Professional Documents
Culture Documents
Chuong 11
Chuong 11
Mc lc
Chng 11 ng chun nhng h Axit Baz phc tp.......................................... 2
11.1 ng chun hn hp axit mnh v axit yu hoc hn hp baz mnh v baz
yu ................................................................................................................................... 2
11.2
ng chun a axit........................................................................................... 15
11.4
ng chun a baz......................................................................................... 21
11.5
11.6
Chng 11
ng chun nhng h Axit Baz phc tp
Trong chng ny chng ta s xem xt nhng cn bng c thit lp trong dung dch c
hai axit hoc hai baz khc nhau v hng s phn li. ng ch l hai loi dung dch:
Dung dch hn hp n axit hoc n baz;
Dung dch hn hp a axit hoc a baz.
3
A
1,00.104
= Ka
=
= 8,33.104
+
HA
0,120
[ ] H3O
V:
0,080 = CA = [HA] + [A]
nn:
A
0,080 = + A
8,33.104
T :
CHCl =
CHA
nn:
[H3O+] = CHCl + [A] = 1,85.103 + [A]
(11.1)
Ngoi ra ta c th vit:
CHA = [HA] + [A] = 3,70.102 M
(11.2)
(11.3)
4
H3 O+ A
+ A = 3,70.102
1, 00.104
T ta tm c:
3,70.106
A =
H O+ + 1,00.104
3
H O+ + 1,00.104
3
hoc:
Hnh 11.1
Cc ng chun hn hp axit mnh v axit yu c hng s phn li axit hc nhau bng dung dch NaOH 0,100 M
H3 O + H 2 PO4
= 7,11.10 3
K1 =
[H3 PO4 ]
H2PO4
H3O+ HPO42
= 6,34.108
K2 =
H2PO4
H3O+ PO34
= 4,2.1013
K3 =
HPO24
HPO24
+ H2O U H3O +
PO34
HCO3
+ H2O U
HCO3
+ OH
+ H2O U H2CO3 + OH
( K b )1
HCO3 OH
= 2,13.104
=
CO32
( K b )2 =
[H2CO3 ] OH
HCO3
= 2,25.108
( K b )1 =
( K b )2 =
K H2O
( K a )2
K H2O
( K a )1
7
H3 O+ A 2
K2 =
HA
[ ]
Kb =
K H2O
K1
(11.4)
[H2 A ] OH
(11.5)
HA
Nu Kb > K2, dung dch s kim, cn trong trng hp ngc li dung dch s axit. Cht
loi NaHA c kh nng th hin c tnh axit v tnh baz c gi l cht in li lng tnh.
i vi dung dch NaHA ta c phng trnh cn bng vt cht:
CNaHA = [H2A] + [HA] + [A2]
(11.6)
(11.7)
Thng thng i vi cc dung dch cc cht loi NaHA, khng nn b qua nng ion
hiroxyl v nng ion hiro. Do tm c gi tr ca tt c cc n s ([H3O+], [HA],
[A2], [OH]) cn phi gii h 5 phng trnh. V vy cn c tch s ion nc:
K H2O = H3O+ OH
Tm phng trnh chnh xc tnh [H3O+] suy ra t 5 phng trnh nu trn rt phc tp
nhng c th thc hin php gn ng chnh xc tnh pH ca cc dung dch ca phn
ln cc mui loi NaHA. Gii ng thi cc phng trnh (11.6) v (11.7) ta c:
[H2A] = [A2] + [OH] [H3O+]
Thay th cc gi tr [H2A] v [A2] bng cc phng trnh biu din qua [HA] nh cc
phng trnh (11.4) v (11.5) vo cc phng trnh trn ta s thu c:
K H2O HA K 2 HA
+ OH H O+
+
H3 O
K1 OH
v v
8
K H2O
OH =
H O+
3
nn
H3 O+ HA K 2 HA
+ K H2O H O+
3
K1
H3 O+
H3 O+
+ 1 = K HA + K
H3O
H2O
2
K1
+ 2
v t ta tm c gi tr cn tm:
H3 O+ =
HA + K1
(11.8)
(11.9)
(11.10)
Phng trnh (11.9) c ngha trong iu kin hai hng s cn bng K1 v K2 nh v nng
NaHA khng qu nh.
Thng CNaHA >> K1 v K1K H2O << K1K2CNaHA nn phng trnh (11.10) c rt gn:
H3 O+ K1K 2
(11.11)
1,0.103
1,0.102 + 7,11.103
10
H3 O+ HA
K1 =
[H2 A ]
(11.12)
H3 O+ A 2
K2 =
HA
(11.13)
i vi dung dch axit H2A bit nng , phng trnh cn bng vt cht c th vit
di dng:
CH2 A = [H2 A ] + HA + A 2
(11.14)
(11.15)
V dung dch l axit nn c th b qua s hng cui cng trong phng trnh (11.15).
Bn phng trnh i s c lp trn cho php tnh ton tt c cc gi tr ca cc n s:
[H3O+], [HA], [H2A], [A2]. Nhng nu t s K1/K2 ln th cn c kh nng n gin ha
tip theo, ngha l gi thit rng nhng ion hiro to thnh giai on phn li th nht ngn
cn s phn li giai on th hai n mc l c th b qua s phn li ny. Theo gi thit ,
[A2] trong cc phng trnh (11.14) v (11.15) s nh thua nhiu so vi [HA] v [H2A]. Nu
gi thit c thc hin, phng trnh (11.14) s tr thnh:
CH2 A [H2 A ] + HA
(11.16)
(11.17)
H3 O+
= K1
CH2 A H3 O+
(11.18)
Phng trnh cui cng tng t phng trnh dn ra trc y, tnh nng ion
hiro trong dung dch n axit yu (chng 4) v cng ging nh trng hp c m t
trc y c th gii hon ton hoc gii theo cch n gin ha nu H3O+ << CH2 A .
11
HM
H3O + HM
H3O + M
H3 O+ HM
= K = 1,20.102
1
[H2 M]
H3 O+ M2
= K = 5,96.107
2
HM
B qua s phn li ca H2M giai on 2 v s dng phng trnh (11.18) tnh [H3O+]
ta c:
2
H3 O+
= K1 = 1,20.10 2
+
0,100 H3 O
Hng s phn li th nht ca axit maleic ln n mc l phi gii hon ton phng trnh
bc 2 tm [H3O+].
[H3O+]2 + 1,20.102[H3O+] 1,20.103 = 0
[H3O+] = 2,92.102 = [HM]
pH = log2,92.102 = 1,54
chng minh rng, s phn li ca axit maleic giai on 2 trong nhng iu kin
cho tht s c th b qua ta thay [H3O+] = [HM] vo phng trnh K2:
H3O+ M2
= 5,96.107 ; M2 = 5,9.107
HM
12
1,20.102
HSO4
= 1,20.102
+
0,0800 H3O
13
HCO3
+ H2O
+ H2O
HCO3
+ OH
H2CO3 + OH
HCO3 OH
= 2,13.104
CO32
[H2CO3 ] OH
HCO3
= 2,25.108
[H2CO3 ] OH
HCO3
= 2,25.108
14
H3 O+ HP
= K = 1,12.103
1
[H2P ]
0,200
Tnh [P2] c thc hin bng cch thay th [H3O+] v [HP] vo phng trnh K2. Kt
qu tnh ton ch r rng gi thit a ra l hon ton ng n.
i vi dung dch m c iu ch t NaHA v Na2A th cn bng c bn l s phn li
ca H2A giai on hai v phng trnh:
HA + H2O U H2A + OH
c b qua. Nu c th gi thit rng, nng H2A nh n mc khng ng k so vi
nng HA v A2 th c th tnh ton nng ion hiro ging nh i vi nhng dung dch
m n gin, ngha l s dng hng s phn li th hai ca H2A. kim tra ng n ca
gi thit a ra cn so snh nng H2A vi nng HA v A2.
V d: Tnh nng ion hiro trong dung dch m kali biphtalat (KHP) 0,0500 M v kali
phtalat (K2P) 0,150 M.
15
HP + H2O U H3O + P
H3 O+ P2
= 3,91.106
K2 =
HP
16
H3O+ + HM
K1 = 1,20.102
HM + H2O
H3O+ + M2
K2 = 5,96.107
CH2M =
CNaHM
17
K1 =
= 1,2.102
2
+
6,67.10 H3O
50,00
K1K 2CHM
K1 + CHM
+ 1,20.10
= 7,60.105 mol / l
pH = 4,12
Vng m th hai: Tip tc thm kim vo, mt dung dch m mi s hnh thnh, bao
gm axit HM cha chun ht v baz M2 lin hp vi n. Nu baz thm vo n lng
b qua phn ng ca HM vi nc to thnh OH (mt vi phn mi mililit), pH ca
dung dch c th tnh ton d dng t K2. Chng ta tnh pH ca hn hp khi thm 25,50 ml
dung dch kim lm v d:
18
CNa2M
0,050
50,50
2,45
50,50
= K 2 = 5,96.107
im tng ng th hai: sau khi thm 50,00 ml dung dch NaOH 0,100 M vo 25,00
ml dung dch H2M 0,100 M ta thu c dung dch Na2M 0,0333 M. Trong h ny, phn ng
ca M2 vi nc l cn bng chim u th nn ch cn ch n cn bng m thi. Nh
vy l:
M2 + H2O U OH + HM
Kb =
K H2O
K2
1,00.1014
5,96.107
19
Hnh11.2
ng chun 25,00 ml dung dch axit maleic (H2M) 0,100 M
Hnh 11.3
Cc ng chun 25,00 ml cc a axit bng dung dch NaOH 0,100 M
20
1. Dung dch axit photphoric 0,100 M
21
2. Dung dch axit oxalic 0,100 M
3. Dung dch axit sunfuric 0,100 M
ng chun dung dch axit maleic 0,100 M bng dung dch kim NaOH 0,100 M
c dn ra trn hnh 11.2. ng chun c xy dng trn c s nhng tnh ton
trong v d trn y. Nhng bc nhy tng ng vi php chun proton th nht v th hai
c phn chia rt r rng. V nguyn tc, nu chn ng ch th s xc nh c hoc mt
hoc c hai bc nhy khi chun axit maleic. Vi quan im thc t, s dng bc nhy
th 2 thun tin hn bi v s bin i pH trong vng im tng ng th hai c th
hin chnh xc hn.
Trn hnh 11.3 dn ra nhng ng chun 3 a axit khc. Nhng ng chun ny
ch r rng, bc nhy tng ng vi im tng ng th nht c th hin r trn hnh
v ch c quan st thy trong trng hp nu cc hng s phn li K1 v K2 ca a axit khc
nhau ln.
Trong trng hp ca axit oxalic (ng s 2) t s K1/K2 bng khong 1000, do trong
vng im tng ng th nht, im un ca ng cong c quan st thy nhng bc
nhy nh ti mc thc t khng th xc nh c bng ch th. Kt qu l, xc nh chnh
xc oxalic ch c th s dng im tng ng th hai.
ng cong 1 l ng chun l thuyt ca axit photphoric, mt axit phn li 3 nc.
Trong trng hp ny t s K1/K2 bng khong 105, ln hn gn 100 ln so vi t s ca
axit oxalic, do trn ng chun , hai bc nhy c xc nh chnh xc v mi bc
nhy u hon ton thch ng cho mc ch phn tch. Nu dng ch th chuyn mu trong
vng axit cho php chun th 1 mol axit tiu tn 1 mol kim. Nu ch th i mu trong vng
kim th s tiu tn 2 mol kim cho 1 mol axit. Khng nn chun proton th 3 ca axit
photphoric bi v hng s phn li giai on qu nh (K3 = 4,2.1013). Hiu ng m ca giai
on phn li th 3 ca axit photphoric khng ln nhng theo dng ng cong 1 trn hnh
11.3 ta thy, d sao i na hiu ng cng gy nn s gim pH r rt hn sau im tng
ng th hai so vi cc ng chun ca axit 2 nc (ng cong 2 v 3) trn hnh 11.3.
Nh vy l, nhng bc nhy tch bit trn ng chun a axit ch c quan st
thy khi t s 2 hng s phn li khng nh hn 104. Nu t s hng s phn li nh hn gi tr
nu trn th s bin i pH trong vng im tng ng th nht s rt nh v bc nhy
khng nn s dng xc nh chnh xc. Trong trng hp ny cn c nh ha im tng
ng th hai.
22
CO32 + H2O
HCO3 + OH ;
HCO3 + H2O
H2CO3 + OH ;
( K b )1 =
K H2O
( K a )2
( K b )2 =
= 2,13.104
K H2O
( K a )1
= 2,25.108
Hnh 11.4
ng chun 25,00 ml dung dch natri cacbonat 0,100 M bng dung dch axit clohiric 0,100 M
23
U H3O + HPO24
+
K2 = 6,34.108
H2PO4 + H2O
U OH + H3PO4
Kb =
K H2O
K1
= 1,14.10 12
H3O+ + PO34 ;
K3 = 4,2.1013
OH + H2PO4 ;
Kb =
K H2O
K2
= 1,58.10 7
(11.19)
(11.20)
(11.21)
Phng trnh u tin l mt bin dng ca phn ng axit - baz - phn ng axit - baz ni
phn - v v thc cht tng t phn ng ca axit cacboxilic vi cc amin:
R1NH2 + R2COOH U R1NH3+ + R2COO
(11.22)
Hng s ion ha ca nhng amin bo in hnh c c trng bng nhng i lng trong
khong 104 105. Hng s phn li ca phn ln axit cacboxilic cng nm trong khong . Do
, nhng cn bng (11.19) v (11.22) thc t chuyn dch v bn phi.
24
=K ;
a
+
H3 NCH2COO
OH H3+ NCH2COOH
=K
b
+
H3 NCH2COO
im ng in:
[H2NCH2COO] = [H3+NCH2COOH]
Chia Ka cho Kb ta thu c:
H3O+
= Ka
OH K b
K H2O
H3 O+
v bin i:
H3 O+ =
K a K H2O
Kb
i vi glixin, im ng in nm pH = 6,0:
10
H3O+ = 2.10
1.1014 = 1.106
12
2.10
25
v theo nh ngha:
o
[H M]
= 2 ;
CH2M
HM
M2
; 2 =
=
CH2M
CH2M
[H3 O ]
H3 O+
K1 [H2 M ]
+
[H3 O ]
K1K 2 [H2 M ]
H3 O+
[H2 M] =
CH2M H3O+
26
o =
H O+
3
(11.23)
2 =
K1 H3 O+
H3 O+ + K1 H3 O+ + K1K 2
K1 K 2
+ 2
H O
+ K1 H3O+ + K1K 2
3
(11.24)
(11.25)
Hnh 11.5
Thnh phn ca dung dch axit maleic (H2M) bin i theo pH
27