Professional Documents
Culture Documents
Tinh hoa quản trị của Peter Drucker
Tinh hoa quản trị của Peter Drucker
402 403
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i :U iA LO i CU A XA HO i LOANH NGHiL l
xa hI khng kem gi cho nen kInh Ie, can IhIeI cho cac co quan
dIch vu cng cu ng khng ke m cho ca c doanh nghIe p. Sa ng Ia o va
kInh doanh ch Ia m I buo c Ihu c hIe n (m I sa n pha m, hay m I dIch
vu cu Ihe ), huo ng ve ca c co h I. Chu ng mang Inh cha I Ia m Iho I va
se bIe n ma I ne u chu ng khng dem Ia I nhu ng ke I qua mong mu n.
Chu ng mang Inh Ihu c du ng Ihay vi gIa o dIe u, co quy m khIem
I n, nho Ie , gIu p xa h I, ne n kInh Ie hay m I doanh nghIe p Iro nen
IInh hoa I va co kha nang Iu Ia m mo I ba n Ihan. Chnh chu ng se
dem Ia I ca I ma |eIIerson Iu ng hy vo ng ca c cu c ca ch ma ng o m I
Ihe he se mang Ia I, nhung dIe u kha c bIe I Ia ca I gIa pha I Ira se khng
pha I Ia d ma u, n I chIe n, Ira I Ia p Irung hay khu ng hoa ng kInh Ie .
VIe c Ihu c hIe n sa ng Ia o va kInh doanh se dIe n ra m I ca ch co mu c
dch, duo I su kIe m soa I va dIe u chnh ro ra ng.
Dau Ia dIe u chu ng Ia ca n7 Do Ia m I xa h I doanh nghIe p, Irong
do sang Iao va IInh Ihan kInh doanh Ia binh Ihuong, ph bIen,
IIen Iuc va n dInh. Neu quan IrI hIen Ia mI b phan dac bIeI
cu a ca c Ihe che , d ng Iho I Ia ca I ke I n I Irong xa h I ca c I chu c;
Ihi sang Iao va IInh Ihan kInh doanh phaI Iro Ihanh mI hoaI
dng nI IaI, Iau ben cua moI I chuc, cua nen kInh Ie va cua
Ioan xa hI.
DIeu nay doI hoI cac nha quan Iy Irong cac Ihe che phaI Iam
sao de IInh Iha n d I mo I, sa ng Ia o Iro Iha nh m I hoa I d ng ha ng
ngay, deu dan, mI Ihuc hanh Irong cng vIec cua I chuc.
L p ke hoa ch khng co hie u qua
KhI no I ve ca c chnh sa ch cng va ca c bIe n pha p cu a chnh phu
can IhIeI cho mI xa hI doanh nghIep, Iruoc IIen can xac dInh
va che d ngh huu o cac nuoc phaI IrIen ro rang da khng con
phu hop, vi chung duoc Iap ra ca mI Ihe ky rI. Chnh o day,
Iy Ir Iro Ihanh v ngha va co haI!
Tuy nhIen, chung Ia cung hoc duoc Iu IhoI |eIIerson rang cac
cuc cach mang cung khng he Ia nhung phuong Ihuc Ihan ky.
Chu ng Ia nhu ng Ihu khng Ihe du doa n, kIe m soa I hay dIe u khIe n
duoc. Te hon, nhIeu khI cach mang dem quyen Iuc Irao vao Iay
nhung ke khng phu hop, nen keI qua sau cung IaI dI nguoc voI
nhung hua hen ban dau. Ch vaI nam sau khI |eIIerson qua doI
(1826), AIexIs de TocquevIIIe chnh khach va nha phan Ich
chnh IrI daI IaI da ch ra rang cac cuc cah mang khng gIam
boI s nha Iu cua che d cu ma con Iam Iang va mo rng chung
hon. DI sa n ke o da I nha I cu a ca ch ma ng Pha p, TocquevIIIe chu ng
mInh, chnh Ia vIec IhaI chaI hon cac xIeng xch cua IhoI Iruoc
cach mang: cu Ihe Ia vIec daI nuoc Phap duoI mI che d quan
IIeu khng he bI kIem soaI ma cung khng Ihe kIem soaI duoc,
vIe c Ia p Irung o ParIs mo I hoa I d ng chnh cu a do I s ng kInh Ie ,
chnh IrI va nghe IhuaI. Nhung dIeu xau xa Iuong Iu cung dIen
ra voI cuc Cach mang van hoa kheI IIeng cua Mao.
ThaI su ma noI ngay nay nguoI Ia nhan ra cach mang chang
qua ch Ia ao Iuong ph bIen cua Ihe ky XIX, ngay nay da maI dI
Inh huyen IhoaI cua no. Do chang phaI Ia nhung Ihanh Iuu hay
chan IroI moI, ma ch Ia keI qua cua su suy IhoaI, su pha san
cua y Iuong va Ihe che, su IhaI baI cua nhung n Iuc Iu Iam moI
ma IhI.
Tuy nhIen chung Ia cung bIeI rang cac hoc IhuyeI, gIa IrI, IaI
ca nhung gi do khI oc va ban Iay con nguoI Iao ra se co Iuc Iro
nen II IhoI, Iro Ihanh nhung ganh nang. Do do, su sang Iao
va dI moI, cung nhu IInh Ihan kInh doanh cung can IhIeI cho
404 405
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i :U iA LO i CU A XA HO i LOANH NGHiL l
van chua Ihuc su hoaI dng II. O My gan day co mI Ian song
cac dao IuaI hoang hn, Iheo do quy dInh cac co quan chnh
phu hay cac IuaI se maI hIeu Iuc sau mI IhoI gIan nhaI dInh,
Iru phI chu ng duo c Ia I kha ng dInh hIe u Iu c Iro Ia I Iheo m I Irinh
Iu nao do. Tuy nhIen nhung dao IuaI nay van chua Ihuc su hIeu
qua, mI phan vi Ihuc ra chua co IIeu chuan khach quan nao
gIup xac dInh mI co quan Nha nuoc hay mI IuaI nao do hoaI
dng kem hIeu qua. Hon nua, Iy do chnh Ia vIec nguoI Ia van
chua ngh ra duo c ca c ca ch Ihu c Ihay Ihe na o kha c nha m da I duo c
nhung gi ma nhung dao IuaI, nhung co quan noI Iren chua daI
duo c nhu mong mu n. Nhu Ihe , xay du ng ca c nguyen Ia c va quy
Irinh gIu p cho nhu ng da o Iua I hoa ng hn na y Iro nen hIe u qua
se Ia m I Irong nhu ng sa ng Ia o mang Inh xa h I quan Iro ng nha I
Iruo c ma I chu ng Ia, m I do I ho I pha I so m duo c Ihu c hIe n. Xa h I
hIen nay da san sang cho dIeu do.
Tha ch Ihu c cho ca nhn
Trong xa h I doanh nghIe p, ca nhan d I ma I vo I m I Iha ch Ihu c
Ion (ma ho can coI do nhu Ia mI co hI de khaI Ihac), do Ia nhu
cau hoc Iap IIen Iuc.
Trong xa hI Iruyen Ihng nguoI Ia Iung cho rang vIec hoc se
keI Ihuc o Iua IuI vI Ihanh nIen, hay khI Ihanh nIen. Nhung gi
ma den nam 21 IuI nguoI Ia chua hoc Ihi se khng bao gIo hoc
duoc! Dng IhoI nhung gi nguoI Ia da hoc Iruoc do se duoc ap
dung va khng Ihay dI Irong... suI quang doI con IaI! Chnh
gIa dInh nay Iam nen mong cho nghe nghIep, Iruong hoc, gIao
duc va dao Iao Iheo Iruyen Ihng Iruoc day, cung nhu hIen nay.
nhung gi khng hoaI dng hIeu qua nhaI Ia nhung chnh sach
khng hIeu qua vn raI ph bIen hIen nay.
La p ke hoa ch, Iheo nhu nhu ng gi chu ng Ia hIe u hIe n nay, Iha I
su khng Iuong Ihch voI xa hI va nen kInh Ie doanh nghIep.
Nhu ng d I mo I ca n pha I co mu c dch, kInh doanh ca n duo c qua n
IrI. Tuy nhIen, d I mo I va sa ng Ia o Ia I ca n duo c phI Ia p Irung ho a,
can mang Inh Iu chu cao o Iam vI m chung can khoI dau voI
quy m nho Ie va IInh hoa I. Thu c su ma no I co h I ch co Ihe duo c
Iim Iha y nhu Ia ca c su kIe n, Iu nhu ng ma I xch ye u Irong ca m I
quy Irinh, Iu nhung gi Iech huong so voI ke hoach ban dau ma
IhI. KhI nhung su Iech Iac do Iro nen nhIeu va ro rang, de nhan
Ihay Ihi co hI da dI qua, noI cach khac da qua Ire cho nha ke
hoa ch. M I ca ch hinh a nh, co h I d I mo I va sa ng Ia o khng de n
nhu nhu ng con gIo Io n, ma pha I nhu nhu ng ngo n gIo Ihoa ng qua
IaI chung Ia!
Su Iu bo m I ca ch co he Ih ng
MI Ihay dI Irong yeu Irong cach nhin va cam nhan ve Ihe
gIo I Irong haI Iha p ky Iro Ia I day Ia vIe c nha n ra ra ng: chnh sa ch
va cac co quan chnh phu cung mang ban chaI con nguoI chu
khng Iha n Iha nh gi, do do so m mu n chu ng se Iro nen I I Iho I.
Tuy nhIen chnh IrI van dua Iren mI gIa dInh xua cu rang moI
vIe c chnh phu Ia m de u ba I re Iren ba n cha I cu a xa h I nhan van,
do do se Ia I n Ia I vnh vIe n. Ke I qua Ia cho de n nay khng co co
che chnh IrI nao co kha nang ru bo nhung gi khng hIeu qua,
xua cu o cac chnh phu nua!
Hoac co Ihe noI khac dI, nhung gi chung Ia dang co Irong Iay
406 407
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i :U iA LO i CU A XA HO i LOANH NGHiL l
ban Ihan ho phaI chIu Irach nhIem hoc Iap va dInh huong ban
Ihan. Co nhung Ihu nhu Iruyen Ihng, Iap quan, chnh sach cua
doanh nghIep duong nhu ch Ia nhung vaI can ma IhI.
DIe u na y cu ng co ngha Ia xa h I doanh nghIe p dang Iha ch Ihu c
cac IhoI quen va gIa dInh cua vIec hoc va vIec dao Iao. He Ihng
gIao duc Iren Ihe gIoI hIen nay chu yeu Ia su phaI IrIen cua he
Ihng gIao duc chau u vn xay dung Iu Ihe ky XVII, Iuy da co
nhung Ihay dI va b sung quan Irong. Ngay nay nguoI Ia IhaI
su can co mI s suy ngh va phuong phap IIep can moI, Iham
ch nhung suy ngh va phuong phap co Ihe Ia kha cap IIen Iren
moI cap d.
Nhu ng Ihanh nIen dang chua n bI va o nghe Iu c Ia 4,S s sInh
vIen hIen nay raI can mI nen gIao duc ph Ihng. Nhung caI
goI Ia gIao duc ph Ihng nay han Ia phaI khac xa voI gIao duc
ph Ihng o Ihe ky XIX, vn duoc xay dung Iren nen Iang cua
Ihe ky XVII. Neu khng y Ihuc duoc Ihach Ihuc nay, chung Ia se
co nguy co ma I dI kha I nIe m can ba n ve gIa o du c ph Ihng va
de dang roI vao II day nghe, Ihuan Iuy chuyen mn caI se de
do a ne n Ia ng gIa o du c cu a c ng d ng va de do a chnh c ng d ng
nu a. Ca c nha gIa o du c cu ng ca n cha p nha n ra ng Iruo ng ho c khng
ch Ia noI danh rIeng cho gIoI Ire. Thach Ihuc va co hI Ion nhaI
cho nha Iruo ng se Ia vIe c ho c Ia p va Ia I da o Ia o cu a nhu ng nguo I
Iruong Ihanh. Vay ma cho den nay chung Ia van chua co mI
hoc IhuyeI gIao duc nao cho nhung nhIem vu noI Iren.
Cho den nay chung Ia van chua co nhung nguoi nhu |ohann
ComenIus nha caI cach gIao duc nguoI Czech, hay nhung nha
Iruye n da o do ng |esuII, nhu ng nguo I da Ia p ra Iruo ng ho c va da I
hoc hIen daI ngay nay.
Ta I nhIen day do cu ng co nhu ng ngoa I Ie ve vIe c ho c Ia p IIen Iu c
va IaI dao Iao, nhu o cac nghe s v daI, cac hoc gIa va Iu s mI
s dong Iu ThIen chua gIao, song chung IhaI su I oI!
Trong xa hI doanh nghIep, nhung gi goI Ia ngoaI Ie nhu Iren
phaI duoc xem Ia nhung Iam guong. GIa dInh dung dan gIo day
phaI Ia: ca nhan phaI IIep Iuc hoc Ihem nhung IrI Ihuc moI ngay
ca khI ho da Iruo ng Iha nh, va vIe c na y khng ch dIe n ra m I Ia n
ma IhI. Nhung gi ban hoc Iruoc nam 21 IuI co Ihe Iro nen II
IhoI va khng phu hop S10 nam sau do, can phaI Ihay Ihe hoac
I ra Ia Ian Irang IaI cho phu hop bang nhung IrI Ihuc va ky
nang moI.
Tu day co Ihe suy Ihem ra rang ngay nay ca nhan phaI chIu
Irach nhIem ve vIec hoc Iap, Iu phaI IrIen ban Ihan, va ca ve su
nghIe p cu a ho nu a. Nhu ng gi ho c duo c khI co n nho ch Ia m I be
phong cho Iuong IaI, chu khng phaI Ia mI noI yen am de Iru
ngu ca do I! KhI ba I da u su nghIe p, ca nhan cu ng khng Ihe cu dI
Iheo nhu ng con duo ng da va ch sa n de n m I ca I dch cu Ihe Iheo
kIeu sng Iau Ien Iao Iang duoc. GIa dInh moI phaI Ia: Iu Ihan
m I ca nhan pha I xa c dInh, Iim ra va pha I IrIe n m I s su nghIe p
Irong cuc doI Iam vIec cua minh.
Ca nhan cang hoc cao, co chuyen mn cao Ihi su nghIep cua
ho ca ng cao, Iha ch Ihu c Ien vIe c Iu ho c cu a ho ca ng Io n. M I Iho
mc co Ihe vung IIn rang nhung ky nang nghe nghIep ma anh Ia
hoc duoc se huu dung Irong I ra Ia 40 nam IoI. Nhung mI bac
s, ky su, IuaI su, ke Ioan, hay mI nha quan Iy IaI can ngh rang
ca c ky nang, kIe n Ihu c va cng cu cu a ho se co Ihe Ihay d I Irong
vong 1S nam IoI ma IhI! Cu Ihe, ho can gIa dInh rang Irong 1S
nam IoI ho se phaI Iam nhung cng vIec hoan Ioan khac bIeI va
moI me, voI muc IIeu va su nghIep khac han hIen nay. Chnh
408 409
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i LiA Vi CONG LAN UA iHU VU C XA HO i
2S.
J^ VJ C!G ^!
QI^ III VIC X^ I!
C
ac nhu cau xa hI se phaI IrIen Ihanh haI khu vuc. Khu vuc
Ihu nhaI Ia caI ma chung Ia Ihuong coI Ia t thin: gIup do
nguoI ngheo, Ian IaI, nan nhan v.v... Khu vuc Ihu haI, khu vuc
pha I IrIe n nhanh hon, Ia ca c dIch vu huo ng Io I vIe c thay i c ng
ng va thay i con ngi.
Trong mI gIaI doan chuyen dI, qua d, Iun can co nhIeu
nguoI de gIaI quyeI cac nhu cau nay. Tren Ioan Ihe gIoI, hIen co
co man nhung nguoI II nan, nhung nan nhan chIen Iranh va baI
n xa h I, na n nhan cu a ca c xung d I sa c I c, chnh IrI, In gIa o,
chnh phu v.v... Ngay ca Irong nhung xa hI n dInh nhaI, con
nguoI van bI bo IaI pha sau Irong qua Irinh chuyen sang xa hI
IrI Ihu c, vo I nhu ng cng vIe c IrI Ihu c co nhu ng do I ho I mo I me va
khac bIeI. PhaI sau mI vaI Ihe he Ihi xa hI va con nguoI Irong
xa hI moI Iheo kIp nhung Ihay dI cap IIen Irong Iuc Iuong Iao
dng va Irong nhung yeu cau ve IrI Ihuc va ky nang dI voI Iuc
Iuong Iao dng ay. Theo kInh nghIem IIch su, Ihuong phaI maI
Tuy nhIen, I ra Ia o My, Ihuc hanh cung dI Iruoc duoc mI
buoc so voI Iy IhuyeI. Theo II, su phaI IrIen mang Inh Ich cuc
nhaI Irong haI muoI nam qua Ia cac Ihu nghIem gIao duc o My,
nhung Ihu nghIem nam ngoaI chuong Irinh cua B gIao duc
nham dap IaI nhu cau hoc Iap cua nguoI Iruong Ihanh. Khng
he co mI ke hoach chung, mI IrIeI Iy gIao duc cung nhu su
h Iro Iu cac co quan gIao duc, gIao duc dao Iao chuyen nghIep
va nang cao danh cho nguoI Iruong Ihanh vn da co cac bang
cap Irong IhoI gIan haI Ihap ky gan day dang Ihuc su Ia mI
nganh phaI IrIen cao o My.
Su ra doI cua xa hI doanh nghIep co Ihe Ia mI buoc chuyen
quan Irong Irong IIch su.
MI Ihe ky Iruoc day, cuc khu hoang nam 1873 da cham duI
IhoI ky kInh Ie Iu do kInh doanh, vn khoI dau voI su ra doI cua
Ia c pha m S gia u co cu a ca c qu c gia nam 1776 cu a Adam SmIIh.
Trong con h n Ioa n nam 1873, nha nuo c phu c Io I hIe n da I ra do I.
SuI mI Ihe ky sau do, nha nuoc da Ihuc hIen II vaI Iro Iren,
ba I cha p su gIa dI cu a dan s va Iy Ie sInh de gIa m dI. Tuy nhIen,
Irong Iuong IaI dIe u na y ch co Ihe IIe p Iu c ne u ne n kInh Ie doanh
nghIep Ihanh cng Irong vIec nang cao nang suaI Iao dng.
Chung Ia van con co Ihe b sung dI chuI vao nha nuoc phuc
IoI, Iang Ihem mI s IoI ch o noI nay hay noI khac, song nha
nuoc nay Ihuc ve qua khu hon Ia Iuong IaI dIeu ma ngay ca
nhung nguoI Iheo phaI Tu do cu cung nhan ra.
Va nhu Ihe, IIeu nguoI ke nhIem nha nuoc phuc IoI co phaI Ia
xa hI doanh nghIep7
410 411
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i LiA Vi CONG LAN UA iHU VU C XA HO i
DeIroII, ChIcago... de u dI xu ng, Irong khI ca c Iruo ng ho c do nha
Iho Cng gIao I chuc IaI co keI qua II ay Ia khI so sanh cac
Iruong Iren Irong cung mI khu vuc, voI hoc sInh va Ire em Iu
cac gIa dinh Ian vo, cung mI nhom chung Ic. Tuong Iu, Irong
cuc dau Iranh chng Ie ung ruou va ma Iuy, Ihanh cng cung
Ihu c ve ca c I chu c Iu nhan d c Ia p nhu AIcohoIIcs Anonymous,
SaIvaIIon Army hay SamarIIans. HIep hI TIm mach Hoa Ky va
HIep hI Suc khoe TInh Ihan Hoa Ky cung IaI Iro cho cac nghIen
cuu can IhIeI, dI dau Irong vIec gIao duc ca cng dng y Ie va
cng chung ve vIec phong ngua, chua IrI cac benh nay.
Vi vay, vIec gIup do, khch Ie cac I chuc cng dng dc Iap
nhu Iren Irong khu vu c xa h I Ia m I buo c quan Iro ng Irong vIe c
caI I vaI Iro cua chnh phu, gIup chnh phu hoaI dng hIeu qua
Iro Ia I.
Tuy nhIen, dong gop Ion nhaI cua cac I chuc cng dng nay
Ia vIec chung Iro Ihanh mI trung tm mi cua a v cng dn
co y ngha hoan chnh. Cac quc gIa rng Ion da Iam haI den dIa
vI cng dan, va de phuc hI dIa vI nay, xa hI hau Tu ban chu
ngha can mI khu vuc Ihu ba, sau haI khu vuc da duoc chap
nhan va In IaI: khu vuc Iu nhan (cua doanh nghIep) va khu
vuc cng (cua chnh phu). Khu vuc Ihu ba do chnh Ia khu vc
xa hi.
Trong mI quc gIa rng Ion, cng dan khng Ihe Ihuc IhI
quye n Io I chnh IrI cu a ho . Ngay ca Irong m I nuo c nho , ca c cng
vIec cua chnh phu duong nhu van qua xa voI, khIen ca nhan
kho co Ihe Iham gIa va gay anh huong duoc. Cac ca nhan khng
co dIeu kIen nhan Ianh Irach nhIem, khng Ihe co nhung hanh
d ng Ia o ra kha c bIe I na o. Nhu va y, khng co dIa vI cng dan Ihi
chnh Ihe Ia caI gi do hoan Ioan Irng rng. Chu ngha aI quc
ga n m I Ihe he , Ihi nang sua I cu a nguo I Iao d ng dIch vu mo I co
Ihe duoc nang cao IoI muc du dam bao cho cuc sng cua ho
daI muc Irung Iuu.
Nhu cau con phaI IrIen nhanh hon o khu vuc Ihu haI cua cac
dIch vu xa hI cac dIch vu co muc IIeu Iam Ihay dI cng dng
va con nguo I. Ne u Iu IhIe n da xua I hIe n Iu Iau Ihi nhu ng dIch vu
na y co n kha mo I me , mo I ch pha I IrIe n ra m r Irong m I Ihe ky
Iro IaI day, nhaI Ia o My.
Nguo I Ia se co n ca n nhu ng dIch vu na y nhIe u hon Irong nhu ng
Ihap ky IoI. MI Iy do Ia vIec gIa Iang s nguoI gIa o cac nuoc
phaI IrIen, da s sng mI minh va mun sng mI minh. Ly do
Ihu haI Ia su phaI IrIen ngay mI cao cua dIch vu y Ie va cham
soc suc khoe doI hoI nhung nghIen cuu va dao Iao moI ve Inh
vuc nay, cung nhu doI hoI co Ihem nhIeu benh vIen va co so y Ie
nu a. Ngoa I ra co n co nhu ca u cu a vIe c IIe p Iu c ho c Ia p cu a nguo I
Ion, cac nhu cau Iu cac gIa dinh, ch co cha hoac me va con caI.
Khu vuc dIch vu cng dng co Ie Ia mI Irong nhung khu vuc
Iang Iruong manh nhaI o cac nen kInh Ie phaI IrIen, Iheo do Ia
co Ihe hy vo ng ra ng nhu ca u cho cng vIe c Iu IhIe n cu I cu ng se
gIam dI den muc II IhIeu.
Khu vu c Ihu 3
Trong bn Ihap nIen Iro IaI day, khng co mI chuong Irinh
nao do Chnh phu My I chuc va Ihuc hIen nham gIaI quyeI cac
va n de xa h I dem Ia I ke I qua da ng ke . Trong khI do , ca c I chu c
phI IoI nhuan va dc Iap IaI co duoc nhung keI qua raI n dInh.
Cac Iruong cng o nI Ihanh cac Ihanh ph nhu New York,
412 413
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i LiA Vi CONG LAN UA iHU VU C XA HO i
hoang c gaI baI hanh kIa ch co mI Irong haI chon Iua: Iu Iu
hoac Iam gaI dIem ma IhI.
Ngay nay, gIa dinh cang Iuc cang quan Irong hon dI voI da
s chu ng Ia. Tuy nhIen, gIa dinh nga y nay quan Iro ng nhu Ia m I
soI day rang buc Iinh cam, In Irong Ian nhau, chu khng con
Ia mI nhu cau nua. Ngay nay, khI da Iruong Ihanh, Ihanh nIen
deu cam Ihay nhu cau gan bo, gan guI hon voI cha me va anh
em ho. Nhung gIa dinh khng con Ia mI cng dng nhu ngay
xua nua. The ma con nguoI hIen daI IaI raI can mI cng dng.
Ho khng Ihe Irng cho vao gIa dinh va cac Ihanh vIen cua gIa
dinh, vi ngay nay su co dng ve dIa Iy va nghe nghIep khIen con
nguoI khng con ch co mI dIa dIem hay Ihuc ve mI van hoa
cung voI cha me, anh chI em duoc. Trong xa hI hau Tu ban chu
ngha, cng dng ma moI nguoI (nhaI Ia nhung nguoI cung Iao
dng IrI Ihuc) can co phaI duoc xay dung Iren cam kt va cam
thng, chu khng phaI dua Iren su gan guI va chIa cach.
Bn muoI nam Iruoc day, II Iung ngh rang mI cng dng
nhu va y se hinh Iha nh Ia I noI Ia m vIe c. Trong ca c Ia c pha m Tng
lai cua con ngi cng nghip (1942), Xa hi mi (1949) va Thc
hanh quan tr (19S4), II Irinh bay ve cng dng Irong cac nha
may, nhu Ia noI co Ihe cung cap cho cac ca nhan mI dIa vI va
chuc nang, cung nhu Irach nhIem Iu quan Iy ban Ihan. Nhung
dIeu nay da khng xay ra o ngay ca NhaI Ban. Cang Iuc cang
Ihay ro rang cng dng Irong cac nha may o NhaI duong nhu
duo c xay du ng Iren su so ha I va e p bu c hon Ia Iren y Ihu c Irung
Iha nh. Ne u m I cng nhan Irong m I cng Iy Io n o Nha I ma I vIe c
sau IuI 30, anh Ia se khng Ihe kIem duoc vIec Iam Irong phan
con IaI cua cuc doI.
co Ihe bI Ihoa I ho a Iha nh chu ngha svanh. Khng co dIa vI cng
dan Ihi cung IhIeu dI nhung cam keI mang Inh Irach nhIem Iao
ra m I cng dan. Qu c gIa khI do ch duo c ke I n I va duy Iri ba ng
quyen Iuc. Trong mI Ihe gIoI dang Ihay dI voI day ray nhung
nguy co, chnh Ihe hau Tu ban chu ngha buc phaI IaI Iao IaI
quyen va dIa vI cng dan Irong xa hI.
Nhu c u pha i co c ng d ng
Khng ke m pha n quan Iro ng, ca n khI phu c Ia I c ng d ng Irong
xa hI. Cac cng dng Iruyen Ihng khng con duy Iri duoc suc
ma nh ke I n I nhu Iruo c, chu ng khng Ihe I n Ia I Iruo c kha nang
dI dng ma kIen Ihuc dem IaI cho con nguoI. Ngay nay chung
Ia da hIeu duoc rang cac cng dng Iruoc kIa duoc hinh Ihanh
va duy Iri khng du a Iren nhu ng dIe m chung cu a ca c Iha nh vIen,
ma chu yeu Ia do ho can nhau, neu khng phaI Ia do cuong che
va so haI.
V du , gIa dinh Iruye n Ih ng Ia m I nhu ca u. Do c ca c IIe u Ihuye I
cua Ihe ky XIX, Ia co Ihe Ihay cac gIa dinh hI do deu Ia cac gIa
dinh Ian vo Iheo II noI ngay nay. The ma nhung gIa dinh do
van IIep Iuc In IaI, cac Ihanh vIen van phaI sng voI nhau du
ho co gIan hon, so haI hay Ihu gheI nhau den dau dI nua. Ly do
Ia vi Iu do Iro ve Iruoc, gIa dinh Ia noI cung cap cho con nguoI
moI dIch vu xa hI co Ihe co.
Vao IhoI gIan do, bam Iay gIa dinh Ia mI nhu cau, nguoc IaI,
bI gIa dinh khuoc Iu Ia mI Iham hoa. Cau chuyen Ihuong Ihay
Irong cac vo kIch va phIm My cho den nhung nam 1920 van Ia
chuyen mI nguoI cha dc ac duI ra duong dua con gaI chua
414 415
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i LiA Vi CONG LAN UA iHU VU C XA HO i
kIem duoc Iu nhung dIch vu ma ho cung cap (v du: hoc ph Iu
cac Iruong daI hoc Iu, IIen Ihu duoc Iu cac cua hang nghe IhuaI
hIen co Irong IaI ca cac vIen bao Iang o My).
Chnh cac I chuc phI IoI nhuan Ia nha Iuyen dung Ion nhaI o
My . Phan nu a s nguo I Iruo ng Iha nh Ia I My (Iu c Ia 90 IrIe u nguo I),
Iam vIec I nhaI 3 gIo,Iuan nhu Ia cac Iinh nguyen vIen cho cac
I chu c phI Io I nhua n. Do co Ihe Ia ca c nha Iho , be nh vIe n, Irung
Iam y Ie , hay ca c dIch vu c ng d ng nhu H I Chu Iha p do , Huo ng
da o sInh v.v... Trong khoa ng Iho I gIan Iu 2000 de n 2010, s Iinh
nguye n vIen Ia m vIe c khng Iuong no I Iren se Iang de n mu c 120
IrIeu nguoI, voI s gIo Iam vIec Irung binh Ia S gIo,Iuan.
Nhu ng Iinh nguye n vIen no I Iren khng ch Ia nhu ng nguo I gIu p
do nhu Iruoc, gIo day ho da Iro Ihanh cac cng Iac vIen. Cac I
chu c phI Io I nhua n o My cu ng co m I s nhan vIen duo c Ira Iuong,
nhung phan con IaI cua dI ngu quan Iy Ia nhung nguoI Iinh
nguyen nhung nguoI nay cang Iuc cang Ihuc su dIeu hanh cac
I chuc do.
Su Ihay dI Ion nhaI xay ra o Irong cac nha Iho Cng gIao My.
Trong m I gIa o pha n, m I s phu nu , khng pha I Ia Cha xu , dIe u
ha nh ha u he I mo I vIe c cu a xu da o. Cha xu ch Ia m Ie MIsa va ban
phuoc; con IaI moI hoaI dng xa hI va cng dng cua xu dao
duoc Ihuc hIen boI nhung nguoI Iinh nguyen khng Iuong, dan
daI boI mI nguoI quan Iy.
Ly do chnh cua vIec Iang s nguoI Iinh nguyen o My khng
phaI do Iuong cau Iang; ma Ia do nhu cau cua nhung nguoI Iinh
nguye n, ho mu n do ng go p nhIe u hon. Da s nhu ng Iinh nguye n
vIen khng pha I Ia nhu ng nguo I ngh huu ma Ia nhu ng cng dan
binh Ihuong Irong d IuI 3040, ho co gIa dinh va ban rn voI
O phuong Tay, m I c ng d ng Ia I noI Ia m vIe c chua Iu ng duo c
an sau ben re. TI van Iun nhan manh su can IhIeI phaI Irao
cho nhan vIen Irach nhIem va Iu chu II da khI Iam vIec nen
Ia ng cho m I c ng d ng Irong cng vIe c. Ca c I chu c du a Iren IrI
Ihuc phaI Iam sao de Iro Ihanh I chuc dua Iren Irach nhIem.
Tuy nhIen, ca nhan, nha I Ia nhu ng nguo I Iao d ng IrI Ihu c, ca n
m I do I s ng xa h I kha c nu a, vo I nhu ng quan he ca nhan, nhu ng
dong gop ben ngoaI va vuoI Ien Iren cng vIec, I chuc, va ca
chuyen mn cua ho.
Nhu ng nguo i Inh nguye n
Khu vuc ma nhu cau noI Iren co Ihe duoc Ihoa man chnh Ia
khu vuc xa hI. NoI do, ca nhan co Ihe dong gop, cng hIen, ho
co Irach nhIem, ho co Ihe Iao ra su khac bIeI. O khu vuc nay, ca
nhan Ia nhung nguoI Iinh nguyen. DIeu nay da xay ra o nuoc
My.
Chnh su da dang Irong phan cap cac nha Iho o My, su nhan
manh den quyen Iu chu dIa phuong cua cac IIeu bang, quan,
Iha nh ph , cu ng nhu Iruye n Ih ng Iy khaI Ia ch bIe I cu a ca c c ng
d ng dan cu Iu xa xua de u go p pha n Ia m cha m dI qua Irinh chnh
IrI hoa va Iap Irung hoa cac hoaI dng xa hI o My. KeI qua Ia
da I nuo c na y nga y nay co ga n 1 IrIe u I chu c phI Io I nhua n Irong
khu vuc xa hI. Nhung I chuc nay Iao ra mI phan muoI Ing
san pham quc nI (GNP) Irong do mI phan Iu s IIen ma ho
quyen duo c Ia Iu do ng go p cu a cng chu ng, m I pha n Iu do chnh
phu chI Ira cho hoaI dng nhaI dInh (v du: quan Iy, dIeu hanh
cac chuong Irinh phuc hI suc khoe cng dng); phan con IaI ho
416 417
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i LiA Vi CONG LAN UA iHU VU C XA HO i
vIec cua no: quan Iy IIen Ie va Ihue khoa, dIeu hanh quan dI va
Ioa an, quan he dI ngoaI... Trong IhoI gIan do, se ch Ia cac I
chuc phI IoI nhuan voI cac Iinh nguyen vIen Irong khu vuc xa
hI moI co Ihe cung cap duoc ca cac dIch vu xa hI (ma xa hI
dang can) va su phaI IrIen Ianh dao (ma chnh Ihe dang can) ma
IhI.
Ca u Iru c cu a khu vu c xa h I se kha c nhau Iu y Iheo m I xa h I,
m I qu c gIa. Nhung mo I qu c gIa pha I IrIe n ca n co m I khu vu c
xa hI gm cac I chuc cng dng Iu chu, Iu quan; vua de cung
cap cac dIch vu cng dng, nhung quan Irong hon Ia de duy Iri,
phuc hI va phaI huy cac IIen keI cng dng va y Ihuc Ich cuc
ve quyen va dIa vI cng dan. Truoc kIa, cng dng Ia dIeu gi do
nhu Ia dInh menh. Trong chnh Ihe va xa hI hau Tu ban chu
ngha, Iuy nhIen, cng dng Iro Ihanh su cam keI!
cng vIec. Ho cam Ihay can IhIeI phaI Iam dIeu gi do de Iao ra
su khac bIeI co Ihe Ia day KInh Ihanh Irong nha Iho, day Ire
em Ian IaI, Iham nguoI gIa Irong benh vIen va gIup ho phuc hI
chuc nang v.v...
Ngoa I ra, dIe u ma ca c I chu c phI Io I nhua n o My Ia m cho nhu ng
Iinh nguyen vIen cua ho cung khng kem phan quan Irong so
vo I dIe u ma nhu ng I chu c na y Ia o ra cho c ng d ng, cho nhu ng
nguoI nhan dIch vu cua ho. T chuc Nu Huong dao sInh Ia mI
Irong nhung I chuc dau IIen hoa hop duoc van de chung Ic:
ca c c ga I o day cu ng Ia m vIe c va vuI choI Iheo nho m ba I ke ngu n
gc xuaI xu va mau da cua mI em. Dong gop Ion nhaI cua I
chuc nay Ia vao nhung nam 1970, khI ho Iuyen dung hang IoaI
cac ba me nguoI da den, nguoI gc chau A, gc Tay Ban Nha va
B Dao Nha... vao cac vI Ir Iinh nguyen vIen cho cac cng vIec
IIen ke I c ng d ng.
Thu c hIe n quye n cng dan ben Irong va Ihng qua khu vu c xa
hI khng phaI Ia IIeu Ihuc IIen cho moI can benh cua xa hI
va chnh Ihe IhoI hau Tu ban chu ngha, song day co Ihe duoc
coI Ia dIeu kIen IIen quyeI de gIaI quyeI IrIeI de nhung can benh
do . Phuong pha p na y phu c h I Ia I Ira ch nhIe m dan su da u hIe u
cua quyen cng dan; va nIem Iu hao dan su dau hIeu cua cng
d ng.
Nhu cau nay se Ia Ion nhaI khI cng dng, cac I chuc cng
dng va quyen cng dan da bI pha huy nang ne chang han o
cac xa hI hau Cng san. Chnh phu o cac nuoc nay khng ch
maI In nhIem ma con Iro nen hoan Ioan baI Iuc. Co Ie phaI maI
nhIe u nam ca c chnh phu ke nhIe m o nhu ng nuo c nhu TIe p Kha c,
Nga, Ba Ian, UkraIne moI co Ihe Ihuc IhI hIeu qua nhung cng
418 419
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1U lHAN 1iCH LL N NHA N 1HU C
Co Ie co raI I su kIen co anh huong den nen van mInh nhIeu
nhu su Ihay dI nguyen Iac co ban Irong vIec I chuc cng vIec.
Cho den Ihe ky IX, Ihe ky X, Trung Quc van vuoI qua cac quc
gIa u chau ve ca cng nghe, khoa hoc, van hoa va van mInh
no I chung. R I Ihi ca c Iu s o Ba c u da Iim ra ngu n nang Iuo ng
moI. Truoc do, ngun nang Iuong duy nhaI cua ho van Ia... con
nguoI. Chnh nhung nguoI phu nu nng dan phaI keo cay Iren
rung. NguoI chau u baI dau bIeI cach Ian dung suc cua cac
con va I nuI; sau do ca c Iu s no I Iren che Ia o ra nhu ng ma y mo c
dau IIen ch sau chua day haI Ihe ky, su uu Ihang ve cng nghe
chuye n Iu Trung Qu c sang ca c nuo c phuong Tay. 700 nam sau,
d ng co hoI nuo c cu a PapIn Ia o ra m I cng nghe mo I, m I ca ch
nhin moI ve Ihe gIoI Ihe gIoI co kh.
Nam 1946, voI su xuaI hIen cua may Inh, Ihng IIn gIo day
Iro Ihanh nguyen Iac I chuc san xuaI. MI nen van mInh moI
da ra doI.
A nh huo ng xa h i cu a Ihng Iin
NguoI Ia noI va vIeI kha nhIeu ve anh huong cua cng nghe
Ihng IIn Ien ne n van mInh, Ien ha ng ho a, dIch vu va kInh doanh.
Tuy nhIen, nhung anh huong ve maI xa hI cua Ihng IIn cung
raI quan Irong, duong nhu con quan Irong hon. MI anh huong
Irong s do ra I duo c chu y : su bu ng n cu a vIe c kho I nghIe p kInh
doanh. Thuc su ma noI, Ian song kInh doanh baI dau o My Iu
cu I Iha p nIen 70 (va Irong khoa ng 10 nam sau do Ian Ira n kha p
cac quc gIa Iu ban phaI IrIen) Ia Ian song Ihu Iu Irong vong ba
Ihe ky ke Iu Iho I DenIs PapIn. Ha y Ia n Iuo I nhin Ia I: Ia n so ng da u
26.
JI II^! J!CI L! !I^! JIIC
QI^! !LM M! VL JIL G!!
K
hoang 1680, mI nha vaI Iy nguoI Phap Ien Ia DenIs PapIn
(do Iheo dao TIn Ianh nen khI do ng Ia buc phaI roI bo
que huong sang Iam vIec o Duc) da phaI mInh ra dng co hoI
nuo c! Chu ng Ia khng bIe I ng Ia co che Ia o ra chIe c d ng co na o
hay khng, song Ihuc su Ia ng da IhIeI ke va Iap chIec van an
Ioan dau IIen vao dng co nay. Den 1712, Thomas Newcomen
su du ng d ng co hoI nuo c Ia n da u IIen Irong m I mo Ihan o Anh
va Ihe Ia ky nguyen dng co hoI nuoc baI dau. SuI 2S0 nam
sau con nguoI su dung hinh mau cng nghe co kh, voI cac IoaI
nhIen IIeu Iro Ihanh ngun nang Iuong chnh. Ngun dng Iuc
Ion nhaI Iuc do Ia nang Iuong maI IroI. Tuy nhIen, den 194S, su
phan ha ch nguyen Iu va nhu ng h n ho p ha I nhan da Ia o ra duo c
ngun nang Iuong Iuong Iu; danh dau cham heI cho IhoI daI co
kh. Ch m I nam sau (1946), LNIAC chIe c ma y Inh da u IIen ra
doI. Do Ia su khoI dau cua mI IhoI daI moI IhoI daI ma Ihng
IIn Ia nguyen Ia c I chu c cng vIe c. Tuy nhIen, Ihng IIn Ia nguyen
Iac co ban cua cac quy Irinh sInh hoc hon Ia co kh.
420 421
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1U lHAN 1iCH LL N NHA N 1HU C
XXI, vo I ha ng Ioa I phuong IIe n Iruye n ba Ihng IIn, ca c chnh phu
kho co Ihe qua n Iy Ia I ca Ihng IIn nhu Iruo c day. Thu c su , Ihng
IIn mang Inh xuyen quc gIa, gIng nhu IIen bac, Ihng IIn Ia
Ihu v I quc.
Do Ihng IIn khng he bI anh huong boI cac duong bIen gIoI
gIu a ca c qu c gIa, Ihng IIn se Ia m hinh Iha nh nhu ng c ng d ng
con nguoI Iu nhIeu nuoc khac nhau, nhung nguoI chua he gap
nhung do gIao IIep ma cung dung chung Irong mI cng dng.
Nen kInh Ie Ihe gIoI, nhaI Ia nen kInh Ie mang Inh bIeu Iuong
cua IIen bac va In dung, chnh Ia mI Irong nhung cng dng
xuyen quc gIa do.
Cac anh huong xa hI khac cung khng kem phan quan Irong
song I khI duo c nha n Iha y va Iha o Iua n, phan Ich. M I Irong s
do Ia su bIen dI cua cac Ihanh ph Irong Ihe ky XX. Cac Ihanh
ph cua Ihe ky XX duoc Iao ra Iu nhung buoc IIen v daI cua Ihe
ky XIX: kha nang dIch chuyen con nguoI IoI ch Iam vIec bang
nhung phuong IIen nhu xe dap, xe hoI, Iau Iua. Cac Ihanh ph
se duoc bIen dI hoan Ioan bang mI buoc IIen cua Ihe ky XX:
kha nang dem cng vIe c de n cho con nguo I ba ng vIe c dIch chuye n
ca c y Iuo ng va Ihng IIn. Thu c Ie , Ia I ca c Iha nh ph Io n nhu Irung
Iam Tokyo, London, ParIs, New York hay Los AngeIes, nguoI Ia
da khng con co Ihe dIch chuyen con nguoI vao va ra (do da co
qua dng nguo I o noI do ). Nguo c Ia I, nguo I Ia ba I da u dem Ihng
IIn den ch con nguoI Iam vIec Iuc Ia ben ngoaI nhung Ihanh
ph Io n. Ca ng nga y, nguo I Iao d ng se ca ng co xu huo ng Ia m vIe c
IaI gIa hoac IaI nhung van phong ve IInh nam ngoaI nhung d
IhI cha I ch I. Ca c phuong IIe n Ihng IIn nhu dIe n Ihoa I, ma y Iax,
IeIex v.v... se dan dan dung ra IIep quan cng vIec cua xe hoI, xe
Iua, may bay Irong nhung Ihe ky Iruoc. Su bung n cua dIa c
IIen xay ra Iu gIua Ihe ky XVII den dau Ihe ky XVIII, baI ngun
Iu cu c ca ch ma ng Ihuong ma I vIe c mo rng Ihuong ma I do vIe c
che Iao Ihanh cng Iau bIen vuoI daI duong, co Ihe cho nhung
khI Iuong hang hoa Ion vuoI qua nhung chang duong raI xa.
Lan song kInh doanh Ihu haI Iu gIua Ihe ky XVIII den gIua Ihe
ky XIX, voI Ien goI cach mang cng nghIep. Den khoang 1870,
Ian song kInh doanh Ihu ba hinh Ihanh boI nhung nganh cng
nghIep moI, voI nhung san pham moI, do Ia nganh dIen, dIen
IhoaI, dIen Iu, Ihep, hoa chaI, duoc pham, xe hoI, may bay.
Chung Ia hIen dang o Ian song Ihu Iu, duoc hinh Ihanh boI
cng nghe Ihng IIn va sInh ho c. La n so ng kInh doanh na y khng
ch ha n che Irong nhu ng nga nh cng nghe cao, ma co n co ca nhu ng
nga nh cng nghe Iha p, hoa c khng co cng nghe . No cu ng khng
ch dung IaI o nhung doanh nghIep moI, doanh nghIep nho, ma
con xay ra o ca nhung doanh nghIep Ion va Iau doI Ihuong Ihi
chnh o day moI Ihay duoc hIeu qua va anh huong Ion nhaI...
La n so ng kInh doanh cu ng khng don Ihua n mang Inh cng nghe
(cac phaI mInh), cac caI IIen ve maI xa hI cung khng he kem
pha n quan Iro ng. M I s ca I IIe n xa h I cu a Iho I ca ch ma ng cng
nghIe p nhu quan d I hIe n da I, dIch vu cng, buu dIe n, ngan ha ng
Ihuong maI v.v... ro rang Ia co nhung anh huong Ien chung Ia
khng kem gi anh huong cua xe Iua hay Iau Ihuy chay bang hoI
nuo c. Tuong Iu , Iho I da I kInh doanh hIe n nay cu ng dem Ia I nhu ng
ca I IIe n ve ma I xa h I (da c bIe I cho chnh IrI, chnh phu , gIa o du c,
kInh Ie ho c) khng ke m pha n quan Iro ng so vo I nhu ng sa n pha m
hay cng nghe moI.
M I a nh huo ng xa h I quan Iro ng nu a cu a Ihng IIn dang duo c
ban Iuan rng raI nua Ia anh huong cua Ihng IIn Ien Iinh Irang
quc gIa, nhaI Ia Irong cac che d Ioan IrI, dc IaI. Trong Ihe ky
422 423
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1U lHAN 1iCH LL N NHA N 1HU C
Hay nhin vao Ihe gIoI dng vaI: ro rang neu IoaI voI nho be va
IoaI gIan Io Ion Ihi deu khng II cho chung. Cac nha sInh vaI
hoc Ihuong noI: mI con chuI bIeI moI dIeu can IhIeI cho no.
ChuI va nguoI aI Ihng mInh hon7 Ia mI cau hoI ngu ngc,
Irong nhung van de rIeng cua IoaI chuI, mI con chuI Iun
Ihng mInh hon IaI ca moI IoaI khac, ke ca con nguoI. Tuong Iu,
Irong mI xa hI dua Iren Ihng IIn, quy m, d Ion Iro Ihanh
m I chu c nang va Ia m I bIe n s phu Ihu c, chu khng d c Ia p.
Thuc chaI, nhung dac dIem cua Ihng IIn ham y noI rang kch
Ihuoc hIeu qua nho nhaI Ia II nhaI. Cau noI cang co quy m
Io n ca ng I I ch du ng khI m I nhIe m vu khng Ihe duo c Ia m Iheo
cach nao khac hon ma IhI.
De gIao IIep hIeu qua, can co ca Ihng IIn va y ngha. Y ngha
doI hoI phaI co su dng cam. Neu khng hIeu ngn ngu cua aI
do qua dIe n Ihoa I, Ihi du duo ng day dIe n Ihoa I co I I va nghe ro
den dau dI nua Ihi cung v ch ma IhI. KhI do, se khng co y
ngha nao Irong gIao IIep heI. Su dng cam se I co co hI phaI
IrIen o nhung nhom nguoI qua dng. Dng cam doI hoI su IaI
kha ng dInh IIen Iu c cu ng nhu kha nang dIe n gIa I cho nguo I kha c,
Iuc Ia doI hoI mI cng dng IhaI su. TI bIeI Ihng dIep nay
ngha Ia gi boI vi II bIeI nhung nguoI (Irong nhom cua II) o
Tokyo, London, Bac KInh ngh nhu Ihe nao. Trong cau nay, II
bIeI Ia chaI xuc Iac da chuyen Ihng IIn Ihanh gIao IIep.
Trong nam Iha p ky (Iu cu I Da I Khu ng hoa ng kInh Ie de n nhu ng
nam 1970), xu huo ng chung Ia Ia p Irung ho a va da I quy m. Truo c
1929, ca c ba c s ch cho be nh nhan nha p vIe n khI ca n pha u Ihua I.
Da s Ire so sInh Iruoc Ihap nIen 20 duoc sInh ra IaI nha, chu
khng phaI IaI benh vIen. Cho maI den cuI Ihap nIen 30, Irung
Iam cua gIao duc bac cao IaI My van Ia cac Iruong cao dang quy
Ia o Iha nh nhu ng Iha nh ph Io n Irong nhu ng Iha p nIen 70 va 80,
su xua I hIe n cu a nhu ng Io a nha cho c Iro I... khng he Ia da u hIe u
I I Ia nh cho ca c Iha nh ph ma ch Ia dIe m ba o hIe u su ca o chung
ma IhI. Su suy gIam nay co Ihe dIen ra cham chap, song chac
chan Ia con nguoI se khng con can den nhung Ihanh ph Ion
nua, I nhaI Ia Irong dang Ihuc hIen IaI cua chung.
Cac Ihanh ph se Iro Ihanh mI Irung Iam Ihng IIn hon Ia
m I Irung Iam Iao d ng. Tha nh ph se Ia noI ma Iu do Ihng IIn
pha I ra. Co Ihe so sa nh no vo I hinh a nh ca c gIa o duo ng Iho I Trung
c, noI ma 12 Ian Irong mI nam, nng dan Iu cac vung Ian can
Iap Irung IaI Irong nhung ngay Ie Ihanh nhung ngay con IaI
Irong nam, noI na y hoa n Ioa n yen a ng, ch co ca c gIa o s ma IhI.
Theo suy Iuan nay, phaI chang Irong Iuong IaI, cac Iruong daI
hoc cung ch Ia mI Irung Iam IrI Ihuc, nhan va chuyen Ihng
IIn, Ihay vi Ia mI noI de sInh vIen Iap Irung hoc7
NoI ma cng vIec duoc Ihuc hIen se quyeI dInh phan Ion cach
Ihu c cng vIe c duo c Ihu c hIe n, d ng Iho I a nh huo ng Io n de n vIe c
cng vIe c na o duo c Ihu c hIe n. Chu ng Ia IIn cha c ra ng se co nhu ng
Ihay dI Ion nhung, Ihay dI nhu Ihe nao va bao gIo Ihi den
nay chung Ia van chua doan Iruoc duoc.
Hnh da ng va chu c nng
Cau hoI ve kch Ihuoc dung dan cua mI cng vIec, nhIem vu,
hay m I I chu c, se Iro Iha nh m I Iha ch Ihu c chu ye u. Trong m I
he Ihng co kh, quy m va nang Iuong cang cao Ihi xuaI pham
cang Ion. DIeu nay, Iuy nhIen, khng dung voI cac he Ihng sInh
hoc o day kch Ihuoc, quy m phu Ihuc vao chuc nang.
424 425
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1U lHAN 1iCH LL N NHA N 1HU C
Tu phn Ich de n nh n Ihu c
Cng nghe khng phaI Ia Iu nhIen, ma Ia dIeu gi do phuc vu
cho con nguo I. Cng nghe khng pha I Ia ca c cng cu , ma Ia ca ch
Ihu c con nguo I Ia m vIe c, cu ng nhu ca ch ho s ng va suy ngh. Nguo I
d ng Ia c gIa cu a Ihuye I IIe n ho a cu ng CharIes DarwIn, ng AIIred
RusseI WaIIace, da noI, Con nguoI Ia dng vaI duy nhaI co kha
nang IIen hoa mI cach co muc dch, con nguoI Iao ra cac cng
cu . Nhung chnh vi va y ma cng nghe va nhu ng Ihay d I co ba n
ve cng nghe vua Ihe hIen quan dIem cua con nguoI ve Ihe gIoI,
vua Ihay dI quan dIem do.
Ma y Inh nga y nay chnh Ia su Ihe hIe n cao nha I cu a ca ch nhin
Ihe gIo I mang Inh phan Ich va kha I nIe m, m I ca ch nhin da xua I
hIen Iu IhoI DenIs PapIn vao cuI Ihe ky XVII. Cng nghe may
Inh dua Iren mI phaI mInh cua mI nguoI cung IhoI voI PapIn
nha Ioan hoc, IrIeI gIa GoIIIrIed LeIbnIz. PhaI mInh do Ia: moI
con s de u co Ihe duo c Ihe hIe n m I ca ch s ho a vo I nhu ng con
s 1 va 0. Su phaI IrIen, mo rng phan Ich noI Iren Iu cac con
s sang IogIc duo c BerIrand RusseII va AIIred N. WhIIehead Irinh
bay Irong Iac pham Principia Mathematica (xuaI ban Iu 1910
1913), Irong do neu ro: moI khaI nIem neu duoc chuyen Ihanh
du kIen deu co Ihe duoc bIeu dIen bang cac s 1 va 0.
Tuy Ia ke I qua cu a khung ma u phan Ich va kha I nIe m cu (m I
khung ma u do chnh nguo I Ihan cu a PapIn Rene DescarIes hinh
Ihanh), nhung chnh may Inh cung buc chung Ia phaI vuoI Ien
Iren khung ma u do . Tu Ihan Ihng IIn cu ng mang Inh phan Ich
va kha I nIe m. Nhung Ihng IIn co n Ia nguyen Ia c I chu c cu a mo I
quy Irinh sInh hoc. Chang han, cac gIao vIen sInh vaI van noI
m nho va vua, day cac mn nghe IhuaI ph Ihng. Sau The
chIen Ihu II, Irung Iam cua nen gIao duc My mau chong chuyen
den nhung daI hoc, vIen nghIen cuu co quy m Ion. DIeu Iuong
Iu cu ng xa y ra Irong chnh phu . Trong kInh doanh, quy m Iha m
ch co n Ia m I n I a m a nh, m I kha I vo ng khn nguI: mo I cng
Iy deu phan dau Iro Ihanh doanh nghIep I d!
Den nhung nam 1970 Ihi Iinh hinh Ihay dI. Quy m khng
con Ia yeu I xac dInh Inh uu vIeI cua mI b may chnh phu.
Trong y Ie, nguoI Ia baI dau khng gIaI quyeI moI Iruong hop
ben Irong cac benh vIen nua, ma ch ra ben ngoaI nhung gi co
Ihe duoc. V du, Iruoc day moI benh nhan Iam Ihan deu bI baI
buc nhap vIen, con ngay nay, nhung nguoI benh o dang nhe
khng gay nguy hIem den cng dng co Ihe duoc xem xeI dIeu
IrI ngoaI Iru. Ro rang chung Ia da chIa Iay voI nhung su In Iho
quy m Iruo c do , nha I Ia Iho I gIan ngay sau The chIe n Ihu II. Ta I
My, cac nhIem vu cua cac co quan chnh phu duoc Iu Iu chuyen
Iu IIen bang ve cac chnh quyen dIa phuong mI qua Irinh Iu
nhan hoa va su dung ngoaI Iuc Irong cac cng vIec nay.
Do do, van de quy m, kch co hop Iy cho mI cng vIec se
ca ng Iu c ca ng Iro Iha nh va n de Irung Iam. LIe u quy m Ihch ho p
Ia mI con ong, con chuI, con nhaI hay... mI con voI7 Ro rang
IaI ca cac quy m Iren deu can IhIeI, song mI quy m se phu
ho p vo I m I nhIe m vu , m I mI Iruo ng sInh Iha I kha c nhau. Quy
m dung Ia quy m gIup xu Iy hIeu qua nhaI cac Ihng IIn can
IhIe I cho nhIe m vu va chu c nang IIen quan. Trong khI ca c I chu c
Iruye n Ih ng duo c ga n ke I vo I nhau ba ng me nh Ie nh va kIe m soa I,
b xuong cua I chuc dua Iren Ihng IIn se Ia he Ihng Ihng
IIn II uu nhaI.
426 427
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1U lHAN 1iCH LL N NHA N 1HU C
nghIe m su nha n Ihu c co duo c Iu su hIe u bIe I Ioa n b cng vIe c
hoac van de IIen quan.
Thuc ra con nguoI da chuyen huong ve pha nhan Ihuc raI Iau
Iruoc may Inh. Tu nhung nam 1890, Iam Iy hoc hinh Ihe da Ian
da u IIen nha n ra ra ng chu ng Ia nghe Iu caI chu khng pha I c,
a, I rIeng Ie . La n da u IIen nguo I Ia nha n ra ra ng chu ng Ia nha n
Ihuc. Ke Iu do hau heI cac nha Iam Iy hoc (du Ihuc nhIeu phaI
kha c nhau) de u chuye n huo ng Iu phan Ich sang nha n Ihu c. Ngay
ca ca c nha phan Ich Iam Iy Iho I ha u Ireud cu ng Iro Iha nh nhu ng
nguoI nhan Ihuc Iam Iy, n Iuc Iim hIeu con nguoI va nhung
d ng co cu a ho hon Ia co che ben Irong ho . Trong vIe c Ia p ke hoa ch
kInh doanh hay Ia p ke hoa ch Irong ca c chnh phu , chu ng Ia ca ng
Iuc cang quan Iam den bI canh, Irong do nhan Ihuc Ia khoI
dIe m. Va Ia I nhIen, ba I cu he sInh Iha I na o cu ng Ia m I nha n Ihu c
hon Ia mI phan Ich. Trong mI he sInh IhaI, can nhin Ihay va
hIe u ro ca I Ioa n Ihe , co n ca c b pha n ch I n Ia I khI xem xe I, suy
ngam ve caI Ioan Ihe ma IhI.
Nam muoI nam Iruoc day, khI BennIngIon CoIIege o VermonI
Ian dau IIen dua cac mn nghe IhuaI (hI hoa, dIeu khac, gm
su...) vao Irong chuong Irinh gIao duc nghe IhuaI ph Ihng, do
Ia mI cach Ian v cung dung cam, Ihach Ihuc moI quan dIem
chnh Ihng ve hoc IhuaI. Ngay nay, moI Iruong daI hoc va cao
da ng o My de u Ia m Iheo nhu va y. Tuong Iu , ch khoa ng b n Iha p
ky ve Iruo c, cng chu ng co n he I su c quay Iung Ia I vo I phong ca ch
hI hoa hIen daI mang Inh phI khach quan. Ngay nay, IaI ca cac
bao Iang va phong Iranh deu Irung bay cac Iac pham cua cac
ho a s hIe n da I, vo I gIa ra I cao. Cha I hIe n da I Irong h I ho a chnh
Ia vIec c gang Ihe hIen caI ma hoa s Ihay hon Ia caI ma nguoI
voI chung Ia rang su sng duoc Ihe hIen qua ma dI Iruyen
Iuc Ia mI Ihng IIn duoc Iap Irinh san. Thuc su ma noI, dInh
ngha chnh xac ve su sng mI dInh ngha khng vIen dan IoI
nhung Iuc Iuong sIeu nhIen se Ia: su sng Ia caI duoc I chuc
boI Ihng IIn! Quy Irinh sInh hoc khng mang Inh phan Ich.
Trong m I hIe n Iuo ng co ho c, ca I Ioa n Ihe Iuong duong vo I I ng
s cua cac b phan, do do co Ihe duoc hIeu ro bang vIec phan
Ich, ca c hIe n Iuo ng sInh ho c Ia ca I Ioa n Ihe , kha c vo I I ng s cu a
ca c b pha n ben Irong cu a no . Thng IIn, vi Ie do , mang Inh kha I
nIem; con y ngha mang Inh nhan Ihuc.
Theo quan dIem cua cac IrIeI gIa va cac nha Ioan hoc (nhung
quan dIe m do DenIs PapIn va nhu ng nguo I cu ng Iho I hinh Iha nh
nen), nhan Ihuc ch Ia dIeu gi do mang Inh Iruc gIac, do do, no
khng chnh xac, b an, de saI Iam. Khoa hoc khng Iu chI Ihua
nhan su In IaI cua no, song phu nhan gIa IrI cua nhan Ihuc.
Theo ca c nha phan Ich, nguo I Ia khng Ihe da y hay da o Ia o kha
nang Iruc gIac cua con nguoI. Quan dIem chung Iuc do Ia: nhan
Ihuc khng phaI Ia mI yeu I quan Irong Irong cuc sng cua
con nguo I. Nguo I Ia da y nghe Ihua I Irong nha Iruo ng nhu Ia m I
mn hoc mang Inh chaI Ihoa man nIem vuI, chu khng phaI Ia
mI mn hoc baI buc cho cac nghe s Iuong IaI.
Tuy nhIen, Irong Ihe gIoI sInh hoc, nhan Ihuc IaI o vI Ir Irung
Iam, do do, no co Ihe, va phaI duoc day va phaI IrIen. Chung Ia
nghe Iu caI (con me o), chu khng nghe rIeng Ie c, a va I
nhu ng bII Ihng IIn Iheo ca ch no I hIe n nay. Ma y Inh khng Ihe
xu Iy ba I cu dIe u gi do I ho I y ngha ne u no khng vuo I qua duo c
ca c bII Ihng IIn na y. Va do chnh Ia ca ch Ihu c cu a ca c he Ih ng
ma y Inh chuyen gIa hIe n nay nguo I Ia da c dua va o IogIc cu a
may Inh, dua vao qua Irinh phan Ich su nhan Ihuc cua kInh
428 429
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i NHU NG 1HA CH 1HU C lHiA 1iUO C
JI^Y I! ILJ.
!II!G JI^CI JIIC II!^ JRIC
H
m nay chu ng Ia chua Ihe no I Iruo c m I ca ch cha c cha n ve
xa hI va nen kInh Ie Irong Iuong IaI, boI chung Ia van con
dang o Irong m I Iho I ky chuye n IIe p. Nguo c vo I nIe m IIn cu a ra I
nhIeu nguoI, IhoI ky qua d nay co nhIeu dIem Iuong dng voI
haI IhoI ky qua d Iruoc do dIen ra Irong Ihe ky XIX. Do Ia IhoI
ky 18301840 (sau su ra doI va phaI IrIen cua duong saI, buu
dIe n, dIe n In, nhIe p a nh, ca c cng Iy Ira ch nhIe m hu u ha n, ngan
hang dau Iu); va IhoI ky 18701880 (sau su xuaI hIen cua cac
nga nh sa n xua I Ihe p, dIe n Iu c, ho a cha I hu u co I ng ho p, Ia u dIe n
ngam, cung nhu vIec xay dung cac can h va cac Ioa nha choc
Iro I, su ra do I cu a ca c van pho ng hIe n da I, ca c cng Iy kInh doanh
va ca c ngan ha ng Ihuong ma I...) Ca haI gIaI doa n na y de u co chung
da c dIe m: su pha I IrIe n kInh Ie nhanh cho ng dI ke m vo I su phan
hoa gIau ngheo, baI binh dang ve Ihu nhap cung nhanh chong
khng kem. NghIch Iy nay van IIep Iuc In IaI Irong gIaI doan
hIe n nay. Do do , du chua bIe I dch xa c hinh da ng cu Ihe cu a Iuong
IaI, nguo I Ia va n co Ihe nha n bIe I nhu ng da c Inh chung va nhu ng
Ihach Ihuc quan Irong nhaI cua no.
DIeu dau IIen co Ihe khang dInh cung IraI voI nIem IIn cua
raI nhIeu nguoI Ia: Irong Iuong IaI, IhI Iruong Iu do cho vIec
xem Ihay. NoI cach khac, do Ia y ngha chu khng ch Ia su mIeu
Ia don Ihuan.
Ba Iram nam Iruoc day, DescarIes Iung noI, TI ngh, vay Ihi
II In IaI. Ngay nay chung Ia phaI noI, TI thy, vay Ihi II
I n Ia I. Tu sau DecarIes, ca I chIe m vI Ir Irung Iam Ia kha I nIe m.
Nga y nay, chu ng Ia pha I n Iu c can ba ng gIu a kha I nIe m va nha n
Ihuc. Thuc chaI, hIen Ihuc moI Ia mI cu hnh, do do, no doI
hoI ca nhan Ihuc va phan Ich: su maI can bang cua IhuyeI da
nguyen moI, nen kInh Ie va he sInh IhaI xuyen quc gIa, khun
mau moI cua con nguoI co gIao duc... HIen Ihuc moI nay Iun
n Iuc khIen chung Ia khng ch suy ngh ma con phaI quan sat.
Hon m I Ihe ky sau khI DescarIes va GaIIIeo da I ne n mo ng cho
khoa ho c, ImmanueI KanI de ra sIeu hinh ho c, Ia m co so cho quan
dIe m mo I ve Ihe gIo I. Ta c pha m Ph pha n ly tnh thu n tu y (1781)
cua ng da bao Irum Ien IrIeI hoc phuong Tay suI hon mI Ihe
ky sau do , da I ra nhu ng cau ho I mang nhIe u y ngha ngay ca cho
nhung dI Ihu cua KanI nhu IrIedrIch NIeIzsche. Thuc ra KanI
co n dInh ngha ve IrI Ihu c cho ca LudwIg WIIIgensIeIn Irong nu a
da u Ihe ky XX. Tuy nhIen, ca c IrIe I gIa duong Iho I khng ma y chu
y den nhung de IaI va quan Iam cua KanI. Ho ch quan Iam den
nhan Ihuc, ho gIaI quyeI nhung van de nhu ky hIeu, bIeu Iuong,
khun mau, ngn ngu, huyen IhoaI... Do do vIec chuyen Iu mI
vu Iru co kh sang mI vu Iru sInh hoc rI cuc se doI hoI mI
qua Irinh Ing hop IrIeI hoc moI. KanI, neu con sng, co Ihe daI
Ien cho no Ia phe phan nhan Ihuc Ihuan Iuy.
430 431
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i NHU NG 1HA CH 1HU C lHiA 1iUO C
nam 2000, ca c sa n pha m che Ia o ch co n m I pha n nam su c mua
Iuong dI so voI cac san pham IrI Ihuc, so voI 40 nam Iruoc do.
DIeu chac chan quan Irong nhaI Ia: xa hI va nen kInh Ie moI
se co mI cuc dIen hoan Ioan khac bIeI. Do se Ia mI xa hI IrI
Ihu c vo I nhIe u nguo I Iao d ng IrI Ihu c nho m dng nha I va da I
gIa nhaI Irong Iuc Iuong Iao dng. Thuc Ie nay da xay ra o moI
quc gIa co nen kInh Ie phaI IrIen hIen nay.
Sau choI, chung Ia cung co Ihe du bao nhung Ihach Ihuc ma
nen kInh Ie Iuong IaI phaI dI maI: do Ia nhung Ihach Ihuc ve
quan IrI ma cac ca nhan phaI gIaI quyeI. Chnh phu co Ihe gIup
do hoa c ca n Iro ca c nhan Irong qua Irinh na y, song do (qua n IrI)
han phaI Ia nhIem vu cua ca nhan ma IhI. Quan IrI ch co Ihe
Ihu c hIe n bo I ca nhan, Ihng qua ca c I chu c cu a ho ca I chu c
kInh doanh va cac I chuc phI IoI nhuan. TaI nhIen, khng phaI
vi Ihe ma cac chnh phu maI dI quyen Iuc, Iam anh huong, hay
I I n chI ph hon. Nguo c Ia I, hIe u qua cu a chnh phu Irong Iuong
IaI se phu Ihuc vao hoaI dng cua cac nha quan Iy va nhung
nguo I Ia m vIe c chuyen nghIe p Irong ca c I chu c o khu vu c Iu nhan,
voI cuc sng cac nhan cua ho.
TI mong rang Iuyen Iap nay se gIup cac nha quan IrI, cac
chuyen gIa, nhu ng nguo I Ia m vIe c chuyen nghIe p Irong Iuong IaI
co hIeu bIeI sau sac hon ve ca xa hI va nen kInh Ie ma ho duoc
Ihua huong; dng IhoI cung cap cho ho nhung cng cu de Ihuc
hIe n nhu ng su me nh va nhIe m vu ma ne n kInh Ie va xa h I Iuong
IaI Irao cho ho.
Peter F. Drucker
CIaremonI, CaIIIornIa
Mu a Xuan 2001
Irao dI hang hoa va dIch vu se khng mo rng. Nguoc IaI, se
Ihu hep. Trong xa hI Iuong IaI, cac khu vuc phaI IrIen nhaI se
Ia haI khu vuc IrI Ihuc y Ie va gIao duc ca haI khu vuc nay
deu chua bao gIo va se khng bao gIo Ia mI IhI Iruong Iu do
IhaI su ca. ThI Iruong Iu do Irong Iuong IaI mang y ngha mI
dong chay Ihng IIn hon Ia hang hoa dIch vu. Theo kha canh
nay, Iuong IaI ca Ihe gIoI se Ia mI IhI Iruong Iu do. DIeu nay se
anh huong Ion den moI Ihe che va I chuc, chu khng ch Ia cac
I chuc kInh Ie ma IhI. Chang han, dIeu do co ngha Ia moI I
chuc deu phaI Io ra canh Iranh o muc Ioan cau.
DIe u do cu ng co ngha Ia Irung Iam cu a quye n Iu c se roI va o
Iay kha ch ha ng, nguo I IIeu du ng. Trong vo ng ba Iha p ky ga n day,
Irong Iam quyen Iuc da chuyen Iu nha cung cap, nha san xuaI
sang nha phan phI. 30 nam IoI day, chac chan Irong Iam do se
chuyen sang khach hang, do mI Iy do don gIan Ia khach hang
co duoc su IIep can day du voI Ihng IIn Iren Ioan Ihe gIoI.
Chu ng Ia cu ng co Ihe du doa n kha cha c cha n ra ng su su I gIa m
ve su c mua d I vo I sa n pha m che Ia o se co n IIe p Iu c dIe n ra nhanh
hon. BaI dau Iu sau The chIen Ihu I, (neu khng phaI Ia Iu cuI
Ihe ky XIX), su c mua cu a ca c sa n pha m nhu sa n pha m nng nghIe p,
da baI dau gIam manh so voI suc mua cua cac san pham che
Ia o. Trong Ihe ky XX, mu c gIa m na y Ia 1 ha ng nam, va de n nam
2000, cac san pham nng nghIep se ch mua duoc mI phan ba
s hang hoa che Iao so voI s ma cac san pham mua duoc nam
1900. Tuong Iu, Iu nhung nam 1960, cac san pham che Iao baI
da u chIu su suy gIa m ve su c mua Iuong d I, so vo I ca c sa n pha m
hang hoa IrI Ihuc. Trong IhoI gIan 19602000, gIa cua cac san
pham che Iao, sau khI da dIeu chnh Iam phaI, da gIam IoI 60.
Cung IhoI gIan do, gIa cua haI san pham IrI Ihuc chnh gIao
duc va y Ie Iang gap ba Ian, Iuc Ia nhanh nhu Iam phaI. Den
432 433
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i NHU NG 1HA CH 1HU C lHiA 1iUO C
TINH HOA QUAN TR CUA DRUCKER
PETER F. DRUCKER
Nguyn Dng Hiu, MBA dch
Chu traeh nhiem suat ban.
Ts. uaeh Thu Nuyet
ien taj.
Tha nh Nam
la.
Nuyen Huu ae
Sua ban in.
Thanh lnh
hy thuat vi tlnh.
Thanh Ha
^MA X\A T BA^ TRI
IeI Ly Chlnh Tha n ua n Tha nh jhe He Chl Hinh
DT. 1IeJS1 1IeJII S1e1 S1e1e 1|17
Fas. S1.S.S171| Fmail. nsbtre@ hem.vnn.vn
Yebsite. httj.||www.nsbtre.eem.vn
CMI ^MA^M ^MA X\A T BA^ TRI TAI MA ^OI
J| ne 1I, Nuyen Chl Thanh, uan Den Da Ha Nei
DT k Fas. ||1) 77111
Fmail. vanjhennsbtre@ hn.vnn.vn
:eter :. rucler .inh nau ;c; tai :ienna, hoc tai o va nh.
onq nhan banq tien . ve luat quoc te va conq phap lhi con la
uo t pho nq vie n o :ranlfurt, 1u c, .au do tro tha nh uo t nha linh
te hoc cho uot nqan hanq quoc te o London. +anq .j nau ;s/,
hai nau .au onq uat ban cuon .ach dau tien +u let thuc cua +u let thuc cua +u let thuc cua +u let thuc cua +u let thuc cua
con nquoi linh te con nquoi linh te con nquoi linh te con nquoi linh te con nquoi linh te (he end of econouic uan. rac tac pha`u
ve quan tr,, cac phan tch ve linh te hoc va a hoi cua rucler
duoc doc va hoan nqhenh ronq rai lhap the qioi, voi cac an ban
thuoc tren hai uuoi nqon nqu lhac nhau. onq cunq la tac qia
cua uot tu trujen rat .inh donq, hai tie`u thujet, va hanq loat
bai viet lhac. ronq tac thuonq ujen voi nhieu bao va tap ch,
onq la bien tap vien cho tap ch :all +treet Journal :all +treet Journal :all +treet Journal :all +treet Journal :all +treet Journal tu ;/;
den ;;;.
rucler co uot .u nqhiep ruc ro tronq qianq daj, dau tien la
qiao .u chnh tr, va triet hoc tai senninqton rolleqe, .au do onq
la qiao .u quan tr, hoc tronq hon hai uuoi nau tai :han lhoa
kinh doanh ta i 1a i ho c New :orl. (u ;/ de n lhi qua do i nqa j
..zcc;, onq la qiao .u lhoa hoc Xa hoi tai truonq 1ai hoc
rlareuont, ralifornia.