Materie en Materiale (Graad 6 Afrikaans)

PSP M&M GR6 (Afr) 5/23/06 8:14 PM Page i
WESTERN CAPE PRIMARY SCIENCE PROGRAMME

’n Voorbeeld van ’n leerervaring in die Natuurwetenskappe
MATERIE
MATERIAAL/STOWWE
&
Graad 6
Ons almal het huise nodig
1. Ons gebruik baie verskillende soorte materiaal om ons huise te bou
2. Verskillende soorte materiaal het verskillende eienskappe
3. Boumateriaal: ’n Tabel van eienskappe
4. Ondersoek: Watter soort materiaal is geskik vir fondamente,
voglae en mure?
5. Ondersoek: Watter soort materiaal sal ons vir ons dak
gebruik om ons huis ’n gerieflike temperatuur te hou?
6. Kan jy die temperatuur in jou
bokshuis geriefliker maak?
7. Ondersoek: Hoe maklik
brand ons dakmateriaal?
8. Watter soort behuising
is geskik?
© Western Cape Primary Science Programme (PSP)
PSP M&M GR6 (Afr) 5/23/06 8:14 PM Page 2
Rasionaal
Hierdie materiaal is geskryf om onderwysers in hul werk met leerders rondom die
inhoudsveld Materie en Materiaal/Stowwe te ondersteun. Dit is nie ’n volledige werkskedule
is nie. Dit bied moontlikhede vir onderwysers om ander leerervaringe in te sluit en dit
verder uit te brei en te ontwikkel.
Hierdie voorbeeld-leerervaring wys hoe jy te werk kan gaan om die drie leeruitkomste in
die Natuurwetenskappe-leerarea van die NKV te bereik.
Leeruitkoms 1: Wetenskaplike Ondersoek
A Die leerder is in staat om met selfvertroue op weetgierigheid oor natuurlike verskynsels
te reageer, en om binne die konteks van wetenskap, tegnologie en die omgewing
verbande te ondersoek en probleme op te los.
Leeruitkoms 2: Konstruksie van Wetenskapkennis
A Die leerder ken, interpreteer en pas wetenskaplike, tegnologiese en omgewingskennis
toe.
Leeruitkoms 3: Wetenskap, die Samelewing en die Omgewing
A Die leerder is in staat om begrip van die onderlinge verband tussen wetenskap en
tegnologie, die samelewing en die omgewing te toon.
Ons weet dat kinders van nature weetgierig en oplettend is. Kinders leer oor die wêreld
deur waar te neem, vrae te vra en sin van hul ervaring te probeer maak. Wetenskap-
onderrig behoort hierdie natuurlike neigings toe te laat om te ontwikkel. Moedig jou
leerders aan om vrae te vra. Vrae is ’n geleentheid om die klas by waarnemings en
besprekings te betrek.
In Wetenskap wil ons hê leerders moet die volgende doen:
A ontwikkel ’n lewendige weetgierigheid oor die wêreld om hulle
A stel vrae met selfvertroue
A bring hul vrae in verband met wat hulle in hul tuisomgewing en in die wêreld waarneem.
Dit kan lei tot ’n ryke omgewing om in te dink, te praat en te skryf. Kinders met hierdie
weetgierigheid sal leer en sal ook in skeppende mense ontwikkel.
Assessering
Die assesseringstake in hierdie groep leerervaringe skakel direk met die NKV-
assesseringstandaarde. Dit is ontwerp om leerders aan te moedig om te wys wat hulle weet
en dink en om hul vrae op te teken en aan jou te wys.
Kursus aangebied deur Nontsikelelo Mahote en Rose Thomas
Boekie ontwerp deur Welma Odendaal
Illustrasies deur Nicci Cairns en Janet Ranson
Vertaling deur Ronél Gouws
Western Cape Primary Science Programme

Edith Stephens Wetland Park
Lansdowneweg, Philippi, 7785
Posbus 24158, Lansdowne, 7779, Suid-Afrika
Tel: 021 691-9039 Faks: 021 691-6350
E-pos: info@psp.org.za Webtuiste: www.psp.org.za
Inhoud
AFDELING 1
Leerervaringe: Ons almal het huise nodig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5-40
1. Ons gebruik baie verskillende soorte materiaal om ons huise te bou . . . . . . . . . . . . .5
2. Verskillende soorte materiaal het verskillende eienskappe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
3. Boumateriaal: ’n Tabel van eienskappe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
4. Ondersoek:
Watter soort materiaal is geskik vir fondamente, voglae en mure? . . . . . . . . . . . . . . 14
5. Ondersoek: Watter soort materiaal sal ons vir ons dak gebruik om ons huis
’n gerieflike temperatuur te hou? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
6. Assesseringstaak vir LU1
Ondersoek: Kan jy die temperatuur in jou bokshuis geriefliker maak? . . . . . . . . . . .27
7. Ondersoek: Hoe maklik brand ons dakmateriaal? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
Assesseringstaak vir LU2
Teken en skryf oor wat ons geleer het . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
8. Assesseringstaak vir LU3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Watter soort behuising is geskik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Voorgestelde werkskema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
AFDELING 2
Hulpmiddels vir onderwysers
Leerdertaakkaarte om te fotokopieer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44-60
Taakkaarte vir assessering
LU1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
LU2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
LU3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Berig: “Is opslaanhuise die oplossing?” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
Prente van huise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Klassifikasie van materiaal/stowwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
AFDELING 3
Uittreksels uit die NKV
Kernkennis en -begrippe in Materie en Materiaal/Stowwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Leeruitkomste en assesseringstandaarde (NKV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
AFDELING 1
LEERERVARINGE: Ons almal het huise nodig
Assesseringstake
LU1 Kan jy die temperatuur in jou bokshuis geriefliker maak? . . . . . . . . . . . . .28
LU2 Teken en skryf oor wat ons geleer het . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
LU3 Watter soort behuising is geskik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Voorgestelde werkskema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
4
1 Ons gebruik baie verskillende soorte

materiaal om ons huise te bou
Sleutelbegrippe Onderwysertaak
• Die meeste huise het
Inleiding
eenderse kenmerke in hul
1. Begin die les deur ’n storie soos Die drie varkies oor die bou van ’n huis
strukture, bv. dakke, mure, te bespreek. Wys op die volgende:
deure. L die verskillende dele in die varkies se huise, bv. dakke en deure
• Ons gebruik verskillende
soorte materiaal om die
L die verskillende stowwe wat hulle gebruik het om die dele van hul
verskillende dele van ons huise te bou, bv. ’n dak van gras.
huise te maak. 2. Gee aan elke leerder papier om ’n tekening met byskrifte van ’n
• Ons gebruik baie
verskillende vaste stowwe
interessante huis te maak (leerders kan hul moedertaal gebruik om hul
om ons huise te bou. huise te benoem).
1. Teken ’n prent van ’n interessante huis.

Leerdertaak 2. Benoem die dele van jul huis.
Aan die onderwyser

Platdakhuis
Jy sal leerders met die name
dak (asbes)
van sommige soorte materiaal
moet help, bv. asbes. Help
hulle ook met hul tekeninge.
balke vensterruit
venster
fondament
deurkosyn deur
grasdak houtmure
Huis met teëldak
Rondawel/hut met grasdak
5
1. Maak ’n tekening van ’n huis op die bord of gebruik een van die leerders
Onderwysertaak se tekeninge. Verwys na die tekening om die name van die verskillende
dele van ’n huis in soveel tale moontlik bekend te stel. Let Wel: Leerders
sal dalk hul tekeninge moet verbeter om die dele wat hulle nie geteken
het nie, in te sluit.
Kontrolelys
taakkaart om te
fotokopieer op Engels isiXhosa Afrikaans
bladsy 44. Roof Uphahla Dak
Foundation Isiseko Fondament
Window panes Ifestile /iglasi ye festile Vensterruite
Wall Udonga Muur
Door frame Umgubasi Kosyn
Window frame Isisekelo se glasi ye festile Vensterraam
2. Laat die leerders twee verskillende prente kies van huise wat van
Leerdertaak verskillende boumateriaal gemaak is (bladsy 62).
(Kan gebruik word om LU2 te assesseer)
Vergelyk die boumateriaal wat in twee verskillende huise gebruik is

2. Benoem die dele van jul huis. Huis 1
3. Kies prente van twee verskillende huise.
4. Kyk na die prente van die verskillende huise en
die materiaal waarvan dit gemaak is. Vul die
tabel hieronder in.
Van watter soort materiaal is

Deel van
dit gemaak?
die huis
Huis 1 Huis 2
Dak Sink Asbes
Muur Bakstene Sementbakstene
Deur Hout Hout Huis 2
Venster Glas Glas
Deurkosyn Hout Metaal
Vensterraam Hout Metaal
Fondament Klip Beton
5. Skryf sinne soos die volgende om elke deel van

jou twee huise te vergelyk:
Een huis het ’n dak van sink en die ander huis
het ’n dak van asbes.
6

Vergelyk huise
Assesseringstaak Assesseringskriteria vir LU2
Sinne waarin die materiaal wat in
L Die sinne moet dieselfde deel van
twee verskillende huise gebruik is,
die twee huise vergelyk, bv.
vergelyk word
vergelyk dak met dak.
L Die leerder moet die
sleutelwoorde vir die verskillende
dele en materiaal korrek gebruik
(soos mure, asbes, dak, sink,
vensters, glas, ens.).
Vaslegging
Lei ’n klasbespreking om leerders te laat begin nadink oor:
L waarom sekere soorte materiaal gebruik is (gewoonlik as gevolg van die
unieke (spesiale) eienskappe of prys daarvan)
L waar dit vandaan kom (dit kan altyd teruggevoer word na die omgewing).
Hierdie bespreking lê die fondament vir die volgende aktiwiteit.
Vra
word alle huise van
dieselfde materiaal kan ’n huis van
gemaak? net een materiaal
gemaak word?
waarom of waarom
nie?
wat kan jy daarmee
doen en hoe dra dit by
tot die struktuur van
die huis?
wat is spesiaal aan

die verskillende
soorte materiaal?
dink aan baie
redes waarom hulle
verskillende soorte
materiaal gebruik
het.
7
2 Verskillende soorte materiaal

het verskillende eienskappe
Sleutelbegrippe Onderwysertaak
• Verskillende vaste stowwe
het verskillende
Inleiding
eienskappe, bv. hard, sag,
blink, deursigtig, waterdig, Verduidelik
glad, sterk, buigsaam, bros, Verduidelik aan die leerders dat wanneer ons van die eienskappe van
duursaam.
materiaal praat, praat ons van die unieke kenmerke wat daardie materiaal
• Die soort materiaal word
gebruik omdat dit geskikte nuttig in ’n huis maak. Byvoorbeeld, ons gebruik glas vir vensters waardeur
eienskappe vir ’n spesifieke ons wil sien, want dit is deursigtig en sterk. Ons kan egter deurskynende
doel het of mooi lyk (dit glas vir ons badkamervensters kies, want dit laat lig deur, maar is nie
het estetiese eienskappe). deursigtig nie.
Verwys weer na die huise van die drie varkies en bespreek die eienskappe van
die materiaal wat elke varkie gebruik het om sy spesifieke huis te bou.
Beskryf die eienskappe van die verskillende

soorte materiaal
1. Gebruik flitskaarte (byskrifte) om woordeskat bekend te stel om te
beskryf wat die eienskappe is van die verskillende soorte materiaal wat
gebruik word om die verskillende dele van die klaskamer te bou, bv. die
klaskamer se baksteenmure is sterk en hard, die metaalbord is rigied en
plat. Vra die leerders om byskrifte van die verskillende eienskappe te
maak en dit op die gepaste plekke in die klaskamer te plak.
2. Wys voorbeelde of prente van verskillende soorte materiaal en help
leerders om die materiaal te benoem en die eienskappe daarvan met
adjektiewe soos dié hieronder en op die volgende bladsy te beskryf.
l at
p
rigied Sement (sterk
en hard)
Staal (hard,
buigbaar en
sterk)
8
Keramiekteëls (glad en plat)
Hout (maklik om te sny, glad) Glas (deursigtig en waterdig)
Bakstene (duursaam, rigied en sterk)
Plastiek (waterdig en buigbaar) Sink (blink, glad en kan gevorm word)
9
3. Stuur verskillende groepe leerders na verskillende dele van

taakkaart om te
die skool om te kyk watter boumateriaal gebruik is. (Deel die
fotokopieer op bladsy 45. volgende taakblad uit.)
Leerdertaak Vind uit oor die eienskappe van die materiaal

waarvan ons skool gemaak is
nee, dis ’n spieël. dis
is dit metaal? glas.
Instruksies
1. Kies ’n deel van die skoolgebou, byvoorbeeld die portaal, die gang, ’n klaskamer of die
kleedkamers.
2. Benoem die verskillende soorte materiaal wat in daardie deel gebruik is.
3. Beskryf die eienskappe van daardie soorte materiaal
4. Teken die inligting in die tabel hieronder aan.
Waarom het die bouer hierdie

Deel van die skool Boumateriaal gebruik
materiaal gebruik?
Skryf die eienskappe hieronder neer.
10
hierdie teëls is van beton Onderwysertaak

gemaak.
1. Lei ’n klasbespreking oor wat die leerders uitgevind het.
Vra
L Wie het na die gang/administrasieblok, ens. gegaan?
L Watter boumateriaal is gebruik om die gang/
hierdie geut administrasieblok, ens. te bou, en wat is die eienskappe van
is van beton hierdie boumateriaal?
L Waarom, dink jy, het die bouer besluit om hierdie materiaal te
gemaak.
gebruik?
2. Vul die tabel in deur die hele klas se terugvoering te gebruik.
Die leerders kan dit terselfdertyd in hul boeke neerskryf.
Deel van die skool Boumateriaal gebruik Waarom het die bouer hierdie materiaal
gebruik? Skryf die eienskappe hieronder neer.
Portaal
Dak Dakteëls Waterdig
Mure Sementbakstene Sterk
Vensters Glas Deursigtig
Vloer Keramiekteëls Glad, maklik om op te loop, maklik om skoon te
maak
Klaskamer
Dak Asbes Weerbestand en brandbestand
Deur Hout Weerbestand
Bord Metale (bedek met spesiale verf) Glad, maklik om op te skryf (plat)
Skoolsaal
Dak Teëls Waterdig
Deure Hout Weerbestand
Fondament Beton Baie sterk
Kleedkamer
Wasbak Vlekvrye staal Lig, glad, nie breekbaar nie, kan water hou
Pype Plastiek Lig, duursaam, roes nie, waterdig
Toiletbak Porselein Glad, maklik om skoon te maak

Gang
Dak Glasvesel Deurskynend (laat lig in), waterdig
Pale Beton Sterk
11
Vaslegging
Help die leerders om sinne soos die volgende te skryf om die verskillende
soorte materiaal en die eienskappe daarvan te beskryf.
Leerder- Ons skoolgebou

skryftaak Ons skoolgebou is van verskillende soorte materiaal gemaak. Ons gebruik
elke materiaal as gevolg van sy nuttige eienskappe vir ’n spesifieke doel.
Glas word vir vensters gebruik, want dit is weerbestand en deursigtig.
Sementbakstene word gebruik om mure te bou, want dit is sterk en hard.
Asbes word vir die dak van die klaskamers gebruik, want dit is weerbestand
en brandbestand.
Die bouer het glasvesel gebruik om die dak van die gang te maak, want dit laat lig
in en is waterdig.
Betonpale word langs die gang gebruik, want dit is baie sterk en hou die dak op.
keramiekteëls
vlekvrye staal
plastiek
12
PSP M&M GR6 (Afr)
59.
gevorm kan word.
• Die eienskappe van
5/23/06
doen met die manier

maak om mee te bou.
tabel op bladsy
manier waarop dit weer
sien die volledige

eienskappe wat dit geskik
van energie reageer, en die

materiaal het gewoonlik te
waarop die materiaal op lig,

water, hitte en ander vorms
• Sekere soorte materiaal het
8:14 PM
Eienskappe van materiaal/stowwe

Page 13
Eienskap van die Glas Metaal Hout Plastiek Produkte van Kleiprodukte Klip en beton
materiaal plant- en (gebakte en
Hoe die materiaal diervesels ongebakte klei)
Verduidelik
reageer op: (gras, riet, papier,

karton, mat, ens.)
Deurlaat van lig Laat lig deur Laat nie lig deur Laat nie lig deur Kan lig deurlaat
Sleutelbegrippe Stel bekend
nie; kan lig nie

weerkaats
Om weer gevorm Kan weer gevorm Kan weer gevorm Kan weer Kan weer gevorm
eienskappe daarvan bekend.
te word word deur te sny word na verhitting gevorm word word deur te sny,
eienskappe
of na verhitting deur te sny en te te buig, ens.

skuur
Behou sy vorm Behou sy vorm Baie soorte behou Buig teen 200°C Ontbind (onder- Raak hard wanneer
teen hoë tempe- hul vorm en brand bo gaan ’n chemiese dit teen meer as
rature (500°C tot hierdie verandering) of 500°C gebak word
800°C) en wanneer temperatuur smelt
blootgestel aan vuur
ontbrekende inligting in die tabel in te vul.
Geleiding van Geleier Goeie geleier van Swak geleier van Swak geleier van
hitte hitte hitte hitte
Geleiding van Gelei nie Baie soorte is Gelei nie Gelei nie
elektrisiteit elektrisiteit nie goeie geleiers elektrisiteit nie elektrisiteit nie
As dit vir sterkte Breek maklik Die meeste Sterk Sterker as glas
getoets word soorte is sterk
Absorbering van Nie absorberend Nie absorberend

water nie nie
Boumateriaal: ’n tabel van
1. Lees saam met die klas deur die tabel hieronder om hulle te help om
Stel die volgende tabel met soorte materiaal en sommige van die nuttige
uit te vind. Na elke ondersoek sal hulle in staat wees om meer van die
2. Verduidelik dat van die inligting op die tabel ontbreek, maar die leerders
sal ondersoek doen om meer oor die materiaal en die eienskappe daarvan
meer oor die eienskappe van verskillende soorte boumateriaal uit te vind.
13
Ondersoek
4 Watter soort materiaal is geskik vir
fondamente, voglae en mure?
Inleiding
Sleutelbegrippe Lei ’n klasbespreking oor huise en die soort materiaal waarvan dit gemaak
• Sommige soorte materiaal word.
absorbeer water en ander Vra
is waterdig.
• Soms word mure gemaak
van materiaal wat water uit van watter soort materiaal
die grond kan absorbeer. In word huise gemaak?
hierdie geval sal die water
in die muur opgaan en dit
klam maak; dit word waarvan word formele huise
gemaak?
stygende vog genoem.
• ’n Voglaag van ’n
waterdigte materiaal wat
tussen die fondament en
die mure ingesit word, kan
waarvan word informele
stygende vog keer. huise gemaak?
Wat sal met jou huis gebeur as daar swaar reën of ’n

oorstroming is?
1. Kyk na die prente van die huise. Wat sal in swaar reën of ’n oorstroming
met hierdie huise gebeur?
Sien bladsy 62 en verder vir prente van huise.
2. Lees die volgende berig saam met die leerders.
Stygende vog
Toe Khayelitsha naby Kaapstad in die vroeë
1990’s in ’n nuwe voorstad van Kaapstad
ontwikkel is, het ontwikkelaars baie huise
gebou. Mense het die huise gekoop, maar
kort voor lank het hulle in die strate getoyi-toyi
omdat hul huise swak gebou was.
Een van die klagtes was dat al die huise na ’n
paar jaar stygende vog in die mure ontwikkel
het.
Mense het gekla oor die swart skimmel en
swamme wat hul matte en kaste wat teen die
klam mure gestaan het, beskadig het. Boonop
het mense gekla oor asma en velprobleme wat
as gevolg van allergieë vir die swamme en
skimmel ontstaan het.
14
Vra
waarom, dink jy,
het hierdie huise
stygende vog
gehad?
wat, dink jy, het
verkeerd gegaan
toe hierdie huise
gebou is?
wie se skuld is
dit dat die huise
klam was?
Aan die onderwyser

Die probleem van stygende vog
Een van die probleme vir ’n bouer is dat water stadig uit die grond in die
fondament en mure van ’n gebou sal opstyg, selfs as die materiaal redelik hard
en waterdig is. Die water styg in die klein gaatjies en krake in die materiaal
op. Dit word stygende vog genoem en dit kom natuurlik voor. As stygende vog
nie gekeer word nie, sal dit uiteindelik die mure sag en sponserig maak en
veroorsaak dat die dakbalke verrot as dit so hoog kom. Jy sal ook sien dat daar
swamme en skimmel op die mure en matte groei (dit het ernstige
gesondheidsimplikasies, veral vir mense met asma). Die swamme groei graag
teen klam mure. Dit voed op die minerale in die mure.
Voorkom stygende vog

Die bouer kan stygende vog voorkom deur ’n voglaag te lê. Die voglaag word
gewoonlik van ’n waterdigte materiaal soos ’n dik stuk plastiek gemaak. Die
bouer lê ’n dik stuk plastiek bo-op die fondament en onder die vloer van die
huis. Dit vorm ’n waterdigte grens en keer dat water verder styg. Die mure en
vloer sal dus droog bly.
Waarom dit nodig is om bouplanne te hê

Die meeste munisipaliteite het streng regulasies vir nuwe geboue. Hierdie
regulasies vereis dat die bouer sy bouplanne moet voorlê. Die plan moet om
veiligheidsredes aan verskeie spesifikasies voldoen. Byvoorbeeld, die dakbalke
moet sterk genoeg wees om die dak te ondersteun, die fondament moet diep
en sterk genoeg wees om die mure te ondersteun, en daar moet ’n voglaag
tussen die fondament en die mure wees. Gedurende die bouery kom die
bouinspekteur kyk dat die bouer die gebou volgens die plan bou.
15
Huis wat die posisie van die voglaag toon

dak
deur
venster
vensterruit
die vloer is
bokant die muur bokant
voglaag die voglaag
fondament
voglaag van
swart plastiek
let op die
posisie van die
voglaag.
Stel die idee van ’n voglaag bekend

Maak ’n eenvoudige tekening van ’n huis op die bord. Stel die idee van ’n
voglaag bekend deur dit in die korrekte posisie op jou tekening van ’n huis
in te kleur.
Toets boumateriaal en wys hoe ’n voglaag werk

Verduidelik aan die leerders dat hulle bakstene gaan toets en vergelyk om te
kyk of dit water absorbeer en of die water aan die buitekant opstyg. Hulle
gaan ook toets om te kyk wat met die water en die bakstene gebeur wanneer
ons ’n voglaag tussen die bakstene lê. Ons sal ook hout en karton toets,
want dit word vir mure in informele huise en ook in party formele huise
gebruik.
1. Vra leerders om die volgende materiaal in vorms wat bo-op mekaar
Aan die gestapel kan word, bymekaar te maak:
onderwyser L kommersieel gebakte kleibakstene of kleiner stukke baksteen
L sementbakstene of kleiner stukke
Jy kan dalk dat die
L stukke dik karton
leerders songedroogde
L enige ander materiaal waarvan hulle bakstene kan maak.
bakstene van klei maak.
Hulle moet klei met 2. Verskaf stukke plastiek (uit inkopiesakke gesny) vir die voglaag.
gras meng, dit in bak- 3. Verskaf roomyshouers of ander houers om die bakstene in te laat staan.
stene vorm en in die 4. Sit water in die houer sodat die onderste laag bakstene in die water
son laat droog word. Jy staan (omtrent halfpad in die water).
kan die klei by ’n 5. Los die bakstene vir minstens ’n week so. Maak seker die bakstene staan
handwerk- of erdewerk- altyd in die water.
winkel kry of dit in die
Elke groep kan ’n verskillende soort baksteen toets en dan hul resultate met
omgewing vind.
’n ander groep deel.
16
Maak ’n kleibaksteen
klein stukkies
gras of strooi
rou klei
baksteen word in die son droog
Taakkaart om te Ondersoek
fotokopieer op
Sal alle soorte bakstene water absorbeer? En beskerm ’n
bladsy 48. voglaag die bakstene teen die water?
1. Stel jul bakstene só op:
A B
Die bakstene
is klam en
nat.
A. Een stapel bakstene Absorbeer die bakstene die water? Laat die water die bakstene oplig?
het ’n voglaag. 2. Los die bakstene minstens ’n week so, en maak seker dat die onderste
B. Die ander het nie. bakstene altyd in water staan.
3. Skryf en teken om te wys wat met jul bakstene gebeur het toe daar geen
voglaag was nie.
4. Teken en skryf om te wys wat met die bakstene
met ’n voglaag gebeur het.
5. Skryf en vertel wat met die bakstene bokant
die voglaag gebeur het.
Die bakstene bokant die voglaag het droog gebly.
6. Verduidelik waarom ons ’n voglaag moet hê

wanneer ons ’n huis bou.
Ons wil keer dat water uit die grond deur die
fondament in die vloer en mure opstyg.
Die bakstene onderkant die voglaag is nat. Die

bakstene bokant dit is droog.
17
Ondersoek (Vervolg)
7. Kyk nou na jou eie tekening van ’n huis en teken waar jy die voglaag
sal sit.
8. Skryf om te verduidelik waarom ’n huis ’n voglaag nodig het.
’n Huis moet ’n voglaag hê om die mure en vloer teen stygende vog te beskerm.
Na ’n ruk maak stygende vog mense siek en verswak die struktuur van die huis.
Stel ’n demonstrasie op om te wys hoe ’n voglaag werk. Maak ’n paar

Onderwysertaak vuurhoutjiedosies vol sand. Stel dit só op:
A. Sonder ’n voglaag
vuurhoutjiedosiebakstene
houer
stygende vog
watervlak
B. Met ’n voglaag
droë vuurhoutjiedosie-
bakstene
houer
voglaag (plastiek)
nat vuurhoutjiedosie-
bakstene
geen stygende vog nie
watervlak
Verduidelik dat die voglaag (plastiek) gekeer het dat die vog in die
vuurhoutjiedosiebakstene opstyg.
18
Vaslegging
Help leerders om hul resultate met mekaar te deel. Elke groep moet ’n kort
verslag oor hul resultate aanbied. Sit al die verskillende bakstene voor in die
klaskamer en besluit saam met die leerders wat die beste materiaal is vir die:
L mure
L voglaag
L fondament.
Verduidelik dat as ons weet wat die eienskappe van ’n materiaal is, dit ons
help om die beste materiaal vir ’n spesifieke doel te kies.
Laastens doen die leerders die volgende skryftaak en vul die tabel in.
Leerdertaak 1. Wat is die beste materiaal om vir ons fondament, mure en voglaag te
gebruik? Verduidelik waarom jy hierdie soorte materiaal gekies het.
2. Trek die tabel van eienskappe oor en vul dit in.
Eienskap Glas Metaal Hout Plastiek Plant- en Kleiprodukte

diervesels
(karton, gras,
ens.)
Absorbering Nie Nie Absorbeer Absorbeer nie Absorbeer Harde

van water absorberend absorberend water water nie water bakstene
nie nie
Absorbeer nie
water nie, maar
raak klam aan
die buitekant
Droë klei
Absorbeer water
19
Ondersoek
5 Watter materiaal sal ons vir ons dak gebruik
om ons huis ’n gerieflike temperatuur te hou?
Sleutelbegrippe Inleiding Onderwysertaak

• Verskillende dakmateriaal
kan die lugtemperatuur in
A. Beplanning: Stel vrae om te ondersoek
’n huis affekteer. Begin deur te vra:
• Verskillende dakmateriaal L Wat maak ’n kamer gemaklik om in te woon?
absorbeer of weerkaats
hitte op verskillende
(Leerders sal antwoorde gee soos: gemaklike meubels, die regte grootte,
maniere. genoeg lig, nie te veel geraas nie, ’n mat, gordyne, sekuriteit, ’n
gerieflike temperatuur, ’n mooi uitsig, ens.)
nie te warm
nie, nie te koud
nie. net reg!
Aan die L Wat is ’n gerieflike kamertemperatuur?

onderwyser L Hoe kan ons uitvind wat ’n gerieflike temperatuur is?
Laat leerders raai wat ’n
gerieflike temperatuur moenie die termometer aan die onderste punt
is. vashou wanneer jy die lugtemperatuur meet nie.
Bespreek: Is die die lug moet in kontak met die termometer se
temperatuur in die
onderste punt wees.
klaskamer vandag
gerieflik? Verduidelik
waarom of waarom nie.
Stel die laboratorium-
termometer bekend en
demonstreer hoe om dit
te gebruik. Neem die
temperatuur in die
klaskamer.
Besluit nou wat ’n
gerieflike temperatuur
in die klaskamer sal
wees (gewoonlik vanaf
21°C tot 27°C). L Bly die temperatuur in die kamer die hele dag lank dieselfde?
Waarom of waarom nie?
20
1. Vra die leerders watter faktore (dinge) die temperatuur in ’n huis kan
Onderwysertaak beïnvloed.
L Dink jy die soort materiaal waarvan die dak gemaak is, kan die
temperatuur in die huis beïnvloed?
2. Maak ’n kopkaart op die bord van al die faktore wat die lugtemperatuur
in ’n huis kan beïnvloed.
Die weer Of dit ’n

Die grootte Hoeveel vensters
plafon het
van die huis en deure daar is
of nie
Of die deure en Of daar matte is of nie

vensters oop of toe is FAKTORE WAT DIE
LUGTEMPERATUUR
Of daar
IN ’N HUIS
Die dakmateriaal lugversorging is
BEÏNVLOED
– het dit ’n teëldak
of ’n plastiekdak? Of daar ander
geboue of bome
Of daar gordyne
daar naby is wat die
is wat die son uithou Of daar verhitting is
son uithou,
of die hitte inhou
ens.
Onderwysertaak 3. Stel ’n vraag om te ondersoek

Neem ’n idee uit die kopkaart en stel ’n vraag wat ondersoek kan word.
Byvoorbeeld:
L Hou ons dakmateriaal ons huis ’n gerieflike temperatuur?
4. Stel ’n hipotese op
Help die leerders om ’n stelling soos die een hieronder as ’n hipotese te
maak (’n stelling wat hulle glo waar kan wees). Byvoorbeeld:
L Hipotese
Ons dink: Ons dakmateriaal help om ons huise gedurende die dag ’n
gerieflike temperatuur te hou (omtrent 21°C tot 27°C).
Verduidelik
na die ondersoek sal jy kan

besluit of jou stelling
waar is of nie.
21
B. Doen die ondersoek en versamel data

Doen voorbereiding
a) Maak die deksels van A4-grootte kartondose (soos waarin papier kom)
bymekaar – een per groep. Elke groep moet dieselfde grootte boks hê.
Aan die (Skoendose kan ook gebruik word.)
onderwyser b) Kry ’n verskillende soort dakmateriaal vir elke groep, bv. teëls, swart
plastiek, tinfoelie, karton, deursigtige plastiek, gras, koerantpapier.
Maak seker die leerders
weet hoe om ’n grafiek c) Verskaf laboratorium-termometers (een per groep) en kleeflint.
korrek te stip voordat d) Gee grafiekpapier aan elke leerder. Die leerders moet die vertikale as
hulle hierdie taak (y-as) teken om die temperatuur in (C en die tyd van die dag op die
doen. horisontale as (x-as) te stip.
Taakkaart om te
fotokopieer op
A. Maak bokshuise met verskillende bladsy 50.
Leerdertaak soorte dakmateriaal
1. Maak ’n bokshuis soos die een hieronder.
gras
hout
swart plastiek
gaatjie vir termometer
termometer
2. Kies een van die soorte materiaal en maak ’n dak vir jul boks. Gebruik
kleeflint om dit te verseël.
3. Steek die termometer in die gaatjie en verseël die gaatjie met
wondergom. Die onderste punt van die termometer moet in die huis wees
en die res van die termometer moet uitsteek sodat jy die temperatuur
kan lees sonder om dit uit die boks uit te haal.
4. Sit die bokshuise langs mekaar op ’n sonnige plek buite die klaskamer.
5. Meet die temperatuur elke uur en teken dit aan.
22
Leerdertaak B. Meet die temperatuur in my bokshuis om uit te

vind
Hou ons dakmateriaal ons huis ’n gerieflike temperatuur?
1. Van watter materiaal is die dak van jul bokshuis gemaak?
Swart plastiek
2. Wat is ’n paar van die eienskappe van jul dakmateriaal?
Nie deursigtig nie, sterk, waterdig, buigbaar, glad, blink
3. Ons hipotese
Ons dink: Ons dakmateriaal help om ons huise gedurende die dag ’n gerieflike
temperatuur te hou (omtrent 21°C tot 27°C).
is dit billik om die

nee, die bokse moet
temperature te vergelyk
almal ewe groot
as die bokse nie ewe
wees.
groot is nie?
DIE TEMPERATUUR IN MY HUIS

Dakmateriaal: Swart plastiek
Tyd van die dag Lugtemperatuur in die boks in °C
8 vm. (voor skool) 13°C
9 vm 15°C
10 vm 20°C
11 vm 23°C
12 nm 29°C
1 nm 35°C
2 nm 44°C
Ens.
C. Evalueer data en kommunikeer bevindinge

1. Maak ’n grafiek om te wys wat die temperatuur in die huis op
verskillende tye van die dag is.
Jul grafieke moet ’n geskikte skaal van getalle hê om te wys wat die
temperatuur is, bv. 10, 20, 30, 40.
Stip die tyd op die x-as en die temperatuur op die y-as.
23
Leerdertaak
’n Grafiek om te wys hoe

die lugtemperatuur in my
Temperatuur in °C
bokshuis verander
vm nm
Tyd in uur
24
taakkaart om te
Vrae oor die grafiek fotokopieer op
1. Wat was die hoogste lugtemperatuur in jou bokshuis?
bladsy 51
Die hoogste temperatuur in die huis was 44°C
2. Sal jul bokshuis gemaklik wees om in te woon? Verduidelik waarom of waarom nie.
Nee, want die temperatuur is tot 44°C gedurende die dag. Om twaalfuur die middag is die temperatuur
reeds 29°C, wat te warm is om gerieflik te wees. ’n Gerieflike temperatuur in die huis sal tussen 21°C en
27°C wees. Hoër as dit raak ongemaklik.
3. Was jul hipotese korrek of nie? Verduidelik waarom of waarom nie.
Nee, ons hipotese was nie korrek nie. Ons het gedink die dak sal die temperatuur gedurende die hele dag
egalig hou. Maar ons het bewys dat dit verkeerd is, want ons het die temperatuur gemeet en dit het
gestyg.
Onderwysertaak Vergelyk die temperatuur in verskillende

huise
taakkaart om te 1. Teken die klas se resultate op ’n tabel soos hierdie een op die bord aan.
fotokopieer op Die leerders kan dit in hul boeke afskryf.
bladsy 53. 2. Lei ’n klasbespreking.
DAK- EIENSKAPPE HOOGSTE LAAGSTE

GROEP
MATERIAAL VAN DIE TEMPERATUUR TEMPERATUUR
MATERIAAL
A Tinfoelie Glad, 28°C 13°C

buigbaar, blink
B Karton Dik, dig, dof, nie 36°C 13°C

buigbaar nie
Riet/gras Buigbaar, dof, 32°C 13°C

C
dig wanneer
saamgebondel
Swart plastiek Blink, swart, 44°C 13°C

D
dun, waterdig,
buigbaar
E Teëls (klei) Stewig, hard, 30°C 13°C

dig, dof
Deursigtige Dun, buigbaar, 39°C

F
plastiek waterdig, 13°C
deursigtig
25
Vra
wat sê die
temperatuurlesings
op die vorige
bladsy
vir ons?
Hierdie lesings vertel ons dat geeneen van die soorte dakmateriaal die
temperatuur gedurende die dag egalig hou nie. Tinfoelie is die beste om die
temperatuur koeler in die huis te hou en swart plastiek maak die huis weer
baie warm. Ons kan dus sien dat die dakmateriaal wel ’n invloed op die
temperatuur in die huis het.
Vaslegging
Leerdertaak 1. Vul die tabel met eienskappe van die verskillende soorte materiaal in
Eienskap Glas Metale Hout Plastiek Karton, Keramiek-

papier, teëls
vesel
Hou dit die Ja Absorbeer ’n Ja Deursigtige Hout, Absorbeer ’n

hitte in deel van die plastiek karton of deel van die
(absorbeer hitte, maar Vang die hitte papier hitte
dit hitte)? weerkaats vas Absorbeer ’n
baie Swart deel van die
plastiek hitte
Absorbeer Gras of riet
baie hitte Absorbeer ’n
deel van die
hitte
Skryftaak
L Watter soort materiaal sal jy vir jou dak gebruik as jy wil hê die
temperatuur in die huis moet egalig bly?
L Skryf ’n paar sinne om te verduidelik waarom jy dit sal kies.
26
Ondersoek
6 Kan jy die temperatuur in jou
bokshuis geriefliker maak?
Sleutelbegrippe Verduidelik Onderwyser-inset
• Verskillende soorte Verskillende soorte materiaal reageer op verskillende maniere op hitte en
materiaal reageer ligenergie. Party materiaal absorbeer energie terwyl ander energie weerkaats.
verskillend op hitte en Deursigtige materiaal laat lig deur en jy kan ook duidelik daardeur sien.
ligenergie. Deursigtige materiaal vang hitte-energie vas.
• Party soorte materiaal
absorbeer energie terwyl Verduidelik die volgende met behulp van die tekeninge:
ander energie weerkaats. L Deursigtige oppervlakke laat hitte deur en vang dit vas.
• Deursigtige en
L Blink oppervlakke weerkaats hitte.
deurskynende materiaal
vang energie vas. L Donker oppervlakke absorbeer hitte.
sonenergie
’n deel van die

energie word
Deursigtige weerkaats
plastiek
energie word
vasgevang
energie word
weerkaats
Tinfoelie (blink)
net ’n bietjie energie

word weerkaats
swart plastiek
Swart plastiek absorbeer baie
(donker) energie en
verhit die lug in
die boks
L Verduidelik dat sommige soorte materiaal keer dat die hitte inkom of
uitgaan. Sulke materiaal word hitte-isolators genoem.
27
Inleiding
Vra
L Kan ons ons huise op so ’n manier bou dat die temperatuur binne egalig
bly? (Deur die huis te ventileer, deure en vensters oop te maak en deur
die huis te isoleer; deur isoleermateriaal te gebruik.)
L Verduidelik aan die leerders dat hulle ’n projek gaan doen waarin hulle
met materiaal gaan eksperimenteer om die temperatuur in hul bokshuise
geriefliker te maak (met ’n egalige en geskikte temperatuur deur die hele
dag).
Werk in groepe Assesseringstaak vir LU1

Verwys na die Ondersoek: Kan jy die temperatuur in jou bokshuis
assesseringstandaarde
vir graad 6 vir LU1 op
geriefliker maak?
bladsy 79.
1. Beplan
L Ontwerp en doen ’n ondersoek om uit te vind wat die beste manier is om
die temperatuur van jou bokshuis gerieflik en egalig te hou.
L Jy kan enigiets aan jul huis doen om dit te bereik.
L Byvoorbeeld, jy kan dit isoleer, deure en vensters maak, die mure en dak
dikker maak, verskillende kombinasies materiaal gebruik.
2. Doen en teken aan

L Neem temperatuurlesings en teken dit in ’n tabel aan.
L Teken grafieke om te bewys dat jul huis ’n gerieflike, egalige temperatuur
het.
L Lewer die tabel en die grafiek in vir assessering.
3. Doen verslag
A. Julle groep moet jul huis wys en die volgende aan die res
van die klas vertel en verduidelik:
L die materiaal wat julle gebruik het om die huis te bou
L die eienskappe van die materiaal
L wat julle met die materiaal gedoen het om die huis gemakliker te maak.
B. Julle groep moet ’n paar paragrawe skryf oor wat julle

geleer het oor:
L die materiaal wat julle gebruik het om die huis te bou
L die temperatuur in jul huis (van die grafiek).
Bokshuise wat leerders gebou het
28
Voorgestelde riglyne vir assessering

1. Beplan Die leerders moet die volgende doen:
Beplan en maak die huis L Kies hul eie geskikte materiaal.
(Beplan ondersoeke) L Gebruik die materiaal kreatief en met kennis
van die eienskappe daarvan om die
temperatuur beter te beheer.
Om ’n kode 7-assessering (80%) te verdien: Die leerder moet ongewone soorte materiaal kies
en dit besonder kreatief gebruik.
2. Doen en teken aan Die leerders moet die volgende doen:

Doen verslag oor wat hulle gedoen het L Maak en stel hul bokshuis korrek op.
(Doen ondersoeke en versamel data) L Meet die temperatuur elke uur korrek.
L Teken die temperature korrek in ’n tabel aan
(insluitend die meeteenhede).
L Teken ’n grafiek van hul resultate. (Die grafiek
moet korrek gestip wees, die x- en y-as moet
benoem wees, met ’n gepaste skaal, en dit
moet ’n gepaste opskrif hê.)
Om 80% of meer te verdien: Die leerder moet besonder logies werk. Die
tabelle, lesings en grafieke moet op besondere
aandag aan besonderhede, akkuraatheid en netheid
dui.
3. Skryf ’n verslag Die verslag moet die volgende eienskappe hê:

Skryf oor wat hulle geleer het L Bevat volledige inligting onder die gegewe
(Evalueer data en kommunikeer bevindinge) opskrifte.
L Wys dat die leerders die begrip van ’n gerieflike
temperatuur verstaan.
L Wys of die leerders daarin geslaag het om ’n
gerieflike temperatuur te kry. (Hulle moet
verstaan hoe hul resultate met die vraag wat
ondersoek word, verband hou.)
L Wys dat die leerders iets geleer het oor die
eienskappe van die materiaal wat hulle gebruik
het.
L Is logies en samehangend geskryf. Dit moet
sinvol wees.
Om 80% of meer te verdien: Die leerder se verslag moet besonder duidelik en
logies wees en volledige verduidelikings bevat oor
wat hulle gedoen het en waarom. Dit moet enige
veranderinge of vernuwings wat hulle aan hul
metode gemaak het en hoe dit hul resultate
verbeter het of nie, insluit.
29
7
Sleutelbegrippe
Ondersoek
Hoe maklik brand ons dakmateriaal?
Veiligheidswenke vir onderwysers
Wanneer leerders hul dakmateriaal toets om te kyk hoe goed dit brand, moet jy
• Sommige materiaal brand
makliker as ander, wat dit
die volgende voorsorgmaatreëls volg:
onveilig maak om as • Brand baie klein hoeveelhede van elke soort dakmateriaal. Sny die materiaal
boumateriaal te gebruik. in stukke wat nie groter as ’n vingernael is nie.
• Materiaal wat maklik brand, • Moenie stowwe wat giftige dampe afgee (soos linoleum en polistireen), brand
word ontvlambare nie.
materiaal genoem en • Maak die vensters oop, want hierdie aktiwiteit veroorsaak slegte dampe en
materiaal wat nie maklik rook.
brand nie, word nie- • Sommige soorte materiaal sal nie maklik aan die brand raak wanneer dit bo-
ontvlambaar genoem.
op die gaasmatjie is nie. Hou dit direk in die vlam deur ’n stuk draad of ’n
naald in ’n kurkprop te gebruik.
Onderwysertaak Inleiding
Begin ’n bespreking oor die leerders se ervaring van brande wat huise, veral
informele huise, verwoes het.
Vra
A.
L Het enige van julle al gehoor van ’n huis
Daar is baie of huise wat afgebrand het?
verskillende L Watter soorte huise raak aan die brand?
oorsake van L Hoe raak ’n huis aan die brand? Wat is
huisbrande.
sommige van die oorsake van brande in
huise?
L Waarom brand huise so maklik?
B.
L Hoe kan ons keer dat daar ’n brand in ons huis is?
30
A. Beplanning: Stel vrae om te ondersoek

Vra die leerders om na te dink oor die materiaal waarvan huise gemaak word.
Vra hulle watter soorte materiaal maklik sal brand.
1. Sê vir die leerders dat hulle dakmateriaal gaan toets om uit te vind hoe
dit brand en watter materiaal makliker brand.
2. Stel die volgende woordeskat in soveel moontlik tale bekend:
ontvlambaar (iets wat brand maklik), ezitsha lula, flammable
nie-ontvlambaar (iets wat nie maklik brand nie), ezingatshi lula,
non-flammable
vol roet, umsizi, sooty; dampe, umsi, fumes; slegte reuk, uvumba elibi,
bad smell; giftige stowwe, ezinetyefu, poisonous substances, ens.
B. Voer die ondersoek uit en teken die data aan

1. Gee aan elke groep leerders die volgende apparaat:
L ’n spiritusbrander
L ’n driepootstaander
L draadgaas
L vuurhoutjies
L ’n monster van elke soort dakmateriaal (baie klein hoeveelhede,
omtrent die grootte van jou vingernael)
L ’n naald of ’n stuk draad en ’n kurkprop.
Taakkaart om te fotokopieer op bladsy 56.
Leerdertaak
Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal sal
brand
Instruksies
1. Sit ’n klein stukkie van elke soort dakmateriaal (omtrent die grootte van
jou pinkienael) op die draadgaas – een op ’n slag.
2. Steek die spiritusbrander aan en sit dit onder die draadgaas.
Spiritusbrander met drie-
poot en draadgaasmatjie
klein stukkie kurkprop draad
dakmateriaal
draadgaas
stukkie
materiaal
driepoot
vlam
spiritusbrander Hou ’n stukkie materiaal in ’n vlam.
3. Teken jou waarneming op die rekordblad aan.

4. Doen dieselfde met al die ander monsters.
31
Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal sal

brand
REKORDBLAD
Swart Tinfoelie Keramiek- Karton Gras Papier
plastiek teëls
Raak die materiaal maklik Nee Nee Nee Nee Ja Ja

aan die brand?
Brand dit met 'n groot of 'n Geen Geen vlam Geen vlam nie Klein Groot Groot
klein vlam? vlam nie – nie vlammetjie vlam vlam
dit smelt
Watter kleur is die vlam? Geen Geen vlam Geen vlam nie Oranje Geel/ Geel/
vlam nie nie oranje oranje
Rook dit? Ja Nee Nee Ja Ja, baie Ja
Hoe ruik dit wanneer dit Aaklige Effens sleg – Sleg, 'n baie Baie sleg, Sleg
brand? chemiese skerp reuk jy voel dit
reuk agterin jou
keel
Wat is oor na dit gebrand Taai Wit as – Swart as Swart en Wit as

het? goeters wit as

Orden die soorte dakmateriaal
1. Maak ’n lys van die soorte dakmateriaal en rangskik dit van hoogs
ontvlambaar (gevaarlik) tot die minste ontvlambaar (baie veiliger). Gebruik
jul resultate uit die tabel hierbo.
2. Gebruik alles wat jy oor die materiaal geleer het om die volgende te besluit:
M Watter dakmateriaal is die beste? Verduidelik waarom jy so sê.
Vul die tabel met eienskappe van die verskillende soorte

materiaal in
Eienskap Glas Metaal Hout Plastiek Karton, Keramiek-
papier, vesel teëls
Brand dit Nee Brand nie, Ja Deursigtige Hout, karton Nee
maklik? verander na plastiek: Nee, dit of papier:
(ontvlambaar smelt. Ja, dit brand.
wit as
of nie- Swart plastiek: Gras of riet:
ontvlambaar)
Nee, dit smelt. Ja, dit brand.
32
Aan die Onderwysertaak

onderwyser Klasbespreking
Die meeste mense wat 1. Lei ’n klasbespreking om veiliger dakmateriaal te kies.
in informele nederset-
tings in Suid-Afrika Vra
woon, het baie min M Watter soort dakmateriaal sal mense die maklikste laat versmoor of hul
keuse oor watter soort longe beskadig wanneer dit brand?
boumateriaal hulle M Watter soort materiaal skei onaangename (moontlik giftige) dampe af?
gebruik. Dit is as
gevolg van die koste M Watter soort materiaal smeul net en rook baie?
van die materiaal. Baie M Watter soort materiaal smelt as dit brand? Waarom is dit ’n baie
goedkoop en herwinde gevaarlike dakmateriaal wanneer dit brand? (Wanneer plastiek smelt, val
materiaal het nuttige en sit dit aan mense se vel vas en veroorsaak slegte brandwonde.)
eienskappe wat dit M Waarom kies mense ontvlambare materiaal om hul huise mee te bou?
geskik maak om mee te
M Is daar ander soorte materiaal wat hulle ook kan kies?
bou. Hierdie nuttige
eienskappe moet egter M Wat anders kan mense doen om brande te voorkom?
ook opgeweeg word
teen die negatiewe eien-
skappe daarvan, soos
ontvlambaarheid. ons hou ’n emmer
Terwyl arm gemeen- sand in ons huis
skappe moontlik nie hul om brande mee te
boumateriaal met meer blus.
geskikte materiaal kan
vervang nie, kan hulle
spesiale voorsorgmaat-
reëls tref om vuur
veiliger in hul huise te
gebruik as hulle bewus
is van hoe ontvlambaar
die materiaal is, soos ’n
plastiekdak.
Taakkaart om te fotokopieër op bladsy 58.

Leerdertaak
Teken en skryf oor wat ons oor materiaal en huise
Verwys na die assessering- geleer het
standaarde vir graad 6 LU2
op bladsy 80. A. Vul ’n tabel in
1. Vul die tabel van die eienskappe van materiaal in. Gebruik die inligting
uit die ondersoeke wat jy tot dusver gedoen het en jou eie kennis.
2. Is daar enige inligting in die tabel wat jy nog nie kan invul nie? Watter
inligting?
3. As jy dit nog nie kan invul nie, verduidelik waarom nie.
33
34
PSP M&M GR6 (Afr)
materiaal plant- en (gebakte en ongebakte

Hoe die materiaal diervesels klei)
5/23/06
karton, mat, ens.)
Deurlaat van lig Laat lig deur Laat nie lig deur Laat nie lig deur Kan lig deurlaat Laat nie lig deur nie Laat nie lig deur nie Laat nie lig deur nie
8:14 PM
nie; kan lig nie

weerkaats
Page 34
Om weer gevorm Kan weer gevorm Kan weer gevorm Kan weer Kan weer gevorm Kan weer gevorm Kan weer gevorm Klip kan in vorms
te word word deur te sny word na verhitting gevorm word word deur te sny, word deur te sny, te word voor verhitting gesny word
of na verhitting deur te sny en te te buig, ens. (voor dit gebak word)
buig
skuur
Behou sy vorm Behou sy vorm Baie soorte behou Buig teen 200°C Ontbind (onder- Dit brand Raak hard wanneer dit Behou sy vorm
teen hoë tempe- hul vorm en brand bo gaan ’n chemiese teen meer as 500°C
rature (500°C tot hierdie verandering) of gebak word
Geleiding van Geleier Goeie geleier van Swak geleier van Swak geleier van Swak geleier van Swak geleier van hitte Swak geleier van
hitte hitte hitte hitte hitte hitte
Geleiding van Gelei nie Baie soorte is Gelei nie Gelei nie Gelei nie Gelei nie elektrisiteit Gelei nie
elektrisiteit elektrisiteit nie goeie geleiers elektrisiteit nie elektrisiteit nie elektrisiteit nie nie elektrisiteit nie
As dit vir sterkte Breek maklik Die meeste Sterk Sterker as glas Sterkte verskil na Gebakte klei is sterk, Baie sterk
getoets word soorte is sterk aanleiding van dikte maar breek wanneer
dit gestamp of laat
val word
Absorbering van Nie absorberend Nie absorberend Absorbeer Is waterdig en Absorbeer water Gebakte klei Absorbeer nie water
water nie nie water absorbeer nie absorbeer nie water nie
water nie nie; ongebakte klei
absorbeer wel water
Onvoltooide tabel op bladsy 59.

Leerdertaak B. Skryf en teken

Skryftaak (werk individueel of in pare)
Skryftaak oor verskillende soorte dakmateriaal
1. Lees die volgende: In die klas het ons oor die eienskappe van verskillende
soorte boumateriaal gepraat. Ons het materiaal getoets om te kyk wat
die uitwerking van ’n voglaag is. Ons het getoets en vergelyk hoe
verskillende soorte dakmateriaal die temperatuur in die huis beïnvloed.
Ons het ook getoets of die dakmateriaal brand.
2. Teken en skryf om alles te vertel wat jy oor verskillende dakmateriaal
geleer het en hoe dit die gerief en veiligheid van jou huis kan beïnvloed. Jy
kan enigiets insluit wat jy in die klas en by die huis geleer het en wat jy uit
jou eie ervaring weet.
35

Vul die tabel met eienskappe van Die tabel moet aan die volgende vereistes voldoen:
materiaal in M Dit moet korrek ingevul wees behalwe vir die
inligting wat leerders nog nie het nie,
byvoorbeeld die inligting oor die geleiding van
elektrisiteit deur die materiaal. Van die ander
inligting sal hulle uit hul eie kennis kan invul.
M Dit bevat die sleutelwoorde wat die eienskappe
wat gebruik is, korrek beskryf, bv. laat deur,
gelei, absorbeer, breek.
Om 80% of meer te verdien: Die leerder kan al die inligting korrek invul (selfs dit
wat hulle nie ondersoek het nie).
Skryf en teken om te vertel wat jy oor Die tekening en skryfwerk oor materiaal en die
verskillende dakmateriaal geleer het eienskappe daarvan moet wys dat die leerder die
volgende kan doen:
M Verstaan die uitwerking van materiaal en die
eienskappe daarvan op die temperatuur,
veiligheid en gerief in die huis.
M Het korrekte begrip van materiaal en die
eienskappe daarvan.
M Kan verbande met sy of haar eie konteks trek,
bv. teken en skryf oor die rol van die materiaal
in brande in informele buurte, die uitwerking
van vloede op die materiaal, die uitwerking van
rook wat ingeasem word, ens.
M Kan duidelike en korrekte verduidelikings skryf.
Om 80% of meer te verdien: Die leerder kan enige ander toepaslike inligting wat
dieper begrip toon, insluit.
36
8 Watter soort behuising is

geskik?
Sleutelbegrippe Inleiding
1. Versamel prente van verskillende soorte huise en wys dit vir die leerders
• Alle mense behoort
geskikte behuising te hê.
(voorbeelde om te fotokopieer op bladsy 61 tot 66).
Dit is ’n mensereg.
• Daar is baie verskillende Vra
soorte geskikte huise. M Watter huis het die meeste voordele? Gee redes vir daardie voordele
• Regerings, stads- en
dorpsrade en individue hou
M Watter huis het die meeste nadele? Gee redes vir daardie nadele.
toesig oor die bou van 2. Lees die koerantberig “Is opslaanhuise die
huise. oplossing?” op bladsy 39 saam met die
Aan die
• Mense kies boumateriaal
wat maklik toeganklik is en
leerders of gebruik ander gepaste onderwyser
wat geskikte eienskappe koerantberigte oor behuising. Help leerders
het. met die moeilike woorde. Verduidelik dat Leerders sal verskillende
menings hê oor watter
opslaanhuise geboue is wat in stukke in ’n
soort behuising die
fabriek gemaak word en dan aanmekaargesit
meeste geskik is. Die
word op die plek waar die huis gebou moet voordele van die huis
word. kan dalk meer afhang
3. Laat leerders die leerdertaak hieronder uitvoer. van die toegang tot
Maak asof jy die burgemeester is (of kies ’n dienste as die werklike
leerder om die rol van die burgemeester te konstruksie van die
speel). Maak seker dat al die vrae beantwoord huis.
word. Elke groep neem een of twee vrae
uit deel B. Taakkaart om te fotokopieer op bladsy 60.
Aan die
onderwyser Assesseringstaak vir LU3
Oor die assessering Verwys na die assesseringstandaarde vir graad 6 LU3 op bladsy 82.
van hierdie taak:
Jy sal in die klas Hoe voorsien ons geskikte behuising aan mense?
moet rondstap en na
die besprekings moet A. Lees
luister om deel B (die (hele klas)
bespreking) te asses-
seer. Jy kan deel C Lees die koerantberig “Is opslaanhuise die oplossing?” of soek en gebruik
assesseer terwyl jy na jou eie koerantberig oor behuising.
die leerders se 1. Dink jy sulke opslaanhuise sal ’n goeie manier wees om in die toekoms
voorstelle luister. huise aan mense te voorsien? Bespreek waarom of waarom nie.
Voorgestelde riglyne
B. Bespreek (in groepe)
vir assessering op Verbeel jou jy is ’n stad of dorp se burgemeester of stadsbeplanner. Daar is
mense in jou stad of dorp wat nie huise het nie en nie toegang tot
bladsy 40.
boumateriaal het om hul eie huise te bou nie. Daar is ook mense wat hul eie
huise gebou het van enige materiaal wat hulle in die hande kon kry.
1. Wat sal jy doen om daardie mense te help om huise te kry? Sal jy mense
hul eie huise laat bou? Waarom of waarom nie?
37
2. As jy ’n bouinspekteur was, watter reëls sou jy maak om veilige, gerieflike

huise te bou? Maak ses reëls en gee redes vir elkeen.
3. Hoe sal jy mense raadgee oor die beste (veiligste, sterkste, goedkoopste,
ens.) boumateriaal?
4. Sal jy boumateriaal aan mense voorsien as hulle hul eie huise wil bou?
Waarom? Sal hulle daarvoor moet betaal? Verduidelik waarom jy so sê.
5. Watter soort materiaal sal geskik wees vir mense om mee te bou, en
waarom? Sal dieselfde materiaal geskik vir alle plekke in Suid-Afrika
wees? Waarom sê jy so?
6. Behoort mense hul eie huise te bou? Waarom sê jy so? Wie behoort hulle
te leer hoe om dit te doen?
7. Waarom is dit belangrik om oor behuising na te dink en besluite daaroor
te neem?
C. Bied idees aan

1. Elke groep kies twee van die vrae hierbo en berei idees oor behuising
voor om aan die burgemeester voor te stel. Verbeel julle julle praat met
die burgemeester.
2. Julle moet vyf of ses goeie voorstelle oor elke vraag maak. Elkeen in die
klas moet een goeie voorstel aan die burgemeester verduidelik.
3. Skryf jul idees neer en teken dit, en gesels dan daaroor.
38
Is opslaanhuise die oplossing?

Hier is ’n berig oor ’n idee van hoe mense die behuisingstekort in Suid-Afrika
kan hanteer. Dit is meneer Paul Garner se idee. Hy is ’n ingenieur wat ’n
koerantberig geskryf het. Hy stel voor dat ons opslaangeboue (geboue wat in
’n fabriek gebou is) gebruik om vinniger huise te voorsien.

Behuisingstekort na die 2003/2004 gebou. En in
oorlog 2004/2005 is net meer
Paul Garner het na die as 14 500 gebou. Baie
Tweede Wêreldoorlog in mense wag reeds 20 jaar
Engeland grootgeword. lank vir ’n ordentlike
Na die oorlog was daar huis. Intussen bou hulle
’n enorme tekort aan hul eie “informele”
behuising. Meer as ’n huise of “krotte”. Ons
halfmiljoen huise is weet dat informele
gedurende die oorlog huise (of krotte) baie
deur bomme vernietig of maklik kan brand. Elke
beskadig. Terselfdertyd jaar is daar vreeslike
het baie soldate brande in die
teruggekeer en ’n plakkerskampe in en
blyplek nodig gehad. naby Kaapstad.
Fabrieke maak mure en Meneer Garner maak ’n
Huisloos ... ’n lewensfeit vir talle haweloses
dakke voorstel
Die Britse regering moes ’n vinnige manier vind om Meneer Garner stel voor dat die regering
huise te voorsien. Hulle het besluit dat die fabrieke staalopslaanhuise wat nie kan brand nie, begin
wat gedurende die oorlog gewere en bomme gemaak maak. Hy sê die huise sal 20 vierkante meter groot
het, nou huise moes maak. Die fabrieke het die wees (omtrent vyf meter lank en vier meter breed).
huise se mure en dakke van groot, plat stukke hout Dit sal ’n plafon en dakisolering hê sodat dit nie te
en metaal gemaak. Toe het vragmotors die stukke warm of te koud word nie. Die stukke sal op die
(mure en dakke) reguit na die bouterrein geneem. plek waar die huise moet staan, aanmekaargesit
As kind het Paul Garner gesien hoe vragmotors in word. Die mure sal by die hoeke aanmekaar gesweis
die straat waar hy gewoon het, verbyry – elk met ’n word.
halwe huis agterop. Elke halfuur het nog ’n Meneer Garner stel voor dat hierdie opslaanhuise
vragmotor verbygery. in fabrieke in die townships gemaak word. Mense in
Die mense het gedink hierdie opslaanhuise sou die gemeenskap kan opgelei word om die stukke
omtrent 20 jaar hou. Maar party word vandag nog aanmekaar te sweis. Hy sê die huise sal vinnig
gebruik – 60 jaar later! gemaak en aanmekaargesit kan word. Elke huis sal
Behuisingskrisis in Suid-Afrika
omtrent R10 000 kos om te maak. In ’n later
stadium kan ’n badkamer met ’n toilet aan die huis
Hier in Suid-Afrika het ons ook ’n behuisingskrisis. vasgebout word. Op hierdie manier kan ons huise
In 1965 was ons bevolking 20 miljoen. Vandag is dit vinniger begin voorsien.
meer as 43 miljoen. In die Wes-Kaap alleen kort ons
360 000 huise. Minder as 17 000 huise is in Aangepas uit Paul Garner se berig in die Cape Times, 10 Mei 2005
Vrae
1. Meet die grootte van ’n huis van 20 vierkante meter buite op die
skoolgrond. Dink jy hierdie huis is ’n goeie grootte vir ’n gesin? Waarom?
2. Wat is sommige van die voordele van opslaanhuise? Wat is sommige
nadele?
39
B Bespreking oor behuising Die leerders moet die volgende kan doen:
(Deelname aan die groep) M Wees aktief in die bespreking.
M Dra idees by oor die vrae wat bespreek word.
M Wys dat hulle die probleme van behuising in die
verlede en die toekoms verstaan.
M Is in staat om oor hul eie moontlike oplossings
vir die behuisingsprobleem te praat.
Om 80% of meer te verdien: Die leerders moet ’n verskeidenheid kwessies in
hul bespreking ondersoek, bv. die struktuur van
huise, sosiale kwessies, geskiedkundige kwessies,
gesondheids- en ekonomiese kwessies, en wys dat
hulle diepte van begrip het.
C Bied idees aan Die leerders moet die volgende kan doen:
(Individuele aanbieding) M Is in staat om hul voorstel duidelik en hoorbaar
vir die burgemeester aan te bied.
M Praat logies.
M Gebruik sleutelwoorde wat toepaslik vir die
onderwerp is.
M Gebruik oogkontak en gepaste liggaamstaal.
M Toon begrip van hoe om behuising toeganklik
te maak vir diegene wat dit nodig het, met
verwysing na kwessies in verband met koste,
beskikbaarheid van materiaal, geskiktheid van
materiaal, hoe maklik dit is om te bou, ens.
Om 80% of meer te verdien: Bespreek en bied hul eie kreatiewe en insig-
gewende idees aan oor hoe om die behuisingskrisis
op te los.
Vaslegging
Vra leerders om te praat oor alles wat hulle geleer het oor materiaal, die
eienskappe daarvan en die materiaal wat ons vir huise gebruik. Teken hul
idees in ’n klaskopkaart aan. (Die leerders kan die kopkaart in hul boeke
maak.)
40
Voorgestelde werkskema
PERIODE 1 PERIODE 2 PERIODE 3 PERIODE 4 PERIODE 5
Leerervaring 1 Vervolg Leerervaring 2 Vervolg Vervolg

• Onderwysers vertel • Leerders vergelyk die • Onderwyser verduidelik • Onderwyser lei • Vaslegging: Leerders
storie oor huise. materiaal wat in twee eienskappe en stel soorte bespreking en teken al skryf sinne oor materiaal
• Leerders teken prente verskillende huise materiaal bekend. die waarnemings in ’n en die eienskappe
van huise. gebruik is – tabel en • Leerders neem materiaal klastabel aan. daarvan.
• Onderwyser noem dele sinne. en eienskappe in skool • Leerders skryf tabel van
van ’n huis. • Onderwyser doen waar – vul ’n tabel in. gekombineerde resultate
vaslegging – stel vrae. af.
Leerervaring 3 Vervolg Vervolg Leerervaring 5 Vervolg

• Onderwyser stel die tabel • Onderwyser verduidelik • Leerders maak • Onderwyser vra vrae oor • Onderwyser en leerders
met eienskappe bekend. en teken ’n voglaag op ’n waarnemings tydens die hoe om ’n kamer stel ’n vraag op en vorm
prent van ’n huis en stel volgende week. geriefliker te maak. ’n hipotese oor
Leerervaring 4
ondersoek bekend. • Onderwyser demonstreer • Leerders neem die dakmateriaal en
• Onderwyser lei
• Leerders beplan hul voglaag met bakstene temperatuur in die temperatuur.
bespreking oor huise en
ondersoek. van vuurhoutjiedosies. klaskamer. • Leerders maak
lees berig oor stygende
NB: Gee leerders tyd om hul • Onderwyser en leerders bokshuise.
vog.
waarnemings te maak en maak ’n kopkaart oor die
doen vaslegging na hulle faktore wat temperatuur
dit gedoen het. beïnvloed.
Vervolg Vervolg Vervolg Vervolg Leerervaring 6

• Leerders stel bokshuise • Leerders teken grafieke • Onderwyser maak tabel • Onderwyser doen • Onderwyser verduidelik
op en teken die van hul resultate en van hoogste en laagste vaslegging. absorpsie, deurlaat en
temperature aan. beantwoord vrae oor die temperature wat in die • Leerders vul tabel met weerkaatsing van
grafiek. bokshuise aangeteken is. eienskappe in en skryf energie deur materiaal.
• Leerders trek die tabel sinne.. Assesseringstaak vir
oor. LU1
• Onderwyser lei • Onderwyser stel
bespreking oor die assesseringstaak en
bevindinge. kriteria bekend.
• Leerders begin
assesseringstaak.
Vervolg Vervolg Vervolg Vervolg Leerervaring 7

• Leerders maak hul eie • Leerders teken grafieke. • Leerders wys en vertel • Leerders skryf • Onderwyser lei
bokshuise. van hul huise en paragrawe oor wat hulle bespreking oor brande en
• Leerders neem die grafieke. geleer het. huise.
temperature. NB: Maak tyd om na die • Onderwyser vra leerders
assessering terugvoering om te voorspel watter
aan leerders te gee. soorte materiaal maklik
sal brand.
• Onderwyser stel
woordeskat oor vuur en
brand bekend.
PERIODE 21 PERIODE 22 PERIODE 23 PERIODE 24 Periode 25
Vervolg Vervolg Vervolg Assesseringstaak vir Leerervaring 8

• Leerders stel apparaat • Leerders maak ’n lys van • Onderwyser lei LU2 • Onderwyser lei
op en brand verskillende materiaal van die meeste klasbespreking oor • Leerders doen bespreking oor voordele
soorte materiaal. ontvlambaar tot die resultate. assesseringstaak (vul ’n en nadele van
• Leerders teken hul minste ontvlambaar en • Onderwyser stel tabel in, teken en skryf). verskillende huise.
resultate aan. vul die tabel met assesseringstaak bekend. NB: Maak tyd om na die • Onderwyser en leerders
eienskappe in. assessering terugvoering lees berig oor
aan leerders te gee. opslaanhuise.
Werkskema vervolg op bladsy 42
41
PERIODE 26 PERIODE 27 PERIODE 28 PERIODE 29
Vervolg Vervolg Vervolg Vervolg

Assesseringstaak vir • Leerders doen • Leerders bied hul idees • Onderwyser doen
LU3 voorbereiding om hul aan. vaslegging oor die hele
• Onderwyser stel idees aan te bied. NB: Maak tyd om na die afdeling en teken
assesseringstaak en assessering terugvoering leerders se idees op ’n
kriteria bekend. aan leerders te gee. kopkaart aan.
• Leerders bespreek die
vrae oor behuising.
42
AFDELING 2
Hulpmiddels vir onderwysers
Leerdertaakkaarte om te fotokopieer
Taakkaart 1 Vergelyk die materiaal wat in twee verskillende huise gebruik is . .. . . 44
Taakkaart 2 Vind uit oor die eienskappe van die materiaal waarvan ons
skool gemaak is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Taakkaart 3 A. Ondersoek: Sal alle soorte bakstene water absorbeer?
En beskerm ’n voglaag die bakstene teen die water? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
Taakkaart 4 A. Maak bokshuise met verskillende dakmateriaal . . . . . . . . . . . . . . .50
Taakkaart 5 Assesseringstaak vir LU1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Ondersoek: Kan jy die temperatuur in jou bokshuis geriefliker maak?
Taakkaart 6 Ondersoek: Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal sal brand . . . . 56
Teken en skryf oor wat ons oor materiaal en huise geleer het
Eienskappe van materiaal/stowwe: onvoltooide tabel . . . . . . . . . . . . .59
Hoe voorsien ons geskikte behuising aan mense?
Berig: “Is opslaanhuise die oplossing?” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
Prente van huise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62–67
Klassifikasie van materiaal/stowwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
43
TAAKKAART 1 Taakkaart om te fotokopieer
Leerdertaak
Vergelyk die boumateriaal wat in twee verskillende huise
gebruik is
2. Benoem die dele van jul huis.
3. Kies prente van twee verskillende huise.

4. Kyk na die prente van die verskillende huise en die materiaal waarvan dit gemaak is. Vul die tabel
hieronder in.
Van watter soort materiaal is dit gemaak?

Deel van huis
HUIS 1 HUIS 2
Dak
Muur
Deur
Venster
Deurkosyn
Vensterraam
Fondament
5. Skryf sinne soos die volgende om elke deel van jou twee huise te vergelyk:
Een huis het ’n dak van ......................... en die ander huis het ’n dak van ..........................
44
Leerdertaak
Vind uit oor die eienskappe van die materiaal waarvan ons
skool gemaak is
Instruksies
1. Kies ’n deel van die skoolgebou, byvoorbeeld die portaal, die gang, ’n klaskamer of die
kleedkamers.
2. Benoem die verskillende soorte materiaal wat in daardie deel gebruik is.
3. Beskryf die eienskappe van daardie soorte materiaal
4. Teken die inligting in die tabel hieronder aan.
Deel van die skool Boumateriaal gebruik Waarom het die bouer hierdie
materiaal gebruik? Skryf die
eienskappe hieronder neer.
45
TAAKKAART 2 (Vervolg) Taakkaart om te fotokopieer
Leerdertaak
5. Vul die tabel in deur die hele klas se terugvoering te gebruik.
Deel van die skool Boumateriaal gebruik Waarom het die bouer hierdie materiaal gebruik
Skryf die eienskappe hieronder neer.

Portaal
Klaskamer
Skoolsaal
Kleedkamer
Gang
46
TAAKKAART 2 (vervolg) Taakkaart om te fotokopieer
Leerdertaak
Skryf sinne soos die volgende om die verskillende soorte materiaal en die eienskappe daarvan te
beskryf. Skryf sinne oor minstens ses verskillende soorte materiaal.
Ons skoolgebou
Ons skoolgebou is van verskillende soorte materiaal gemaak. Ons gebruik elke materiaal as gevolg van
sy nuttige eienskappe.
Glas word vir vensters gebruik, want dit is weerbestand en deursigtig.
47
A.
Leerdertaak ONDERSOEK
Sal alle soorte bakstene water absorbeer? En beskerm ’n
voglaag die bakstene teen die water?
Instruksies
Elke groep kan ’n verskillende soort baksteen toets en dan hul resultate met ’n ander groep deel.
1. Stel jul bakstene só op:
2. Los die bakstene minstens ’n week so, en maak seker dat die onderste bakstene altyd in water
staan.
3. Skryf en teken om te wys wat met jul bakstene gebeur het toe daar geen voglaag was nie.
4. Teken en skryf om te wys wat met die bakstene met ’n voglaag gebeur het.
48
Leerdertaak
5. Skryf en vertel wat met die bakstene bokant die voglaag gebeur het.
6. Verduidelik waarom ons ’n voglaag moet hê wanneer ons ’n huis bou.
7. Kyk nou na jou eie tekening van ’n huis (Taakkaart 1) en teken waar jy die voglaag sal sit.
8. Skryf om te verduidelik waarom ’n huis ’n voglaag nodig het.
Leerdertaak
1. Wat is die beste materiaal om vir ons fondament, mure en voglaag te gebruik? Verduidelik
waarom jy hierdie soorte materiaal gekies het.
2. Trek die tabel van eienskappe oor en vul dit in.
Eienskap Glas Metaal Hout Plastiek Plant- en Klei-

diervesels produkte
(karton,
gras, ens.)
Absor- Absorbeer Absorbeer Harde

bering van nie water nie nie water nie baksteen:
water
Droë klei
49
Leerdertaak
A. Maak bokshuise met verskillende soorte dakmateriaal
1. Maak ’n bokshuis soos die een hieronder.
2. Kies een van

die soorte
materiaal en
maak ’n dak
vir jul boks.
Gebruik
kleeflint om dit
te verseël.
’n Bokshuis met dakmateriaal van jou keuse.
3. Steek die termometer in die gaatjie en verseël die gaatjie met wondergom. Die onderste punt van
die termometer moet in die huis wees en die res van die termometer moet uitsteek sodat jy die
temperatuur kan lees sonder
om dit uit die boks uit te haal. kan mens die temperature nee, die bokse
4. Sit die bokshuise langs mekaar vergelyk as die bokse moet almal ewe
op ’n sonnige plek buite die nie ewe groot groot wees.
klaskamer. is nie?
5. Meet die temperatuur elke uur
en teken dit aan.
DAKMATERIAAL: swart plastiek
Tyd van die dag Lugtemperatuur in die boks in °C
8 vm. (voor skool)
9 vm
10 vm
11 vm
12 nm
1 nm
2 nm
Ens.
50
Leerdertaak B. Meet die temperatuur in my bokshuis

om uit te vind:
Hou ons dakmateriaal ons huis ’n gerieflike temperatuur?
1. Van watter materiaal is die dak van jul bokshuis gemaak?
.............................
2. Wat is ’n paar van die eienskappe van jul dakmateriaal?
...............................................................................
3. Ons hipotese: Ons dink . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...............................................................................

1. Maak ’n grafiek om te wys wat die temperatuur in die huis op verskillende tye van die dag is.
Jul grafieke moet ’n geskikte skaal van getalle hê om te wys wat die temperatuur is, bv. 10°C,
20°C, 30°C, 40°C.
Stip die tyd op die x-as en die temperatuur op die y-as. (Sien grafiekpapier op die volgende bladsy.)
Vrae oor die grafiek

1. Wat was die hoogste lugtemperatuur in jou bokshuis? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Sal jul bokshuis gemaklik wees om in te woon? Verduidelik waarom of waarom nie.
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
3. Was jul hipotese korrek of nie? Verduidelik waarom of waarom nie.
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
51
52
Leerdertaak
..................................................................
D. Vergelyk die temperatuur in verskillende huise

Groep Dakmateriaal Eienskappe van Hoogste Laagste
die materiaal temperatuur temperatuur
1. Teken die klas se resultate op ’n tabel soos hierdie een aan.
Bespreek hierdie vraag in jul groep

Wat sê hierdie temperatuurlesings vir ons?
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
53

.............................................................................
Leerdertaak

Hou dit die Ja Ja Deursigtige Hout,

hitte in? plastiek: karton of
(absorbeer papier
dit hitte)
Swart
plastiek: Gras of riet
54
Leerdertaak Assesseringstaak vir LU1

Ondersoek: Kan jy die temperatuur in jou bokshuis
geriefliker maak?
Werk in groepe
1. Beplan
M Ontwerp en doen ’n ondersoek om uit te vind wat die beste manier is om die temperatuur
van jou bokshuis gerieflik en egalig te hou.
M Jy kan enigiets aan jul huis doen om dit te bereik.
M Byvoorbeeld, jy kan dit isoleer, deure en vensters maak, die mure en dak dikker maak,
verskillende kombinasies materiaal gebruik.
2. Doen en teken aan

M Neem temperatuurlesings en teken dit in ’n tabel aan.
M Teken grafieke om te bewys dat jul huis ’n gerieflike, egalige temperatuur het.
M Lewer die tabel en die grafiek in vir assessering.
3. Doen verslag
A. Julle groep moet jul huis wys en die volgende aan die res van die klas vertel en verduidelik:
M die materiaal wat julle gebruik het om die huis te bou
M die eienskappe van die materiaal
M wat julle met die materiaal gedoen het om die huis gemakliker te maak.
B. Julle groep moet ’n paar paragrawe skryf oor wat julle geleer het oor:
M die materiaal wat julle gebruik het om die huis te bou
M die temperatuur in jul huis (van die grafiek).
55
Leerdertaak ONDERSOEK
Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal sal brand
Instruksies
1. Sit ’n klein stukkie van elke soort dakmateriaal (omtrent die grootte van jou pinkienael) op die
draadgaas – een op ’n slag.
2. Steek die spiritusbrander aan en sit dit onder die draadgaas.
3. Teken jou waarneming op die rekordblad aan.
4. Doen dieselfde met al die ander monsters.
Spiritusbrander met drie-
poot en draadgaasmatjie klein stukkie kurkprop draad
dakmateriaal
draadgaas
stukkie
materiaal
driepoot
vlam
spiritusbrander Hou ’n stukkie materiaal in ’n vlam.
Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal sal brand

Rekordblad
Swart plastiek Tinfoelie Keramiekteëls Karton Gras Papier
Raak die materiaal

maklik aan die
brand?
Brand dit met ’n

groot of ’n klein
vlam?
Watter kleur is die

vlam?
Rook dit?
Hoe ruik dit

wanneer dit brand?
Wat is oor na dit

gebrand het?
56
Leerdertaak
Evalueer data en kommunikeer bevindinge
Orden die soorte dakmateriaal
1. Maak ’n lys van die soorte dakmateriaal en rangskik dit van hoogs ontvlambaar (gevaarlik) tot die
minste ontvlambaar (baie veiliger). Gebruik jul resultate uit die tabel hierbo.
2. Gebruik alles wat jy oor die materiaal geleer het om die volgende te besluit watter dakmateriaal die
beste is. Verduidelik waarom jy so sê.
3. Vul die tabel met eienskappe van die verskillende soorte materiaal in.

Brand dit Deursigtig: Hout, karton

maklik? of papier
(ontvlambaar
of nie- Swart: Gras of riete:
ontvlambaar)
4. Bespreek hierdie vrae met jou klas.

1. Watter soort dakmateriaal sal mense die maklikste laat versmoor of hul longe beskadig
wanneer dit brand?
2. Watter soort materiaal skei onaangename (moontlik giftige) dampe af?
3. Watter soort materiaal smeul net en rook baie?
4. Watter soort materiaal smelt as dit brand? Waarom is dit ’n baie gevaarlike dakmateriaal
wanneer dit brand? (Wanneer plastiek smelt, val en sit dit aan mense se vel vas en
veroorsaak slegte brandwonde.)
5. Waarom kies mense ontvlambare materiaal om hul huise mee te bou?
6. Is daar ander soorte materiaal wat hulle ook kan kies?
7. Wat anders kan mense doen om brande te voorkom?
ons
hou ’n emmer sand
in ons huis om
brande mee te blus.
57

Teken en skryf oor wat ons oor
materiaal en huise geleer het
A. Vul ’n tabel in
1. Vul die tabel van die eienskappe van materiaal. Gebruik die inligting uit die ondersoeke wat jy
tot dusver gedoen het en jou eie kennis.
2. Is daar enige inligting in die tabel wat jy nog nie kan invul nie? Watter inligting?
3. As jy dit nog nie kan invul nie, verduidelik waarom nie.
B. Skryf en teken
(werk individueel of in pare)
Skryftaak oor verskillende soorte dakmateriaal
1. Lees die volgende: In die klas het ons oor die eienskappe van verskillende soorte
boumateriaal gepraat. Ons het materiaal getoets om te kyk wat die uitwerking van ’n voglaag
is. Ons het getoets en vergelyk hoe verskillende soorte dakmateriaal die temperatuur in die
huis beïnvloed. Ons het ook getoets of die dakmateriaal brand.
2. Teken en skryf om alles te vertel wat jy oor verskillende dakmateriaal geleer het en hoe dit
die gerief en veiligheid van jou huis kan beïnvloed. Jy kan enigiets insluit wat jy in die klas en
by die huis geleer het en wat jy uit jou eie ervaring weet.
58
PSP M&M GR6 (Afr)
materiaal plant- en (gebakte en
5/23/06
Hoe die materiaal diervesels ongebakte klei)

karton, mat, ens.)
8:14 PM
Deurlaat van lig Laat lig deur Laat nie lig deur Laat nie lig deur Kan lig deurlaat
nie; kan lig nie
weerkaats
Page 59
Om weer gevorm Kan weer gevorm Kan weer gevorm Kan weer Kan weer gevorm
te word word deur te sny word na verhitting gevorm word word deur te sny,
of na verhitting deur te sny en te te buig, ens.
skuur
Behou sy vorm Behou sy vorm Baie soorte behou Buig teen 200°C Ontbind (onder- Raak hard wanneer
teen hoë tempe- hul vorm en brand bo gaan ’n chemiese dit teen meer as
rature (500°C tot hierdie verandering) of 500°C gebak word
Geleiding van Geleier Goeie geleier van Swak geleier van Swak geleier van
hitte hitte hitte hitte
Geleiding van Gelei nie Baie soorte is Gelei nie Gelei nie
elektrisiteit elektrisiteit nie goeie geleiers elektrisiteit nie elektrisiteit nie
As dit vir sterkte Breek maklik Die meeste Sterk Sterker as glas
getoets word soorte is sterk
Absorbering van Nie absorberend Nie absorberend

water nie nie
59

Verwys na die assesseringstandaarde vir graad 6 LU3 op bladsy 82.
Hoe voorsien ons geskikte behuising aan mense?

A. Lees
Lees die koerantberig “Is opslaanhuise die oplossing?” of soek en gebruik jou eie koerantberig
oor behuising.
1. Dink jy sulke opslaanhuise sal ’n goeie manier wees om in die toekoms huise aan mense te
voorsien? Bespreek waarom of waarom nie.
B. Bespreek
Verbeel jou jy is ’n stad of dorp se burgemeester of stadsbeplanner. Daar is mense in jou stad of
dorp wat nie huise het nie en nie toegang tot boumateriaal het om hul eie huise te bou nie. Daar
is ook mense wat hul eie huise gebou het van enige materiaal wat hulle in die hande kon kry.
1. Wat sal jy doen om daardie mense te help om huise te kry? Sal jy mense hul eie huise laat
bou? Waarom of waarom nie?
2. As jy ’n bouinspekteur was, watter reëls sou jy maak om veilige, gerieflike huise te bou?
Maak ses reëls en gee redes vir elkeen.
3. Hoe sal jy mense raadgee oor die beste (veiligste, sterkste, goedkoopste, ens.) boumateriaal?
4. Sal jy boumateriaal aan mense voorsien as hulle hul eie huise wil bou? Waarom? Sal hulle
daarvoor moet betaal? Verduidelik waarom jy so sê.
5. Watter soort materiaal sal geskik wees vir mense om mee te bou, en waarom? Sal dieselfde
materiaal geskik vir alle plekke in Suid-Afrika wees? Waarom sê jy so?
6. Behoort mense hul eie huise te bou? Waarom sê jy so? Wie behoort hulle te leer hoe om dit
te doen?
7. Waarom is dit belangrik om oor behuising na
te dink en besluite daaroor te neem?
C. Bied idees aan
1. Elke groep kies twee van die vrae hierbo en
berei idees oor behuising voor om aan die
burgemeester voor te stel. Verbeel julle julle
praat met die burgemeester.
2. Julle moet vyf of ses goeie voorstelle
oor elke vraag maak. Elkeen in die klas
moet een goeie voorstel aan die
burgemeester verduidelik.
3. Skryf jul idees neer en teken
dit, en gesels dan daaroor.
60

Behuisingstekort na 17 000 huise is in
die oorlog 2003/2004 gebou. En in
Paul Garner het na 2004/2005 is net meer
die Tweede Wêreldoorlog as 14 500 gebou. Baie
in Engeland mense wag reeds 20 jaar
grootgeword. Na die lank vir ’n ordentlike
oorlog was daar ’n huis. Intussen bou hulle
enorme tekort aan hul eie “informele”
behuising. Meer as ’n huise of “krotte”. Ons
halfmiljoen huise is weet dat informele
gedurende die oorlog huise (of krotte) baie
deur bomme vernietig of maklik kan brand. Elke
beskadig. Terselfdertyd jaar is daar vreeslike
het baie soldate terug- brande in die
gekeer en ’n blyplek Huisloos ... ’n lewensfeit vir talle haweloses plakkerskampe in en
nodig gehad. Fabrieke naby Kaapstad.
maak mure en dakke Meneer Garner maak ’n voorstel
Die Britse regering moes ’n vinnige manier vind Meneer Garner stel voor dat die regering
om huise te voorsien. Hulle het besluit dat die staalopslaanhuise wat nie kan brand nie, begin
fabrieke wat gedurende die oorlog gewere en bomme maak. Hy sê die huise sal 20 vierkante meter groot
gemaak het, nou huise moes maak. Die fabrieke het wees (omtrent vyf meter lank en vier meter breed).
die huise se mure en dakke van groot, plat stukke Dit sal ’n plafon en dakisolering hê sodat dit nie te
hout en metaal gemaak. Toe het vragmotors die warm of te koud word nie. Die stukke sal op die
stukke (mure en dakke) reguit na die bouterrein plek waar die huise moet staan, aanmekaargesit
geneem. As kind het Paul Garner gesien hoe word. Die mure sal by die hoeke aanmekaar gesweis
vragmotors in die straat waar hy gewoon het, word.
verbyry – elk met ’n halwe huis agterop. Elke Meneer Garner stel voor dat hierdie opslaanhuise
halfuur het nog ’n vragmotor verbygery. in fabrieke in die townships gemaak word. Mense in
Die mense het gedink hierdie opslaanhuise sou die gemeenskap kan opgelei word om die stukke
omtrent 20 jaar hou. Maar party word vandag nog aanmekaar te sweis. Hy sê die huise sal vinnig
gebruik – 60 jaar later! gemaak en aanmekaargesit kan word. Elke huis sal
Behuisingskrisis in Suid-Afrika omtrent R10 000 kos om te maak. In ’n later
Hier in Suid-Afrika het ons ook ’n stadium kan ’n badkamer met ’n toilet aan die huis
behuisingskrisis. In 1965 was ons bevolking 20 vasgebout word. Op hierdie manier kan ons huise
miljoen. Vandag is dit meer as 43 miljoen. In die vinniger begin voorsien.
Wes-Kaap alleen kort ons 360 000 huise. Minder as Aangepas uit Paul Garner se berig in die Cape Times, 10 Mei 2005
Daar is ’n tekort aan huise in ander dele van die wêreld ...
In Suidoos-Asië word houthuise op stelte gebou as Selfs in gegoede gemeenskappe in Europa is

voorsorgmaatreël teen vloede. behuisingstekorte ’n probleem.
61
62
63
64
65
66
’n Klip-en-modderhuis met ’n dak van natuurlike gras in landelike Ethiopië ...

heeltemal omgewingsvriendelik!
67
68
KLASSIFIKASIE VAN MATERIAAL/STOWWE
PSP M&M GR6 (Afr)
Sterre (elemente)
5/23/06
Aardkors, lug en water

8:14 PM
LEWENDE DINGE NIE-LEWENDE DINGE

Koolstofgebaseerde
Page 68
lewensvorme
Fotosintese
hout + plantmateriaal (vesels) steenkool + olie + gas leer klip klei sand metaal Pigmente
(bv. metaaloksied)
papier polimere mure keramiek glas goud bv. ysteroksied

tekstiele fondamente koper koperoksied
yster aluminiumoksied
koppies glase ens.
bekers vensterruite
chemikalieë nylon bakstene gloeilampe
poliëster plastiek teëls
rayon
lycra glasure
isolators juweliersware
olie elektriese draad
oplosmiddels staal
verf + kleursel ens.
AFDELING 3
Uittreksels uit die Nasionale
Kurrikulumverklaring vir
Natuurwetenskappe Graad R-9
1. Kernkennis en -begrippe vir Materie en Materiaal/Stowwe (NKV) . . . . . . . . . . . .70
2. Leeruitkomste en assesseringstandaarde (NKV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
69
Natuurwetenskappe
KERNKENNIS EN -BEGRIPPE IN MATERIE EN MATERIAAL/STOWWE
Eienskappe en Gebruike van Materiaal/Stowwe Eienskappe en Gebruike

van Materiaal/Stowwe
Samevattende stelling: Ons kan materiaal/stowwe volgens die Samevattende stelling: Ons kan
eienskappe daarvan klassifiseer ten einde soorte en patrone stowwe op verskillende maniere
te bepaal. Eienskappe bepaal die seleksie van materiaal vir wysig na aanleiding van ons begrip
spesifieke doeleindes. van die substruktuur daarvan.
Grondslagfase
v Verskillende stowwe het verskillende eienskappe, soos v Stowwe kan gemeng word en
tekstuur, kleur, sterkte en gewig, en kan volgens hierdie soms kan veranderings gesien
eienskappe geklassifiseer word. Ons maak dinge uit die word bv. die oplossing van ’n
materiaal of stowwe wat die eienskappe besit wat ons vaste stof of nuwe kleure
wil hê wanneer voedselkleurstowwe of
verf gemeng word.
Intermediêre Fase
v Suiwer stowwe het ’n smelttemperatuur en ’n kook- v Party veranderings in stowwe is
temperatuur wat kenmerkend van elke stof is, en wat tydelik, maar ander verande-
help om die stof te identifiseer. rings is permanent.
v Materiaal/stowwe word geëvalueer en geklassifiseer v Stowwe verander wanneer dit
volgens die eienskappe daarvan (soos hardheid, buig- energie as hitte ontvang of
baarheid, hittegeleidings- of isolasievermoë, elektriese verloor. Hierdie veranderings
geleidings- of isolasievermoë, of dit gemagnetiseer kan sluit inkrimping en uitsetting,
word, oplosbaarheid en of dit roes). smelting, verdamping, konden-
sasie en stolling in. (Skakel met
Energie en Verandering.)
v Hoofklasse stowwe is metale, keramiek (insluitend glas) v Die oplos van ’n stof in oplos-
polimere (insluitend plastiek en vesel). In saamgestelde middel hang af van verander-
stowwe word die eienskappe van twee of meer soorte likes wat die oplossnelheid
materiaal/stowwe gekombineer. affekteer.
Struktuur, Reaksies en Veranderings van Materiaal/Stowwe
65
70
Revised National Curriculum Statements Grades R–9 (Schools)
Eienskappe en Gebruike van Struktuur, Reaksies en

Materiaal/Stowwe Veranderings van
Materiaal/Stowwe
Senior Fase
v Stowwe in verskillende toestande het onderskeidende v ’n Deeltjiemodel van materie kan
eienskappe soos kristalagtige strukture, saampersbaar- fisiese veranderings van stowwe,
heid/onsaampersbaarheid, of die neiging om te versprei. soos smelting, verdamping,
v Donkerkleurige oppervlakke word warmer as lig- kondensasie, diffusie en
kleurige oppervlakke wanneer dit aan uitstralende verwarming deur geleiding,
energiebronne soos die son blootgestel word. Donker- verklaar.
kleurige voorwerpe straal hul energie geredeliker as
hitte uit as blink, ligkleurige voorwerpe. (Skakel met v Baie huishoudelike stowwe is suur
of alkalies. Indikators is stowwe
Energie en Verandering.)
wat met sure en oplosbare alkalië
v Sommige soorte materiaal word deur elektriese strome (basisse) reageer om produkte met
of magnete gemagnetiseer. Sommige soorte materiaal onderskeidende kleure te
kan elektries gelaai word deur dit met ’n ander soort produseer. Sure en alkalië
materiaal te vryf. (Skakel met Energie en Verandering.) neutraliseer mekaar om soute te
v Sommige geleiers en stroombaankomponente vorm. Sure het kenmerkende
verminder die stroom in ’n elektriese stroombaan reaksies met metale,
betekenisvol. Dit word resistors genoem. Resistors metaaloksiede, hidroksiede en
kan geselekteer of ontwerp word om strome te beheer. karbonate.
v ’n Suiwer stof kan nie in verskillende stowwe geskei
v Baie chemiese reaksies het energie
word nie, terwyl ’n mengsel geskei kan word, gewoonlik nodig om te begin en baie
deur fisiese middele. Verskille in eienskappe kan chemiese reaksies stel energie vry
gebruik word om mengsels van verskillende stowwe te wanneer dit plaasvind.
skei (deur metodes soos filtrasie, distillasie, verdamping,
chromatografie of magnetisme). v Elemente bestaan uit slegs een
v Spesifieke gasse kan van die lug geskei word of in soort atoom, terwyl verbindings uit
reaksies geproduseer word, en kan baie gebruike in die twee of meer soorte atome in vaste
nywerheidsektor en ander sektore van die ekonomie hê. verhoudings gevorm word.
Suurstof, waterstof, en koolstofdioksied het ken- Elemente kan reageer om
merkende eienskappe en reaksies waardeur dit verbindings te vorm, en
geïdentifiseer kan word. verbindings kan tot die elemente
daarvan ontbind. Energie-inset is
v Die verkryging of ontginning van nuttige materiaal uit
nodig om ’n verbinding in sy
grondstowwe hang af van chemiese reaksies en metodes
elemente op te breek, terwyl
van skeiding.
energie vrygestel word wanneer
v Grondstowwe, waarvan verwerkte materiaal gemaak elemente reageer om ’n verbinding
word, moet ontgin, gekweek of van ander lande ingevoer te vorm.
word. Grondstowwe wat ontgin word, is nie-hernubaar
en mynbou kan skade aan die omgewing aanrig. Die
kweek van grondstowwe behels keuses oor die gebruik
van bewerkbare grond en wateropvanggebiede.
66
71
Eienskappe en Gebruike van Struktuur, Reaksies en

Materiaal/Stowwe Veranderings van
Materiaal/Stowwe
(Daar is geen verder kernkennisstellings vir v Suurstof het kenmerkende reaksies
Materie en Materiaal/Stowwe in hierdie fase nie.) met metale en niemetale, waardeur
oksiede gevorm word. Sommige van
hierdie oksiede los in water op om
suur- of alkaliese oplossings te vorm.
Sommige metale reageer geredeliker
met suurstof as ander metale.
Korrosie (roes) van yster is ’n
ekonomies belangrike reaksie wat
voorkom kan word deur begrip van
die reaksies tussen yster, water en
suurstof.
v Die reaksie van suurstof met kos stel
energie vry in die selle van lewende
dinge. (Skakel met Die Lewe en
Lewende Dinge.)
67
72
8 ..................................................................
Leeruitkoms 1: Wetenskaplike Ondersoek

Die leerder is in staat om met selfvertroue op weetgierigheid oor natuurlike verskynsels te reageer, en om
binne die konteks van wetenskap, tegnologie en die omgewing verbande te ondersoek en probleme op te los.
Graad R-vlak Graad 1-vlak Graad 2-vlak Graad 3-vlak Graad 4-vlak
Beplanning van ondersoek

Leerder dra by tot Leerder beplan ’n Leerder beplan ’n Leerder gebruik Leerder dra idees
die beplanning ondersoek ondersoek as deel die materiaal wat oor bekende
van ’n ondersoe- onafhanklik. van ’n groep. deur die groep ge- situasies,
kende aktiwiteit. kies is om die behoeftes of
groep se plan te materiaal by en
kommunikeer. identifiseer
interessante
aspekte wat tot
ondersoek kan lei.
Uitvoering van ondersoek en versameling van data

Leerder neem deel Leerder neem onaf- Leerder neem onaf- Leerder neem kon- Leerder ondersoek
aan beplande hanklik deel aan ’n hanklik of as deel struktief aan die die moontlikhede
aktiwiteit. beplande aktiwiteit. van ’n groep deel aktiwiteit deel en in beskikbare
aan beplande verstaan die doel materiaal en vind
aktiwiteit. daarvan. uit hoe dit gebruik
kan word.
Evaluering van data en kommunikasie van bevindings

Leerder dink en Leerder dink oor Leerder wys en ver- Leerder verduidelik Leerder praat oor
praat oor wat wat gedoen is en sê duidelik wat beplan en dink na oor waarnemings en
gedoen is. wat uitgevind is. is en hoe dit gedoen watter optrede be- stel moontlike
is. plan is en of dit skakels met ander
moontlik was om situasies voor.
hierdie plan uit te
voer.
74
Graad 5-vlak Graad 6-vlak Graad 7-vlak Graad 8-vlak Graad 9-vlak
Beplanning van ondersoek

Leerder lys, met Leerder help om Leerder beplan Leerder identifiseer Leerder beplan ’n
bystand, wat fokusvrae vir eenvoudige toetse faktore wat in prosedure om
bekend is oor ondersoek duidelik en vergelykings en ondersoek in ag voorspellings of
bekende situasies te maak en beskryf dink na oor hoe om geneem moet word hipoteses te toets,
en materiaal en die soort inligting dit billik te maak. en beplan maniere met beheer van ’n
stel vrae vir wat benodig sal om data daaroor te steurende
ondersoek voor. word om die vraag versamel, oor ’n veranderlike.
te beantwoord. verskeidenheid
waardes heen.
Uitvoering van ondersoek en versameling van data

Leerder voer Leerder voer Leerder organiseer Leerder versamel en Leerder dra by tot
instruksies en eenvoudige toetse en gebruik toerus- teken inligting aan, stelselmatige
prosedures uit wat of opnames uit en ting of bronne om so akkuraat as wat dataversameling
’n klein aantal teken waarnemings inligting te versamel toerusting toelaat en ten opsigte van
stappe behels. of reaksies aan. en aan te teken. ondersoekdoeleindes akkuraatheid,
vereis. betroubaarheid en
die nodigheid om
’n veranderlike te
beheer.
Evaluering van data en kommunikasie van bevindings

Leerder doen Leerder bring Leerder veral- Leerder dink na oor Leerder soek
verslag oor die waarnemings en gemeen ten opsigte die mate waarin patrone en
groep se prosedure reaksies in verband van die relevante die gevolgtrekkings tendense in die
en die resultate met die fokusvraag. aspek en beskryf wat bereik is, data wat versamel
wat verkry is. hoe die data die redelike antwoorde is en veralgemeen
veralgemening op die fokusvraag ten opsigte van
steun. van die ondersoek eenvoudige
is. beginsels.
75
10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Leeruitkoms 2: Konstruksie van Wetenskapkennis

Die leerder ken, interpreteer en pas wetenskaplike, tegnologiese en omgewingskennis toe.
Graad 4-vlak Graad 5-vlak Graad 6-vlak
Onthou van betekenisvolle inligting wanneer benodig

Leerder gebruik, ten minste, eie Leerder gebruik, ten minste, eie Leerder beskryf, ten minste, die
vlotste taal om voorwerpe, vlotste taal om kenmerke van kenmerke wat een kategorie dinge
materiaal en organismes te noem voorwerpe, materiaal en van ’n ander onderskei.
en te beskryf. organismes te noem en te beskryf.
Kategorisering van inligting om kompleksiteit te verminder en patrone te soek

Leerder sorteer voorwerpe en Leerder skep eie kategorieë Leerder kategoriseer voorwerpe
organismes na aanleiding van ’n voorwerpe en organismes en en organismes na aanleiding van
sigbare eienskap. verduidelik eie reël vir twee veranderlikes.
kategorisering.
Interpretasie van inligting

(Daar is geen verdere assessering- (Daar is geen verdere assessering- Leerder interpreteer, ten minste,
standaarde vir hierdie leeruitkoms standaarde vir hierdie leeruitkoms inligting deur alternatiewe vorme
in graad 4 nie.) in graad 5 nie.) van dieselfde inligting te gebruik.
Toepassing van kennis op probleme wat nie eksplisiet onderrig word nie
(Daar is geen verdere assessering- (Daar is geen verdere assessering- (Daar is geen verdere assessering-
standaarde vir hierdie leeruitkoms standaarde vir hierdie leeruitkoms standaarde vir hierdie leeruitkoms
in graad 4 nie.) in graad 5 nie.) in graad 6 nie.)
76
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Onthou van betekenisvolle inligting wanneer benodig

Leerder onthou, ten minste, Leerder onthou, ten minste, Leerder onthou, ten minste,
definisies en komplekse feite. prosedures, prosesse en beginsels, prosesse en modelle.
komplekse feite.
Kategorisering van inligting om kompleksiteit te verminder en patrone te soek

Leerder vergelyk kenmerke van Leerder pas klassifikasiestelsels op Leerder pas veelvuldige
verskillende kategorieë voorwerpe, bekende en onbekende voorwerpe, klassifikasies op bekende en
organismes en gebeurtenisse. gebeurtenisse, organismes en onbekende voorwerpe,
materiaal toe. gebeurtenisse, organismes en
materiaal toe.
Interpretasie van inligting

Leerder interpreteer inligting deur Leerder interpreteer inligting deur Leerder interpreteer inligting deur
kernidees in die teks te getabuleerde data na grafieke te lyngrafieke na teksbeskrywings te
identifiseer, patrone in verander, deur data van grafieke verander, en omgekeerd, deur uit
aangetekende data te vind en af te lees en deur voorspellings na patrone in tabelle en grafieke te
gevolgtrekkings te maak uit aanleiding van patrone te maak. ekstrapoleer om te voorspel hoe
inligting in verskeie vorme een veranderlike sal verander,
(bv. prente, diagramme en deur verbande tussen verander-
geskrewe teks). likes in tabelle en grafieke te
identifiseer, en deur moontlike
verbande tussen veranderlikes te
hipoteseer (veronderstel).
Toepassing van kennis op probleme wat nie eksplisiet onderrig word nie
Leerder pas konseptuele kennis Leerder pas konseptuele kennis Leerder pas beginsels toe en bring
toe deur ’n begrip wat onderrig is op ietwat onbekende situasies toe relevante begrippe in verband
met ’n variasie van ’n soortgelyke deur na gepaste begrippe en met mekaar om oplossings vir
situasie in verband te bring. prosesse te verwys. ietwat onbekende probleme te
ontwikkel.
77
Leeruitkoms 3: Wetenskap, die Samelewing en die Omgewing

Die leerder is in staat om begrip van die onderlinge verband tussen wetenskap en tegnologie,
die samelewing en die omgewing te toon.
Begrip van wetenskap en tegnologie in die konteks van geskiedenis en inheemse kennis
Leerder beskryf hoe plaaslike Leerder identifiseer maniere Leerder beskryf ooreenkomste in
inheemse kulture wetenskaplike waarop produkte en tegnologie uit probleme en oplossings in eie en
beginsels en tegnologiese ander tye en kulture aangepas is. ander samelewings in die hede,
produkte vir spesifieke doeleindes die verlede en moontlik in die
gebruik het en steeds gebruik. toekoms.
Begrip van die impak van wetenskap en tegnologie op die omgewing en op mense se lewens
Leerder identifiseer kenmerke van Leerder identifiseer die positiewe Leerder stel maniere voor om
tegnologiese toestelle rondom hom en negatiewe uitwerking van tegnologiese produkte en
of haar, en sê wat die doel en nut wetenskaplike ontwikkelings of prosesse te verbeter en om die
daarvan is. tegnologiese produkte op die negatiewe uitwerking daarvan op
gehalte van mense se lewens die omgewing te verminder.
en/of die omgewing.
Herkenning van vooroordeel in wetenskap en tegnologie wat mense se lewens raak

Leerder identifiseer probleme wat Leerder beskryf die uitwerking Leerder stel maniere voor waarop
sommige mense moontlik met die wat ’n gebrek aan toegang tot tegnologiese produkte en dienste
gebruik van tegnologiese toestelle tegnologiese produkte en dienste toeganklik gemaak kan word vir
kan hê. op mense het. diegene wat tans daarvan
uitgesluit is.
78
Begrip van wetenskap as ’n menslike aktiwiteit in kulturele kontekste

Leerder vergelyk verskillende Leerder identifiseer maniere Leerder herken verskille in
interpretasies van gebeurtenisse. waarop mense selfvertroue in hul verduidelikings wat deur die
kennisstelsels opbou. natuurwetenskappe en ander
verduidelikingstelsels gebied word.
Begrip van die volhoubare gebruik van die aarde se hulpbronne

Leerder ontleed inligting oor Leerder identifiseer inligting wat Leerder reageer gepas op kennis
volhoubare en onvolhoubare vereis word om ’n mening oor oor die gebruik van hulpbronne
gebruik van hulpbronne. die gebruik van hulpbronne uit en die uitwerking op die
te spreek. omgewing.
73
79
80
WESTERN CAPE PRIMARY SCIENCE

PROGRAMME TRUST (PSP)
Die PSP is ’n indiens-onderwysorganisasie wat laerskoolonderwysers op die gebied van

die Natuurwetenskappe en verwante leerareas ondersteun, veral in township-laerskole in
die Wes-Kaap. Ons is gebaseer by die Edith Stephens Wetland Park, Philippi, in die
nabyheid van talle benadeelde gemeenskappe op die Kaapse Vlakte.
Die PSP is reeds sedert 1984 werksaam en het ’n uitstekende verhouding ontwikkel met
’n kern van 200 laerskole uit al die township-gebiede, insluitend die plattelandse gebiede
van die Boland en Weskus. Meer as 1 050 onderwysers van graad 4 tot 7 en 126 000
kinders het al by die werk van die PSP gebaat.
Die PSP werk in ’n omgewing waar die meeste onderwysers en leerders ’n tweede taal
moet gebruik. Ons werk dus ook aan die ontwikkeling van leerders se
kommunikasievaardighede terwyl ons op wetenskapverwante leerareas en die
omgewing fokus.
Die PSP werk tans met ’n span van nege personeellede.
KONTAKBESONDERHEDE
Western Cape Primary Science Programme (PSP)
Edith Stephens Wetland Park
Lansdowneweg
Philippi
7785
Posbus 24158
Lansdowne
7779
Suid-Afrika
Tel: (021) 691 9039; Faks: (021) 691 6350
e-pos: info@psp.org.za; webtuiste: www.psp.org.za
NPO: 015-822
Registrasienommer: IT2806/99

Materie en Materiale (Graad 6 Afrikaans)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Materie en Materiale (Graad 6 Afrikaans)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Materie en Materiale (Graad 6 Afrikaans)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PSP M&M GR6 (Afr) 5/23/06 8:14 PM Page i

WESTERN CAPE PRIMARY SCIENCE PROGRAMME

Western Cape Primary Science Programme

1 Ons gebruik baie verskillende soorte

1. Teken ’n prent van ’n interessante huis.

Aan die onderwyser

Huis met teëldak

Rondawel/hut met grasdak

Foundation Isiseko Fondament

Window panes Ifestile /iglasi ye festile Vensterruite

Wall Udonga Muur

Door frame Umgubasi Kosyn

Window frame Isisekelo se glasi ye festile Vensterraam

(Kan gebruik word om LU2 te assesseer)

Vergelyk die boumateriaal wat in twee verskillende huise gebruik is

Van watter soort materiaal is

5. Skryf sinne soos die volgende om elke deel van

Assesseringstaak vir LU2

wat is spesiaal aan

2 Verskillende soorte materiaal

Beskryf die eienskappe van die verskillende

Keramiekteëls (glad en plat)

Hout (maklik om te sny, glad) Glas (deursigtig en waterdig)

Bakstene (duursaam, rigied en sterk)

Plastiek (waterdig en buigbaar) Sink (blink, glad en kan gevorm word)

3. Stuur verskillende groepe leerders na verskillende dele van

Leerdertaak Vind uit oor die eienskappe van die materiaal

Waarom het die bouer hierdie

hierdie teëls is van beton Onderwysertaak

Pype Plastiek Lig, duursaam, roes nie, waterdig

Toiletbak Porselein Glad, maklik om skoon te maak

Dak Glasvesel Deurskynend (laat lig in), waterdig

Pale Beton Sterk

Leerder- Ons skoolgebou

doen met die manier

sien die volledige

van energie reageer, en die

waarop die materiaal op lig,

Eienskappe van materiaal/stowwe

reageer op: (gras, riet, papier,

nie; kan lig nie

of na verhitting deur te sny en te te buig, ens.

Absorbering van Nie absorberend Nie absorberend

Wat sal met jou huis gebeur as daar swaar reën of ’n

Sien bladsy 62 en verder vir prente van huise.

2. Lees die volgende berig saam met die leerders.

Aan die onderwyser

Voorkom stygende vog

Waarom dit nodig is om bouplanne te hê

Huis wat die posisie van die voglaag toon

Stel die idee van ’n voglaag bekend

Toets boumateriaal en wys hoe ’n voglaag werk

baksteen word in die son droog

6. Verduidelik waarom ons ’n voglaag moet hê

Die bakstene onderkant die voglaag is nat. Die

Stel ’n demonstrasie op om te wys hoe ’n voglaag werk. Maak ’n paar

Eienskap Glas Metaal Hout Plastiek Plant- en Kleiprodukte

Absorbering Nie Nie Absorbeer Absorbeer nie Absorbeer Harde