word.
Uithaal van semen vir KI-
doeleindes
Dit is noodsaaklik om behoorlik
inventaris te hou van wat in die fles is
en wat daarop staan. Noteer dus die
volgende inligting duidelik:
A: Bul se nommer
B: Kleur van strooitjie
C: Alles wat op die strooitjie gedruk of
geskryf is
Hierdie inligting moet beskikbaar wees
vir elke houer (wat behoorlik genommer
is) in u fles.
Lig die korrekte houer (cannister) tot
in die nek van die fles en haal die
verlangde strooitjie uit. Hierdie proses
moet nie langer as 5 sekondes duur nie.
Wanneer 5 sekondes oorskry word, laat
sak eers die houer weer in die fles vir 1
tot 2 minute en probeer dan weer.
Ontdooiing van semen
• Haal die strooitjie semen uit die fles
en plaas direk in water van ongeveer
35°C. (Eerder effens laer
temperatuur as hoër.)
• Hou in die water vir nie korter as 30
sekondes nie, maar verkieslik nie
langer as 10 minute nie.
• Maak u pistolet warm deur òf te vryf,
òf in die armholte te hou – nie in die
water nie.
• Volgens die jongste literatuur moet
ontdooiing vertikaal geskied met die
prop wat effens uit die water steek
om besoedeling te voorkom.
Vriesit
Vir meer inligting oor Vriesit se
andrologiedienste aan die boer, skakel
Henk by 082-785-9897, Joppie by
083-258-3378, die laboratorium by
012-547-0446 of e-pos
sis@vriesit.com of besoek
www.vriesit.com.
Lees ook die vorige artikel oor Vriesit
se dienste in ProAgri 112 of op ProAgri
se webwerf, www.proagri.co.za.
17
 Veilings
dorper döhne merino

18
dorper sa vleismerinos witdorpers

ProA gri 114 Julie 2009

www.pro a gr i.c o .za
 Veilings
sa vleismerino
dorper
dorper

hereford

w w w. p roag r i .c o.z a ProA gri 114 Julie 2009 19

 Veilings
hereford hereford / braford

20
santa gertrudis

ProA gri 114 Julie 2009

ww w.pro a gr i.c o .za
Veilings
dohne merino / simbra / angus / brangus brahman

21
ProA gri 114 Julie 2009
sussex simbra / hereford / brahman / bonsmara / angus / simmentaler / charmer red / brangus

w w w. p roag r i .c o.z a
 Oos-Transvaal ram- en bulveiling - Ermelo skougronde 28 en 29 Julie 09
sa braford simmentaler

22
hereford hereford

bonsmara hugenote

ProA gri 114 Julie 2009

w ww.pro a gr i.c o .za
 merino

Veilings
wild

w w w. p roag r i .c o.z a ProA gri 114 Julie 2009 23

 Veilings
dormer ille de France hereford

24
tuli herefords

ProA gri 114 Julie 2009

beefmaster

www.pro a gr i.c o .za

Veilings GeneGids
braford boerbok tuli

25
dorper dorper

ProA gri 114 Julie 2009

dorper vleismerino
dorper landskaap

w w w. p roag r i .c o.z a
AgriGids

26 ProA gri 114 Julie 2009 www.pro a gr i.c o .za

 AgriGids

w w w. p roag r i .c o.z a ProA gri 114 Julie 2009 27

AgriGids

28 ProA gri 114 Julie 2009 www.pro a gr i.c o .za

 Agri-Implemente

w w w. p roag r i .c o.z a ProA gri 114 Julie 2009 29

Agri-Implemente

30 ProA gri 114 Julie 2009 www.pro a gr i.c o .za

 Agri-Implemente

w w w. p roag r i .c o.z a ProA gri 114 Julie 2009 31

 AD FAK
BE RES S NA GRA
GI SE E TIS
N
VA EN D -POS
NA AT , E
F R A P -PO
50 AK S
-0 ETT
0 P E.
/M

SA se bekendste onafhanklike
GSM INTERNET
Diensverskaffer

IS JY IN ’N PLATTELANDSE GEBIED?
GEEN INTERNET?
DIE INTERNET IS NOU BINNE JOU BEREIK MET GOGGA CONNECT!

VERDIEN NOU EKSTRA GELD!

VERSPREIDERS EN AGENTE GESOEK!
VERDIEN BOGEMIDDELDE MAANDELIKSE KOMMISSIE
WEES EERSTE MET GOGGA CONNECT
Die beste datatariewe in SA www.goggaconnect.co.za
BEKOSTIGBARE WEBTUISTES
Inbelsentrum Tel: 08600 GOGGA (46442) l E-pos: sales@goggaconnect.co.za l Terme en voorwaardes geld