“Увс аймгийн хөгжил дэвшил ба бидний оролцоо”

УВС НУТГИЙН БАЙГАЛИЙН САЙХНЫГ ЗӨВ

МЕНЕЖМЕНТЭЭР АШИГЛАН ТУС АЙМАГТ
АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН САЛБАРЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ НЬ

Илтгэгч: Цэрэндорж овогтой Нэмэхбаяр

Амартайван овогтой Мэнд-Орших

Монгол улс, ШУТИС, Компьютерийн Техник

Менежментийн Сургуулийн
“БизнесийнУдирдлага”мэргэжлийн III-курсын оюутан
Хураангуй:
 1994 онд “Монгол улс технологид тулгуурлан хөгжих нь”
сэдэвт олон улсын семинарт анхны ерөнхийлөгч
П.Очирбат гуай оролцон хэлсэн үгэндээ: Монгол улс
технологид тулгуурлан хөгжихөд таван тулгуур хүчин
зүйл бий гэж дурдсан бөгөөд түүний нэг нь: “Байгаль
орчинг унаган төрхөөр нь хадгалан аялал жуулчлалыг зөв
менежментээр хөгжүүлэх” байсан юм.

 Өнөөдөр дэлхий дахинд аялал жуулчлалын салбар ашиг

орлогоороо нефьт, авто машины үйлдвэрлэлийн дараа орж
байна. Сүүлийн 25 жилд аялал жуулчлал нь дэлхийд 500%
өссөн бизнесийн хамгийн ирээдүйтэй, үр ашигтай салбар
болж байна.

2
Түлхүүр үг:
 “Аялал жуулчлал” үгний үүсэл гарал:
Аугаа их аялагч Марко Поло Их эзэн Чингис Хааны хүчирхэг гүрний үе
болох 13-р зуунд манай эх оронд айлчлан ирснээр Монгол улсын түүхэнд
анх удаа энэ үг үүсэн бий болсон юм.
 “Хархираа, Түргэний уулс”
 “Уулын спорт”
 Онгон зэрлэг байгаль
 Байгалийн бүхий л бүс бүслүүр
 “Оршин тогтнохуй” аялал жуулчлалын цогцолбор
 “Чандмань” уул
 Цагаан дэглий уул:
3
Оршил:

 Увс аймаг нь алс баруун хязгаарын олон ястны өлгий нутаг, Монголд орны
бусад нутаг оронд байтугай дэлхийд байхгүй байгалийн бүхий л бүс бүслүүрийн
шинж төрхийг хоѐрхон зуун километрийн хүрээнд агуулсан, “Увс нуурын ай сав”
хэмээх ариун догшин нутгийн түүх, соѐлын өвөрмөц амьдралын хэв маягийг
өнөөг хүртэл хадгалсаар амьдарч ирсэн гайхалтай сайхан ард түмэнтэй,
байгалийн аялал жуулчлал хөгжих өргөн боломжтой бүс нутаг билээ.
 Тиймээс жинхэнэ баруун Монгол ард түмний зан заншил, соѐл иргэншил,
байгалийн онгон зэрлэг унаган төрх, Монгол орны их нуурууд, дэлхийн
бөмбөрцгийн хамгийн хойд хэсгийн алтан элс, говийн гайхамшигт баянбүрдүүд,
мөнх цаст их шовх оргилууд зэргээрээ дэлхийн бусад улс үндэстнүүдэд
гайхуулан, таниулж, харуулан Увс нутгаараа бахархаж, цээж тэнүүн амьдрах
ѐстой. 4
 Тиймээс тус нутагт үйлчилгээний чанар, стандартыг хангасан тохилог, Увс
нутгийн жинхэнэ нүүр царайг илтгэж чадахуйц жуулчны бааз байгуулагдан
үйл ажиллагаа явуулах нь нэн чухал шаардлагатай гэж үзсэний үндсэн дээр
Мөнх цаст уулын тундр, ой тал хээр, говь цөл хосолсон ширүүн урсгалт
голуудаар хүрээлэгдсэн, Хиргэнэ гэдэг газар “Онцын тасархай” тур
ХХКомпанитай хамтран “Оршин тогтнохуй” аялал жуулчлалын цогцолбор
барьж байгуулан Увс аймагт аялал жуулчлалыг хөгжүүлсэнээр цаашлаад
дэлхий нийтэд таниулан сурталчлах ажлыг зохион байгуулахад уг эрдэм
шинжилгээний ажлын гол зорилго оршино.

5
Үндсэн хэсэг:
АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ
 Увс аймгийн засаг дарга Л.Тогоо нь 2004-2008 оны үйл
ажиллагааны мөрийн хөтөлбөртөө аялал жуулчлалыг
хөгжүүлэх тухай хэд хэдэн заалт хөтөлбөр тусгаж өгсөн нь
аялал жуулчлалын салбар Увс аймагт эрчимтэй хөгжихөд
болмжтойг харуулж байна.
Увс аймгийн нутаг дэсгэрийн газар зүйн зураг

6
Судалгаа шинжилгээ

 Монгол орны хувьд нийт 600 гаруй аялал жуулчлалын

бааз бүртгэлтэй байдаг бөгөөд үүнээс идэвхитэй
үйл ажиллагаа явуулдаг нь 160 гаруй байна.

 Æóóëчíû áààçûí ¿éëчèëãýýíèé чàíàðûí çýðýãëýë,

¿íäñýí øààðäëàãà MNS 4934:2002 ñòàíäàðòтай
байдаг бөгөөд үүний äàãóó æóóëчíû áààçóóäûã 1-2
öýöãèéí /Öàãààí óóë/ çýðýãëýë îëãîäîã áºãººä
óëñûí õýìæýýíä 160 îðчèì æóóëчíû áààç ¿éë
àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãààãààñ çýðýãëýëòýé 47
æóóëíû áààç áàéíà.
¯¿íä:
 2 öýöãèéí çýðýãëýëòýé -26 áààç /1-ð çýðýãëýë/
 1 öýöãèéí çýðýãëýëòýé -21 áààç /2-ð çýðýãëýë/

7
 1998-2004 онд Монголд ирсэн гийчид, жуулчдын тоо

Он 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Гийчид
197424 158743 158205 192051 235165 204845 305117
Æóóëчè
ä 165092 137961 137374 165899 228719 201153 300537
Àôðèê 57 89 154 180 143 207 263
Àìåðèê 4302 4969 5831 6296 7973 6863 12198
Àçè
Íîìõîí
äàëàé
98621 66980 69669 79954 122761 121494 189224
Åâðîï 62056 65848 61639 79368 97674 72345 98592
Îéðõè
äîðíîä
56 66 78 93 155 229 241
Áóñàä 9 3 8 13 15 19
8
2004 онд Манайд ирсэн жуулчид болон гийчдийн тоо өмнөх
оноос дуднжаар 49,4 нхувиар өссөн бөгөөд аялал жуулчлалын
сарлбарын орлого 253,4 сая ам доллар болсон нь өмнөх оноос
69,9 хувиар өсчээ.

1997-2004 онд Монгод ирсэн гийчид болон жуулчдын өсөлтийн

график
350000
300000
250000
200000

150000

100000
50000

0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Visitors Tourists 9
2004 оны 8 сар болон 2005 оны 8 сард ирсэнжуулчид болонгийчдийн
дүнг хооронд нь харьцууоан харуулсан бөгөөд 2005 онд ойролцоогоор
19% орчим өссөн байна.

Монголд ирсэн 2004 оны 2005 оны

нийт гадаад эхний 8 эхний 8 Өөрчлөлт Өөрчлөлт %
иргэдийн тоо сар сар

Гийчид 199373 236829 +37456 +18.7%

196344 234857 +38513 +19.6%

Жуулчин

Сүүлийн 9 жилийн аялал жуулчлалын салбарын орлого, ДНБ-нд эзлэх хувь

Îí 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Аялал жуулчлалын Ñàÿ
42.5 49.2 119.2 95.2 95.7 102.9 138 111 181
орлого USD
ДНБ-нд эзлэх хувь %-иар 3.9 3.8 10.2 9.7 9.8 10.1 10.2 10,0

10
Zone A дэх жуулчны баазуудын талаарх судалгаа
Дундаж үнэ
Жуулчны /1 хоногт/ Хүчин
баазын нэрс ААНБ-ын нэр ₮ чадал Áàéðøèë
Àëòàé òóð “Àëòàé òóð” ÕÕÊ 3000-4000 20 Áàÿí-ªëãèé, ªëãèé ñóì

Æóóëчèí “ÆóóëЧèí Àëòàé” 3000 25 Ãîâü-Àëòàé,

аëòàé ÕÕÊ Áàÿíòîðîé
Àëòàé “Íüþòóð 3000-4000 25 Àëòàéãààñ 12 êì
èíòåðíåéøíë”
ÕÕÊ

Ãóðâàí “Àëòàé îðä” ÕÕÊ 2000-3000 15 Õîâä, 3 öýíõýðèéí àãóé

öýíõýð

Àëòàéí ãîâü “Ìîíãîë ãîâü” 60 Áàÿíõîíãîð, Áîãä ñóì

ÕÕÊ

Хар Уòàс:99456834 5000 100- Уëààíãîìîîс 14 êì

тэрмиси -120 зàéä, Õяðãàс íóóðыí
йн хөâөөíä îðøäîã
11
 Монголд жуучлахаар ирсэн жуулчдын зорилго
11%
44% Буса д
Амра лт

40%
Бизне с
11%
Хувийн

Монголд жуучлахаар ирэх болсон шалтгаан

5% 1%
4%
Онц Бусад
Ан
сонирхолтой
аялал 30%
Байгаль
10%
Адал явдалт
аялал

13%
Түүх

14% 23%
Соёл Амьтан

12
 Манай орны талаарх мэдээллийг хүлээн авсан суваг

УВС АЙМГИЙН АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЫН НӨӨЦИЙН

ТАЛААРХ СУДАЛГАА:

13
Увс аймгийн нутгийн хувьд байгалийн үзсэглэнт газрууд, хадны зураг, хүн чулуу,
булш хэрэгсүүр чулууны олдоц маш олон той байгалийн онгон зэрлэг дүр трхөө
хадгалан үлдсэн, гадаадын жуулчид байтугай Монгол орны иргэд бүгд үзэж
сонирхон, гайхан бахдах үзмэр, нөөц баялаг арвин, байгалийн хосгүй үнэт тогтоц
газар юм гэдгийг судалж тодорхойлсон болно.

14
Байгалийн үзэсгэлэнт сайхан хосолсон нутаг
Уул нуруу, ой шугуй, нуур голууд
Үзэсгэлэнт сайхан уул нурууд

17
Онгон зэрлэг байгалийн дүр төрх

18
19
20
Нүүдэлчин ард түмэн

21
 “Оршин тогтнохуй” ЖУУЛЧНЫ БААЗ
 “Оршин тогтнохуй” жуулчны баазыг Увс аймгийн Түргэн сумын
нутагт барьж байгуулахаар ажилдаа ороод байгаа бөгөөд 2006 оны 5
сараас эхлэн үйл ажиллагаагаа явуулах юм. Уг жуулчны баазын байрлал
нь жуулчдын гол дамжин өнгөрдөг бүс болох Хархираа, Түргэний уулсын
дунд мөн байгаль, цаг агаарын үзэсгэлэнт цогцолбор газар оршдогоороо
онцлог бөгөөд тухайн нутаг дэвсгэрт тав тух, халуун дотно
үйлчилгээтэй, олон улсын стандартад хүрсэн анхдагч жуулчны бааз
болох зорилготой.
 40-60 хүнийг нэгэн зэрэг хүлээн авах хүчин чадалтай гэр ресторан,
түүнийг тойрон Монгол орны баруун аймгуудын олон үндэстэн
ястнуудын хэв шинжийг харуулсан сар хэлбэртэй байрласан гэр
байгууламжтай байх юм.
 Уг жуулчны баазаас Мөнх цаст уул, хээр тал, Үүрэг нуур харагддаг
бөгөөд Мөнх цастай ууланд авирах, өвлийн аялал жуулчлалын хувьд
нохойн чарга, цана чаргаар наадах, мөсөн шагай, цасан дээрх гэх мэт
мөн хавар, зун, намрын улирлуудад Нууруудаар загасчлах, Морь ба
тэмээн аялал, поло тэмцээн зохион байгуулах, Байгалийн өвөрмөц
тогтоц бүхий түүх соѐлоор аялах, Монгол орны Баруун бүс нутгийн
үндэстэн ястны амьдралын хэв шинж, малчин ардын амьдралтай
танилцах, Ан агнуур хийх, жийптэй аялал, наран шарлага гэх мэт
үйлчилгээг жилийн дөрвөн улиралд явуулах боломжтой.

22
 Хиймэл дагуулаас 2005.11.01

“Îðøèí òîãòíîõóé” жуулчны баазын газар зүйн байрлал

23
“Оршин тогтнохуй” аялал жуулчлалын цогцолборын
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нэр төрөл:
 Мөнх цаст өндөр уулс, говь цөл, элсэн манхан, баян бүрд, том нуур, түргэн
урсгалт гол, зэрлэг ан амьтан, ургамал бүхий өвөрмөц сонирхолтой, онгон байгаль,
эрс тэс уур амьсгал, цас мөсөөр хучигдсан өвөл, цэлмэг одод түгсэн тэнгэр, цэвэр
агаарт аялах, рашаан усанд биеийн алжаалыг тайлах
 Эртний археологийн түүхэн дурсгалт газрууд, сүм хийд, баялаг үзмэр бүхий аялал
 Дөрвөд, баяд, халх, хотон зэрэг үндэстний цөөнхи, ястнуудийн угсаатны зүйн
онцлог амьдрах хэв маяг, дуу бүжиг, монгол гэр, хуримлах ѐслолын зан
заншилийн талаарх сонирхолтой аялал
 Нүүдэлчин малчин ардын соѐл, ѐс заншил, нүүдэл, шашин шүтлэгтэй танилцах
 Байгаль орчноо хайрлан хамгаалах нандин өв уламжлал, овоо тахилгатай
танилцах аялал
 Үндэсний баяр наадам / бөх барилдах, морь уралдах, сур харвах/
 Монголын нэг өдөр /жуулчид нүүдэлчдийн амьдралаар нэг өдөр амьдрах /
 Морь, тэмээ, сарлаг унах, эмнэг сургах, морь бугуйлдах, морин болон тэмээн поло
аялал
 Экотуризм аялал /байгалийг хайрлах унаган төрхөөр нь хадгалах арга хэмжээ мөн
явган аялал /
 Ховор, ховордсон зарим ан амьтныг үзэж харах, тусгай зөвшөөрлөөр агнах
 Уулын аялал /анхан шатны болон мэргэжлийн уулын спортын азийн тэмцээнийг
зохион байгуулах/
 Усан аялал /Загасчлах аялал болон нууруудыг танин мэдэхүй аялал / 24
 Менежтментийн бодлого:
 Аялал жуулчлалын оператор компаниудтай хамтран ажиллах
 Өөрийн тур оператор компанитай
 Олон нийтэд мэдээлэн сурталчлах ажлыг идэвхитэй зохион
байгуулах
 Хүн ам олон төвлөрсөн нийслэл хотын албан байгууллага,
аж ахуй нэгж компаниудтай холбоо харилцаа тогтоон,
тэднийг нутагтаа урьж аялуулах ажлыг зохион байгуулах
 Тур операторуудтай хамтарч ажиллан увс аймгийг аялалын
маршрутад багтаах
 Гадаад улс орны их дээд сургууль болон оюутны клуб,
зөвлөлүүдтэй холбоотой ажилладаг боломж болоцоон дээрээ
тулгуурлаад тэднийг увс нутгаар аялах нөхцөл болмжоор
бүрэн дүүрэн хангах
 Хил залгаа Орос Хятад 2 оронтой нарийн холбоо харилцаа
тогтоон жуулчдыг татах ажлыг тус бүр амжилттай зохион
байгуулж ажиллах боломжтой юм.
25
Дүгнэлт:
 Тус аймаг нь байгалийн бүх бүс бүслүүрийг
агуулсан нутаг юм.
 Монгол орны хамгийн том нуур болох Увс
нуур түүнчлэн Хяргас, Айраг, Ачит, Үүрэг,
Хар ус нуур зэрэг том жижиг 100 гаруй нуур
мөн 80 гаруй голуудтай.
 Төрөл бүрийн ой шугуйг натур байдлаар мөн
эртний түүх дурсгалт ховор зүйлүүд болон ан
амьтдыг харах өргөн боломж
26
 Монголчууд аа!юун түрүүнд гадаад улс
орноор аялахыг урьтал болгохоо болин эх
орныхоо байгалийнхаа сайхныг бахдан харж
бишрэн, ямар сайхан нутаг устай газар
төрснөө ухамсарлацгаая.

 2003 онд Увс аймагт 800 жуулчин зочилдсон

бол энэ тоог бид жил ирэх тусам ихэсгэх
төлөвлөгөөтэйгээр ажиллах хэрэгтэй учраас
2007 он гэхэд увс аймагт зочлох жуулчдын
тоог 5000 хүрэх зорилготойгоор ажиллах
болно.

27
Анхаарал тавьсан
Танд баярлалаа.