1. Periodizacija Srednjeg vijeka Period Srednjeg vijeka se obino koristi samo za oblast evrope. Postoji nekoliko podjela o periodizaciji.

Vedinom svi uzimaju da je 476. poetak srednjeg vijeka, poslije pada Zapadnog Rimskog carstva. Moe se redi da je poetak srednjeg vijeka i poetak Seobe naroda, Milanski edikt, poetak feudalizma, pojava Krdanstv a... Kao ekvivalent padu jednog carstva, za kraj srednjeg vijeka se uzima i pad Konstantinopolja (Carigrada) 1453. godine, kao i otkride Amerike 1492. Srednji vijek se dalje dijeli na Rani Srednji vijek, Razvijeni Srednji vijek i Kasni Srednji vijek. Rani srednji vijek zavrava Crkvenim raskolom, bitkom kod Hastingsa ili Diktatom Grgura pape. 2. Sukob papstva i carstva Borba za investituru je bila najznaajniji sukob izmeu Crkve i drave u srednjovjekovnoj Europi. U 11. i 12. stoljedu, niz papa iskuavao ovlasti europskih monarhija nad kontrolom imenovanjima, ili investiturom crkvenih dunosnika kao to su biskupi i opati. Iako je glavni sukob je poeo 1075. izmeu pape Grgura VII i Henrika IV, cara Svetog Rimskog Carstva, kratka, ali znaajna borba oko investiture se dogodila izmeu Henrika I., kralja Engleske i pape Paskala II. u godinama 1103. do 1107., a to pitanje je takoer igralo omanju ulogu u borbi izmeu crkve i drave u Francuskoj. Cijeli spor je konano rijeen Wormskim konkordatom iz 1122. godine. Potkopavanjem modi osnovane careva salijske dinastije, spor je doveo do skoro 50 godina graanskog rata u Njemakoj, te trijumfa velikih knezova i opata, dok je carska mod ponovno uspostavljena pod dinastijom Hohenstaufena. Nakon pada Zapadnog Rimskog Carstva a prije borbe za investituru, postavljanje biskupa je teorijski bila zadada Crkve, ali u praksi su ih postavljale svjetovne vlasti (carevi, kraljevi i vojvode). S biskupskom ili opatskom slubom dolazilo je dosta zemlje i bogatstva, tako da su se crkveni poloaji esto kupovali, iako je to bio grijeh (simonija) . Prodaja crkvenih poloaja postaje znaajan izvor prihoda svjetovnih vladara. Osim toga biskupi su bili zbog svoje pismenosti bili esto i dio svjetovnih vlada. Vladaru je bilo jako korisno na poloaj dovesti biskupa ili opata koji de biti odan.*1+ Pored svega ostalog car Svetog rimskog carstva imao je mogudnost postavljati/svrgavati papu, a papa je postavljao i krunio cara Svetog rimskog carstva. Kriza je zapoela kada je jedna skupina biskupa, predloila provedbu gregorijanske reforme crkve. Osnovni razlog reforme je prodaja crkvenih poloaja (simonija) . Zato je predloeno da crkva postavlja svedenike. Gregorijanski reformisti su znali da to nede modi izvesti, dok god car moe postavljati papu. Prvi korak je stoga bio da car ne postavlja papu. Prilika se pokazala, kad je na vlast doao 1050-ih car Henrik IV. Poto je car bio jo dijete od 6 godina reformatori proglaavaju 1059. na crkvenom koncilu u Rimu da svjetovni vladari nede vie bira ti pape. U tu svrhu su formirali kolegij kardinala koji bira papu. Taj nain biranja papa se odrao do danas. Kad je Rim uspio kontrolirati izbor pape, krenuo je na ukidanje prava vladara na investituru ostalih svedenika. Sukob oko investiture u Engleskoj (1103-1107). Vilim Osvaja je prihvatio blagoslov Grgura VII kad je izvrio invaziju Engleske. Meutim William Osvaja odbija papin zahtjev da doe u Rim i prihvati takozvani dokument "Donacija Konstantina", po kojima bi papa imao puna prava postavljanja, a ne kraljevi. Biskupi i opati Engleske ostali su lojalni William Osvajau, iako je papa 1075. tvrdio da samo papa postavlja biskupe. Tijekom vlasti Henrika I bilo je dosta prepirki izmeu Rima i Westminstera, pa nadbiskup Anselmo Kenterberijski podnosi ostavku i povlai se u samostan. Bio je ekskomuniciran Henrikov kljuni savjetnik, ali papa se nije usuivao ekskomunicirati Williama Osvajaa. Papi je bila potrebna engleska podrka tijekom problema sa Henrikom IV. Osim toga i u kriarskom rat bila je potrebna engleska podrka. U Engleskoj je postignut kompromis, zvan Londonski konkordat iz 1107., koji je kasnije posluio kao uzor za Vormski konkordat u Njemakoj. U Engleskoj su se razlikovali sekularne i duhovne modi visokih svedenika. Engleski kralj je predao papi pravo postavljanja biskupa i

opata, ali zadrao je pravo da se biskupi njemu zakunu kao sekularni vazali, jer su posjedovali zemlju, koju im je kralj udijelio. Konkordat iz Wormsa Nakon 50 godina rata sklopljen je kompromis 23. rujna 1122., poznat kao Wormski konkordat . Dogovoreno je da se ukine investitura, tj. da kraljevi ne postavljaju biskupe. Meutim sekularni vladari su zadrali neslubeni bitan utjecaj na proces postavljanja. Pape su ovim dobile mnogo vedu mod. Meutim sukob se nije time okonao. Ponovo de izbijati sukobi papa i svetih rimskih careva, sve dok teritorij dananje Italije (gdje se nalazila papinska drava) ne bude izvan nadzora Svetog rimskog carstva. 3. Kriarski ratovi Krstaki ratovi su niz ratova od 1096.- 1270.god. koje je organizovala katolika crkva za osloboenje Hristovog groba u Jerusalimu iz ruku "nevjernika", Turaka Selduka i Bizantije (samo IV kriarski rat). Ratovi su nazvani krstaki zbog krsta koji su vojnici nosili na svom oklopu. Katolika crkva je u ovim ratovima vidjela priliku da uspostavi duhovnu dominaciju nad zemljama Istonog Rimskog Carstva, a riteri i feudalci bili su voeni ekonomskim motivima (osvajanje novih poseda, ratni plen). Prvi krstaki rat 1096.-1099. poveli su normanski, flandrijski i holandski riteri.Osvojili su Jerusalim i jos nekoliko posjeda, pa su i stvorili nekoliko grofovija i jerusalimsku kraljevinu. Drugi krstaki rat 1147.-1149. pod vodstvom francuskog kralja Luja VII i njemakog kralja Konrada III zavrio se bez rezultata. Tredi krstaki rat 1199.-1202. vode engleski kralj Riard Lavljeg Srca, francuski kralj Filip II Avgust i nemaki car Fridrih I Barbarosa. U ovom pohodu njemaki car se udavio u jednoj rjeici, Filip II Avgust se posle svae sa engleskim kraljem vrada u Francusku. Riard Lavljeg srca je uspeo ugovorom da obezbjedi slobodan dolazak hodoasnika u Jerusalim. etvrti krstaki rat 1202.-1204. vodili su francuski feudalci pod vodstvom Mletake republike. U ovom pohodu krstai su zauzeli Carigrad, stvoreno je Latinsko Krstako carstvo i stvorene jo neke manje drave. Peti krstaki rat 1217.-1222. voen je protiv egipatskog sultana koji je vladao Palestinom. Zbog unutranjih razdora, krstaka vojska je morala da napusti Egipat U estom krstakom ratu 1228.-1229., Fridrih II Hohentaufovac osvaja Jerusalim Francuski kralj Luj IX preduzeo je sedmi (1248.-1254.) i osmi (1270.) krstaki rat, ali bez vedih uspeha.

Treba pomenuti i dva djeija krstaka rata (1212.). Po crkvenom uvjerenju Hristov grob mogli su da oslobode samo bezgrjeni djeaci. Meutim, dio djece su trgovci prodali u Egiptu, a drugi dio je stradao od zime i gladi. Krstaki ratovi predstavljaju niz ratova koje su hridani zapadne i srednje Evrope pod uticajem papa vodili od kraja XI do druge polovine XIII veka protiv Selduka, Fatimida i drugih islamskih dinastija i drava za osloboenje svetih mesta u Palestini, posebno Hristovog groba u Jerusalimu, iz ruku muslimana. Ti su ratovi zapoeli u doba kada je Katolika crkva, s papom na elu, nastojala ostvariti duhovnu i svetovnu prevlast u hridanskom svetu. Na crkvenim saborima u Pjaenci i Klermonu 1095. g. Papa Urban II pozvao je na rat protiv muslimana za osloboenje Jerusalima, obedavi uesnicima opratanje svih grijeha, pri emu de ubijanje, pljaka, osvajanje novih poseda biti u potpunosti prihvatljivi,

jer de rtve svega toga biti nevernici koji bolje ni ne zasluuju. Papin poziv, kao i arko propovedanje zanesenjaka, npr. francuskog monaha-augustinca Petra Pustinjaka, bili su doekani s velikim poletom i oduevljenjem, i to zbog vie razloga. Premda je u XI veku u Evropi poelo razdoblje opte demografske, dravne i politike obnove, nii drutveni slojevi su proivljavali teko ekonomsko stanje i glad, a 1095-1096 evropske zemlje je zahvatila nepoznata epidemija (verovatno kuga), pa je pokuaj bega iz takve stvarnosti bio sasvim razumljiv. Ekonomsko stanje je bilo dodatno oteano jer su turci Selduci i egipatski Fatimidi koili trgovinu maloazijskog i sjevernoafrikog prostora s hridanskom Evropom. Znaajnu ulogu u pokretanju ratova imala je i zamisao o zatiti mnogobrojnih hodoasnika na putu u Svetu zemlju od nasilja i samovolje bliskoistonih mjesnih modnika. Od rata protiv islamskog Istoka svi su oekivali koristi: vjerski gorljivi pojedinci - mesto u raju, velikai - nove velike posede, seljaci - osloboenje od line zavisnosti, a svi uesnici plijen od pljake. U raznim delovima Francuske, Njemake i Italije na hiljade vitezova i kmetova poinju da se okupljaju za ratni pohod, stavljaju na svoju odjedu veliki crveni krst i odlaze u rat za oslobaanje navodnog Isusovog groba, kredudi se ispred glavnine, ubijajudi Jevreje, pljakajudi i izazivajudi nemire kud god bi stigli. 4. I Kriarski rat Prvi krstaki rat trajao je od 1096. do 1099. godine i pokrenuo ga je papa Urban II sa ciljem osloboenja kristovog groba i oslobaanja svetog grada Jerusalima od vlasti nevjernika (muslimana). Krstai su tokom pohoda osvojili Jerusalim i jo neke gradove (Edesa i Antiohija). Na temeljima vojnih uspeha stvorene su prve krstake drave, a u samom Jerusalimu su stvoreni prvi viteki redovi. Ovo je jedini krstaki rat (a bilo ih je posle jo nekoliko) koji je ispunio zadati cilj, oslobaanje Jerusalima. Vizantija je tokom 1071. godine zadobila dva teka udarca, Normani su zauzeli Bari(poslednji posed na Apeninskom poluostrvu), dok su Turci Selduci nakon bitke kod Mancikerta zauzeli teritorije na prostoru Male Azije, pa je vizantijski car Aleksije I Komnin(1081.- 1118.) bio prinuen da potrai pomod u Evropi koju nije gledao blagonaklono. Na njegov poziv se odazvao papa Urban II koji je bio zabrinut za sveto mesto (Jerusalim). Saziva 1095. godine sabor u Klermonu kojem prisustvuje oko 200 biskupa, kneeva i plemida.Odlueno je da se krene u oslobaanje svetog mesta.

Prvi krstaki rat nije vodio nijedan kralj ved vojvode. Najznaajnije vojvode i njihovi putevi prema Carigradu su: Gotfrid Bujonski, kasnije jeruzalemski kralj - sa vojskom se kretao du Dunava, kroz Ugarsku i Srbiju

Rejmond Tuluki i Igo Vermonki - preko Alpa, kroz severnu Italiju i Dalmaciju Boemund Tarentski - preko Jadranskog mora od Apulije do Draa pa kopnenim putem do Carigrada Pored njih su jo bili: Robert II od Normandije, Robert II Flandrijski, brat od Gotfrida Balduin (koji ga je naslijedio u Jerusalimu) i Tankred Taranski

U prolede 1097. stiu u Carigrad gdje se trebaju izvriti pripreme za dalje delovanje. Komnin je traio da krstai poloe zakletvu da de Vizantiji predati sve oblasti koje joj u osnovi i pripadaju. Isprva su se nedkali da bi na kraju ipak poloili tzv. Zakletvu vernosti i odanosti. Dugo su opsedali Nikeju a na kraju je garnizon predao ne njima nego Komninu. Muslimani su presreli krstae kod Dorileja i umalo unitili kriarsku vojsku i jedva su uspjeli da poraze muslimane. Uspeli su da osvoje Antiohiju 1098. (tu su se pokazale slabosti krstaa - nespremni, vedina kao da je pola u avanturu, izmeu ostalih, dezertirao je i Petar Pustinjak). Nisu dali Antiohiju Bizantiji kao to su obedali, nego su je zadrali za sebe. Iste godine Balduin Bujonski je sam Osvojio Edesu i osnovao svoju grofoviju. 7. juna 1099. poela je opsada Jerusalima koja je trajala do 15. jula. U pomod sustigli enovljani sa spravama za opsadu. Nakon pada, u Jerusalimu je tri dana vladao potpuni haos - pljakanje i ubijanje na sve strane (u izvorima se pominje da je krvi bilo do lanaka). Meutim, trebalo je organizovati osvojeni dio. Krstai su pokuali nastaviti svoje irenje, ali nisu uspjeli i pali su kod Askalona, no uspjeli su se organizovati i utvrditi, pa su nastale sljedede grofovije i kraljevine: Armensko kraljevstvo Kilkije, Antiohijski principat, Grofovija Tripoli Grofovija Edesa Jerusalimsko Kraljevstvo

5. Templari i Isusovci Prvi vojni red, Red siromanih vitezova Hrista i Solomonovog hrama, poznatiji kao Vitezovi Templari, je osnovan 1118., kao posledica Prvog krstakog pohoda, da pomogne novom Jerusalimskom kraljevstvu da se odri od napada muslimana koji su se nalazili u okolini, i da osigura bezbednost velikog broja hodoasnika iz Ev rope koji su pohrlili ka Jerusalimu nakon njegovog osvajanja. Red je osnovao Hugo de Pejens. Templari su organizovani kao manastirski red, sljededi pravila koja je za njih stvorio Bernar od Klervoa, osniva Cistercijanskog reda. Templari su bili dobro povezani i

ubrzo su postali bitan faktor na meunarodnoj politikoj sceni tog vremena. U tom vremenu dobili su nekoliko povlastica od Pape, koje su im dozvolile, izmeu ostalog, da ubiru poreze u podrujima koja su bila pod njihovom kontrolom, proizvodedi njihov brzi uspon. Templari su bili podeljeni na nekoliko razliitih bratstava: Vitezovi - opremljeni kao teka konjica; Orunici - opremljeni kao laka konjica (pripadnici niih klasa meu vitezovima);Farmer - koji su upravljali vlasnitvom reda; Kapelani koji su bili svetenici i zadovoljavali duhovne potrebe pripadnika reda.

Neki pripadnici reda su bili posvedeni bankarstvu, jer su Templarskom redu Krstai esto poveravali blago na uvanje. Njihovo ime aludira na njihov istorijski tab u Omarovoj damiji na Brdu hrama u Jerusalimu, koji su oni preimenovali u Templum Domini. Predstavljen na jednom od njihovih peata, struktura za koju se veruje da je ostatak Jerusalimskog hrama, i model po kome su napravljeni brojni templarski hramovi u Evropi. Osim, u Palestini, red se borio i u paniji i u ponovnom osvajanju Portugala. Dati su im dodatni posjedi i zamkovi u graninim podrujima. U jednom trenutku su nasledili i Kraljevinu Aragon, zajedno sa drugim vojnim redovima. Njihov uticaj u Evropi je bio jako veliki tako da naprimer, zahvaljujudi kontaktu Templara sa muslimanskim istokom,Evropljani su se vratili starom rimskom obiaju brijanja brade dok je preko hiljadu arapskih rei ulo u evropske jezike. Po prestanku Krstakih ratova, red Templara je prerastao u Evropi u red bankara koji su bili olienje zelenatva. Pa ipak, blago donijeto sa Istoka inilo ih je vrlo modnim: neretko su se kod ovog reda zaduivali Jovan bez Zemlje, Huan iz Navare, arl Anujski, engleski kralj Edvard I (zaloio ak i krunski nakit), Roberd Artoa dok je Luj VII za finansijskog savetnika imao Templara blagajnika riznice. Pruali su i druge finansijske usluge, kao to su trgovina mjenicama, izdavanje vrjednosnih pisama koja su se mogla unoviti bilo gde u Evropi, izdavanje zajmova i drugo. Kamata na pozajmljenu sumu nije bila mala i kretala se od 11 do 15% to je izazvalo netrpeljivost dunika. Tako ved Filip Lijepi poinje sa progonima ovog reda da bi zvanino posljednjeg majstora ovog reda aka de Molea spalio kao jeretika 1314. godine. Na taj nain Filip je bio poteen vradanja dugova onima od kojih je najvie zazirao, dok je svu templarsku nepokretnu imovinu poklonio redu Sv. Jovana (Hospitalci, Malteki vitezovi). Trinaestog oktobra, 1307. godine, manji broj Templara je bio istovrem eno uhapen od strane agenata Filipa IV (Philippe le Bel),(takoe treba znati da je prethodno Filip lijepi, Papu praktino oteo i prebacio iz Italije u Francusku, da bi obezbedio njegovu podrku za svoj naum) da bi u zatvoru bili mueni zbog jeresi Reda. (Postoji verovanje da je ovaj akt poreklo verovanja u nesredu koju donosi petak 13.) Po jednom gleditu, Filip koji je zaplenio trezor reda (po nekim istraivaima, uopte nije uspeo da prisvoji njihovo bogatstvo, jer su par dana prije na 17 galija isto izneli u nepoznatom pravcu) i razbio njihov bankarski sistem jednostavno eleo da ga lino kontrolie. Videvi sudbinu Templara, Vitezovi reda sv. Jovana od Jerusalima i Rodosa i Malte su bili takoe primorani da napuste bavljenje bankarstvom. Sv. Ignacije Loyola, osniva jezuitskog reda je napisao "Formulu Instituta", dokument, u kojemu je saeto iznio njezinu svrhu. Pavao III. je 27. rujna 1540. sveano odobrio ovu redovniku zajednicu, a Ignacije Loyolski je bio izabran za prvoga vrhovnog poglavara, odnosno generala drube i na toj je slubi ostao sve do svoje smrti 1556. Nakon odobrenja drube, isusovci su se brzo proirili po Europi. Najvie su se angairali u kolstvu i prosvjetljenju europskog puanstva opdenito. Ignacije Loyolski je osnovao "Rimski kolegij" koji je papa Pavao IV. 1556. uzdigao na razinu sveuilita, koje je od 1583. godine nosi ime "Gregorijansko sveuilite". Za izobrazbu mladih isusovaca osniva se u Rimu "Collegium Germanicum", a utemeljuju i uilite "Biblicum" za promicanje biblijskih znanosti i "Institutum Orientale" koji ima zadadu zbliiti istonu i zapadnu Crkvu. Vode i papinsku zvjezdarnicu. U Europu su isusovaki istraivai donijeli kiobran, vaniliju i druge mirodije.

6. Pad Jerusalima 1187. Pad Jeruzalema se desio kao odgovor Saladina u Tredem Kriarskom ratu. Iako je potpisan mir kojeg su se obje strane pridravale 1185., jedan napad na muslimanski karavan krajem 1186. ili poetkom 1187. godine od strane Renea de atjona. Mir je bio naruen i Saladin je to iskoristio. Rene nije shvatio da je upravo tim potezom zapeatio sudbinu Jeruzalemske kraljevine, jer je karavan nosio ogroman plijen. Saladin je digao vojsku ogromne veliine i smirivao je vojnike koji su shvatali ovaj rat kao vjerski. To je uradio isto da njegova vojska bude usmjerena na ratovanje, a ne prema misticizmu. Dvije vojske su stale jedna pred drugu kod Hatina: vojska kralja Gaja Lizinjanskog i vojska Saladina. Do bitke kod Hatina je dolo 5. jula 1187. blizu Galilejskog jezera. Ovo je jedna od najvedih bitaka u kojoj su se sukobili krstai i muslimani. Slabo voeni i nesloni krstai su zauzeli poloaje u delovima gdje nije bilo vode, dok je Saladinova vojska bila u mnogo boljem poloaju. e je muila krstae. Rano ujutru poeli su napadi na krstae. Napadi su bili estoki, a krstaka vojska je samo delimino uspela da se probije. Vedina je ostala opkoljena. kada je konano pao i crveni ator jerusalimskog kralja, koji je bio postavljen na najviem vrhu i bitka se zavrila. Mjesec dana poslije ove bitke je Jeruzalem opsjedan. Opsada je trajala 12 dana (20. septembar - 2 oktobar). Svi ukrasi sa Crkve Svetog Groba su prodani po patrijarhovom nareenju i za taj novac su pladeni vojnici. Saladin je ponudio kraljici Sibili, eni kralja Gaja, da se pridrui njemu, koji je bio zatvoren u Nabluzu, te bi tako ona izbjegla neugodnosti opsade. Ona je to na zgroavanje svih krstaa prihvatila, mada je ved prije toga izgubila uticaj zbog poraza njenog mua, tako da je ovo i oekivano. Saladinova vojska je osjetila estok otpor fanatika, no ipak su se kriari predali. U prvom kriarskom ratu, stotinjak godina prije pada jeruzalemske kraljevine, desio se najvedi pokolj muslimana (oko 40 000 ih je pobijeno) do tada. Saladin je viteki sprijeio bilo kakvo prolijevanje krvi i pljakanje u samom poetku. Pad Jeruzalema je znatno razjedinio kriarske drave. Kriari su se povukli sa neto imetka u oblasti koje su jo drali, u Tir, Tripolis i Antiohiju. 7. Tredi Kriarski Tredi krstaki rat trajao je od 1189. do 1192. godine i pokrenulo ga je Saladinovo osvajanje Jerusalima 1187.godine. Krstai nisu uspeli da osvoje Jerusalim i pohod se okonao dogovorom da Jerusalimskoj kraljevini ostane obala od Tira do Jope i da hridani imaju slobodan pristup Jerusalimu.Pad Jerusalima je izazavao burne reakcije u Evropi. Papa Grgur VIII izdaje bulu kojom poziva na krstaki pohod. Odazivaju se vladari: nemaki car Fridrih Barbarosa, francuski kralj Filip Avgust i engleski kralj Henri II. Barbarosa je sazvao sabor u Majncu gde su se dogovarali oko pohoda. Meutim, sam Fridrih nije doekao sukobe jer se utopio u reici Salefu u koji je pao verovatno zbog sranog udara. I engleski kralj umire a nasleuje ga njegov sin Riard (Lavlje srce). Odnosi izmeu Filipa i Riarda su bili dosta zategnuti zbog tenje Engleza da budu vladari u Francuskoj (pitanje

Normandije). Krstai uspevaju zauzeti Antiohiju, a Saladin se povlai sa vojskom u Jerusalim. Pri opsadi su se pokazale suprotnosti izmeu dvojice vladara jer su obojica hteli da budu glavno komandujudi. Dok je Riard osvajao, Filip je igrao aha. Dok Filip osvaja, Riarda boli glava. Filip odluuje da napusti pohod i vrati se u Francusku tako da na istorijskoj pozornici ostaju dva vrlo sposobna vladara koja su se meusobno izuzetno potovali i koji su cenili viteke tradicije (kada je Riardov konj slomio nogu, Saladin mu je poslao novog). Njih dvojica su se sastali i postigli su sporazum 1192. po kojem krstai mogu posedivati Sveto mesto ali bez oruja. Riard se vrada u Englesku jer su se odnosi sa Francuskom znatno pogorali. Kada se vratio 1193. godine, Saladin umire ali to nije kraj premodi islama.

8. etvrti Kriarski etvrti krstaki rat trajao je od 1202. do 1204. godine i pokrenut je da bi se osvojio Egipat.Krstai su zbog nedostatka novca pristali da prvo za Mletaku republiku zauzmu Zadar, da bi kasnije prvo za Aleksija Anela, a potom za sebe osvojili Carigrad i sruili Vizantiju. Na temeljima ovog pohoda nastale su nove drave, a Mletaka republika je postala najveda pomorska sila u Sredozemlju.Pozivu pape Inodentije III nije se odazvao niko od evropskih monarha, ved samo franaki, flandrijski i italijanski velikai, tako da je na elo pohoda postavljen Bonifacije Monferatski kao jedan od najvedih vlastelina. Vizantijski dud i tast Stefana Nemanjida, Enriko Dandolo, je prvo skrenuo krstae da osvoje Zadar, a potom su pristali da za novanu naknadu povrate presto Isaku i Aleksiju Anelu, to im je polo za rukom u julu 1203. godine. Kada nisu dobili obedani novac, krstai su se na Dandolov nagovor okrenuli protiv Vizantije i 1204. Je dolo do osvajanja i pljakanja Carigrada, to predstavlja najvede pljakanje u srednjem veku,kao i masakriranje domadeg stanovnitva. Osnovana je krstaka drava na tlu Vizantije, tzv. Latinsko carstvo. Ono je obuhvatalo dananju Grku i evropsku Tursku, kao mali deo Male Azije preko puta Carigrada. Vizantiji je preostala Albanija i zapadna Turska, ali je dolo do podele: Albanija i dio zapadne Grke (Epir) postao je takozvana Epirska despotovina, dok je zapadna Mala Azija (Turska) skoro do Ankare postala Nikejsko carstvo. Tredi dio je bio mali primorski dio na severu dananje Turske, sa gradom Trapezuntom (dananji Trabzon) tzv.Trapezuntsko carstvo. 9. Latinsko Carstvo Papa Inocent III je 1198. propovjedao za novi krstaki pohod, etvrti po redu. On je bio usmjeren ka svetoj zemlji. Krstai su krenuli iz Venecije i umjesto da su krenuli prema svetoj zemlji oni su krenuli ka Istonom Rimskom carstvu. 1202. godine kriari su opljakali grad Zaru u Dalmaciji (Zadar). 1203. su kriari doli do Konstantinopolja. Napadi su trajali jednu godinu i Bizantinci su poraeni 1204. gdje su se istakli Varjazi. Naslijedilo je uasno pljakanje, unitavanje i poniavanje Carstva. Nakon ovoga, poslije sloma Carigrada 1204.godine, na tom prostoru stvoreno je nekoliko krstakih (latinskih) drava koje su de jure bile vazali Latinskog carstva, iako u stvari ta veza obino nije postojala. Te

drave su bile: Solunska kraljevina (postojala od 1204. do 1224. godine); Atinsko vojvodstvo (postoj alo od 1205. do 1458. godine i bilo je u vazalnim odnosima sa Solunskom kraljevinom (do 1224) i Ahajskom kneevinom, a preko njih i sa Latinskim carstvom); Ahajska kneevina (postojala od 1205. do 1432. godine); Vojvodstvo Naksos ili Vojvodstvo arhipelaga (postojalo od 1207. do 1579. godine); Nikejsko vojvodstvo (postojalo od 1204. do 1205. godine); Filipoljsko vojvodstvo (postojalo od 1204. do 1205. godine). Pored ovoga su se stvorile i drave koje su nasljednice Konstantinopolja: Nikejsko carstvo, Epirska despotija i Trebizundsko carstvo. Prvi car Latinskog carstva je bio Balduin IX Flandrijski. Voeni pobjedama nad Nikejskim Carstvom, kriari su se okrenuli ka Bugarskoj, pogotovo tokom vladavine cara Henrika Flandrijskog (regent 12051206, car 12061216). Meutim, poslije njegove smrti, carstvo je tokom vremena oslabilo uslijed stalnih borbi na svim stranama i nedostatka vojne i finansijske podrke sa Zapada, to se najbolje vidi 1205. godine, kada su pretrpili poraz od bugarskog tsara Kalojana. Na drugoj strani, 1205. krunisan je

nikejski car Teodor I Laskaris. On se borio na dva fronta u jednoj bitci je ubijen, ali je nikejska vojska pobijedila. Ovo je uticalo na moral vojske i odluke bududih careva, jer su svi nastojali da osvoje natrag Konstantinopolj. Udruene nikejsko-bugarske snage probale su da 1236. godine osvoje Carigrad, ali je grad uz pomod mletake flote izdrao opsadu. Do kraja 1247. godine nikejske snage su zauzele skoro celokupne posede Latinskog carstva i svele ga na Carigrad sa neposrednom okolinom koji se odravao najvie zahvaljujudi gradskim bedemima, a sam Balduin II bio je primoran da preda Mleanima svog sina jedinca Filipa kao zalog za novani zajam. 1259. u bitci kod Pelagona, nikejski car Ivan IV Laskaris je napravio kljunu pobjedu nad udruenom vojskom kriara. Mikail VIII Palaeolog je iste godine ponovo uspostavio Bizantsko carstvo. Ovo je znatno oslabilo kako i Bizant, tako i odnose sa zapadom, to de kasnije dovesti do ponovnog pada Konstantinopolja 200 godina poslije. Faktiki su se kriari pobrinuli za propast Bizantskog carstva, koje se moda moglo odbraniti od napada sa istoka 1453. godine. 10. Posljedice Kriarskih ratova Ako se za neposredni cilj Kriarskih ratova smatra osvajanje novih teritorija na istoku, onda su kria rski ratovi se zavrili neuspjehom. Isto tako rezultati za Evropu su bili daleko od neznaajnih. Kriarski ratovi su uzrokovali da monopol nad trgovinom ispadne iz ruku Araba i Bizantinaca. Mledani i enovljani postali su gospodari sredozemne trgovine. enova se uvrstila na bizantskim teritorijama i podigla niz trgovakih faktorija. Venecija je stupila u tijesne veze sa Egiptom. Kriarski ratovi su upoznali zapadnu kulturu sa istonom kulturom i njenom tehnologijom, naroito preko Kordobskog halifata. Primjeti se i razvitak u poljoprivredi. Poele su se saditi kajsije, ria, ederna trska itd.

Tekstilna industrija je mnogo zavisila od istoka. Pamuk, svila i materijali za bojenje tkanine su uvoeni sa istoka. Zabiljeio se i porast higijene i smanjenje bolesti uzrokovanih nehigijenom, kao to je kuga. Znaajan je i uvoz egzotine robe, kao npr. zaina. 11. Fridrih Barbarossa Nadimak Barbarosa dobija u Italiji zbog crvenkaste brade. Fridrik je potjecao od dviju tada najjaih velikakih obitelji u Svetom Rimskom Carstvu, usto i meusobno sukobljenih. Nakon oeve smrti godine 1147. Fridrik je postao vabskim vojvodom pod imenom Fridrik III. On je par dana nakon to je postao vabski vojvoda uz kralja Kondrada III. krenuo na pohod za osloboenje Svete Zemlje, koji je najavio I prije nego to je postao vojvoda. Za vrijeme trajanja drugog kriarskog rata Fridrik je kao vjeran saveznik kralja Konrada bio vrsto na njegovoj strani. Fridrik se u proljede 1149. vratio u vabsku. Nakon iznenadne smrti Konrada III. 15. veljae 1152. u Bambergu, Fridrik je iste godine u Frankfurtu na Majni izabran za njemakoga kralja. Nadbiskup Kelna Arnold II. von Wied ga je u Dvorskoj kapeli u Ahenu i okrunio. Odmah po dolasku na vlast prva mu je briga bila odranje mira u dravi. Uz opdeniti zakon o dravnom miru pokuao je umiriti i dravne velikae. Tako je Henriku Lavu vratio Bavarsku, a Burgundiju dao bivem protivniku vojvodi Berchtold. Prema Crkvi Fridrik je postupao po starim dravnim zakonima kao da Wormski konkordat i ne postoji . Investituru (uvoenje u slubu) zadrao je za sebe i biskupske stolice popunjavao po politikoj potrebi. Biskupi opet postaju savjetnici, upravni inovnici, ak i kraljevi vojskovoe. 1152. Fridrik je na saboru u Wrzburgu najavio da u jesen 1154. ide u Rim da se okruni za cara. Odmah zatim zapoeli su pregovori s papom oko uvjeta Fridrikove krunidbe. Rezultat je bio Ugovor u Konstanzu sklopljen 1153. u istoimenom mjestu. Tim ugovorom Fridrik se obvezao da de uguiti revoluciju u Rimu i grad predati pod papinu vlast; nadalje, da nede bez papina odobrenja sklapati mir s ustanikim Rimljanima kao ni s Normanima, da de osigurati papinu vlast nad Crkvom i da de se odupirati bizantskim teritorijalnim pretenzijama u junoj Italiji. Papa je sa svoje strane obedao da de Fridrika okruniti za cara i podupirati njegovu vladavinu, da de sve njegove protivnike izopditi iz Crkve i sudjelovati u protjerivanju Bizantinaca iz june Italije. Fridrik je takoer postigao da papa smijeni nadbiskupe koji su podupirali papine pro tivnike koji su bili na strani Welfa i na njihovo mjesto imenuje njemu sklone osobe. 1154. Fridrik je s vojskom krenuo u Rim. Stanje u junoj Italiji dotle se promijenilo jer je iste godine umro sicilski kralj Roger II. Novi papa Hadrijan IV. nije priznao njegova sina Vilima I. za kralja, ali ovaj je ipak stupio u pregovore s papom nastojedi da doe do rjeenja. Hadrijan se takoer bojao mogude bizantske invazije na Italiju te iznova podsjetio Fridrika na uvjete ugovora u Konstanzu. Papa je bio u tekom poloaju jer je takoer bio i u sukobu s ustanikim Rimljanima i njihovim Senatom. Papa i kralj susreli su se u mjestu Sutri (oko 50 km sjeverno od Rima) i zajedno krenuli prema Rimu. Senat je zatraio od njih da priznaju ustav grada Rima koji je donio, plate 5000 funti zlata te je zastupao gledite da bududi car prima krunu od grada Rima, a ne od pape. Fridrik je odluno odbio ove zahtjeve nato je Rim zatvorio gradska vrata njemu i papi. 18. juni 1155. papa Hadrijan IV. okrunio je u Bazilici sv. Petra Fridrika Barbarossu za cara Svetog Rimskog Carstva. Odmah nakon krunidbe Rimljani su podigli ustanak eledi zarobiti papu. Protiv njih su se sve do nodi borile careve i papine trupe. Nakon sklopljenog mira Fridrik nije, iako ga je Ugovor u Konstanzu na to obvezao, intervenirao protiv gradskog stanovnitva niti je papi vratio vlast nad gradom. Takoer je izostao i pohod protiv Normana na Siciliji, iako su to od cara traili i bizantski poslanici s kojima je Fridrik u Anconi pregovarao o savezu. Protiv pohoda na N ormane bili su i knezovi u carevoj pratnji. Pregovori s Bizantom o saveznitvu na kraju su propali. Zbog krenja Ugovora u Konstanzu pogorali su se odnosi cara i pape to je postalo povodom bududim sukobima. Fridrikov poloaj u Italiji se takoer pogorao. U Apuliji je naime izbio ustanak protiv Normana kojega je potpomagao Bizant. No, Normani su uspjeno uguili ustanak i preoteli Bizantincima grad Brindisi. Papa Hadrijan IV. je zbog takva

razvoja dogaaja stupio u pregovore s Normanima rezultat ega je bio Ugovor u Beneventu sklopljen 1156. Normani su sljededih godina bili zatitnici papinstva prije svega u njegovom sukobu s gradom Rimom i time ugrozili carev poloaj. 1158. Fridrikova vojska potukla je grad Milano, car je sazvao sabor na Ronkalijskim poljima radi reguliranja uprave u Italiji. Sastavio je komisiju pravnika sa Bolonjskog sveuilita koja je sastavila tzv. Ronkalijske zakone. Kao osnova uzeto je rimsko pravo, a carskom pravu dana je prednost pred pravima gradskih komuna (ius commune). One su sad morale traiti potvrdu svojih prava od cara to je bio povod za kasniju pobunu nekoliko gradova. Ovaj sabor oznaio je poetak restrukturirane Fridrikove politike prema Italiji. Na saboru i u zimskoj pauzi koja je uslijedila sukobile su se careve i papine predodbe o dravi: Nakon to je Fridrik upravnu strukturu Carstva u Italiji proirio i na teritorije i biskupije na koje je pravo polagao papa te zapoeo pregovore s gradom Rimom, na carski je dvor u proljede 1159. dola papinska delegacija zahtjevajudi od cara da te mjere opozove. Car je odbio s obrazloenjem da biskupi nemaju vlastiti teritorij nego se nalaze na teritoriju Carstva na kojem car ima vrhovni suverenitet. Poeli su sukobi ko de biti novi papa, jer je Hadrijan IV umro 1159. Izborna skuptina kardinala bila je podijeljena. Talijanska struja izabrala je za papu Rolanda Bandinellija pod imenom Aleksandar III. , a carska Viktora IV. . Aleksandra je ipak podupirala vedina kardinala, dok je Viktora rimski narod proglasio papom. Kad je Viktor IV. umro 1164. inilo se da je raskol okonan. Rainald od Dassela je meutim dva dana poslije bez careva znanja dao za papu izabrati kardinala Wida von Crema pod imenom Paskal III. Mnogobrojni njemaki biskupi i duhovnici, osobito u Burgundiji, priznali su Aleksandra III. Fridrik je iskoristio stanje anarhije na Siciliji uslijed borbe oko prijestola i zapoeo etvrti vojni pohod u Italiju na kojega je jo 1166. na saboru u Ulmu obvezao vedinu njemakih velikaa. Rainald von Dassel i nadbiskup Mainza Christian krenuli su s vojskom na zapadu talijanskog poluotoka protiv Rima i pobijeidli u bitki kod Tusculuma, dok je car zauzeo Anconu i prodro do Apulije. 1167. zauzet je Rim. Protupapa Paskal III. okrunio je u Bazilici sv. Petra Fridrikovu enu za caricu, papa Aleksandar III. pobjegao je, preodjeven u hodoasnika, u Benevento. U carevoj vojsci izbila je snana epidemija (vjerojatno malarija) pokosivi mnoge velikae i plemide. U Njemaku su se vratili tek ostaci nekad velike vojske. U toj situaciji pojaao je Fridrik pregovore s papom Aleksandrom III. Pregovori su zavrili meusobnim priznanjem cara i pape, Fridrik je povukao Wrzburku zakletvu, a papa carevo izopdenje iz Crkve. Car je osim toga obedao da de se povudi s teritorija koje je zahtjevao papa, a papa je priznao valjanost svih biskupskih reenja koje su obavili protupape. Ti dogovori nisu meutim obuhvatili ni talijanske gradove ni Siciliju. S njima je car dalje pregovarao. Caru je pritom uspjelo da papa odustane od nekih teritorijalnih zahtjeva. Sa Lombardskim savezom i sicilijanskim kraljem sklopljen je mir. Papa Aleksandar III. i car susreli su 1177. i osobno u Veneciji kako bi se zakleli na ugovor. Nakon isteka mirovnog ugovora u Veneciji car je 1183. s Lombardskim savezom sklopio mir u Konstanzu. Fridrik je dodue morao pristati na mnoge zahtjeve sjevernotalijanskih gradova, ali je istodobno vrsto ukljuio Lombardski savez u strukture Carstva. U godinama nakon sklapanja mira Toskana se poela razvijati u novi gradski centar modi. Carstvo je sada , kao nadomjestak za pretrpljene gubitke u Lombardiji, poelo u srednjoj Italiji graditi svoju poziciju. Godine 1189. Fridrik je iz Regensburga krenuo u tredi kriarski rat. 1190. trebali su ga slijediti francuski kralj Filip II. August i engleski kralj Riard I. Lavljeg Srca. Regentsku vlast u Carstvu preuzeo je carev sin Henrik VI. Car je s vojskom krenuo niz Dunav preko Balkana. Fridrik je u dvjema bitkama pobijedio Selduke. 1190. car se kod grada Seleucije u zapadnoj Ciliciji utopio u rijeci Saleph. Tane okolnosti njegove smrti nisu objanjene: izvori dijelom navode da je car eledi se osvjeiti nakon jahanja uao u rijeku da se okupa; drugi pak izvori kau da ga je prilikom, prelaenja preko rijeke prestraeni konj zbacio te ga je teina njegove opreme povukla pod vodu. Spekulira se takoer da je car zbog

ljetne vrudine i svojih godina kupajudi se u ledenoj planinskoj rijeci pretrpio srani udar. Carevo srce i utroba pokopani su u gradu Tarzu, tijelo u Antiohiji, a kosti u Tiru. 12. Fridrih II Prilike su navele Hohenstaufovce da Italiju sve vise pretvaraju u bazu svoje politike.Majka mu je bila Sicilijanka,odgojen je na Siciliji,pa je i sam bio cisti Sicilijanac.Grgur IX i Inocent IV optuzili su Fridriha ne samo za herezu,nego i za boguheljenje.On nije vjerovao u Boga,a pod tim treba ocito razumjeti,da nije vjerovao u crkvu.Medjutim odrekao se svake kontrole nad biskupskim izvorima,svih pretenzija na posjede Svete Stolice,priznao je Sicilijsko kraljevstvo kao papinsko leno,obavezao se da ga nikad nece ujediniti s carstvom i zakleo se da ce iduce godine poci na krizarsku vojnu.Papa Honorije III Fridriha II je 22.studenoga 1220. U Rimu okrunio za cara. Otada je gotovo sve vrijeme boravio u Italiji.Od Njemacke je trazio samo da mu ne zadaje brige,a 1233. Sa slavnim statuom In favorem principum odrekao se i posljednje sjene vlasti,koje je kralj ondje jos sacuvao,pa je knezovima prepustio punu nezavisnost pod nominalnom vladom svojih sinova,najprije Henrika,a zatim i Konrada.Njegove postupke prema crkvi nije podsticao nikakav nacelni stav,nego iskljucivo njegovi osobni interesi.Uz uvjet da crkva ne stoji na putu njegovoj politici,on je pripravan da joj ucini sve ustupke.Nakon sto se Grgur IX popeo na prijestolje Sv.Petra Fridrih je primio ostru opomenu da izvrsi svoje obaveye,a u prvom redu,da ode na krizarski pohod.Fridrih je pokusavao da dobije na vremenu te se ukrcavao,ali se vracao.. Fridrih II se oenio Jolandom Jerusalimskom, zakonitom naslednicom Kraljevstva Kriara, a potom 1227. krede u krstaki rat, u kome je iznenada obolio ili se pretvarao da je obolioPosjedovao je ugovor sa sultanom koji mu je omogucio da bez ijednog hica udje u Jeruzalem.Nije se nasao nijedan svecenik koji bi pristao da ga okruni za jeruzalemskog kralja,pa je najzad morao sam sebi staviti krunu na glavu. Dotle je Grgur IX obnavljao savez papinstva s lombardskim gradovima i provaljivao na Siciliju.Fridrih se vratio na Siciliju,da se ondje bori.Mir je zakljucen 28.kolovoza 1230.Fridrih je pristao na uvjete pape i pomirio se s Rimom.On se okrenuo prema Lombardiji s kojom se sukobio 1238. Godine. I imao je uspjeha.Nakon toga htio je prosiriti sicilijansku upravu na sjeverni dio Italije.Svog nezakonitog sina Encia ozenio je bastinicom Sicilije i dao mu naslov kralja.Od njegovih obecanja papinstvu nije vise nista preostalo.1239. godine papa je bacio izopcenje iznova na Fridriha,a njegovi podanici u isto vrijeme su rjeseni obaveza da mu se pokoravaju.Fridrih je na to apelirao sud koncila,koji bi donio odluku u sporu s njegovim protivnikom.Ipak Grgur. IX umire 1241. godine,a nasljedjuje ga Inocent IV koji je okupio koncil u Lionu i zbacio Fridriha II sa vlasti.Svi su bili podredjeni Rimu tako da je Fridrihu samo preostalo steci suglasnost ostalih kraljeva sa svojim interesima. Fridrihova vladavina je kao epilog one tragedije koja je pocela sa Grgurom VII a zavrsila u Bovinu.Od Otona do Bransvajga carstvo postoji jos samo poi menu..Fridrihov pokusaj da ga pridigne uz pomoc svoga Sicilijanskog kraljevstva mogao se zavrsiti samo katastrofom.On se iscrpio u sukobima sa Langobardima i umro je 1250.godine.Papa je pozurio da zauvijek oduzme Siciliju Hohenstaufovcima.Namijenio ju je dati Francuskoj. 13. Plantagenet im je doao na vlast 1154. godine, on dijeli grofovije svojim erifima. Ipak, on je vodio rauna o tim grofovijama da se erifi ne osamostale i ne osile tako to su presude bile ede podnijete. Po uzoru na Henrija I on alje putujude sudije koje imaju pravo presude na licu mjesta. Svi erifi imaju obavezu da polau finansije dravnoj riznici. U ratu sa kotskom do godine 1157. povratio sjeverni dio Engleske. enidbom sa Eleonorom Akvitanijskom zadobio je kontrolu nad Akvitanijom (vedim dijelom jugozapadne Francuske). Zajedno sa normanskim i anuvinskim nasljedstvom to ga je pretvorilo u najmodnijeg feudalnog vladara u Francuskoj ime je stekao neprijatelje u francuskim vladarima. Godine

1169. iskrcao se u Irskoj kod zaljeva Bannow, te do 1175. faktiki i formalno postao vladar najvedeg dijela Irske. Uinio je mnogo na unutarnjem razvoju Engleske. Uveo je praksu kodificiranja obiajnog prava, a zakon su provodili kraljevski putujudi suci. Povedao je broj profesionalnih administratora, uveo redovito voenje dravnog arhiva, te knjiga sa primicima dravne riznice to je sve povedalo djelotvornost provoenja dravne vlasti. Henrika II. ponajvie se pamti po sukobu s Tomom Becketom. Naime, Becket je isprva bio Henrikov prijatelj, no, nakon to je imenovan za nadbiskupa, branio je prava svedenika na odravanje suenja pred crkvenim sudovima. U pitanju je bila takoer i sloboda pritubi i pristupa papi. Konstitucijama iz Clarendona 1164. godine znatno je ograniio sudsku vlast crkve nakon ega je Becket pobjegao iz drave. No, uvaavajudi miljenje pape Henrik je pristao na kompromis. Becket se godine 1170. vratio iz izgnanstva, ali se nije pridravao duha Henrikovog kompromisa sa papom. Navodni Henrikov izljev bijesa: "Zar me nitko nede osloboditi ovog buntovnog svedenika?", doslovno su shvatila etvorica vitezova koji su nadbiskupa Becketa 1170. ubili u njegovoj katedrali. Nadbiskup je naknadno kanoniziran, a duh kompromisa s papom nije se promijenio pa je Henrik, zbog toga to su ga povezivali s Becketovim ubojstvom, povukao Konstitucije. Od 1170. do 1183. je za suvladara imao Henrika Mladog, svog drugog sina. U tom vladarskom odnosu je Henrik Mladi bio u podreenom poloaju. Praksa takvog krunjenja je bila poznata francuskim Capetima, a to su kasnije usvojili i engleski kraljevi Stjepan iz dinastije Blois i Henrik II. iz dinastije Anjou-Plantagenet. Trojica od Henrikovih pet zakonitih sinova preminuli su prije njega, pa ga je naslijedio sin Rikard nakon njegove smrti 1189. godine. Upravo od vremena vladavine Henrika II. pa sve do 1348., Eduarda Ispovjednika smatralo se svecem zatitnikom Engleske. Za kraljevanja Eduarda III., za sveca zatitnika Engleske uzet je sveti Juraj, a Edvard Ispovjednik je ostao zatitnikom kraljevske obitelji. 14. Klarendonske asize Za vrijeme vladavine Henrika II Plantageneta donesene su Klarendonske asize (1164) kojima o n ograniava sudsku vlast crkve. To je izazvalo sukob sa Kantebrejskim nadbiskupom Tomasom Beketom. Ovim odredbama donesena je odluka da kraljevska kurija ima zadatak da rjeava koja djela spadaju pod duhovno a koja pod svjetovnu jurisdikciju. U crkvenim sudovima morao je prisustvovati kraljevski inovnik koji je pazio da sud ne prekorai svoje ovlasti. Klerik koga bi osudio crkveni sud morao se predati svjetovnim vlastima radi kanjavanja(crkva je blae kanjavala zloine svojih lanova). Kurija je takoer mogla brisati rjeenja crkvenih sudova. Svaka apelacija papi bila je zabranjena. 15. Riard Lavljeg Srca Riard I, zvani Riard Lavljeg Srca (1157-1199), kralj Engleske (1189-1199), tredi sin kralja Henrija II i Eleonore, roen je u Oksfordu. Jo dok je bio maloljetan, zaruen je za kderku Francuskog kralja Luja VII, i 1172 je dobio vojvodstvo Akvitaniju u Francuskoj (nasledstvo svoje majke). Ratujudi protiv svog oca da bi zatitio svoje interese, izrastao je u odlinog vojnika. 1189. je postao kralj Engleske i odmah nakon toga se otisnuo u Tredi krstaki pohod. Sa njim je takoe poao i Filip II, kralj Francuske, sin Luja VII. Odmah na poetku pohod se pokazao neuspjenim, uglavnom zbog neslaganja dvojice kraljeva. Zbog izbijanja svae izmeu Riarda i Filipa na Siciliji, Riard je odbio da se oeni sa Filipovom sestrom kao to je bilo planirano. Umesto toga, oenio se Berengerijom Navarskom na Kipru, kojeg je osvojio 1191. Ne vrada ostrvo Isaku II. ved ga daje kao feudalni posjed Gvidu Luzinjanskom koji tu postaje kralj 1192.g. Nakon osvajanja Akre od Saracena, takoer 1191.g., Riard je pogubio 2700 muslimana koje je zarobio u ratu. Ta njegova brutalnost je u to vreme smatrana za hrabrost koja je kasnije prerasla u legendu. Konflikt oko prevlasti nad Svetom Zemljom rezultirala je razlazom izmeu dvojice kraljeva, tako da se Filip vratio sam u Francusku. Riard je proveo mjesece u neodlunoj borbi protiv Saladina, sultana Egipta i Sirije, prije sklapanja primirja po kojem je Jerusalim ostavljen u Saladinovim rukama. Zarobljen od strane Leopolda V, austrijskog vojvode, Riard je predan u ruke Svetog rimskog cara Henriha IV. Puten je 1194 nakon pladanja visoke otkupnine. Riard se vratio u Englesku i sklopio primirje sa svojim bratom, Donom, kasnije kraljem Engleske, koji je u njegovom odsustvu skovao zaveru sa

Filipom da bi se dokopao engleskog prestola. Ostavivi englesku vladu na brigu sposobnom administratoru Hubertu Valteru, kenterberijskom nadbiskupom, Riard je otiao u Francusku 1194. da bi zaratio sa francuskim kraljem. Kampanje za odbranu svojih poseda u Evropi su se nastavile narednih pet godina. 1199. godine Riard je smrtonosno pogoen strelom u jednom nevanom dvoboju. Kao kralj, Riard je izabrao mnoge sposobne ministre, kojima je ostavio na voenje vedinu svoje administracije. Pod njegovom vladavinom Engleska je patila od visokih poreza koji su ubirani da bi ispratili njegove ratne ekspedicije. Ponekad okrutan, ponekad velikoduan, ali uvek hrabar je bio opjevan u mnogim vitekim ostvarenjima tog vremena i takoe je i sam bio pjesnik. Postao je heroj mnogih legendarnih pria. 16. Ivan Bez Zemlje Ivan Bez Zemlje (1166. - 1216.) bio je engleski kralj. Vladao je od 1199. godine. Bio je najmlai sin Henrika II. od njegovih petero sinova. Prvo je ostao bez posjeda koji bi mu donosili prihode pa je prozvan John Lackland (francuski: Sans Terre), "bez zemlje". Dok je njegov stariji brat Rikard I. Lavljeg Srca bio u Tredem kriarskom ratu pokuao mu je oteti krunu. Pokorio se bratu nakon njegova povratka, a po njegovoj smrti naslijedio ga je na prijestolju. U ratovima s Francuskom izgubio je gotovo sve svoje francuske posjede. Slabljenje njegova poloaja na kontinentu pratile su i domade neprilike. Godine 1205. sukobio se sa papom Inocentom III. zbog imenovanja nadbiskupa u Canterburyju. Papa je iz toga razloga na Englesku bacio interdikt 1208. i ekskomunicirao Ivana 1209. godine. Nastali neredi, a i visoki ratni trokovi u Walesu i Irskoj, uvjetovali su samovoljniji odnos Ivana prema velikaima i bezobzirnu poreznu politiku prema svim podanicima. Godine 1213., bojedi se da ne izgubi prijestolje, Ivan se pokorio papi i priznao se njegovim vazalom pristavi da Engleska postane papin feud. Protiv njegova naina vladanja podigli su se velikai i prisilili ga da 15. lipnja 1215. godine potpie i objavi Veliku povelju sloboda (Magna charta libertatum) koja je ograniila kraljevu vlast i zajamila temeljne slobode njegovim podanicima, kako velikaima, tako i slobodnjacima. Kako se nije kanio drati potpisane obveze, Ivan se obratio papi, koji ga je oslobodio prisege. Uslijed toga je izbio graanski rat tijekom kojeg je Ivan umro. 17. Velika povelja sloboda (Magna Carta) Jedan dogaaj je bio od posebnog znaaja za vrijeme vladavine kralja Ivana Bez zemlje. 15. juna 121 5. godine u Ranimedu. Magna Carta je prevenirala nepravedne poreze, definirala jasno obaveze barona prema kruni i udarila temelje linim slobodama tanije dala je crkvi da moe imati crkvene skupove kada poeli neovisno o vladarevoj odluci i omogudio je da reguliranje zakona postane svima dostupno. Kralj Ivan je nametnuo velike poreze u svrhu ouvanja svojih posjeda u Normandiji i za svrhu ratovanja. To je najvie pogodilo zemljoposjednike, koji su morali pladati ogromne poreze. Baronima koji nisu imali dovoljno ljudi da pomognu kralju u ratu morali su dati tzv. Shield Money, kojim bi se opremali vojnici pored ostalih poreza. Magna Carta je danas temelj Engleskog ustavnog zakona i u ustavu SAD-a se nalaze odreeni odlomci upravo iz ovog dokumenta. 18. Filip II August Filip II August (francuski: Philippe Auguste; 21.8.1165 - 14.7.1223) bio je posljednji kralj Franaka 1180-1190, a prvi francuski kralj od 1190 do njegove smrti. Filip je roen u Gonesu, sin Louisa VII i njegove trede supruge, Adele od ampanje. Njegov izvorni nadimak bio je Dieudonn - "Boije davanje", jer je on bio prvi sin Louisa VII kojeg je Louis u kasnom periodu svog ivota. Bio je bio jedan od najuspjenijih francuskih srednjovjekovnih vladara u irenju kraljevskih posjeda i utjecaja monarhije. On je unitio veliko Anuvinsko carstvo i porazio koaliciju snaga predvoenom Otonom IV 1214. u bici kod Buvina. To je bila odluna pobjeda, a Francuska se dale mogla iriti. Ta bitka je predstavlala prvu bitku izmeu vie nacija na tlu Europe. Ivan bez Zemle je naao saveznike Otona IV i grofa Flandrije Ferdinanda Portugalskog. Poslije te bitke nije bilo znaajnije bitke na tlu Europe do 1290. godine. Filip tako postaje najmodniji vladar Europe. U Engleskoj se plemstvo 1216. pobunilo protiv Ivana bez Zemle, pa su pozvali

Louisa VIII sina Filipa Augusta da im bude kral. ak je francuska vojska umarirala u London 1216, Louis VIII je nakratko postao kral, ali nije bio krunisan. Engleska je zauzimala 50% teritorije Francuske na poetku njegove vlasti, a on je to sveo samo na 10% u oblasti Gaskonje. Reorganizovao je vlast i uspostavio je finansijsku stabilnost u zeml i. Njegova vladavina bila je popularna kod obinih ljudi, jer je on provjerio mod plemstva i prepustio je dio te modi rastudoj srednjoj klasi. Igrao je znaajnu ulogu u vjeku inovacija u graevinarstvu i u obrazovanju. Tokom njegove vlasti Pariz je bio glavni grad i izgraena je glavna trnica. Nastavio je gradnju gotike katedrale Notr Dam, ija gradnja je zapoela 1163. godine. Sagradio je Luvr kao tvravu. Univerzitet u Parizu dobija kralevu povelu 1200. godine. Pariz tako postaje prvi grad uitela poznat u srednjovekovnom periodu. Filip August je krenuo u Tredi kriarski rat sa engleskim kralem Riardom Lavlim Srcem i njemakim carem Fridrihom Barbarosom. Krenuo je 1. jula 1189. godine. Riard Lavleg Srca je putovao morem, a Filip August kopnenim putem preko Alpa do enove. Francuska i Engleska vojska se ponovo sastaju u Mesini, gdje su zajedno zimovali. Nakon to se pomirio sa papom, Fridrih Barbarosa krede u tredi kriarski rat 1189. godine. Kriarski rat predvode Francuzi pod Filipom Augustom. U pohodu su i Englezi pod vodstvom Riarda Lavleg Srca. Fridrih Barbarosa organizuje veliku vojsku, koju ale kopnenim putem prema Svetoj Zemli, odnosno kroz Maarsku i Srbiju. Kriari su proli kroz Konstantinopol u jesen 1189, i u Anadoliji ostvarili dvije pobjede. Pribliavanje ogromne njemake vojske zabrinulo je Saladina i druge muslimanske voe. U poetku su engleska i francuska vojska putovale zajedno, ali razdvajaju se u Lionu. Filip August je krenuo sam kopnenim putem preko Alpa do enove. Francuska i Engleska vojska se ponovo sastaju u Mesini, gdje su zajedno zimovali. 30. marta 1191. godine. Filip je nekoliko puta napadao Akru pre dolaska Riarda Lavleg Srca. Riard je zauzeo Akru, a Filip August se tu teko razboljeo od dizenterije i nije vie pokazivao interes za ratovanjem. Osim toga se sa Riardom svaao i oko prava na Kipar, koga je Riard zauzeo u tom pohodu. Filip August odluuje da se vrati u Francusku. Francuska vojska ostaje oko Akre pod komandom vojvode Burgundije Igoa III Burgundijskog. Filip II August je umro 14.6.1223 u Ivlinu, te je pokopan u bazilici st. Denis. Filipov sin, Louis VIII, bio njegov nasljednik. 19. Nastanak i razvoj parlamenta u Engleskoj Henrik III sin Ivana bez Zemlje bio je maloljetan.Kada je ovaj umro,a Henrik III postao punoljetan oslobodio se tutorstva meutim tuih uticaja se nikada nije oslobodio.Tokom itave vladavine bio ej pod uti cajem prijatelja i miljenika koje je uglavnom birao nerazborito.Darovao je zemlju svojim roacima to je izazvalo gnjev barona.Papa Inocentije IV je Henrika II uvukao u aktivnu borbu u Italiji ponudivi njegovom sinu Edmundu sicilijansku krunu. U proljede 1258.godine kralj je od barona zatraio tredinu prihoda itave zemlje.To je dovelo do preloma baroni su naoruzani dosli na zasjedanje u Vestminster i zatrazili su od kralaj da protjera sve strane id a odredi posebnu komisiju od 24. covjeka radi sprovodjenja opste politicke reforme.Kada je kralj video da se naao u tekom poloaju zarobljenika od strane barona popustio im je. 1258. sastalo se u Oksfordu veliko vijece i napravili cuvene oksfordske statute koji su u Negleskoj zaveli baronsku oligarhiju.Sva je vlast presla u ruke kolegijuma od 15 barona bez cije saglasnosti niko nije mogao donositi nikakve odluke.Simon Monfor lesterski grof stajao je na strain oligarhijskog programa i drzao se toga da je baronima poslo za rukom da odnesu pobjedu u savezu sariterima i gradovima.Monfor je kasnije izabran za vou baronske partije i

14.maja 1264. nanio je tezak poraz Kraljevkskoj vojsci kod Luisa.Henrik III i njegov sin Edvard su bili zarobljeni.Monfor fakticki postaje diktator Engleske. Monfor je stupio u sukob sa;seljacima,gradjanima i ostalim baronima koji su poeli napustati Monfora.Baroni su poceli da napustaju Monfora id a stanu an stranu Edvarda.Kod Luzena Monfor je pretrpio poraz i bio ubijen.Nakon toga Henrik je morao da napravi kompromis sa riterima,baronima i gradjanima.Najvazniji rezultat kompromisa bilo je sastavljanje parlamenta.Razvitak parlamenta desava se u doba vladavine Edvarda I(1272-1309).Za ratove koje je on vodio bilo je potrebno mnogo novca i on se cesto morao obracati parlamentu.Novac koji je dobijao od aprlamenta niej bio dovoljan ,te je kralj suradjivao is a trgovcima,a morao je uciniti ustupke da se ne bi sukobio s baronima. Sredinom 14.vijeka poceo se parlament dijeliti na dva doma:gornji dom ili dom lordova i donji ili skupstinu.U gornjem domu zasjedali suvrhovi feudalnog drustva,nadbiskupi,episkopi i dr.Dok su u donjem domu zasjedali riteri i gradjani.Uticaj parlamenta raste tokom 14.stoljeca.Parlament dobija pravo da potvrdjuje poreze.Takodjer parlamet dobija i kontrolu nad trosenjem suma novca dobijenih od poreza.Raste i zakonodavna vlast parlamenta.Statute izdaje kralj i gornji dom,a u 15.vijeku saglasnost oba doma na donosenje zakona postaje obavezna. 20. Heretiki pokreti u Zapadnoj Europi Hereza (gr. hairesis "izbor") je vjerovanje koje su crkveni autoriteti smatrali iskrivljavanjem krdanske vjere. U srednjem vijeku vjerovalo se da samo jedna "istinita" vjera osigurava spasenje i zagrobni ivot. Oni koji su nauavali protiv ortodoksnog uenja riskirali su da budu proglaeni hereticima. Crkveni velikodostojnici su imali iskljuivo pravo doktriniranog prosuivanja, tako da je sukob bio neizbjean. Ranokrdanske crkvene vlasti su u 2. stoljedu osudile gnostike, koji su tvrdili da posjeduju tajno i mistino znanje, kao i arijanizam i nestorijanstvo u 4. stoljedu. Ikonoklasti, koji su prosvjedovali protiv oboavanja vjerskih slika, bili su osueni na Drugom Nicejskom saboru 787. godine. Osuda katara u junoj Europi dovela je do albigenkih kriarskih vojni (vidi i kriarski ratovi). Kasnije je nezadovoljstvo ortodoksnim katolikim uenjem naposlijetku dovelo do pojave protestantizma. Rimokatolika crkva je 1232. osnovala sud, inkviziciju, za istragu "nepravovjernosti". Srednjovjekovne crkvene vlasti su obnovile poganski nain kanjavanja spaljivanjem ivih osoba zbog hereze. I protestantske crkve su uvele svoju inkviziciju, ija su meta uglavnom bili rimokatolici. U Engleskoj je uveden zakon u ranom 15. stoljedu koji je doputao svjetovnim vlastima da provode ovu kaznu. Ta je praksa konano zabranjena poto je 1612. za Jakova I. spaljena skupina anabaptista. 21. Inocent III Bio je jako obrazovan, uio je na Pariskom univerzitetu bogosluvlju, a na Bolonjskom rimskom pravo.On je na papsku vlast gledao kao na najviu vlast na svijetu, jer papa kao nasljednik apostola Petra i namjesnik Krista stoji iznad svih vladara, a car i svi kraljevi su samo vazali pape i od njega dobijaju vlast. Inocent III je rado uporedjivao vrhovnu i svjetovnu vlast sa suncem i mjesecom. Kao to mjesec prima svoj sjaj od sunca tako i car dobija svoju vlast od pape. Inocent III je stupio na papsku stolicu u trenutku kada je sudbina carske krune zavisila od odluke pape. Inocent je vjeto iskoristio stvorenu situaciju, a cilj mu je bio da istisne Njemce iz Italije. On je priznao Otona IV za njemakog kralja. Velike uspjehe je imao na jugu Italije gdje je faktiki upravljao cijelom Sicilijom. Inocent se mijeao u borbu izmeu francuskih i engleskih kraljeva. Pomogao je kralju Ivanu bez Zemlje u sukobu sa baronima kako bi ga natjerao da poloi vazalnu zakletvu papi. Vazalnu ovisnost od pape priznavao je i niz drugih zemalja kao sto je portugalski kralj, bugarski car, vedska, Danska i dr. Inocent III je bio incijator etvrtog kriarskog rata koji se nije zavrio u onom smjeru u kojem je to papa elio vec osvajanjem Bizantijskog carstva.Takodjer je organizovao i kriarske ratove protiv heretika i albiana u junoj francuskoj. Neobino je za vrijeme njegovog vremena to je poreska i finansijska mod pape porasla. Papska Kurija

postala je najkrupniji finansijski centar Evrope. Papskom dvoru su pristizale ogromne sume novca iz svih katolikih zemalja.Neke zemlje kao sto su Engleska. Poljska i skandinavske zemlje pladale su papi tzv. Petrov novid. Za vrijeme Inocenta III poinje prodaja indulgencija-papskih pisama kojima se oprastaju grijesi. Zahvaljujuci svim tim sredstvima koja su pristizala u papsku kuriju ona je poetkom 13 st. raspolagala ogromnim sredstvima kakva nijedna drava tadanjeg svijeta nije imala. Jako vano orue papske modi postali su prosjaki redovi koji su bili osnovani za vrijeme pape Inocenta III. Inocentu III je polo za rukom da potpuno likvidira uticaj Njemake u Italiji. 22. Albiani Petar Lombard i Gracijan su postavili vrste osnove kanonskog prava i teologije. No, ono to nisu vidjeli jeste da de njihova djela odmah zastariti. Ponovno otkride Aristotelovih djela je dovelo do toga da sve to su oni rekli u svojim udbenicima padne u vodu. Aristotelova djela dolaze do Arapa prvo preko Avicene, pa onda Averoes donosi u Evropu. Neki su ak ga proglasili i heretikom zbog toga to je objelodanio djelo paganistikog filozofa sa komentarima muslimanskih naunika. Pored ovoga, jedna domada ideja je prijetila crkvi. To je bilo zaklinjanje na siromatvo. Predstava o siromatvu kao idealnom faktoru hridanstva je bila glavna ideja hridanstva, no bila je opasna za redove viih inovnika u crkvi. Ipak redovima dominikanaca i benediktinaca, nisu smjeli nita, no postojali su opasniji protivnici koji su se protivili uenjima crkve. Rije je o katarima (katarhus gr. ist) ili albianima (po mjestu Alba). Imali su dualistiko vienje svijeta, koje je vjerovatno sauvano od 4. stoljeda u tajnosti i . Prvi manihejisti (dualisti) su bili pagani, no u direktnom dodiru sa krdanstvom je nastalo novo vjerovanje. Sve to je bilo materijalno je bilo avolje, a sve duhovno je bilo boije. Morali su biti podjeljeni u dvije klase: savreni (perfecti) i vjerni (credentes). Savreni su se pridravali celibata, postili su i odricali su se svega duhovnog. Vjerni su se samo morali odredi svih uenja tradicionalne crkve. Smatrali su da je konverzija vina i hljeba kao isusove krvi i mesa je bila za njih bogohuljenje. Nisu polagali nikakve zakletve. Svako ubistvo je grijeno (kriarski ratovi). Meutim, najvedu panju su privukli savreni koji

su ivjeli asketski, moda ak nekad i pretjerano. Svaki vjerni je morao ispuniti consolimentum i tako postati savren.

Rije je o ivotu gdje oni nisu mogli jesti, imati spolne odnose, spavali su na ulicama, odricali se bilo kakve imovine itd. ak su propagirali i samoubistvo poslije ove ceremonije. Svi su primjetili razliku izmeu tradicionalne crkve koja je ivjela u raskoi i katara koji su ivjeli asketskim nainom ivota. 23. Prosjaki redovi Prosjaki redovi su crkveni redovi nastali u vremenu razvijenoga i kasnoga srednjeg vijeka, poevi od 13. st. Za razliku od dotad postojedih redova u Katolikoj crkvi, naglasak su stavljali na usmjerenost prema iroj drutvenoj zajednici i na ivot u siromatvu i odricanju, umjesto stvaranja materijalnih dobara i zatvaranja u izolirane samostanske zajednice. Od prosjakih redova koji su nastali u tome razdoblju, najpoznatiji i najvaniji su Red manje brade i Red brade propovjednika, poznati kao franjevci i dominikanci. Prozvani su tako po svojim utemeljiteljima, sv. Franji Asikomu i sv. Dominiku Husmanu. 24. Dominkanci Osniva ovog reda bio je Dominik Husman,porijeklom panski plemid.Glaavni zadatak ovog reda bila je propovijed protiv heretika.1207.-1208. naao se s jednim panskim episkopom u Junoj francuskoj gdje je u to vrijeme unitavana albianska hereza.Na elu sjeverno francuskih feudalaca bio Simon Monfor koji je elio da iskorijeni herezu i da se doepa njihovog bogatstva.Za to mu je bila potrebna pojaana djelatnost propoviojednika.To je Dominika navelo na misao o osnivanju takve monake propovjednike organizacije.Svoj red je organizovao kao bratstvo prosjaka propovjednika s potpunim odricanjem od svake svojine.Papa je potvrdio ustavno ovaj red 1216. i u idudim godinama stekao mnoge simpatizere i uspijehe u borbi protiv heretika.S jedne strane oni su se takmiili s ideolozima hereze u teorijama.Teoloke studije se se najvie razvile meu monasima tog reda.U drugoj polovini 13. st. ovi redovi uzimaju pozicije na teolokim katedrama na svim univerzitetima europe.Iz dominikanskih i franjevakih redova izali su najistaknutiji predstavnici srednjovjekovne skolistike (Toma Akvinski, Albert Veliki i dr.)Drugi nain borbe s hereticima bio je grublji i nasilniji.Oni su postali inkvizitori, postavi svirepi prema svakom protivniku pravovjernog katolianstva.Papstvo je primjetilo njihovo borbu protiv heretika i predalo im inkviziciju u ruke,dodjeljeni su im veliki zemljini posjedi te mnoge privilegije.Papa da bi im obezbjedio popularnost dozvolio bi im propovjedanje i tamo gdje je on bacio interdikt.Od 30.-ih godina 13. vijeka inkvizicija je potpuno prela u njihove ruke, pronalazak heretika,radi njihovog pronalaska i predavanja vlastima radi kanjavanja.Crkva je izjavila da se krv ne smije prolijevati pa su heretika ugl. davili ili spaljivali na lomai.Od 1226. do 1246. god. 140 heretika kaji su bili osueni u Tuluzu, jedina kazna je bila doivotni zatvor, meutim od druge polovine 13.st. vedina heretika je bila osuena na spaljivanje.Djece i unuci kanjenog heretika nisu imali pravo na nj. zemlju ved ju je crkva konfiskovala a osobe koji su bili dune heretiku bile su osloboene od vradanja duga. 25. Franjevci Latinski naziv za Franjevce je Ordo fratrum minorum (krat. OFM). Red Manje brade osnovao je Franjo Asiki 1209. godine.On je u mladosti vodio obian ivot za bogatog italijanskog graanina.On naputa imanje svojih r oditelja i poinje propovjedati siromatvo i pokajanje.On je traio od pristalica da ne ive od milostinje i prihoda koje bi dobili ved da se izdravaju od prihoda koje bi stvorili radom vlastitih ruku.Tako je nastala zajednica koja je propovjedala pokajanje i spasenje due odricanjem od bogatstva.Franjevcima je bilo zabranjeno posjedovanje bilokakve imovine ,dodirivanje novca je bilo zabranjeno i jako skromno su se oblaili.Franjevci su radili kao kuhari,vodonoe nadniari.Njegovo protivljnje ivotu u izobilju tadanjih feudalaca privuklo je velike narodne mase franjevcima.

1264. red je imao 1100 manastira u europi.Manastiri su bili podjeljeni na 32 okruga koji su se zvali provincije a na elu svake stajao je provincijal.Svaki od okruga djeli se na nekoliko grupa manastira kojima upravljaju uvari;zatim su slijedili upravnici manastira gvardiani;zatim brada;te poslunici-novicijati-monasi koji su tek stupili u red.Prema zahtjevima Franje Asikog monasi su morali ivjeti u kolibama napravljenim od blata,meutim i za njegovog ivota u gradovima se grade manastiri.Da bi srijeio da franjevaki red izgubi podrku narodnih masa papa je dao proglas da njihova sva pokretna i nepokretna imovina pripada katoliko crkvi.Spiritualci su se protivili ovom proglasu te su kritikovali katoliku crkvu i papu jer su tvrdili da je siromatvo jedan od uslova ulaska u raj te da se oni navikli na bogatstvo i rasko te se moraju promjeniti.Papa Ivan 22(1316.-1333.)ih je zbog kritika proglasio hereticima te spaljivao na lomai.To je dovelo do rascjepa crkve i jednog dijela franjevaca,to je dovelo i do rascijepa u samome redu.Franjevaki red je uprkos svemu ostao znaajan saradnik pape i Rima jer je imao dominantan uticaj meu irokim narodnim masama. 26. Lionska unija Car Mihailo VIII Paleolog je sazvao 4. maja 1274. godine Sabor sjedinjenih Grka i Latina. Sabor je odran u Lionu (esti opdi sabor odran na zapadu ili drugi Lionski). Ovaj sabor je dobio ugled po uvenim rimokatolikim teolozima: Albertu Velikom, Tomi Akvinskom i Beneventuri. Na saboru grki delegati prihvatili su dogmatski dekret Fideli. Po ovome sveti duh ishodi od oca i sina kao iz jednog, a ne kao iz dva razliita naela. Iako je car Mihailo sazvao sabor, a Ivan XI prihvatio pomirenje, pravoslavna crkva nije prihvatila uniju sa Latinima. Car nije primio obedanu pomod od od sabora, a njegova religiozna politika pokrenula ga je u antilatinski pokret. Pokret je nastavljen i za vrijeme njegovog nasljednika Andronika II. 27. Filip IV Lijepi i Bonifacije VIII Dolazak na prijestolje ovog kralja oznaava prekretnicu u krdanstvu Francuske. Filip IV uveo porez na svetenstvo dokumentom Clericis Laicos (pitanje Filip IV i Bonifacije III). Tijekom 1294. godine dolazi do poetka dugogodinjeg rata protiv Engleske. Ovi ratovi su bili preteak bremen na dravni budet tako da ved 1296. godine dolazi povedanje poreznih prihoda. Prva na udaru se nala Crkva iji se papa Bonifacije VIII. ne samo povinuje elji Filipa za naplatu poreza na raun Crkve, nego ak sljedede godine proglaava Luja IX. (djeda ovog kralja) svetim! Drugom poreznom reformom donesena je odluka o obveznoj vojnoj slubi za sve, osim za one koji plate i tako budu osloboeni. Ova reforma ostala je na snazi do Francuske revolucije. Da li je tijekom zadnjih deset godina ivota Filip postao zahvaden krdanskim fundamentalizmom, jurnjavom za lakim novcem ili neto izmeu toga dvoje ne moe se s sigurnodu utvrdit,i ali njegovi progoni kojim su izloeni idovi 1306. rezultiraju velikim dravnim novanim profitom, zbog zapljene imovine. Slinu sudbinu uskoro doivljavaju i templari. 28. Avinjonsko ropstvo i Velika izma Avinjonsko papstvo je period istorije Katolike crkve od 1305. do 1378, kada je sedite papa bilo u Avinjonu u Francuskoj. Poelo je tako to je Filip IV uveo porez na svetenstvo dokumentom Clericis Laicos (pitanje Filip IV i Bonifacije III). Filip IV je uspio namjestiti Klementu V da postane Papa, a klement je premjestio sjedite iz Rima u Avinjon. Time se smanjio uticaj iz Italije na izbor i odluke Pape, a povedao Francuski. U toku od 72 godine, svaki papa je bio Francuz. Iako su nastojali da budu istinski vjerski poglavari hridanstva, nasljednici Klementa V nisu uspevali da ce oslobode nadzora francuskih kraleva. Njihova zavisnost od Francuske bila je tolika da im niko nije verovao, ak i kada su stvarno bili nepristrasni. Uz to, mada avinjonske pape nisu bile ni zle ni izopaene, duhovnost im nije bila jaa strana, a ivjeli su raskono u svom lijepom gradu. Podigli su velianstvenu palatu, koja se jo uzdie na obali Rone, i opkolili su grad visokim zidinama. Ovo je razdoble koje se obino naziva vavilonskim ropstvom papa i nanelo je veliku tetu ugledu i uticaju papstva.

Avinjonske pape bile su sasvim svjesne nepovolnosti svog novog poloaja i svaki od njih zanosio se idejom o povratku u Rim. Papa Grgur XI (1370-1378) iskrcao se u Italiji i krenuo prema Rimu. On je ovo putovanje verovatno smatrao posjetom prije nego trajnom promjenom prebivalita, ali je marta 1378. godine umro u venom gradu. Ovim se ukazala prilika Rimlanima, i oni su rijeili da natjeraju francuske kardinale, koji su inili vedinu u Kolegijumu, da izaberu za papu jednog Italijana. Na kraju, konklava je 8. aprila 1378. godine izabrala za papu jednog italijanskog kardinala koji je uzeo ime Urban VI (1378- 1389). Meutim, francuski kardinali nisu bili zadovolni izborom, pa ce 9. avgusta trinaest kardinala sastalo u Fondiju. Poslije dugih razgovora, proglasili su Urbanov izbor nevaedim, jer je izvren pod spolnim pritiskom, i izabrali su za papu Francuza, Roberta iz eneve, koji je uzeo ime Klement VII (1378-1394). Tako je poeo Veliki raskol, tokom kog je jedan papa boravio u Rimu, a drugi u Avinjonu. Crkva danas prihvata Urbana za pravog papu, ali ta odluka zasniva ce vie na vjeri nego na historijskim dokazima. Ljudi ne samo da nisu znali ko je pravi papa nego nisu bili sigurni ni ko je punopravni episkop njihove biskupije. Ovo je naroito vrijedelo za oblasti u kojima je bio rat. Kad god bi Englezi zauzeli neku francusku biskupiju, episkop koji je priznavao rimskog papu smjenjivao je onoga koji je priznavao papu u Avinjonu. Prijateli Francuske uglavnom su prihvatali avinjonskog papu, a njeni protivnici rimskog. Engleska je bila jedan od najvrdih pobornika rimskog pape, dok je kotska isto tako vatreno podravala njegovog suparnika. Tako su i crkva i sam hridanski svet podjeleni nadvoje. Dostojanstvo i ugled papstva i crkve na ijem je elu ono stajalo pali su veoma nisko meu obinim svijetom. Vedi broj kardinala s obje strane izgubio je strplenje i sazvao sabor 1409. godine u Pizi. Ovo je oito bio protivpravni potez. Po tradiciji i zakonima rimokatolike crkve samo je papa mogao da sazove opti sabor. Reformisti su tvrdili da to moe da uradi i svjetovna vlast, ali niko nije priznavao to pravo kardinalima. Uprkos svemu, sabor se sastao i jo vie pogorao situaciju. Sabor je jednoglasno oglasio dvojicu papa svrgnutim i naloio dvadeset etvorici kardinala koji su bili prisutni da izaberu novog. Njihov prvi izbor bio je kratkog veka. Drugi put izabrali su Valtazara Kosu, koji je uzeo ime Jovan XXIII (1410-1415). Novi papa bio je vojnik krajnje nedolinog ponaanja, ohol, netrpeliv i sklon nasilu. Uz to, poto ni papa u Avinjonu ni onaj u Rimu nisu htjeli da priznaju odluke sabora i prihvate proglas o svom smjenjivanju, hridanski svijet sada je umjesto dvojice imao trojicu papa. Sveti rimski car i kralj eke, Venceslav Luksemburki, inae dobrodudan vladar ija je glavna mana bila to je najede bio pijan, odrekao se 1410. godine carske krune i izbornici su za njegovog naslednika izabrali njegovog mlaeg brata Sigismunda, krala Ugarske. Sigismund je bio najvedi lubavnik i najnesposobniji vojskovoa svog doba, ali imao je visoko milenje o carskim dunostima i trudio ce da ih izvrava na zadovoljavajudi nain. Sluao je sa blagonaklonodu one koji su tvrdili da je jedino reenje nevola crkve sabor koji bi sazvao car. Velikom raskolu i optoj zbirci u crkvi tada ce pridruio jo jedan problem: Jan Hus i njegovi sledbenici ubrzano su izdvajali eku iz katolike zajednice. U ljeto 1415. godine, sam

Sigismund poveo je pregovore sa Benediktom i njegovim sljedbenicima. Papa nije bio spreman ni na kakve ustupke, ali je Sigismund ubedio sve kraleve da se vie ne zauzimaju za papu i da poalu delegate u Konstancu. Spor se oduio, i tek 1417. godine sabor je svrgnuo Benedikta, ali njega ni to nije pokolebalo. Povukao se u jedan vrsti zamak i nastavio da se naziva papom sve do smrti 1422. godine. Nasledio ga je Klement VIII (1423-1429), koji je ostao na poloaju do 1429. godine, kada ce odrekao prijestola. Dakle. uprkos suparnicima i saborima, avinjonske pape su se odrale pedeset godina, ali poto je sabor u Konstanci svrgnuo Benedikta, priznavalo ih je malo i sve manje vladara. Sabor u Konstanci bio je organizovan tako da bi politiki interesi vladara doli do punog izraaja. Delegati su bili podjeleni po nacijama i svaka nacija glasala je posebno (Engleska, Francuska, Italija, Njemaka i panija). Jovan XXIII i Benedikt XIII su svrgnuti, a Grgur XII daje ostavku, tako da je izabran jedinstveni novi papa Martin V i time je okonana zapadna izma. Na taj nain je linija papa iz Rima priznata kao legitimna linija. Otada je proglaeno da crkveni koncil ne moe smeniti papu. Izbor pape moe ponititi jedino sam papa.

29. Mertonski statuti 1236.Doneena je odluka kojom je odreeno pravo vanbrane djece prema svojim roditeljima. Zabranjeno je ozakonjenje vanbrane djece ako bi se njegovi roditelji naknadno vjenali.Od tada je to postalo mogude samo aktom parlamenta. 30. Ustanak Vata Tejlora 1381. u istonoj engleskoj je izbio ustanak u kojem su seljaci najurili poreznike i kraljeve inovnike. Neke od njih su ci pobili. Ustanicima su pristupali odredi seljaka koji su bili naoruani lukovima, sjekirama, kosama i slinim neprofesionalnim naoruanjem. Ustanak je poeo kao protest protiv tekih poreza, ali se uskoro okrenuo protvi svih koji su ugnjetavali narod. Naroito veliku mrnju seljaka izazvali su crkveni feudalci episkopi i opati. U mnogim mjestima istone Engleske su se spaljivali manastiri, odnosila stoka, spaljivali su se dokumenti na kojima su se nalazile obaveze seljaka. Seljacima je esto u pomod priticala i gradska sirotinja. Najbolje su bile organizovane grofovije oko Londona u Eseksu i Kentu. Kentski seljaci su iz tamnice oslobodili Dona Bula i uinili ga jednim od svojih voa. On je propovjedao protiv ugnjetavaa feudalaca. Govorio je kako de dobro u engleskoj postati samo kada sva dobra postanu zajednika i kada svi budu jednaki. Glavni voa ovog ustanka je bio zidar i zanatlija Vat Tejlor. Seljaci iz Eseksa i Kenta su poli u London, odvojeni u dva organizovana velika odreda. Londonske kapije su se trebale zatvoriti, meutim sirotinja unutar Londona to nije dopustila. Takoer, i buroazija je bila nezadovoljna zbog loeg voenja rata, tako da je nareeno da se seljaci puste unutra, jer bi tako zaplaili kralja i njegove savjetnike. Poeli su da pale i rue kude najbogatiji i najomraenijih feudalaca u gradu. Ubijali su kraljeve savjetnike i putali zatvorenike iz tamnice. Seljaci su opkolili Tower u kojem je bio Richard II, te su od njega traili da izae i pregovara sa njima. im je kralj izaao, seljaci su pobili nekoliko kraljevih savjetnika. Do sastanka je dolo poslije u Majlendu, po kojem su zahtjevi dobili ime Majlendski programi. Taj program zahtjevao je ukidanje kmetovskog sistema i uvoenje niske novane rente, slobodnu trgovinu po svim gradovima Engleske i amnestiju za ustanikie. Kralj je bio prinuen da pr istane na sve zahtjeve. Jedan dio seljaka je povjerovao kraljevim obedanjima i vratio se nazad svoji kudama. Meutim mnogi ustanici, pogotovo siromasi su bili nezadovoljni. Njima je bila potrebna zemlja te ukidanje surovih zakona. Nita od otga kralj nije obedao. Don Bul i Vat Tejlor su ostali u Londonu. Kralj je bio primoran da se sastane sa ustanicima u Smithfieldu. Ovdje su ustanici traili da se ukinu svi zakoni osim Winchesterskog, zatim da se oduzmu zemlje episkopima, manastirima i svedenicima. Takoe traili su da se stalei izjednae i da se ukinu privilegije seniora. I u ovim zahtjevima se nalazi taka kojojm zahtijevaju ukidanje prava zasnovanog na feudalizmu. U vrijeme kraljevih pregovora, buroazija je spremala protureakciju i Vat Tejlor je ubijen. Seljaci su se razili kada su vidjeli opremljenu vojsku ubjeeni da de njihovi zahtjevi biti prihvadeni. Potom je kralj naredio da se pobiju svi ustanici onda kada su se

ovi vratili kudama. Don Bul je objeen i ustanak je uguen. Iako nije istrajao, ustanak Vata Tejlora je napravio ogroman udar na feudalizam i zemljoposjednici su se bojali da povedaju poreze svojim kmetovima, a do XV stoljeda je kmetstvo iezlo, jer su seljaci kupovali svoju slobodu. 31. John Wycliffe (takoer Wyclif, Wycliff, ili Wickliffe) (1320.-1384.) bio je engleski protestantski reformator. Protest koji je on podigao protiv Katolike crkve izazvao je slobodu pojedinaca, crkava i naroda. Dobro je prouio skolastiku filozofiju, crkveno i graansko pravo, a posebice zakone svoje zemlje. Studirao na Oxfordu svojim reformatorskim uenjem dao je teoretski temelj za poricanje papinske vlasti tvrdedi da je poglavar crkve Isus Krist. Preveo je Bibliju na engleski jezik, te se u svojim uenjima pozivao samo na nju, a ne na tzv. Svetu predaju. Tvrdio je da je Isusu Kristu ideal bilo siromatvo, te da se on nije odijevao u pozladene haljine i ivio u palaama, za razliku od glavara Katolike Crkve. Kada je Wycliffe obratio pozornost na sveto pismo, poeo ga je prouavati isto onako temeljito kako je prouavao i ostale predmete. Njegov vjerni sljedbenik bio je Lord Cobham (spaljen 1417), dok je Jan Hus zbog vjerovanja u Wycliffov nauk spaljen 1415. Ipak u Engleskoj je reformacija i dalje napredovala, to je za vrijeme papinske inkvizicije nuno znailo i jo spaljivanja na lomai. Protestanti vjeruju da je Wycliffe bio vjet u otkrivanju zabluda i neustraivo napadao mnoge nauke koje je Rim uveo. Kao kraljev kapelan smjelo je ustao protiv pladanja nameta koji je papa Urban V. zatraio od Engles kog kralja 1365. te je pred je parlamentom dokazao da je papinsko prisvajanje autoriteta nad svjetovnim vladarima u suprotnosti ne samo s razumom, nego i s Biblijskom objavom. Wycliffe je vodio dugu i odlunu borbu i protiv redovnika prosjaka. Fratri "prosjaci" u ono su vrijeme prodavali oprost za novac u ime papa i protupapa. Papa im je dao pravo da ispovijedaju ljude i daju im oprost, to je postalo izvorom velikog zla. Dok je narod ivio u duhovnom i materijalnom siromtvu, uili su praznovjerno mnotvo da vjeruju kako se sva njihova vjerska dunost sastoji u priznavanju vrhovne vlasti papinstva, potovanju svetaca i kupovanju oprosta, te da de im to biti dovoljno za mjesto u raju. Vidjevi kako redovnici obilaze zemlju i prodaju papine oprotajnice, mnogi su poeli sumnjati u to da se oprost moe kupiti za novac i pitali su se ne bi li bilo bolje traiti oprost od Boga umjesto od pape i redovnika. Drugi su se pak zgraali nad lakmodu monaha koje je bilo nezasitno. Bio je dobro upoznat sa zloupotrebama koje su se deavale u crkvi,pisao je i propovijedao protiv pokvarenosti u monakim redovima,papinskog poreza,uenja o transsupstanciji(vjerovanja da se kruh i vino koji se koriste na misi doslovno pretvaraju u tijelo i krv Isusa Krista),ispovijedi te upletenosti crkve u svjetovne (politike) stvari. Wycliffe je poeo pisati i objavljivati rasprave protiv redovnika, ne u namjer da se s njima raspravlja, koliko da skrene ljudima pozornost na Biblijski nauk.Uz pomod svojih suradnika, naroito Nicholasa Herefordskog, izdao je prvu kompletnu Bibliju na engleskom jeziku. Bilo je to nedvojbeno Wycliffeov najvedi prilog potrazi ovjeanstva za Bogom. Kao kraljev poslanik 1374. odlazi u Nizozemsku, gdje je proveo dvije godine pregovarajudi s papinim poslanicima. Vrativi se, poeo je jo otvorenije propovjedati. Meu ostalime izjavio je da su lakomost, ponos i la bogovi Rima. Ubrzo u Englesku su bile poslane tri papinske poslanice: sveuilitu, kralju i viim svedenicima, s pozivom na odlune mjere protiv Wycliffa. Ved prije nego su one stigle, biskupi su pozvali Wycliffa na sasluanje. Dva najmodnija kneza u kraljevstvu pratila su ga na sud. Usred suenja, narod je okruio i provalio u sudnicu, istraga je obustavljena i Wycliffe je mogao mirno otidi.

Ubrzo nakon toga umro je kralj Edvard III. kojeg su biskupi poticali protiv reformatora, a kraljevskim je namjesnikom postao raniji Wycliffov zatitnik. Ipak, papinska bula stigla je u Englesku, pozivala je na uhidenje i zatvaranje "heretika". Wycliffe je vjerovao da je lomaa za njega ved pripremljena, naime postupak inkvizitora bio je takav da je poloaj optuenoga bio beznadan. Inkvizitor (papin poslanik) bio je tuitelj i sudac, a svaka optuba ili kleveta smatrana dokazom; dokazni materijal optueniku se nije pokazivao, imena navodnih svjedoka bila su tajna, a sam postupak ista formalnost jer je presuda ved bila pripremljen. No upravo u to vrijeme Grgur IX. je umro, svedenici koji su se okupili oko Wycliffa opet su se razili. Raskol u crkvi sa svojim svaama i pokvarenodu, pripremao je put reformaciji, omogudivi narodu da upoznaju narav papinstva. U svome djelu "O razdoru papa" Wycliffe je pozvao svoje itatelje da ozbiljno promisle ne govore li obojica (suprotstavljenih) protupapa istinu kad jedan drugoga nazivaju antikristom. Ubrzo je Wycliffe preveo i Bibliju, Sveto pismo se irilo po cijelom kraljevstvu. Ponovno su papinske voe planirale kako uutkati reformatorov glas. Jedan biskupski skup zadobio je za sebe mladog kralja Richarda II., te ishodio da se izda kraljevski ukaz po kojem se imaju pozatvarati svi koji se dre zabranjenog uenja. Nakon tog proglasa Wycliffe se obratio parlamentu, neustraivo je pred narodnim skupom optuio svedenstvo i traio reformu mnogih zlouporaba koje je crkva odobravala. Snano i uvjerljivo opisao je nasilje i pokvarenost papinske stolice. Njegovi neprijatelji su se povuki, a parlament uzbuen govorom, povukao je edikt o njegovu progonu i tako je reformator opet bio na slobodi. I tredi put bio je pozvan na sasluanje i to pred najvii crkveni sud u zemlji, tu nede imati milosti za nikakvo "krivovjerje", napokon inilo se da de Rim pobijediti, a djelo sada ved starog i nemodnog reformatora stati. Wycliffe je bio prisiljen odredi se svoga uenja ili iz sudske dvorane otidi ravno na vjeala. Umjesto da prestane sa svojim nauavanjem, on ga je branio i pobijao klevete o svome navodnom krivovjerju. Nakon to je zavrio svoj govor povukao se iz sudnice i niko od njegovih neprijatelja nije se usudio da ga zaustavi. Uskoro Wycliffa su i etvrti put pozvali na sud, ovaj put u Rim, pred samog papu. Vjerovao je da bi suenje bilo nepravedno, te da je presuda ved gotova, pa je iz svoje upe u Lutterworthu napisao papi pismo u kojem je napisao papi da bi trebao ivjeti u siromatvu a ne u raskoi jer smatra da je tako ivio i Isus. Svojim ustankom protiv katolike crkve, pokrenuo je reformaciju. Njegov nauk bio je jasan i cjelovit, tako da ga ni mnogi kasniji reformatori nisu dosegli, iako su se neki od njih pojavili i sto godina kasnije. Vano je napomenuti da su kosti Wycliffa spaljene 20 godina nakon njegove smrti. 32. Stogodinji rat Od bitke kod Hastingsa, pa sve do poetka prolog stoljeda Engleska i Francuska su imale zategnute odnose. Ti odnosi su pradeni sa nekoliko ratova, ali sa velikim zatijima prouzrokovanim mirom. Rijetko se deavalo da Francuska i Engleska vojska juriaju zajedno na bojnom polju kada su bili prisiljeni da zajedno ratuju u tom periodu, ili ak gotovo nikako se to nije moglo desiti. Zategnutost ove dvije strane od 1337. do 1453. godine se ogledala u Stogodinjem ratu. Znaajni dogaaji koji su se desili, kako u toku Stogodinjeg rata, tako i u toku itave napetosti izmeu ove dvije zemlje su oblikovale dananjicu. Uzroci Neki posjedi koji su bili u sklopu Francuske, Parikim mirom 1259. su dodijeljeni Englezima, i obratno. Meu najbitnijim oblastima dodijeljenim Engleskoj je bila Gaskonja. Ljudi u toj pokrajini nisu se bunili, bududi da je vlast na ovom dijelu bila iskljuivo formalna. Zakonodavno tijelo ove pokrajine je bilo idalje na tlu Francuske (parlament u Parizu). Ovo je bilo poput uvrede Engleskoj kruni. Pomenuta bitnost Gaskonje u ovom ratu je to to je dolazilo do

sukoba izmeu njenog seneala i kralja Francuske, te je Francuska zauzela Gaskonju 1324. godine, pod izgovorom da je seneal previe buntovan. Ovo je ipak rjeeno kasnije, te je posjed vraden Engleskom kralju, ali oiljci ove uvrede su ostali duboki. To je znailo da francuski kralj moe zauzeti posjede kad mu je volja, bez ikakvog straha od napadanja. Drugi razlog je bio neispunjavanje nekih dogovora iz 1259. Naime, reeno je da ako Alfons, grof Poatua, umre bez nasljednika. Alfons nije imao legitimnog nasljednika, ali nije bilo ni engleske vlasti nakon njegove smrti. Pojava gusarenja je takoe dovodila do nagomilavanja nesuglasica. Interesantan je i ugovor o uzvradanju; Englezi, ako budu opljakani od strane Francuza na moru, su mogli uzeti od prvog francuskog trgovca onoliko robe koliko im je uzeto, ako su imali kraljevu naredbu iz kancelarije i obratno. Ovo je posluilo kao zgodan izgovor za novi rat. 1328. godine se desio preokret u engleskoj historiji. Kralj Edvard II je ubijen, njegova ena Izabela, inae iz kraljevske porodice u francuskoj, je skovala zavjeru sa Mortimerom (njenim ljubavnikom i poela vladati francuskom u ime Edvarda III. Edvard nije imao hrabrosti jer je bio samo djeak i morao je biti marioneta, kako francuzima, tako i sopstvenoj majci. Priznao je Filipa IV za kralja i zakleo se na vjernost. No to se drastino promijenilo kada je on dosegao punoljetstvo i uhapsio majku i Mortimera. Mortimer je dva dana i dvije nodi proveo na vjealima, a njegova majka je bila pod budnim okom straara na imanju gdje ivjela do kraja ivota. Edvard III je postao simbol vrste ruke i volje, te je znao odabrati pomodnike. Edvard III je volio raskoan ivot, ali je bio izvandredan vojskovoa i taktiar za jednu bitku, ali ne toliko dobar strateg koji je moga voditi itav rat. Filip VI je bio veoma slian Edvardu III po ovim pitanjima, pa ak i gori po pitanju mana i slabosti. Naime, on je udio za slavom, ali nije imao ni taktike ni strateke osobine vladara. Najzad, povod za rat se desio 1337. godine, kada je Filip VI razvlastio posjede Edvarda, konkretno Gaskonje, te je ovo bio direktan povod za rat, uz itavu dramu koju je Edvard napravioa. Bitno je na poetku istadi da je Edvard imao neke kneevine jer je bio carski vikar u donjem toku Rajne, a kao takvog su ga prihvatili Vojvoda od bavarske i Car Svetog Rimskog carstva. Sidni Peinter govori o prve dvije godine rata kao o bespotrebnom izazivanju dva kralja, te uzaludnom troenju novca na saveze koji nisu uopte trebali Edvardu, jer nije dolazilo do bilo kakve otvorene bitke. 1341. godine, kada je izgledalo da de se rat jednostavno ugasiti, pravne nesuglasice oko naslijea Bretanje su rasparale novu varnicu tako to je Jovan od Monfora pozvao pomod kralja Edvarda. Borba je poela i trajala 23 godine, iako je Jovan umro nekoliko godina poslije, Edvard se borio, poput pravog viteza, u njihovu spomen i za njihovog sina, koji nije bio puno star. Dolo je do invazije Bretanje i konanog deavanja i napredovanja u ratu. Za ovo je vezana anegdota o turniru koji je trebao odluiti o pobjedniku, ali uprkos tome, rat se nastavio. Za vrijeme ovog turnira, Filip je pokuao da osvoji Gaskonju, ali bezuspjeno. 1346. Filip je spremao nove napade i okupljao vojsku. Bududi da je Edvarda iznevjerila sopstvena mornarica, morao je bjeati po neprijateljskom tlu, traedi povoljnu lokaciju za njegove vojnike da se odupru. Najzad naiao je na Kresije, umu u kojoj de se odigrati jedna od velikih bitaka za Englesku, te de Englezi pokazati svoje najpoznatije oruje u Srednjem vijeku, dugi luk. Francuska vojska, iako brojnija, je sa lakodom bila potuena. 1347. Englezi prave utvrde kod luke Kale i osvajaju je. 1350. se pojavljuje Jovan Dobri, koji naslijeuje Filipa VI. to se tie osobina nije bio puno drugaiji od oca. Tek je 1355 dolo do prvih operacija i to pod vodstvom Edvarda Velkog, popularnije nazvanog Crni princ zbog svoje opreme, sina Edvarda III. Edvard je pustoio posjede od Gaskonje prema unutranjosti, te je napravio veoma mobilnu jedinicu kako bi to sve brzo izveo. Naime, stavio je strijelce na konje da mogu drati korak sa vitezovima.

Bitka kod Poatjea je uslijedila nakon jednog od pljakakih pohoda. Kao i kod bitke kod Kresija, bitku kod Poatjea su odluili strijelci. ak se Edvard Crni princ nije ustruavao da koristi taktiku svog oca iz bitke kod Kresije, zauzimajudi malo brdo sa svojim strijelcima. Kralj, zbog svog vitekog duha, nije se povlaio iz ove bitke i bio je zarobljen. Zbog toga se prvo pokuao potpisati ugovor o primirju u Londonu, koji Francuzi nisu mogli prihvatiti, pa poslije toga ugovor u Bretanji, koji je prihvaden 1359. godine formalno, ali nikad nije bio ispotovan do kraja Karlov period rata Kratak pregled najbitnijih godina: 1413. Henrika IV. nasljeuje sin Henrik V. koji svladava preostale lo- larde i nastavlja rat protiv Francuske. 1415. Englezi se iskrcavaju u Normandiji i pobjeuju Francuze kod Azincourta. 1420. Ugovor iz Troyesa: odluuje se da de se Henrik V. oeniti Katarinom, kderi Karla VI., i nakon njegove smrti preuzeti francusku krunu. 1422. C iotovo istodobno umiru Kar- lo VI. i Henrik V. Henrik VI., koji ga nasljeuje, proglaen je kraljem Engleske i Francuske. Filip Dobri, vojvoda od Burgundije, raskida savez s Englezima. 1424. Francuska pobjeda kod Ver- nuila nad Englezima, koja pribliava Burgundane i Bretonce Karlu, sinu Karla VI. 1427.Englezi kre sporazum s Karlom, sinom Karla VI., i pokuavaju osvojiti Orleans. 1428.Ivana Orleanska se u Vaucou- leursu susrede s jednim od kapetana vjernim Karlu i trai sastanak s kraljem. 1429.U veljai propada pokuaj oslobaanja Orleansa. U svibnju se Ivana susrede s kraljem u Chinonu. Orldans je osloboen od opsade. U srpnju se Karlo VII. u Reimsu kruni za francuskog kralja. 1430.U svibnju Ivanu Orleansku zarobljavaju Burgunani u Compiegneu, prodaju je Englezima i potom sude. 1431.Smaknude Ivane Orleanske u Rouenu (30. svibnja). 1435. Ugovor iz Arrasa: vojvoda od Burgundije'raskida savez s Englezima u zamjenu za priznavanje neovisnosti svojih posjeda. 1448.-1453. Vojni pohodi Karla Vl svode engleske posjede na luku Cal- ais. Stogodinji je rat zavren Kj posebnog ugovora. Ludilom Henrika VI. u Engleskoj zapoinje Rat dviju rua izmeu i Lancastera. 1455.U svibnju Rikard od Yorka pobjeuje Lancastere u Saint Alban- su, ali im preputa prijestolje. 1456.Vojvoda od Alen^ona poziva Engleze da opet zaponu rat protiv Francuske, ali ga utamniuju. 1460.Rikard od Warwicka i Rikard od Yorka pobjeuju Lancastere Northamptonu. Margareta Anujska pobjeuje neprijatelje, pristae Yor- ka, a Rikard umire u bitci. Sin Ed- vard odlazi u London i proglaava se kraljem. 1461.U oujku Edvard od pobjeuje Lancastere kod Tow- tovvna. Parlament ga proglaava kraljem pod imenom Edvard IV. U Francuskoj Karla VII. nasljeduje Luj XI. 1465. Savez feudalaca pobjeuje LujaXI. 1467. Karlo Smjeli postaje vojvoda od Burgundije i s Edvardom IV. sklapa protufirancuski savez. 1470.Warwick naputa engleski dvor; nakon neuspjelog pokuaja postavljanja na prijestolje Georgea iz Clarenze, Edvardova brata, i bijega u Francusku, vrada na prijestolje Henrika VI. 1471.Edvard IV. pobjeuje i ubija Warwicka. Umiru Henrik VI. i njegov sin. 1472.Dogovor iz Amboisea izmeu francuske monarhije i papinstva. 1473.Potkraj kolovoza sastavlja i ugovor iz Picquignyja izmeu XI. i Edvarda IV., ime je fotma n zavren Stogodinji rat 1477. Karlo Smjeli umire tijekom bitke kod Nancyja. Njegova kdi, Marija, udaje se za Maksimilijana, sina cara Fridrika III. Luj XI. preuzima burgundske posjede. 1479. Poraz kod Guinegattea protiv carevaca i Burgundana: francuski kralj Luj. XI. mora se zadovoljiti aneksijom Pikardije i Burgundije.

1482. Ugovor iz Arrasa: prestolonasljednik de se oeniti jednom Maksimilijanovom kderi. Burgund-ska drava dijeli se izmeu Francuske i Carstva. 1483, Smrt Luja XI. Nasljeduje ga maloljetni Karlo VIII.; Ana i Petar de Beaujeu su namjesnici, izigravajudi namjere Luja, vojvode od Orldansa. U Engleskoj umire Edvard IV,; Rika rd od Gloucestera eliminira Edvar-da V. i Rikarda od i progliliva se kraljem. j 1485. Henrik Tudor, kojemu pomau Francuska i pristalice Vorlu, pobjeuje u bitci kod Bosvvortna u kojoj umire Rikard III.: zavriava Rat j dviju rua. , 1486. Henrik Tudor eni se Elizabetom od Yorka. kderi Edvarda IV , i postaje kraljem pod imenom Henrik VII., zainjudi novu dinastiju. 1488. Karlo VIII. pobjeuje breton-ske i orleanske snage. 1491. Karlo VIII. eni se Anom od Bretanje. 33. Crna smrt Srednjovjekovne europske gradove i sela zakrila su trupla, a mrtvaka su ih kola odvozila u tolikoj mjeri da ih se moglo pokapati samo u dubokim jamama. Srednjovjekovni je svijet imao vrlo malo zatite od kuge koja je pokosila golemo mnotvo stanovnika. Bubonska kuga koja je postala poznata pod nazivom crna smrt Europom se rairila stigavi iz srednje Azije, gdje je za sobom ved ostavila trag unitenja. Nagaa se da je u Europu prvi put stigla u jesen 1346. sa Tatarima koji su tada opsjedali Kaffu (dananja ukrajinska luka Fcodosija), bogatu krdansku enklavu na Putu svile, i pritom oboljeli od kuge. Prie o bacanju kunih tijela umrlih preko gradskih zidina nisu pouzdane, no ne moe se osporiti da su se 1 347. u pratnji krdanskih trgovaca koji su se iz opkoljene Kaffe preko Konstantinopola brodovima vradali u Sredozemlje na takorima nale i inficirane buhe, donosedi tako sa sobom i bubonsku kugu. Tako se najzaraznija dotad poznata, a i danas ikad zabiljeena pandemija brzo i kobno proirila vedim dijelom zapadnoga svijeta. Kugu uzrokuje bakterija Yersinia pestis, koju prenose buhe na krznima glodavaca. Bakterijska se infekcija prenosi na ljude kad se buhe hrane ljudskom krvlju. Postojala su tri oblika kuge: bubonska kuga, u kojoj kod oboljelog izbijaju buboni ili otekline na vratnim, preponskim ili podpazunim limfnim vorovima, po emu je ova vrsta kuge i dobila naziv, pneumonina kuga ili iskaljavanje krvi, u koje nastaje infekcija pluda jer se bolest prenosi inhalacijom iz zraka, te septikemina kuga ili trovanje krvi, u koje bakterije napadaju sam krvoilni sustav. Bubonski je oblik bio najdramatiniji i najoitiji oblik crne smrti prema opisima njezinih suvremenika poput talijanskog pisca Giovannija Boccaccia: "otekline na preponama ili pod pazusima ... neke velike poput jabuke". Inkubacija je trajala od tri do pet

dana, a u tri iduda dana u osamdeset posto oboljelih nastupila bi smrt. Pludna kuga, s irevima ili bez njih, bila je u devedeset do devedeset pet posto oboljelih smrtonosna za samo nekoliko dana (uz odgovarajude lijeenje danas bi taj postotak vjerojatno preivio), a mogla se prenositi izravno s ovjeka na ovjeka, primjerice kihanjem. Premda najrjei, septikemini oblik kuge izazivao je gotovo trenutanu smrt. Taj najzarazniji oblik kuge uzrokuje tamnjenje koe kod bolesnika, pri emu ona gotovo pocrni, pa se smatra da bi pridjev "crna", premda se nije rabio u ono doba, mogao odatle vudi korijen. Kroz 14 i 15. stoljede se ova pojava pojavljuje mnogo meu slikarima, pa su sve slike na ovu tematiku dobile ime Dens Macabre (Ples Smrti). Ne zna se koliki je broj pokoenih ovom groznom boledu, ali procjenjuje se da je u Europi od pandemije kuge umrlo oko 25 milijuna ljudi. Neke, meutim, procjene govore i o 50 od ukupno 80 milijuna stanovnika koliko ih se smatra da je u 14. stoljedu ivjelo u Europi. Bolest se u Europi pojavljivala i u idudim naratajima, ali nikad vie s takvim pustoenjem ivota. 35. Sigismund Luksemburki Sigismund poznat jo i kao Sigismund Luksemburki (14. februar 1368. 9. decembar 1437.) je bio rimsko-njemaki car, hrvatsko-ugarski i eki kralj. Sigismund je roen u Nrnbergu 14. februara 1368. kao sin cara Karla IV. 1387. Godine 1385. oenio se Marijom Anuvinskom, kderkom Ludovika I. i Elizabete Kotromanid, te time postao hrvatsko ugarski kralj. Za rimsko-njemakog cara okrunjen je u Rimu tek 1433. godine. Godine 1418. postao je i eki kralj. Njegovom smrdu 9. prosinca 1437. nestaje dinastija Luksemburgovaca. 1382. godine njegova zarunica, Marija, nakon smrti njenog oca postala je kraljica Ugarske i Sigismund se oenio njome godine 1385. dananjem Zvolenu. Nakon to je s mukom osigurao potporu plemstva, Sigismund je 31. marta 1387. bio okrunjen za kralja Ugarske u Stolnom Biogradu. Godine 1396. Sigismund je predvodio kombiniranu krdansku vojsku protiv Turaka, koji su iskoristili privremenu bespomodnost Ugarske za proirenje svoje vlasti na obali Dunava. Ovaj kriarski rat, koji je zagovarao papa Bonifacije IX. , je bio vrlo popularan u Maarskoj. Plemidi su hrlili u tisudama u kraljevski kontingent, te su pojaani dobrovoljcima iz gotovo svih dijelova Europe, od kojih je bio najvaniji francuski kontingent pod vodstvom Ivana Fearlessa, sin Filipa II. , vojvode od Burgundije. Sigismund je skupio 90.000 ljudi flotu od 70 galija. Nakon zauzimanja Vidina, on se utaborio sa svojom maarskom vojskom ispred utvrde Nikopol. Sultan Bajazid je odustao od opsade Carigrada, te je na elu 140.000 ljudi, u potpunosti porazio krdanske snage u bitci kod Nikopola u borbama izmeu 25. i 28. septembra 1396. Sigismund se vratio preko mora i kroz podruje Zete, gdje je je predao lokalnom gospodaru uru II otoke Hvar i Korulu za otpor protiv Turaka, koji su vradeni Sigismundu nakon njegove smrti u travnju 1403. Katastrofa u Nikopolju naljutilo nekoliko maarskih velikaa, to je dovelo do nestabilnosti u kraljevstvu i tada je rijeen ovlasti u Maarskoj. Godine 1404. on je uveo Placetum Regium. Prema ovoj uredbi, Papinske bule ne mogu biti izdane u Ugarskoj i Hrvatskoj bez suglasnosti kralja. Oko 1406. oenio se Marijinom roakinjom Barbarsom Celje (koja je kasnije zaradila nadimak "Messalina Njemake"), kderi grofa Hermana II Celjskog. Hermanova majka Katarina Kotromanid (iz dinastije Kotromanid) i Marijina majka kraljica Elizabeta (Elizabeta od Bosne) su bile sestre, ili roakinje koje su bile usvojene kao sestre. Tvrtko I je bio njihov prvi roak i usvojeni brat, a moda ak i nasljednik po Mariji. Tvrtko je umro u maju 1391., a sumnja se da je njegova smrt bila ubojstvo po Sigismundovu nalogu. Sigismund je osnovao vlastiti red vitetva, Red Zmaja, nakon ove pobjede. lanovi reda su bili uglavnom njegovi politiki saveznici i pristae. Najvaniji europski vladari su postali lanovi reda. On je poticao meunarodnu trgovinu ukidanjem unutarnjih nameta, reguliranjem carina na stranu robu i standardiziranjem teina i mjera u cijeloj zemlji. Zbog njegovih estih izostanaka zbog poslova u drugim zemljama nad kojima je vladao, bio je duan savjetovatiUgarski Sabor ede od svojih prethodnika i uredom Palatina kao glavnog administratora, dok je bioodsutan.Tijekom njegove vladavine kraljevski dvorac Budima postao je vjerojatno najveda gotika palaa kasnog srednjeg vijeka.

U Slavoniji je uspio uspostaviti kontrolu. Pritom nije oklijevao koristiti nasilne metode (vidi Krvavi sabor krievaki), ali juno od rijeke Save mu je bila slaba kontrola. Sigismund je osobno vodio vojsku od gotovo 50.000 "kriara" protiv Hrvata, koji su kulminirali u 1408. s bitkom kod Dobora, i pokoljem od oko 200 plemidkih obitelji, mnogi od njih pobjednika u brojnim bitkama protiv Turaka Godine 1419., smrt Vjenceslava IV. Ostavila je Sigismundu naslov kralja eke, ali on je morao ekati sedamnaest godina prije nego de ga esi priznati. Iako su dvije asti kralja Rimljana i kralja eke dodano povedale njegovu vanost, i uinilo ga svojevremeno glavom krdanstva, one mu nisu povedale mod i financijski su ga dovele u neugodan poloaj. Jedino kao kralj Maarske je uspio u uspostavi svog autoriteta i initi bilo to za red i dobru upravu u zemlji. Povjerivi vlasz nad ekom Sofiji Bavarskoj, Vjenceslavovoj udovici, on se pouri u Maarsku. esi ga smatrali nepouzdanim kao Husovog izdajnika i bili su uskoro pod orujem, a situaciju je do usijanja dovelo kad je Sigismund proglasio svoju namjeru provoenja rata protiv heretika. 39. Ivana Orleanska Roena je 6. januara 1412. u skromnoj seljakoj obitelji. Bila je jedno od petero (dva brata i tri sestre) djece seoskog zemljoposjednika Jacquesa i domadice Isabelle. Kako je bila dijete siromanih roditelja nikada nije nauila itati i pisati, a vrijeme je provodila u planini uvajudi stada i pjevuedi pjesme i nije se razlikovala od druge djece onog doba iz njezina stalea. Ono to ju je inilo poneto drukijom jeste da je svakodnevno ila u crkvu ispovijedati se, a oni koji su je poznavali svjedoili su kako je bila iznimno pobona i dobrodudna. Kada joj je bilo 13 godina doivjela je prva ukazanja, a prema njenim rijeima ukazivali su joj se sveti Mihael te svete djevice i muenice Katarina i Margareta koje de joj objaviti kako je njezina zadatak osloboditi Francusku od Engleza i sveano okruniti kralja. Mlada i neuka Ivana Orleanska, na elu samo nekoliko stotina Francuza, zauzela je 29. aprila 1429. grad Orleans i natjerala engleske osvajae u panini bijeg. Snani oslobodilaki zanos zahvatio je potom cijelu Francusku. Toj mladoj seljanki, roenoj 1412., kojoj su "glasovi s neba" naredili da spasi Francusku od engleskih osvajaa, povjerio je kralj Karlo VII. vodstvo jednog odreda. Ona je oslobodila opsjednuti Orleans, pobijedila Engleze kod Pataya, a zatim povela kralja na krunidbu u Reims. Kod Compiegnea je uhvadena od strane burgunda, meutim, u ruke pristaa engleskoga kralja, koji su je izruili Englezima. Crkveni sud ju osuuje, po diktatu Engleza, na smrt kao krivovjerku i vjeticu. Spaljena je iva na lomai 30. maja 1431. u Rouenu. Njena smrt ju je uinila najvedim francuskim muenikom, a na ponovljenom suenju 1456. proglaena je nevinom. Katolika Crkva (papa Benedikt XV.) proglasila ju je 16. svibnja 1920. sveticom. 43. 1492. U januaru 1492. Granada, kao posljednji muslimanski posjed, pala je poslije opsade. To je oznailo kraj kampanje Izabele i Ferdinanda Kastiljskog pod nazivom Reconquista. Nekoliko mjeseci nakon pada Granade, potpisan je Edikt progona koji se odnosio na Jevreje i Muslimane u paniji ( 31 3. 1492). Po njemu su svi Jevreji morali napustiti paniju do kraja Jula. Bilo im je zabranjeno da zadre bilo kakvo vlasnitvo. Iako je vedina Konverzosa (Conversos muslimani i jevreji u paniji koji su prihvatili kridanstvo) vrila svoje obrede u tajnosti i pretvarali su se da su krdani (Kriptomuslimani i Kriptojevreji), jako su lagano otkrivani od strane panske Inkvizicije koja je poznata po svojoj brutalnosti. Jevreji nisu imali izbora, nego su krenuli na put. Najvie ih je krenulo ka Balkanu, gdje ih je primio Bajazit II. Iako su prije Kolumba Vikinzi se prvi iskrcali krajem 8 ili poetkom 9. stoljeda, 1492. se uzima kao godina otkrida Amerike. 1488. Bartolomej Dijaz je zaplovio nadajudi se da de uspjeti zaobidi afriku i stigao do Rta Dobre nade. Ovaj

poduhvat je predstavljao smio pokuaj da se doe do svile, zaina i ostale egzotine robe. Zbog pada Konstantinopolja, ovaj put je bio trajno prekinut i Evropljani su bili oajni u pronalasku novog. Kristofer Kolumbo, roen 1451. i porijeklom enovljanin, se zaputio kod kraljice Izabele I Kastiljanske i on je iznio teoriju da je zemlja okrugla i mnogo manja nego to danas poznajemo. Crkva je osporavala ovu teoriju govoredi da je zemlja ravna ploa, a svjetovni naunici su govorili da je mnogo veda, te da je nemogude oploviti. Izabela, nakon to je Granada pala u njene ruke, je prihvatila Kolumba i dala mu finansijsku podrku koliku je i traio 1491. godine. Priprema je trajala do 3. 8. 1492. kada je i zaplovio sa karakom Santa Maria, i dvije karavele Pinta i Santa Clara (poznatija pod nadimkom Ninja, po Juanu Ninju Mogueru, vlasnikom broda). Karavelama su upravljali brada Pincon, poznati i ugledni trgovci iz panije. Zaustavio se 6. septembra na Kanarskim ostrvima, da bi obnovio zalihe i napravio par prepravki. Poslije toga se zaputio na jako teko putovanje. Kada su svi izgubili nadu i htjeli da se vrate, Kolumbova posada je primjetila kopno 12. oktobra. Kolumbo je bio ubjeen da je naao ostrvo blizu indije, ali ustvari je kroio na tlo San Salvadora. Poslije ovoga je izvrio jo tri putovanja u kojima je ved zapoela kolonizacija (1493., 1498. i 1503.). Dodatak: Vitetvo Srednjovjekovni se vitez, posve uklapao u sustav feudalnih obaveza. Vitezovi su nastali od oklopnog konjanitva koje se nalazilo u pratnji vladara poput Karla Velikog. Do 11. stoljeda postali su zasebna kasta profesionalnih ratnika. Njihov se poloaj potvrivao simbolima i obredima poput "akolade", dodira maem ili rukom po ramenu. Zauzvrat, za taj poseban poloaj od viteza se oekivalo da ratuje za svoga gospodara i brani slabije, ovisne o njegovoj zatiti, primjerice svedenstvo ili siromahe. Ivan od Salisburyja, srednjovjekovni pisac iz 12. stoljeda, definirao je viteke obveze ovim rijeima: "uvati Crkvu, boriti se protiv nevjernika, potovati svedenstvo, tititi siromane od nepravde, dati vlastitu krv za svoju bradu". Ipak, to u stvarnosti nije uvijek bilo tako. Posebice potkraj srednjega vijeka, kratkotrajni sporazumi postali su vaniji od feudalnih obveza. Do 14. stoljeda vitezovi su oekivali pladu za svoje usluge, a nerijetko su i sami bili u mogudnosti pladati posebne dade kako ne bi morali sluiti u ratu. Meutim, vitezovi su drutvena i vojna elita ostali kroz cijelo razdoblje feudalizma. Feudalizam Feudalizam u Europi Izraz feudalizam upotrebljava se za opis sustava odnosa izmeu kraljeva i plemida na podruju sjeverne Europe tijekom vedeg dijela srednjovjekovnog razdoblja. Na mnogo je naina jednak sustavu karolinkih careva koji su preputali upravljanje odreenim podrujima svog carstva plemidima, koji bi zauzvrat dobili odreenu koliinu modi i zemlje te prisegli vladaru na vjernost. Feudalni sustav koji se razvio u Engleskoj i Francuskoj bio je slian karolinkom. Kralj bi nekom plemidu dodijelio komad zemlje (poznat pod nazivom feud ili leno), a ov aj bi mu zauzvrat prisegao na vjernost i obedao obavljati za njega razliite druge dunosti. Ponajprije je morao provesti odreen broj dana u godini ispunjavajudi vojnu obvezu prema svom kralju. Takoer je morao posjedivati kraljevski dvor gdje bi savjetovao svoga gospodara o politici i pravdi. Morao je sudjelovali u nekim kraljevskim trokovima, primjerice trokovima gradnje novog dvorca ili kraljevskog vjenanja. Plemidi koji bi uli u takvu vrstu feudalnog odnosa s kraljem nazivali su se vazalima, a svoga su kralja nazivali gospodarom. Brojni su plemidi dodjeljivali zemlju zakupcima koji su zauzvrat obavljali poslove za njih i prisezali njima na vjernost, pa je tako feudalni sustav bio hijerarhija seniora i vazala. Drutveni odnosi unutar feudalnog drutva bili su vrlo sloeni, jer je vazal mogao prihvatiti zemlju od nekoliko razliitih gospodara, to je pak, moglo dovesti u pitanje njegovu lojalnost, pogotovo ako bi se u vrijeme rata dva gospodara nala na razliitim stranama. Zato su vazali samo jednog seniora smatrali pravim gospodarom i taj je imao prednost nad drugima.

Trgovina Do XI stoljeda, civilizacija zapadne Europe je uglavno bila ratarska. Ona je bila usmjerena ka potrebama i nije bilo proizvodnje vika, tako da trgovina je uglavnom bila zapostavljena to je uzrokovalo nestanak novca. Trgovina se uglavnom zasnivala na razmjeni dobara na sajmovima. Nestanak novca u Ranom Srednjem vijeku se nadoknadio u Razvijenom. Mogude je da su Kriarski ratovi upravo uticali na razvoj trgovine. Osvajanje Palestine od strane kriara je otvorilo mogudnost razvoja lukih gradova. Tako se otvorila mogudnost i za uspon Venecije, Pize, enove i ostalih italijanskih gradova. U zapadnu evropu se uvozila tkanina, zaini, papir, biseri... a izvozilo se zlato u polugama, v ino, eljezo i vosak. Najvedu prepreku je predstavljalo to to nije bilo puteva, pa je plovidba Sredozemnim morem postala glavno prevozno sredstvo za trgovce. U Kasnom Srednjem vijeku se i obezbjeivala sigurnost ulica. Poeli su se stvarati i cehovi kao posebni ogranci i stvarala se trgovaka klasa. ak se poelo vie ulagati u trgovinu nego u bilo koju drugu sferu drutva. Tako je upravo trgovina zasluna za otkride Amerike, navigacionih instrumenata, povedanu brodogradnju... Uloga samostana u Razvijenom srednjem vijeku Samostan je nastamba u kojoj ive pripadnici redovnikih zajednica, svedenici i asne sestre. Rije samostan, doslovan je prijevod grke rijei"monasterion". Prvi krdanski samostani, nastali su u Egiptu i nakon toga u Etiopiji.Osniva prvih krdanskih samostana je sv.Antun Pustinjak iz 3.stoljeda. Prvi redovnici, ivjeli su sami, ali se to nije pokazalo kao dobro.Sv.Pahomije, razvio je ideju zajednikog ivota i molitve u samostanu, to se pokazalo odlinim i uskoro je oko 50 000 ljudi ivjelo u krdanskim samostanima oko grada Nitrije u egipatskoj pustinji.Sv. Eugenije osnovao je samostan na Sv. Saba, osnovao je samostan u Judejskom pustinji blizu Betlehema. Taj samostan smatra se matinim samostanom Istone Ortodoksne Crkve.Sv.Benedikt, osnovao je samostan u Monte Cassinu u Italiji 529. to je poetak samostanskog ivota u Europi i Benediktanskog reda Redovnici iz samostana, utjecali su na razvoj pismenosti i izdavanje mnotva knjiga, koje su prepisivali do pojave tiskarskog stroja. Iz samostana u Osfordu i Kembriu-u nastala su istoimena sveuilita. U 13. stoljedu nastaju novi redovniki pokreti koje osnivaju sv.Dominik is v.Franjo Aijski, a temelje se na siromanom nainu ivota i putujudem propovijedanju. Stoga se nazivaju i prosjakim redovima.Uz franjevce(Red manje brade) i dominikacne(Red propovjednika), meu prosjake redove ubrajaju se ikarmelicani. Zbog svoje vede pokretljivosti i nevezanosti na jedno mjesto, kao to je to bio sluaj s dotadanjim redovnicima, ovi prosjaki redovi grade i drugaiju vrstu samostana koji odraavaju bitno zajedniki nain ivota na manjem prostoru, bez mnogo gospodarskih zgrada. Bula Unam sanctam U buli Unam sanctam iz 1302. godine papa Bonifacije VIII. ponovno iznosi teokratske ideje. Te su ideje ved artikulirali Grgur VII. i Inocent III. koji su eljeli da pape budu politiki, a ne iskljuivo vjerski voe krdana. Bula je posljedica sukoba pape Bonifacija i francuskoga kralja Filipa IV. Lijepog. Godine 1296. Filip je ponitio fiskalni imunitet koji j e dotad uivao kler. Nametnuo je crkvenjacima pladanje desetine, a papa je naloio francuskom kleru nepladanje prije pristanka Svete Stolice. Rlip je tad zaustavio slanje desetine, koju su prikupile francuske crkve, u Rim. Tek 1298. godine naeno je rjeenje koje je ipak predstavljalo teak udarac Bonifacijevim nastojanjima. Filip je prihvatio papine zahtjeve, ali tek kao osobni dogovor. Dakle, dogovor koji vrijedi samo za papu Bonifacija, ali ne i poslije. Rapa, energian ovjek snane volje, poelio je ponovno osnaiti ugled Crkve i vratiti njezin kredibilitet proglasivi godinu 1300. godinom opdeg oprosta grijeha za hodoasnike koji su pristizali u Rim. Bio je to prvi jubilej, Sveta godina Crkve. Stotine tisuda ljudi stigle su u Rim, to je ostavilo dojam snane crkve. No, sukob s Filipom Lijepim ponavlja se 1301. godine kad je kralj dao uhititi papinskog legata Bernarda Saisseta, biskupa Pamiersa. Suoen s papinim prosvjedima, Rlip je prvi put sazvao Generalne stalee koji su potvrdili da kralj dobiva vlast izravno od Boga, bez posredovanja pape. Tako dolazi do proglaavanja bule Unam sanctam 1302. godine. Bonifacije je tvrdio da papa nije samo iznad

svake druge vlasti na zemlji, nego moe suditi i svakoj drugoj vlasti, dok njemu ne moe suditi nitko osim Boga. Mnogi su se suprotstavili tim tezama, medu njima i Dante (koji je Bonifaciju pripremio mjesto u paklu dok je papa jo bio na ivotu) i Jacopone da Todi koji ga je nazvao novim Luciferom. Drugi su ga nazivali krivovjemikom, heretikom i shizmatikom. Rlip je angairao sebi sklone mislioce (zakonoznance), koji su utvrdili neovisnost kralja i na temelju povijesnih argumenata. Vladar je imao neovisnu vlast i zato to je francuska kraljevina starija od crkvenog ustrojstva. Osobito je dragocjeno za Rlipa bilo djelo Ivana Parikog, profesora parikog sveuilita. U djelu 0 vlasti kralja i vlasti pape, napisanom izmeu 1302. i 1303. godine, pozivajudi se na uenje svetog Tome koji je Crkvu definirao kao potpuno I mistino tijelo, Pariki je zakljuio kako bi se I upravo zbog toga papini pomodnici trebali * ograniiti na sakramentalne dunosti jer se I nemaju pravo uplitati u probleme vlasti. Nije trebalo dugo da se s teoretskog odgovora I bulom prijee na politiko djelovanje. Odlueno * je da se sazove koncil koji de odluiti o Bonifacijevoj sudbini. Rlip je u Italiju poslao svog savjetnika Guillaumea de Nogareta sa zadadom da zarobi papu i dovede ga na koncil. Papa, nezatiden ali u crkvenom ruhu, dakle u svojoj i svedenikoj ulozi, zarobljen je u Anagniju 17. rujna 1303. uz pomod obitelji de Colonna, koja je bila neprijatelj obitelji Caetani kojoj je pripadao Bonifacije. Govori se kako je tom prilikom (no to se ne ini vjerojatnim) papu pljusnuo Sciarra ' Colonna. Bilo da je rije o stvarnom dogaaju ili tek glasinama, za Papu je to bio dramatian znak gubitka ugleda. Bofinacije nije otiao na koncil. Oslobodili su ga stanovnici Anagnija, a umro je mjesec dana kasnije. Godine 1305. papom je proglaen Francuz L! Klement V., koji se nikad nije spustio do Rima. Posveden je u Lyonu, a godine 1309. preselio je papinsko sjedite u Avignon u kojem je do 1376. stolovalo sedam papa, sva sedmorica Francuzi.

Sadraj: 1. Periodizacija Srednjeg vijeka .......................................................................................................................................... 1 2. Sukob papstva i carstva .................................................................................................................................................. 1 3. Kriarski ratovi ................................................................................................................................................................ 2 4. I Kriarski rat ................................................................................................................................................................... 3 5. Templari i Isusovci .......................................................................................................................................................... 4 6. Pad Jerusalima 1187. ...................................................................................................................................................... 6 7. Tredi Kriarski .................................................................................................................................................................. 6 8. etvrti Kriarski ............................................................................................................................................................... 7 9. Latinsko Carstvo.............................................................................................................................................................. 7 10. Posljedice Kriarskih ratova .......................................................................................................................................... 8 11. Fridrih Barbarossa......................................................................................................................................................... 9 12. Fridrih II....................................................................................................................................................................... 11 13. Plantagenet ................................................................................................................................................................. 11 14. Klarendonske asize ..................................................................................................................................................... 12 15. Riard Lavljeg Srca ...................................................................................................................................................... 12 16. Ivan Bez Zemlje ........................................................................................................................................................... 13 17. Velika povelja sloboda (Magna Carta) ........................................................................................................................ 13 18. Filip II August .............................................................................................................................................................. 13 19. Nastanak i razvoj parlamenta u Engleskoj .................................................................................................................. 14 20. Heretiki pokreti u Zapadnoj Europi ........................................................................................................................... 15 21. Inocent III .................................................................................................................................................................... 15 22. Albiani ....................................................................................................................................................................... 16 23. Prosjaki redovi........................................................................................................................................................... 17 24. Dominkanci ................................................................................................................................................................. 17 25. Franjevci...................................................................................................................................................................... 17 26. Lionska unija ............................................................................................................................................................... 18

27. Filip IV Lijepi i Bonifacije VIII ....................................................................................................................................... 18 28. Avinjonsko ropstvo i Velika izma .............................................................................................................................. 18 29. Mertonski statuti ........................................................................................................................................................ 20 30. Ustanak Vata Tejlora................................................................................................................................................... 20 31. John Wycliffe .............................................................................................................................................................. 21 32. Stogodinji rat ............................................................................................................................................................. 22 39. Ivana Orleanska .......................................................................................................................................................... 26 43. 1492. ........................................................................................................................................................................... 27 Dodatak: ........................................................................................................................................................................... 28 Vitetvo ............................................................................................................................................................................. 28 Feudalizam ........................................................................................................................................................................ 28 Trgovina ............................................................................................................................................................................ 29 Uloga samostana u Razvijenom srednjem vijeku ............................................................................................................. 29 Bula Unam sanctam .......................................................................................................................................................... 29