Tsongkhapa

Truyn Tha Nland

NHM LAMRIM LOTSAWAS


I LUN V
GIAI TRNH CA O GIC NG - 1



2

Tsongkhapa

i Lun V Giai Trnh Ca
o Gic Ng

Tp 1


(B- o Th i Lun Quyn Thng)












3


Bn Quyn:




Nhm Dch Thut Lamrim Lotsawas gi ton quyn xut bn dng
in t cho bn dch ny.

Chng ti cho php cc c s qung b Pht gio cng nh ngi
tu hc hay tm hiu Pht gio c chuyn dng rng ri bn dch
ny vi mc tiu em li li ch cho ngi tu hc, tm hiu v Pht
gio cng nh l v mc ch em li li ch cho tt c chng sinh.


Khng cho php s dng sch in t ny di cc hnh thc em
li li nhun ti chnh ring t nh bun bn i chc cng nh
khng c t chnh sa hay thay i ni dung hay trch dch
bn dch in t ny vi mc tiu ra ngoi vic tu hc m khng c
giy php chun thun ca nhm dch thut Lamrim Lotsawas.



Mi lin h xin lin lc v ngi i din chu trch nhim pht
hnh bn dch in t:

V Quang Nhn
Phone: 0011-1-832-368-4054
Email: Lang.dau@gmail.com


4
Mc Lc

Li Ni u Ca Bn Dch Vit Ng 9
Knh L 21
Li Cm T 23
Li Ta T Ch Bin Ca Bn Dch Anh Ng 27
Li Ni u Cho Bn Dch Anh Ng 33
Lamrim Lotsawas 39
Bng Ch Vit Tt 41
Dn Tp I 43
Khai Lun 55
Chng 1: Atia 59
Chng 2: Gi Tr Cao Qu Ca Pht Php 81
Chng 3: Phng Cch Lng Nghe v L Gii v Gio Php ca c Pht 99
Chng 4: Nng Ta Vo Thy 119
Chng 5: Thi Thin 161
Chng 6: Bc B Quan Nim Sai Lm v Thin 191
Chng 7: Mt Kip Ngi An lc v Thun duyn 203
Chng 8: Ba Loi Ngi 225
Chng 9: Chnh Nim v Ci Cht 247
Chng 10: Qun Tng v Kip Sng Tng Lai ca Qu V 277
Chng 11: Quy Y Tam Bo 303
Chng 12: Gii Quy Y 327
Chng 13: Cc Tnh Cht Tng Qut ca Nghip 355
Chng 14: Cc Loi Nghip Khc Nhau 365
5
Chng 15: Trau di Gii Hnh 415
Chng 16: Thi ca Ngi C t Kh Nng 437
Chng 17: Tm Loi Kh 441
Chng 18: Su Loi Kh 467
Chng 19: Thin Qun Thm v Kh 479
Chng 20: Ngun Gc ca S Kh 491
Chng 21: Mi Hai Yu T Duyn Khi 517
Chng 22: Thi ca Mt Ngi C Kh Nng Trung Bnh 533
Chng 23: Nm Chc Bn Cht ca Con ng Dn Ti Gii Thot 541
Chng 24: Tnh Cht ca Tam V Lu Hc 555


6

7


Tsongkhapa Losangdrakpa (1357 - 1419)
nh ngun: Phuntsok Cho Ling Buddhist Center
8








9
Li Ni u Ca Bn Dch Vit Ng


Knh bch qu c gi, cc thin tri thc, v ch tn c,

B sch Lamrim Chenmo (tib. ) hay i Lun V Giai
Trnh Ca o Gic Ng (Tn Hn-Vit l B- o Th i
Lun) c o s Tsongkhapa Losangdrakpa (tib.
) hon tt v pht hnh vo nm 1402 ti Ty Tng v c xem
l b gio php liu ngha
1
. B sch ny sau tr thnh mt
trong nhng gio php thc hnh ti quan trng ca dng truyn
tha Gelug, vn l mt trong bn trng phi Pht gio ln nht
ti Ty Tng ng thi cng l dng truyn tha m ng kim
Thnh c Dalai Lama th 14 hin ng u.

V ni dung v hnh thc ca b sch rt su sc, chi tit v thm
diu nn chng ti ch xin c t li m t s lc. Ngi c ch c
th nh gi c hay t mnh minh nh gi tr ca n qua cc
nghin cu c th, chi tit v tht s vn dng cc ging dy trong
sch.

Mt cch ngn gn, v mt hnh thc th y l mt b gio php
c ln trnh by chi tit v cc phng tin tu tp cng nh cc tri
kin c bn t n gin d tu hc n phc tp vi diu cho hnh
gi i tha mi mc cn c cng nh trnh by v ton b tin
trnh tu tp t lc chun b cho n mc thin qun t mc tu
gic thm cao nht ca hng B-tt. Trong b sch, c khi Ngi
cp mt s chi tit lin quan n cc k nng tu tp Mt tng
nhng tuyt i a s cc phng php v cc gio hun trnh by
trong b sch u l tng quan, c th v hon ton kh thi cho tt

1
The Great Lam Rim. Choden Rinpoche. Truy cp:07/01/2012.
<http://www.lamrim.com/lamrim/>.
10
c mi i tng no vi quyt tm tu tp cao, c th thuc vo
trong truyn thng Pht gio bt k, khng bt buc l ngi ti
gia hay xut gia, du rng, c nhiu chi tit ca b sch ny dng
nh thch nghi v su sc hn cho cc Pht t xut gia. Song, nhn
chung th khng c g tr ngi cho mt ngi ti gia tu tp cc
phng tin c ging gii min l p dng ng theo cc bit
hun ny. B sch c chia lm ba quyn Thng (tp 1), Trung
(tp 2) v H (tp 3).

V ni dung:
Mt cch tng qut, song song vi mc thc hnh tin b, Ngi
Tsongkhapa nng mc trit l v kin thc bin lun trnh by dn
dn t s ng d hiu quyn thng cho n mc thm diu vi
rt nhiu tranh bin trit l su sc v miu t cc trng thi thin
nh v tu trong quyn h. Tht s s rt kh cho mt c gi nu
cc kin gii v cng vi t v tnh Khng v mt s tri kin v thc
ti ti hu (Chn ) li c trnh by ngay t nhng bc u
hay din gii cho nhng ngi cha sc qun chiu chng.
y r rng l dng c tnh s phm ca t Tsongkhapa.
Trong quyn thng, ngoi chng u tin v tiu s ngi Atia
th cn li bao gm cc ni dung hay khi nim rt c bn v m
mt Pht t khi bt u tu hc cn bit bao gm cc chun b cho
thy v tr, lun hi, duyn khi, T Diu v o php tu tp
v vv... Quyn 2 tp trung vo cc ch tu tp cho ngi c cn
c cao hn bao gm cc gio php tu tp v lng t bi, by php
luyn tm, php hon chuyn ng-tha, pht tm B-, nhp mn
vo su Ba-la-mt-a v gii thch chi tit v bn Ba-la-mt-a
u. Quyn h c bit nhn mnh vo tu tp nh lc v tu gic
tc l hai Ba-la-mt-a cui thng qua phng tin thin. Trong
quyn h, ngi Tsongkhapa a ra nhiu l gii chi tit hay ng
hn l cc bc b c th ca Trung Qun C Duyn (hay Trung
Qun Quy Mu, skt. Prasagika) v lun im ca cc trng phi
11
khc, qua cho thy cch thc m Trung Qun C Duyn ch
ra tnh Khng hay v chn l ti hu.
thy r hn v hon cnh lch s ca b lun cng nh hiu
thm v tc gi chng ti xin trnh by s lc v tiu s i s
Tsongkhapa.

Tm lc tiu s Ngi Tsongkhapa:
Ngi sinh nm 1357 ti Amdo ng bc Ty Tng. Cho n 7 tui
th ngi sng vi i s Chje Dndrup Rinchen. Ngi tip th
nhiu gio php v cc l ban truyn nng lc tu tp cng nh l
cc tu tp thin khi cn rt nh.
T nm 16 tui Ngi c tu hc vi hn 50 o s xut chng.
T 1371 n 1376, Ngi tp trung tu hc v cc b kinh Bt-nh
cng nh l 5 b Lun chnh ca ngi Di-lc. T Tsongkhapa c
mt tu tp phong ph v tri kin rt uyn thm v c kinh in ln
mt in cng nh l ngi tip tc nhn thm cc l ban truyn
nng lc tu tp t rt nhiu o s thuc cc truyn tha khc
nhau. Ngi mong mi pht trin c tri kin ng n v bn
cht ca thc ti.
Mi mt nm tip theo Ngi i du ha ti cc i hc Pht
gio o su thm tri kin trit hc v ging dy.
Vo tui 35, t Tsongkhapa gp g hc tr l ngi Umapa, ngi
ny c c nng lc trc kin c cc th hin v thn tr hu
{Php thn tr hu (tib. )} ca ngi Vn-th-s-li. Umapa tr
thnh ngi gip Tsongkhapa trc tip lin lc vi c Vn-th-
s-li. Sau cng chnh t Tsongkhapa cng t mnh trc kin
c Ngi Vn-th. Trong 1392-1393, theo gio hun ca Vn-
th, ngi t b cc hot ng cng cng v tp trung n c tu thin.
1394 Ngi chuyn n Wlka v c thm c trc kin ca gic th
lin h n cc tu tp ca mnh. n 1395 Ngi tm ngng n c
tham gia tu sa tn tng Pht Di-lc. Ba nm tip sau ngi tu
tp Lodrak v vo nm 1397 ngi bt u ln n c cui ti
Wlka. Trong nm 1398 Ngi c duyn trc kin t Pht H, trao
12
truyn cho Ngi bn lun (Pht H Cn Bn Trung Qun Lun
Thch). Ngi dch ra Tng ng bn Lun ny ca t Pht H.
Qua , Ngi thu t c tr hu v bn cht ca thc ti tc l
Ngi tm c li p cho iu m Ngi truy tm.
V hnh trng, Ngi c 4 hot ng quan trng bao gm: (1)
Trng tu tn tng Di-lc B-tt, (2) Hong ha su rng cho cc
tng s trong nhiu thng ti t vin Namste Deng qua chn
hng li truyn thng tu tp xut gia, (3) Xc lp i L Cu
Nguyn ti Lhasa 1409, m u cho mt truyn thng vn c
lu truyn n nay vo mi hai tun l u nm Ty Tng, (4) Xy
dng t vin Ganden (H Lc T)
1

Ngi vin tch nm 1419. S nghip ln nht m ngi li chnh
l s ra i ca dng truyn tha Gelug cng nh l ng gp to
tt vo vic lm sng li Pht gio Ty Tng.

V h thng vit tt:
to iu kin cho qu v khi c mt gio php kh cng phu
ny c thun li hn, chng ti xin c vi nhn nh lc qua v
cch trnh by ca bn dch Anh ng. Bn Anh ng c dch
v trnh by theo phng cch truyn thng Ty Phng. Cc ch
gii theo h thng nh dng tiu chun v h thng vit tt v tn
ta cng nh mt s ch vit tt thng dng c s dng.
V tn trng cch trnh by ny, bn dch Vit ng s gi hu nh
nguyn vn cc ch thch . Do vy, bt buc ngi c phi t
nhiu lm quen vi bng vit tt nm bt tn cc tc phm
tham chiu. cho tin, bng cc ch vit tt ny c trnh by
phn u ca mi quyn sch (thay v cui sch nh bn Anh
ng dng). iu ny s tin li hn cho vic truy cu.

1
Lama Tsongkhapa's Biography. Lama Yeshe Wisdom Archieve. Truy
cp: 07/01/2012.
<http://www.lamayeshe.com/index.php?sect=author&subsect=bio&id
=37>.
13
Trong bng vit tt ny, cng c thm vo mt t ch vit tt m
bn dch Vit ng c dng thm chng hn: skt. tc l Sanskrit hay
Phn ng, chn. tc l Chinese hay Hoa ng, tib. tc l Tng ng,
Tuy nhin, trong cc trng hp khng ghi r th chng ti mc
nh cho skt. tc l Sanskrit.

V h thng ch thch v cc gii thch ngn:
Trong bn dch Vit ng s c thm mt s thut ng chuyn bit
cn c gii thch r rng hn, rt tic l bn dch Anh ng v l
do no trong ln xut bn u tin ny khng cp hay
cp khng thng tin. khc phc vic ny, chng ti dng
thm mt s dng ph ch lm r cc danh t Pht hc c
dng. ng thi, cho tin trnh by theo cch thng dng ca
cc sch Vit ng, cc ch thch t bn dch Anh ng thay v c
t cui quyn sch s rt bt tin cho ngi c theo di (nht
l khi sch ny s c thm nh dng ebook) nay s c chuyn
thnh cc ghi ch cui mi trang. V nu ch thch l do bn
dch Anh ng to ra th chng ti s nh s k hiu bt u bi
BA<XYZ>, trong , BA hm ch thch ca bn Anh ng v
<XYZ> l s th t ca ch thch ny t bn Anh ng. Qua
ngi c c th truy cu cc tham chiu hay so snh li vi bn
dch Anh ng c d dng.
Trong vi trng hp c th, mt s ch thch v cc thut ng
trong bn dch Anh li thiu thng tin, khng r rng hay ngay c
c khi lc . Trong trng hp nh th chng ti mnh dn thay
vo bng nhng ch thch tng i r rng hn v da vo cc
ngun dn c thm quyn hay c uy tn.
Ngoi ra, trong nhiu trng hp chng ti c ghi ch thm vo
mch vn chnh mt s cm t, thut ng hay tn tng ng.
cc cm t ghi thm ny hon ton c tch bit so vi mch vn
chnh, th chng ti t chng trong cc u ngoc nhn: {nh
dng ca cc cm t chn thm ca bn dch vit}. Ngc li, khi
c, thnh thong qu v s thy c cc cm t trong ngoc vung;
14
y l cc ghi ch thm ca bn dch Anh ng c sn: [nh
dng ca cc cm t chn thm ca bn dch Anh ng].
C nhiu thut ng Pht hc, nht l trong tp mt, gip cc c
gi tr cn t kinh nghim v t vng Pht gio d theo di, chng
ti ch thm vo cng nh l lp li mt s ch thch v cc
thut ng ny cho cc c gi c thun tin hn trong vic hiu
v nm mch chnh vn.

V cc thut ng Pht hc:
Cc thut ng Pht hc tht ra c nhiu im phc tp. a s cc
t dng trong kinh in trc y u mang nng nh hng ch
Hn trong c nhiu thut ng rt kh hiu nu ngi c khng
bit ch Hn hay khng bit cch tra cu. (Bn cnh kh khn ny
l vic cng mt cch vit ch Hn-Vit th c th c n rt nhiu
ch Hn ng m rt d gy hiu nhm nu dng s sut, khin
ngi tu hc hu nh phi hc rnh ting Hoa trc khi c th c
hiu cc thut ng Pht gio nh vy v y l iu m chng ti
khng mong mun xy ra trong n ny).
Mc tiu ca n khng phi l biu dng kin thc hay
khoe khoan ch ngha m chnh l lm sao cho cng c nhiu
ngi c hiu v ni dung trnh by cng r rng chnh xc cng
tt. Do , s ty theo tnh hung hay ng cnh m chng ti s
la chn cc cu ch thch nghi. Nguyn tc c bn chung la
chn l cc thut ng no rt ph bin s c u tin dng li
v nu n l loi thut ng mn t vn ch Hn hay t nc
ngoi (ch Phn) th chng ti s c gng gii thch thm qua h
thng ch thch nu cn. Ngoi ra, cho rng ri trong vic hnh
vn cc t ng no m chng ti xem (nh danh) l tng ng
th s c lu qua cch t thm cc ch thch ngn ng khung
trong hai du ngoc nhn {} hay qua cc ghi ch. Cc thut ng
Hn-Vit no tng i khng cn thng dng, nh quan im
cp trn s c th c xem xt thay th bng cc thut ng r
rng hn nu thy cn.
15
Ring v cc ch phin m: Chng ti ht sc trnh n li dng
ch phin m ca nhng ch vn phin m li t mt ngn ng
trung gian (nh cc li phin m ca Hoa ng chng hn), tr
trng hp ch phin m tht s quen thuc. Chng hn ch
Ba-la-mt-a (skt. Pramit) c ngha l ti ho, ton ho hay
ton thin s c dng li v n qu quen thuc trong khi tn
Ba-tu-bn-u vn cng l mt li phin m li t ch Hn s
khng c dng m thay vo l tn Th Thn c dch ngha
trc tip (skt. Vasubandhu). Ngoi ra, mt s thut ng khi c
phin m s c du gch ni cho thy cc thut ng c
ngun gc a m tit nay c phin m li. Th d: Thch-ca
Mu-ni, Mc-kin-lin, B-, B-tt,
Ngoi ra, chng ti cng c gng theo mt quy cch t tn thng
nht ring ngi c d theo di v tra cu thm v sau.

1. Tn kinh lun: Theo truyn thng chung, hu ht tn cc
kinh hay lun u c dch ngha v dng t Hn-Vit nn
bn dch ny s theo cng mt quy cch. Ngoi tr cc thut
ng khng th dch v c qu nhiu ngha hay qu thng dng
th s c dng theo li phin m. Th d Kinh Bt-nh Ba-la-
mt-a.
Ngoi ra, tn ta ca cc b kinh, cc lun, cc tc phm hay
trc tc (tr cc tn ta vit tt ca bn Anh ng) s c
xem l danh t ring v do s c vit hoa tt c cc ch
trong tn (tng t nh cch vit tn ngi). Th d Diu
Php Lin Hoa Kinh ch khng phi l Diu php Lin hoa
kinh. Cc tn ny cng s c in nghing.
V tn cc kinh lun, trng hp c c tn Phn nguyn gc,
chng ti s u tin dch li chiu theo cc tn theo tn Phn
ng ny c tham kho vi cc th mc kinh vn Hn tng thay
v dng tn dch li t kho Hn tng, ngoi tr trng hp cc
16
kinh lun c tn quen thuc. c bit, chng ti tham chiu
nhiu thut ng t Kho D Liu S Th Mc Tam Tng ca
S Nghin Cu Pht Hc Trung Hoa Hip hi Pht in
in T (<http://jinglu.cbeta.org/>)
2. Tn nhn vt :
a) Nhn vt thuc cc truyn thng Pali: Hu ht cc tn ny
c s dng rt nhiu trong cc kinh in v thng l cc tn
phin m nn cc tn phin m ny s c dng li. Hoc nu
khng th s dng li phin m La-tinh ha trc tip t ch Pali
(hay ch Phn). Chng hn A-nan- hay nanda.
b) Nhn Vt thuc cc truyn thng Sanskrit (Phn): dng li
tn dch ngha nh: Long Th, Th Thn, Nguyt Xng, Php
Xng, Lin Hoa Gii Trong trng hp tn dch ngha qu
di th c th chng ti s dng li tn Phn La-tinh ha
chng hn dng Atia thay v dng Nhin ng Ct Tng Tr
(qu di) hay A--sa (phin m)
c) Nhn Vt thuc truyn thng Ty Tng: tn ca cc nhn vt
ny thng mang nhiu ngha v rt di, do chng ti s
dng li phin m La-tinh ha. Chng hn nh Sopa Rinpoche,
Dalai Lama.
3. Tn a danh:
a) Cc a danh ni ting: dng li cc tn thng thy trong
cc kinh lun.
b) Tn cc a danh khng quen thuc: dng li phin m La-
tinh ha theo li vit Anh ng.
L do m trong kh nhiu trng hp nu trn chng ti u
tin dng li ting Phn La-tinh ha (thay v ting phin m
Hn-Vit) l v mun to iu kin cho cc hc gi mi v cc
tu sinh thuc gii tr c c s thun li tra cu trc tip
qua Internet (thay v phi tm cch truy ngc li dng vit t
17
ch Hn v ri sau li cng phi tra cu tip cho ra ch
Phn nguyn gc, i khi l mt qu trnh gai gc khng cn
thit)
Ngoi ra, tng cng xin lu thm, trong vi trng hp c
bit, mt s thut ng chuyn dng trong sch ny vn c gii
thch v ghi r thng qua h thng ph ch, c th khng hon
ton tng hp theo mt ngha thng dng hay khng hon ton
ng theo cch gii thch hay cch hiu trong cc sch ca cc dch
gi hay tc gi khc. Do , cc thut ng ch c th trong ni
hm ca bn dch ny. Knh mong qu c gi lu trnh ng
nhn v ngha.

V ngun ti liu tham chiu chnh:
Trong phn ny chng ti ch lit k vi ti liu tham chiu chnh.
Cn chi tit ca rt nhiu ngun tham chiu khc c trnh by
trc tip trong cc ghi ch qua ngi c c th truy tm li
c nguyn bn.
Tc phm Steps on the Path to Enlightenment (vol1, 2, and 3
Copyright 2008) l lun gii chi tit v b Lamrim Chenmo do
ngi Geshe Lhundub Sopa son tho s c s dng nh l ti
liu i chiu, tham kho v ph ch ti quan trng. C nhiu ch
thch s c trch li t b lun ny cng nh cc chi tit kh hiu
hay khng r rng ca bn dch Anh ng cng s c i chiu t
cc gii thch trong tm ra ngha Vit ng sng t hn.
Ngoi ra, tn mn trong cc ghi ch thm ca phn Vit ng cng
c chn lc t cc ngun tng i tn nhim. Mt s ngun
dn v cc thut ng Pht hc thng xuyn c ly t Rigpa
Shedra (www.rigpawiki.org) v t cc tc phm Tng ng ng tin
cy c dch ra Anh ng.
Mt s danh t Pht hc quen thuc nhng chng vn c th
c ch thch gii ngha v e rng cc c gi tr mun hc thm
s gp nhiu kh khn trong vic hiu cc thut ng .

18
V dn :
Dn ca bn dch Vit ng hon ton theo st bn dch Anh ng.
Tuy nhin, do dn ca nguyn bn tng i phc tp nn ngi
c cn c vi ch . Trong ni dung trnh by s khng cha l
cho cc tiu , phn mc, ngoi tr vic nh s th t v
dng kiu ch t m. Vic hiu v bit cch dng dn s gip
ngi c bit c v tr tng i ca chi tit trong bi so vi
tng dn chung cng nh l tin ca php ging ti . Do
vy, trong mi quyn trong b sch, dn y ca quyn sch
s c nu li trong phn u sch.

V y l b lun ln, rt kh trnh khi cc s xut, d rng nhm
nhng ngi dch thut v hiu nh dng rt nhiu tm huyt
v th gi trong nhiu nm v theo nhiu cng on x l khc
nhau gim thiu ti a cc li lm. Chng ti xin hon ton
nhn trch nhim v s v cng cm kch tt c nhng ngh, ph
phn, khuyn co v cc chi tit d nh hay ln b lun c
hon thin hn.
Ngc li, v pha ngi c, thu hiu cc chi tit mu cht
quan trng cng c cc i hi nh l trnh cn bn ti thiu v
hiu bit Pht hc ph thng, bit t nhiu v kinh lun, c lng tr
nhn khi c mt gio php ln v hng tht s mun trau di
tu hc.
Trong phn dn nhp ca bi ging nh v Tu v bn i Lun
ny c Dalai Lama c dy: Do tht s quan trng trong
vic p dng lp lun v o s Tsongkhapa ni: nu mt ai
chp nhn cc li dy ca ta (bao gm c nhng gii thch v cc
li dy liu ngha v din ngha ca c Pht) m thiu i vic t
n cc lun chng v li khng nh chng nh l chn l th cc
con khng nn xem k l ngi hc gi c thm quyn, c
gi tr hay c uy tn.
1


1
Pht 40. Ngy ging th nht bui sng. The Great Treatise on the
Stages of the Path to Enlightenment. Ti: Chnh T vin Ty Tng,
19
Theo nh ch trn, r rng i vi mt ngi tu hc nghim tc
vi ch hng i tha th khng th no ch nhm mt c tng
ri lm theo cc li ging d l ca Pht, ca bn s hay ca t m
mt trong nhng thao tc cn bn cn c na chnh l vic rn
luyn thi quen phn tch lun l cc li ging m mnh hc c
trn ng tu dong rui.

Cui cng, mc ch ca vic chuyn dch b i lun ny khng
ngoi vic cung ng thm mt phng tin mnh, r v kh thi cho
cc o hu v cc tng sinh vn mong mi tham kho thm cc
bit hun nhng li khng kh nng theo di cc ging lun
bng ting nc ngoi cng nh l ng gp thm cho phn ging
lun v Kim Cng tha vn cn nhiu mi m cho cc bc thin
tri thc c dp xem qua, so snh v tm hiu su hn v cc phng
tin tu tp Pht gio. Mong rng cng trnh ny s l mt ti liu
tht hu dng cho cc hnh gi, cc thin tri thc n lc tu tp tinh
tn t hnh phc ti hu.

Mi cng c xin hi hng cho s gii thot tt c chng sinh
hu tnh
1
.

Lin lc:
Xin vui lng dng in th lin lc vi ngi i din ca nhm
dch thut Lamrim Lotsawas qua a ch lang.dau@gmail.com v
cc vn lin quan n n ny.

Dharamsala, n- Ngy: 23-25 thng 10 2011. Truy cp:
04/02/2012.
<http://www.dalailama.com/webcasts/post/211-the-great-treatise-
on-the-stages-of-the-path-to-enlightenment>.
1
Thut ng chng sinh hu tnh dng ch cc sinh vt c kh nng
cm xc tc l bit au kh. Trong khun kh b sch, chng ti
vit gn thut ng ny thnh chng sinh l dng ch chng sinh
hu tnh.
20

Knh chc tt c thn tm hng tnh thc v an lc
Ma Xun 2012.
Nhm Lamrim Lotsawas



21

.




















Trc tin v trn ht chng con xin dng li tn thn ch
Pht, ch B-tt, ch thin H php, ch Thy, ch T,
v ch Tng thuc cc dng truyn tha Pht gio, c bit
l cc s ph ca dng truyn tha Nland h tr chnh
Php dn dt chng t tip tc bo tn cc phng tin tu
tp v hng dn chng con rn luyn tinh tn, nng ta ni
Tam Bo.


Chng con xin dng ln Thnh c Dalai Lama bn
dch Lamrim Chenmo vi c ngng cm t lng t bi v
lng ca Ngi khng mt mi hong ha chnh Php v
h tr chng sinh v phn bit trn con ng tu tp bt bo
ng.


Nguyn hi hng tt c cng c v cc h qu tt p ca
cng trnh ny v cho s gic ng ca ton th chng sinh

22

23
Li Cm T


Xin chn thnh cm t B Vn Ha v Tn Gio Ty
Tng, c bit l ngi b trng Tn c Tsering
Phuntsok Rinpoche hoan h h tr cho n ny
vi mong mi em li li ch ln lao cho cc Pht t
Vit Nam mun tm n an lc trong th gii hn n
ny
1
.

Xin thnh knh tri n ngi Lama Zopa Rinpoche sng
lp vin cng nh ni s Tn c Holly Ansett Tng
th k ca t chc FPMT (Sng Hi Bo Tn Truyn
Thng i Tha) ng h v to duyn cho chng
ti c d dng lin lc v k kt cc giy php
thun li cho vic chuyn dch b i lun.

V cng cm thn h tr ca ngi o s hc gi
Geshe Lhundub Sopa, qua in m vui lng cho
php chng ti c s dng bn lun gii Steps on
the Path to Enlightenment (Cc Bc Trn L Trnh
n Gic Ng) nh l ti liu tham chiu v ch gii

1
Theo ni dung th gi ca B Trng Vn Ha Tn Gio Ty Tng cho
o hu L Xun Dng, i din nhm dch lamrim lotsawas vo
ngy 12 thng 01 nm 2009.
24
chnh cho n ny. Khng c s h tr tinh thn v
c th ca ngi, bn dch s kh lng c c hnh
thnh nh hin ti.

Xin chn thnh cm t Geshe Passang Gelek, Geshe
Ngawang Thogmey, i c Thch Php Chnh, i
c Thch Php Quang tn tnh hi han, gip
cng nh ch ng tr li cc cu hi lin quan n
n.

Xin cm t Nh in Hng Trang v nh xut bn
Snow Lion khi lp hp ng tng nhng cho
chng ti thm quyn ph bin bn dch Vit trn
phng tin in t.

Xin cm t cc o hu TS. Nguyn L Thy Anh, c
s Nguyn Minh Tin, c s T Tm, v c s Ng Don
hoan h gip cho n.

Cng xin trn trng ghi n tt c thn quyn gia nh
ca cc thnh vin trong nhm dch thut lamrim
lotsawas tn ng, h tr v ng vin cc o
hu ny c c duyn v th gi qu bu tham
gia n ny trong thi gian lu di.

25
Ngoi ra, mi n lc u s v ch nu khng c s
gp sc c gng ca tt c cc o hu khp ni
h tr qua cc hnh thc khc nhau gip lun
chuyn, gi gn v pht hnh cc gio php ca c
t ph Thch-ca Mu-ni. Xin chn thnh cm t tt c
cc n lc m thm hong ha chnh Php ca tng
Pht t.



26

27
Li Ta T Ch Bin Ca Bn Dch Anh Ng

Cun sch ny l tp u tin ca b sch gm ba tp trnh by
ton b bn dch i Lun v Giai Trnh Ca o Gic Ng
(Byang chub lam rim che ba). Tp u tin trnh by tt c nhng
thc hnh s khi pht trin tm B- (bodhichitta, byang
chub kyi sems). Nhng tp k tip tp trung vo ng lc v s
thc hnh ca B-tt, v tp cui cng l mt trnh by chi tit v
nh (amatha, zhignas) v tu (Vipassan, lhag mthong).
Cng vic dch thut ny c thc hin vi s bo tr ca Trung
Tm Hc Tp Pht Gio Ty Tng (TTHTPGTT). Trung tm ny
c Geshe Ngawang Wangyal
1
qu c thnh lp nm 1958 ti
Washington, New Jersey. Geshela l ngi i tin phong trong
vic ging dy Pht gio Ty Tng ti x s ny v dy rng ri
cc gio php ca mi truyn thng Ty Tng, k c nhiu trnh
by ngn v Giai Trnh Ca o Php (lam rim) do Tsongkhapa
vit. Mt s nhng trnh by ny c xut bn trc khi
Geshela vin tch vo nm 1983. Trnh by gio php lam rim nh
l con ng c trnh t dn ti gic ng cng tr thnh mt
trong nhng ti hc tp ct li ti TTHTPGTT cng nh ti

1
Geshe tng ng vi thut ng kalyamitra, theo ngha en l "tn
c hu" (bn tn c). Trong li s dng thng thng, y l hc
v ch dnh cho cc hc gi tu s trong trng phi Gelugpa hay trong
Sakya Ty Tng khi h tt nghip. Trong Gelugpa, geshe c chia
thnh nhiu ng cp trong cao nht l Lharampa. Mt s cho
rng geshe l hc v tng ng vi hc v tin s. Trong thc t,
thi gian hon tt hc v ny l t 12-20 nm tp trung vo vic
hiu nh kinh lun v tranh lun. Chng trnh hc xoy quanh 5 ch
chnh gm: (1) Vi Diu Php, (2) Tr hu Bt-nh Ba-la-mt-a,
(3) Trung o, (4) Nhn Minh Lun (hay Lun l hc Pht gio) v
(5) Gii Lut. t s tn knh v thn mt i vi cc geshe, ngi
Tng thng gi cc ngi l geshela.
Geshe. Wikipedia. Truy Cp 20/02/2012.
<http://en.wikipedia.org/wiki/Geshe>
28
nhiu trung tm Pht gio Ty Tng khc trn khp th gii. i
vi nhng ngi bn rn trong x hi ngy nay nh qu v, ti liu
v Giai Trnh Ca o Php trnh by mt hnh nh ngn gn, d
nm bt v con ng Pht hc. Tt c mi sch ni v giai trnh
o php theo truyn thng Gelug
1
c xut bn t trc ti
nay u c rt ra t i Lun V Giai Trnh Ca o Gic Ng,
v t n mang mt gi nh rng ngi c c th tham kho
ngun chnh vn. Tuy nhin, cho ti nay cha c mt bn dch
ting Anh y ca bn vn ny.

Vo nm 1991 Loling Geshe Yeshe Tapkay v Donald Lopez, khi
l thnh ging s ti TTHTPGTT , ngh TTHTPGTT t chc
mt nhm dch gi hon tt vic phin dch b i Lun. Ti
nhit tnh n nhn kin ny. L t ca Geshe Wangyal ti
lun lun mun m nhn vic phin dch mt tc phm ln ca
ngi Tsongkhapa, bi v lng tn knh ca thy i vi ngi
khin ti rt cm kch. Mt ln thy ni vi ti rng thy c
bit quan tm ti cc trc tc ca ngi Tsongkhapa bi v ngi
c c Vn-th-s-li xut hin dy ring. iu ny li cng
gy thm n tng cho ti khi ti c cun Giai Trnh o Nhanh
Chng (Lam rim myur lam) ca Losang Yeshe ghi rng c Vn-
th-s-li mun bo m rng ngi Tsongkhapa vit i Lun vi
im c bit l ha nhp ba loi ngi (skyes bu gsum) ngi c
kh nng nh, trung bnh, hoc ln vi ba kha cnh nn tng ca
o php (lam gyu gtso bo mam gsum) quyt tm mun gii thot

1
Gelugpa, ngha en l hin nhn. y l trng phi Pht gio ln
nht Ty Tng, do ngi Tsongkhapa sng lp vo th k 14. Gii lut
v hc tp uyn bc c nhn mnh trc khi bc vo tu tp thin
nh. ng u dng Gelugpa l cc c Dalai Lama lin tc ti sinh
m nhn trch v ny; vo nm 1642 c Dalai Lama i th V
tr thnh lnh t tn gio v th tc ca Ty Tng v t n nay
Ty Tng vn gi tp tc ny. Gelugpa. Wikipedia. Truy cp
20/01/2012.
<http://en.wikipedia.org/wiki/Gelugpa>.
29
(nges byung), tm B- (byang chup kyi sem) v chnh kin (yang
dag pai lta ba). Hn na, v TTHTPGTT c nhiu dch gi c
trnh , k hoch ny xem nh c th thc hin c. Bn vn
c chia ra cho mi bn dch gi v nh th Ban Phin Dch
Lamrim Chenmo ra i. Vo ma h nm 1992 mt s phin
hp c t chc ti TTHTPGTT i n s ng v mt
danh sch thut ng chuyn mn. Khi xem nhng phn dn nhp
sau y, c gi s thy rng t c s ng v cc t chuyn
mn bn thn n l mt vic lm v i.
d dng cho ngi c, cc dch gi sp xp Tp 1 thnh hai
mi bn chng phng theo phc tho Tng ng. Ton b phc
tho ca phn u bn vn ny c a thm vo ph lc cui
tp sch {y l phn dn c u bn dch Vit}.
Cc dch gi lm cng vic dch thut vi hng nhm ti ngi
c thng thng. Do , mc d Tsongkhapa hu nh lun lun
dng ch vit tt khi trch dn, y chng ti a ra ch tng
cn bng ting Anh ca tn y hn ca bn vn. ln trch
dn u tin mt vn bn, chng ti s cung cp tn y trong
ngn ng gc. Tn y ca vn bn nh trong Tam Tng Kinh
in Tng Ng, n bn Bc Kinh do D.T. Suzuki hiu nh (1955-
1961) s c ghi li trong ch thch ln trch dn u tin ca
mi tc phm. Trong trng hp Tsongkhapa khng a ra tn ca
tc gi khi trch dn, tn tc gi nh c xc nh bi cc nh
c thm quyn t trc ti nay ca Ty Tng, ngay c khi cc hc
gi hin i khng xc nh tc gi hoc xc nh mt tc gi
khc c ghi thm vo bn dch. Dch gi s cho bit trch dn
nm u nh trong bn Suzuki hiu nh khi no c th c
cung cp ngun tham kho cho nhng hc gi mun theo ui mt
nghin cu chi tit hn v bn Tng ng. Nhng thng tin thm v
th mc tc gi lin quan n nhng vn bn ny c trong phn
tham chiu.
Cc dch gi khng c nh a ra mt th mc t m chi tit m
ch cung cp cc thng tin v nhng n bn trong ngn ng gc v
30
nhng bn dch m ni chung h dng. c gi mun c nhng
thng tin chi tit v cc bn dch v cc tc phm khc vit bng
ting Anh c th tham kho Pfandt (1983), de Jong (1987),
Nakamura (1889) v Hirakawa (1990).
Cc dch gi dng mt hnh thc xp x tng ng v phin
m ca ting Anh vit tn nhng tc gi Ty Tng, dng phi,
v ni chn ca x s ny. Cch vit ch Ty Tng chnh xc theo
li Wylie (1959) c trong ngoc khi xut hin ln u tin.
Cc dch gi cng a thm vo cui sch mt bng ngn gm cc
thut ng ting Ty Tng.
Cc thnh vin ca Ban Phin Dch Lamrim chenmo lm cng vic
dch thut trong tp ny gm c Elizabeth S. Napper, Joshua W. C.
Cutler, John Newman, Joe B. Wilson, v Karen Lang. Cc dch gi
dng n bn c xut bn bi Nh Xut Bn Nhn Dn Tso
Ngn (Thanh Hi -) nm 1985 da vo bn in khc g Ja-
kyung (Bya khyung). S trang ting Ty Tng ca n bn ny c
a vo trong khp bn dch, vit trong ngoc v in ch m
tin vic tham kho. Cc dch gi dng n bn Ganden Bar
Nying tham kho bi v bn ny c coi l b khc g xa
nht ca bn vn. Vn bn khng ghi chnh xc ngy nhng bn g
ny c khc, nhng mt vn bn quan trng khc trong cng b
khc g ny, i Lun v Giai Trnh ca o Chn Ngn Tha
(sNgags rim chen mo), c khc vo nm 1462. c Dalai Lama
n cn trao cho Elizabeth Napper mn tp bn tho Gaden Bar
Nying t th vin ring ca ngi. Vi s bo tr ca Th Vin Tc
Phm v Vn Kh Ty Tng, b chp nh vi phim ti liu ny.
Cc dch gi so snh cc n bn Tso Ngn v Ganden v khng
thy nhng sai bit quan trng. Cc dch gi cng tham kho Bn
Ch Thch an Kt (Lam rim mchan bzhi sbrags ma) v nht qun
s dng n din gii cc trch dn. Cc ngi hiu nh c
ton b vn bn v tho lun vic din gii cc on vn kh vi
cc hc gi Pht gio Ty Tng li lc ng thi Denma Locho
Rinbochay v Loling Geshe Yeshe Tapkay.
31
Cng nh bt c k hoch no kch thc ny, c rt nhiu
ngi gip v ym tr chng ti. u tin v trc ht, ti
mun by t lng tri n v tn knh ti ngi khin cho k
hoch ny thnh hnh, bc cha gi v i ca Pht gio Ty Tng
ti t nc ny, c Geshe Ngawang Wangyal, ngi gip ti
nhn cuc i qua con mt ca c Pht. K n, ti rt cm t cc
dch gi v cc hc gi Ty Tng c cp trn v nhng
ng gp to ln ca h cho k hoch ny. Ti c bit tri n ngi
cng tc hiu nh ca ti l Guy Newland v nhng ng gp
thit yu m ng nng n thc hin. Ti cng cm n Don
Lopez v nhng gi hiu nh v nhng li khuyn hu ch,
cng nh Brady Whitton, Carl Yamamoto, v Paul Coleman v
cng vic hiu nh ca h. Ti cng rt bit n ngi ch bin
ca Snow Lion l Susan Keyser v nhng n lc bn b trau
chut cho tc phm ny. Ti cm kch su xa v vn n lc ca cc
geshe thuc TTHTPGTT, Thupten Gyatso, Ngawang Lundhup,
Lozang Jamspal, v Lobzang Tsetan gip trong vic truy
nguyn nhng tham kho v cc trch dn v lm sng t vn bn.
Ti cng cm n David Ruegg v Robert Thurman v nhng ng
gp thch ng cho phn t liu gii thiu. Trong s cc dch gi
ti c bit cm t Elizabeth Napper v nhng n lc hn thng
l v v vic sn lng cung cp cho n tt c nhng cng trnh
lin quan n vn bn m b thc hin c trc y. Ti
cng tri n Natalie Hauptman v Gareth Sparham v nhng n lc
tt bng ca h v ch thch v th mc. K hoch ny khng th
no tin trin c nu khng c s ym tr ti chnh rng lng
ca Buff v Johnnie Chace v Joel McCleary, nhng ngi m tnh
bn ca h ti cng khng km phn cm kch. Ti tri n su xa
song thn ti, Eric v Nancy Cutler, v tm lng nhn t khng th
o lng c ca cc ngi dnh cho ti v TTHTPGTT. Cui
cng, ti xin cm n v ti l Diana v s ng h khng ngi v s
tr gip khng lay chuyn hon thnh n ny.

32

Joshua W. C. Cutler
Trung Tm Hc Tp Pht Gio Ty Tng
Washington, New Jersey








33
Li Ni u Cho Bn Dch Anh Ng

i Lun V Giai Trnh Ca o Gic Ng ca Jey Tsongkhapa l
mt trong nhng tc phm v i nht v tn gio hoc th tc
trong th vin di sn nhn loi. i lun ny trnh by mt tm
nhn lm qu v sng s v ngun gc v thy v chung v nhng
chuyn ha v cng tn ca mi dng sng; vic xc nh gi tr
chu bu v s hin thn lm c nhn con ngi mt thi im
mang tnh quyt nh ca cuc tin ha cho ring mnh. i lun
trnh by khi th ny trong mt cung cch khin lay chuyn c
cho c nhn ngi c h t mt thay i m hnh c bn
trong tm nhn v cuc i ca h: t mt tc nhn ring t, t k
trung tm, ch-hng-vo-cuc-i-ny, phn u vi nhng dng
nc l v nhng tr ngi quanh mnh, nng lng tm mt cht an
ton v hnh phc trc khi hy vng tm c mt s xa sch
bnh yn trong ci cht; tr thnh mt chng sinh thc tnh huy
hong bay vt ra khi mt kinh nghim v tn ca qu kh trong
mt chuyn bay tin ha k diu ti mt vn mnh p khng th
tng tng c ca tr tu, t i, v phc lc Pht qu, hoc
n thun l s vinh quang tin ha ti thng m bt k chng
sinh hu thc no cng c th t c.
D nhin tm nhn ny khng khi nguyn ni i Lun. chnh
l tm nhn c c Pht Thch-ca v cc t gic ng ca
ngi xut, trong tt c cc nn vn minh Chu trong gn sut
hai thin nin k, qua mt s lng kinh vn bao la vi rt nhiu
nhnh trong nhiu ngn ng. Tm nhn ny khi th con ngi v
chnh h nh l tham d vin trong qu trnh tin ha huy hong
v y ngha ny.
i Lun thu nhm li nhng u mi v cu chuyn, hnh nh,
v gio php t s kinh vn sng ngi ny v an dt chng thnh
mt dng thc c ng, mt tm vi phong ph, ton din v a
nng n ni n c th c thit k thnh y phc hu dng, m
miu v c kh nng thch nghi cho bt k ngi no mun mc
34
n. i khi ngi ta ni rng Jey Tsongkhapa tip nhn Gio Php
ca c Pht vo thi im m Gio Php ti lc b phai m
ri vo qun lng v khng cn c s dng v do chng sinh
khp ni ci c v tranh ginh nhau v nhng nghi thc v c tnh
lin h ti gic ng Ngi khin n thm thu nhng chn l tinh
ty, v em li sc sng mi cho vic hnh tr ca h mt cch
mnh lit n ni nhng ging dy ny s mang li sinh lc cho
hng triu ngi c u c ci m trong sut nm trm nm k
tip.
Mt khi cc c gi t n s dch chuyn c hng v nhn
thc c tit l mt cch h thng trong tc phm nh mt i tu
khc, i Lun a ra cho h nhng phng php thc tin r rt
v chi tit thc hin tm nhn ca h trong nhng hnh tr
chuyn ha cn thit gip h bay ln. Nhng hnh tr c kho
lo sp xp nh thc con ngi trn tc b m nh vi s thnh
cng trong i ny v a c ba loi ngi tm o t giai on
tin ha ny qua giai on tin ha khc. Cc giai on ny khi t
vic nng ta vo bc thin tri thc, qua nhng ch s gii
phng tm thc trong s t b th tc siu tuyt s qu bu ca
thn ngi c t do v c hi, s k cn ca ci cht, l nhn
qu tin ha, v s c mt khp ni ca au kh trong kip sng
khng gic ng; ti nhng ch m rng tm lng lng bi, lng
t, v tinh thn gic ng v tha nhn; v cui cng ti nhng iu
phc tp su xa v dt khot c tnh gii phng ca tr tu siu vit
v tnh v ng v ch v khch quan. Ngi hc hi v ngi hnh
tr c th dng i dng li nhng ch v nhng phng tin
ny, thu hiu mi ngy mt su hn vo trong tm, v cuc i
ca h s t t nhng chc chn tr nn tt p hn.
iu thit yu qu v cn nh l i Lun khng phi l mt tc
phm theo ch thuyt tim tin, khng n thun l mt tp hp
nhng thc hnh s khi nhm chun b ngi c cho gio php
mt truyn cao hn ang ch i v nm bn kia gio php
ca l trnh. ng ra y l hin gio gio php cng khai v
35
con ng ca gio php ny c chnh tc gi nhc n nh l
con ng chia s chung (thun mong), con ng c dng
chung ca c hin v Mt gio. N l gio php y nht, cao
nht, l tinh ty c ng ca ton th con ng Pht hc rt ra t
bin c bao la ca kinh vn nh Pht, c ng bng cch hp nht
vi cc nghi qu ca Mt gio siu ng trong tng bc mt trn
con ng ny. Th d, giai on khi u, vic nng ta vo
ngi thy dy o, qu tht l giai on c s trong mi ging
dy Pht gio. Nhng i Lun khng dy iu ny bng phng
php s khi. Php qun tng cnh gii quy y, thin cung cha
cc o S v tt c ch Pht, B Tt, ch thn, ch thin, v ch
t hnh nh ny c rt ra t cc phng php Mt gio su kn
nht v sn sng mi ngi t do s dng mt cch hu ch
khng sai st m vn khng khin ngi thc hnh cha c lm
l khai tm Mt gio vng vo nhng nguy him ca vic thc
hnh Mt gio chnh quy. Cch thc nhng iu siu vit c
ging dy, cch thc lng bi mn v tm B- c ging dy, v
ngay c cch thc tr tu c ging dy nh l s bt kh phn
khng th lay chuyn ca tnh Khng v tnh tng i tt c
nhng iu ny khin cho qu v c th tip cn c vi sc
mnh ca Mt gio trong mt cung cch rng ri, chuyn ha,
nng ng, nhng an ton, v thun duyn; c l qu v c th ni,
mt cch khng tht bi na. y l s thin ti ca i Lun.
Mt s ngi thc hnh khi h tri qua s thay i tm nhn t tnh
trng t k trung tm ca th gii ny ti tnh trng rng m tin
ha v tha tm mc v tr, h b chong ngp n ni h cm
thy mt s cn thit mnh lit thanh tnh thn mnh bng hng
trm ngn ln l ly, nhng chuyn hnh hng, nhng thc hnh
kh hnh, v nhng nghi thc phc tp, thanh tnh khu bng cch
tr tng hng triu chn ngn, v thanh tnh bng hng trm ngn
ln nhng nghi thc to mi dy ni kt qua vic phng th o
36
s
1
. y l nhng thc hnh nhp mn mnh lit. Chnh Jey
Tsongkhapa, sau khi su xa nghin cu tt c cc phin bn
trc v giai trnh ca o php t mi truyn thng, thc
hnh 3,500,000 h bi, cng dng 10,000,000 maala
2
,

tr tng
v s chn ngn thanh tnh Kim-Cng Tt-a
3
,

thc hnh v s
cc nghi thc ni kt o s, v hnh tr mi bn thc hnh khc
na. V cui cng i s t c mc ch ca mnh. Khi ,
i s vit i Lun gip ngi khc thuc mi hng loi t
c mc ch ca h, bng bt c con ng no h cn phi i,
bng cch thc tt nht c th c cho h, v lun lun vi s
hu hiu ti u ca vic c th iu chnh hon ho vo tnh trng
tin ha c th ca h. Trong nhng th k tip theo , rt nhiu

1
Trong Mt tng c nhiu hnh thc l nghi v thc hnh ni kt hnh
gi vi o s. Trong c cc phng tin thin hnh dung ha v
o s nh l mt v Pht hay mt gic th v mt mc cao c cc
php qun tng hp nht hnh gi vi o s trong dng bn tn.
Php tu quan trng c bit l Guru Yoga.
2
Cn c dch l n-trng hay mn--la theo ngha en l trung tm
hay mt hnh khp kn, thng c miu t nh mt vng trn quay
quanh mt trung tm. mc thp nht, maala c th c hiu
nh l chng ta, cc hnh gi, v hin tng gii bao quanh ta.
Thut ng maala cng c m t nh mt cu trc tch hp c
thnh lp quanh mt nguyn l hp nht trung tm. Mandala. Rigpa
shedra. Truy cp: 18/02/2012.
< http://www.rigpawiki.org/index.php?title=Mandala>.
3
Kim Cng Tt-a: c dch t ch Phn Vajrasattva l v Pht ti
cao trong tt c cc dng Pht v maala. Mt li nguyn ca Kim
Cng Tt-a Pht l: trong tng lai khi ti t Pht qu ton ho,
xin cho nhng ai phm ti ng nghch, hay bt k ai lm h hi
gii nguyn samaya c thanh tnh hon ton tt c cc hnh vi v
h hi tai ch ca h ch bi nghe tn ca ti, ngh v ti hay tng
c bch m ch, thn ch oai nghim nht trong cc chn ngn.
Cho n khi ti cha hon thnh th ti vn li m khng gic ng.
Vajrasattva. Rigpa Shedra. Truy cp: 20/2/2012.
<http://www.rigpawiki.org/index.php?title=Vajrasattva>.
37
ngi t c tm nhn mi ny, ton th vn ha Ty Tng
hon tt s chuyn ha tr thnh mt c xe hng v gic ng
cho ton th dn chng ca x s ny, v ci khng kh c o
lan ra khi cao nguyn Hy-m-lp-sn ti cc vng tho nguyn
ca Ni .
Trong sut gn 600 nm k t khi i Lun c trc tc, nhng
ngi c li lc vn ch yu l ngi Ty Tng v Mng C v
con s ny vn ln ti nhiu triu ngi. Trong th k ny c
nhng bn dch th sang Nga vn v Hoa vn nhng c hai bn
dch ny vn cha c truyn b trong cc nn vn ha . Trong
nhng thp nin gn y, mt s phn v tc phm ny v cc ch
gii c dch sang ting Anh.
Nh th y qu l mt s kin lch s khi cc t ca c i s
Geshe Wangyal thnh lp mt nhm hc gi phin dch kit
tc ny sang Anh ng. H gp chung n lc, phn tch cc vn
bn vi tnh nghim tc v tri thc, tm ti trong tm mnh vi
lng chn thnh su xa, th nghim mong tm ra nhng thut
ng hay nht, v cho ra i thnh qu lao ng thng yu ny.
Qu v phi hy vng rng li tin on v s hu dng nm trm
nm ca gio php i Lun l li tin on qu d dt, v rng
phin bn ting Anh mi ny s ko di nhng li ch ca n cho
nhiu th h sp ti, dn ti vic phin dch thm sang nhiu ngn
ng khc.
Tht l nim vinh d v hn hoan cho ti, trong li ni u ny,
c li chc mng cc dch gi v by t lng hoan h trong s
thnh tu ca h, mt sn phm pht sinh t nhng n lc ca
chnh h n tr tm lng i t ca v thin tri thc chn chnh
ca qu v, v kalyamitra ca qu v, o s thing ling Geshe
Wangyal, ngi n vng t hoang d v man r m h ny
ca qu v, ni b m bi cc th h i xm chim v bt n l,
bi s hung bo tip din c bn ngoi th gii ln bn trong tm
hn, v ngi mang n cho qu v ngn n khng lu m ca
Con ng Gic Ng, sng ng trong ngi nh nim hy vng
38
vui ti, nh lng t can m, nh tr tu sc bn, nh nim quan
tm tuyt i thc tin v kin nh nh cng thch, v nh l
mt quyt tm k diu bao gm tt c v vn cn sng mi. Xin
cm n Geshela bt kh phn vi Jey Rimpochey!
1
Cm n cc
dch gi hon thnh tc phm ny! V cho mng mi ngi v
mi ngi n vi i Lun!


Robert A. F. Thurman
Ch tch, Tibet House
Gio s Jey Tsongkhapa v Cc Nghin cu Pht hc n-Tng
i hc Columbia







1
Rimpochey, cng c vit l Rinpoche ngha l "tn gi". y l mt
danh hiu cao qu dnh cho cc v lama (o s) ca truyn thng
Pht gio Ty Tng. Rinpoche. Rigpa Shedra. Truy cp: 20/2/2012.
<http://www.rigpawiki.org/index.php?title=Rinpoche>.
39

Lamrim Lotsawas
Danh Sch Ban Dch Thut v Hiu nh
Bn Dch Vit Ng Quyn 1


Dch Thut

Mai Tuyt nh
Nguyn Th Trc Mai
V Quang Nhn
Trn Cng Vit


Hiu nh v Bin Tp

Mai Tuyt nh
L Xun Dng
V Quang Nhn
Nguyn Th Trc Mai
Nguyn Phng
L Lam Sn


Trch Nhim Tng Qut

V Quang Nhn

40

41
Bng Ch Vit Tt

A-kya A-kya-yongs-'dzin, Lam rim brda bkroi
AA Abhisamaylakra-nma-prajpramitopadea-
stra-krik
AK Abhidharma-koa-krik
AKbh Abhidharma-koa-bhya
AS Abhidharma-samuccaya
Bhk Yog-cary-bhmau-bodhisattva-bhmi
BCA Bodhisattva-caryvatra
Bk1 1
st
Bhvana-krama
Bk2 2
nd
Bhvana-krama
Bk3 3
rd
Bhvana-krama
Bplita buddhaplita-mlamadhyamaka-vtti
Chn. Chinese
C Catu-ataka-stra-krik-nma
Ct Catu-ataka-stra-krik-nma-k
D sDe dge Cc bn dch kinh v lun Tng ng
Great Treatise 1 Cutler et al. 2000
Great Treatise 2 Cutler et al. 2000
Great Treatise 3 Cutler et al. 2002
Jm Jtaka-ml
LRCM Tsongkhapa (1985) sKyes bu gsum gyi myams su
blang ba'i rim pa thams cad tshang bar ston pa'i
byang chub lam gyi rim pa
MAV Madhyamakvatra
MAVbh Madhyamakvatra-bhya
mChan 'Jam-dbyangs-bzhad-pa, et al. Lam rim mchan
bzhi sbrags ma
MMK Praj-nma-mlamdhyamka-krik
MSA Mahyn-stralakra-krik
P Suzuki (1955-61)
PPd Prasanna-pad, Dharamala 1968
42
PPs Prasanna-pad, La Valle Poussin 1970a
PS Paramit-samsa
RGV Uttara-tantra (Ratna-gotra-vibhga)
rNam thar rgyas
pa
Nag-tsho, Jo bo rje dpal Idan mar me mdzad ye
shes kyi mam thar rgyas pa
R Rja-parikatha-ratnavali
bh Yog-cary-bhmau-rvaka-
bhmi
Skt. Sanskrit
Sn. Sadhi-nirmocana stra
SP Sad-dharma-puarka-nma-mahyn-stra
SR Sarva-dharma-svabh-samat-vipacita-samdhi-
rja-stra
Tib. Tibetan
Toh Ui et al. 1934
Ud Udna-varga
Vs Vinicaya-sagrahai
VV Vigraha-vyvartan
VVv Vigraha-vyvartan-vtti
YS yukti-ahik
YSv yukti-ahik-vtti




43
Dn Tp I

[Chng 1 Atia]
I. Ch ra s v i v gio php ca tc gi xc lp rng l ngun quyn
nng:
A. Ti sinh trong mt dng di qu tc
B. t c cc phm hnh cao qy.
1. Qua hc hi nhiu kinh vn t c tri kin trc tuyt
2. t phm hnh thm su v tri kin chng nghim t vic thc hnh
ng.
a. Ngi Atia thnh tu trong rn luyn gii lut
1) Gi gn cc th nguyn ti cao v vic gii thot c nhn
2) Gi gn B-tt gii
3) Gi gn cc th nguyn Kim Cng tha
b. Ngi Atia thnh tu trong tu tp thin nh
1) Rn luyn nh lc theo kinh in v mt in thng thng
2) Rn luyn cc nh lc siu vit
c. Ngi Atia thnh tu trong rn luyn tr hu
1) Rn luyn tr hu thng thng
2) Rn luyn Tr hu siu vit
C. Sau khi c c cc phm hnh cao qu, ngi Atia tip tc hong ha
1. Hnh trng ti n
2. Hnh trng ti Ty Tng
[Chng 2 Gi Tr Cao Qu ca Pht Php]
II. Chng minh gi tr cao qu ca Pht php khi sinh lng knh trng
nhng li ging dy
A. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc hiu bit rng Pht php khng c g
mu thun
B. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc hiu bit rng tt c kinh in l
hng dn thc hnh.
C. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc d dng tm thy mc tiu ca Bc
Ti Thng
D. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc t kim ch c nhng sai lm
trm trng
[Chng 3 Phng cch lng nghe v l gii v gio php]
III Phng cch lng nghe v l gii v gio php.
A. Phng cch lng nghe Pht php theo cch qua c gio php v tc gi
u cao qu
1. Suy tng v li ch ca vic lng nghe pht php
44
2. Pht trin s tn knh gio php v ngi hng dn
3. Phng php thc s lng nghe
a. T b ba khuyt im ca mt ci thng cha
b. Ph thuc vo su nim
B. Phng cch ging gii Pht php theo cch qua c gio php v tc gi
u cao qu
1. Suy tng v li ch ca vic ging gii Pht php
2. Pht trin s tn knh Thy v gio php.
3. Vi t duy v cch ng x no khi ging gii Pht php
4. Phn bit ngi nn hay khng nn ging gii Pht php.
C. Phng cch kt thc mt thi ging trong lin h gia lng nghe v
ging gii Pht php
[Chng 4 Nng Ta vo Thy]
IV. Phng cch dn dt tu sinh vi nhng hng dn thc t
A. Phng cch nng ta vo thy {o s}, cn c ca con ng tu tp
1. Mt s gii thch chi tit pht trin c mc hiu bit chc chn
a. Cc c tnh c trng ca Thy nng ta c
b. Cc c tnh c trng ca tu sinh khi nng ta vo thy
c. Phng cch t nng ta vo thy
1) Nng ta v t duy
a) Nhng ch nh tng qut v thi cn c khi nng ta vo
Thy.
b) c bit, to nim tin l cn c.
c) Nh lng t t ca Thy v knh trng Thy
2) Nng ta v hnh tr
d. Cc li ch ca vic nng ta vo Thy
e. Cc li lm khi khng nng ta vo Thy
f. Tm tt ngha ca nm phn trn
[Chng 5 Thi Thin]
2. Mt ch nh tm tt v phng cch duy tr thin
a. Phng cch thc tin duy tr thin
1) Phi lm g khi ang trong thi thin
a) Chun b
b) Thc s nhp thin
i) Lm sao duy tr thin tng qut
ii) Lm sao duy tr thi thin chuyn bit
c) Phi lm g sau khi x thin
2) Phi lm g gia cc thi thin
a) Kim sot cc gic quan
b) Hnh ng vi cnh gic
45
i) Cc nn tng hnh ng t lm cn bn
ii) Hnh ng mt cch cnh gic vi tn trng nn tng
c) Ch m thc thch hp
d) Lm sao hnh tr mt cch tinh tn khng ng sai thi v lm
sao hnh ng ng lc i ng.
[Chng 6 Bc B Quan Nim Sai Lm V Thin]
b. Bc b quan nim sai lm v thin
[Chng 7 Mt Kip Ngi An Lc v Thun Duyn]
B. Nhng giai on ngi t iu phc tm thc sau khi h nng ta vo
o s
1. S khuyn khch v vic tn dng ton vn i sng an lc v thun
duyn
a. S nhn din an lc v thun duyn
1) An lc
2) Thun duyn
a) Nm kha cnh ca thun duyn thuc v bn thn qu v
b) Nm kha cnh thun duyn lin quan n nhng chng sinh khc
b. Qun chiu v tm quan trng to ln ca an lc v thun duyn
c. Qun chiu v s s kh khn t c an lc v thun duyn
[Chng 8 Ba Loi Ngi]
2. Lm th no tn dng li th ca mt cuc sng an lc v thun duyn
a. Lm th no pht trin tri thc tng qut mt cch chc chn v l
trnh tu tp
1) Ni dung bao hm ca tt c kinh in v cc l trnh ca ba loi
ngi nh th no
2) V sao cc t c hng dn theo cc giai on p dng cc rn
luyn dnh cho ba loi ngi
a) Mc ch ca vic hng dn cc t qua phng tin ca cc l
trnh v ba loi ngi
b) V sao cc t c hng dn theo nhng giai on nh vy
i) Nguyn nhn tht s
ii) Mc ch

[Chng 9 Chnh Nim v Ci Cht]
b. Con ng tht s tn dng cuc sng an lc v y thun duyn
1) Rn luyn tr tu trong cc giai on ca l trnh dnh cho ngi c
kh nng gii hn.
a) iu phc tm thc cho mt ngi c t kh nng {cn c thp}
i) Pht trin trng thi qun chiu tm n lc tinh tn cho li ch
ca nhng kip sng v lai.
46
a Chnh nim v ci cht, qun chiu rng qu v s khng tn
ti lu trn cuc i ny.
1 Sai lm ca vic khng trau di chnh nim v ci cht
2 Li ch ca vic trau di chnh nim v ci cht
3 Loi chnh nim v ci cht m qu v cn khai trin
4 Phng php trau di chnh nim v ci cht
a T duy rng ci cht l l tt nhin
1 Hy qun chiu rng thn cht chc chn s n v v
vy iu l khng th trnh khi.
2 Hy qun chiu rng i sng ca qu v khng th
ko di v thng xuyn suy gim.
3 Hy qun chiu v ci cht l chc chn ngay c trong
lc qu v cn sng th cng c rt t th gi cho tu tp tn
gio
b Hy qun chiu v thi im bt nh ca ci cht
1 Qun chiu v tui th trn th gian ny tht khng
chc chn
2 Qun chiu rng c qu nhiu nguyn nhn dn n
ci cht v rt t nguyn nhn dnh cho s sng
3 Qun chiu rng thi im xy ra ci cht l khng
chc chn bi v thn th con ngi rt mong manh d h
hoi.
c Qun chiu rng vo thi im din ra ci cht, s khng
ai c th h tr ngoi tr s tu tp tn gio
1 Bn b s khng th h tr.
2 Ti sn vt cht khng th h tr.
3 Thn th ca qu v cng khng th gip ch.
[Chng 10 Qun Tng v Kip Sng Tng Lai ca Qu V]
b Qun chiu nhng iu s xy n trong i sng tng lai
ca qu v: hnh phc v kh au ca hai hng chng sanh
1 Qun chiu s au kh ca chng sinh nhng a ngc
a Qun chiu s au kh ca chng sinh trong nhng a
ngc nng
b Qun chiu s au kh trong nhng a ngc cn bin
c Qun chiu s au kh trong nhng a ngc lnh
d Qun chiu s au kh trong nhng a ngc ph
2 Qun chiu s au kh ca sc sinh
3 Qun chiu s au kh ca ng qu
a Loi ng qu khng ly c thc n v nc ung do
nhng tr ngi bn ngoi
47
b Loi ng qu khng ly c thc n v nc ung do
nhng tr ngi bn trong
c Loi ng qu gp nhng tr ngi i vi thc n v
nc ung
[Chng 11 Quy Y Tam Bo]
ii) Nng ta vo nhng phng tin mang n hnh phc cho
kip sng tip theo
a iu phc tm thc cho s quy y tam bo, cnh ca th thng
n vi li hun th
1 Nhng nguyn nhn cho vic quy y
2 Da vo , nhng i tng qu v s quy y
a Nhn din nhng i tng qu v s quy y
b Nhng nguyn nhn v sao cc i tng ny xng ng
qu v quy y
3 Con ng qu v s quy y
a Quy y thng qua s hiu bit nhng phm hnh tt
1 Nhng phm hnh tt ca c Pht
(a) Nhng phm hnh tt ca thn Pht
(b) Nhng phm hnh tt ca khu Pht
(c) Nhng phm hnh tt ca Pht
(i) Nhng phm hnh tt v tri thc
(ii) Nhng phm hnh tt v lng t bi
(d) Nhng phm hnh tt ca nhng hnh ng gic
ng
2 Nhng phm hnh tt ca Php
3 Nhng phm hnh tt ca Tng on
b' Quy y thng qua hiu bit nhng s th thng
1 S th thng da vo nhng t tng ca tam bo
2 S th thng da vo nhng hnh ng gic ng ca
tam bo
3 S th thng da vo lng thnh knh
4 S th thng da vo vic thc tp
5 S th thng da vo s hi tng
6 S th thng da vo cch thc ca ba ngi bu lm
tng trng cng c
c Quy y thng qua nguyn lc
d Quy y bng cch khc t s nng ta vo nhng i
tng khc
[Chng 12 Gii Quy Y]
4 Sau khi quy y, cc giai on gi gii
48
a Cc gii ny c ghi li nh th no trong Quyt nh
Yu Lun
1 Tp hp phn chi th nht
(a) Nng ta ni bc xut chng
(b) Lng nghe gio php siu vit
(c) nh tm ng mc vo cc gio php ny
(d) Trau di thc hnh tng hp vi gio php
2 Tp hp phn chi th hai
(a) ng kch thch cc gic quan
(b) Th gii mt cch ng n
(c) C lng bi mn i vi chng sinh
(d) Gng sc cng dng nh k ln Tam Bo
b Cc gii ny c trnh by nh th no trong truyn
thng khu truyn
1 Gii c bit
(a) Gii cm
(b) Gii tp qun
2 Cc gii tng qut
(a) Bng cch nh li nhng im u vit v nhng
phm hnh cao qu ca Tam Bo, khng ngng quy y
(b) Bng cch nh li lng t qung i ca Tam Bo,
n lc th phng Tam Bo khng ngng v dng ln
Tam Bo ming n, thc ung trc tin
(c) Khin cc chng sinh khc c thun thc trong
cch hnh tr ny bng cch thng xt chiu c n h
(d) Bt c lm vic g vi bt c mc ch g, cng
dng v khn cu Tam Bo, t b mi phng php
th gian khc
(e) Sau khi hiu nhng li ch, quy y ba ln ban ngy
v ba ln ban m
(i) Nhng li ch c trnh by trong Quyt nh
Yu Lun
(a) Tp hp u tin gm bn li ch
(1) To c rt nhiu phc c
(2) c h lc v h lc ti thng
(3) t c nh
(4) t c s thanh tnh
(b) Tp hp th hai gm bn li ch
(1) S nhn c nhiu h tr
49
(2) Lm gim, chm dt v hon ton tiu tr
mi ngn che xut pht t nim tin khng chn
chnh
(3) c lit vo bc xut chng, ngi thc s
thnh tu tnh trng siu phm
(4) Lm vui lng v c s chp thun ca
thy v bn o, v ca ch thn hoan h ni
gio php
(ii) Nhng li ch c trnh by trong cc ch dy
ring
(a) c k l Pht t
(b) Xng ng c th tr tt c cc gii
(c) Lm gim v dit tr nhng ngn che do
nghip bo tch ly trc y
(d) Tch ly c rt nhiu phc c
(e) Khng b ri vo cc ci kh
(f) Khng b cc chng ngi nhn hoc phi nhn
ngn tr
(g) Thnh tu mi iu c mun
(h) Mau chng t c Pht qu
(i) Gi gn quy y v khng t b Tam Bo ngay c
khi ni a hoc phi mt mng
[Chng 13 Cc Tnh Cht Tng Qut ca Nghip]
b Pht trin c nim tin xc tn rng nghip l ci r ca mi
hnh phc tm thi v iu thin lnh chc chn
1 Qun chiu v nghip v nh hng ca n ni chung
a Phng cch tht s qun chiu mt cch tng qut
1 Tnh chc chn ca nghip
2 Tnh khuch i ca nghip
3 Khng phi chu nhng hu qu ca cc hnh ng
qu v khng lm
4 Nhng hnh ng qu v lm s khng mt i
[Chng 14 Cc Loi Nghip Khc Nhau]
b Qun chiu nhng c th v s phn ha ca nghip
1 Nhng ging dy chnh v mi nghip o
2 Vic xc nh cc qu ca hnh ng
(a) Cc hnh ng bt thin v qu ca n
(i) Nhng nghip o tht s ca cc hnh ng bt
thin
(ii) Phn bit nng
50
(a) nng ca mi bt thin o
(b) Bn qua v nhng tiu chun ca cc hnh
ng mnh lit
(1) Sc mnh v pha ngi nhn
(2) Sc mnh v mt ym tr
(3) Sc mnh v mt i tng
(4) Sc mnh v mt thi
(iii) Bn v qu
(a) Qu thnh hnh
(b) Qu tng hp vi nhn
(c) Qu gin tip/phng tin qu
(b) Cc hnh ng thin v qu ca n
(i) Hnh ng thin
(ii) Qu ca hnh ng thin
(c) Mt trnh by v cc cch phn loi khc ca nghip
(i) Phn bit gia biu nghip v b nghip
(ii) Nghip m qu ca n qu v chc chn s tri
qua hoc ch c trin vng tri qua
2 Suy ngm chi tit v nghip v nghip qu
a Nhng tnh cht ca qu thnh hnh
b Nhng kt qu ca qu
c Nhng nguyn nhn ca qu
[Chng 15 Trau Di Gii Hnh]
3 Lm th no trau di gii hnh, lnh xa iu c sau khi
qun chiu v nghip v nghip qu mt cch tng qut v
chi tit
a Gii thch tng qut
b c bit l cch tnh ha qua bn nng lc
1 Nng lc dit tr
2 Nng lc ca vic p dng cc bin php i tr
3 Nng lc ca vic xa lnh cc li lm
4 Nng lc nn tng
[Chng 16 Thi ca Ngi C Kh Nng Nh]
b) Tm mc thi ca ngi c kh nng nh {h cn, cn c
thp}
c) Lm sng t nhng quan nim sai lm v thi ca ngi c
kh nng nh
[Chng 17 Tm Loi Kh]
2) iu phc tm trong cc giai trnh o ca ngi c kh nng trung
bnh
51
a) Hun luyn tm tr
i) Xc nh th no l tm hng ti gii thot
ii) Phng php pht trin tm hng ti gii thot
a Suy ngm v kh v ngun gc ca kh
1 Suy ngm v kh - nhng khuyt im ca sinh t lun
hi
a Cho thy tm quan trng ca vic c Pht khng nh
kh l chn l u tin ca T
b Cch thin qun thc t v kh
1 Suy ngm v ci kh chung ca sinh t lun hi
(a) Suy ngm v tm loi kh
(i) Kh ca vic sinh ra i
(ii) Kh ca tui gi
(iii) Kh ca bnh
(iv) Kh ca cht
(v) Kh ca vic phi gp iu bt nh
(vi) Kh ca vic phi xa la iu nh
(vii) Kh ca vic khng c c nhng th mnh
mun
(viii) Kh ca ng un b chim hu
[Chng 18 Su Loi Kh]
(b) Suy ngm v su loi kh
(i) Khuyt im v tnh khng chc chn
(ii) Khuyt im v tnh khng th toi nguyn c
(iii) Khuyt im v vic phi b thn th lp i lp
li
(iv) Khuyt im v vic phi ti sinh lp i lp li
(v) Khuyt im ca vic phi ging h xung thp
lp i lp li
(vi) Khuyt im ca vic khng c bn ng hnh
[Chng 19 Thin Qun Thm v Kh]
(c) Thin qun v ba loi kh
(i) Kh do thay i
(ii) Kh do au n
(iii) Kh do duyn sinh
2 Suy ngm v cc au kh c th
(a) Ci kh ca con ngi (skt. manuya)
(b) Ci kh ca A-tu-la (skt. Asura)
(c) Suy ngm v ci kh ca ch thin (skt. deva)
(i) Ch thin ca dc gii
52
(a) Ci kh ca vic phi cht v b ging xung
cc gii thp
(1) Ci kh ca cht
(2) Ci kh ca vic phi ging xung cc cnh
gii thp
(b) Ci kh ca u lo
(c) Ci kh ca vic b ct chm, m rch, git
cht, v b ui i
(ii) Ch thin ca sc gii v v sc gii
[Chng 20 Ngun Gc ca S Kh]
2 Suy ngm v tin trnh lun hi v mt ngun gc
a Phin no khi ln nh th no
1 Nhn din phin no
2 Th t theo phin no khi ln
3 Cc nguyn nhn ca phin no
4 Nhng sai st ca phin no
b T qu v tch ly nghip nh th no
1 Xc nh nghip m qu v tch ly
(a) Nghip t nh { nghip}
(b) Nghip t hnh ng c ch {thn nghip}
2 Qu v tch ly nghip nh th no
(a) Tch ly nghip v cc cm gic lc th
(i) Tch ly nghip v lc th xut pht t vui hng
nhng i tng a thch sc, thanh, v nhng th
tng t
(ii) Tch ly nghip v t h lc trong thin nh, sau
khi qu v t b tham luyn i vi cc lc th
gic quan bn ngoi
(b) Tch ly nghip v cc cm gic trung tnh
c Qu v cht v ti sinh nh th no
1 Nguyn nhn ca ci cht
2 Tm thc vo lc cht
(a) Cht vi tm thin lnh
(b) Cht vi tm bt thin
(c) Cht vi tm trung tnh v mt o c
3 Hi nng t u
4 Sau khi cht qu v vo tnh trng trung m nh th
no
5 Ri qu v ti sinh nh th no
[Chng 21 Mi Hai Yu T Duyn Khi]
53
b Suy ngm t quan im mi hai duyn khi
1 S phn chia thnh mi hai yu t
2 S phn loi gin lc cc yu t
3 S i cn tri qua hon tt tt c mi hai yu t
4 Tm quan trng ca mi hai yu t c tm lc nh th
no
[Chng 22 Thi ca Mt Ngi C Kh Nng Trung Bnh]
b) Mc quyt tm mun c gii thot
c) Ph tan nhng nim sai lm
[Chng 23 Nm Chc Bn Cht ca Con ng Dn Ti Gii Thot]
d) Nm chc bn cht ca con ng a ti gii thot
i) Loi cuc sng qua qu v c th lm ngng lun hi
ii) Loi l trnh qu v phi tu tp lm ngng lun hi
a S chc chn ca vic lit k ba tu tp
1 Cc giai on iu phc tm
2 Cc kt qu
3 Nhng i tng m chng tiu tr
b Vic quyt nh th t ca ba tu tp
[Chng 24 Tnh Cht ca Tam V Lu Hc]
c' Tnh Cht ca Tam V Lu Hc

54

55
Khai Lun

Xin knh l hi hng ln bn s Vn-th-s-li {Diu m -
Majughoa}.

Con ci u nh l ng Th Tn Thch-ca,
Thn ca Ngi c to t mun ngn c hnh Ba-la-mt-a,
Khu ca Ngi lm tha nguyn v hn chng sanh,
ca Ngi thu r chnh tri kin v vn php.

Con h mnh nh l trc ngi V Nng Thng {Di-lc - Ajita}
v ngi Vn-th-s-li,
L cc truyn nhn ti cao ca ng Bn S V Thng S [c
Pht],
tip th gnh vc tt c cc hnh vi ca ng Chin Thng,
Cc hnh ta ho quang n v lng ci Pht-.

Con ci u di chn T Long Th v V Trc,
ni danh trong tam cp
1
, trang nghim ton ci Nam Thim B
Chu
2

Ngi son cc lun ging chnh xc
V ch thm thm khn lng ca cc ng Pht mu.
3


1
Tc l cc cp gii lut ca Thanh Vn tha, B-tt tha v Mt tha
y c s phn bit vi thut ng tam tha hay dng trong cc ti
liu Pht gio Vit Nam bao gm Thanh Vn, Duyn Gic v B-tt
tha.
2
BA1 Trong thin vn hc Pht gio, Nam Thim B Chu {skt.
Jambudvpa} l chu lc pha Nam ca T i Chu bao quanh ni
Tu-di {skt. Meru} trung tm ca th gii. ay l chu lc m loi
ngi c duyn (iu kin) bn trong v bn ngoi cho vic tu tp
tn gio.
3
BA2 Pht Mu ca ng Chin Thng (tc cc v Pht) l kinh Bt-nh
Ba-la-mt-a {skt. Prajpramit-stra} Tr hu l m ca tt c cc
56

Con ci u trc t Nhin ng [Atia], gnh vc kho tng
gio hun,
Bao gm cc mu cht hon chnh v khng sai lc
Ca l trnh v quan im thm su v cc hnh vi qung bc
c trao truyn t hai t tin phong v i kia

Con h mnh tn knh trc cc o s
L ngi m hnh vi thin xo c hng ng bi lng t ,
L s sng soi cho ca ng thin duyn dn a n gii thot,
L mt thy c mun vn kinh in v bin.

Nay nhng ai xc tin n lc vo thin hc hi mt t [kinh vn
c in],
Trong khi nhng k a vn li khng thin xo v mu cht ca
vic thc hnh.
H thng c khuynh hng xem kinh vn qua cc nhn quan b
phi,
Khng th no dng lun l phn bit ch ca kinh vn

Cho nn, sau khi thy h thiu vng l trnh t n thin tri,
ng Th Tn hon tt cc gio hun, cc im chnh ca gio
php, [2]
Ti hng khi ging gii
V con ng ca cc nh tin phong v i ny.

Tt c nhng ai c duyn may khng b che m bi bng en v
b phi.
V nhng ai c kh nng tinh thn phn bit c chnh t,
V nhng ai mong c to ra cuc i tt p an lc

ng Chin Thng c ngha l ch Pht, trong phm tr v vic pht
trin tr hu vn hiu bit tnh Khng v v.v... th c th t Pht qu
ti hu.
57
Hy nn gi nht tm lng nghe [3]

y vic ging dy m ti s gii thch l cch thc m nhng
ngi thin duyn s c dn dt n Pht qu bng phng tin
ca giai trnh n gic ng: (1) l s gm thu cc im chnh ca
tt c cc kinh vn ca ng Chin Thng, (2) l cc l trnh tu tp
c rn luyn bi hai i tin phong: Long Th v V Trc,
(3) l h thng cho cc chng sinh ti cao tin b ln trng thi
nht thit tr {ton gic} v (4) l mt ni hm y tt c cc
giai on c tu tp bi ba loi ngi {h, trung v thng cn}.

Cc thin tri thc ca Hc vin Nland vinh quang c xem l
gii thch vic ging dy bng cch thc ca ba thun khit
{thanh tnh}: li ging thun khit ca o s, tm thc thun
khit ca t, v gio php thun khit s c ging dy. Sau
mt thi gian gio php ny c lan rng n Vikramalala,
1

ngi ta cho rng tht l iu quan trng cho cc thin tri thc
bt u {vic ging dy} bng ba ti gm: s v i v tc gi
ca gio php, s to tt chnh gio php v cch thc nn c
ging gii v lng nghe gio php . Gia hai phng cch {dy
v hc} ni ting ny, y, ti s theo cch th nh trong cc
ging gii ca ti.

Ging dy ny v giai trnh n gic ng gm bn phn:
2


1
BA3 Ch c sa chnh t li t ch Vrikmalala theo A-
kya:92.5-93.3, ngi cp n cch vit ng ca tn ny v
ni rng bt k s xut hin ca n bao lu v bao nhiu ln xut
bn bi lun ca t Tsongkhapa nh l Vrikmalala, ch vit ng
chnh t l Vikramalala.
2
BA4 Phn dn ny l mt phn ca kinh vn Ty Tng. Cc dch gi
bao gm dn ni dung cho mi chng phn u ca cc
chng v cc phn mc ca dn bi ny c trnh by xuyn
sut trong chng. Khi mt phn mc cp n cc chng ti, cc
dch gi s ch ra l cc chng no. Khi mt phn mc cp
58
1. Ch ra s v i ca tc gi ca gio php ny xc lp rng
gio php l ngun chnh php (chng 1)
2. Ch ra s v i ca gio php mang n lng tn knh vi
cc hun th (chng 2)
3. Cch thc lng nghe v ging gii cc gio php ny (chng
3)
4. Cc thc dn dt t vi cc hun th tht s (chng 4 tr i)



n cc chi tit bao gm trong hai tp k, h s ghi r s chng m
trong chi tit bt u v thm vo t v tip sau .
59
Chng 1: Atia
1


1. Ch ra s v i ca tc gi ca gio php ny xc lp rng
gio php l ngun chnh php {quyn nng}:
A. Ti sinh trong mt dng di qu tc
B. t c cc phm hnh cao qu.
1. Qua hc hi nhiu kinh vn t c tri kin trc tuyt
2. t phm hnh thm su v tri kin chng nghim t vic
thc hnh ng.
a. Ngi Atia thnh tu trong rn luyn gii lut
1) Gi gn cc th nguyn ti cao v vic gii thot c
nhn
2

2) Gi gn B-tt gii
3

3) Gi gn cc th nguyn Kim Cng tha
b. Ngi Atia thnh tu trong tu tp thin nh
1) Rn luyn nh lc theo kinh in v mt in thng
thng
2) Rn luyn cc nh lc siu vit
c. Ngi Atia thnh tu trong rn luyn tr hu
1) Rn luyn tr hu thng thng

1
C ni dch l A--sa hay Nhin ng Ct Tng Tr (skt. Atia) , mt
i s ngi ng n (982-1054), ng gp rt nhiu trong vic
truyn Pht gio sang Ty Tng. S chuyn nghin cu cc phng
php pht trin B- tm (skt. bodhicitta). L T ca dng Ma-kit-
(skt. magadha) v thuyt s ti i hc Siu Gii (skt.
vikramala), S c mi qua Ty Tng v sng 12 nm cui
i mnh. S l ngi sng lp trng phi Kadampa (Ca-ng) v
c nh hng ln n phi Gelug (Cch L).
2
Ch Phn l Prtimoka hay tn phin m t ch Hn l Ba-la- Mc-
xoa (chn. ) cn gi l bit gii thot gii l cc gii lut
ban u ca hng tng s Pht gio tc l cc th nguyn hay l
cc ni quy cm k m ngi tu hnh khng c vi phm. Vic gi
gn cc gii lut c gi l tr gii hay gi gii.
3
Hay cn gi l cc hnh nguyn B-tt.
60
2) Rn luyn Tr hu siu vit
C. Sau khi c c cc phm hnh cao qu, ngi Atia tip tc
hong ha
1. Hnh trng ti n
2. Hnh trng ti Ty Tng



1. Ch ra s v i v gio php ca tc gi xc lp rng
l ngun chnh php {quyn nng}:
Nhng hun th ny mt cch tng qut l t Hin Qun Trang
Nghim Lun (Abhisamaylakra)
1
c son tho bi c Di
Lc. Ring, ni dung ca lun ny l t tc phm B- o ng
Lun
(Bodhi-patha-pradipa)
2
ca Atia; do , tc gi ca B- o
ng Lun cng chnh l tc gi ca bn [lun] ny
3
.
Tn khc ca Atia tuyt vi l i s dpakararjna.

A. Ti sinh trong mt dng di qu tc
Nh c nhc n trong bi k Bt Thp K Tng (bsTod pa
brgyad cu pa) vit bi i dch gi Nag-tso (Nag-tsho)
1


1
BA5 on vn ny hm v cc kinh in Ba-la-mt (prajna-paramita
sutra), chi tit ha l trnh gic ng (Sopa tr. 22).
2
B- o ng Lun (skt. bodhipathapradpa) l mt tc phm quan
trng ca i s Atia (980-1054), ngi truyn Pht php sang Ty
Tng trong thi k truyn php th hai. Tc phm ny l nn tng tu
hc ca hu ht cc tng phi Pht gio ti y. i ca tc phm
ny l vic chia ra th bc trong vic tu hnh Pht php do cn c
khng ging nhau.
3
BA6 V ngun chnh vn ca bn lun Lamrim Chenmo l B- o
ng Lun, nn Tsongkhapa cho rng bn lun ny cng l ca Atia
qua nu bt s v i ca Atia. Steps on the Path to
Enlightenment. Vol1. P22. Lhundub Sopa. Wisdom. 2004.
61

Za-hor (nay l Bengal) thuc pha ng n ,
C mt thnh ph ln l Vikramanipra.
ng ti trung tm thnh ph l cung in nguy nga
Ca Hong gia vi tn Kim Thng Phng
Vi ti nguyn, sc mnh v s thnh vng
khng thua km vng triu ca Trung Hoa phng ng.
2

Vua ca x ny l Kalyanari
V hong hu riprabh
C ba hong t l Padmagarbha,
Candragarbha, v rigarbha.

1
BA7 Nag-tsho-lo-tsa-ba-tshul-khrims-rgyal-ba (1011 - ?) sinh ti vng
Gung-thang ca nNga-ris nay l Ladakh. ng thnh cng trong
vic thnh mi v thp tng Atia n Ty Tng v lu li nhiu
nm lm thy dy. Tn y ca bi k xng tng ny v Atia ca
Nag-tsho l Khams gsum chos kyi rgyal pod pal ldan mar me mdzad
ye shes la bstod pai rab tu byed pa tshigs bcad brgyad cu pa. Bi
tng c tm thy trong Legs par bshad pa bka gdams rin po chei
gsung gi gces btus nor bui bang mdzod (bKa gdams bces btus) c
dch bi Ye-shes-don-grub-bstan-pai-rgyal-mtsha, pp.30 -39. Mt bn
tiu s nhiu chi tit hn, Jo bo rje dpal ldan mar me mdzad ye shes
kyi rnam thar rgyas pa (rNam thar rgyas pa) (bn tiu s chi tit ca
Atia) phn ln da vo Nag-tsho v Atia. Trch dn trn v trch dn
sau y ly t tc phm ca Nag-tsho l bsTod pa brgyad cu pa u
thy c trong rNam thar rgyas pa (Jo bo rje dpal ldan mar me mdzad
ye shes kyi rnam thar rgyas pa), v khong gn mi cu k khc
tip sau c th c mt ngoi l. Cc trch dn theo sau ca
Tsongkhapa t cc bi cu xng tng ny s c trch ra t rNam
thar rgyas pa. Cc cu trch dn y (vi mt t khc bit) l t
rNam thar rgyas pa: 48.8-12 v 49.9-16 nhng l ca Paita
Kaitigarbha (Sai-snying-po), t u tin ca Atia. c thm chi
tit v rNam thar rgyas pa xem Eimer 1979, chi tit v bsTod pa
brgyad cu pa xem Blue annals (Roerich:242), v Eimer 1997: 142-
146).
2
Theo nin i th y c th l Vng triu hu ng Tnggung
() (923-926).
62
Hong thi t, Padmagarbha c nm hong thi phi v chn
ngi con trai.
Con trai c ca ng, Puyari,
L mt hc gi v i thi by gi
Thng c bit n qua tn gi Dhanari
1
.
Ngi con t, rigarbha, tc l s virycandra.
Ngi con gia, Candragarbha l o s
2
tc tn s [Atia].

B. t c cc phm hnh cao qu.
Vic ngi t n cc phm hnh cao qu c gii thch trong 2
phn:
1. Bng cch hiu bit nhiu v cc kinh vn, ngi t n tri
kin su sc v kinh in.
2. Qua vic tin hnh tu tp ng n, ngi chng nghim c
cc phm cht cao qu v tri kin chng nghim.


1
BA9 Ba-so-chos-kyi-rgyal-mtshan (mChan: 20.5) cho rng l
Dhanarimita
2
T ch guru (skt.

guru) dch ngha l o s, thut ng t ting

Ty Tng ngha l mt ngi c c tri kin v tr tu su sc cng
nh c thm quyn v kh nng hng dn ngi khc.
Cn c dch l thin s hay thin xo s. Theo trang WEB Rigpa
Shedra th thut ng ny c xem l tng ng vi thut ng
"lama" {lt-ma} (tib. , lama nampa shyi): Trong Pht gio
Ty Tng th ngi ta chia lm 4 loi guru: (1) Truyn nhn (tib.
, gangzak gyp lama) nm gi truyn tha, (2) Pht ngn
s (tib. , gyalwa ka yi lama) l ngi thy i din cho
ngn t ca c Pht, (3) Tn s {bn s} (tib. , nangwa
da yi lama) l mt v s ph biu tng cho mi trnh hin, (4) Chn
s (tib. , rigpa dn gyi lama) l v o s tuyt i, l bn
cht tht ca tm.
Guru. Rigpa Shedra. Truy cp: 12/02/2012.
<http://www.rigpawiki.org/index.php?title=Guru>.
63
1. Bng cch hiu bit nhiu v cc kinh vn, ngi t n tri
kin trc tuyt v kinh in
Trong Bt Thp K Tng ca Nag-tsho c vit:
1


Vo tui hai mi mt,
Ngi tinh thng su mi bn b mn
2
.
Tt c cc loi hnh cng ngh,
Phn ng v ton b trit hc.

Nh khng nh y, vo thi im hai mi mt tui, ngi
tr thnh mt hc gi trng thnh sau vic rn luyn trong cc
ti v kin thc chung trong v ngoi Pht gio, bn loi kin thc
v vn phm, l lun, cc k nng, v y hc.
3
[5] c bit hn,
Dro-lung-ba nht (Gro-lung-pa) k rng vo tui mi lm, sau

1
BA10 rNam thar rgyas pa: 51.2-51.5.
2
BA11 Sgyu rtsal. A-kyayongs-dzin (A-kya: 89.1-2) c cho gii thch chi
tit v 64 mn cng ngh m ng cho rng n t b lun
Mahvihba (Thuyt nht thit hu b i lun hay T-b-sa i
lun), mt yu gii v Vi Diu Php ca phi Thuyt nht thit hu
b. Nhng b mn ny cng c lit k trong Bod rgya tshig mdzod
chjen mo (T in Tng Hoa) (Nh xut bn Nhn Dn 1984). Bao
gm 30 k nng (bzo), nh vn chng, thin vn, v ngh, ni v
hun luyn cc loi th, v cc mn th thao; 18 k nng thuc v
m nhc (rol moi bye brag) ch yu l cc loi nhc c khc nhau
cng nh l ging ht v cc iu i km vi tay chn; 7 loi ct
ging (glu dbyangs kyi nges pa), l cc m thanh ging cc loi chim
hay th khc nhau din by cc cm xc khc nhau; v 9 k nng
l cc trng thi cm xc ma (gar gyui cha byad) din by cc
tng cung cch khc nhau ca thn (mnh lit, hng dng), khu,
v (t bi, an ha). Ganguly (1962) c m t nhng iu ny t
quan im ca truyn thng n.
3
BA12 rNam thar rgyas pa:34-35 c cho chi tit v nhng g m Atia
tu hc.
64
mt ln nghe qua Chnh L Nht ch Lun
1
ca Nguyt Xng,
Atia tranh lun vi mt hc gi lun l hc phi Pht gio ni
ting v nh bi ngi ny, bi danh ting ca ngi lan
rng khp ni.
Sau , ngi nhn im o trn vn t o s Rhulagupta, v t
thin qun ca Hc Sn T
2
, ngi mc qun c Hevajra
3
v
nhn c li tin tri t Vajrakini
4
. Ngi c t php danh
Mt tha l Jnaguhyavajra. Bng s rn luyn trong sut hai
mi chn nm trong Kim Cng Tha vi nhiu o s, ngi
t ti cc thnh tu tinh thn v tr nn thin xo trong tt c cc
mt in v cc gio hun. Khi tng ta mt mnh thin xo
trong Mt ch tha
5
ny ln vi ngi th lng t ho b
khut phc bi cc Khng hnh n
6
trong mt gic m khin ngi

1
skt. Nyyabindu-prakaraa y l mt trong lot 7 tc phm lm nn
tng cho lun l hc Pht gio ca ngi Php Xng (~ 600-650) Cc
tc phm l Quan Tng Thuc Lun (skt.
sabandhaparkprakaraa), Lng Quyt nh Lun (skt.
pramavinicaya) Lng Thch Lun (skt. pramavarttika-krik),
Chnh L Nht ch Lun (skt. nyyabindu-prakaraa), Nhn Lun
Nht ch Lun (skt. hetubindu-nma-prakaraa), Lun Ngh Chnh L
Lun (skt. vdanyya-nma-prakaraa), Thnh Tha Tng Thuc
Lun (skt. satnntarasiddhi-nma-prakaraa). Php Xng l mt
trong nhng lun s quan trng ca Pht gio truyn tha Nland.
Ngi c nhiu ng gp trong Duy thc hc v Nhn minh hc (tc l
khoa hc v lp lun).
2
BA13 Tc l vng Kagiri hay Klail (Chattopadhyaya 1981:73).
3
Hevajra cn c mang tn l H Kim Cng, mt gic th (thnh bn
tn) chnh trong Mt tng. V i ngu ca Hevajra l Nairtmy.
4
Ba-so-chos-kyi-rgyal-mtshan (mChan: 20.5) cho rng l
Dhanarimita.
5
BA14 Mt ch tha (gsang sngags kyi theg pa), hay Kim Cng tha
(rdo rje theg pa) l php tu hnh c ging dy trong cc kinh vn
Mt tng, cc Mt in, v cc lp Mt in (rgyud sde).
6
BA15 v Thub pa'i dgongs gsal, Xem Geshe Wangyal and B. Cutillo,
Illuminations (Novato, 1988)
65
thy khi lng ln v l trnh Mt ch m ngi cha bao gi c
bit trc .
Sau , cc o s v cc gic th
1
c y thc hoc trc tip
hoc trong m thc gic ngi xut gia, bo rng lm th s mang

1
T ch deity.
Trong trng hp c s dng thng thng th thut ng ny ch
n cc thn linh, cc v thuc ci tri, hay cc biu tng siu vit
v s c dch l phm thin, ch thin, thn th, tri, hay thn linh
ty ng cnh hay dng vn.
Trong ng cnh tu tp thin Pht gio, c mt s gn gi gia khi
nim ny v khi nim Yidam c dng rng ri trong Anh ng.
Theo gii thch ca ngi Sogyal Rinpoche v thut ng ny th:
Trong Mt tha, nguyn l v cc gic th l phng cch ca giao
cm. Tht kh khn lin h s biu th ca cc nng lc gic ng
nu chng [cc gic th] khng c sc tng hay nn tng cho vic
giao cm c nhn. Cc gic th c hiu nh l cc biu tng, vn
c nhn cch ha v thu bt cc phm cht v nng lc v hn
ca tm tr hu ca cc v pht. Qua tu tp vic to ra v thm
thu vo cc gic th trong thc hnh qun tng, hnh gi ng ra
rng tm chc vn nhn thc gic th v chnh gic th khng
tch bit. Nh trong nhiu gio php m t v i tng thin cng
nh trong cc maala {n trng} th gic th c th mang hnh
thc ca cc s vt (khng phi ngi) nh hoa sen hay cc m tit
Phn ng, xa hn trong nhiu trng hp lin quan n tu tp thin
v maala gic th c th l mt biu tng v s hp nht ca hai
c tnh gic ng di dng kt hp trong dng hai ngi hay dng
hai chng sinh i ngu. Mt s ti liu dch t ny trng ngha
vi thut ng Yidam l bn tn hay h pht vi tng cc gic th
mang sc tng mt con ngi hay chng sinh gic ng (ngha
hp); tuy nhin, y chng ti dng thut ng gic th trong
ngha tng qut nh va nu trn.
V khi nim yidam (iadevat) hay thn th, bn tn hay bn s:
Cng theo Sogyal Rinpoche th: Cc hnh gi Pht gio Ty Tng s
c mt bn tn, l, mt php tu tp v mt v pht hay mt v gic
th c th m vi v bn tn h c mt mi lin h v nghip
mnh m, vn i vi h l hin thn ca chn l [gic ng], v h
mi gi bn tn nh l trng tm ca tu tp. V s tu tp ca h
66
li ch to tt cho gio php v cho chng sinh. Theo li khn hon
ca h, ngi xut gia, nhn l th c tc gii
1
t mt tr tr
t mc chng nghim c thc ti
2
qua thin nh t n l
trnh chun b
3
. V Tr tr ny tn ilarakita
4
, l mt trng lo
ca i chng b
5
l mt ct tr ln v kinh vn ca lut tng.

cng nhn bn tn nh l s pht ta ho quang ca tm thc gic
ng, nn h c th thy cc trnh hin cng vi s cng nhn ny v
khin h khi sinh hnh nh bn tn nh l mt gic th.
Nh vy, trong sch ny, chng ti s ty theo ng cnh dng
thut ng bn tn, gic th, hay thn th cho ph hp. Ni chung
gic th trong mt ngha hp chnh l bn tn.
The Tibetan Book of Living and Dying. P 289. Sogyal Rinpoche.
HarperOne. 1994.
1
Tc l l tn phong tr thnh mt tng s chnh thc (sa-di).
2
Ng v thy ca Atia thc chng c tnh Khng. Steps on the
Path to Enlightenment. Vol1 p24. Lhundub Sopa. Wisdom. 2004.
3
BA16 C 5 giai on tu tp t lc bt u tu tp thin nh cho n gic
ng c gi l 5 l trnh: (1) L trnh Tch ly t c chnh nh
mnh m v lm vic hng ti mt trng thi gic ng tnh Khng
khi ln t thin nh. (2) L trnh Chun b quen thuc vi trng
thi gic ng tnh Khng, cng vi vic nui dng ng lc t bi,
nhn thc c s trnh hin ca tnh Khng ngy cng r rng hn.
(3) L trnh Tri kin tnh Khng c liu ng trc tip, m khng
c cc nhim vi t t s trnh hin nh nguyn. thi im ny
trong i tha, bt u giai on thc hnh B-tt o. (4) L trnh
Thin nh l trnh thin nh ny l mt l trnh m rng s thn
thuc ho v tnh Khng. cp ny, cc mc cao hn ca B-tt
o ln lt c chng c. (5) L trnh V hc cc tr ngi rt vi
t b loi tr hon ton t chnh gic. Tip theo , tm thc t
thnh chnh ng chnh gic, v bn cht su xa ca tm tr thnh
Pht tr. How to Practice . p202-207.Dalai Lama. Pocket Books. 2002.
4
Tn ilarakita c th dch l H Gii.
5
i Chng B (skt. mahsghika) l thut ng ch ch phi i
chng, phn ln, a s ca Tng-gi, tch ra t i hi kt tp Pht
gio ln th ba ti paliputra. Quan im ca i chng b c
xem l tin thn ca gio php i tha sau ny. Ngi ta tm
67
Nh pht biu trong Bt Thp K Tng, tr tr ca ngi c
mi ngi bit n nh l ngi t ti l trnh chun b
1
Xa
hn na, Atia c t php danh l ri Dipakarajna
2
.
Cho n tui ba mi mt, Atia tu hc qua tp hp cc kinh
lun cc trnh cao v thp trong ni dung trit l truyn thng
Pht gio. c bit ti O-tan-ta-p-ri
3
, Ngi tu hc trong
mi hai nm vi v o s l Dharmarakita
4
v i T-b-sa
Lun
5
. Qua vic thng tu cc kinh lun ca bn truyn tha
6
, ngi
phn bit v khng nhm ln cho n tng chi tit nh nht gia
cc trng phi ny v cc ng x no nn c tip thu v nn
trnh trong cc gii lut nh l nhng phng thc b th v th
thc. [6]

thy ni i chng b quan im cho rng, tt c u ch l gi danh,
ci tuyt i cng nh tng i, Nit-bn hay Lun hi, th gian hay
xut th gian. Tt c nhng danh t khng h c mt tht cht
trng tn.
1
BA17 rNam thar rgyas pa: 61.12. Ti liu y v on tip sau tm thy
rNam thar rgyas pa: 60.3-62.6. C s khc bit nh trong trch dn
dng th hai: nh c trch bi Tsongkhapa, kt thc dng l rab tu
grags; nh c tm thy trong rNam thar rgyas pa li vit thnh grags
pa yin. V th cng mt ngha.
2
Tn ri Dipakarajna dch ngha l Nhin ng Ct Tng Tr.
3
BA18. C nhiu cch vit tn ny, mt cch vit thng dng khc l
Odantapuri. V tr chnh xc ca Odantapuri cha c khng nh.
4
Dch ngha tn ny l Php H.
5
BA19 i t-b-sa Lun (skt. mahvibh), mt b lun c bin son
trong ln i hi kt tp Pht gio ln th IV ti Kashmir di s ch
tr ca Th Hu (skt. vasumitra). i t-b-sa lun trnh by quan
im chnh thc ca phi Thuyt nht thit hu b.
6
BA20 Bn truyn tha hay bn trng phi thuc Tiu tha. Theo
Ngag-dbang-rab-brtan (mChan:23.6) l Thuyt nht thit hu b
(skt. Sarvstivdin), i chng b (skt. Mahsaghika), Thng ta
b hay Trng lo b (skt. Sthvira) v Chnh lng b (skt.
Sammitya).
68
Do vy, thng hiu qua lng gio php nhiu ta bin ca truyn
thng ring v ca cc truyn thng khc, ngi t n chnh kin
v tt c cc mu cht ca gio php kinh in.

2. Qua vic tin hnh tu tp ng n, ngi chng nghim
c cc phm cht cao qu v tri kin chng ng.
Mt cch tng qut c Tam Tng kinh in
1
qu bu bao gm tt
c cc gio php ca c Ti Thng
2
. Ging nh l vic tt c cc
gio php ca kinh in c cha trong Tam tng th tt c cc
gio php nh khi c chng nghim gi l Php ca gic ng
c bao gm trong Tam hc
3
Vi mi quan h nh th, cc kinh
vn v cc ch gii ca gio php cao vic tu tp gii lut nh
l mt c s cho tt c cc phm cht tt p nh l cc tu tp
trong nh v tu. Do , ngay t khi u cc thin tri thc cn
phi c nhng phm cht tt ca tri kin n c t khung cnh
ca vic rn luyn gii lut.


1
Ton b gio php Pht gio c phn chia thnh 3 loi chnh l
Kinh tng (stra-piaka) bao gm cc bi ging ca chnh c Pht
hoc cc i t.
Lut tng (vinaya-piaka) cha ng lch s pht trin ca Tng-gi
(sagha) cng nh cc gii lut cho ngi tu hnh.
Lun tng (abhidharma-piaka) cng c gi l A-t-t-ma cha
ng cc quan nim o Pht v trit hc v tm l hc. Ba thnh
phn ny gi chung l Tam Tng (tripiaka).
2
c Ti Thng y tc l c Pht Thch-ca Mu-ni.
3
BA21 Tam hc (triik) l ba php mn tu hc chnh ca ngi theo
o Pht gm:
gii (adhilaik): Hn ch cc hnh vi to nghip bt thin v pht
huy cc hnh vi thin c; nh (adhicitta-ik): Thin nh tp
trung, rn luyn s tnh gic trong i sng; tu (adhipraj-ik):
pht trin tu gic thu hiu bn cht ca s vt (php) nhm t
n gii thot trn vn. C ba php mn trn lin h cht ch v b
xung nhau. Hnh gi khng th t n gic ng vin mn nu
khng hon tt c ba php mn trn.
69
a. Ngi Atia thnh tu rn luyn gii lut
1

Vic ngi Atia thnh tu rn luyn gii lut c gii thch trong
mi quan h n 3 kha cnh:

1. Cc th nguyn ti cao cho vic gii thot c nhn
2. Gii nguyn B-tt
3. Gii nguyn Kim Cng tha

1) Gi gn cc th nguyn ti cao v gii thot c nhn
Trong Bt Thp K Tng, Nag-tso vit:
2


Con ci u trc trng lo tr gi cc gii lut,
Cc tng s ti cao, thnh tu trong cc hnh nghip cao qu
Ngi, bc vo ngng ca Thanh Vn
3
tha
Bo tn gii hnh ta b-tt
4
gi ui.

B-tt tht luyn chp cc si lng ui ca n n ni l khi mt
cng lng vng vo trong bi cy, th n c th bt chp tnh

1
BA23 mc ny khng c nu r trong i lun ca Tsongkhapa,
nhng n li c tm thy trong danh mc ca cc dn bi khc nh
trong b lun Byang chub lam rim chen moi sa bcad v trong b lun
Jam-dbyangs-bzhad-pa. s mChan (Ch gii v bn mi tng quan
cht ch) 24.5. S thch ng cn nu ra ca mc ny c biu
th qua lun im song hnh vi cc phn tip theo sau l: b. Ngi
Atia thnh tu trong rn luyn thin nh v c. Ngi Atia thnh tu
trong rn luyn tr hu.
2
BA24 rNam thar rgyas pa:94.15-18.
3
BA25 iu ny c ngha l cc th nguyn tu s c thc thi tng hp
vi kinh vn ca Thanh Vn tha ch khng phi ni rng Atia l
mt Thanh Vn trong ngha ngi c mt ng lc theo tiu tha.
4
Anh ng vit l Yak, tn ging c ca mt loi b-tt vi lng di ph
bin cc vng Hymalaya Trung Nam , cao nguyn Ty Tng, Tn
Cng v Mng C. V chng thuc dng b-tt v Ty Tng khng
b nhm ln vi cc loi b khc, chng ti i khi s dng thut ng
b-tt ch ging b Yak ny.
70
mng nhm bo m khng mt cng lng no ngay c khi n
c th b git bi ngi th sn. Cng nh th, sau khi nhn cc
hnh nguyn tu s, khng phi ch vi cc gii iu trng yu m
d ch vi nhng chi tit nh, ngi dm liu thn gn gi. Do
, nh c nu trong Bt Thp K Tng, ngi l mt trng lo tr
gi cc gii lut.

2) Atia thnh tu tr gi cc gii nguyn B-tt
Trong Bt Thp K Tng c nu:
1


Ngi, bc vo ngng ca Bt-nh tha
Pht trin mt gii php ton tm thun khit v da trn tm
gic ng, ngi
khng b ri cc chng sinh
Con ci u trc ngi, ng tr hu v t bi.

Cho nn, iu ni ln rng ngi tu tp nhiu gio php
pht trin tm thc ca gic ng, c gc r t yu thng v bi
mn. c bit, nh vo ngi Ser-ling-pa (gSer-gling-pa)
2
, ngi
tu tp trong thi gian di gio php c chuyn xung t B-tt
Di lc v Vn-th-s-li cho n V Trc v Tch Thin mt
cch tng ng. [7]
Qua , nh trong Bt Thp K Tng c nu:
3


Ngi gt mt bn quyn li ring mnh v nhn ly
gnh nng t li ch ca tha nhn
1
chnh l o s ca con
[Atia]

1
BA26 rNam thar rgyas pa:95.9-12.
2
BA27 Xem J. Hopkins, Practice of Emptiness: The Perfection of Wisdom
Chng v Fifth Dalai Lama's "Sacred Word of Manjusrl"
(Dharamsala, 1976).
3
BA28 rNam thar rgyas pa:87.2-3.
71

Khi ln trong tim ngi l tm thc ca gic ng cht chiu cho tha
nhn hn cho chnh mnh. Tm nguyn trong ngi bao gm tm
thc ca gic ng {B- tm (tib. )} phi c thc thi.
Sau , ngi tu hc cc php nhm theo ui cc ha nguyn ca
ngi rn luyn trong cc t sng v i ca cc nguyn c B-
tt, v vi nhng hnh vi thin c , ngi khng bao gi vi phm
cc gii lut ca cc con Pht
2
.

3) Atia thnh tu tr gi cc gii nguyn Kim Cng tha
Bt Thp K Tng c ghi:
3


bc qua ngng ca Kim cng tha,
Ngi t qun mnh l mt gic th v t c Tm Kim
cng
4

Thin Vng, Avadhtipa
5
,
Con ci u trc ngi ngi tin hnh cc tu tp Mt.

1
Ch tha nhn, ngi dch dng y v v sau l m ch tt c
cc chng sinh hu tnh khc vi ch th trong cu ch khng ring
dnh cho nhng con ngi hay chng sinh dng ngi.
2
BA29 Con Pht (rgyal sras) tc l B-tt.
3
BA30 rNam thar rgyas pa:95.16 - 96.1.
4
BA31 y ngi Atia tu tp php mn thin nh gic th (diety
yoga). iu ny cho thy Atia t giai on hon tt ca thc
hnh Mt in ti cao tc l t trng thi thin nh tr hu bt nh
gia tnh Khng v h lc. Steps on the Path to Enlightenment. Vol1
p30-31. Lhundub Sopa. Wisdom. 2004.
5
BA32 Avadhtipa l mt danh hiu cho Atia ngha l ngi tin
hnh cc tu tp lin quan n kinh (mch) trung ng. {Ngoi ra,
theo ti liu ca Berzin Archieve, v nhiu trang Pht gio Ty Tng
nh www.lamrim.com v www.fpmt.org th Atia cng c mt s ph
tn l Avadhutipa.
<http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/approaching_budd
hism/teachers/lineage_masters/life_Atia.html>. May 02 2009. Geshe
Ngawang Dhargyey. 2009. The Berzin Archives}.
72

Nag-tso biu l mt xng tng chung, gi Atia l Du-gi vng
do ngi t c mc tp trung ca giai on tng qut, trong
ngi xem thn mnh nh l mt gic th, v s thin nh ca giai
on hon tt, theo ngi t ti trng thi kim cng ca tm
thc. c bit, trong kha cnh v vic bo m cc th nguyn v
khng vi phm cc lut Mt tha, th Bt Thp K Tng c nu
1
:

V ngi lun ton tm v tnh thc,
Ngi khng cn nhng tng v hnh
T nh v cnh gic, khng mnh khe khng i hi,
Ngi khng nhim u bi nhng sai phm.

Do vy, Atia khng ch dng cm trong vic ha hn tu tp cc
gii lut ca c ba cp
2
m cn bo tr cc gii lut bng
cch gi gn cc tuyn ha v khng vi phm cc gii hn ca cc
gii lut. Ngay c vi vi phm nh nht, ngi lp tc gt ra sai st
bng nghi thc thch hp phc hi li nguyn. Bit rng bn
tiu s ny lm hoan h cc hc gi hiu bit v cc im mu
cht ca kinh in; nu gng cho h. [8]

b. Atia thnh tu tu tp thin nh
1) Rn luyn nh lc theo kinh in v mt in thng thng
Tm thc ngi tr nn hot dng trong thin nh

2) Rn luyn cc nh lc siu vit
Ngi t ti mt s an tr cao trong giai on tng qut bi do
thc hnh cc cng nng thm diu trong su hay ba nm
3
. Thi

1
BA33 rNam thar rgyas pa:96.17 - 97.1.
2
BA34 Ba cp gii lut l Thanh Vn, B-tt, v Mt tha.
3
BA35 Loch Rimbochay cho rng thc hnh cc cng nng thm diu
(rig pa brtul zhugs) tc l cc rn luyn ca ngi thc hnh Mt
73
, sau khi nghe cc bn nhc mt in c ht bi cc Khng
hnh n ti Oiyna, ngi ghi nh chng.

c. Ngi Atia thnh tu trong rn luyn tr hu
1) Rn luyn tr hu thng thng
Ngi t n mt tu gic hp nht gia thin nh v tr hu

2) Rn luyn tr hu siu vit
Ngi t ti mt nh lc c bit ca giai on hon tt. Bt Thp
K Tng vit:

R rng ngi thnh tu l trnh chun b
Theo ng vi kinh in mt ch tha

c. Sau khi c c cc phm hnh cao qu, ngi Atia tip
tc hong ha
1. Hnh trng ti n-
Trong cung in v i gic ng Bodh-gaya
1
, ngi duy tn Pht
php ba ln bng cch s dng cc gio php nh bi gio l
ca cc trit gia ngoi Pht gio. Vi s tn trng n cc gio
phi Pht gio cao ln thp, ngi thuyt ging su hn thng
qua vic dn sch nhng sai lc ca v minh, nhng t kin, v
nhng nghi ng. Vy nn cc gio phi khng cng h phi, xem
ngi nh l mt bo trang. Nh trong Bt Thp K Tng:
2


Trong thnh in ca ton gic
Khi tt c t hp v

tng cao cp tng phn vi nhng ngi thng thng rng ngi
trng nh mt tr.
1
L thnh a Pht gio thuc bang Bihar n-. y chnh l ni c
Pht Thch-ca Mu-ni nhp nit bn. Cn gi l B- o trng.
2
BA36 rNam thar rgyas pa:40.13-16. Bn trang cui cng c trch dn
ti 21.7-8.
74
Vi ging m ta s t hng
Ngi lm bi ri tm trng tt c
Nhng ai bnh vc cc tn iu thp km,
Ca gio phi mnh v gio phi khc

Cng nh l:
1


C ti Otantapri
Hai trm mm mi tng s
Ti vikramala
hin din gn trm
C bn truyn tha chnh
2
u tham d
Ngi khng cht kiu hnh trc cc truyn tha
M tr nn bo trang ca tt c
T chng ca cng mt bn s
Trong mi lnh vc
Thuc vng quc Magadha
3
[9]
V ngi truyn cc gio php chung
Ca c mi tm b phi
4
[v do l bt b phi]

1
BA37 Ibid.: 92.13-93.1. Roerich (1979: 43) cc trch dn ca k ny
nh l ngun ch cho thy s suy tn nh th no ca Pht gio ti
n trong vo thi gian ca Atia.
2
BA38 Xem li ch thch 30 v cc gio phi chnh trong tiu tha
3
BA39 T chng tc l bn loi ngi theo Pht gio gm: tng chng
(cc tu s nam), ni chng (cc tu s n), cc nam c s v cc n c
s.
4
Mi tm b phi c hnh thnh t bn truyn tha chnh. l: (1)
Bt ngun t i Chng B gm: ng Sn Tr B, Ty Sn Tr B,
Tuyt Sn B, Thuyt Xut Th B v Thuyt Gi B. (2) C ngun
gc t Nht thit Hu B (Sarvastivadin) bao gm: Cn Bn Nht
thit Hu B, m Quang B, Ha a B, Php Tng B, a Vn B
v mt phn ca Phn Bit Thuyt B. (3) C ngun gc t Chnh
Lng B, bao gm K Dn B, i Bt Kh Kh T B, v c T B.
(4) C ngun gc t Thng ta b bao gm Ch a Sn B, V y
75
Mi ngi cng tu hc theo ngi.

2. Hnh trng ti Ty Tng
Cc hong thn xut gia, ch v chu
1
, ni tip nhau gi hai
dch gi n n l Gya-dzn-seng (brGya-brtson-seng)
2
v
Nag-tso Tshul-trim-gyal-wa (Nag-tsho-tshul-khrims-rgyal-ba). V
h c nhng n lc rt ln mi ngi nhiu ln, Atia n
Thng Nga-ri (mNga-ris) trong thi i ca chup- (byang-
chub-od).
c cho n ti , nhng th ch cu nguyn rng ngi c
th tinh lc Pht php. Da trn li cu ny, ngi truyn ging su
hn qua cc hot ng nh l son tho B- o ng Lun
mt tc phm kt ni cc giai on tu tp li vi nhau, c ng
nhng im mu cht ca kinh tha v mt ch tha. Hn th na,
vi ba nm ti Nga-ri, chn nm ti Nye-tang (sNye-thang), v nm
nm ti nhng ni khc trong (dBus) v Tsang (gTsang), ngi
dy tt c cc gio php ca cc kinh vn trong kinh tha v mt
ch tha cho cc t c c duyn
3
. Kt qu l ngi ti lp h
thng tu hnh Pht gio vn b suy thoi; ngi tip thm sinh
lc tr li cho nhng truyn thng m ch cn li mt cch lu m;
v xa b s sai lc da trn nhng t kin. Do , ngi to ra
nhng gio l qu gi khng b nhim.

Sn Tr B v i T Phi. Cc B Phi Pht Gio n
Nalinaksha Dutt. Nguyn Tng dch. Chptr4 . PL.2015.
1
BA40 H l vua Ye-shes-od (ye-shay-) sng v cui th k 9 u th k
th 10, v Byang-chub-od (jang-chup-) sng trong tin bn th k
th 11 tng l vua ca min Ty Ty Tng.
2
BA41 brGya-brtson-grus-seng-ge mt nm 1041 trn ng v Ty
Tng cng vi Atia.
3
BA42 Ngag-dbang-rab-brtan (mChan: 29.4-6) cp ti vic c hai
truyn thuyt v khong thi gian m Atia lu li ti Ty Tng. Mt
cho rng ngi mi mt nm, thuyt khc m Tsongkhapa tin
theo cho rng ngi ht mi by nm; c hai u xc nh ngi
mt lc by mi ba tui.
76
Mt cch tng qut, cc i s tr danh Tch H v Lin Hoa Sinh
du nhp h thng tu hnh pht gio vo X Tuyt [Ty Tng]
trong giai on s khai ca s hong ha gio php
1
. Tuy nhin, v
tr tr Trung Hoa l Ha-sang (Hva-shang)
2
lm cho gio php b
suy sp. ng ta khng hiu tnh Khng mt cch ng n v
do ph bng yu t phng tin v ph nhn vic em bt k
iu g vo tm thc, ngay c cc cng hnh. i s Tch H, sau
cng bc b Ha-sang, thit lp ch ca ng iu Ng
3
;
do , lng tt ca ngi to tt nht.
Trong vic hong ha gio php sau ny ti Ty Tng, mt s
ngi cho rng nhng hc gi v nh du-gi gi gii thch sai v
ngha ca cc lp mt in. V th, h gy thit hi ln cho
vic bo tn gii lut, ngun ci ca cc gio php. K xut chng
ny [Atia] bc b h hon ton. Hn na, ngi lm cho cc
li lm ca h tiu bin v sau hi phc li gio php hon
m. [10] Bi vy, s t t ca ngi nh hng rng n tt c
ngi sng X Tuyt.
Xa hn na, tc gi ca cc lun gii v ch ca bc Thnh gi
phi nn c c 3 phm cht. l, tc gi cn (1) thng tho

1
Tch H (skt. ntarakita), 750-802, l mt Cao tng n thuc
truyn tha Trung Qun tng, ngi truyn b Pht php sang Ty
Tng thi k u. S qu ti Bengal (ng Bc n) v l ging s ti
vin Nland. Ngi n Ty Tng c thy hai ln, trong ln th hai i
cng cng vi Lin Hoa Sinh. Ln , s hong ha 13 nm ti Ty
Tng.
Lin Hoa Sinh (skt. padmasambhava, padmakra) l mt i s n
sng vo th k th 8. Ngi c cng truyn Mt tng sang Ty Tng
v sng lp phi Ninh M (Nyingma) l mt trong bn tng phi ln
nht y. Tn Padmasambhava c ngha l sinh t hoa sen. Ngi
thng c gi l Guru Rinpoche.
2
Ha-sang cn c phin m l Ha Thng.
3
Tc l c Pht.
77
nm ti ca tri thc
1
; (2) lm ch c cc gio php m l
cc im mu cht cho vic tu tp theo ngha ca cc ti v tri
kin Pht gio c truyn giao trong mt truyn tha khng
t on qua cc truyn nhn xut chng t c Pht ton ho
truyn xung; v (3) c chun y cho php son tho lun gii
tri qua s th kin v mt gic th c chn trc. Mt ngi
c bt k phm cht no trong ba iu k trn c th son tho mt
lun gii, v trng hp l tng l c c ba phm cht. Ngi i
s ny c ph cho c ba phm cht nh sau:

1. V vic cc gic th c chn ca ngi h tr cho ngi, Bt
Thp K Tng nu
2
:

V c cc th kin v nhn c chun y
T Hevajra cao qu
Trisamayavyharja
3
,
Qun Th m dng mnh
Thnh gi v tn s Tr
1
, v v.v...

1
BA43 Nm ti ca tri thc m mt hc gi cn thng tho l: Pht
gio (nang rig pa), phi Pht gio (phyii rig pa), vn phm v lun l
(sgra gtan tshigs), cc ngh thut (bzo), v y hc (gso ba). C trng
hp danh mc ca nm ti c chia thnh: kin thc Pht gio,
vn phm, lun l, cc ngh thut v y hc.
2
BA44 rNam thar rgyas pa: 4.4-8. Dng th nm, venerable tr, and
so forth, c ct b v l li sao chp. Trong ch gii theo cu ny,
rNam thar rgyas pa lit k su gic th chnh (thugs dam gyi gtso bo)
ca Atia l -la tn (skt. Tr, tib. Jo-mo sGol-ma), Qun Th m
(skt. Avalokitevara, tib.Phags-pa sPyan-ras-gzigs), Bt ng a
(skt. cala, tib. Mi-g yo-ba), -li-tam-mui-da Trang nghim vng
(skt. Trisamayarjavyharja; tib. Dam-tshig-gsum-bkod-pai-rgyal-
po), Lun Cm (skt. cakrasavara, tib. bDe-mchog-khor-lo) v H
Kim Cng (skt. Hevajra tib. dPal dGyes-pa-rdo-rje).
3
Dch Vit l Tam Mui Hoa Nghim Mt in.
78
Ngi lun lng nghe li gio hun tuyt lun
Ca nhng tri kin thm diu v hnh nghip i t bi
Trong m hay trc tip.

2. V cc dng truyn tha ca cc v o s
2
, c hai truyn tha:
tng qut [cho c Tiu tha v i tha] v ring ca i tha.
Trong dng i tha, li chia lm hai: Bt-nh tha v Mt ch
tha. Trong Bt-nh tha c hai ln phn chia truyn tha v tri
kin thm diu v truyn tha v cc hnh nghip
3
v trong dng
Phng tin ny tch xung k t ngi Di-lc v t ngi Vn-th-
s-li, to nn ba dng truyn tha trong Bt-nh tha. Xa hn,
ring v Mt ch tha, c nm h thng truyn tha
4
. Thm vo
, cn c cc dng truyn tha nh dng cc gio thuyt, dng
cc h lc, v dng ca nhiu php mn. Atia c ph cho
cc gio php t rt nhiu dng k trn. Cc o s m Atia nhn

1
Tr (Tib. ), ngha l: 'Thnh N ngi gic ng' mt gic th th
hin trong dng n lin quan n cc hnh vi t bi v gic ng. C
nhiu dng Tr nh l Tm v Tr H tr khi s s hi v 21 v
Tr nhng v ph bin nht l v h thn Lc Tr (Tr c thn
hnh mu xanh lc) v Bch Tr h tr cho s trng th. Tng
truyn l khi thy Tr th hin t cc git nc mt ca c Qun
Th m (skt. Avalokitevara). Tara. Rigpa Shedra. Truy cp:
16/06/2011.
<http://www.rigpawiki.org/index.php?title=Tara>.
2
Cc dng truyn tha ny khng b gin on tnh t c Pht Thch-
ca-mu-ni truyn xung (Sopa vol1 p.40).
3
Truyn tha Tri kin thm diu cn c gi l truyn tha Tr hu v
truyn tha v cc hnh nghip cn c gi l truyn tha Phng
tin.
4
BA45 Nm truyn tha bao gm: Dng truyn chung cho mi gio php
mt in, truyn tha B Mt Tp Hi (skt. Guhyasamja), dng Mu
Thn, dng Ph Thn, dng Mt in Hnh ng v Du gi, v dng
Dim Vng Bt ng hay Dim-mn-c-ca (skt. Yamntaka) (Sopa
Vol1 p .41).
79
c gio hun trc tip, theo Nag-tso nu ra l
1
:

Nhng guru m ngi lun tin nhn
thnh tu nhng tri kin tinh thn; nhiu v l:
nti-pa v Ser-ling-ba
Bhadrabodhi, v Jnari
2

V, bit l, ngi thnh tu
Cc gio php tri kin thm diu v hnh nghip i t
Chuyn xung qua nhiu th h t Long Th. [11]

Ting vang l ngi c mi hai o s nhng ngi thnh tu
cc tri kin tinh thn, v cng c nhiu s ph khc.

3. S tinh thng v nm ti ca tri thc c gii thch trc
y.
Do , i s ny c th xc nh c ch ca ng iu
Ng.
i s ny vi nhng phm cht trn c s t ng khng
tng tng ni ti Kashmir, Oiyna, Nepal v Ty Tng. Ni
v cc t ng u nhng ni ny, th ti n-, c bn hc
gi Bi-do-ba (Bi-to-pa), Dharmkarmati, Mahyasinha, v
Kitigarbha tt c u c tri kin tng ng vi ngi Trng
Lo [Atia]. Mt s ngi cng bao gm thm Mitraguhya nh l
hc gi th nm. Ti Nga-ri, c dch gi Rin-chen-sang-bo (Rin-
chen-bzang-po), dch gi Nag-tso, v hong thn xut gia Jang-

1
BA46 Trch dn trong rNam thar rgyas pa:21.17-22.2. on ngay trc
l mt phin bn c ng ca phn 6-21 trong rNam thar rgyas
pa. Cc phn tng ng vi 3 on tip theo c th tm thy trong
rNam thar rgyas pa cc phn:6.3, 18.16 v cc phn tip sau ca
chng cng nh l trong 225.1-226.8.
2
Cc tn gi nti-pa, Ser-ling-ba (hay Dharmarakshita), Bhadrabodhi,
v Jnari ln lt c tn dch ngha l Tch Tnh, Php H, Gic
Hin (hay B- Hin) v Ct Tng Tr.
80
chup-. Ti Tsang, c Gar-gay-wa (Gar-dge-ba) v G-kuk-ba-
hlay-dzay (Gos-khug-pa-lhas-btas). Ti Hlo-drak (lHo-brag), c
Chak-ba-tri-chok (Chag-pa-khri-mchog) v Gay-wa-gyong (dGe-
ba-skyong). Ti Khams c Nal-jor-ba-chen-bo (rNal-byor-pa-
chen-po), Gn-ba-wa (dGon-pa-ba), Shay-rap-dor-jay (Shes-rab-
rdo-rje), v Chak-dar-dn-ba (Phyag-dar-ston-pa). Ti trung tm
Ty Tng, c 3 v, Ku-dn Dzn-dru-yung-drung (Khu-ston-
brtson-grus-gyung-drung), Ngok Lek-bay-shay-rap (Ngog-legs-
pai-shes-rab) v Drom-dn-ba Gyel-way-jung-nay (Brom-ston-
pa-rgyal-bai-byung-gnas)
1
.
T nhng v ny, ngi truyn nhn ca dng truyn tha tip tc
cc hong ha ca chnh o s [Atia] l Drom-dn-ba Gyel-way-
jung-nay ngi c tin tri bi Tr.
y l bi tm lc v s v i ca tc gi. Chi tit c th tm bit
t vn chng tiu s ln
2
.


1
BA47 S lc tiu s ca nhiu nhn vt trn tm thy trong Tshe-
mchog-gling-Ye-shes-rgyal-mtshan (Ye-shay-gyen-tsen, 1713-1793),
Byang chub lam gyi rim pai bla ma brgyud pai rmam par thar pa
(Cuc i cc i S thuc Gio Hun Lamrim), vol. 1, pp. 259-385.
Cc nin lch bit v h khng c ghi r trc y l: Rin-chen-
bzang-po (958-1055), rNal-byor-ba-chen-po (1015-1077), dGon-pa-
ba (1016-1082), Brom-ston-pa-rgyal-bao-byung-gnas (1005-1064).
2
BA48 rNam thar gyi yi ge chen mo rnams. Chng ta khng bit c mt
l lch chun mc no ca Atia qua ta ny. N c th l rNam thar
rgyas pa hay l cc tiu s c bit vo thi ca Tsongkhapa,
bao gm c rNam thar rgyas pa v rNam thar rgyas pa yongs grags
(xem ch thch trc).
81
Chng 2: Gi Tr Cao Qu Ca Pht Php

II. Chng minh gi tr cao qu ca Pht php khi sinh lng
knh trng nhng li ging dy
A. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc hiu bit rng Pht
php khng c g mu thun
B. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc hiu bit rng tt c
kinh in l hng dn thc hnh.
C. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc d dng tm thy
mc tiu ca Bc Ti Thng
D. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc t kim ch c
nhng sai lm trm trng


ging gii v gio php ca c Pht, kinh in ct yu
tham kho l Ngn n Soi ng Gic Ng. C rt nhiu kinh
in do cc bc Trng Thng son tho, nhng Ngn n Soi
ng Gic Ng {B- o ng Lun} l d hiu v cn bn
nht. Bi v kt hp c nhng im ch yu trong c hai tha:
Kinh Vn Tha v Mt tha {Hin Gio v Mt gio} nn cc
ti thuyt ging d hiu; bi v c nhn mnh vo cc giai on
ca luyn tm, nn d dng thc hnh; v bi v kinh in ny
c trang nghim bng khai th ca hai guru {o s, thin s}
tinh thng cc h thng gio php t hai bc i s tin phong
1
m
nhng gio php ny vi diu hn cc h thng khc. [12]
II. Chng minh gi tr cao qu ca Pht php khi sinh
lng knh trng nhng li ging dy

1
BA49 Hai v i s l gSer-gling-pa chuyn v h thng ca ngi V
Trc {tc l Duy thc Tng}, v mt v tr hn Vidykokila (Rjg-pai-
khu-byug-chung-ba), cn c gi l Avadhtipa, ngi hc theo
h thng ca Ngi Long Th {Tc Trung Qun Tng} (mchan: 34.2-
3, A-kya: 106.5-6).
82

S cao qu ca gio hun Pht php c biu th bng bn tnh
cht hin l ni ngi tu hc:
1. Hiu bit rng Pht php khng c g mu thun
2. Hiu bit rng tt c kinh in l cc hng dn thc
hnh.
3. D dng tm thy mc tiu ca Bc Ti Thng
4. T kim ch c nhng sai lm trm trng

A.Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc hiu bit rng Pht
php khng c g mu thun
V phn gio php, Ch Gii V B- o ng Lun (Bohdi-
pradpa-pajik-k)
Ngi Avalokitavrata {Tn dch ngha Qun V Gii} ging gii
rng:
1


Lin quan n gio php, cc kinh in ca Bhagavan
2
{Th
Tn, Bc Ti Thng}ging gii mt cch chnh xc nhng g
m cc v Phm Thin v Pht t phi bit thu o, nhng g
cn loi b, nhng g nn bit r rng, v tu tp nh th no
nu mun t c chng nghim nh cc v thnh [ca v tr
x nit-bn {skt. apratihitanirva}].

Nh th gio php chnh l nhng g Bc Ti Thng ging gii
k cng. y, [trong ni dung ca B- o ng Lun] hiu
rng gio php khng c g mu thun ngha l thu r chnh l
o l {l trnh, con ng} hng dn ngi tu tp tr thnh

1
BA50PrajM-pradita-tika, P5259:275.3.7-8.
2
BA51 Mt danh xng tng ca mt v Pht c ngha l Ngi chin
thng (bragna) bn thn linh c c v l V c su thin m
(bhaga) : v p, danh ting, quyn lc, vinh quang, tr tu, v s
bn ch y hoan h. Cc kinh in thng dch l Th Tn.
83
Pht. C mt s l nhng trng im, mt s khc l cc ng
hng khc nhau ca l trnh gic ng.
B-tt dng lm mc ch thc hnh nhng thin nghip v
th gian [tt c cc loi chng sanh]. Bi v B-tt phi hng dn
cc t tu theo c b dng truyn tha [Thanh Vn, Pht c
Gic {Pht Duyn Gic}, v B-tt], nn cc v phi c hun
luyn theo ba dng truyn tha . Cho nn, Ngi Long Th trong
B- Tm Lun (Bodhicitta-vivaraa) ni rng
1
:

Do c th lm khi sinh iu khc
Nn kin thc mang theo cn phi
Lun p dng khn ngoan
V khng li lm dnh mc.

V, Nguyt Xng trong Nhn Thc Hiu Qu Lun (Prama-
varttika-krik) {Lng Thch Lun} cp:
2


Tht kh gii thch cho ngi
Qu ca nhn l chng ngi cho mnh

V th, nu cc v khng bit chc chn mt iu no , th khng
th hng dn ngi khc c.

1
BA52 y l Bodhicitta-vivaraa: 38, theo bn dch ca Rab-zhi-chos-
kyi-bshes-gnyen (Ra-shi-cho-gyi-shay-nyen) v cng s
(P5470:273.3.4-5). Lindner (1982: 196-197) c l rang la de bzhin
gzhan dag la/ nges pa bskyed par bya bai phyir, tuy nhin vic c
ny c ngi Smtijnakrti {Chnh Nim Tu Xng} ng h trong
Bodhicitta-vivaraa-k (Ch Gii v B- Tm Lun {hay B-
Tm Lun Thch}) (P2694:140.2.3), c c l de bas na rang gi
nges pa gzhan rnams la nges pa bskyed pai don du ni.Thi on ny
gia ca phn Long Th bc b v Vijnavda {Gio Thuyt Duy
Thc}, v s lin h ca n y vi ni dung khng r rng.
2
BA53Pramana-varttika-karika,Shastri 1968: 50.3; P5709:85.5.1-2.
84
Xc nh rng: Nhng ngi lm vic tt phi l ngi
hon thnh nhng thin hnh bng hiu bit v l trnh gic
ng., Ajita {Di-lc} trong Hin Qun Trang Nghim Lun
cho bit thu hiu v l trnh ca ba tha l phng php B-tt
t c mc ch mnh nh.
1
Cng vy M ca Bc Ti
Thng [Bt Vn T Thin K Bt-nh Ba-la-mt-a Kinh {Kinh
Bt-nh Ba-mt-a 84 Ngn Cu}] vit rng:
2
[13]

B-tt phi dn ra tt c cc l trnh - bt lun l l trnh ca
Thanh Vn, c Gic Pht hay Pht v phi bit tt c cc l
trnh gic ng. B-tt phi thc hin tt c cc hnh nguyn v
a tt c h n ch hon thnh.

V th, tht l mu thun khi ngh rng qu v khng cn phi
hc kinh in ca Tiu Tha v mnh l ngi tu theo i Tha.

C nhng l trnh c th v khng th chia s khi tu hc theo i
Tha. Bi v nhng g c th chia s c l t kinh tp ca Tiu
Tha, lm sao t ring ra mt bn c? Th nn, hnh gi theo
i Tha phi thc hnh nhng g c ging dy trong kinh tp
ca Tiu Tha, ch vi vi ngoi l, nh l tm cu tinh tn mt
chn l ti thng an lc ch mi cho ring mnh. y chnh l l
do gio php ging dy thm su v c ba tha trong su tp
kinh in qung i ca B-tt.

Thm vo , mt c Pht ton ho khng phi ch l dp tt i
c mt phn li lm v hon thnh ch mt phn ca thin tnh
m phi l dp tt hon ton tt c cc loi li lm v hon thnh

1
BA54 AA: 1.1;P5184:3.1.1-2. Cc L trnh ny c ngha l cc l trnh
ca Thanh Vn, c Gic Pht, v B-tt.
2
BA55 rya-aadaashasrik-prajpramit-stra, P732:129.3.4-6.
Nhm ch ny hi khc vi on trch ca Tsongkhapa nhng ngha
ging nhau.
85
tt c cc c tnh tt. Ngi tu theo i Tha phi tm cu t
c iu ny. Bi v hnh gi theo i Tha phi dit tr tt c
cc li lm v pht huy cc thin tnh t vic dit tr cc li lm v
t thm nhiu kin thc t gio php ca cc tha khc bao gm
i Tha. Th nn, mi kinh in u c coi l mt nhnh ca
i Tha t c Pht tnh. Nn khng c ai ni rng Thnh
nhn chng dit c li lm v pht huy thin tnh. V trn tt c,
khng c ngi theo i Tha no m chng thc hnh.

Nghi vn: c th tu hc theo con ng {l trnh, o php}
ton ho ca i Tha, qu v cn nhng l trnh gii thch v su
tp kinh in Tiu Tha. Tuy nhin, tu hc theo con ng Kim
cang tha, l trnh i Tha l khng thng c im chung tng
qut chia s, bi v hai l trnh ny thun nhau
1
. [14]

p: iu ny tht v l. Cht liu ca l trnh hon chnh {o
php Ba-la-mt-a} bao gm t duy cho s pht trin tm gic ng
{B- tm} v hnh trng thc hin lc Ba-la-mt-a. Tt
c nhng iu phi ph thuc vo mi c hi c ch r trong
Kim Cng nh Mt in (Vajra- ikhara):
2


C khi cu i mnh
ng lm phai nht tm B-.

V:

Khng bao gi b qun hnh trng lc Ba-la-mt.

1
BA56 Mt vi gii th trong cch thc hnh chung, nh khng st sanh,
khng ni lo, khng sinh hot tnh dc, khng ung bia, v v.v...,
c cp trong Mt Tha, v nh th, hai tha ny dng nh
mu thun.
2
BA57Vajra-ikhara-guhya-yoga-tantra {Kim Cng nh i Mt Du-
gi}, P113:7.2.7;26.3.8-26.4.1;31.2.5.
86

Thm vo , nhng iu cng c cp trong nhiu kinh
in Mt tha.

Cc kinh in nh th cng khng nh trong nhiu dp ca vic
nhp vo maala ca Du-gi ti thng Mt tng, cc v phi th
c hai gii chung v ring bit. Gii chung ch n gin l B-tt
gii, v th nhn gii ngha l t mnh ha lm theo hnh nguyn
ca B-tt, nh l ba quy lut o c
1
V th, con ng tu ton
bch l khng c li no khc ngoi li th nguyn lm theo B-tt
hnh sau khi pht trin tm thc gic ng.
Ngoi ra, nghi vn trn l rt khng hp l bi v cc v phi ha
tr gi tt c lnh vc ca gio php khi th gii Mt tha. iu
ny tng hp vi nhng g cp trong Kim Cng Khng Hnh
Nam Mt in (Vajra-ka), Hp Nghi i Mt in (Sapui),
v Kim Cng nh Mt in khi nhn th li nguyn ca Pht A-
di-:

Gn gi cc gio php tuyt hay
Ngay c ba tha, thuc hin v mt
2


1
BA58 Ba-so-chos-kyi-rgyal-mtshan (mChan: 38.6) ba quy lut o c
l (1) trnh vic c (nyes spyod sdom pa) ; (2) lm iu lnh (dge
ba chos bsdus), v (3) hon thnh nhng li ch cho chng sanh
(sems can don byed).
2
BA59 Khi th nhn gii tu theo Mt tng c 19 li nguyn (samaya, dam
tshig) c lit k, trong c li nguyn ca c Pht A-di-, tm
thy trong ri-vajra-ka-mah-tantra-rja {Kim Cng Khng Hnh
Nam Mt in} (P18:107.3.7) l phyi nang gsang bai theg pa gsum /
dam chos yang dag gsung bar bgyi; trong Sapui-nma-mah-tantra
{Hp Nghi i Mt in} (P26:255.2.8-255.3.1) l phyi dang gsang
ba theg pa gsum/dam pai choskyang so sor gsung; v trong Vajra-
ikhara {Kim Cng nh Mt in} (P113:19.2.8) l phyi nang gsang
bai theg pa gsum/dam pai chos ni gzung bar bgyi. Vajra-ikhara v
Vajra-ka l r rng hn v cho rng gio php phi duy tr l ba
87

C mt s ngi nhn ra c s khc bit nh gia iu nn lm
v iu khng nn v kt lun rng y l nhng iu mu thun
nhau, nh nng v lnh. Hin nhin, l mt thm nh vi vng.
Ngoi mt s im cn thit phi lm hay khng, gio php rt l
ng thun. Th nn, khi bc vo mc cao nht ca ba tha
hay nm l trnh, chng hn, cc v phi c tt c phm cht tt ca
cc tha v l trnh cn bn.

Lin quan n con ng ton ho {Ba-la-mt-a Tha, Kinh
Tha, Hin Tha}, thi k Bt-nh Ba-la-mt-a Tng Lc Bt
Thin K (Ratna-gua-sacaya-gth) vit rng:

L trnh ca cc Bc Ti Thng trong qu kh
Ca cc v thnh tu trong tng lai, v ngay hin ti
L khng g khc, ngoi vin mn ton ho {hay Bt-nh Ba-
la-mt-a} [15]

o php Ba-la-mt-a l trung tm chnh tr ca con ng a
n Pht tnh.V th, tht khng thch hp g c khi b chng qua
mt bn. Nh cp nhiu ln ngay c trong Kim Cang Tha,
th l trnh ca cc Ba-la-mt-a ny l con ng chia s chung
cho c Hin gio ln Mt gio.
Bng vic cng thm cc l trnh ring ca Mt tha vo o php
chia s chung ny bao gm cc l qun nh, cc th nguyn, th
gii, hai giai trnh {giai trnh pht khi v giai trnh hon tt}, v

tha: ngoi, ni v mt. Mc d vy, phn ging ca Tsongkhapa l
gn nht vi bn Sapui, ngi trch dn trong rTsa ltung rnam
bshad (Ngun Gc Cc Suy Try Trong Mt Tha): 3b2. Theo Ba-so-
chos-kyi-rgyal-mtshan (mChan: 39.2) ngoi cp n Mt tha
Hnh ng v Mt Tha Thin Hnh, mt l ni v Du-gi v Ti
thng Du-gi, v ba tha l ni v hai tha ny v Tha Ba-la-
mt-a.
88
cc hnh trnh i km th tin b trn con ng v Pht tnh
nhanh chng hn. Tuy nhin, nu cc v l trnh chia s chung
qua mt bn, th chnh l li lm to ln.
Nu qu v khng c c nhng hiu bit , th mi khi dng
nh c th hiu c mt gio php ring th s t b i gio php
kia. Khi cc v pht trin cch quan tm nh th i vi cc tha
cao hn, cc v li t b nhng kinh in hc c t Tiu
Tha v Ba-la-mt-a tha. Ngay c trong Mt tha, cc v s t
b ba Mt tha thp
1
v cc tha tng t. Nh th, cc v s hun
tp nhng chng ngi ca c nghip v t b gio php, qu l
nghim trng. Trong ny, chng ngi khi ln ri v tht l
mt nguy him khi lm nh th. Cc ngun to ra iu ny c
gii thch sau y.
V vy, nng nh vo s bo h tuyt ho, vng tin vo kinh in
l nhng yu t nhn duyn cho cc v trn ng thnh Pht. Vy
th hy hnh tr nhng g cc v c th lm c by gi. ng ly
l do mnh khng c kh nng t b i nhng g mnh khng
th tin hnh c hay quay lng li vi iu . Tt hn l, suy

1
Ba tha thp ca Mt tng l: Mt tha Hnh ng (Kriytantra) l
c xe u tin trong 3 lp Mt tng ngoi vi. Cc Mt in Hnh
ng c tn nh th v chng ch trng chnh yu vo cc hnh kim
bn ngoi, cc thc hnh v l tnh ha, ty u v v.v....
Mt tha Thin Hnh (Carytantra) cn gi l Mt tha Cn Du-gi
(UpaYogatantra) or hay Mt tha Lng Th (Ubhayatantra) l lp
th nh trong 3 lp ngoi vi. c gi l Mt tha Thin Hnh v n
nhn mnh mt cch bnh ng gia cc hnh vi bn ngoi ca thn
khu v s nui dng bn trong ca nh lc. Do tn Mt tha
Lng Th tng hp vi Mt tha Du-gi trong khi hnh kim ca
n li tng t nh Mt tha Hnh ng.
Mt tha Du-gi (Yogatantra) thuc lp ngoi vi th ba ca Mt
tha. c gi nh th v n nhn mnh trn thin du-gi ni th,
kt hp cc phng tin thin xo v tr hu.
Ngun t cc bi: Kriya Tantra, Charya Tantra, v Yoga Tantra. Rigpa
Shedra. <http://www.rigpawiki.org>. Truy cp 19/08/2010.
89
ngh vi d liu: Khi no th ti s hnh tr gio php ny thc s
vi nhng g phi lm v quay lng vi nhng g khng nn lm?
Tu tp vi nhng nhn nh hun tp nhng li ging dy, xa tr
cc chng ngi, lp hnh nguyn. Ri sc mnh tm linh s ngy
cng ln hn, v cc v c th hnh tr tt c gio php m trc
y mnh cha lm c.
V Thy Cao Qu [Drom-dn-ba] ni: Thy ca ti [Atia {A--
Sa, Nhin ng Ct Tng Tr}] l ngi bit cch mang tt c
cc gio php v trong l trnh c bn mt.
1
Nhng li ny mang
y ngha.
Bi v nhng hng dn trong B- o ng Lun ch cho
ngi tu hc phng cch gp nht tt c nhng im tinh yu ca
hin gio v Mt gio trn con ng tu thnh Pht, v h c nng
lc cao c to nn s chc chn rng trong gio php khng c
g mu thun. [16]


B. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc hiu bit rng tt c
kinh in l hng dn thc hnh

Ni mt cch tng qut, ch c kinh in ca Bc Ti Thng ging
dy nhng phng tin t c li ch tm thi hay ti hu v
an lc cho nhng ai kht vng c gii thot, v ch c c Pht
l khng c li lm no trong vic ch dy nhng g phi p dng

1
BA61 A-kya-yongs-dzin (A-kya:107.4-108.6) trnh by nhng gii thch
v l trnh bn mt ny, l tam v lu hc {gii, nh v tu} v
Mt tha, nhng dng nh nhng ging gii v nhng g tng t
nh vt c bn mt, nh ht xc xc, vn hon chnh nh chng sn
l, bt k nhn t gc cnh no cng vy. Tng t nh vy, khng
l vn g ht khi ta nhn cc kha cnh ca giai trnh gic ng m
mnh ang hnh tr, t n l mt gio php hon chnh.
90
v nhng g hy b qua. Th nn, trong Ti Thng Lun (Uttara-
tantra) c cp:
1


Bi v khng ai trn th gii ny tr hu uyn thm hn Bc
Ti Thng
Khng ai bit mt cch chnh xc vi hiu bit thng sut [mi
hin tng trn th gii] {nht thit tr, ton gic} v thc ti
ti thng
Hy ng xo trn bt c g trong b tp kinh in Th Tn
dy.
Hy hoi h thng ca Th Tn, l chnh cc v lm hi gio
php thing ling.

V vy, nhng li ca Bc Ti Thng, nhng kinh tp qu bu ca
hin gio v Mt gio l nhng li hng dn {gio hun} ti
thng. Cho d th, bi v ngi tu hc thi sau ny s khng
tm thy mc ch ca cc li ging dy bng cch t mnh tm
ti m khng ph thuc vo nhng li bn lun c gi tr v nhng
hng dn trc tip t cc bc cao minh {thin gi, thin tri thc}.
T cc nh i tin phong trc tc cc lun thuyt v nhng
hng dn c nhn bn lun v ngha ch ch.
Th nn, i vi nhng gio hun thun ty c nhn, th phi c
ban cho tri kin chc tht v nhng kinh sch c in. Khng k
cc v hc thng sut bao nhiu, s hng dn c nhn phi t b
i nu n khng mang theo tri kin chc tht v ngha ca li
Pht dy v nhng li ging gii cao kin, hay l nu n ging dy
o php khng ph hp vi cc kinh sch ny.

1
BA62 Mahynottara-tantra-stra {i Tha Ti Cao Mt in Lun},
Johnston 1950 (RGV):5.20; P5525:31.5.2-3. Theo truyn thng Ty
Tng b kinh ny tc gi l c Pht Di-lc, nhng theo truyn thng
Trung Hoa tc gi l ngi Sramati {Thng Tn}. V cu hi ny xin
xem Takasaki 1966:6-9 v Ruegg 1969:32-55.
91
Cng c nhng ngi kt lun rng cc kinh sch c in phi ch
c xem l nhng ging gii thi, nn thiu hn nhng im c
yu cho thc hnh. H cho rng nhng hng dn c nhn ring
bit ch dy nhng ct li ca gio php v l trung tm im
ca hnh tr. Ri th h tng tng rng c hai hnh thc ring
bit ca gio php tuyt diu: gio php c ging dy v gio
php ang hnh tr. Phi bit rng thi ny ngn chn s pht
trin ca lng thng tn i vi Hin gio v Mt gio v vic
khng c t vt cng nh l v nhng lun c khng sai lm
c cp. [17] Cng phi bit rng cc v cng tch ly chng
nghip v t b gio php v khi tm cu v cc kinh c in m
cho rng: Tt c nhng iu y ch l v ngi ta mun cao
kin thc b ngoi v loi tr cc quan nim sai lm ca
ngi khc, m khng ch dy ngha su xa
V th, i vi ngi mong cu gii thot, nhng hng dn xc
thc v ti thng chnh l kinh sch c in. Tuy nhin, v s
thng minh c gii hn v v.v, cc v c th khng bit c
l nhng li dy ti thng d l phi ph thuc vo. Do , cc v
phi tm cu nhng hng dn c nhn, hy ngh rng Ti s cu
hc nhng kin thc t cc kinh in vi s hng dn ca bc
xut chng. ng ngh rng Cc kinh in ny thiu thc cht,
v chng ch xin dng tri kin b mt v loi tr cc nhm ln
ca cc gio thuyt khc; nhng cc gio hun c nhn th li l ti
thng v chng biu l ngha thm su.
i s Chang-chup-rin-chen (Byang-chub-rin-chen) ni rng:

V vn ging dy, s hiu bit hon b khng c ngha l t
n vic hiu bit chc chn v mt khi lng nh nm gn
trong lng bn tay; m c ngha l hiu thu tt c kinh in
p dng vo thc hnh.

Cng vy, t ca i s Trng lo Gom-ba-rin-chen-la-ma
(sGom-pa-rin-chen-bla-ma) ni rng ng hiu tt c kinh in nh
92
l nhng li hun dy v phng cch thc hnh bng cch
nghin nt thnh bi nhng c nghip ca thn, khu v
1
trong
mt thi thin nh theo s hng dn ca Atia. Cc v ri s phi
t c s hiu bit nh vy.
V Tn S [Drom-dn-ba] ni rng tht l mt li lm nu, sau khi
hc nhiu php mn, m cc v vn cn cm thy cn phi i tm
nhng ni khc phng cch thc hnh. Nh th, ngha l vn c
nhng ngi hc nhiu gio php trong thi gian di, nhng
vn khng bit cch thc hnh. Khi h mong c thc hnh th h
li tm kim ni khc. Li lm ca cc v l khng hiu nhng
g ti ging dy.
Ny y, gio php c ch r trong Vi Diu Php Bu Lun
(Abhidharma-koa) ca Ngi Th Thn:
2


Gio php vi diu ca c Th Tn c hai phn:
Phn ring mang bn cht v kinh in v phn kia
v bn cht ca chng ng

Nh k cp, khng c nhiu hn hai loi gio php: kinh in
v chng ng. Gio php v kinh in quyt nh cch cc v hiu
gio php, phng php thc hnh; gio php v t ng l s tu
tp ca cc v v cc phng php ny theo nh cc m cc v
xc nh chng. [18]

Nh vy, hai gio php ny chnh l nhn v qu. Th d, ging
nh gii thiu trng ua cho con nga trc khi cuc ua bt
u. Mt khi ch r trng ua ri th hy chy ua . Tht
l bun ci khi ch con nga trng ua ny m li phi ua ni

1
Thn, khu v l cc thut ng ch n ngun t u to ra nghip v
l cch dng quen thuc. Tuy nhin nu ni n phng tin to
nghip th c th dng cc thut ng thn th, ngn ng v thc
(hay tm thc) hay ngn gn l thn, ng, (hay tm).
2
BA63 Abhidharma-koa-krik, Shastri 1972 (AK): 8.39; P5590:127.1.8.
93
khc. Tng t nh vy, ti sao cc v quyt nh mt phng tin
hc hi v suy nghim, ri n khi thc hnh li chn mt phng
cch khc? Trong ny, Ngi Lin Hoa Gii cp trong
quyn ba ca b ba quyn Giai Trnh Thin (Bhvana-krama):
1


Xa hn na, nhng g cc v thin qun ln chng m t tr
hu khi sanh th chnh l nhng g cc v bit bng tr tu
khi ln t hc hi v suy nghim. Cc v khng thin ln
nhng g khc. iu ny tng t nh khi cc v ch ng
chy ua cho con nga v ri cuc thi khi ng trn .

Nh th, trong hnh thc y , nhng hng dn ny bao gm
tt c nhng im ch yu ca l trnh t cc kinh in v nhng
lun gii, t phng cch ph thuc vo ging s qua nh v tu.
V ri cc v s a cc v vo cc giai tng sc tch ca hnh tr
theo cc v xc tin bnh n thin {thin nh, thin ch} i vi
nhng g cn c thin ch, v phn tch vi tr hu phn bit
2
cho
nhng g cn n thin qun {thin phn tch, thin minh st}.
Bng cch nh vy, cc v s hiu tt c kinh in l nhng hng
dn cho vic thc hnh. Nu khng, cc v s mt c mt i m
khng c tr hu phn bit, thc hnh ch mt phn ca l trnh m
khng phi l ton b. Nh vy cc v s khng hiu nhng kinh
in c in l thc hnh, m li b chng i, nh n chng nh
ch l xin dng nhng kin thc b mt v xa b nhng
nim sai st khc. Trong phn ln, c chng c r rng cho nhng
ti c ging gii, ch mt s phn i hi phn tch bng tr
hu phn bit. Nu chng sang mt bn khi thc hnh, th lm
sao cc v c th pht trin mt s hiu bit nhn thy chng l
nhng li hng dn ti thng? Nu y khng phi l nhng li
hng dn ti thng th lm sao cc v c th tm c mt v
thy c kh nng ging dy vt qua c nhng iu ny?

1
BA64 Bhvana-krama, P5312:40.1.2-3.
2
Tr hu phn bit (tib. ) cn c gi l diu quan st tr.
94
V th, mt khi r rng rng tng kinh in su sc v bao la ny
cng vi nhng lun gii l hng dn tu tp, th cc v s
nhanh chng hiu l cc kinh vn c in ca tp hp cc mt in
thm diu cng vi nhng ch gii cng chnh l nhng hng dn
cc v thc hnh. [19] Cc v s tr nn vng chc tin rng
chnh l nhng li gio hun ti thng. Cc v s hon ton vt
qua c nim sai lm cho rng cc mt in ny nn t sang
mt bn bi v khng phi l gio hun thc hnh.

C. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc d dng tm thy
mc tiu ca Bc Ti Thng
Nhng kinh lun c in, ngha l kinh i km vi cc ch gii ca
chng, l gio hun ti thng. Ngay c i vi ngi mi bt u
- ngi cha c hun luyn nhiu - khi o su vo trong , h
cng s khng tm thy ngha ch ch m khng ph thuc s
hng dn ring bit ca mt bc xut chng. Ngay c khi h tm
thy c ngha ch ch, th thi gian b ra rt di v n lc
cng rt nhiu. Tuy nhin, nu nh s hng dn ca mt o s
{guru}, h s d dng tm c ngha ch ch.
Nhng hun th t B- o ng Lun c ch r cho nhng kin
gii chc chn v cc im ch yu ca gio hun ca c Pht v
i lun ny. Ti s gii thch lm sao t c nhng iu ny
nhng phn thch hp sau y.

D. Gi tr cao qu tr gip ngi tu hc t kim ch c
nhng sai lm trm trng
Kinh Php Hoa (Sad-dharma-puarka-stra
1
) v chng Ngi
Thuyt Chn L {Phm Thuyt Nhn} (Satyaka-parivarta)
2
ni

1
BA65 Sad-dharma-puarka-nma-mahyn-stra {Diu Php Lin
Hoa i Tha Kinh}, Vaidya 1960a (SP):2.54; P781: 10.5-15.45.
2
BA66 Satyaka-parivarta l phm th t ca kinh rya-bodhisattva-
gocaopya-viaya-vikurva-nirdea-nma-mahyn-stra.{B-tt
95
rng tt c nhng ngn t ca c Pht trc tip hay gin tip u
l nhng phng php hng dn tu thnh Pht. C nhng
ngi hiu lm cho rng trong cc phng php tu tp ny c mt
s phng cch tu tp thnh Pht v mt s khc li l chng
ngi cho con ng tu tp thnh Pht. Ri th h phn bit li dy
ca c Pht thnh tt v xu, c l v v l, ri th phn bit i
Tha v Tiu Tha. Cui cng, h gi li nhng g phi b qua
mt bn v ni rng: Mt v B-tt phi c hun luyn nh th
ny v khng c hun luyn nh th kia. Kt qu l h xa ri
gio php.
Nht Thit Qung Ph Tp Kinh (Sarva-vaidalya-sagraha-
stra)
1
ni rng:

Ny Vn Th S Li, chng ngi v nghip ca vic t b
nhng gio php tuyt ho l phc tp. Ny Vn Th S Li,
bt k ai phn bit mt s ngn t ca c Pht l tt v mt
s khc l xu m t b gio php ca Ngi. Ngi t b gio
php, th vic t b chnh l ph bng Nh Lai
2
v ni xu
v cng ng Pht t. [20]
Nu cc ngi bo rng iu ny c l, iu kia v l th cc
ngi s t b gio php. Nu cc ngi ni y l nhng g

Diu Hin Ha Php Gii i Tha Kinh Kinh Gii Thch Chi Tit v
Hin L S Siu Vit B-tt}.
1
BA67 rya-arva-vaidalya-sagraha-nma-mahyn-stra, {ngha: Kinh
i tha v s thu nhip tt c cc mch. Tn khc: l Bin Nhip
Nht Thit Nghin Ma Kinh} P893:124.5.4-7. Hng ch u tin trch
dn bi Tsongkhapa khng c trong bn kinh ting Ty Tng, nhng
li c trong bn ting Sanskrit chng bn ca Tch Thin
iksamuccaya (B-tt Hc Lun), Vaidy 960b: 56. y v vi
kinh khc Tsongkhapa trch dn t bn kinh ny, khng phi t bn
kinh nguyn thy.
2
BA68 Nh Lai L tn gi khc ca c Pht. Ngha l ngi t
c (Tathgata) gic ng theo cch ging nh (tath) cc v Pht
trc .
96
c son tho v li ch cho cc B-tt, cho cc thanh vn,
cc v s t b gio php. Nu ni rng: y l nhng g c
son tho cho cc pht c gic cc v s t b gio php.
Nu ni rng: y khng phi l phng php tu cho B-tt,
cc v s t b gio php

Li lm ca vic t b gio php rt l trm trng. nh Vng
Kinh (Samdhi-rja-stra) ni rng:
1


Vic lm sai tri ca ngi t b kinh tp l ln lao hn c
ngi gy nn vic ph hoi tt c cc ngi thp
2
Nam
Thim B Chu (Jampudpa)
3
. Vic lm sai tri ca ngi t
b kinh tp l ln hn c ngi git s lng A-la-hn bng
vi ct sng Hng.

Ni mt cch tng qut, c nhiu cch t b gio php c th xy
ra. Tuy nhin, cch ni trn l t nht, tht hy chu au loi tr
cch . Thm na, khi cc v vt qua c s t b ch t
c hai tri kin cao qu cp trn, th t ng cc v trnh xa
c vic sai tri. t c hiu bit , hy c k Phm

1
BA69 Sarva-dharma-svabh-samat-vipacita-samdhi-rja-stra,
Vaidya 1961 (SR): 18.31-32; P795: 300.3.7-8.
2
BA70 Mt ngi thp l tch im tng nim v s gic ng ca c
Pht, biu tng cho tm gic ng ca c Pht. cng l ni th
phng tro ct ca ngi c tn knh trong o v thn quyn qu
vng.
3
Nam Thim B Chu l mt chu lc ca ni Tu-di (Sumeru) c xem
l trung tm ca mi th gii c bao quanh bi 4 chu lc {T
Chu} l 1. Pht-b- (Prvavideha) ti phng ng (cng dch l
ng Thng Thn chu), 2. C-da-ni (Aparagodniya) ti phng ty
(cng dch l Ty Ngu Ha chu), 3. Dim-ph- (Jambudvpa) ti
phng nam (cng dch l Nam Thim B chu) l ni c ng ca th
gii. 4. Ut-an-vit (Uttarakuru) ti phng bc. (cng dch l Bc
C L chu).
97
Thoi Gi {ngha l Ngi Thuyt Chn L} v Kinh Php Hoa.
Trong kinh Nht Thit Qung Ph Tp Kinh qu v s thy c
nhng cch khc ca vic t b gio php.

98

99
Chng 3: Phng Cch Lng Nghe v L
Gii v Gio Php ca c Pht

III Phng cch lng nghe v l gii v gio php.
A. Phng cch lng nghe Pht php theo cch qua c gio
php v tc gi u cao qu
1. Suy tng v li ch ca vic lng nghe pht php
2. Pht trin s tn knh gio php v ngi hng dn
3. Phng php thc s lng nghe
a. T b ba khuyt im ca mt ci thng cha
b. Ph thuc vo su nim
B. Phng cch ging gii Pht php theo cch qua c gio
php v tc gi u cao qu
1. Suy tng v li ch ca vic ging gii Pht php
2. Pht trin s tn knh Thy v gio php.
3. Vi t duy v cch ng x no khi ging gii Pht php.
4. Phn bit ngi nn hay khng nn ging gii Pht php.
C. Phng cch kt thc mt thi ging trong lin h gia
lng nghe v ging gii Pht php.


A. Phng cch lng nghe Pht php theo c gio php v
tc gi u cao
1
qu
Lm sao lng nghe pht php c ging gii trong ba phn:
1. Suy tng v li ch ca vic lng nghe pht php
2. Pht trin s tn knh Pht php v ngi hng dn
3. Phng php thc s lng nghe

1. Suy tng v li ch ca vic lng nghe Pht php

1
BA71 Udna-varga, Bernhard 1965 (Ud):22.6.22.3-5;P992:97.2.1-3 Thi
k v Lng nghe l u ca Chng 22 ca Tiu B Kinh.
100
Thi K Lng Nghe (rutivarga) trong Tiu B Kinh (Udna-varga)
ni rng:
1


Nh lng nghe, hin tng thu hiu
Nh lng nghe, sai quy vt qua
Nh lng nghe, v ngha tiu tr
Nh lng nghe, Nit-bn t o [21]

V:

Nh ngi kn trong nh
Vy quanh ph y bng ti
C mt nhng no thy
Sc hnh hin hu kia u,

Cng nh ngi sanh trong dng qu phi
D thng minh mang sn theo cng
Cng u hiu c n khi c ch
u l iu thin, u l khng

Cng nh ngi vi i con mt
Nhn sc hnh nh ngn n t soi
Nn nh lng nghe iu thin l g v nhng g khng phi
Ngi s hiu chuyn cn thit phi lm.

Cng nh th, Bn Sanh Kinh (Jtakaml) ni rng
1


Nh lng nghe, ngi tr nn ngi thnh tn
Nim vui trong o hnh khin lng kin nh
Tr hu bng ln v tan bin v minh

1
BA72 Jtakaml, Vaidya 1959a (Jm):31.31-34ab, 31.38cd; P5650:56.5-
57.1.2, 57.1.5-6. Theo P. tc gi ca Jtakaml l ryara {Thnh
Dng}
101
y chnh l iu gi tr tht ng c
Cho du i bng xng tht ca chnh ta.

Lng nghe {tc l phn ca Vn trong Vn, T, Tu} l ngn
n xa tan tm ti v minh
Ti sn ti thng m k cp khng ti no ly c,
Mt v kh nh tan k th ca bi ri;
l ngi bn tt nht, cho ta nhng gio hun c nhn
1
,
nhng phng tin k xo.

L bng hu khng ri b lc ngi cn n,
Mt dc cht khng hi tr bnh bun ru
L i chin tiu dit qun y ti ln
L vinh quang, l v vang v trang bo
L qu tng ti thng khi gp thnh gi
Trong mt hi chng; i! Tht hoan h vi bc thng tri


V:

Kt qu ca lng nghe l ng vo chnh hnh;
Ngi s c gii thot, vi t kh khn, khi thnh tr ca ti
sanh

Hy pht trin tinh tn t tn y lng mnh khi cp n li ch
ca vic lng nghe {gio php}.

Ngoi ra, Ngi V Trc trong B-tt a (Bodhisattva-bhmi)
2

ni rng cc v phi lng nghe vi nm iu tm nim; ngha l:

1
Gio hun c nhn cn c gi l bit hun.
2
BA73 Yog-cary-bhmau-bodhisattva-bhmi {Du-gi Hnh a B-tt
a Lun}, Duit 1966 (Bbh):165;P5538:190.1.6-190.2.2. The
Bodhisattva-bhumi l phn 15 trongYoga-carya-bhumi (Cp bc ca
102
vi (1) tm nim v mt bo vt, bi v gio php l him qu v t
khi c Pht xut hin cng gio php ca Ngi; (2) tm nim v
mt con mt, bi v tr hu khi sanh cng vi s lng nghe gio
php nn cng lc cng tng trng; (3) tm nim v ta sng, l
do con mt tr hu , ang v s khi sanh s nhn thc c
bn cht thc s [tnh Khng] v s phn ha [ca mi hin tng
{cc php}]; (4) nim v li ch ln lao, cng v kt qu cui
cng ca gio php l Nit-bn v i ng;[22] v (5) nim v
khng ch trch, do ngay t khonh khc ny qu v s t c h
lc ca nh t thin
1
v tr hu, t c nhn ca Nit-bn v i
gic ng. y chnh l nhng suy ngm v li ch ca vic lng
nghe gio php Pht.

2. Pht trin lng tn knh Pht php v ngi hng dn
Kinh a Tng (Kitigarbha-stra) ni rng:
2


Lng nghe Php bng nht tm tin tng v tn knh
ng ch nho v ch trch ngi ging cho mnh
Hy vinh danh nhng ngi hng dn
Pht trin tm xem h nh nhng Pht-.

Nh vy, theo cch ni ny, hy xem ngi hng dn nh l c
Pht. Xo b ht mi bt knh, trn trng s hin din bng cch

hnh trng Du-gi) theo truyn thng Ty Tng y mt tuyn tp
ln ca V Trc.
1
nh t thin l thut ng c dng ch kh nng hay trng thi
nh c c t vic hun tp thin, tng ng vi thut ng thin
nh. Tuy nhin, v nguyn bn Anh ng dng thut ng
"meditatative serenity" vi danh t chnh l serenity v tnh t b
ngha ca n l meditative nhn mnh nh lc c c t thin.
2
BA74 Daa-cakra-kitigarbha-nma-mahyn-stra, {a Tng Thp
Lun i Tha Kinh} P905:96.3.6-7. Kitigarbha (a Tng) l tn ca
mt v B-tt.
103
qu ly v dng tng nhng vt nh s t hay nhng vt tng
t.
Cng nh vy, theo B-tt a, lng nghe li ging khng c
phin no [ca s kiu ngo v khinh thng] v khng mang
trong tm nm iu kin ca mt ngi hng dn
1
. Khng kiu
ngo ngha l lng nghe vi su thuc tnh sau: (1) lng nghe
mt thi im thch hp, (2) t s hi hng, (3) t s tn knh, (4)
khng tc gin, (5) thc hnh ng nh li hung dn v (6)
khng tm c hi tranh ci. Khng khinh r ngha l knh trng
gio php cng ngi ging dy v khng lm gim gi tr ca c
hai. ng mang vo tm tr mnh nm iu kin ngha l b i
nhng ngh Ti s khng nghe li ngi ny ging bi v v ny
(1) vi phm nhng nguyn tc o c, (2) thuc v mt truyn
thng yu km,(3) c mt th ngoi hnh khng hp dn, (4) khng
phn minh khng r rng, (5) hay l ni li th thin v kh chu.
Cng nh trong Bn Sinh Kinh c cp:
2


Hy ngi trn gh thp.
Biu trng vinh quang ca gii lut.
Nhn vi i mt hoan h,
By t knh trng v nht tm tun phc,
Ta nh khi ung nhng li cam l.
T lng tn knh v lng nghe gio php
Vi lng hoan h trong sng v tm khng phin no,
Nh khi bnh nhn lng nghe li khuyn ca ngi thy thuc.

3.Phng php thc s lng nghe
Lm sao lng nghe gm c hai phn:

a. T b ba khuyt im ca mt ci thng cha

1
BA75 Bbh: 73, 165; P5538: 158.4.4-158.5.2-8. Phn bn lun v nm
u kin khng mang trong tm s c cp trong chng 16.
2
BA76 Jm: 31.69-70; P5650:58.2.6-8.
104
b. Da trn su tm nim

a. T b ba khuyt im ca ci thng cha

Mt ci thng cha c th c ba khuyt im sau: (1) b p ngc,
hay l (2) d c dng ng thng, nhng d bn; hoc (3) d
sch nhng c l thng y. Nu c nhng li ny, ngay c khi
ma ri xung t nhng m my do cc Gic th to nn th ma
cng: (1) khng lt vo bn trong thng; [23] hay l, (2) lt vo
bn trong thng cha, nhng khng th lm trn nhim v ca
mnh ngha l c th ung c v.v... bi v n nhim nhng cht
d; hoc (3) khng nhim nhng cht d, nhng khng gi c
v b chy ra ngoi. Tng t nh vy, ngay c khi cc v mt
ni m gio php c ging gii, s khng c mc ch cao qu
trong khi lng nghe li ging nu cc v (10) khng ch tm; hay
(2) d ch tm, nhng hiu lm nhng g nghe hay nghe vi
ng c xu nh tham chp; hoc (3) d khng cc li trn, nhng
khng thm nhun ngha ca li ging lc nghe m phai
m i v lng qun v v.v V vy, cc v phi trnh tt c cc li
trn.

Phng thuc tr liu cho cc khuyt im ny c hng dn
trong kinh in trong ba cm t sau: Lng nghe ch tm, mt
cch xuyn sut v ghi nh trong tm!
1
Thm vo , nh trong
B-tt a c ni
2
, lng nghe khi mnh mun hiu tt c mi s,

1
BA77 Li khuyn nh v vic lng nghe trc khi ging gii c trong
mt s kinh in nh rya-suvikkrnta-vikrami-paripcch-
prajpramit-nirdea (Suvikkrnta Vn Kinh), trong b kinh
Mahyna-stra-sagraha (i Tha Tng Kinh) (Vaidya 1964: 3),
kinh Sgaramati-paripcch-stra (Hi Long Vng Vn Kinh)
(P819:91.2.8-91.3.1) v Daa-cakra-kitigarbha-nma-mahyn-
stra {a Tng Thp Lun i Tha Kinh} (P905:47.4.7-8,53.2.4)
2
BA78 Bhb: 74; P5538: 158.5.1-2.
105
duy tr nht tm, ch , vi tm tr tp trung v suy ngm vi s
bnh thn hon ton.

b. Da trn 6 iu tm nim

1. Hy ngh mnh l mt bnh nhn. Tch Thin trong Nhp B-
Hnh Lun (Bodhisattva-caryvatra) ni rng:
1


V cc ngi phi theo li thy thuc khuyn bo,
Ngay c phi chu nhng gii hn ca bnh thng thng,
Cn thit phi cp vi ngi hay b tc ng
V bnh do li lm, tham m v tng t sanh ra

Nh Tch Thin ni, cc v b vng t lu vo cn bnh phin
no nh tham m mt cn bnh ko di, kh tr v to nn au
kh m su. V vy, cc v phi nhn ra y l tnh trng ca
mnh. Ga-ma-pa (ka-ma-ba) ni rng nu thc s cc v khng c
bnh, th s thin v ci au n l sai lm. Tuy nhin, b tc
ng bi cn bnh kh tr v kinh nin ca tam c [tham, sn v
si], cc v thc s au kh cng cc nhng khng nhn thc c
l mnh ang au kh.

2. Hy ngh ngi dy l mt thy thuc. Th d, khi b bnh nng
nh y hi hay ri lon v mt, cc v phi i tm mt thy thuc
gii. Sau khi tham kho kin, cc v v cng hoan h v lng
nghe tt c nhng g thy thuc ni, ht mt lng knh trng.
Tng t nh th, tm hc theo cch ny l tm thy truyn t
gio php [24]. Khi cc v tm c ra thy, hy knh trng thy
ht lng v lm nh nhng g c ch bo. Khi lm nh th phi
xem l mt c n ch khng phi l gnh nng. Th nn, kinh

1
BA79 Bodhisattva-caryvatra {Nhp B- Hnh Lun ca Tch thin},
Bhattacharya 1960 (BCA): 2.54.
106
Bt-nh Ba-la-mt-a Tng Lc Bt Thin K {rya-
prajpramit-ratnagua-sacaya-gth} ni rng:
1


V vy, B-tt thng tu - ngi c ch mnh m tm kim
gic ng siu vit s quyt tm xa sch kiu mng. Ging
nh ngi b bnh phi nng nh vo cc thy thuc c
lnh bnh, cc ngi phi nng vo mt v thy, t mnh ng
dng nhng li dy mt cch tinh tn.

3. Hy ngh li ging gii ca ngi hng dn nh l dc
phm. Bnh nhn thng coi trng nhng dc phm do thy
thuc k toa, cc v cng phi nh vy, phi xem nhng li hng
dn, nhng ging gii cn thn thy trao l rt quan trng, lun c
gi vi lng knh trng v ng ph phm th gi bng nhng sai
st nh b qun chng i.

4. Hy suy ngh thc hnh nghim tc l phng cch cha
bnh. Bnh nhn bit rng bnh khng th cha c nu khng
ung thuc theo toa k ca thy thuc. Nn h ung thuc. Tng
t nh vy, hy thc hnh nghim tc khi cc v nhn thy rng
mnh khng th xa i nhng phin no nh tham m m khng
thc hnh nhng li ch gio ca thy. ng cng hin trn i
xp y ch ngha ln thnh ng m khng h thc hnh.

V li, mt hay hai liu thuc s khng gip c g ht cho ngi
b bnh phong ci rng ht tay v chn. Tng t nh vy, a
vo thc hnh mt bi hc ch mt hay hai ln th khng lm sao
c cho cc v - nhng ngi t v thy b tc ng bi
cn bnh phin no. V th, phn tch vi tr hu thu sut ton c
mi kha cnh ca l trnh tu tp v lm vi tt c tinh tn mit mi

1
BA80 Conze 1973:22.1; P735: 192.2.3-5.
107
nh nc chy mt dng sng. Nh i S Candragomin {Nguyt
Quan} trong Tuyn Nhp Tng (Dean-stava) ni rng:
1


Tm thc ta lun thng bi ri
Bi do mnh au bnh lu
Ngi bnh hi t ti g u?
Mt chn tay, thuc li t dng? [25]

Th nn, nim chnh mnh l ngi bnh tht l v cng quan
trng, bi v khi cc v c nim ny th nhng tng khc s
tip theo. Tuy nhin, nu nim ny ch thun l li l, th cc v
s khng em nhng ngha ca li ging dy vo thc hnh
xa tan i phin no, nn ch l ngi ch bit nghe m thi. iu
ny ging nh ngi bnh tm n ng thy thuc. Nu ngi ta
ch mua thuc theo toa m khng ung, th s khng bao gi lnh
bnh. Nh trong nh Vng Kinh:
2
)

C ngi bnh, ton thn au n
Trong nhiu nm khng bt tm th
Do mn tnh, bnh nhiu phin no
H tm thy tm phng cha tr

Tm cu thy, v tm thm mi
Sau tm thy thy tht mt tay
Cha bnh nhn vi c tm t
Ri du ni: thuc y hy ung

Thuc cng hiu v y gi tr
Cha dt cn nhng ngi bnh khng dng
y khng phi li do thy cha,
Cng chng u lm ti thuc thang

1
BA81 Dean-stava, P2048:98.3.8-98.4.1.
2
BA82 SR:9.43-46,4.24;P795:284.2.1-4,278.3.1.
108
Tht li ch ti ngi c bnh

Tng t vy khi cc v xut gia
tu hc nhng gio php ny
V n khi bit y nng lc,
An nh thin v cc kh nng
Lm sao ta n c Nit-bn
Nu thiu i tinh tn tu thin
Nh n lc hng v iu ng?

Cng nh:

Ti gii thch gio php rt hay ny
Nu nghe, vn khng thc hnh cho ng,
Ch nh ngi bnh gi trn tay gi thuc
Bnh tnh kia chng th no cha dt c

V, Tch Thin trong Nhp B- Hnh Lun:
1


Hy tht s thc hnh li hng dn;
c chi u khi ch ni lan man?
Ngi bnh kia c thuyn gim cht no?
Khi ch c thng tin v bnh trng?

V th, nhm ch thc hnh nghim tc trong mnh Hy
xem thc hnh nghim tc l phng cch ty sch cn bnh phin
no c ngha l a vo thc hnh nhng bi hc thy dy cho
qu v v nhng g phi tip th v nhng g phi sang mt bn.
lm c iu , cc v phi bit r bi hc; c c iu
ny, cc v phi hc. Mc ch ca hiu bit xuyn qua hc chnh
l hnh. V th cho nn, tht l hu diu em ngha ca nhng g

1
BA83 BCA: 5.109.
109
ta nghe vo thc hnh nhiu n mc mnh c th. [26] Trong
hng ny, theo Thi K Lng Nghe:
1


Ngay c khi cc v nghe ging tht nhiu
Nu vn khng kim ch mnh theo gii lut
Th v th vn b ch nho khinh khi
V iu hc c cng chng g xut sc.

Du khi cc v nghe ging rt c hn,
Nu vn lun kim ch mnh trong gii lut
Th v th vn c tn trng, xng tn
V nh vy iu nghe tht tuyt lun.

Nhng ai vn khng nghe ging c nhiu
M li chng kim ch thun theo gii lut
Th v th b ch b v c hai
V o c nh th l khng tt p

Nhng ai vn nghe diu php tht nhiu
V li cng kim ch mnh theo gii lut
c tn vinh, xng tn trn c hai iu
V o c nh th tht l tuyt m

Thm na:

D cc v c th hiu kinh do nghe
V c th hiu ct ty ca thin nh
Kin thc v vic nghe khng quan trng chi
Nu cc v lm nhng hnh vi th thin

Ai hoan h vi li dy t tn gi
V ri thc hnh vi c khu cng thn

1
BA84 Ud:22.7-10,22.18-19;P992:97.2.3-6,97.3.2-3.
110
Ai nhn nhn, vui cng bn hu v sng i o c
Ri s t c ton thin trong lng nghe v hiu bit.

Thm Tm Cnh Tnh Kinh (Adhyaya-sacodana-stra) cng
cp:
1


Ngi thiu khn ngoan s au n trong gi t bit
Bo: Tu hnh ti yu km. Gi s phi lm sao?
Khng tm hiu su xa, nn gp mun vn au kh
chnh l li lm khi ch bit l thuyt sung

Thm na:

Khng c g b trn v ma cy
V ngt thm lnh t bn trong rut
Nn mt ngi ch chuyn n v
S chng bao gi bit mt ma ngon.

L thuyt ging nh nhng g ngoi v
V ngon l qun chiu ngha su xa
Nn hy b i vn v b ngoi
Lun cn thn v suy lng thm . [27]

5. Ngh Nh Lai nh l mt bc xut chng. Pht trin lng knh
trng bng cch lun nh ngh n Nh Lai [c Pht], ngi
thit lp nn gio php.

6. Uc mong gio php tn ti trong thi gian di. Hy ngh: Ty
thuc vo phng cch cc v tu hc cc gio php nh th, tht l

1
BA85 Kinh rya-adhyaya-sacodana-nma-mahyn-stra {Thm
Tm Cnh Tnh i Tha Kinh} l chng 25 ca kinh Ratnaka
(Bo Tch Kinh) Ting Skt. c thy trong Vaidya
1960b:63;p760:60.1.6-7; 60.1.8-60.2.1; 60.2.6-7.
111
tuyt diu nu gio php ca Bc Chin Thng ng tr trn th gii
ny trong thi gian di!.
Thm vo , khi cc v ging gii hay lng nghe gio php, nu
tm ta v gio php cch xa th cho d gii thch cch no i na
cng ch l vn vt thi. Th nn, hy nghe trong phng cch m
cc v khng nh nh lun trong tm tng lm cch no em
nhng li ging dy ny p dng vo i. Th d, khi cc v mun
tm liu c du vt d, bi, hay bt c g, trn khun mt mnh, th
phi nhn vo gng v ty i nhng g nhn thy. Tng t nh
vy, khi nghe nhng li ging dy, nhng li lm ca cc v nh
lm iu sai quy v tham m {chp th} xut hin trn tm
gng ca gio php Vo lc , cc v hi tic l tm mnh tr
nn nh th, v t mnh tm cch xa b li i v to nhng tnh
tt. V th, qu v phi c tu tp trong gio php. Kinh Bn
Sanh:
1


Khi ti nhn ra li lm mnh c
R rng t tm gng gio php
Ti mang cm gic hi tic ngp trn
V chuyn tm mnh v ngun gio php.

Vi li xc nh ny Saudana thnh cu Hong t Sutasoma ban
dy gio php. Ngay sau , v hong t B-tt bit c tm ca
Saudana ngha l nhn ra Saudana sn sng nghe php nn
ban cho li thuyt ging.
Tm li, pht trin tinh thn gic ng, hy pht tm:

V li ch cho tt c chng sinh hu tnh, con s thnh pht.
t c iu ny, Con phi tu tp nhng nhn duyn ca n
{nhn duyn dn n gic ng}; nn con phi bit r nhng
nhn duyn . V tm nguyn ny, l chng c khin con

1
BA86 Jm: 31.68-70; P5650: 58.2.4-5.
112
phi lng nghe cc php ging. Do , con s lng nghe cc
gio php.

Hy nh k li ch ca lng nghe. Xo b i li lm ca ci thng
cha v v.vv lng nghe vi c lng hoan h.

B. Phng cch ging php lm sao qua ngi nghe thy c
gio php v tc gi cng cao qu

C bn phn trong phng cch ny:
1. Suy t v li ch ca vic ging php
2. Pht trin s tn knh Thy v Pht php
3. Ging php vi suy tng v cch ng x no?
4. Phn bit gia ngi m cc v nn hay khng nn ging
php

1. Suy t v li ch ca vic ging php [28]
Tht l nhiu hu ch truyn t gio php m khng ch trng
n nhng g thuc v th gian nh: li nhun, danh d, danh ting
v nhng iu ging nh th. Nh trong Thm Tm Cnh Tnh
Kinh cp:
1


Ny Di-lc, c hai mi li ch trong vic b th php nu cc
v tng php m khng ti vt cht, li nhun hay danh
d. Hai mi iu l g? c k ra nh sau. th ch s c
c (1) tr nh; (2) tr thng minh; (3) hiu bit;(4) an nh;
(5) tr hu; (6) tr hu siu vit; (7) t tham {thiu dc}; (8) t
sn {thiu sn}; v (9) t si {thiu si}. Cng vi (10) ma qu
khng tm ra c hi lm hi mnh; (11) Th Tn s coi cc v l
t qu bu; (12) Cc chng sinh khng thuc gii ngi s
bo v; (13) cc Gic Th s ban cho uy tn v quyn lc; (14)
k th s khng tm c c hi hm hi mnh; (15) bn

1
BA87 Vaidya 1960b: 187; P760.25:55.4.6-55.5.3.
113
hu s gi lng chung thy; (16) li ni c tin tng; (17) s
c c lng khng s hi; (18) cc ngi s c nim vui trn
y; (19) cc ngi s c cc bc cao minh tn thn; v (20)
mn qu php ca th ch ng c ngi nh n.

Hy pht trin lng tin vo cc li ch ca vic ging php t su
thm ca con tim nh cc li ch sn c trong cc kinh tng.
Vi bn li ch trn: cc ngi s t c an nh m theo cch
chuyn dch mi ca Tch Thin trong Tp B-tt Hc Lun
(iksamuccaya) l cc ngi s t c lng tin v trong kinh
sch c hn Cc ngi s c y tinh tn

2. Pht trin s tn knh Thy (c Pht Thch-ca-mu-ni) v
gio php
Khi c Pht Nh Lai thuyt ging Bt-nh Ba-la-Mt-a
(Prajpramit) Ngi t ra hnh ng tn knh bng cch t
mnh thit lp ta ng.
1
[29] Tng t nh th, bi v ngay c cc
c Pht cng tn knh gio php, nn khi ngi ging gii cc
gip php phi t lng knh trng gio php v Thy [c Pht
Thch-ca-mu-ni], lun tng nh n phm cht cao qu v t
tm ca Ngi.

3. Ging php vi suy tng v cch ng x no?
V phn suy tng, pht huy nm iu tm nim cp trong Hi
Hu Vn Kinh (garamati-paripcch-stra) hy ngh mnh
chnh l thy thuc, gio php l thuc men, ngi nghe gio php
l bnh nhn, v Nh Lai chnh l ng ton ho v c mong gio
php tn ti di lu.
2


1
BA88 Conze 1990:38ff.
2
BA89 rya-garamati-paripcch-nma-mahyn-stra. {Hi Hu Vn
i Tha Kinh} P819:92.1.1-2. Ting Skt. c ghi trong Vaidya
1960b: 190. Cc nim v phng cch nghe php cng tng t
nh vy, vi mt ngoi l: nim v thc hnh nghim tc xa tan
114
Vun p tnh thng cho tt c mi ngi cng vn tp nghe php.
B i lng ch k mun hn ngi; s li bing ngn ngi; s
chn nn mt mi do s gii thch lp i lp li nhiu ln; t ca
tng mnh v nu li ca ngi; h tin v vic ging php; v
quan tm n vt cht nh thc n hay o qun. Sau , hy tm
nim: Phc bu t gio php l cho con v ngi khc t
c pht tnh chnh l iu kin u tin v an lc cho mnh
V cch ng x, hy tm ra sch s c th mnh. Ri thay o qun
sch, ngi trn ta ging v ta c ni sch v p. Trong Hi
Hu Vn Kinh c cp l nu tr tng chn ngn {Mt ch}
tr ma qu,
1
th qu v thn ca loi qu trong vng ng knh
mt trm l s khng n c. Ngay c khi n c, h cng
khng th to nn nhng kh khn. V vy, hy tr tng chn ngn
. V ri th, vi khun mt ngi sng, ging gii, dng nhng th
d, l lun, trch dn kinh in v nhng ph thuc khc xc
minh ngha. Kinh Php Hoa c cp:
2


Thin tri thc lun cho, khng v k
Li dy du mm vi nhiu ngha .
Bing nhc kia cng hon ton khng c,
Nn s chng chn hoi li ging li
Thin tri thc b ht nhng c cm
V lun vun ti thng yu cho nhng ngi chung quanh
Ngy m nui dng gio php v thng
Dng triu triu th d, thin tri thc
Mang nim vui v hoan h ti ngi nghe php
Khng mt gn nh no tham vng th gian
Khng ngh n cht b dng- thc n mm, cng hay nc
ung

bnh phin no b b qua, bi v nim ny ch ring cho ngi tu
t suy nghim mt mnh.
1
BA90 Chn ngn ny c th tm trong Vaidya 1960b: 190; P819: 92.1.1.
2
BA91 SP: 13.30, 13.32-35; Vaidya 1960a: 189; P781: 50.5.8-51.1.5.
115
Chng y phc, ging chiu hay y o,
Hay l ngay c thuc men tr bnh
Ngi ging php khng i g t ngi n nghe
M ch lun tm nim: Xin cho con
V tt c chng sanh hu tnh ng thnh Pht o v
Nhng g con chia s v gio php gip mi ngi
L iu kin thun li cho nim an lc ca ring con

4. Phn bit gia ngi m cc v nn ging php hay khng
nn ging
ng ging php khi khng c yu cu thnh ging; nh trong
Kinh Gii Lut (Vynaya-stra) ca Guabhadr {c Quang} c
cp,
1
Khng nn ging php khi khng c yu cu. Ngay c
khi c mi, cng cn phi tm hiu ngi nghe c thch hp khi
nhn gio php khng. V ngay c khi khng c yu cu, ch
ging gio php no khi bit rng ngi nghe thch hp.

Lin quan v vn ny, nh Vng Kinh c nu:
2


Khi c ngi yu cu
Xin hc hi gio php, trc tin hy ni:
Ti khng c hun luyn thm su
Ri ni: Bn l ngi y kin thc v thng thi
Lm sao ti ging php cho ngi cao siu nh bn?
ng ging php do ch tnh c
M ch sau khi xem xt ngi nghe c phi l thch hp
Nu bit r ngi nghe l kh hp
Hy ging gii ngay d chng c yu cu

1
BA92 Vinaya-stra, P5619:222.3.7.
2
BA93 SR:24.44-46. on vn trong trang 795: 308.4.8-308.5.2 l hon
ton khc vi cch Ngi Tng-khch-ba trch dn. Cch trch dn ca
Ngi rt gn vi cch vit trong chng 19 ca iks-samuccaya {Tp
B-tt Hc Lun}, Vaidya 1960b: 189; P5336: 270.3.6-8.
116

Thm vo , trong Gii Lut Kinh ngi c Quang c cp:
1


Khi ng, khng ging php cho ngi ngi; khi ngi, khng
ging php cho ngi ang nm; khi ngi trn gh thp, khng
ging php cho ngi ngi trn gh cao. iu ny tng t nh
gh tt hay xu. ng ging php cho ngi i trc trong khi
mnh bc sau. ng ging php cho ngi i trn ng
trong khi mnh i bn l. [31] ng ging cho ngi che u
li hay ngi o trn hay vy di xn ln, ngi o trn xp
li v t ln vai , hay l ngi hai tay cho vi bn tay t trn
vai, hay hai bn tay an sau c. ng ging php cho ngi c
tht nt trn u, i m, mang vng min, hay ngi c u
qun vi. ng ging php cho ngi ang ci voi hay nga,
ngi ngi trn ghe kiu hay xe ko, hay cho ngi ang mang
giy hay mang bt. ng ging php cho ngi cm cy gy,
ci d, ci gio, cy kim, hay nhng v kh khc, hay ngi
mc o gip.

Thch hp ging php l nhng ngi khng ging nhm ngi
k trn. Thm vo , nhng hng dn ny c p dng cho
ngi khng b au yu.

C. Phng cch kt thc mt thi ging trong lin h gia lng
nghe v ging gii gio php.
Vi tm nguyn tha thit hi hng nhng phc c to c t
ging gii v lng nghe gio php v mc tiu tm thi v ti hu
2
.

1
BA94 Vinaya-stra, P5619:218.3.3-7.
2
Theo c Dalai Lama th mc tiu ti hu ny chnh l s vic ht ging
Pht c hon ton pht trin trong ta (phng tin chnh l gii-
nh-tu) v mc tiu tm thi l gi tip tc ti sinh lm ngi
tu tp (phng tin chnh l bt bo ng v tm v tha).
117
Nu cc v ging v nghe php theo cch th , th chc chn s
nhn c li ch nh cp d ch l mt thi kha. Cc v s
xa tan i c ht tt c nghip chng tch to v khng gi
trong tm nhng g nghe v ging gii gio php v l kt
qu ca vic khng knh trng gio php v ging s v v.vXa
hn na cc v s ngng cc tch ly mi ca cc tr ngi ny.
Cng nh vy, khi cc v gi trong tm cch thc ny nghe v
ging gii gio php, th cc gio hun c gii thch ny s
li ch cho tm thc ca qu v. Ni chung, sau khi tt c cc bc
cao minh nhn thc c iu ny, cc v thc hnh mt cch
tinh tn; ni ring, cc guru {thin xo s} u tin trong cc dng
truyn tha ca cc gio hun ny n lc mt cch nghim
chnh v y tinh tn.
y l mt li hng dn cao qu. Cc v s khng chuyn ha
tm c nu khng nm chc v iu ny. Khng c s nm chc
, cho d cc v ging gii su xa n u v gio php uyn thm
ny, chnh nhng ging gii ny thng ch phc v nh l cng
hng vi phin no ging nh l mt v gic th hu ch bin
thnh ma qu. Kt qu l, ngi ta ni: Nu cc v lm li lm t
ngy th nht theo thng m lch th li kia ko di n tn ngy
th mi lm. Th nn, ai ngi thng minh hy tu tp theo cch
lng nghe v ging gii thnh cng ny v phi c t nht mt phn
ca cc phm cht ny mi khi hnh tr. [32] y l iu kin tin
quyt quan trng nht trong vic ging gii nhng hng dn ny.
S rng mnh ni qu dng di, ti lm c ng li nhng im
quan trng. Hy hiu chng su xa hn qua vic s dng cc
ngun gio php khc. Ti y l chm dt phn gii thch v
nhng iu tin quyt ca li hng dn.


Shantideva's Guide to a Bodhisattva's Way of Life. Dalai Lama. MP3.
Day 3. 2010. Truy cp: 07/06/2011.
<http://www.dalailama.com/webcasts/post/94-shantidevas-guide-to-
a-bodhisattvas-way-of-life>.
118















119

Chng 4: Nng Ta Vo Thy

IV. Phng cch dn dt tu sinh vi nhng hng dn thc t
A. Phng cch nng ta vo thy {o s}, cn c ca con
ng tu tp
1. Mt s gii thch chi tit pht trin c mc hiu
bit chc chn
a. Cc c tnh c trng ca Thy nng ta c
b. Cc c tnh c trng ca tu sinh khi nng ta vo
thy
c. Phng cch t nng ta vo thy
1) Nng ta v t duy
a) Nhng ch nh tng qut v thi cn c
khi nng ta vo Thy.
b) c bit, to nim tin l cn c.
c) Nh lng t t ca Thy v knh trng Thy
2) Nng ta v hnh tr
d. Cc li ch ca vic nng ta vo Thy
e. Cc li lm khi khng nng ta vo Thy
f. Tm tt ngha ca nm phn trn


IV. Phng cch dn dt tu sinh vi nhng hng dn thc t
Cc hng dn thc s c gii thch trong hai phn:
1. Phng cch nng ta vo o s (Chng 4-6)
2. Phng cch cc t luyn tm sau khi nng ta vo thy
(Chng 7 v cc chng sau)

A. Phng cch nng ta vo thy, cn c ca con ng tu
tp
C hai phn gii thch v cch nng ta vo Thy:
120

1.Mt s gii thch chi tit cho vic pht trin n mc hiu
bit chc chn (Chng 4)
2. Biu th lc yu v cch duy tr trng thi thin (Chng 5-
6)

1. Mt s gii thch chi tit cho vic pht trin n mc hiu
bit chc chn.

Trong Tm Lu K {Nhng iu Cn Ghi Tm} (Hdaya-nikepa-
nma) ca ngi Atia xc nh rng:
1


Ai tr vng trong truyn thng i tha
L nng ta vo bc o s xut chng.

Cng nh th Dl-was (Dol-ba) trong Phng Php Ch Gi Ca
Bo-do-wa (Po To Bai gsung sgros) c cp:

Trong tt c nhng gio hun c nhn ng t b v o s
xut chng chnh l hng dn quan trng nht.

Nh th, v thy xut chng chnh l ci ngun ca tt c hnh
phc tm thi v lng tt no , bt u to nn mt phm cht
tt v dit i mt li lm trong tm v ri t t s th to c tt
c nhng nhn thc vt qua nhng iu . Do vy, phng cch
cc v bt u nng ta vo thy l quan trng, v trong B-tt
Tng (Bodhisattva-piaka) xc nh:
2



1
BA95, P5346: 47.2.8-47.3.1.
2
BA96 rya-bodhisattva-piaka-nma-mahyn-stra {B-tt Tng i
Tha Kinh} l chng 12 ca Tng Kinh Ratna-ka {Bo Hng Kinh
mt tng kinh i Tha c bao gm 49 kinh i Tha c Ngi
B- Lu-chi (skt. bodhiruci) (Th k 5-6) dch ra Hn ng}, P760.
121

Ni tm tt, t c v hon thnh tt c B-tt hnh, v cc
vic tng t nh t c v hon thnh cc Ba-la-mt-a,
cc a
1
, cc tnh tr nhn, cc nh lc t thin, cc tri kin
siu vit, cc kh nng ghi nh cc gio php nghe, cc hi
hng, cc nguyn cu, t tin trong ni nng, v tt c phm
cht ny ca mt v Pht l c to duyn bi v o s. o
s l ci r m t cc phm cht ny khi ln. o s l ci
ngun v ngun gc v l ngi sng to t chng c
pht sinh. [34]. o s tng cng cc phm cht . Chng
thuc vo o s. o s chnh l nguyn nhn.

Bo-do-wa cng ni rng:

t c gii thot, khng c g quan trng hn o s.
Quan st cc hot ng ca cuc i ny bng cch nhn vo
ngi khc cng , nhng cc v s khng hc chng tt khi
khng c ngi hng dn. Tng t nh vy, khng c o
s, lm sao ta thnh cng trn ng i ti ni m mnh cha
bao gi n, khi mnh mi va ti sanh t mt cnh gii kh
au?

a. Cc c tnh c trng ca thy nng ta c

Mt cch tng qut, trong cc kinh v lun, nhng c tnh nh
ngha ca mt v thy c cp ty ring mi truyn tha. Tuy
nhin, m t sau y v v thy hng dn qu v qua cc giai tng
ca con ng gic ng l nhn cch vi cc kh nng v {v thy
ny} hng dn cc v theo con ng i tha, l con ng

1
Tc l su ba-la-mt-a (skt. pramit ton ho, vin mn) tu tp
theo B-tt o. v mi bc B-tt danh t Hn-vit trong cc kinh
gi l thp a (skt. bhmi cp bc, a v).
122

tm ra Pht tnh. Vi tn knh ny, Pht Di-lc trong i Tha
Kinh Trang Nghim Lun (Mahyn-stralakra):
1


Nng ta vo thy thuc i tha vn l ngi gi gii hnh,
bnh thn, hon ton tnh lng;
C phm cht tt vt tri t; nng ng; c kin thc v
kinh in di do
y tnh thng quan tm; c tri kin thc thu sut v thc ti
v thin xo trong hng dn t. V xa i c s thiu
nhu kh.

Nh vy, ngi Di-lc dy rng t phi nng ta vo thy ngi
c mi phm cht ny. Ngi ta ni rng ngi khng gi gii
hnh th khng c cn bn hng dn gii lut cho ngi khc.
V th, mt guru khi mun tr gii cho t trc ht phi t mnh
tr gii. Lm th no h tun theo gii lut? Tht s khng ch
chi khi h lm xong mt php tu tp no , v ri ly kt qu
nhn c n nh nh l mt phm cht tt v tri thc. Cc v
ging s cn mt phng cch khp tm mnh vo gii lut theo
nh cc li dy chung ca ng Chin Thng {tc l c Pht}.
Ba cch hun luyn qu gi ch thc l theo con ng . V th,
c Di-lc xc nh chng vi ba nhm ch ny: gi gii
hnh, bnh thn, hon ton bnh lng.
Theo nh li c Di-lc ni: gii hnh y l hun luyn v k
lut o c. Bit Gii Thot Kinh {Gii Bn T-kheo
Kinh}(Prtimoka-stra) c cp:
2
[35]


1
BA97 Mahyn-stralakra-krik, Bagchi 1970 (MSA): 17.10;
P5521: 13.4.5-6.
2
BA98 Prtimoka-stra, P1031: 143.2.2. Bng gii lut (vinaya) cho cc
v Tng v Ni tng hai ln mi thng trong l sm hi. Ting ty tng
So Sor thar pai mdo c ngha l Kinh v Gii thot C nhn.
123

Nhng gii lut gii thot c nhn
L dy cng ci bng inh nhn
Vi tinh tn thng hng s va vn
Cho tm nga chng b ct rng.

Cng nh trong Gii Lut Phn Bit Lun (Vinaya-vibhaga) xc
nh:
1


y l ci cng ct nhng t khng gi gii lut.

Nh hm trn, cc gic quan theo ui nhng mc tiu
khng ng, v ging nh con nga hoang, a y ta n nhng
hnh ng khng ph hp. Th nh ngi ni thun phc nga
hoang bng dy cng tt, cc thy cng vy hc hnh gii lut
o c kim sot cc gic quan v chuyn thnh nhng hnh
ng thch hp vi s tinh tn v i. T y, cc thy thun
ha tm ging nh l cc con nga hoang d.
nh c ngha l hon thnh vic tu tp v thin nh. Thin
nh l trng thi tm thc duy tr c s x b {khng dnh mc
hay phn tn}. iu ny t c bng phng tin nng ta vo
s ton tm {chnh nim} v tnh gic
2
v gii lut o c, xa
lnh nhng iu xu tri v tham d vo cc hot ng tt.
Hon ton bnh lng c ngha l hon thnh vic rn luyn v
tr hu. iu ny c thc hin qua vic phn tch chuyn bit
{qun chiu phn bit} ngha ca thc ti trong s ph thuc vo
nh lc t thin, ni m tm thc tr nn hot dng.

1
BA99 Vinaya-vibhariga,P1032: 149.5.1. Tsongkhapa mun ni n kinh
Lung rnani byed (gama-vihariga, Phn Bit Lun). y l phn th
hai trong gii lut.
2
Ton tm hay chnh nim y c hiu nh l kh nng lu gi bn
b ca tm thc khng b phn tn hay xao lng. Tnh gic (tnh thc,
t qun kim) l kh nng cnh tnh v sng sut t nhn ra c
trng thi hin c ca tm t iu nghi cho thch hp.
124

Tuy nhin, ch c nhng phm cht cao ca tri kin n t vic
luyn tm qua ba cch hun luyn vn khng . Cc v thy
cng phi c nhng phm cht tt v vic tu hc kinh in. V th:
hiu bit su rng v kin thc kinh in c ngha l uyn bc v
Tam Tng Kinh in {gm Gii, Lut v Lun} v cc iu tng
t. Geshe
1
Drom-dn-ba (dGe-bshes [Brom]-ston-pa ni rng khi
cc o s i tha ging gii, th cc v s khin cho t
mnh c mt hiu bit su xa. Khi thc hnh nhng li dy ny,
cc o s phi chng minh c iu g tht c ch vo lc gio
php suy yu v nhng g hu dng trong tnh hung hin tin.
Kin thc v thc ti ngha l tu tp c bit v tr hu thc
v tnh v ng ca mi hin tng {php v ng}. Ni cch khc,
tt nht l cc v Thy c mt cm nhn v thc ti; nhng nu cc
thy khng c th c th chp nhn c vic cc thy thy bit v
thc ti qua kinh in v l gii.
Mc d, cc thy c ban cho nhng phm cht cao trong vic
hc hi kinh in v tri kin, nhng tht s l khng nu cc
phm cht ny ch bng hay thp hn t, thay v vt tri hn.
Phm n Hu (Mitra-varga) cp:
2


Ngi suy i bi da vo ai yu km;
Gi nh c nu ty ngi cng trnh ;
Da vo ngi kh hn, h thnh xut chng [36]
Th nn hy nng vo k gii hn mnh

Nu cc ngi nng ta vo k gii hn

1
Geshe (tib. dge bshes, dng gi ngn ca thut ng dge-ba'i bshes-
gnyen, dch ngha "php hu"; t nguyn Phn ng kalyamitra)
y l mt hc v Pht gio Ty Tng dnh cho cc tng s. Hc v
ny ch yu dng trong trng phi Gelug (Cch-l) v c chia
thnh nhiu mc, mc cao nht gi l geshe Lharampa.
2
BA100 Ud: 25.5-6;P992:98.3.3-7. Phm n Hu l tiu ca Chng
25 trong Tiu B Kinh.
125

Hon ton bnh lng v gi trn gii hnh
Cng nh vt xa v tr hu thm thm
Ngi s thnh ti hn c ngi gii kia.

Pu-chung-wa (Phu-chung-ba) ni rng: Khi nghe nhng cu
chuyn v nhng ngi ti ba, ti thng m phng theo h. Tha-
shi (mTha-bzihi) dy Ti bt chc nhng bc trng lo ca
tng on Ra-dreng (Ra-sgreng). Nh vy qu v phi m phng
hay vt qua nhng phm cht tt ca ngi kh hn mnh.
Su phm cht ny - gi gii hnh {tr gii}, c nh lc, hon
ton tnh lng, c nhng phm cht vt tri t, kin thc su
rng do nghin cu nhiu kinh in, v thu sut v thc ti l
nhng phm cht tt c hp thu cho ring mnh. Nhng phm
cht cn li gm tinh tn, c k nng hng dn, c lng quan
tm t i v khng nn ch l nhng phm cht tt chm lo
cho ngi khc.
Thm vo , on kinh cn dy:
1

Thnh nhn khng ra ti li bng nc l,
Khng xa au kh chng sinh bi i tay
Cng chng chuyn kin thc sang ngi khc c
H gii thot bi truyn dy chn l ca thc ti.

Nh vy, cc v Pht khng tin hnh hnh vi no ht nh l
khng ra ti li ca ngi khc bng nc l m chnh l
chm lo ngi khc bng cch ch ra chnh xc o php.

1
BA101 mChims-thams-cad-mkhyen-pa (Chim-tam-jay-kyen-ba) trong
lun mChims mdzod gyigrel pa mngon pai rgyam (Vi Diu Php Bu
Lun Thch ca mChim): 145-150, trch k ny (LRCM: 36.7) v
cho bit l t ging gii Prajvarman {Bt-nh H Tr} ca
Mrga-varga {o Gii}: 12.10 trong kinh Udna-varga-vivaraa
(Tiu B Kinh M T), nhng khng c tm thy y.
126

Trong bn phm cht chm lo cho ngi khc: k nng hng
dn t bao gm k nng trong tin trnh hng dn t v k
nng tinh thng trong vic gip hc tr hiu bit. C lng quan
tm t i l c mt ng lc thanh tnh cho vic trao truyn gio
php. Ngha l, thy dy bng ng lc t bi v khng tm cu v
li ch, knh trng v v.v. Bo-do-wa ni vi Jen-nga-wa (sPyan-
snga-ba): Ny con trai ca Li-mo, d ta ging khng bit l
bao nhiu gio php, ta cha bao gi vui hng d mt li cm
n. Tt c chng sinh tht khng c h tr. Mt v thy phi l
nh th. Tinh tn ngha l hoan h thng hng v phc li ca
ngi khc. Khng nn ch, ngha l khng bao gi mt mi v
phi ging gii nhiu ln chu ng c s kh nhc khi gii
thch.
Bo-do-wa ni:

Nm phm cht ny: lng quan tm t i, kin thc v thc ti,
v ba s tu tp l quan trng hn ht. Thy ca ti Sahng-tsun
(Zhang-btsun) khng l hc gi uyn thm v kinh in v
khng th chu ng c hon cnh xung tinh thn. Th nn,
thy ngay c khng cm n nhng ngi gip mnh. Tuy
nhin, v c nm phm cht kia, thy tht lm li lc cho bt c
ai gp g. [37] Nyen-don (gNyan-ston) khng c k nng cht
no trong khoa n ni. Ngay c khi ni mt cu hi hng
cng dng, thy ch c th suy ngh Khng ai trong s ngi
hin din y hiu c ti ang ni g. Nhng, v c nm
phm cht trn, nn thy tht hu ch gip tt c nhng khi gp
g.

y chnh l trng hp nhng ai thnh tu cuc sng ring ca
mnh bng cch tn dng hay ging gii nhng phm cht cao
p ca cc tu dng trn, trong khi li khng c gng tinh tn
thc hnh, th khng thch hp lm thy. Loi ca ngi v ngha
ch l ngn t m thi. Tng t nh khi mt ngi hng hi tm
127

trm hi ngi kim k sinh nhai ch bng cch gii thch phm
cht tt ca trm rng ng c trm khng? v ngi s tr li
Khng.

Nh trong nh Vng Kinh xc nh:
1


V sau s c nhiu
Nh s khng gii nguyn
M lun ni Ti
H ca tng gii lut
Nhng li khng tinh tn
T tr gii cho mnh.

V nh, hu v gii thot, nh Vng Kinh cng cp:

Mt s ngi din t
Phm cht tt ca trm
Ni Trm ging nh vy:
mi hng m du.
Ri c ngi khc Hi:
Bn c mt cht trm
ngi ca cha?
Tr li Ti khng c
Nn hng ti ca ngi
lm phng sinh sng
Cng vy, cng c nhiu
Nh s khng thin nh
Sng bng ca tng gii
Khng h gi gii hnh.


1
BA102 SR:2.21-22ab, 3.24-27; P975: 277.2.5-6, 277.2.7-277.2.1.
128

Kinh ny cng cp nh th cho ba phm cht: nh, hu v gii
thot.
V o s gip qu v t c gii thot chnh l nn tng ca tm
nguyn su xa nht ca qu v. V vy, qu v mun nng ta vo
thy th phi hiu bit nhng c tnh ny v c gng tm c
ngi thy nh th. Cng nh vy, thy mun kim tr phi hiu
nhng c tnh ny v c gng tm cho c.

Hi: [38] Bi v y l thi k suy thoi {thi mt php}, nn tht
l kh khn khi tm thy mt v thy c nhng phm cht ton din
tt p ny. V th, chng ti s phi lm g khi khng tm c
mt v thy nh th?

p: Mt in ng T Vn (Subhu-paripcch-tantra) tr li
rng:
1


Ta nh c xe ch c mt bnh
S khng ln bnh xung ng d l c nga.
Cng th, nh khng ai tr gip v thin nh
Ngi ta s khng t c gic ng.
Nhng tr gip ny phi vi tr thng minh, trnh hin tt,
thanh tnh ln lao
Ca dng truyn tha c knh trng, v nghing mnh trc
gio php.
H phi y t tin, kin tr v phi nghim gi mi gic quan.
H phi ni nng du dng, rng lng, v t bi,
chu ng i kht v chu phin no.
Khng c tn th nhng v thn th khc v ngi B la
mn.
H phi tp trung, tinh thng, c lng bit n,
C tn tm vo Tam Bo.

1
BA103 rya-subhu-paripcch-nma-tantra, P428:34.3.8-34.4.3.
129

Bi v ngi c nhng phm cht tt nh vy
Rt him hoi trong thi i xung t ny,
Nn hnh gi Mt tng phi nng ta vo ngi tr gip ch
c
Mt na, mt phn t, hay ch mt phn tm nhng phm hnh
ny.

Nh th, r rng l ngi tr gip phi c nhng phm tnh ny
ton phn hay t nht l mt phn tm. Theo cch gii thch ca
Dl-wa trong Phng Php Ch Gii ca Potowa th i Trng
Lo [Atia] ni rng: l iu tng t nh cung knh mt v
o s. V vy, chp nhn phm cht ca mt o s c ti thiu
mt phn tm ca phm cht ra y, trong kt hp vi nhng
g d c v kh lm.

b. Cc phm cht c trng ca t nng ta vo thy.

Thnh Thin xc nh trong T Bch K Lun (Catu-ataka):
1


Ngi ta ni ngi khng phn phi, thng minh, v tinh tn
Chnh l ni cha ng nhng g lng nghe t gio php.
Nu khng phm cht tt ca ngi hng dn v
Ca nhng ngi nghe u khng xy ra.

Thnh Thin {skt. ryadeva} dy rng ngi c ban cho ba
phm cht thch hp nghe php. Ngi cng ni rng nu qu
v c tt c nhng phm cht ny, th nhng phm cht tt ca thy
trong vic ging dy s th hin nh l cc phm cht tt ch
khng phi l nh l nhng li lm. Thm vo , ngi ni rng
i vi ngi nghe c phm cht tt nh th, th s cng lun

1
BA104 Catu-ataka-stra-krik, Lang 1986 (C): 12.1;P5246:
138.1.1-2.
130

th hin nh cc phm hnh tt khng li lm no. Trong lun gii
ca Nguyt Xng
1
{skt. candrakrti} c cp l nu qu v
nhng ngi nghe khng c nhng phm cht thch hp nhn
gio php, th nh hng ca nhng sai st ny ca chnh qu v s
khin cho ngay c n bc thy cc k thanh tnh ngi vn ging
dy qu v cng xut hin dng nh c sai st. [39] Thm vo ,
qu v s xem li lm ca ngi dy thnh nhng phm cht tt.
V th, mc d qu v c th tm c mt v thy c y phm
cht tt, cng tht l kh khn nhn din cc v . Do , tht
l cn thit cho mt t phi c hon ton ba phm cht ny
c th nhn bit c ngi thy c tt c cc phm cht tt p
v t nng ta vo thy.

V ba phm cht ny: khng phn bit ngha l khng theo phe
nhm no c. Nu qu v phn bit, th s b chng ngi do thin
kin v s khng nhn ra c nhng phm cht tt. V bi iu
ny, qu v s khng khm ph ra ngha ca cc gio php tt
p. Nh Thanh Bin {skt. bhvaviveka} xc nh trong Trung
o Tm Lun (Madhyamaka-hdaya):
2


V theo phe nhm m tm cng thng,
Nn chng bao gi ta thy bnh an.

Theo phe nhm c ngha l em tm tham chp vi h thng tn
gio ca ring mnh v th nghch vi nhng h thng khc. Hy

1
BA105 Bodhisattva-yog-cary-Catu-ataka-k {B-tt Du-gi Hnh
T Bch Lun Thch} P5266:252.5.8-253.1.7.
2
BA106 Madhyamaka-hdaya-krik, P5255:4.2.3-4.
131

tm nhng iu t trong chnh tm mnh v xa b n i, nh
trong B-tt Gii Kinh (Bodhisattva-prtimoka):
1


Sau khi t b s khng nh ca ring mnh, hy knh trng v
tun gi vn c ca i s v thy tr tr.

Hi: Nh vy th c phi ch mi mt phm cht thi cng ri?

p: D rng khng phn bit, nhng nu qu v khng c sc
mnh tinh thn phn bit gia nhng con ng ng ca s
ging gii hay v nhng con ng gi to ca s din ging sai
lc, th cng cha thch hp nghe gio php. V vy, qu v phi
thng minh nhn ra c hai iu ny. Bng cch ny, qu v
s b i c nhng g khng to nn kt qu, v ri s p dng
nhng g mang li qu tt.

Hi: C phi ch cn hai phm cht l ?

p: D rng c hai phm cht ny, th cng ch ging nh v mt
ngi ang nghe gio php, qu v th ng, cha thch hp
nghe gio php. V vy, qu v phi y tinh tn.
Trong lun gii Nguyt Xng cp:
2
Sau khi thm ba phm cht
ca ngi hc tr vo vi hai phm cht v kh nng tp trung v
phm cht v vic tn knh gio php v ngi ging dy gio
php th tng cng l nm phm cht
Ri th, nm phm cht ny c th gim cn bn:

(1) C gng lun tinh tn lc theo hc

1
BA107 Bodhisattva-prtimoka-catuka-nirhra-nma-mahyn-stra.
Ch prtimoka c ngha l nhng iu lut c h thng ha ca
B-tt gii.
2
BA108 Bodhisattva-yog-cary-Catu-ataka-k, P5266: 253.1.1-2.
132

(2) Tp trung cao khi nghe ging
(3) Knh trng gio php v thy
(4) Loi b nhng li ging xu v gi li nhng li ging tt.

C tr thng minh l iu kin thun li thng tin bn iu
trn. Khng b phi th c th loi b c tnh trng bt li l
theo phe ny, phe n.
Hy xem xt liu rng nhng yu t lm cho qu v ng hp
c dn dt bi thy c hon ton cha; [40] nu cc yu t
hon chnh, hy tu tp hoan h. Nu cha hon chnh, qu v phi
c gng to nhng nhn duyn t hon thnh chng trc khi
u thai i k tip. V th, phi bit cc phm cht ca ngi
nghe. Nu qu v khng bit nhng phm cht cn c, qu v s
khng tin hnh tm hiu ra rng cc phm cht c hon chnh
hay khng, v nh th lm hy hoi mc ch ca mnh.

c. Phng cch t nng ta vo thy

Mt ngi c nhng phm cht thch hp ny nhn gio php
phi tm hiu r xem v o s c nhng c tnh cn thit
gii thch phn trn hay khng. Ri sau ngi hc tr ny mi
nhn nhng li dy t v thy c tiu chun. Ngay c nh vy,
trong tiu s ca Geshe Drom-dn-ba v Sung-pu-wa (gSung-phu-
ba) li khng ph hp nhau v vn ny. Sung-pu-wa c rt
nhiu Guru v lng nghe bt c li ging no ng. V th, khi n
t vng Kham (Khams), thy lng nghe t ngay c ngi c s
ging gii gio php dc theo hnh trnh. Cc t ca thy cho
cch thc ny l khng thch hp hc gio php, nhng thy
p li ng ni nh vy. Ti nhn c hai li ch.
Geshe Drom-dn-ba ch c vi guru khng nhiu hn nm v.
Bo-do-wa v Gom-pa-rin-chen, chnh l hai guru, bn lun v cch
no l cch hay hn. C hai ng l cch ca Geshe Drom-dn-
ba l hay hn trong cc thi gian i vi nhng ngi tm cha
133

c ti luyn nn vn thy li lm ca thy v mt nim tin.
Nhng g h ni dng nh l tht. V vy, qu v nn c vi v
thy thi.
Ni mt cch tng qut, thy l ngi m qu v nhn c nhng
li dy hay, thy l ngi hon ton c kh nng hng dn qu v
trn mi con ng tu tp

1) Cch nng ta trong t duy

Cch nng ta vo thy trong t duy c gii thch trong ba
phn:
1. Mt ch dn tng qut v thi cn c khi nng ta vo
thy
2. c bit, iu ct ty l tu luyn nim tin
3. Lun ghi khc trong lng s t t ca thy v knh trng thy

a) Mt ch dn tng qut v thi cn c khi nng ta vo
thy

Kinh Gaa-vyha
1
dy rng qu v phi knh trng v phc v
thy vi chn thi . iu ny bao gm c nhng im ch yu v
tt c cc thi m qu v phi c khi nng ta vo thy. Nu
nhng iu ny c rt gn li th cn bn thi nh sau: [41]
1) Thi ging nh a con c trch nhim. iu ny c ngha
l b i s c lp ca mnh v tun theo mun ca o s. a

1
BA109 Kinh Gaa-vyha-stra {Phm Hoa Nghim hay Nhp Php Gii
hay T Thp Hoa Nghim} l phn th 45 ca b Kinh
Buddhvatasaka-nma-mah-vaipulya-stra (i Phng Qung
Pht Hoa Nghim Kinh). Phn ny (P761.3.5-292.4.4) vit v nhng
yu cu v lng tn knh i vi o s (guru) Dharmottara {Php
Thng}. Tiu theo ting Ty Tng do Tsongkhapa vit sDong
po bkod pa - khc vi tiu trang 761, vol. 26, sDong po brgyan
pa.
134

con c trch nhim khng bt u hnh ng no t mnh, m
phi nhn vo nhng biu tng trn khun mt cha m, tun theo
cha m v lm nhng g cha m ni. Hy i vi thy theo cch
ny. Thp Phng Hin Ti Pht Tt Ti Tin Lp nh Kinh
(Pratyutpanna-buddha-samukhvasthita-samdhi-stra) cp:
1


Ngi hc tr nng ta mt cch ng n vo thy phi lun
lun t b s quyt on ca chnh mnh v phi hnh ng
theo mun ca thy.

iu ny ch v mt v thy y phm cht; c ngi ni
rng qu v khng nn bt c ai dn dt mnh i quanh co.

2) Thi cng rn nh kim cng. iu ny c ngha l to mt
quan h gn gi v vng chc gia thy v tr, khng th chia ct
bi bt c ai nh qu d, bn xu, v nhng g tng t. Cng
cng trong kinh trn c xc nh:
2


V hy t b tnh cht tht thng trong cc quan h gn gi v
kh nng thay i trong cch biu l trn khun mt.

3) Thi nh l tri t. iu ny c ngha l nhn tt c trch
nhim v hot ng ca o s v khng xung tinh thn v bt c
trch nhim no c giao ph. Ging nh Bo-do-wa ni vi
nhng tu s ca Jen-nga-wa


1
BA110 rya-pratyutpanna-buddha-samukhvasthita-samdhi-nma-
mahyn-stra, {c ni dch l Bt Chu Tam Mui kinh}
P801:126.2.8.
2
BA111 Ibid.: 126.3.1.
135

Cc ng gp geshe (dge-bshes) ngi r rng l mt v
B-tt,
1
v lm theo li ni ca thy. Cc ng c mt
phc bu tht ln. By gi hy coi l iu u tin, m
khng phi l gnh nng.

4) Gnh vc trch nhim. iu ny bao gm su thi .
Th nht, thi tng t nh l chn ni, ngha l nhng au kh
khi ln khng lm qu v xao ng. Khi Jen-nga-wa ti Ruk-ba
(Rug-pa), th sc khe ca Gom-ba-yon-den-bars (SGom-pa-yon-
ten-bar) yu hn i v cn cm nng. Jen-nga-wa xin li
khuyn ca thng ta Shon-nu-drak (gZhon-nu-grags) l c nn
ra i khng. Shon-nu-drak tr li: Chng ta ti lu i ca
Indra rt nhiu ln mt ni c tr rt tin nghi vi nhng cn
thit tt v vt cht. Ch c hm nay l ngi c kinh nghim
nng ta vo mt v thy i tha v nghe ging v gio php
c Pht. V th , tr li ni con hin ang l ng n!
Th hai, thi tng t nh l ngi y t cho c th gii, c
ngha l lm tt c cng vic t nht m khng h nao nng. V d,
thnh gi [Atia] v thng dch vin ca ngi phi li ti vng
Tsang ni y cng rnh v bn t. Geshe Drom-dn-ba ci ht
o ca thy ra v lau sch nhng ch d.[42] Thy li ph ln ht
c khong bng t kh mu trng t u khng ai bit. Thy
cng to mt Maala [bng si v t] trc mt trng lo

1
BA112 dGe-shes[Brom]-ston-pa c ba t chnh, gi l ba anh em
(shu mched) : Po-to-ba (Bo-do-wa), sPyan-snga-ba (Jen-nga-wa) v
Phu-chung-ba (Pu-chung-wa) (Roerich: 263-264). Geshe Ngawang
Lhundup ni h l nhng ngi bn tinh thn rt thn thit. Po-to-ba
khi ni geshe ca ti th chnh l sPyan-snga-ba nh l biu l
ca lng thng mn v gi thy l B-tt t lng tn dng. Nh
vy, geshe (dge-bshes) trong trng hp ny khng th dch l
thy, m chnh l t lng knh trng ngi t c mt hc
v, tng t nh l tin s.
136

Atia.
1
. V th, Trng lo tht ln (Ah-ray!)!
2
Thy cng
c mt ci nh th ti n .
Th ba, mt thi tng t nh l ngi qut dn, ngha l xa
b hon ton tt c s kiu hnh v cm gic t tn, v xem mnh
lun v tr thp hn o s. Nh Geshe Drom-dn-ba ni
Nc vi cht lng tt khng t ng t nh cao ca lng kiu
hnh v nh Jen-nga-wa ni Khi thi gian gieo trng ca ma
xun n, hy nhn v xanh mt ln rng ra t cc nh ni cao
kia hay t ni thung lng thp ny.
Th t, thi tng t nh l nn tng, ngha l nhn nhng trch
nhim ln ca cc hot ng gian kh nht o s giao ph vi
nim vui thch.
Th nm, thi tng t nh l con ch, ngha l khng ni gin
ngay c khi o s khinh thng hay la mng gay gt. V d, mi
ln D-lung-ba (sTod-lung-pa) gp Geshe Lha-so (dGe-bshes ihA-
bzo), D-lung-ba la mng khng khip. t ca Lha-so l Nyak-
mo-wa (Nyag-mo-ba) ni rng: V i s ny ght qu v, c thy
ln tr! Geshe Lha-so tr li Ngi ngh l ng qu mng ta
gay gt? i vi ta, dng nh l c Heruka
3
ban n phc

1
BA113 Mt Maala y l 1 phm vt cng dng tng trng cho
ton v tr, m ngi dng cng qun tng mnh mang trong thn
nhiu iu k diu.
2
BA114 Ah-ray (ah re) l cch biu l mt s vui mng rt ln.
3
Gic th trung tm hay bn tn ca Mt in Cakrasavara Tantra
{Lun Diu Lc Mt in vng diu lc mt in}, (tib. Korlo
Demchog Gyud) c xem thuc v lp Mu h ca Mt in
Anuttara Yoga Tantra (Ti Thng Du-gi Mt in). Heruka, l gic
th trung tm ca Maala c bit nh l Savara (Diu Lc) l
mt trong nhng ihadevat (Thn Th, Bn tn) nn tng, hay cc
Gic th cc trng phi Pht gio Tn dch Ty Tng.
137

mi khi c la ry. Cng nh trong Bt Thin Tng Bt-nh Ba-
la-mt-a Kinh (Aa-shasrik) c cp:
1


Ngay c khi ngi hng dn v gio php dng nh coi
thng v khng m xa n ngi i cu hc, cng ng i
cht m chi. Hy cu hc vi lng knh trng, khng mt mi
v y tinh tn.

Th su, thi nh l mt chic ph, c ngha l khng mt mi
do nhng cng vic v guru, khng k bit bao nhiu ln lm v
nhng hot ng ca o s.

b) c bit, luyn nim tin, l cn r

Tc phm Bo Quang Minh Chn Ngn (Ratnolka-dharani) xc
nh:
2


Nim tin l iu kin tin quyt ca tt c phm cht tt
L sinh khi ca chng, ging nh m
Ngi bo v ta v lm tng trng nim tin.
Xa tan i mi nghi ng, trnh xa c bn dng sng [v
minh, si m, tham nhim v t kin],

1
BA115 Aa-shasrik-prajpramit-stra, Vaidya 1960d:239;
P734:172.3.2-3.
2
BA116 rya-ratnolka-nma-dhrai-mahyn-stra, trch trong Vaidya
1960b: P5336: 184.1.1-3 {Tn dch Vit khc l Bo Quang Minh -
la-ni S Thuyt K. y l mt cng trnh ng k v nhiu phng
din ghi khc biu th th tnh gio php i tha l B-tt khng nn
tm kim cho s gii thot cho ring mnh m cho li ch ca tt c
chng sinh hu tnh mong mun ti sinh trong cc gii khc nhau v
cc ni khng mong mun ca s sng. (Ancient Indian Sect and
Orders Mentioned by Buddhist Writers. Bendall.C. Royal Asiatic.
Society. 1901. p 122-127)}.
138

V t to cho mnh mt th gii y hnh phc v thin m.

Nim tin xa b u phin v lm tm trong sng.[43]
Tiu dit kiu cng v l ci ngun ca lng tng knh.
l bo vt v l qu him
Nh nhng bn tay, n l cn bn ca tch t phc in
l i chn tt nht a ta v con ng gii thot

Cng nh trong Thp Gio Php Kinh (Daa-dharmaka-stra) xc
nh:
1


Nim tin l chic xe tt nht,
Chc chn a ta v Pht tnh
Th nn, ngi, nhng k thng minh
Ta vo hng dn ca nim tin.

Cc cng c s khng kht khi
Trong nhng ngi chng c nim tin
Nh mm xanh chng bao gi n
T ht b la chy xm .

Nh th, trong nh sng ca nhng g qu v t c l hin hu
v nhng g mt i l chng c, nim tin l cn bn ca tt c phm
cht tt p.
Geshe Drom-dn-ba ni vi Atia: Ty Tng c nhiu v ang
tu thin v hnh tr, nhng cha ai t c phm cht tt. V
Trng Lo ni: Tt c nhng phm cht tt c ngha hay
khng c ngha trong i tha Pht gio c c nh vic nng
ta vo o s. Ngi Ty Tng cc anh xem o s ch l ngi
thng thi. Lm sao c c nhng phm cht tt y? Li mt

1
BA117 The Daa-dharmaka-nma-mahyn-stra trong chng 9
Ratna-ka, trch dn trong Vaidyu 1960b:1.11-14;202.2.4-6.
139

ln na, ai ln ting hi Trng Lo: Atia, xin Ngi vui lng
cho chng con li dy bo, Ngi ci ln. Ha, ha. Thnh gic ti
vn cn rt tt. i vi ti, mun c gio hun c nhn, qu v
cn phi c nim tin, nim tin, nim tin! Nh th, nim tin l ti
quan trng.

Ni mt cch tng qut, nim tin c nhiu loi tin vo Tam Bo,
tin vo nghip v h qu ca n, tin vo T Diu . Tuy nhin,
y chng ta ni v nim tin i vi o s. Trong ni dung v
phng cch t nn ngh v o s ca mnh nh th no, trong
Kim Cng Th im o i Mt in (Vajrapi-abhieka-
mah-tantra) c cp:
1


Nu cc ngi hi, bch Mt Php Vng, phng cch no
mt t nn ngh v thy ca mnh, th ta s tr li l hy
ngh v thy mnh ging nh l ngh v Th Tn.

Nu t ngh v thy mnh cch ny,
H s lun lun tu tp nhiu cng c
H s thc chng tr thnh cc qu Pht
V mang li lc n ton th th gian.

Trong cc kinh in i tha cng nh c dy rng qu v
phi ngh v guru nh l v Tn S ny. Cc bn vn v gii lut
cng cp n iu , v ngha ca cc mnh ny nh sau:
khi qu v cng nhn ai l mt v Pht, qu v s khng quan
tm n cc li lm ca v , v ch n cc phm cht tt
ca ngi thi. [44] Tng t nh vy, phi hon ton gc qua
mt bn quan nim li lm ca o s v luyn tp mnh ch tm

1
BA118 Vajrapi-abhieka-mah-tantra, P130; 90.5.1-2.
140

vo nhng phm cht tt ca o s. Ngha l lm theo nh bi k
trch trn, trong Kim Cng Th im o i Mt in:
1


Hy gi trong tm phm cht tt ca thy
ng bao gi li lm thy c
Gi gn phm cht tt, s t chng ng
Ch n cc li lm ca thy,
Ngi s khng bao gi thy c chng ng.

o s ca qu v c th c phm cht tt nhiu hn, v ch c
nhng li lm nh. Nu qu v ch xt nt nhng li , th iu
ny s cn tr con ng gic ng ca chnh mnh. Trong khi ,
ngay c trng hp o s c rt nhiu li lm, qu v s t to
duyn cho thnh tu chnh mnh nu tu tp nim tin qua vic tp
trung vo nhng phm cht tt m khng tm n cc li lm kia.

V th, khi mt ngi no l o s ca mnh, cho d ngi c
li nh hay ln, hy suy nghim v nhng bt li ca vic xt nt
cc li lm . Hy suy i ngm li xa tan i khuynh hng
kia, v ri ngng xt nt. Ngay c khi vi nh hng ca nhng
yu t nh qu nhiu phin no hay l khng tn tm dn n
vic ngh tng n li ca o s ca qu v, th cng hy sm
hi v nguyn t khng vi phm na. Mt khi qu v lm
nh th, nh hng ca nim s t t phai lt i.
Thm vo , hy ch tm vo cc phm cht tt m o s c
nh l tr gii, hnh hc hi, v nim tin v suy ngm v nhng
c tnh ny. Khi qu v duyn vi vic ny, th c th nhn ra
l o s ca mnh ch c mt s li lm nh thi. Tuy nhin, iu
ny khng lm cn tr lng tin ca qu v bi v s ch tm ang
c t vo nhng phm cht tt. V d, mc d qu v nhn ra
c th c nhiu phm cht tt ca nhng ngi mnh khng thch,

1
BA119 Ibid.:50.3.5-6.
141

th cm nhn mnh m v nhng li lm cng s ln t nhn thc
v cc phm cht tt ca h. Tng t nh vy, qu v c th nhn
thy mnh c nhiu li ca mnh, nhng nu cm nhn v cc
phm cht tt rt mnh m th n s chn vi c bt k cm
nhn no v cc sai st ca qu v.
Nh vy, iu tng t nh v d sau y. i Trng Lo theo
quan im Trung o v Ser-ling-ba theo quan im ca t tnh
lit k Duy Thc. V th, quan im ca Atia l cao siu hn ca
Ser-ling-ba {skt. Dharmarakita tn dch ngha: Php H}.
Nhng Atia vn knh trng Ser-ling-pa nh l o s m khng c
o s no khc ca mnh qua mt c, bi v Atia t c
tm gic ng v hiu c tng quan ca cc giai tng trn con
ng i tha nh vo v thy ny. [45]
Suy ngm v cc phm cht tt ca guru, v ng tm kim nhng
li lm ca o s. Cng khng c phn bit cc guru khi t v
m qu v hc mt cu k, ngay c khi guru c cc li v gii
lut. Trong Bo Vn Kinh (Ratna-megha-stra) c cp:
1


Khi cc ngi nng ta vo o s, hnh ng o c ca
ngi gia tng v hnh ng phi o c gim i. Hiu nh
th, bi p tng v thy tr tr chnh l Thy cho d v
hc nhiu hay t, c kin thc hay khng, gi gn gii lut hay
phm li. Tng t nh khi ngi thng mn v tin vo
Thy, nn hy thng mn v tin vo thy tr tr nh vy. Hy
nui dng lng tn knh thy v phc v thy. Hy ngh rng
ngi s hon thnh tt c nhng tch ly {cng c} dn n
gic ng v xa tan i nhng phin no m ta vn cn mang
theo. Ri th ngi s an vui v hoan h. Hy tn trng hnh vi
o c theo li ca o s, nhng ng lm nhng li no
ca o s c cha kha cnh phi o c.

1
BA120 rya-ratna-megha-nma-mahyn-stra {Bo Vn i Tha
Kinh kinh m My Qu Gi}, P897: 215.1.4-8.
142


Cng nh th C S Ugra Vn Kinh (Gha-paty-ugra-paripcch-
stra) c vit:
1


h, cc t, mt s B-tt c gng mt cch tinh tn khi
th nhn truyn khu cc gio php v tr tng. H c th c
cc i s vn h tng nghe ging, c khu truyn,
hay thm nhun tng on k c bn dng ging {t c k
ng} v b th, tr gii, nhn nhc, tinh tn, thin nh v tr
hu, hoc tch ly nhng cng nng v B-tt o
2
. H phi
nn tn knh thy v cc gio php ny. Cc v B-tt c th
phc v v knh trng cc Thy m khng h gi to. H c th
lm iu bng tt c hnh thc ca phm vt cng dng,
tn knh, v th phng nhiu kip lng
3
tng ng vi s
lng ch, cu, v mu t trong nhng thi k m h c
dy. Cha u, ny cc t, h cng cha to knh

1
BA121 rya-gha-paty-ugra-paripcch-nma-mahyn-stra {Ugra tn
dch ngha l Cng N dch ngha tn Kinh l C S Ugra Cu Vn
i Tha Kinh} l chng 19 ca Ratna-ka, trch dn trong Vaidya
1960b: 2.9-13; 271.4.4-8.
2
Kim Cng Kinh c nhiu on dy v vic thnh tu nu tr tng d
ch bn cu dy v cc ba-la-mt-a cp bn trn. Kinh Kim Cang.
Thch thanh T. 1997. Th Vin Thng Chiu. Truy cp 12/05/2011.
<http://www.thuong-
chieu.org/uni/KinhSachThiKe/Kinh/KinhKimCang/TRANG_CHINH.htm
>.
3
T ch eon (skt. kalpa) y l mt khong thi gian rt di. Mt cch
ngn gn c 3 loi kip lng chnh: Tiu kip (Skt. antah-kalpa) vo
khong 16.678.000 nm; trung kip (skt. asankya-kalpa) di bng 20
tiu kip; i kip (skt. maha kalpa) bng 4 trung kip. Pht Gio
Chnh Tn. Thch Thnh Nghim. Chng Kip L G. Th Vin Hoa
Sen.
<http://www.thuvienhoasen.org/D_1-2_2-75_4-7684_5-50_6-3_17-
204_14-1_15-1/>. Truy cp: 08/05/2011.
143

trng cc i s ny nh cc thy xng ng c hng.
Trong trng hp , c cn thit phi cp s thiu st khi
by t lng knh trng thy hay khng?

c) Nh ngh v lng t t ca thy v knh trng

Thp Gio Php Kinh cp:
1
[46]

Pht trin cc tng sau trong vic knh trng cc thy. Con
lang thang mt thi gian di trong ci lun hi v cc thy
i tm con; Con ang m ng, b che m bng o tng lu
nm v cc thy nh thc con dy; thy ko con ln t
su thm nht ca b lun hi; Con i vo con ng xu,
thy ch cho ng y thin ; thy gii thot con ra khi t
ngc lun hi; Con hao mn v bnh hon trong thi gian
di, v thy l y s; thy l m my to ma gip con thot
khi cn la chy v tham m v nhng g tng t.

Cng nh trong Hoa Nghim Kinh vit:
2


Ny Thin ti ng T, thy l ngi bo v con trong nhng
cnh gii bun kh; h l ngi ging cho con nghe s ng
ng ca cc php; h ch cho con ng no dn n an lc
v no no a n bt hnh; h hng dn con nhng iu
lnh; h khai m cho con ng n vng thng sut mi
s {nht thit tr, ton tr}; h a con n trng thi nht thit
tr; h to c duyn cho con c vo i dng thc ti {nhp
thanh tnh i hi gii}; h ch cho con bin cc php trong qu
kh, hin ti, v v lai; v h l ngi ch cho con thy vng

1
BA122 Daa-dharmaka -stra, P760: 204.2.2-6.
2
BA123 Gaa-vyha-stra {Phm Nhp Php Gii Hoa Nghim Kinh},
Vaidya 1960c: 131; P761: 184.1.7-184.2.4.
144

php tp ca nhng tn gi {thin tri thc}. H l ngi lm
o hnh ca con gia tng. Ghi nh tt c nhng iu ny, con
s ri nc mt.

n li s t t ca thy theo nh li xc nh ny. Hy t mnh
thay ch h bng nhm ch nhng thy ny trong tt c nhng
cu din t v lng t t ca thy. Ri hy t mt bc hnh ca
thy trc mt. c nhng li kinh tht ln, nht tm tp trung vo
ngha ca kinh. Vi cch tng t, hy thay nhng ch ny trong
kinh cp trc y [Thp Gio Php Kinh].

Thm vo , Hoa Nghim Kinh cn cp:
1


Con l Thin Ti, n y nht tm nim: y l thy ca
con, nhng ngi hng dn v gio php,
Ngi ch cho con thy diu ho ca mi vt
V dy con y v B-tt o
Bi v khai sanh nhng phm cht ny cho con, nn c
xem nh l ngi m
Bi v cho con ngun sa ca phm cht tt, nn c xem
nh l dng mu
Cc thy dy cho con thu o mi ngnh ngn ca gic ng.
y li i nhng tc nhn gy iu tai hi; [47]
Nh y s, thy gii thot con khi tui gi v t bit.
Nh Thch, linh trng ca cc thn th, nh nc ma
cam l xung;
Nh trng trn, thy cho con trn y gio php trng trong
v c hnh;

Ch cho con ng v an lc, thy ging nh nh sng mt tri
soi;

1
BA124 Ibid., Vaidya 1960c: LIV.70, 72-74, 71, 75; P761: 297.4.1-6.
145

i vi bn hu hay k th, thy ta nh ni non hng v;
Thy c tm bnh thn nh i dng;
Thy chm sc ton din cho con, l hoa tiu ca nhng
chuyn ph
Con n y vi tm t nh th.

Nhng v B-tt ny khin tm con pht trin;
Cc ngi to tc cho tm con gic ng nh l nhng a con
ca c Pht;
Th nn, nhng v thy ca con c Pht tn dng.
Vi tng thin c nh th, con n y.

V bo v th gii, thy nh l nhng anh hng;
Thy l thuyn trng, l ngi bo v, l ni con nng ta.
L con mt cho con nim an lc.
Vi tm tng , con tn knh v phc v thy.

lm theo li xc nh ny, qu v cng th phi lun nh n
lng t t ca thy vi cc cu k ny, dng giai iu v thay mnh
vo vai tr ca Thin ti ng T.

2) Phng cch nng ta trong thc hnh

Trong o S Ng Thp Tng (Guru-pacik) ngi M Minh
{skt. avaghoa} c cp:
1


Nhng g cn thit u ch r y
Lm bt c g va lng o s
Xa tan nhng g lm thy mnh kh chu
Phn tch ngn ngnh v tinh tn thc hnh


1
BA125 Guru-pacik: 46-47; P4544: 206.1.7-8.
146

Khi hiu r li dy ca Kim Cng Tr,
t chng ng v nng ta ng vo Thy
Lm vui lng cc o s trong mi s.

Ni tm tt, qu v phi c gng lm vui lng cc o s v xa
tan i ht nhng g lm thy khng an vui.

Ba phng cch lm vui lng thy l cng dng phm vt {1},
tn knh v phc v vi c thn th v li ni {2} v hnh tr theo
nh li dy ca cc thy {3}. iu ny cng cp trong i
Tha Kinh Trang Nghim Lun ca Pht Di-lc:
1


Nng ta vo Thy bng cch
Tn knh, cng dng, phc v v hnh tr.

V:
Ngi kin nh hnh tr nh li thy dy
ng ngha chnh l lm vui lng thy.

1) Cng dng phm vt

Theo o S Ng Thp Tng:
2


Nu ngi lun nng ta vo thy nh ha nguyn
Bng cch cng dng nhng g khng thng lm -[48]
Con ci, ngi phi ngu v chnh c i mnh
Th cn chi ni n cc ngun trong tm b?

V:
Cng dng Bn S nh ha nguyn

1
BA126 MSA: 17.11; P5521: 13.4.6-8.
2
BA127 Guru-pacik: 17,21; P4544: 205.4.4, 205.4.6-7.
147

Thng hng cng dng ch Pht
Cng dng l hun tp phc bu;
Tu hun tp phc bu v tr hu siu vit ri n chng ng
ti thng.

Thm vo , Lak-sor-wa (Lag-sor-ba) cn ni:

Nu cc ngi cng dng nhng g xu trong khi mnh s
hu nhng g tt p, th chnh l hy hoi i li nguyn.
Nu v bn s bng lng vi nhng iu ny hay cc ngi
khng c g kh hn nhng phm vt xu , th mnh khng
c li g c.

iu ny tng t nh trong o S Ng Thp Tng c cp:
1


Ngi cu mong c v tn
Cng dng ln bn s
T vt t bt mt nht
n loi v cng quan trng

Thm vo , tm nhn ca t khc vi tm nhn ca cc o
s. t phi th hin hnh ng cng dng ny bi v o s l
phm vi v thng qu v tch t phc bu v tr tu siu
phm. Tuy nhin, cc o s khng c ch ngh v qu cp. Sha-
ra-wa (Sha-ra-ba) ni rng:
Chng ta dng ch o s ch ngi hnh tr tu tp v
khng mn chi n ca ci vt cht.
Ai ngi lm tri li nhng iu trn khng thch hp l mt
o s cho ngi mun t c gii thot.


1
BA128 Ibid.: 20; P4544: 205.4.6.
148

2) Tn knh v phc v vi thn th v li ni. iu ny ch cho
nhng hnh ng dnh cho thn th nh tm, xoa bp, ra sch
nhng vt d trn c th, v chm sc v dinh dng, cng nh ch
r cho mi ngi thy cc thin c ca o s.

3) Thc hnh theo li dy ca o s. Ngha l khng tri ngc
li li dy ca o s. y l iu quan trng nht. Nh Bn Sanh
Kinh c vit:
1


Vic tn th m cc con phi lm tr n thy
Chnh l thc hnh theo nh li thy dy.

Hi: Qu v phi thc hnh theo nh li dy ca cc o s. V ri
chuyn g s xy ra nu ta nng ta vo cc thy v iu dn
qu v n con ng khng ng v a n nhng hnh ng
tri vi ba iu gii?
2
Nh vy qu v c phi lm y nh li o
s khng?

p: V vn ny, c Hin {skt. Guabhadr} trong Gii Kinh
ni rng:
3
Nu thy dy qu v nhng g khng tng hp vi
gio php, hy t chi. Cng nh th, Bo Vn Kinh c cp
4

i vi nhng iu thin hy lm nh li cc thy dy, nhng
ng lm theo nh li cc o s nu l iu bt thin. V th,
qu v phi khng nghe theo nhng li hng dn bt thin. Cu

1
BA129 Jm:17.32a-b;P5650:28.5.4-28.5.5.
2
Theo ging gii ca Geshe Lhundub Sopa th ba iu cp gm gio
php liu ngha (1), cc ngun tin cy khc (2) v lp lun hp l v
bn cht chn tht ca cc hnh vi ng n (3). (p.147. Step on
the Path to Enlightenment. Geshe Lhundub Sopa. Vol1. Widom.
2004).
3
BA130 Vinaya-stra, P5619:201.2.6.
4
BA131 Ratna-megha-stra, P897: 215.1.8.
149

chuyn v ln ti sanh th mi hai r rng cho qu v bit ngha
ca vic khng lm nhng iu tri khoy.
1
[49].

Tuy nhin, tht l khng ng khi ly vic lm sai ca cc o s
lm mt l do bo cha cho nhng hnh vi sai tri theo sau ,
v d nh khng knh trng, ch trch hay coi thng cc o s.
Tt hn l nn t chi mt cch lch s, v ng lm nh li
hng dn ca thy. o S Ng Thp Tng:
2


Nu ngi khng th lm nh li dy ca o s
Hy xin t chi vi nhng li nh nhng m du.


1
BA132 Cu chuyn v ln ti sanh th mi hai l chuyn k v mt i
ca c Pht khi Ngi l mt v B-la-mn ti n . Cu chuyn nh
sau: mt hm thy gio ca mt nhm ngi B-la-mn tr quyt
nh th thch hc tr. Trc tin ng khi ng lng trc n ca cc
hc tr bng cch k l v vn ti chnh ca mnh. Ri ng tuyn
b: ngi ta ni: Khi mt ngi B-la-mn mt ca ci tin ti, th
n cp cng l mt hnh ng o c. ng Phm Thin, ng
sng to ra v tr, l cha ca tt c ngi B-la-mn. Khi mt ngi
B-la-mn mt ca ci, s l iu chp nhn c khi h i n cp,
bi v mi th l do ng Phm Thin sng to, v B-la-mn l
ngi s hu nhng sng to . V vy, xin vui lng i v n cp
mt ci g . Phn ln cc hc tr tr li h s khng lm nh vy,
duy ch c mt ngi - ngi tr thnh c Pht Thch Ca Mu Ni
- th im lng. Khi v thy hi ngi hc tr ny gii thch v s im
lng, v ny tr li: Thy, l thy ca con, bo chng con i n
cp, nhng theo li hng dn thng thng n cp l mt vic lm
sai tri. Mc d thy ni nh vy, nhng dng nh n khng ng.
Thy gio rt hi lng v ni: Ta ni nh vy th cc con thi.
l ngi hc tr thc s hiu li dy ca ta. l ngi hc tr
khng b li cun theo bt c iu in r no nh dng nc chy,
m qun xt nhng li thy dy, v t mnh lm quyt nh. l
t gii nht ca ta.
2
BA133 gurupacik: 24cd; P544:205.4.8-205.5.1.
150

Thm vo , khi qu v nng ta vo cc thy theo cch ny, th
s thm c mt phn li thy dy. Nh trong i Tha Kinh
Trang Nghim Lun c cp:
1


Vi thu nhn mt s chia s gio hun ca o s
t nng ta vo thy c c thin c, m khng l
vt cht.

Bo-do-wa ni
Khi Ananda {tn dch ngha Khnh H} c ch nh l th
gi ca c Pht, Ngi ngh n nhng ngi theo o Pht
trong tng lai v nguyn rng: Con s phc v v knh trng
Thy cho d c phi chu iu kin l con s khng c php
gi y o Ngi khng dng na hay th dng thc n cn li ca
Ngi, v con s lun hu cnh bn Ngi. Qu v, nhng t
ngy nay khng h coi trng gi tr ca gio php, m ch nh
gi tnh trng phn chia cng vic ca o s cho chng ta nh
l c biu l qua tng tch tr m guru ban tng chng ta.
y chnh l s h hng su xa ca qu v.

i vi thi gian bao lu qu v nn nng ta vo thy, Bo-do-wa
cp:

Mi mt t n l thm gnh nng cho ti. Mi t i l
nh cht lng. Nu xa o s th khng li ch chi cho t.
Th nn, hy hnh tr trong thi gian di vi khong cch trung
bnh.

d. Li ch khi nng ta vo thy


1
BA134 MSA: 17.14; P5521: 13.5.1.
151

Nh nng ta vo thy, qu v s n gn Pht tnh hn; s lm
vui lng cc ng Chin Thng; s khng mt cc thy trong
tng lai; s khng ri vo cc gii thp
1
; nghip xu cng nh
phin no khng chim ng ta; qua chnh nim ca nhng hnh vi
B-tt {B-tt hnh} v bi v khng mu thun vi cc hnh vi
nn nhng thin c thu thp c s ngy cng tng trng, v
qu v s t c nhng mc ch tm thi v ti hu
2
; sau khi
t c phc c v phc v v knh trng thy vi t duy v
thc hnh, qu v s to c li lc cho mi ngi v cho chnh
ta, v t c phc bu cng tr hu siu phm. [50]

Cng trong hng nh vy, Hoa Nghim Kinh c cp:
3


t ca dng truyn tha tt p, B-tt c s ph h tr
ng mc s khng b a vo cc cnh gii au kh. B-tt
c thy n cn khng lm tri ngc li tu tp B-tt.
Cc B-tt c thy chm sc s vt cao ln trong th gii
ny. Cc B-tt phc v v knh trng thy lun hnh ng
khng bao gi qun bt c hnh vi B-tt no. Cc B-tt c

1
Chng sinh thuc dc gii, theo Pht gio c chia thnh 6 gii (skt.
agati): tri (skt. deva - thin), ngi (skt. manusya - nhn), thn
(skt. asura - a-tu-la), sc sinh (skt. tiryagyoni), ng qu (skt. preta)
v a ngc (skt. naraka). Trong , ba gii thp hay gii au kh l
sc sinh, ng qu v a ngc. Desire Realm. Wikipedia.org. Truy cp
08/05/2011.
2
Mc ch ti hu ca ngi tu tp l t thnh Pht qu v mc ch
tm thi l khng b ti sinh vo cc gii thp hay ti sinh vo gii
ngi tip tc tu tp thun tin. Php ging ca c Dalai Lama:
Shantideva's Guide to Bodhisattva Way of Life. Day3. 2010. Truy cp
27/05/2011.
< http://www.dalailama.com/webcasts/post/94-shantidevas-guide-to-
a-bodhisattvas-way-of-life>.
3
BA135 Gaa-vyha-stra, trch t Vaidya 1960b: 23; cf. Vaidya 1960c:
364; P761: 291.5.7-292.1.8, c thm mt vi hng.
152

thy tm hon ton s khng b khut phc bi nghip bt
thin v cc phin no.

V cng nh th:
1


Ny cc t ca truyn tha hnh c, cc ng Th Tn
hoan h vi tt c B-tt thc hnh nhng g cc thy dy. B-
tt toi nguyn khng mu thun vi li l thy s t n gn
hn tr thnh ng ton gic. Cc thy s gn gi hn i
vi t khng nghi ng g v li dy ca thy . Cc B-tt
gi thy trong tm mnh s hon thnh tt c hng ca cc
thy.

Cng nh trong Nh-lai Bt Kh T Ngh Mt Thuyt Kinh
(Tathgata-acintya-guhya-nirdea-stra) c cp:
2


Ny cc thin nam t, thin n nhn ca truyn tha hnh c,
hy gn gi mt cc nng nn k cn hn, nng ta ni o
s, phc v, v knh trng o s vi lng tn trng cao c
nht. Nu cc ngi lm nh vy, t tung ca ngi s mang
c hnh nh nghe nhng li dy o c, v nh th hnh
ng cng s mang y c hnh. Do , nh to c cc
thin nghip v tr nn c hnh, cc ngi s lm vui lng
cc thin hu. Cc ngi cng s khng mang au kh n cho
ngi khc hay cho chnh mnh bi v mnh khng to bt thin
nghip m ch vun trng o hnh. Kt qu ca vic bo v
ngi khc v chnh mnh, cc ngi s hon thnh con ng

1
BA136 Ibid., Vaidya 1960c: 131; P761: 184.2.608. Phn chuyn dch
sang ting Ty tng th khc bit, nhng tng t nh phn trch dn
trong iks-samuccaya (Vaidya: 1960b:23; P5336: 194.4.8-194.5.3).
2
BA137 rya-tathgata-acintya-guhya-nirdea-nma-mahyn-stra l
phn 3 ca Ratna-ka, P760.
153

v thng B-, v nh th th s c th tn gip cho li ch
ca nhng ngi ang i sai ng. [51] V vy, mt khi B-
tt nng ta vo thy th s hon tt c vic tch ly thin
c.

Thm vo , do knh trng v phc v thy qu v c th lm cn
kit i cc nghip m nu khng th hu qu ca chng s l nhng
tri nghim cc ci thp
1
. Hnh ng phc v thy s lm tiu
hao i nhng nh hng au kh ny v thay chng ch bi tc hi
nh trn thn v tm qu v trong kip ny, trong thc t hoc
trong cc gic m. Thm vo , cc li lc v knh trng v phc
v thy ca qu v rt ln lao, nh l hun tp phc bu vt qua
c cc gc r ca phc c m qu v c c do cng dng ln
v lng Pht v v.v Nh trong Kinh a Tng c cp:
2


Ai l ngi c thy chm sc s thanh tnh ha c cc
nghip m nu khng s khin ngi ta lang thang khp cc
gii thp trong c mi triu v lng kip s. H thanh tnh
ha cc nghip ny bi s tai hi cho thn v tm trong i
hin ti. Nhng tai hi ny bao gm bnh tt nh b nhim
trng c b st v tai ng nh l nn i. Nhng ngi c
th thanh tnh ha cc nghip ca mnh bng vic ch th nhn
mt cht trong gic m hay l mt s qu trch. iu ny to
nn nhiu phc bu gc r trong mt bui sng hn so vi
ngi cng dng, th ly, hay gi gii lut t v lng

1
Ci au kh hay ci thp l dng chng sinh ti sinh thuc mt trong 3
gii: sc sinh, ng qu v a ngc. Hai ci c xem l thun li cho
tu tp l thin (tri) v nhn (ngi).
2
BA138 Kitigarbha-stra {tn y l Daa-cakra-kitigarbha-nma-
mahyn-str tc a Tng Thp Lun i Tha kinh, cited in
Vaidya 1960b: 51.06,51.12.
154

mi triu ch Pht. Ngi knh trng v phc v o s c
ban cho nhng thin c khng th ngh bn.

V cng nh th:

Hy ghi nh rng tt c thin c v lng ca ch Pht
chuyn ha tm ca ngi khc l khi ln t vic nng ta
ng n vo thy. V th, nng ta vo thy, tr nn gn gi
hn, phc v, v knh trng o s, nh chnh mnh l ch
Pht.

Tng t nh vy, trong Bn Sinh Kinh xc nh:
1


Mt thin tri thc bt k phi khng ri xa ngi xut sc
V phi nng ta vo cc v cao c ny trong cung cch c
gii lut
Mt khi cc ngi gn gi vi thy, nhng mm nh thin c
ca thy t ng ny n trong ta.

Bo-do-wa pht biu:

Phn ln, chng ta ang trong s nguy him ln lao khi tr
nn ging nh da th vt b hao mn. Nh khi ta ko mt
ming da mn kh trn nn, nhng mnh v vn s dnh li
trn nn, nhng cc ng tin vng th khng, nh vy nu
nng ta vo thy ch thnh thong thi th thin hnh ca cc
thy khng m c vo trong thn cc ngi nhng nhng
li lm nh th li dnh mc c vo. Th nn, t c tu
tp thnh cng phi lin tc nng ta vo thy. [52]

e. Cc Li lm khi khng nng ta vo thy

1
BA139 Jm: 31.72; P5650: 58.3.4-5.
155


Nu qu v tn mt v no lm thy, v ri cch nng ta vo
thy l sai lm, th chng nhng qu v t mnh lm hi mnh nh
nhiu in r hoc bnh tt trong kip ny, m trong cc kip sau
cn chu nhng au kh v cng trong cc gii thp trong khong
thi gian v lng. Kim Cng Th im o i Mt in c
cp:
1


Bch Th Tn, loi qu no m ngi ch trch thy phi nhn
lnh? Th Tn p: Vajrapani {Kim Cng Th Tay Kim
Cng}, ng hi cu ny, bi v cu tr li s lm c th gii
s hi, k c cc thn th. Tuy nhin, hi Mt Vng, Ta s ni
vi iu. Ny ngi anh hng, hy lng nghe mt cch cn
thn:

Nh ta gii thch, cc a ngc bt kham no
u do t nghip bo tc th ca cc hnh vi
L ni c ng ca ngi ch trch thy.
H phi tr ni v lng kip s
Th nn, ng bao gi ch trch thy mnh
Trong bt c c hi no

Cng nh trong o S Ng Thp Tng ch r:
2


Ngi khinh mit thy mnh
L k rt bi ri
S cht bi cht c,
Ma qu, bnh truyn nhim
Phong hi, st ly lan,
Hoc l cc bnh khc.

1
BA140 Vajaparty-abiseka-maha-tantra, P130:90.4.6-90.5.1.
2
BA141 Guru-pacik: 11-12; P4544: 205.3.7-205.4.2.
156

Ngi cng xung a ngc
Sau khi b vua git,
Hay l b la t,
Hay bi rn c cn,
Nc, k,
1
k trm,
Ma tri hay qu d
Hoc linh hn la di.

Du sao ng gy phin
n tm cc i s
V, nu ngi bi ri
V hnh vi li ,
Mun i b thiu t
Trong a ngc thm su.

iu o ging r
Nhng ai bt k thy
S phi b sa a
Ni a ngc kinh hi
Ni chn kh gim tha.

Tng t, mt n vn trong Yama Hc ch Lun {hay D-
vng Hc ch Lun} (Ka-yamri-pajik), do i thin tri
thc Bo Sinh Tnh {skt. ratnkaranti} vit, xc nh:
2



1
BA142 Mc d dakas l ni v mt chng sanh ngoi vng lc o
lun hi v lun gip ngi tu theo o Pht, nhng trong on vn
ny h l nhng linh hn gy hi. {Tuy nhin, theo truy cu ca
nhm dch Vit th ch kny theo ting n (Hindi) l bn
cp}.
2
BA143 ri-ka-yamri-mah-tantra-rja-pajik-ratna-pradpa {Yama
Hc ch i Mt in Vng Nan Ng Bo ng Lun},
P2782:257.3.4-5.
157

Ngi ch nghe d mt cu k
M khng nhn o s ca mnh
S lm ch trm ln ti sinh
V s ti sinh trong cp thp.

Thm vo , cc thin c cha pht trin s khng pht trin, v
nhng g pht trin s gim thiu i ri tiu bin. [53]. Thp
Phng Hin Ti Pht Tt Ti Tin Lp nh Kinh c cp:
1


Nu cc hc tr gi on hn, ngoan c, hay th nghch vi o
s, th khng lm sao c c thin c. Cng tng t nh
vy nu h khng pht trin nim v thy l khng khc
bit vi o s. iu ny c gii thch nh sau: Nu cc
ngi khng knh trng ngi ca c xe th ba
2
hay l cc v
s dy gio php, hoc khng ngh l thy hay l cc o
s, th khng cch no ngi c c nhng thin c m
mnh cha h c c. Cng nh th, ngi s lm lng ph i
nhng phm cht c, v khng knh trng cc v ny nn
gio php hc bin mt khi tm thc.

Thm vo , nu qu v nng ta vo cc thy khng c o c
v bn xu, thin c s t t bin mt v tt c nhng li lm ca
mnh s ngy cng gia tng. Ri th nhng g khng mong mun
li c ngy cng pht trin. V th, phi trnh xa h. Diu Php
Chnh Nim Hin Ti (Sad-dharmnusmty-upasthna) dy rng:
3


Cn bn ca tt c tham luyn, th hn, v v minh l nhng
ngi bn xu, chng ging nh l mt thn cy c cht c.

1
BA144 Pratyutpanna-buddha-samukhvasthita-samdhi-stra, P801:
107.1.6-8.
2
BA145 Locho Rimbochay gii thch y l m ch mt v B-tt.
3
BA146 Arya-sad-dharmanusmrty-upathasa, P953: 309.5.23.
158


Kinh i Bt Nit Bn (Mahparinirva-stra) cng cp rng
cc B-tt khng s con voi in v vi phong cch tng t h li
s nhng bn xu
1
. iu trc {con voi in} ch tiu dit thn
th, trong khi iu sau hy dit c thin c v tm thanh tnh.
Thm vo , kinh cng c ging con voi in hy dit thn xc v
bn xu hy dit bn thn ca gio hun. V thm na, iu u
khng th y ta vo cnh gii bt hnh, trong khi ni s sau chc
c th to nn khn kh.
Cng vy, Satyaka-parivarta c cp:
2


C nhng ngi tm ba vy bng bn xu, nh l bi rn c,
Nhng b qun i i tr ca c cht chnh l thy.
Nu h lng nghe gio php qu gi v cao siu,
Th s c vo ni khng b kim ta.

Cng nh th, theo Mitra-Varga {n Hu Phm} c vit:
3


Ngi sng sut khng nn lm bn vi
Ngi khng c tin hay ngi keo kit,
Ngi ni lo hay ni li chia r;
Cng khng nn i vi k ti li.

C vi ngi cha lm iu ti li
Nhng to mi nghi ri s lm ra
Nu c nng ta vo ngi ti li,

1
BA147 Phags pa yongs su mya ngan las das pa chen poI mdo. P787:
9.2.2-7. Khng c tn bng ting Sankrit trong cng trnh ca Suzuki.
Phin bn ny c dch t ting Hoa.
2
BA148 Satyaka-parivarta { Thuyt Phm - Chng Thuyt V Chn
L}, P813: 247.1.1-2.
3
BA149 Ud: 25.1, 25.9-10; P992: 98.2.8-98.3.1; 98.3.6-7.
159

Th ri s gia tng nhiu kh chu. [ 54]

Ngi nng ta vo k chng ng tin
S c li lm nh l kt qu,
Ging mi tn sch li b nhum d
V t chung bao cha tn tm c.

Khi nng ta vo nhng ngi thy v o c th nhng g sai
m qu v lm trc nhng hnh ng sai do bn nng v
do cm on khng gim i, v nhng iu sai mi gia tng.
Geshe Drom-dn-ba dy:

Ngi xu xa nht, d gi c bng hu tt, cng khng kh
hn ngi trung bnh. Ngi tt p nht, khi nh bn vi
ngi xu nht, l sn sng tr nn phn xu xa nht kia.

f. Tm tt ngha ca nm phn trn

Nh vy, qu v cng phi hiu nh gii thch trn v hng
dn vn ni ting nh l mt o s du-gi {skt. guru yoga}.
1

Nn nh, qu v cha i n u c do ch c dy v i tng
thin mi ch c mt thi. Khi hnh tr t trong tm, qu v phi
nng ta vo mt v thy xut sc hng dn chnh xc trong thi
gian di. Thm vo , nh li Chay-ga-wa (mChad-ka-ba) dy:
Khi nng ta vo guru, th s c c hi mnh c th nh mt
o s ca qu v. Nh th, nu nng ta m khng bit cch,
qu v s khng c li lc g, m ch mt thm thi.


1
BA150 Khensur Yeshe Thupten nh ngha thc hnh php o s du-
gi l gi tm trong thin, tr tm vo mt im theo phng php
nng ta vo thy v p dng phng php trong thc hnh.
160

Do vy, nhng tiu lin quan n vic nng ta vo thy r
rng l cn bn ca hnh nguyn su xa nht ca qu v, vn quan
trng hn tt c. Hu qu l, ti trch dn t cc kinh in
khng sai lc v cc lun gii, vn tht d hiu m cn truyn thm
cm hng na, v ti cung cp mt ci nhn tng qut v nhng
li dy ng tn knh ca cc bc cao tuyt tin hnh theo
ngha ca kinh in. Hy hiu nhng tiu ny t chi tit ca cc
ngun khc.

Phin no ca qu v l v cng th lu. Mt s ngi nghe gio
php t nhiu v thy. H khng bit lm cch no nng ta
vo o s, v ngay c khi bit h cng khng lm. V th, h s
mc phi v s hnh ng sai lm lin quan n vic nng ta
vo thy mt cch khng ng n. Thm vo , h cng s thy
kh khn v vic nui dng mt s sng sut v cc php tu tp
nh sm hi nhng hnh ng xu trong qu kh v t gi mnh
khng lm iu xu trong tng lai.

Nh th, sau khi qu v hiu c cc li ch v li lm gii
thch, hy t mnh qun chiu li nhiu ln. [55] Nhng ai luyn
tp vic nng ta vo Thy khng ng cch trong cc kip trc
phi nn c thi php sm hi v trnh khng lm nh vy na
t tn y lng mnh.

Hy t rn luyn mnh theo cc gio php thch hp th nhn,
v lun suy tng v cc phm cch ton ho ca thy mnh. Hy
dng nhiu li cu nguyn v hun tp cng c v tr hu cao siu
nh l cc nhn duyn cho vic c c mt v thy nh th chm
sc mnh cho n khi gic ng. Mt khi lm c nh vy, qu v
s nhanh chng tr thnh nh Sadprarudita {Thng hay
Thng Khp ngha l Hay Khc} con ca Bc Chin Thng,
ngi c tnh dng ton ho, v nh Thin Ti ng T ngi
i tm thy khng gii hn.
161

Chng 5: Thi Thin

2. Mt ch nh tm tt v phng cch duy tr thin
a. Phng cch thc tin duy tr thin
1) Phi lm g khi ang trong thi thin
a) Chun b
b) Thc s nhp thin
i) Lm sao duy tr thin tng qut
ii) Lm sao duy tr thi thin chuyn bit
c) Phi lm g sau khi x thin
2) Phi lm g gia cc thi thin
a) Kim sot cc gic quan
b) Hnh ng vi cnh gic
i) Cc nn tng hnh ng t lm cn bn
ii) Hnh ng mt cch cnh gic vi tn trng nn
tng
c) Ch m thc thch hp
d) Lm sao hnh tr mt cch tinh tn khng ng sai
thi v lm sao hnh ng ng lc i ng.



2. Mt ch nh tm tt v phng cch duy tr thin
Lm sao duy tr thin c hai phn:
1. Phng cch thc t duy tr thin (Chng 5)
2. Bc b quan nim sai lm v thin (Chng 6)

a. Phng tin thc tin duy tr thin
Phng tin thc tin duy tr thin c gii thch trong hai
phn:
1. Phi lm g khi ang trong thi thin
2. Phi lm g gia cc thi thin.
162


1) Phi lm g khi ang trong thi thin

Mt thi thin c chia lm ba giai on: (1) trc khi nhp
thin; (2) trong lc nhp thin; (3) sau khi nhp thin.

a) Chun b

Su kha cnh ca s chun b l nhng hot ng ca Ser-lin-ba.
l: (1) dn sch s ni thin, v by bin ngn np nhng biu
tng v thn, khu v ca Pht. (2) Chn phm vt cng dng
khng di tr, v sp xp tht p. (3) Ngi thng lng trn ch
ngi thoi mi vi t th thch hp, chn kit gi hay bn gi, v
ch tm vo hnh tr quy y v pht tm gic ng. Trong Thanh Vn
a (rvaka-bhmi)
1
dy rng: ngi trong t th kit gi trn mt
ng ta, gh thp hay tng t nh vy xa i ht nhng
chng ngi nh vng vn nhng i tng tham mun v i ti
i lui tm ty sch khi nhng chng ngi ca s bun ng v
mt mi. (4) Hy qun tng ngi trn khng trung trc mt qu
v l nhng o s t cc dng truyn tha thm su v cng, cng
nh v lng ch Pht, ch B-tt cao qu, ch Pht c Gic
{skt. pratyekabuddha}, ch Thanh Vn {skt. rvaka}, v tt c
nhng ai lm theo li Pht dy.
2
Ri hy qun tng mt min
rng hun tp phc bu v tr hu cao siu.

1
BA152 Yog-cary-bhmau-rvaka-bhmi (bh) {tc Du-gi Hnh a
Thanh Vn a lun}, P5537: 58.4-58.5.8. rvaka-bhmi l chng
th 13 ca Yog-cary -bhmi.
2
BA153 Geahay Nawang Lhundup gii thch l ai ngi lm theo li Pht
dy l ch v phn cn li trong vic hun tp phc bu v tr
hu cao siu cc thin nam, tn n, dakas {Khng Hnh Nam} v
kin {Khng Hnh N} v cc v h php cho gio php. Lm theo
y c ngha l tun theo v thc hnh nhng li khuyn dy ca
c Pht.
163


(5) Nhng iu kin h tng cho s to nn l trnh trong tm l
(1) Tch ly cc cng c, l nhng thun duyn, v (2) thanh
tnh ha tm t nhng chng ngi, l nhng nghch duyn.
[56] Nu cn thiu nhng iu kin h tng ny, tht l v cng
kh khn khi to nn l trnh, ngay c khi chu ng nhiu au n
duy tr thin vn l cc nguyn nhn ch yu ca l trnh tu
tp
1
. By gi qu v phi thanh tnh ha tm bng hnh tr by
hnh nguyn
2
php bao gm nhng im quan trng hun tp
cc php v thanh tnh ha cc chng ngi i vi tm.


1
Theo li ging ca c Dalai Lama, th cc nguyn nhn (nhn) khin
xy ra mt hu qu c th phn lm hai loi:
Nguyn nhn trng yu (hay nguyn nhn chnh) l l do trc tip
hay vt cht khin xy ra hu qu hay s kin c th.
Nguyn nhn gp phn (hay nguyn nhn b phn) l cc tc ng
thm vo khin s vt c xy ra mt cch c th. Tuy nhin n
khng th ng vai tr trc din lm ny sinh hu qu .
Ngoi ra cn cc cc iu kin khc (duyn) gy nh hng n mt
hu qu c th.
The Four Noble Truths. His Holiness The Dalai Lama 14. Trans
Thupten Jinpa.Chapter 2. p 62. Thorsons.1997.
2
Tc gi cp n cc Hnh Nguyn Ph Hin. Thng trong cc kinh
in Hn v Vit c lit k n 10 hnh nguyn. Trong lun ny v
nhiu lun Tng ng khc th cc hnh nguyn thng c ging c
ng thnh 7. (Xem thm phm Nhp Bt T Ngh gii Thot Cnh
gii Ph Hin Hnh Nguyn, Kinh i Phng Qung Hoa Nghim.
Thch Tr Tnh Dch Vit t bn dch Hn ca Tam Tng Php S. Truy
cp 18/05/2011.
<http://www.niemphat.net/Kinh/phamphohien.htm>.
164

V hnh nguyn, trc ht l phn l knh, bao gm l knh bng
thn, li v tm. Phn ny c gii thch trong thi k u th nht
ca Hnh Nguyn Ph Hin (Samantabhadra-cary-praidhna):
1

Con ci ly vi c thn, khu v trong sng
Ly tt c nhng S t trong loi ngi,
2
khng st mt ai
Nhng ai i ngang qua sut c ba thi trong th gii
V c th cn nhiu na trong khp c mi phng

Thi k ny l s chn thnh tn knh hnh nguyn thn, khu v
m khng phi ch n gin tun theo nh ngi khc lm. ng
ly i tng thin l ch Pht mt phng trong v tr hay ch
l mt thi. Tt hn, nn l tt c ch Pht trong mi phng
cng nh c nhng v ng trong th gii ny trc y, cc v
s n trong tng lai v ang hin tin ni y. i s Ye-shay-
day (Ye-shes-sde) ging gii trong lun ging,
3
Ngay c khi con
ci xung ly ch mt v Pht, phc bu cng v lng. Qu v
cn g phi bn khi cp n phc bu c c v qun tng
v lng ch Pht trong khi l ly?

Trong vic l ly thn, khu, , vic l ly thn c din t trong
thi k th hai:

1
BA154 Thi k ny v mi hai thi k ni ting tip theo c trch t
phn u ca bzang spyodsmon lam (Samantabhadra-cary-
praidhna {Ph Hin Hnh B-tt Nguyn}) (cng cn mang tn
Vua ca cc li nguyn) cng l phn cui ca Gaa-vyha {Hoa
Nghim} (P761: 320.1.7-320.3.2), phm cui cng ca
Buddhvatasaka-nma-mah-vaipulya-stra {i Phng Qung
Pht Hoa Nghim Kinh}. Tsongkhapa ch trch dn nhng dng u
ca mi thi k, m c dn y lm sng t.
2
BA155 Mi yi seng ge, s t trong loi ngi. y m ch ch Pht.
3
BA156 bZang spyod kyi grel pa bzhii don bsdus nas brjed byang du
byas pa ) (Ghi ch Tm tt cc ti trong Bn Lun Gii v Kinh
Ph Hin), P5846: 89.4.5-6.
165


Con knh ly tt c cc ng Chin Thng
Vi thn ly nhiu nh cc vi trn {cc ht rt nh} trong th
gii
Cm nhn tt c ch Pht
Qua sc mnh ca li cu nguyn mong mi cc hnh vi thin
c.

Hy qun tng ch Pht ng trong tt c cc phng v cc thi
nh chnh qu v thc s cm nhn ch Pht l i tng trong
tm mnh. Cng nh th, khi ci ly, hy qun tng hnh tng
ph bn ca chnh mnh ha hin t trong thn ta vi s lng
bng nhng ht nh trong cnh gii ca ch Pht. Thm vo ,
qu v phi khi nng t sc mnh ca lng tin su xa vo thin
hnh ca i tng mnh ang l ly. i s Ye-shay-day gii
thch
1
Ngay c khi l ly mt v pht thi cng c phc bu
khng th ngh bn {bt kh t lng}. C cn chi cp n vic
l ly s lng khng l cc v pht?

Hnh nguyn bng c din t trong thi k k tip:

Trn mi ht vi trn c nhiu c Pht, nhiu nh
S ht c trong cc th gii , v
Tt c ngi gia chng t.
Vi cch ny, tt c l cc cnh gii thc ti.
Con qun tng cc ng chin thng ph y tt c cc ht
nh kia.

Ch Pht ta trn mi mt ht nh ca hu ht cc ht vi trn tm
thi v s lng bng vi s lng ca tt c cc ht ny. Mi
c Pht c ch B-tt t bao quanh. Hnh nguyn v pht

1
BA157 Ibid., P5846: 89.5.6-7.
166

trin nim tin thng qua vic hun tp cc phm hnh cao p ca
ch pht.

Hnh nguyn v khu c trnh by trong thi k sau:

tn dng tt c cc Nh Lai {skt. sugata},
1

Con xin v s cao siu ca ch Pht
Vi c i dng m thanh trong ging ht
V v vn nhng ngi ca khng dt. [57]

Trc ht, theo kinh in, hy qun tng v s u bt ngun t
mi thn trong v lng thn ca qu v v v s li t mi ci
u . Hnh nguyn v khu {li ni} c din t bng nhng
bi ht m du vi li tn dng v tn v cc thin c ca ch
Pht. Trong thi k ny bi ht c ngha l nhng li tn dng.
Ting ca bi ht l nguyn nhn: l li. i dng l
t ng ch s v s.

Hnh nguyn tn knh th hai l cng dng. C hai cch l
s cng dng c th o lng c v khng o lng c. S
cng dng c th o lng c c din t trong hai thi k sau:

Con cng dung ln ch Pht
Hoa p, nhng trng hoa ti p nht,
Nhc c, thuc m, nhng d che tuyt ho,
Nhng ngn n chiu sng, v hng thm chn lc.

Con cng dng ln ch Pht
Trang phc p nht v nc hoa thng hng

1
BA158 Sugata (bde bar gshegs pa) l t ng dnh cho mt v Pht c
ngha l ngi t c an lc cao nht v cng l ngi
hon thnh vic tt.
167

Bt hng cao y nh ni Tu-di
Tt c trong cch chng by tuyt ho.

Hoa p l nhng a hoa ri tuyt diu nh l cc hoa t nhng
vng ca ngi hay ni thn thnh. Cc Trng hoa l nhiu loi
hoa khc nhau c kt thnh trng lin tip an nhau. C hai t
ng ny ch hoa tht v hoa qun tng. Nhc c l cc loi
nhc khi gy dy {n}, thi {kn, so}, hay c m hng {chin,
trng}. Thuc m l cc loi du thm cho c th. D che tuyt
ho l nhng chic d p nht. Nhng ngn n bao gm cc
chu ngc qu gi chiu sng cng nh ngn n thm hng v
sng ngi nh nhng n b. Hng ang t l cc loi hng
c mt mi hay nhiu mi hng trn ln. Trang phc p nht
l tt c cc loi y phc m miu nht. Nc hoa thng hng l
loi nc c hng thm ng trong nhng bt cng dng; bao
gm cc loi nc chng ct cc cht hng thm c mi lan ta
khp c ba t th gii trong v tr. Lng bt thm c chiu cao
v b rng bng ni Tu Di. Cng c thm nhng hng ct mu
thay i to dng cc maala hay l bt hng thm ri
quanh hoc ng thnh gi nh t. Cch trng by ch tt
c cc phm vt trn, phi phn ln l c phm cht tt p, dng
trang tr v phong ph.

Thi k k tip t nhng phm vt khng o lng c:

Con qun tng tt c phm vt to tt, khng vt qua ni
Cng dng ln ch Pht.
Vi c sc mnh ca lng tin vo hnh lnh
Con qu xung v dng ln tt c ch Pht.

Cc cng dng c th vt qua c l ca ngi th tc. V vy,
nhng cng dng khng th vt qua c ch ton l nhng
phm vt tt p to nn t nhng v y nmg lc, v nh cc B-
168

tt. Hai cu cui ca thi k ny nn c i km theo vi tt c cc
thi k no k trn m trong cm xc ca hai dng ny cha
c din by. Chng ch r ng lc ca mnh v i tng nhn
hng n ca hnh nguyn cng vi phm vt cng dng ca
qu v.

Thi k k tip t hnh nguyn th ba - sm hi cc ti li:

Bt c ti li no con lm
Qua thn, khu, hay
Di nh hng ca tham, sn, si
Xin sm hi cho tng li y. [58]

Bn cht ca ti li l tam c {tham, sn, si} t tm khin
qu v s dng thn, khu v thc s tin hnh thnh mt hnh vi
ngha l, t mnh lm ly, hay kt hp cng lm vi ngi khc,
hay vui mng khi ngi khc lm. Cho nn bao gm tt c cc
loi ny, thi k dng ch Bt c. Sm hi ti li l nh li tt c
ti li mnh lm v hi tic vic lm. Th ti vi tn y
lng bng thi s khng ti phm trong tng lai.

Thi k k tip din t hnh nguyn th t - hoan h:

Con hoan h vi tt c phc bu, bt c loi no.
Ca tt c mi phng ch Pht, t ca ch Pht,
Pht c Gic, ca nhng v ang tu hc,
Ca v v lu hc
1
, v ca mi phm phu.

1
Theo mt cch phn chia v con ng tu tp ca cc B-tt s bao
gm 5 giai on tng ng vi Mt ch ca Bt-nh Tm Kinh: gate
gate pragate prasagate bodhi svh (theo c Dalai Lama 14 ch
ging th cu ny c ngha l i, i, i qua, i xuyn sut, v i qua
169


Hoan h ngha l lun nh ti li ch ca cng c ca nm loi
ngi ny
1
, v ri pht tm hoan h nh chnh ngi ngho tm
c kho tng chu bu.

Thi k k tip din t hnh nguyn th nm - thnh cu chuyn
php lun:

Con thnh cu n ch h php,
Ta sng t khp mi phng th gii
Ca ngi chng nghim Pht tnh, thot ngoi bm chp
chuyn php lun khng h snh c.

Thnh cu chuyn php lun l lin quan n s qun tng u
tin, l qun tng phng xut t thn mnh thnh nhiu thn
bng vi s lng ch Pht trong mi phng. Ri th chnh qu
v thnh cu ch Pht ging php. Cc v Pht ny c ng trong cc

n bn kia b gic Discourse on the Heart Sutra [DVD]. Dalai Lama.
Beckmann Visual. 2006.
gate L trnh tch ly
gate L trnh chun b
pragate L trnh tri kin
prasagate L trnh thin nh
bodhi L trnh v lu hc
Nh vy cc tng bc trc tng bc cui th cc B-tt vn phi cn
tu hc v bc cui l bc khng cn g hc (v lu hc phn
bit vi nm loi ngi c xc nh do ch thch k bao gm Pht
(1), Pht c Gic (2), cc v ang tu tp (3), cc v khng cn g
tu tp (4), v ngi thng hay phm phu (5))
Essence of Heart Sutra. His Holiness the Dalai Lama 14. Dch Thupten
Jinpa.Wisdom.2002.
1
BA159 Kensur Yeshe Thupten ging l c nm loi ngi nu t cc
Thanh Vn, bao gm trong ngi phi hc thm v nhm ngi t
n trnh v lu hc.
170

cnh gii Pht ca mi phng, khng i lu ging dy sau
khi tnh thc i vo gic ng v t c tri kin khng cn bm
chp v cng chng chi l chng ngi. o s Ye-shay-day trch
dn
1
trong sch ging lun v ging gii nhm ch tnh thc i
vo gic ng.

Thi k k tip din t l knh th su nguyncu:

Con cu khn vi i tay chp nguyn
Cho nhng ai c v Nit-bn {skt. Nirvn } rt ro
Xin li nhiu kip nh cc vi trn trong v tr
em an bnh v li lc n c mi chng sinh.

S nguyn cu bao gm qun tng v s thn ca chnh mnh.
Trc mt mnh l ch Pht trong cnh gii Pht ca mi phng
ang ging dy phng cch i vo Nit-bn rt ro. Ri khn cu
ch Pht th hin trong nhiu kip lng bng vi s lng cc ht
t chng vnh trong mi cnh gii Pht em n bnh an tm
thi v li lc ti hu cho mi loi chng sinh.

Thi k k tip ni v l knh th by - hi hng:

Bt c phc bu no con hun tp, d nh bao nhiu,
T s hnh nguyn, cng dng, sm hi,
Hoan h, thnh cu v nguyn cu
Con xin hi hng ton vn cho gic ng.

Hi hng ngha l khng bao gi lm cn kit ht tt c ci ngun
ca c hnh - c ging gii bng su cch l knh trn - bi v
qu v vi hnh nguyn dng mnh hi hng mi cng c

1
BA160 bZang spyod kyi grel pa bzhii don bsdus nas brjed byang du
byas pa, P5846: 92.2.3-4.
171

nh l cc nguyn nhn ca s gic ng hon ton ca chnh mnh
v ca mi loi chng sinh.

Khi hiu v ngha ca li trong cc thi k ny, hy chm ri tng
nhng thi k khng phn tm. [59]. Mt khi lm c iu ny,
qu v s c c cng c v lng.

Qu v hun tp phc bu v tr hu siu vit l nhng thun
duyn - bng cch thc hnh nm hnh nguyn, cng dng, hoan
h, thnh cu ch Pht chuyn Php Lun, v cu xin ch Pht
ng nhp nit-bn. Nh sm hi qu v s xa tan i c nhng
chng ngi, l nhng nghch duyn. Vun xi nim vui trong
cng c ang lm l mt phn ca hoan h s gia tng cng
c ca mnh. Qu v c th c vi cng c tng cng nh l kt
qu ca hun tp, thanh tnh ha, nhng cng c s gia tng
rt ln v s hi hng ny. Mc d cc hiu qu ca cng c
c th c tm thi ri tan bin i, nhng nh hi hng m chng
s khng bao gi bin mt. Tm tt, by hnh nguyn thuc v 3
phng tin: hun tp, thanh tnh ha, v gia tng cng c cng
khng lm tan bin i.

(6)
1
Sau , khi trong tm qu v c hnh nh maala v
cng dng maala, hy cu khn nhiu ln vi li nguyn thit
tha:
2



1
BA161 y l kha cnh th su v cui cng ca vic chun b cho thi
thin. Nm kha cnh kia c cp phn trn. Thng th
cng dng maala bao gm trong phn th nm, trong by hnh
nguyn, nhng y theo Jam-dbyangs-bzhad-pa (mChan: 126.3)
th maala c cng dng phn cui.
2
BA162 Bi kinh ny mang tn Don chen po gsum la gsol ba debs pa
(Cu khn cho ba i mc ch).
172

Xin gia tr cho tt c chng sinh cc m ca con v con
chng con c nhanh chng ngng cc trng thi y sai st
ca tm thc, k c vic khng knh trng thy v cho n vic
chp nhn cc biu tng v s tn ti tht s ca hai loi ng
1
.
Xin gia tr cho chng con chng con d dng to c trng
thi khng li lm ca tm, bt u t s knh trng thy v kt
thc bng nhn bit thc cht ca v ng.
Xin gia tr cho chng con dt sch tt c chng ngi ni ti v
ngoi ti.

b) Bui nhp thin thc s
i) Lm th no duy tr thin mt cch tng qut

Nhng g c bit n nh l thin l hnh ng duy tr c
i tng ca thin v cc phng din ch quan c th
2
qua vic
tp trung lp i lp li tm thc ca qu v vo mt i tng dng
cng ca thin {tc l i tng to cng c do thin}. Mc ch
ca vic ny l nh sau: t v th, qu v b tm thc kim sot;
nhng tm thc ca qu v khng c ch ng. Thm vo ,

1
Thut ng biu tng (hay biu hiu) y c hiu l cc khi
nim, cc tn, c tnh hay nh ngha chung v mt loi i tng.
Nh vy biu tng l cc i tng ca qu trnh nh danh. V th
nh ca cu trn cp n s tn ti tht s ca hai loi bn ng:
ng ca tm thc (nhn ng) v ng ca cc hin tng (php ng).
Ngi Tsongkhapa theo quan im ca Trung Qun tng ph nhn s
tn ti tht s (tn ti t tnh hay tn ti khng ph thuc vo nhn
duyn) hai loi bn ng ny. Do , nu tm thc trong trng thi
nhn thc hay c khi nim v s tn ti tht s ca hai loi ng ny
s l cc sai st cn phi loi tr.
2
BA163 Ni dung ny bao gm:
phng din ch quan v i tng (yul gyi rnam pa) tc l o s
vn ang l mt v Pht v phng din ch quan v tm thc ca
thin gi (yul can gyi rnam pa): tc l nim tin rng o s chnh l
mt v Pht.
173

tm thc qu v thng c khuynh hng b che m bi cc phin
no v v.v Cho nn, mc ch ca thin l mang tm thc vn
khi sinh y sai lc tr v chu s kim sot v ri sau bin n
tr nn kh dng. S kh dng ny c ngha l qu v c th hng
tm v cc i tng dng cng ca thin ty theo mun.
Qu v c th c gng duy tr thin bng cch nhy t i tng
thin ny sang i tng thin khc. [60] Qu v c th sp xp
nh mnh rt nhiu i tng dng cng khc nhau ca thin
khng theo mt th t c bit no c. Mc d qu v c th lm
iu ny, nhng qu v s khng th no gi c i tng thin
bng phng cch ny. Kt qu l, chnh qu v lm cn tr kh
nng ca tm thc mnh trong vic hng nh mnh mun v
mt i tng thin. Nu nh qu v to iu ny thnh mt thi
quen t lc bt u, th hnh tr dng cng ca qu v trong c i
s c li lm.

V vy, ngay t u, quyt nh mt th t r rng mt cch chc
chn v lit k danh mc nhng i tng thin m qu v mun
duy tr. Sau , gia tng sc mnh ch mnh bng cch lun
tm nim Ti s khng lm g khc v nhng g mnh quyt
nh. D khng tin b hay khng lm nhng g quyt nh,
hy duy tr thin v y ton tm v tnh thc
1
.

ii) Lm sao duy tr thin mt cch chuyn bit

Trc tin hy qun tng v cc li lc ca vic nng ta vo
thy, nh l nhanh chng t c Pht qu, v v cc bt li ca
vic khng nng ta vo thy nh l khi to cc au kh trong
i ny v cc kip sau. Ri hy, suy t nhiu ln vi thi cn
trng: Con khng bao gi cho php mnh tng tng n cc li

1
Ton tm hay chnh nim y c ngha l kh nng tp trung bn
vng khng b qun hay phn tn khi i tng thin.
174

lm ca o s. Sau khi suy ngm v bt c thin c no ca
thy m mnh bit - chng hn nh gii hnh, thin, tr hu, v tri
kin hy thin v tt c cc iu cho n khi qu v to c
nim tin c tnh r rng ca tm. Sau , theo cc bn kinh trch
dn trn, suy ngm v lng t ca o s v iu s tr gip
ta. Thin nh th cho n khi to c s knh trng thy t tn
y lng.

c) Lm g sau khi nhp thin

Bng cch tng Ph Hin Hnh Nguyn v Tht Thp Th Nguyn
Tng (Praidhna-saptati),
1
hi hng tt c cng c qu v
hun tp. Lm vic vi hnh nguyn mnh m n n tr
thnh l nguyn nhn hon thnh mc ch tm thi v sau
cng. Thin theo cch ny trong bn thi: trc bnh minh, bui
sng, bui tra v sau khi tri ti.

Thm vo , nu lc u qu v thin trong thi gian di, th s
sn sng d b hn trm v tro c
2
. Nu iu ny tr thnh thi

1
BA164 Lun praidhna-saptati-nma-gth {Tht Thp Th Nguyn
Tng hay By Mi Hnh Nguyn K} thuc v gZan-la-phan-pai-
dbyangs dGon-pa-pa v ryara {Thnh Dng} (Beresford 1979).
2
y l thut ng thng dng trong thin hc. Hn trm l trng thi
m tm thc khng cn thy r rng hay sc nt vo i tng ca
thin. Ngc vi tng thi hn trm l trng thi tro c, tc l hnh
gi b ri vo trng thi qu kch ng hay hng hi khin cho hnh
gi d b phn tn hng tng ra khi i tng ca thin. Trung
B Kinh (Majjhima Nikya) bi s 4 Kinh S Hi v Khip m
(Bhayabherava Sutta) c dy qua v hai khi nim ny. Trung B
Kinh. Bi s 4 Kinh S Hi v Khip m. Thch Chn Thin. Truy
cp 22/06/2009.
<http://www.buddhanet.net/budsas/uni/u-kinh-trungbo/trung-gg-
004.htm. 2003>.
175

quen, th ri s rt kh khn chnh ng v s tnh thc. V th,
nn thin trong nhiu thi ngn. Nu ta chm dt thi thin trong
khi vn cn mun tip tc thin, th mnh s hng hi vo thin
trong cc thi tng lai. [61] Ni cch khc, qu v s c cm gic
bun nn khi nhn thy gi m ngi thin.

Khi cc thi thin c coi l c phn no an nh, hy ko di
thi thin. Trong tt c cc thi hy thc hnh khng c cht li
no v th gin hay p buc mnh qu , v nh th l s duy tr
c thin. Theo cch ny qu v s c t chng ngi v s vt
qua c qu mt mi, hn trm v thiu sinh kh.

2) Phi lm g gia cc bui nhp thin
1

Tng qut c nhiu vic phi lm gia hai thi thin, nh l l ly,
i nhiu quanh tng Pht, v tr tng [li cu nguyn v kinh].
Tuy nhin, cc vic chnh phi lm theo sch ny l nh sau:

Sau khi c gng nhp thin thc s v ngay thi im x
thin, qu v c th khng tip tc ph thuc vo ton tm v tnh
thc na, v c th thay vo l hon ton x i ht nhng g
phi tr tm vo nh i tng thin v cc phng din ch quan.
Nu qu v lm nh vy, s tin b s rt t. V th, ngay c gia
cc thi thin, hy c nhng li ging dy nhn ra ngha ca
i tng thin, v ghi nh k tr i tr li. Hun tp, bng nhiu
phng tin, vn l thun duyn to nn cc thin c. Cng
nh th, bng nhiu phng tin hy ty xa i nhng tr ngi,
chnh l nhng chng duyn. Bng cch p dng nhng g
bit, c gng ht sc vi li nguyn mnh ha gi, nh y
chnh l cn bn ca mi vic. Thm vo , p dng li hng
dn c tn gi l Kt hp gm c (1) luyn tm trong i tng

1
BA165 Chi tit trong tiu ny khng c vn bn gc m c cc
bin tp vin thm vo lm cho bn dch d c hn.
176

thin v cc phng din ch quan, (2) gi gii nguyn, v (3)
hun tp cc thin hnh.

Ngoi ra, hy hc bn iu kin tin quyt cn thit v l c
nguyn to c qu v ng v an lc v tu gic: (a) kim
ch cc gic quan, (b) hnh ng tnh thc, (c) dinh dng thch
hp, v (d) n lc hnh tr khng ng sai gi gic, v hot ng
ng n vo gi ng.

a) Kim sot cc gic quan

C nm im trong phn ny, trc tin l v cch mnh kim sot
cc gic quan. Kim sot chng bng vic duy tr thng hng
chnh nim v vic lin tc tr gi chnh nim ny. Trong ni
dung ca hai vic trn, th vic u, tc l duy tr chnh nim,
ngha l qu v tu tp chnh nim lp i lp li khng qun li dy
phi kim ch cc gic quan cng nh gi ba iu kin tin quyt
kia. Th hai, lin tc kin tr chnh nim, ngha l qu v hnh tr
chnh nim lin tc v vi lng tn nghim. Nhng g qu v ang
gi gn l kim ch su gic quan {lc cn}. iu m qu v ang
kim ch cc gic quan trnh xa khi l su i tng th cm
{lc trn}li cun v khng li cun.
1


Cch thc cng c cc gic quan c hai phn nh sau:

1
BA166 Cm th hay th cm trong tm l hc Pht gio gm c ba kha
cnh: cc gic quan {cn} (gm thc v nm gic quan), i tng
{trn}, v cc thc {tng ng} sinh khi ln ph thuc vo gic
quan v i tng ca n. Su i tng th cm {su trn} gm 5
i tng ca cc thc th cm: sc tng (sc), m thanh (thanh),
mi thm (hng), v nm (vi), cc i tng cm gic c (xc)
cng vi cc hin tng (php) l i tng ca thc {cc cn
tng tc cng vi cc trn lm ny lm hot ha cc thc. Cc khi
nim ny c gi chung l 18 gii}.
177


1) Phng gi nm gic quan: [62] Sau khi su thc
1
pht khi
da trn cc i tng cm th v gic quan tng ng ca
chng, th thc s to sinh nn s li cun hay l s ght b
n vi cc i tng th cm. Vic phng gi cc gic quan
ngha l bo v tm qu v khi cc cun ht hay th ght v
n lc tinh tn to tt trnh to sinh ra cc th cm
2) Thc hnh kim ch vi su c quan cm gic l thc s
ngng cc gic quan cm xc. Chng hn, qu v khng
chng tng tc vi cc i tng th cm tng ng khin to
sinh phin no khi chng gp cc i tng ny.

Thm vo : phng gi nm gic quan ngha l khng lu
n su i tng xc cm v cng khng phng tng
2
n
chng, v t c qua kim ch, ngay c khi mt ng x li lm

1
Cc trng thi c bn ca tm c phn chia thnh cc thc (skt.
Vijna) (cn c gi l cc trng thi tm vng). Ty theo trng
phi Pht gio m cc thc c th c phn chia khc nhau. Theo
Trung Qun tng, th ch c ng su loi thc (skt. ayatana)
trong nm thc u tng ng theo nm c quan th cm l mt,
tai, mi, li v xc gic tng ng vi cc cm nhn (nhn thc th
cm hon ton khng c kh nng khi nim) ca tm l nhn thc
(skt. cakur-vijana), nh thc (skt. rotra-vijana), t thc (skt.
ghra-vijana), thit thc (skt. jihva-vijana) v thn thc (skt.
kya-vijana). Loi thc th su l thc c bit c kh nng khi
nim l thc (skt. mano-vijana). Su thc ny tng tc vi su
loi yu t ca mi trng tng ng l sc tng (sc), m thanh
(thanh), mi hng (hng), v nm (v), cm gic (xc) v cc hin
tng (php) cn gi l su trn.
2
Phng tng hay tng tng c th xy ra khi tm nhn thc v mt
i tng (t cc c q uan th cm) v lin sau pht sinh cc
trng thi t tng th cp t nhn thc u v dng t tng ny
c th ng c th sai do thiu i cc lp lun hay cc chng c h
tr.
178

nh bm vu {chp trc} khi ln do qun lng v nhiu phin
no. Ch lu y c ngha l cm xc v ch n s xut
hin c ch tm hay khng c ch tm ca cc i tng cm xc
nh cc sc tng m mnh khng nn nhn vo. Phng tng c
ngha l thc ca s nm bt v cc i tng th cm vn to ra
bm vu, ght b v v minh sau khi su thc th cm c
chng. Thut ng cng c th ch n vic nghe v cc i
tng th cm ny t ngi khc v ri tng tng ch thc s
cha bao gi th nhn.

Kim ch ngha l bo v tm khng b phin no ng, v ri tr
tm vo iu trung tnh hay thin c. y, gi tr tm vo iu
g khng chng ngi v trung tnh khng phi l vo lc tm
thc ang nm bt mt i tng thin ythin c, m chnh l
nhng lc khc, v d nh lc c cc hnh vi th cht..

b) Hnh vi vi tnh thc

i) Cc nn tng m theo qu v hnh ng

Phn ny c hai im: nm hnh vi di chuyn, v nm hnh ng
v sinh hot trong cha.

Nm hnh ng khi di chuyn {cn c kim sot} l:
(1) Hnh vi ca thn: i ra ngoi n nhng ni khc, v d
nh ra ph, i cha, v tr v.
(2) Hnh vi ca mt: c hai mt ch lt qua cc i tng
khc nhau bi v qu v ng chng mt cch khng ch
v hon ton quan st n nhng i tng no m qu v
ch tm nhn n.
(3) Hnh vi ca tay chn, ngn tay v ngn chn: dui tay
chn, ngn tay v ngn chn ra v co chng li.
179

(4) Hnh vi v php phc {o trng, c-sa, hay y} v bnh bt
{gi chung l y bt}: [63] s dng ba loi php phc v
bnh bt v
(5) Hnh vi lin quan n vic kht thc: n, ung v v.v

Nm hnh ng v sinh hot trong cha {cn c kim sot} l:
(1) Hnh vi ca thn: Hy i trong mt ni chn nh r; i
vi nhng ngi theo cng mt php tu; nhp vo l trnh
v li ch ca gio php ny; ng khi c s hin din ca
ngi mnh sp gp v ngi theo cng gio php nh v
tr tr, thy, o s v cc v tng t; hoc l ngi th kit
gi v v.v
(2) Hnh vi ca khu: Hy nhn khu truyn trong mi hai
nhm kinh in
1
m trc cha c nhn; hiu tt c;

1
Theo cc trang Wikipedia v Pht gio, 12 loi kinh in ny bao gm:
Kinh (skt.. stra) hoc Kh Kinh, cng c gi theo m l Tu-a-la,
ch nhng bi kinh chnh Pht thuyt;
Trng Tng (skt. geya) hoc ng Tng, gi theo m l K-d, mt
dng k tng m trong nhiu cu c lp i lp li;
Th k (skt. vykaraa), dch m l Hoa-gi-la-na, ch nhng li do
Pht th k, chng nhn cho cc B-tt, t mai sau thnh Pht, v
nhng vic s xy ra...;
K- (skt. gth), cng c gi l K Ch hay Phng Tng, nhng
bi thi ca khng c vn xui i trc (trng hng), xem K;
(V vn) T thuyt (skt. udna) hoc Tn Thn Kinh, dch m l u-
-na, ch nhng bi kinh m Pht t thuyt, khng phi i ngi
thnh cu mi trnh by;
Nhn Duyn (skt. nidna) hay Qung Thuyt, dch m l Ni--na, ch
nhng bi kinh ni v nhn duyn khi Pht thuyt php v ngi
nghe php...;
Th D (skt. avadna) hoc Din Thuyt Gii Ng Kinh, dch m l A-
ba--na, ch nhng loi kinh m trong Pht s dng nhng th
d, n d dng vic i m gi m vic o lm ngi nghe d
hiu hn;
180

tr tng nhng kinh c trao truyn; ch li cho ngi
khc; v chuyn tr vi ngi khc khuyn khch s
hoan h tinh tn.
(3) Hnh vi ca : ng trong khong chu k ban m; ngh
ni yn lng v khng c ni khi suy tng v ngha
ca nhng iu nghe, thc hnh nh bng phng tin
ca chn trng thi tm thc v c gng ht mc t
c tu gic; v khi cm thy mt do tri nng, hy lm
mt vic g xa tan i mun ng tri gi; v
(4) Hnh vi ban ngy v (5) hnh vi ban m: C hai u
ni r l khng ng ban ngy hay trong thi khong u v
cui ca ban m. iu ny cng cp n nhng hnh vi
ca c th v li ni. Thm vo , on trn c cu
Ng trong khong ban m l ch cp n hnh vi
ban m v hnh vi ca tm thc.

ii) Hnh vi mt cch cn trng vi lng tn trng nhng cn
bn

Nh Th Php Hin (skt. itivttaka) hoc Bn S Kinh, dch m l Y-
-mc-a-gi, ch nhng bi kinh ni v s tu nhn chng qu ca
cc v t trong qu kh, v lai;
Bn Sinh Kinh (skt. jtaka), gi theo m l X--gi. Kinh k v cc
tin kip ca c Pht;
Phng Qung hay Phng ng (skt. vaipulya, dch m l T-pht-
lc;
Hi Php (skt. adbhutadharma) hoc V Tng Hu, dch m l A-ph-
t-ma, kinh ni v thn lc ch Pht th hin, cnh gii k diu,
him c m ngi phm khng hiu ni;
Lun Ngh (skt. upadea), cng c gi l Cn S Thnh Vn Kinh.
Dch m l u-ba--x, ch nhng bi kinh c tnh cch vn p vi
l lun cho r ngay thng, xin vo.
Cch sp xp bn trn c cc trng phi ngoi i tha chp
nhn, tuy nhin, Thng ta b loi b ba phn 6., 7. v 12. ra.

181


Hnh vi cn trng vi lng tn trng mi iu cn bn k trn
nh sau. Khi qu v bt u mt hnh vi hay hot ng, t khi
im hy hnh ng mt cch c lng tm v y chnh nim vi
lng tn trng cc hnh vi . Thm nhim hai iu ny, phn tch
cc cc yu t ca hin trng v phn tch phng cch lm sao
thc hin; ri suy tng ri thu r c nhng g qu v kt
lun.

V vn ny, c bn yu t:
1) Yu t cn bn: Vi lng tn trng mi iu cn bn
nh hnh vi ca thn v v.v - qu v phn tch nhng g
s xy ra, lm sao tin hnh v ri qun xt r rng nhng
g kt lun. [64] V d, v vic tn trng cc quy nh i
ra ngoi v tr v, hy hiu r v thi i v n nh
c dy trong sch v gii lut. V suy tng khi i v
n. By gi ti ang lm iu ny v by gi n iu
ny.
2) Yu t v phng hng: V phng hng, bn phi phn
tch khm ph ra iu g s xy ra v lm sao thc hin,
v ri xem xt r rng hin trng m mnh kt lun .
Chng hn , nh khi i ra ngoi, ng i n nm ni sau:
ni bn ru v v.v
1
. Phi hiu l qu v nn i n
nhng ni khc vi nm chn , hy tnh thc v vic ny
mi khi i ra ngoi.
3) Yu t thi gian: V khong thi gian, phi phn tch
khm ph ra iu g s xy ra v lm sao thc hin, v ri
xem xt r rng hin trng m mnh kt lun. V d, mt
khi hiu c ng n l i ra ngoi ph vo bui sng

1
BA167 Jam-dbyangs-bzhad-pa (mChan:135.5) lit k nm ni chn nh
ch bn ru, nh th, l st sanh xu, cung in vua, v mt l st
sanh thng.
182

ch khng phi l bui chiu, hnh vi ng n v tnh
thc vo lc .
4) Yu t hnh vi: khng cn bit bao nhiu hnh vi ang lm,
qu v phi phn tch khm ph ra iu g s xy ra v
lm sao thc hin, v ri xem xt r rng hin trng m
mnh kt lun. Chng hn, khi i ra ngoi, gi trong
Tm bt c gii lut g v vic i ra ngoi, nh l i qua
ch khc vi t cch rt kim ch.
Tm tt, phi ton tm v bt c hnh vi no xy ra trong m hay
ngy. Phi hiu nhng g cn lm v nhng g khng nn lm. Khi
no th tin hnh vic phi lm v quay lng i vi iu khng nn
lm, phi tnh thc v hy ngh By gi ti tham d vo hay quay
lng i vi vic ny v phi lm nh vy. Nu lm nh vy,
ngi ta ni rng qu v s khng hoen danh d v s phm gii
trong i ny; ngay c sau khi cht, qu v s khng ti sanh vo
cc gii au kh; v s c nhng iu kin trc cn c t
c kin thc cho qu v cc con ng m mnh cha ti c.

Ti xp t c hai, phn ny v hnh vi tnh thc v phn kim
sot cc gic quan theo nh phn trch dn kinh in ca o s
thnh gi V Trc v nhng li ging lun v ngha ca cc
phn trch dn . Hy thc hnh nhng tu tp ny, bi v ngi ta
ni rng nu qu v lm, qu v s c c nhng thnh t khc
thng trong tt c cc tu tp thin c, c bit, nguyn tc gii
c ca qu v s hon ton thanh tnh; v qu v s d dng t
c trng thi khng ri rc ca s tp trung bao gm nh t
thin v tr hu
1
. [65]

1
Thin, theo ngha chung ca Pht gio, c hai loi thin nh (hay
thin ch skt. samdhi) v thin qun (hay minh st hay phn tch skt.
vipayan). Loi u, thin ch l s thc tp bnh lng hay nht tm
rn luyn c nh lc v loi th hai l thin qun thc hnh
cc phn tch (tu gic) trong lc vn gi trng thi nh c tr hu
183


c) m thc ng n

Mt chng trnh m thc ng n c bn c im:
1) Khng n qu t: Nu n qu t qu v s i bng, v s
yu ngi i, khng c sc mnh cho cc hot ng o
c. V th, Khng c n qu t ngha l qu v phi n
va s lng khng phi b kh v i bng cho n
ba n ngy mai.
1

2) Khng n qu nhiu: Bi v nu n qu nhiu th c th s
nng n, nh th mnh mang mt gnh nng. S rt kh
khn khi th ra v th vo. S bun ng v mt mi s gia
tng. Qu v khng khe lm bt c vic g, v s khng
c sc mnh xa tan phin no.
3) n thc phm d tiu v lnh: Vi nhng loi thc n
qu v s xa c cm gic c do kh to nn v n ung
v khng to nn nhng cm gic mi.

(hay tu gic). Trong c hai trng hp, iu rt quan trng c
mt nn tng vng vng ca chnh nim v tnh thc, c cung cp
bi s thc hnh gii lut. Hai nhn t ny, chnh nim v tnh thc,
l quan trng khng ch trong thin, m cng quan trng trong i
sng hng ngy. Theo bi ging A Survey of the Paths of Tibetan
Buddhism ca c Dalai Lama vo 1988 ti Lun-n Anh quc.
Chng Concentration < http://www.lamayeshe.com>. Truy cp
22/05/2011
Xem bn dch Vit ca Tu Uyn. Truy cp 22/05/2011.
<http://www.thuvienhoasen.org/D_1-2_2-81_5-50_6-5_17-241_14-
1_15-1_4-7661/>.
Trong quyn ba ca b i lun ny ngi Tsongkhapa s dy r cc
chi tit v khng nh kh nng nh phi n trc hay ng thi vi
tu v khng th c trng hp ngc li.
1
Theo gii lut ca nhiu tng phi Pht gio trong c Phi Gelug ca
ngi Tsongkhapa th cc tng ni thng s khng c bui n ti.
184

4) n thc phm ph hp khng to cc phin h: Vi nhng
loi thc n nh th th s khng lm nhng hnh vi xu,
v qu v c th lun an lc.

Thm vo , phng cch cha tr cho vic thm n nm trong
cch thin v nhng khuyt im ca thc n. C ba loi khuyt
im: (1) Khuyt im khi t nguyn nhn ca s a thch: Hy
suy ngh mu sc, mi thm, v v ngon ca thc n nh l nn
ma ra sau khi ta nhai v lm t nhuyn bng nc ming. (2)
Khuyt im khi t vic tiu ha thc n: hy suy ngh v cch
thc n to ra cc nguyn t trong c th nh tht v huyt sau khi
tiu ha trong khong thi gian gia v cui m. Hy ngh v
thc n bin thnh phn v nc tiu, ri c gi li trong phn
di ca c th; cng vi vic mi ngy qu v phi bi tit n ra
ngoi. Ngh v bit bao nhiu bnh hon khi pht t mi dy vi
thc phm ny. (3) Nm khuyt im do vic tm kim thc phm:
Nm m c lit k nh sau:
1) Khuyt im trong vic tm kim: Trong khi kh v nng
lnh, qu v phi c gng nhiu tm c thc n v to
ra n. Nu khng kim c th s au kh bun ru. Ngay
c khi c thc n ri, qu v cng s hi l s b mt cp
hay ph phm, v ri kh s v qu kh khi bo v n.
2) Khuyt im ca vic lm tiu tan cc mi lin h gn gi:
Ngay c vi thn quyn rut tht, nh cha v qu v, s
khng ng thun v ci nhau ch v thc n. [66]
3) Khuyt im ca vic khng tha mn: Cc v vua v
nhng ngi tng t s gy ra chin tranh v s chu
nhiu au kh khi cng tham mun v thc n gia
tng.
4) Khuyt im ca vic thiu st tnh cch c lp: Nhng
ngi n thc n ca ngi khc s chu nhiu au kh khi
thay mt lnh t chin u vi i phng.
185

5) Khuyt im khi t vic lm sai tri: C nhng ti li ln
ca thn, khu v v thc n v nguyn nhn ca n, qu
v s nh nhng ti li ca mnh khi sp t bit ci i v
cht i vi s hi tic. Thm vo , sau khi cht, qu v s
ti sanh vo gii kh no.

Mc d c tt c cc iu ny, nhng thc phm cng mang li vi
li ch - rt cng th c th qu v ngi ph thuc vo chng. Hy
n sau khi qu v ngh rng: bi v tht l khng ng khi nh vo
thc n ch dng nui c th, ti phi t mnh to ra mt
phong cch thanh tnh khi phi cn n chng nh vy. Cc mnh
thng qun v nhng ngi lm vic thin nguyn chm ch n
da, tht v mu ca h kh i! Ri h mang nhng tng vt ny
trao vi c mun cho mt kt qu c bit. Ti tin chc chn l
hnh vi ca cc v y c mt nh hng ln. Hy nh nh li ngi
Tch Thin dy trong B-tt Hc Lun
1
{skt. iksamuccaya } khi
n phi suy tng nhng iu sau y (1) qu v ang lm li ch
cho ngi; (2) by gi l lc qu v ang tp hp nhng vi sinh vt
trong c th mnh t nhng qu tng vt cht l thc n, trong
tng lai qu v s tp hp cc chng sinh ny qua gio php; v
(3) qu v s lm trn vic phng s tt c chng sanh. Long Th
trong Bng Hu Th (Suhrl-lekha) {L Th cho Bn}c cp:
2


Vi hiu bit thc n nh dc phm
Th thc vi tm khng ght b hay tham luyn
Cng khng v m nh hay c th l
N lc tm kim, m ch v dng nui c th thi.

d) Thc hnh tinh tn nh th no khng ng tri gi v
hnh vi ng trong khi ng

1
BA168 Vaidya 1960b: 72; P5336: 216.5.7.
2
BA169 Suhrl-lekha: 38; P5682: 236.2.3-4.
186


Trong Bng Hu Th:
1

Hi Ngi Hu l, sau khi to cng c nguyn ngy
V cng nh trong thi u v cui ca m thu
Hy ng gia cc thi ny vi chnh nim
Ch xin ng ph phm ngay c trong thi gian ng.

Nguyn ngy v Thi u v thi cui ca m l nhng g
ch ta phi lm g gia cc thi thin. [67] V th, khi ngi hay
ng, hy hnh ng c mc ch, nh ti gii thch trc y
vi cch to tm trong sng khng chu nh hng ca nm
chng ngi.
2


C nhiu gio php ging v cc thi thin v gia cc thi thin
lin quan n vic kim sot cc gic quan v hnh vi tnh thc,
cng nh phn ny ni v c gng thc hnh thay v i ng. Th
nn, y ti ch r ra cc bi ging v gi khc gia nhng thi
thin. Nhng kim sot trong khi ng xy ra gia cc thi thin,
nh th hy ng xem l nhng hnh vi khng c mc ch.

Nh vy th qu v phi ng nh th no? Ban ngy v mt phn t
thi gian u ca m, hy dng thi gian ny lm cc hnh vi
o c; ri hy i ng khi cc khong thi gian gia m n.
Bi v, gic ng s lm gia tng nng lc ca cc yu t c li cho
c th. Khi qu v dng nui c th mnh theo cch , th tm

1
BA170 Ibid.: 39;P5682: 236.2.4-5.
2
BA171 Ibid: 44 im v nm chng ngi {ng trin ci}: phn khi v
hi tic, c tm, thiu sinh lc v bun ng, c mun dc vng v
nghi ng. {Xem thm chi tit trong Kinh Tng Chi B Phm on
Trin Ci. Thch Minh Chu dch. Truy cp: 15/012012.
<http://www.daophatngaynay.com/vn/kinh-dien/pali/3590-Kinh-
Tang-Chi-Bo-Chuong-I-Pham-doan-trien-cai-Phan-tich.html>}.
187

mnh s thch ng nht thc hnh c hai loi tinh tn hoan h
1

khi to hnh c, v vic ny cng mang li nhiu li ch.

Khi i ng, khi ra khi phng thin, vic trc tin l ra chn v
vo phng ring ca mnh. Ri, nm nghing v pha bn phi, t
chn tri ln chn phi, v ng nh th nm ca mt con s t. Sao
li ng vi th nm ca s t, bi v trong tt c cc loi sc vt s
t l loi c kh nng siu vit, t tin, v c sc mnh khut
phc lc i khng. Tng t nh th, ngi tinh tn mt cch
hoan h hnh tr thay v ng s dng kh nng siu vit v v.v
khut phc i lc v khi ngh ngi s ng nh l mt con s t.
y l s ng khng ging nh ng qu, thn, hay l nhng ai
qun quanh vi tham luyn, bi v h li bing, t lng kin nhn,
v kh nng khut phc i lc rt yu km
2
.

Theo mt quan im khc th nm ng nghing v tay phi nh
con s t ngha l to cho c th mnh t nhin m khng th
chi vi. Ngay c khi chm vo gic ng, qu v cng khng nh
mt chnh nim. Gic ng s khng tr nn nng n. Qu v s
khng c nhng gic m xu v y ti li. Nhng nu qu v ng
theo cc th cch khc, tt c cc li lm l c s xut hin ca
bn iu tri ngc.

C bn loi t tng khi vo gic ng: (1) tng v s chiu
sng: Trc tin ngh v hnh tng ca mt nh n v ri ng
trong khi tng tng v nh sng . [68] Nh vy, khi i vo

1
BA172 Hai loi tinh tn hoan h l hoan h tinh tn hnh tr lin tc
(rtag sbyor) v hoan h tinh tn y knh trng (gus sbyor). Loi u
l t nh th v loi hai l nhp vo hoan h v c gng tinh tn
nhiu hn.
2
BA173 Jam-dbyangs-bzhad-pa (mchan:141.2-3) cho bit cch ng ca
ng qu l p mt xung, thn thnh ng nm nga, v ngi nhiu
tham luyn ng nghing v bn tri.
188

gic ng, s ti tm s khng khi ln trong tm thc ta. (2) Chnh
nim: iu ny c do c nghe, suy ngh v thin v cc gio
php y ngha v thin c. Thc hnh nh vy cho n khi i
vo gic ng. Bng phng cch ny, ngay c khi ng, tm ca ta
cng tip tc hc hi gio php nh khi ta khng ng. Tm li, qu
v s duy tr hnh vi thin c ngay c khi ng. (3) Tnh thc: Khi
nui dng v chnh nim theo cch ny, bt c phin no no
cng c th khi ln. Nu bt c iu g xy ra, th phi nhn dng
ngay v dit tr chng hn l chp thun chng. (4) tng v
thc gic iu ny c ba kha cnh. Th nht, ng tm thc
chm vo trng thi hon ton do gic ng chim ng. Thay vo
l ng nh nhng nh mt con nai, vi tm thm nhun s tinh tn
y hoan h. iu ny s ngn c gic ng nng n, v qu v s
tnh gic m khng ng qu l. Th hai, hy ngh rng ! Ti s
lun lun thc hnh php chnh nim
1
nh c Pht dy, v
vi mt n lc ln to mt tm nguyn v chiu hng ny. Theo
cch ny, cch ng ca qu v s khng xa vi cch ng ca con s
t m c Pht dy. Th ba, hy ngh rng V ti hoan h tinh
tn tu tp thin c v khng ng hm nay, ti s lm nh th vo
ngy mai. Vic ny s ngn chn c s gin on trong tm
nguyn tu tp thin c. Ngay c nu qu v qun tm nguyn, hy
lun lun c gng lm chng tt hn.

Sng theo li ny khi n v khi ng th s khng lm nhng iu
sai quy. Bi v hnh vi ch theo phng cch ny th r rng l
gip qu v khng ph phm thi gian trong i mnh, ti ging
gii cng nh ngi V Trc, trch dn kinh in, cng quyt nh
nh vy. Tt c nhng g ti ni v cch hnh tr trc, trong,
sau v gia cc thi thin phi p dng trong tt c khi tu thin

1
BA174 iu ny theo nh li dy trong Ganden Bar Nying (33a.2) c
c l mi nyal ba, tng t nh mChan (142.4). c l nyal stangs
theo nh trong LRCM (68.11).
189

c ging gii t chng ny v bao gm c chng v tu gic.
[69] Ngoi l duy nht l nhng phng cch thin c bit trong
cc thi thin thc s. n y l chm dt phn gii thch phng
cch lm th no gia cc thi thin.

190










191

Chng 6: Bc B Quan Nim Sai Lm v
Thin

b. Bc B Quan Nim Sai Lm V Thin
C mt s ngi cha nhn thc c kinh in v cc lun ging
c l cc yu t cu thnh cc ging hun c nhn, th nn c th
c nhng hoi nghi sau:

Hoi nghi: Khi thin nh trn con ng tu tp, cc v ch nn
thc hnh php thin nh hn l lp i lp li vic phn tch i
tng thin, bi v s phn tch lp li vi tr tu thu sut ch dnh
cho nhng lc nghin cu v suy nghim. Thm vo , phn tch
lp li s ngn chn vic nhn ra Pht tnh ca qu v trong tng
lai bi v t tng c nim s nm bm vo nhng biu hiu
{biu tng} ca hin hu thc s.

Gii p: y l h lun {lp lun sai lc} khng c ngha l g
ca ngi hon ton khng hiu bit v nhng im quan trng
ca hnh tr, bi v theo Kinh i Tha Trang Nghim ca ngi
Di-lc:
1


S ch tm ng n t cn c trn nhng nghin cu trc
. Tr tu siu phm, vn ly thy thc ti lm i tng, khi
ln t s tu tp ca cc ngi c c mt ch tm ng
n.

y c Di-lc dy l qu v nn dng tr tu c c t s qun
chiu t n mt cch ng n ngha ca nhng g hc
c. T y tr tu s khi sinh bng thin v nhn ra c thc
ti.

1
BA175 MSA; P5521:3.3.2.
192


V th, vic trc tin l hy tu hc vi nhng ai v iu m qu v
s ch nh tu hnh, v hy bit n iu ny nh l quan h
gin tip. K n, hy s dng kinh in v l lun suy tng
v ngha ca nhng g , ang hc, v bit n iu ny l quan
h trc din. Mt khi cc v xc quyt ngha ca nhng g m
vn qu v ch tm t u nhm tu tp theo loi hnh tr v suy
tng ny, v mt khi khng cn nghi ng na, hy lp i lp li
cho n khi thnh tho. Qu v c th gi s thnh tho lp li ny
l thin. V th, cc v cn thc hnh c thin phn tch {thin
qun} v thin nh khng phn tch {thin ch} nhiu ln, bi v
thin bao gm c nh lc bnh n khng phn tch v ngha ca
nhng g mnh ch nh tu tp t ban u vn c xc quyt
thng qua hc hi v qun chiu ln s dng tr tu thu sut
phn tch ngha ny. Do , cho rng tt c cc loi thin l thin
ch th chng khc chi khi ly ch mt ht la mch v ni rng
y l tt c cc ht la mch. [70]

Hn na, bi v s hc hi phi c trc tr tu pht sinh t s hc
hi, v s qun chiu phi c trc tr tu pht sinh t qun tng,
tng t nh th thin phi c trc tr hu pht sinh t thin. Nh
th, thin ngha l tr nn quen thuc vi nhng g m mnh xc
minh c do vic dng tr tu c c t qun chiu. V th,
ngi ta ni l tr tu n t thin l sn phm ca tr tu pht sinh
t s qun chiu.

Do , su xa ca tr tu pht sinh t s hc hi l tng xng
vi s hc hi ca cc v. B rng ca s qun chiu ny tng
xng vi tr tu c c, trong khi su ca tr tu pht sinh t
cc qun chiu th t l thun vi s qun chiu ca cc v. Mc
ca thc hnh thin tng ng vi su ca tr tu c t qun
chiu, trong khi kh nng dng cc sai lc v thnh tu cc
thin c l tng xng vi vic hnh thin ca qu v. V th, cc
193

kinh lun u cho rng hc hi v qun chiu l rt quan trng cho
vic thc hnh thin.

Phn bin: Nhng g c xc nh qua hc hi v qun chiu l
khng ch cho vic thin, m ch l cao kin thc b ngoi
v xa i hiu bit sai lm ca ngi khc. V th, khi thin, cc v
phi thin v nhng g khng lin h n iu mnh hc hi v
qun chiu.

p: iu ny khng dnh dng nhau, ging nh ch n mt con
nga trng ua ny v ri chy thi mt trng ua khc. iu
ny hon ton hy dit tin trnh pht trin ba loi tr tu
1
theo th
t, m vn theo kinh in, nh l mt tng th, hin hu. iu ny
cng tim n li tuyn b v ngha Hc hi nhiu l khng cn
thit khi du hnh trn o l chn tht.

Mt ch du ca vic khng nhn ra cc im trng yu ny nm
trong vic khng phn bit c ngay t u gia nhng ai c
rn luyn k lng v kinh tng hay mt tng v nhng ngi
khng h c hun tp chi c; v sau , li khng c ch nh
thi gian thch hp cho vic tu tp. Mt ch du khc l cc thin
gi b ch trch nu h hc hi hay nghin cu. Thi quen lm li
ny vn cn c hu Ty Tng. [71]

Nu s thnh thc ha n thun v kin thc c c t tr tu
ca vic hc hi v qun chiu li khng tht s c mt phm cht
tt vn l kt qu ca thin, th lm th no iu ny c th mu
thun vi s thnh thc ha mt cch n gin ch qua thin? Nu
vy, th c ngha l thin s chng bao gi kh d i vi mt
ngi bnh thng vn cha tng truy cp c mc an nh u

1
BA176 Ba loi tr tu l tr tu pht sinh (1) t hc hi, (2) t qun
chiu v (3) t thin {cn gi l vn, t v tu}.
194

tin ca thin.
1
V, cc vn bn v tri kin thng gii thch rng
tin trnh ca vic bc vo mt mc thin cao hn t mc thin
dc gii s to ra cc phm hnh cao p vn l kt qu ca vic
thin, nhng li khng c kt qu no nh th ca vic thin [s
to thnh ca mt phm hnh cao p] vn t n lin quan ti ci
dc gii.
2

V vy, hy hiu thin nh c gii thch trong Minh C
Lun Thch {skt. Prasphuapad} ca Dharmamitra {tn dch
ngha Php T}:
3


Thin l a tm ta vo trng thi hay iu kin ca i
tng thin.

Th d, thin v t bi v thin v tn tm c ngha l tm thc
phi chuyn ha pht trin nhng phm cht ny. Bi v vic
ny, ngay c cc i dch gi i khi dng thut ng l trnh
thin, v i khi khc li dng t to duyn {to iu kin} nh
cc cu ca Pht Di-lc trong Hin Qun Trang Nghim Lun
4
l
trnh tri kin v l trnh to iu kin {to duyn}. To duyn v
thin l ng ngha.

1
BA177 truy cp c mc thin gi l mc an nh {bnh n} thin
u tin l t n thng qua mt loi ch tm chuyn bit, chng
hn nh l vic nh t thin.
2
BA178 Thut ng c dch y phm hnh cao p do thin
bsgoms byung , c mt ngha ring bit. Nhng Phm hnh cao
p nh th ch lin quan n ci sc gii v v sc gii. Tuy nhin,
qu v c th t c cc phm hnh diu ho trong ci dc gii; ch
l khng c nhng phm hnh diu ho do kt qu t thin m vn
t n lin quan n ci dc gii.
3
BA179 Abhisamay-lakra-prajpramitopadea-stra-k-
prasphua-pad-nma, {Hin Qun Trang nghim Bt-nh Ba-la-mt-
a Lun Thch} P5194:104.1.1-2.
4
(180) AA: 4; P5184: 6.3.1.
195


V li, tn gi Di-Lc cn cp:
1


Nh phn nhnh khc bit chc chn,
2

L trnh tri kin {kin o} v l trnh thin {thin o}
3

l qun chiu, hiu su, v kh nng suy xt thu sut nhiu
ln.
iu to nn l trnh thin.

c Di-lc cn dy rng qun chiu, hiu su v suy xt r rng
nhiu ln cu thnh con ng thin ca mt tn gi i Tha.
Di s soi sng ca iu ny, th tht l bun ci khi cho rng
thin v phn tch lin tc l chng tri nhau.

Thm vo , khng bao gi c s chm dt v cc thuyt ging
rng mc ch ca s phn tch lin tc v lp li l thin. Chng
hn, c nhng ngun tham kho v thin v nim tin thin v
t v lng tm v tm gic ng
4
v thin v v thng v

1
(181) Ibid: 4.53; P5184: 6.3.1.
2
BA182 Nirveda-bhagiya (cn c gi l tr gip thm thu) l
tn ca con ng chun b)
3
Nhc li: L trnh tri kin v l trnh thin l hai trong nm nhnh ca
B-tt o. Theo mt cch phn nhnh, cc l trnh B-tt o c
chia lm nm cp tu tp tng ng vi cu ch trong Bt-nh Ba-la-
mt-a Tm Kinh bao gm: (1) gate L trnh tch ly hay tch ly
o; (2) gate L trnh chun b hay gia hnh o; (3) pragate L
trnh tri kin hay kin o; (4) prasagate L trnh thin hay tu
tp o; v (5) bodhi L trnh v lu hc hay v lu hc o. Cu
ch Pragate Prasagate Bodhi svh thng c phin m trong
cc bn dch Tm Kinh l: Yt-, yt-, ba-la-yt-, ba-la-tng-
yt-, B--tt b-ha. Xem thm: How to Practice. P202-3. C6.
Dalai Lama. Jeffrey Hopkins trans. Pocket Books. 2002.
4
T v lng tm l cc tm t, bi, h, x. Tm gic ng cn gi l B-
tm.
196

kh. Ngi Tch Thin trong cun Nhp B- Hnh Lun v B-
tt Hc Lun c cp
1
Ti sng tc thi k ny to duyn cho
tm thc) ti. Theo cch ny, ngi ni tt c giai trnh ca o
php m ngi gii thch trong hai bn lun ny u l thin. [72]
Ngoi ra, B-tt Hc Lun cn cho bit
2
Do , hy thin lin tc
bt c b phi no, bo v, thanh tnh ha, hay nng cao c th,
ti sn hay phc bu. Vi tm nh vy, hy ng nhn thin
nh b gii hn nh vy.

Ngoi ra, bo rng tt c tng nh danh {s da ra khi nim
hay cch t tn} u lin h n s nm bt cc biu tng ca s
tn ti thc s v do ngn chn gic ng, c th l iu lm ln
t hi nht bi v iu c ngha l khng xem trng tt c thin
tp phn bit. y l h thng ca Ha-shang
3
mt v tr tr Trung
Hoa. Ti s gii thch s bc b iu trong chng ni v nh
v tu. S hiu lm ny cng gy tr ngi cho vic pht trin lng
knh trng su xa n cc kinh lun c in, bi v nhng kinh vn
ny phn ln ch quan tm n nhu cu ca vic s dng phn tch
phn bit, trong khi h thng ca Ha-shang cho rng tt c s phn
tch l iu khng cn thit trong lc hnh tr. y cng l l do
chnh ca suy thoi v gio php, bi v nhng ai c s lm ln ny
khng nhn ra cc kinh in c in v nhng lun ging ca
chng l nhng li hng dn v v th lm gim i gi tr ca
cc kinh in .

Vn: Nh ngi ni, nu c hai loi thin: thin qun v thin
ch, nh vy th thin qun cn c nhng thc hnh no v thin
ch cn c nhng phng cch thc hnh no?


1
BA183 BCA: 1.2d; and Ss,P5336: 183.4.8.
2
BA184 s: 4; P5336: 188.4.8-188.5.1.
3
y l tn phin m ca ch Ha Thng.
197

p: Ti s gii thch iu ny. Thin qun l cn thit cho cc
thin tp chng hn nhng ai c lng tin: vo o s; thy tm
quan trng v kh khn ln lao trong vic thm nhp s an lc v
c duyn; vo s cht v v thng; vo nghip v nghip qu;
vo s khim khuyt ca lun hi; v vo B- tm. Phi c
nhng iu ny bi v thin i hi s tnh thc vn bn b, rt
mnh m, v c kh nng chuyn ha tm thc. Khng c nhng
iu ny, qu v s khng th ngn c nhng lc i nghch li
thin, v d nh bt knh.

Thm vo , s pht trin mt tnh gic mnh m nh th ch ty
thuc vo vic thin tp nhiu ln vi s phn tch phn bit. [73]
Chng hn, khi qu v mt cch lm lc chng cht nhiu c tnh
hp dn ln trn i tng tham luyn ca mnh, th chnh qu v
to ra mt s tham luyn mnh lit. Tng t nh vy, khi qu
v thng ngh v nhng im xu ca k th th li cng to nn
mt s th hn kinh khng. iu hon ton ging nh trng
hp ca bt c loi thin no trong cc loi thc hnh bt k [s
cht v v thng, nghip v nghip qu, .v..v..] bt k rng hnh
nh ca i tng thin c r rng hay khng. V th, hy thc
hnh thin qun bi v tm thc ca qu v i hi mt phng
cch bn b v mnh m nm bt cc i tng thin ca tm.

Khi cc v t c cc thin bnh n, v d nh nh t thin, th
qu v to c s hot dng cho php cc v tr tm mnh vo i
tng thin nh mnh mong mun. i vi ngi m tm khng
th gi c trn mt i tng ca thin qun mt cch lp i lp
li trong khi c gng t n mt s an nh thin, th h s khng
th to ra c mt tm bnh n. Do , trong trng hp ny h
nn thc tp thin ch {bnh n thin}. Ti s gii thch v iu ny
sau, trong phn v nh v tu.

198

Khng bit g v h thng ny, c mt s ngi cn dm c sy
Nu ngi l mt hc gi, th ngi ch thc hnh thin phn tch.
Cc thin gi th ch thc hnh thin an nh. iu ny khng
ng, bi v mi ngi phi thc hnh c hai. Hc gi phi t
c thin an nh th d nh l thin t c s thanh thn,
trong khi thin gi phi bo m nhng thc hnh nh l nim tn
tm mnh lit vo o s. Thm vo , trong c hai kinh in ca
Hin gio v Mt gio u thng dy rng cc v phi c suy xt
thu sut v c hai phng php thin. Nu cc v thiu hay khng
hiu r thin qun, th s khng pht trin c tr hu khng
nhim, m chnh l cuc i qu gi trn con ng tu tp.
Ngay c khi cc v ch pht trin c mt cht t tr hu, th ri tr
hu gia tng khng ng k. V th, cc v s khng tin b
nhanh trn con ng tu tp, b v i tng ti hu m cc v s
t ti trn ng tu chnh l tr hu phn bit, mt cch ton din
v khng m h bn cht tht v s phn ha ca cc hin tng
{cc php}. Nh o s Mtcea
1
khng nh nht thit tr
2
l
iu tt nht trong cc tr hu. Kt qu l, hy hiu iu nh l
mt ch du xc nh ca vic i sai ng tu, nn cho d c pht
trin trn l trnh bao nhiu i na, s tnh thc ca cc v cng
b che m i v s lng qun v cc v s chm i trong vic loi b
hay nhn thm iu mi.

Hn na, bng cch s dng tr hu sng sut hnh tr thin
qun v ngha ca kinh in, cc v s hiu r cc thuc tnh
phm cht thin c caTam Bo v tng t, v ri lng tin ca
cc v s gia tng mnh m vi cc thuc tnh ny ..v.v [74].
Cng nh vy, khi dng thin phn tch nm bt v nhiu sai
lc ca lun hi, cc v s pht trin s chn ght ln lao v o

1
Tn dch ngha l Mu Hu c ti liu phin m thnh Ma-h-l-ch-tra.
2
Hay Ton tr l tr hu thu sut c s tht ca tt c cc php trong
cng mt lc.
199

mng cuc i tan bin i vi lun hi, v ri cc v nhn ra c
li lc ca vic gii thot t nhiu kha cnh. V th cc v s tinh
tn tm cu gii thot. Dng loi thin ny, cc v s thu hiu
c B- tm v nhiu hot ng k diu ca lc ba-la-mt-
a v ..v..v iu ny s lm gia tng tn tm khng th lay
chuyn mt cch ln lao, tm nguyn v tinh tn mt cch hoan
h. Bi v tt c nhng iu ny t cn bn mt cch c th trn
tr hu thu sut thc hin thin phn tch ln ngha ca kinh
in, ngi thng minh {thin tri thc} phi dng phng cch
ny em li iu xc quyt nh th m vn nhng th khc
khng lm chao o ri xa ng tu tp c.

i vi nhng ngi hiu bit rt t v phng cch thin c th
ni nh sau:

Vn: Nu cc v phn tch nhiu qu vi s thu sut, v bn b
trong thin, th cc v s ngn tr kh nng tp trung ca mnh, vn
l s nht tm ln mt i tng thin duy nht. Nh vy qu v s
khng t c s tp trung vng chc.

p: Ti s gii thch v iu ny. S tp trung cho php cc v
t s ch tm c nh ca mnh mt cch mong mun vo bt c
i tng thin no. Nu cc v cha t c s tp trung nh
th, th s tp trung ny s khng pht trin nu qu v toan th
t n ln u tin trong khi c phn tch nhiu i tng. V th,
n gin thc hnh thin ch nhm to c s tp trung cho n
khi thnh tu. Nu y chnh l ngha cu hi ca qu v, th ti
ng .
Tuy nhin, cc v c th khng nh rng nu thc hnh thin qun
qu nhiu trc khi t c s tp trung, th cc v cn tr s tp
trung ca mnh. Nu trng hp ny l ng, th r rng l cc v
khng thng hiu phng cch thnh tu tp trung nh gii
thch trong cc lun ging ca cc i s tin phong. V d, khi
200

mt ngi th vng t i t li vng v bc trong la ri ra
bng nc, th h thanh lc cc vt d v cn tha. Vng v bc
nh th tr nn mm v d un nn. T , chng sn sng c
bin i thnh bt c loi trang sc no mnh mun, v d nh l
bng tai. [75]

Tng t nh th, cc v khi u dng tr hu thu sut thin
nhiu ln v nhng sai st, v d nh cc phin no, phin no khi
sanh t phin no {phin no th cp}, cc nghip qu khi lm
vic xu, v nhng khim khuyt ca lun hi ty theo th t trong
kinh in. iu ny lm cc v hon ton khng hi lng hay lm
tan o mng. Mang nhng iu ny vo tm thc chnh l cc v
quay lng i vi nhng loi s vic xu v xa tan i cc phin
no ny, ging nh t vng trong la. K n, cc v hy dng tr
hu thu sut thin nhiu ln ln cc phm hnh tt, v d nh
l cc phm hnh ca v thy, tm quan trng ln lao ca an lc v
c duyn, cc phm hnh cao p ca Tam Bo, thin nghip v
hu qu ca n, v li lc ca tm gic ng, mt ln na theo th
t trong kinh in. iu ny khin cho tm thc tr nn thm
m hay trong sng
1
. Tng t nh khi ra vng trong nc.
mang iu ny vo tm trc tip hng tm n pha nhng nhm
hin tng thin c, to nn nim h lc, v sau lm tm thc
thm m y thin c. Mt khi iu ny xy ra, hy tp trung
tm vo iu mnh mun t c - nh nh hay tu t thin v
cc v s t c n khng kh khn. V th, thin phn tch l
phng php siu vit thnh tu s tp trung khng phn tn.



1
BA185 Loch Rimpochey ch ging rng iu ny c ngha l tm tr
nn kh dng (serviceable tc l tm c thun ho theo ) v
hot dng (pliant l trng thi tm tr nn mm do, uyn
chuyn, linh hot, nh nhng trong mt s ti liu Pht gio, thut
ng ny c dch l khinh an). Xem quyn 3 s c cc m t chi tit.
201

Vi cch tng t, tn gi V Trc ging rng:
1


Th d, ngi th bc hay nhng ngi hc cc k nng ca
h lm tinh khit bc hay vng ly ht c vt d v cn tha,
h nung chng trong la v ra bng nc. Bng cch lm nh
th, h hiu rng h c th lm chng thnh nhng vt trang
sc th ny hay th kia bng cc kh nng hu dng v kh
nng d un nn ca n. Ri th, nhng ngi kho tay
trong m ngh th v nhng ngi hc ngh kho lo vi
dng c thch hp bin i kim loi thnh loi n trang no
theo mun. Tng t nh th, nhng nam v n thin gi s
tr nn tnh ng n thun qua vic khng chuyn tm mnh v
pha nhim hay phin no nh l tham m. Cc v to
nn nim hoan h n thun qua vic khng chuyn hng v
pha bt hnh ca tm phin no v qua vic c xu hng
nghing v pha h lc trong nhm cc iu thin c. [76] Khi
lm nh vy, cc tm thc ca h, mt cch khng chao ng
hay khng dch chuyn, tr nn lin kt v an tr ln bt k i
tng no m h p dng n trong vng ni hm ca nh hay
tu. Th nn h c th dng tm mnh t c bt c i
tng no m h nhm n.

Hn trm v tro c
2
l hai bt thun duyn c bn cho vic t
n s tp trung v th m tm mt cch vng chi lu li trn
mt i tng ca thin. V vn ny, nu qu v c s tnh thc
rt mnh m v di lu v nhng phm hnh cao p ca Tam Bo

1
BA186 bh, P5537: 108.5.7-109.1.5.
2
Hn trm l trng thi m tm thin gi tr nn xao lng, lng lo
khng cn sc lc tp trung, ch hay i tng thin tr nn m
nht ti tm khng sinh ng. Tro c l trng thi ngc li y
tm thin gi tr nn khch ng hay qu cng cht, b lc hng vo
cc i tng thu ht khc. Cc phng tin tr liu s c ngi
Tsongkhapa cp chi tit trong quyn 3.
202

v nhng iu tng t, cc v s d dng loi tr c hn trm.
Nhiu thin gi c uy tn khng nh rng phng cch tr liu cho
hn trm chnh l nng cao tm thc bng cch cm nhn cc
phm hnh thin c. Tng t nh th, nu c s tnh thc mnh
m v di lu v nhng sai st ca v thng, kh v nhng iu
ging nh th, cc v s d dng loi b c tro c. Nhiu kinh
in dy rng s tht vng c ca tng l mt phng cch tr
liu cho tro c bi v tro c chnh l s xao lng tm thc lin
can n tham chp.

V vy, cc v s d dng t c s tr tm vng chc vn lm
va cc thin tri thc n mt mc tng ng vi cc tu
tp - bt u t tn tm vo thy v kt thc vic tin hnh B-
tm. Qu v khng nhng phi duy tr c thin nh sau khi hon
ton khng cn hn trm v tro c, m cc v cn phi duy tr
c thin qun. Do vy, cc o s uyn bc ca dng truyn
tha trao xung nhng gio hun c nhn {gio hun bit
truyn} chuyn ch mt tri kin r rng v i tng thin no m
h truyn th. lm c vic ny, trc tin cc v thy phi
suy ngm v ngha ca nhng on kinh v lun ph hp di
nh sng soi ri t cc gio hun bit truyn ca cc o s tin
phong ca chnh mnh. Vi vic phong ph ha ging gii ca
mnh cng vi vic k li v cc truyn nhn o s i trc, cc
thy ging gii mt cch ton din v ch thin tp. Cc ngi
cn dy rng s thnh cng s kh khn hn i vi nhng ngi
thin mt mnh so vi ngi chuyn ha tm trong mt lp hng
dn, ni nhng ngi bit cch thc ging gii ch gio cho ngi
bit cch lng nghe. Li xc quyt ny l tuyt diu v xc tht.
[77] V th, tht l khng ng khi ni By gi l lc thin,
v ri th ch thin mt thi gian ngn thi, v cu ni mt thi
gian tu tp v qun chiu v mt thi gian thc hnh, chng
t mt s hiu lm rng vic gii thch su rng v gio php l
khng tng hp vi ni dung thc hnh.
203


Tuy nhin, nhng ngi bit cch mang tt c nhng ging gii
ny p dng vo hnh tr th tht l him c. V vy, cc v phi t
mnh sng to c mt s trnh by chnh xc v nhng g cn
duy tr trong thin tp.

Vic m qu v hiu rng tt c kinh in l gio hun bit truyn
ch c hnh tr hay khng l ty theo vic liu cc v c hiu bit
v tin trnh thin ny khng. Khi hnh tr trn thin o ny, ngay
c nhng ngi c hun luyn trong thi gian di v cc kinh
in c ca c kinh tha ln mt ch tha cng c th din dch
cc vn bn m vn h hnh tr theo nhng cch hiu sai lc nh
cp phn trn. Hung h chi cn phi cp ngi cha
c hc v cc kinh tng? V th cho nn, tht s l cn thit
khng nh iu ny mt cch tht nhiu chi tit hn. Tuy nhin, v
s di dng, ti khng vit nhiu hn. n y l chm dt
phn gii thch v s bc b nhng hiu lm lin quan n phng
php duy tr thin.




Chng 7: Mt Kip Ngi An lc v Thun
duyn

B. Nhng giai on ngi t iu phc tm thc sau khi h
nng ta vo o s
1. S khuyn khch v vic tn dng ton vn i sng an lc
v thun duyn
a. S nhn din an lc v thun duyn
1) An lc
2) Thun duyn
204

a) Nm kha cnh ca thun duyn thuc v bn
thn qu v
b) Nm kha cnh thun duyn lin quan n nhng
chng sinh khc
b. Qun chiu v tm quan trng to ln ca an lc v thun
duyn
c. Qun chiu v s kh khn t c an lc v thun
duyn


By gi l lc cn thit trnh by cc giai on m qua v o
s hng dn t, nhng ngi nng ta mt cch ng n
vo v thy nh trc y gii thch.

B. Nhng giai on ngi t iu phc tm thc sau khi h
nng ta vo o s
Nhng giai on ngi t iu phc tm thc gm hai phn:
1. Khuyn khch v vic tn dng ton vn i sng an lc v
thun duyn (Chng 7)
2. Lm th no tn dng ton vn i sng an lc v thun
duyn (Chng 8 v tip theo)

1. S khuyn khch v vic tn dng ton vn i sng an lc
v thun duyn
Vic tn dng ton vn i sng an lc v thun duyn c din
ging theo ba kha cnh: nhn din s an lc v thun duyn; qun
chiu v tm quan trng ca n; v qun chiu v s kh khn
t c an lc v thun duyn.
a. Nhn din s an lc v thun duyn
1) An lc
Trong tc phm Bt Thin Bo c Tp K:
1


1
BA187 Ratna-gua-sacaya-gth, Conze 1973:32.2; P735:192.2.5.
205


Nh gii lut, ngi loi tr c
Tm iu kin thiu vng an vui
V nhiu hon cnh trong kip sng ta mt sc sinh
Nh , ngi lun trong an lc.

Theo iu ny, an lc ngha l s gii thot khi vic ti sinh vo
bt k mt trong tm iu kin thiu s an lc. Tm iu kin ny
c trnh by trong tc phm Bng Hu Th:
1


Ti sinh vi t kin hay thiu li dy ca bc iu Ng,
Hoc lm mt sc sinh, mt ng qu, mt chng sinh a ngc,
Mt ngi khng c gio dc ci bin a
Mt k dt v m, hoc mt v thin thn
2
trng th [78]
u b kh s bi mt trong tm khim khuyt l cc iu kin
thiu an lc.
Khi t n an lc, c gii thot khi nhng iu ny,
Ngi hy n lc chm dt s ti sinh.

Vi ba trong s tm iu kin ny, qu v khng th bit c nn
tip nhn iu g v loi b iu g: sinh ra ci bin a trong
bn loi mn [cc v tng, ni, sa-di, sa-di-ni] khng hong php;
b cm, di, v cc kh nng gic quan khng hon chnh ngha
l cc chi, tai, v v.v khng hon chnh; v thiu gio php ca
bc iu Ng, ngha l sinh ra ni khng c mt v Pht n
sinh. Nu qu v mang t kin, nhn thc sai lc v Tam Bo,
nghip v nghip bo v nhng kip sng qu kh v v lai nh l
nhng iu khng tn ti, th qu v s khng tin tng vo nhng
gio php ti thng. Qu v s gp tr ngi ln trong vic pht

1
BA188 Suhl-lekha 63-64; P5682: 236.5.2-4.
2
Cc thut ng thin, thn, thnh hay tri y c dng ch cc
chng sinh thuc cc ci cao hn ci ngi tc l cc ci tri.
206

trin thi tn ngng nu qu v c sinh ra bt k mt trong
ba cnh gii khn kh, v thm ch nu qu v pht trin c cht
t th qu v cng khng th tu tp c bi qu v s b ni au
kh hnh h.
Tc phm Thn Hu Th Thch (Vyakta-pad-suhl-lekha-k)
ca ngi i Hu
1
{skt. Mahmati} din gii rng mt thin thn
trng th l chng sinh v phn bit {v tng}
2
v sng trong
ci v sc. Tc phm Bt Bt Lc Lun {ngha l Lun v Tm
iu Kin Thiu An Lc} (akaa-kath) ca ngi M Minh
3

din gii rng mt thin thn trng th l mt chng sinh sng
trong dc gii, thng b nhng hot ng tham dc lm phn tm.
Tc phm Vi Diu Php Bu Lun ca ngi Th Thn cp rng
cc v thin vn v phn bit hin hu mt khu vc ca i qu
thin - mt ci ca tng thin th t {t thin}
4
. Ci ny bt u t

1
BA189 Vyakta-pad-suhl-lekha-k, P5690: 264.3.5.
2
V phn bit (tib. ) hay v tng cp th t trong T
Thin
3
BA190 Akaa-kath , P5423:103,234.4.8-234.5.2.
4
Mt cch phn chia cc ci thin (hay ci tri) t dc gii cho n v
sc gii l nh sau:
a. Su ci thin thuc dc gii gm: (1) T thin vng (skt.
cturmahrjika); (2) ao li hay Tam thp tam thin (skt.
trayastria); (3) D-ma thin (skt. ymadeva) hoc Tu-d-ma thin
(skt. suyma); (4) u-sut thin (skt. tuita); (5) Ha lc thin (skt.
nirmarati); (6) Tha ha t ti thin (skt. paranirmitavaavarti);
b. Cc ci thin ca sc gii (kskt. rpaloka) c t s thin n t
thin bao gm:
b.1. S thin c 3 ci: (1) Phm thn thin (skt. brahmakyika); (2)
Phm ph thin (skt. brahmapurohita); (3) i phm thin (skt.
mahbrahm)
b.2. Nh thin c 3 ci: Thiu quang thin (skt. parttbha); V lng
quang thin (skt. aprambha); Cc quang tnh thin (skt.
abhsvara)
207

phn cn li ca i qu thin theo phng cch nh mt t vin
bt u t s an tr th tc.
1
Hn th na, ch thin nh th ny c
cc tm thc v tin trnh tm bt ng, ngoi tr thi im tc
khc theo sau s sinh ra v xuyn sut ci cht. Sau cng, h sng
th trong rt nhiu i kip lng. Vic cho rng mt v thnh gi
hin hu trong ci v sc s trong iu kin thiu an lc l khng
ng. V vy, qu v bo rng nhng chng sinh bnh thng c
sinh ra trong ci v sc s trong iu kin thiu an lc v h
khng c c duyn thnh tu l trnh ca s gii thot. Tng t
nh vy i vi vic ti sinh lm mt v thin trong dc gii, l
ngi thng xuyn b phn tn t tng bi nhng khoi lc.
2


b.3. Tam thin c 3 ci: Thiu tnh thin (skt. parttaubha); V lng
tnh thin (skt. apramaubha); Bin tnh thin (skt. ubhaktsna)
b.4. T thin c 10 ci: (1) V vn thin (skt. anabhraka); (2) Phc
sinh thin (skt. puyaprasava); (3) Qung qu thin hay i qu
thin (skt. bhatphala); (4) V tng thin (skt. asjika); (5) V
phin thin (skt. avha); (6) V nhit thin (skt. atapa); (7) Thin
kin thin (skt. sudarana); (8) Sc cu knh thin (skt. akaniha);
(9) Ha m thin (skt. aghaniha); (10) i t ti thin (skt.
mahmahevara)
c. Cc ci thin v sc (skt. arpaloka) gm: Khng v bin x (skt.
kanantyyatana); Thc v bin x (skt. vijnanantyyatana); V
s hu x (skt. kicanyyatana); Phi tng phi phi tng x (skt.
naivasaj-nsajyatana)
Tam gii. Wikipedia.org. Truy cp: 1/2/2012.
<http://vi.wikipedia.org/wiki/Tam_gi%E1%BB%9Bi>
1
BA191 i qu hay Qung qu thin (Skt. Vtaphala) l mt trong tm
ci tng thin th t. Mt s v thin vng ny khng c s an lc
bi h ang trong trng thi thin v phn bit nh {hay v tng
nh} (asajisampatti, 'du shes med pa'i snyoms 'jug), gn ging vi
gic ng su khng chim bao ca chng ta. Khi h c sinh ra, h bit
h c sinh, v khi h sp cht, h bit rng h sp cht.
2
BA192 Ba-so-chos-kyi-rgyal-mtshan (mChan: 158.2-3) lun gii rng
ngi Tsongkhapa ang ch r l ch c nhng thin thn trong ci dc
208

V vy, i vi nhng iu gi l nhng iu kin thiu an lc,
tc phm Thn Hu Th Thch ni rng:
1


trong tm trng thi ny, khng c thi gian cho nhng vic
lm c hnh; v th, chng c gi l nhng iu kin thiu
an lc.

2) Thun duyn
a) Nm kha cnh ca thun duyn thuc v bn thn qu v
Theo tc phm Thanh Vn a Lun, nm kha cnh l:
2


c lm ngi, c sinh ra vng trung tm, c cc gic
quan hon chnh, mang nghip c th chuyn ha, v c nim
tin t cn nguyn. [79]

c sinh ra vng trung tm ngha l qu v c sinh ra ni
c s hin hu ca bn loi mn . C cc gic quan hon
chnh ngha l qu v khng b ngu dt hay cm, v qu v c
nhng chi chnh, chi ph, mt, tai, v nhng b phn khc nguyn
vn. Mang nghip c th chuyn ha ngha l qu v khng
phm hay khin cho ngi khc phm nm ti ng nghch dn n
qu bo ngay lp tc.
3
Nim tin t cn nguyn ngha l qu v c
nim tin vo gii lut, ngun gc sinh khi mi c hnh th gian
v xut th gian. y, gii lut cp n tt c tam tng kinh
in. Nm iu ny gi l nhng kha cnh ca thun duyn thuc

v v sc l nhng ngi bnh thng v khng phi l Thnh gi
mi khng c s an lc.
1
BA193 Vyakta-pad-suhl-lekha-k, P5690: 264.3.5.
2
BA194 bh, P5537:37.5.2-38.1.5.
3
BA195 Nm hnh ng dn n qu bo ngay lp tc l nhng vic cc
c nh git cha, git m, git mt v A-la-hn, c tnh lm mt v Pht
chy mu, v gy ra s ly tn trong Tng on.
209

v bn thn qu v bi v chng hin din trong dng tm thc
ca qu v v l nhng iu kin thun li thc hnh gio php.

b) Nm kha cnh ca c duyn lin quan n nhng chng
sinh khc
Nm iu y l:
1


Mt v Pht th hin, gio php ti thng ang c hong
ha,
Gio php c duy tr, v c nhng ngi tu tp theo
C s quan tm n chng sinh khc

Trong , mt v Pht th hin, (hoc ang xut hin), ngha
l mt v B-tt ang tch ly cng c v tr tu siu phm trong
ba a-tng-k kip, v t n tri tim ca s gic ng; ngha l, tr
thnh mt v Pht ton ho. Gio php ti thng c hong
ha ngha l mt v Pht hay nhng t ca Ngi ang truyn
t gio php. Gio php c duy tr ngha l khng c s thoi
ha gia thi im mt ngi tr thnh mt v Pht v truyn t
gio php n khi v Pht ny nhp Nit-bn. Hn na, cu k ny
cp n gio php thi im cc tn t n gio php nh
vic hiu bit nhng li gio hun siu phm ti hu. C nhng
ngi tu tp theo gio php ny ngha l c mt s ngi hiu
rng chng sinh c kh nng lnh hi gio php siu vit. H hiu
bit iu ny thng qua tri kin ch thc v nhng gio php siu
phm, ti hu nh trn cp. Tip n, nhng c nhn ny
tun theo gio php ng thi truyn dy cho nhng ngi khc
theo s hiu bit ca h. C s quan tm n chng sinh khc
ni n nhng ngi b th v nhng ai tht s lm nhng vic t
thin bng cch ban tng cc tng y v cc th tng t. Bi nm
iu kin ny hin hu trong tm thc ca nhng chng sinh khc

1
BA196 bh, P5537:38.1.5-38.2.1.
210

v l nhng thun duyn cho vic thc hnh gio php, chng
c gi l nhng kha cnh ca c duyn lin quan n nhng
chng sinh khc.
Bn kha cnh u tin ca c duyn lin quan n nhng chng
sinh khc (nh c trnh by y t tc phm Thanh Vn
a)
1
l khng y i vi qu v trong hin ti. Tuy nhin, tht
l tin xem xt mc gn ng ca ba trong s bn iu gm
gio php siu vit c truyn dy, gio php c duy tr, v c
nhng tn tun theo gio php vn c tr gi b tc cho
qu v. [80]

b. Qun chiu v tm quan trng to ln ca an lc v thun
duyn
Loi vt c gng cho n lc cht ch trnh au kh v t nim
vui. Do , nu qu v lm nh vy v khng tu tp cc gio php
thanh tnh v mc tiu t c hnh phc lu di, th qu v ch
ta mt con vt d c sinh ra cnh gii hnh phc. Nh trong
tc phm T Th (iya-lekha) ca ngi Nguyt Quan:
2


Nh bc chn voi ang thm n ngn ngu
Nhng cng c b ra ca h su
V ri xung vc khng thu nhn c g,
Tng t vy cho ai thm kht cc nim vui th tc

Khng phi kip sng bt k no cng s p ng cho vic tu
tp nhng gio php thanh tnh nh vy ni chung hoc tu tp con
ng i tha ni ring. V vy, qu v phi t c i sng y
nh c m t t trc. Trong tc phm T Th:
3



1
BA197 Ibid.
2
BA198 iya-lekha: 76 (Minareff: 1890); P5683: 240.2.8-240.3.1.
3
BA199 Ibid., P5683: 240.1.1-2.
211

Vi kip ngi, ngi thnh tu tm gic ng
L bc c bn cho l trnh n thnh tu Pht-
Mang li tm lc mnh m, gip ngi dn dt tt c chng
sinh.
Rng, a-tu-la, Minh Tr, Ca-lu-la, phi nhn,
1
hay rn u
khng th t n l trnh ny.

Tng t, tc phm Nhp Thai Kinh ni rng:
2


Cho d cc ngi c sinh ra lm ngi vi v vn au kh
nh th, th cc ngi vn c c nhng hon cnh tt nht.
Kh m t c iu ny thm ch trong mi triu kip
lng na. Ngay c khi cc v thin cht, nhng v thin khc
ni rng: Cu chc ngi mt s ti sinh hnh phc. S ti
sinh hnh phc y hm l ti sinh lm ngi.

V vy, ngay c ch thin cng xem kip ngi l iu h c
mong.
Mt kip sng lm mt loi thin thn trong ci dc l k c
nhng khuynh hng tim tng mnh do c tu tp trong l
trnh trc y khi lm mt con ngi c th h tr nh mt iu
cn bn bc u nhn thy chn l. Tuy nhin, qu v khng
th c bc u t n l trnh ca mt thnh gi trong sut kip

1
BA200 Ngas (rng / rn) l nhng sinh vt ging nh loi rng,
vidyadharas (Minh Tr) l nhng ph n quyn r, garudas (Ca-lu-la)
l nhng sinh vt ging loi chim chuyn n tht rn, v kinnaras (phi
nhn) (theo ngha en C phi h l ngi khng?) l nhng thn
ca vng Himalaya.
2
BA201 rya-nanda-garbhvakrnti-nirdea-[nma-mahyn-stra],
P760:110.5.5-6. y l phn on 14 ca Bo Hng Kinh {skt. Ratna-ka},
c dch t ting Trung Hoa. C mt phin bn khc, the Aryayusman-
nanda-garbhavakranti-nirdesa-[nama-mahayana-]sutra {Hoan H Nhp
Thai Thch [i tha] Kinh } nm phn on 13.
212

sng nhng cnh gii [thin gii] cao hn
1
. Hn th na, hu ht
nhng thin thn trong ci dc c cho l iu kin thiu an
lc, nh trc y gii thch. V vy, mt kip ngi l iu cn
bn ti cao bc u thnh tu c l trnh tu tp. Hn na,
bi v kip ngi Bc-cu-l Chu khng phi l iu cn bn
thun li cho nhng gii nguyn, nn kip ngi ba chu cn li
c tn thn. Ngoi ra, trong s nhng chu ny th kip ngi
ci Dimph- c tn thn.
Do vy, hy lin tc qun tng vi nhng suy ngh nh th ny:

V sao ti li lng ph s thnh tu ny trong mt kip sng tt
p nh vy? Khi ti hnh ng nh th iu khng quan
trng, ti ang t la di bn thn. [81] Liu cn g c th di
dt hn iu ny? Ch c iu ny thi, mt khi ti c
gii thot khi vic phi lin tc di chuyn kh khn trn
nhng con ng y nhng vch ng cheo leo nhng iu
kin bt an, nh nhng cnh gii khn kh. Nu ti lng ph s
t do ny v tr li vi nhng iu kin y, th vic tng t
nh nh mt tm tr ca mnh, nh mt ngi b m mn bi
mi hng y ma lc.

Nh ngi Thnh Dng {skt. ryara} ni:
2


Kip ngi gieo ht ging
ra khi lun hi,
Ht ging v thng ca gic ng huy hong.
Kip ngi l dng chy cc c hnh

1
B202 Ngha l, qu v khng th t n mc Kin o v tr thnh
Thnh gi khi l mt thn tin ci sc hoc v sc.
2
BA203 Trong tc phm Thin Ngn Bo Trang Truyn, {Subhita-
ratna-kraaka-kath} bi k 15; P5424: 235.4.2-3 v P5668:
208.2.3-4.
213

Hn c bo vt c th cho mi iu c mun.
Ai y t c ri li lng ph n i?

V tng t, trong tc phm Nhp B- Hnh Lun:
1


Khng c iu chi di gt hn
V khng c g m mui hn
Vic ti i tm ra an lc
M li chng nui dng cng c.

Sau khi ti thy iu ny,
Nu vn gii i qua m mui,
au kh cng cc s xy n
Vo lc t thn n ving ti.

Khi thn ti b nng tht lu
Trong la a ngc khng chu ni,
La hi hn bng ln mnh lit
Chc chn s tn ph tm ti.

y, c hi him v hu ch
Do may mn no ti tm ra.
Nu gi bt chp tm phn bit
Ti li ri vo a ngc su,

Ri nh ngi hoang mang trc li ma thut,
Ti d dng nh mt thng tu ca mnh.
iu g trong ti khin gy nn m mui?
C n vic ny cng chng h hiu ni.


1
BA204 BCA: 4.23-27; P5272: 248.1.3-7.

214

Hn na, Geshe Drom-dn-ba hi Jen-nga: Ngi c lu tm
n vic mnh c ph cho mt kip ngi cng vi s an lc v
thun duyn? Jen-nga p rng: Mi khi nhp thin, con u
tng rng:
Gi ti ang c t ti v thun duyn.
Nu ti khng tn dng tt thi im ny,
Ti s lao xung vc thm v ri vo vng kim sot ca k
khc.
Sau ri ai s nng ti ra khi c y? [82]

V vy, mi ln thin qun, Jen-nga u tng c bi k ny trc
tin, c trch t tc phm Nhp Trung Qun Lun ca Nguyt
Xng.
1
Qu v cng nn thc hin nh th.
Hy qun chiu v tm quan trng to ln ca an lc v thun duyn
i vi nhng mc tiu rt ro ca qu v theo phng thc ny.
V cng qun chiu v tm quan trng ca chng i vi nhng
mc tiu tm thi ca qu v. Ngha l, xem xt bng cch no qu
v c th d dng t c nhng phm hnh tt ca cuc sng ny
nh b th, tr gii v nhn nhc, chng l nhng nguyn nhn ca
thnh vng, l ngi tr php ton ho, v l phn chnh yu ca
mt chng sinh trng thi cao [ti sinh lm ngi hoc tri]. Hy
t duy nh sau:

Theo cch ny, cuc i ny tht quan trng i vi vic thnh
tu trng thi cao v nhng phm hnh vng chc [ca s gii
thot v ton tr]. Nu ti lng ph n v khng n lc tinh tn
ngy m gieo nhn cho hai mc tiu ny, th iu nh
th ti t mt vng t y chu bu quay v vi tay khng.
Hn na, ti s nh mt hnh phc trong tng lai v s
khng t c mt i sng an lc. Khng c s an lc, ti s

1
BA205 Madhyamakvatra-nma: 2.5; P5262:100.4.7-8.
215

phi chu ng ni au kh trin min. V vy, cn c s t la
di mnh no t hn khng?

Nh ngi Thnh Dng ni:
1


Nhng ai c thn ngi giu trong c hnh
Qua tch ly cng c t v lng kip thnh,
V chnh h, nay v minh m lc,
Khng tm c d cng c rt nh nhoi

Ri mai y trong nhng kip v lai
Phi vo nh kh au khng chu ni.
Nh thng gia t ni y chu ngc
Bng tr v nh c vi tay khng,

Nu khng i trn ng thp thin nghip
Ngi s chng tr li kip nhn sinh.
Khng lm ngi, sao c c hnh phc?
Thiu phc hnh, ch gnh kh au thi.

Khng c s t di mnh no cao hn.
Chng cn m mui no ln hn iu .

Sau khi t duy nh vy, hy pht trin lng c mong mnh lit
tn dng trn vn kip sng an lc v thun duyn ny. Trong tc
phm Nhp B- Hnh Lun:
2


Thn ti gi c tr lng
Ti khai thc n thng lm iu ngha
Nu thn kia khng gip c chi

1
BA206 Subhita-ratna-kraaka-kath: 16-18b; P5424: 235.4.3-5.
2
BA207 BCA: 5.69, 8.14; P5272:249.5.1-2,253.3.6.
216

Ti cng chng cung phng g cho n.

Tng t:

Nng ta vo thuyn nh ca thn ta
Hy t thot khi i h y kh i.
V tht kh t li con thuyn ny,
ng m ng gi y, k ngc !

Hn na, Bo-do-wa cp trong tc phm ca ngi Cc Kho Tng
Bo Php Qua Phng Tin Tng T:

S tn knh ca cn trng, k thiu chn ci mt con la
hoang, con c ca ngi Tsang (rTsang), v nhng tri banh
bng b lm t bt la mch nng.
1


1
BA208 Hai s tng ng u tin biu trng cho kh khn t
c an lc v thun duyn. Him khi no mt cn trng bit tn
knh, cng nh khi mt ngi tn tt chn ci c con la
hoang. Kensur Yeshay Tupden ni rng c mt cu chuyn k v con
su b ra khi mt t v cong mnh xung trc c Pht. Cng
vy, tht kh khn cho chng ta c th thot khi nhng cnh gii
au kh v c ti sinh lm ngi vi s an lc v thun duyn.
Trong cu chuyn v con la hoang, mt ngi tn tt ca xng mt
bi ht sau khi anh ta tnh c ng trn lng mt ch la. Khi c hi
rng v sao anh ht, anh ta p rng, Ti ngc nhin khi c ci
trn lng mt ch la hoang n ni nu khng ht lc th khi no
ti mi nn ht y?
Hai v d cui m t tm quan trng to ln ca an lc v thun
duyn. Mt th xy t vng Tsang i thm mt gia nh, v h i
anh n c ln u tin trong i anh. Hng v ngon n ni anh ta
tham n tht nhiu, v khi sp b nn, anh ta tht chic khn qung
quanh c anh ta. Khi c hi v sao anh lm th, anh ta p rng,
C ngon n mc nu ti nn ra s l mt s mt mt ln! V d
cui cng ni n cu chuyn v mt chng trai tr v ngho, anh ta
217


Bng cch t duy v nhng dng ny, hy pht trin s c mong
tn dng trn vn mt kip ngi an lc v thun duyn. [83]

c. Qun chiu v s kh khn t c an lc v thun
duyn
V li, d qu v bt u t mt cnh gii hnh phc hay khn
kh, th vic t c an lc v thun duyn nh th tht kh khn.
Bi v, c Pht cp trong tc phm Gii Php
1
{Cc c s gii
lut} rng nhng ai cht trong nhng cnh gii au kh v ti sinh
ti u tng t nhau v s lng cc ht bi trong a cu bao
la, trong khi nhng ai ti sinh t vo nhng cnh gii hnh phc
th tng t nhau v s lng cc ht bi trn tng nh u mng
tay. Hn na, nhng ai cht i trong c hai loi cnh gii hnh
phc [ngi v tri] v b ti sinh vo nhng cnh gii au kh th
tng t nhau v s lng ht bi trong a cu bao la, trong khi
nhng ai cht i trong nhng cnh gii hnh phc v c ti sinh
ti th tng t nhau v s lng ht bi trn tng u ngn tay.

n d mt ba tic v dng tht nhiu thc n, t c p mnh n
vt qu s ngon ming. Khi ngi bn hi anh ang lm g, anh ta
p rng, y c th l dp duy nht ti c n nhng mn ngon
tuyt nh vy. Ti phi n chng lin!
Mt li din gii hi khc v ba v d u tin c tm thy trong tc
phm Cc Kho Tng Bo Php Qua Phng Tin Tng T [dPe chos
rin chcn spungs pa'i 'bum 'grel] (62.2-6) ca lCe-sgom-pa; v d cui
cng (65.1) c a ra l byis pa'i nas zan thay v sme'u zan trong
Lamrim Chenmo. C mt cu chuyn khc c trnh by m t v
d cui cng ny.
Tc phm Cc Kho Tng Bo Php Qua Phng Tin Tng T,
Ganden Bar Nying, v LRCM nh vn t Tsang l rtsang thay v
gtsang.
1
BA209 Vinaya-vastu, {Gii Php} P1030:37.1.5-37.5.5. Ngi
Tsongkhapa ni n bi kinh Lunggzhi (Agama-vastu), Cc c s ca
Truyn Tha. y l phn u tin trong gii lut.
218

Vn: V sao mt kip ngi an lc v thun duyn li kh t nh
th?
p: iu l do nhng chng sinh trong nhng cnh gii hnh
phc nhng con ngi v tng t - thng nhng tay vo
nhng hnh ng hn mn nh mi iu bt thin. Bi vy nn
h b ti sinh vo nhng cnh gii au kh. Nh tc phm T Bch
K Tng ca ngi Thnh Thin:
1


B phn ln con ngi ta
Tham gia cc vic hn mn.
Nn hu ht nhng phm phu
Chn chn i vo ci kh.

V d nh, d ch mt khonh khc ni lng sn hn vi mt v
B-tt th qu v phi a trong V Gin a Ngc mt kip
lng. Bi nh vy, tt nhin l qu v s phi a vo nhng cnh
gii au kh trong nhiu kip lng nu trong dng tm thc ca
qu v ghi khc tp kh {du vt} nhiu ti li cht chng qua
nhiu kip sng. Nhng tp kh ny cha c ty xa bi mt
liu thuc gii c no v cng cha pht sinh cc hu qu. D
vy, nu qu v lm tan bin hon ton nhng nguyn nhn gy ti
sinh au kh tch t trc y v ngn chn bn thn khng ti
to nhng nguyn nhn ny, th m bo qu v c ti sinh hnh
phc. Tuy nhin, lm c iu ny l cc k him hoi. Nu qu
v khng hnh ng theo cch ny, qu v s ti sinh vo mt cnh
gii au kh. Mt khi , qu v s khng nui dng c cng
c, m qu v s lin tc phm nhng ti li. Thm ch qu v s
khng nghe c cm t nhng cnh gii hnh phc trong nhiu
kip lng! V vy, mt kip ngi an lc v thun duyn rt kh
t c. Trong tc phm Nhp B- Hnh Lun:
2


1
BA211 C, P5246:135.4.8-135.5.1.
2
BA212 BCA: 4.17-21; P5272: 247.5.7-248.1.3.
219


Vi ng x ca mnh nh vy
Ti s khng c li thn ngi.
Nu ti khng thnh t iu y,
Ti s phm ti v chng bao gi nn c hnh. [84]

Nu khng nui thin c
Khi c dp thi hnh,
Lm sao ti dng c
Nhng cng c no y
Trong cnh gii khn cng
y m mui kh au?

Nu khng nui cng c
Li tch ti su dy
Th sao ti nghe c
D y ch l tn
Nhng cnh gii phc hnh
Trong v lng thi gian.

c Th Tn dy
Kip ngi ny kh thy
Nh ra bin tri ln
t c ngay vo ch
Vn tri ni bng bnh
Trong i dng mnh mng

Du ch trong khonh khc
Mt hnh vi sai lm
Khin lm Ngc V Gin
Mt kip lng di lu


220

Ngi u t ci phc
Bi ti cht t u

Vn: Khi ti tri nghim s au kh trong nhng cnh gii khn
cng, ti s dp tan c nhng nghip xu trc y, v sau
ti s c ti sinh vo mt cnh gii hnh phc. Do vy, vic
thot khi nhng cnh gii au kh khng qu kh khn.
p: Trong khi qu v tri nghim s au kh nhng cnh gii
khn cng, qu v s thng hng tch ly ti li. Do , d qu v
c th cht trong mt cnh gii au kh, th qu v s tip tc ti
sinh vo nhng cnh gii au kh. V l ny, vic thot khi nhng
cnh gii au kh tht kh khn. Trong tc phm Nhp B-
Hnh Lun:
1


Ch tri nghim nghip qu
Ngi s khng thot ra
V lc nm hu qu
Ngi to ra ti khc

Sau khi qu v qun chiu v s kh khn t c mt kip
ngi an lc v thun duyn theo cch ny, hy pht trin lng
kht khao tn dng trn vn mt cuc i nh vy. Hy t duy
rng: Nu ti dng cuc i ny lm nhng vic sai tri th iu
tht lng ph. Bi vy, ti s dnh thi gian ca mnh tu tp
gio php ti thng.
Trong tc phm Bng Hu Th ca ngi Long Th:
2


Bi vic t kip ngi t mt kip sc sinh cn kh khn hn
u ch ra bin a vo l hng
Ca ci ch tri ni trn i dng bao la,

1
BA212 Ibid.: 4.22; P5272: 248.1.3.
2
BA213Suhl-lekha: 59-60; P5682: 236.4.7-8.
221

Ny i Vng, vua ca loi ngi, hy khin cho i ny y
thnh qu
Qua cch tu tp gio php ti thng.
Ai c sinh lm ngi
Ri lm iu sai tri
Th thm ch di hn
K nn vo bnh vng y chu bu.

V tc phm T Th ca ngi Nguyt Quan ni rng:
1


Sau khi ngi t kip ngi, l vic kh c,
Hy quyt tm thnh tu iu ngi truy tm [85]

Hn na, v i thin gi
2
ni vi Jen-nga: Hy thc hin iu
mi ln mt t. Jen-nga tha rng: Ti hiu iu ny, nhng
s an lc v thun duyn ny tht kh t. Bo-do-wa ni rng:

Ti vng Pen-bo (Tan [po]) c mt thnh ly ln tn l May-
cha-kar (rMa'i-phyva-mkhar). Thnh ny b mt k ch chim
ng, v lu ngi ta cha th ginh li n. V vy, c mt
ng lo b dn vt bi s mt mt thnh ly ny. Mt ln
ng nghe ai la ln rng: Thnh ly c ly li ri, th
l ng chp ly mt chic gio; do khng i c, ng t ko
l thn mnh i nh s tr gip ca chic gio; ng ku ln:
Tht tuyt bit bao nu vic ginh li thnh ly May-cha-kar
khng phi l mt gic m! Tng t vy, ngi phi tm
thy nim hn hoan nh th trong vic t c an lc v thun
duyn, v ngi phi tu tp cc gio php.

1
BA214 iya-lekha: 64a; P5683: 240.1.2-3.
2
BA215 A-kya-yongs-'dzin (A-kya: 119.2) ni rng cm t ny ch ngi
dGe-bshes 'Brom-ston-pa.

222


Hy thin qun cho n khi qu v t c thi nh nu
trong nhng cu chuyn ny.
pht trin c ni kht khao phm tnh mt cch hon ton
nhm tn dng ton b mt cuc i an lc, qu v phi qun chiu
bn yu t ca n nh sau:

1) nhu cu tu tp cc gio php, bi tt c chng sinh ch mong
mun hnh phc v khng mun au kh cng nh l bi vic
t c hnh phc v gim tr au kh ch ph thuc vo s
tu tp cc gio php;
2) kh nng tu tp, bi qu v c ph cho iu kin bn
ngoi, l mt v o s, v nhng iu kin ni ti, l s an lc
v thun duyn;
3) nhu cu tu tp trong kip sng ny, bi nu qu v khng tu
tp, th s rt kh t li s an lc v thun duyn trong nhiu
i sau; v
4) nhu cu tu tp ngay by gi, v chng c g chc chn v
vic khi no qu v s cht.

Trong s ny, yu t th ba ngn chn s gii i ca vic mun t
b bi ngh: Ti s tu tp gio php trong nhng kip v lai.
Yu t th t ngn chn s gii i ca vic rt lui bi ngh: D
rng ti nn tu tp trong kip sng ny, th c sau hy tu tp
cng ri v khng sm tu tp trong nhng nm, nhng thng,
nhng ngy bt u ca ti. V vy, c th chp nhn vic to ra
mt danh sch ba phm cht bng cch gp chung hai yu t ny
thnh mt, l nhanh chng tu tp. Trong trng hp ny,
chnh nim v ci cht thc s c lin quan y, nhng ti s
din gii iu sau; nu khng vic ny s tr nn qu di dng.
Nu qu v qun chiu v kip ngi an lc v thun duyn ny t
nhiu gc nhn, tm thc ca qu v s c tc ng mt cch
mnh m. V vy, hy qun chiu nh hng dn bn trn. [86]
223

Nu qu v khng th thc hin iu ny, hy c ng ti liu ny
thnh ba ch : bn cht ca an lc v thun duyn l g, tm quan
trng th no i vi cc mc tiu rt ro v tm thi ca qu v,
v s kh khn nh th no t c v mt nhng nguyn
nhn v hu qu ca n. Sau ly bt c li gii thch no bn
trn ph hp vi tm thc qu v, v thin qun v n.
i vi s kh khn t c kip ngi an lc v thun duyn
v mt nhng nguyn nhn, hy xem xt iu sau. Mt cch tng
quan, ngay c c c mt s ti sinh hnh phc, qu v phi
nui dng tng c hnh thanh tnh, nh gii lut. Mt cch c
th, vic t c an lc v thun duyn ton vn i hi nhiu ci
ngun cng c, v d nh c mt nn tng gii lut thanh tnh,
tng cng n bng b th v cc Ba-la-mt-a khc, v khi cht
to s lin kt vi kip sng tip theo ca qu v thng qua nhng
li cu nguyn tinh khit y c vng mnh m. Bi vy, hin
nhin l c mt s rt t ngi thnh tu c nhng nguyn nhn
nh th. Do , mt khi qu v hiu bit iu ny, hy qun
chiu v s kh khn t kt qu chung, tc l mt cuc sng
trong mt cnh gii hnh phc, v kt qu c th, tc l mt i
ngi vi s an lc v thun duyn.
S kh khn t c kip ngi an lc v thun duyn v mt
nhng kt qu c din gii nh sau. So vi s lng chng sinh
trong nhng cnh gii au kh - nhng chng sinh khng ging
nh chng ta th ngay c mt s ti sinh n thun vo mt cnh
gii hnh phc hu nh khng hin hu. Thm ch so vi s lng
chng sinh trong nhng cnh gii hnh phc nhng chng sinh
ging nh chng ta th mt cuc i c bit an lc rt him hoi.
Hy thin qun v iu ny.
Geshe Dl-wa v cng trn qu li gio hun ny v s kh khn
t c an lc v thun duyn. V th, Ngi ni rng s tu
tp tt c nhng gio php khc u da theo gio php ny. Bi
vy, hy n lc cho n.
224



225

Chng 8: Ba Loi Ngi

2. Lm th no tn dng li th ca mt cuc sng an lc v
thun duyn
a. Lm th no pht trin tri thc tng qut mt cch chc
chn v l trnh tu tp
1) Ni dung bao hm ca tt c kinh in v cc l trnh
ca ba loi ngi nh th no
2) V sao cc t c hng dn theo cc giai on p
dng cc rn luyn dnh cho ba loi ngi
a) Mc ch ca vic hng dn cc t qua phng
tin ca cc l trnh v ba loi ngi
b) V sao cc t c hng dn theo nhng giai
on nh vy
i) Nguyn nhn tht s
ii) Mc ch



2. Lm th no tn dng li th ca mt cuc sng an lc v
thun duyn
Vic lm th no tn dng li th ca mt cuc sng an lc v
thun duyn c trnh by trong hai phn:
1. Lm th no pht trin tri thc tng qut v l trnh mt
cch chc chn
2. Phng php tht s tn dng li th ca mt cuc sng
an lc v thun duyn (Chng 9 v tip theo)

a. Lm th no pht trin tri thc tng qut mt cch chc
chn v l trnh
Phng thc pht trin tri thc tng quan mt cch chc chn v l
trnh gm hai phn:
226

1. Ni dung bao hm ca tt c kinh in v cc l trnh ca ba
loi ngi nh th no
2. V sao cc t c hng dn theo cc giai on p dng
cc rn luyn dnh cho ba loi ngi

1) Ni dung bao hm ca tt c kinh in v cc l trnh ca ba
loi ngi nh th no
lc bt u, mt ngi mun tr thnh mt v Pht s pht trin
tm B-; giai on gia, ngi ny tch ly cc cng c v tr
tu ti thng; v cui cng, ngi ny chng c Pht qu ton
ho. Tt c nhng hnh ng ny ch nhm n mc tiu hnh
phc cho chng sinh. V th, tt c nhng gio php mt v Pht
a ra ch gin d l nhm t n li ch cho chng sinh. iu ny
tc l, li ch ca chng sinh chnh l iu qu v nn t c.
[87] Li ch ny bao gm hai phn: mc tiu tm thi v vic trng
thi cao lm ngi hoc mt v thin, v mc tiu rt ro v iu
tt p chc chn l s gii thot hay s ton gic. Gia hai iu
ny, nhiu li gio hun ca c Pht ni v vic t c mc
tiu tm thi l trng thi cao. Tt c nhng gio hun ny c
bao gm trong cc li dy dnh cho mt hnh gi chn chnh c
kh nng gii hn {cn c nh} hoc trong nhng gio php dnh
chia s vi mt hnh gi nh vy, bi v nhng c nhn c kh
nng c bit gii hn tht s khng lm nhiu cho kip sng ny,
m h n lc tinh tn c trng thi cao th thng khi ti sinh
lm ngi hoc tri trong nhng kip v lai bng cch xc tin
nui dng cc nguyn nhn to ra cc ti sinh . Tc phm B-
o ng Lun ni rng:
1


Hy bit rng nhng ai thp nht
N lc chm ch nhm ch t
Cc an vui trong ci lun hi

1
BA216 Bodhi-patha-pradpa, P5343: 20.4.5-6.
227

Bng mi cch cho hnh phc ring h.

C hai iu tt lnh chc chn: s gii thot m n thun ch l t
do khi lun hi v trng thi gii thot ti thng ca ton gic.
Nhiu li gio hun ca c Pht lin quan n Duyn Gic v
Thanh Vn tha. Tt c nhng tuyn thuyt ny c cp trong
cc gio php dnh cho mt hnh gi c kh nng tht s trung
bnh hoc trong nhng gio php dnh chia s vi mt hnh gi
nh vy, bi nhng hnh gi c kh nng trung bnh s pht khi
s tnh gic vi tt c mi th trong lun hi v sau thit lp
mc tiu l gii thot chnh h khi lun hi. Ri h bc vo l
trnh ca ba s rn luyn, phng tin t gii thot. Trong tc
phm B- o ng Lun:
1


Nhng ngi c gi l trung bnh
Ngn chn nhng hnh vi ti li
Quay lng vi an lc trong lun hi,
V tinh tn n lc cho thanh tnh ring mnh.

Tc phm Hnh Hip ng Lun ca Trng lo [Atia] ni
rng:
2


Bi bn s, c Pht, ni rng,
Nng ta Ba-la-mt v Chn ngn tha
3

V thnh t c chn gic ng,
Gi ta s vit v ngha iu ny.


1
BA217 Ibid., P5343: 103, 20.4.5.
2
BA218 Cary-sagraha-pradpa, P5379:186.3.6-7.
3
y Chn ngn tha l tn gi khc ca Mt tha v xin phn bit vi
Chn ngn tng ca Trung Hoa.
228

Theo , phng thc t n ton gic bao gm hai phn: nhng
i tha ca cc Ba-la-mt-a v i tha ca cc chn ngn {skt.
mantra cn gi l mt ch}. Hai phn ny c bao gm trong
nhng gio php dnh cho mt hnh gi thng cn, v nhng
ngi ny qua tc ng ca lng i bi, ly Pht qu lm mc tiu
ca h nhm dp tan mi au kh ca tt c chng sinh. Sau h
rn luyn su Ba-la-mt-a, hai giai on
1
, v tng t. [88] Trong
tc phm B- o ng:
2


Nhng ngi c gi l thng cn
Thnh tm mun dp tan tt c
Mi au kh ca nhng ngi khc
Qua cch hiu ni kh chnh mnh.

Di y, ti s din gii phng thc nhng ngi ny t ti s
gic ng bao hm trong c Ba-la-mt-a tha ln mt ch tha.
Lin quan n nhng iu kin dnh cho ba loi ngi, cc li
gio hun ny trong tc phm B- o ng Lun c ngha
tng t vi li gio hun trong Quyt nh Yu Lun ca tc
phm Du-gi Hnh a Lun:
3


Hn na, c ba loi ngi nh sau: c nhng ngi tr gi pht
nguyn v gii l t b mi vic bt thin, iu ny vn
khng c xem xt l mt gii nguyn, tuy nhin n cng

1
Tc l Giai on Pht khi v Giai on Hon tt hay Hon mn trong
tu tp Mt tha.
2
BA219 Bodhi-patha-pradpa, P5343: 20.4.6.
3
BA220 Tc phm Du-gi Hnh a Lun - rNal 'byor spyod pa'i sa mam
par gtan la dbab pa bsdu ba (Vs), P5539: 9.2.4-5. P5539, tp 110
c trch dn khc nhau nh gTan la dbab pa bsdu pa (Vinicaya-
sagrahai) v rNam par ngcs pa bsdu pa (Niraya-sagraha). Tn
y trong danh mc Pali l Yog-cary-bhmau-niraya-
sagraha.
229

tng t nh gii nguyn. C nhng ngi pht nguyn v
Thanh Vn gii. C nhng ngi pht nguyn v B-tt gii.
Trong s ny, loi ngi u tin c kh nng thp nht; loi
ngi th hai l trung bnh; v loi ngi th ba l thng
hng.

Ngoi ra, cc kinh in cng cp nhiu cch nh v mt
hnh gi c kh nng thp nht, trung bnh v thng hng. Tng
t B- o ng Lun ca ngi Atia, tc phm Vi Diu Php
Bu Lun ca ngi Th Thn
1
cng xc nh ba loi ngi. Tht s
c hai loi trong s nhng hnh gi mang kh nng gii hn
nhng ngi n lc cho kip sng ny v nhng ngi n lc cho
nhng kip v lai. Tuy nhin, y ti ang ni n trng hp
sau, nhng ngi s c ti nhn din l thc hin phng php
ng n t a v cao.

2) V sao cc t c hng dn theo cc giai on p dng
cc rn luyn dnh cho ba loi ngi
S din gii ny gm hai phn:
1. Mc ch ca vic hng dn cc t qua phng tin ca
cc l trnh v ba loi ngi
2. V sao cc t c hng dn qua nhng giai on nh
vy

a) Mc ch ca vic hng dn cc t qua phng tin ca
cc l trnh v ba loi ngi
Ti a ra s din gii v ba loi ngi. Tuy nhin, cc giai
on trong l trnh dnh cho hnh gi c kh nng cao cng bao
hm trn vn nhng l trnh dnh cho hai loi ngi cn li. V
th, hai l trnh ny l nhng phn, hay nhng chi, ca o i

1
BA221 Abhidharma-koa-bhya (AKbh), P5591:189.1.4-6.
230

tha. [89] Nh o s M Minh cp trong tc phm Th Tc
B- Tm Tu Tp (Savti-bodhicitta-bhvan):
1


Khng hi ai, vi tm chn tht,
V trong sch; khng h trm cp,
V b th mi ti sn ca ngi
L hnh vi khin ti sinh hnh phc.

Mt khi thy kh au ca lun hi,
Ngi theo l trnh ng ri khi n,
V loi tr hai hnh ng ti li;
l hnh vi khi to s an nhin.

Ngi thng cn nn tu tp tt c iu ny;
l nhng ng ng ca s quyt tm ti cao cho gii thot.
Tri nhn rng ch php giai khng
To dng chy t bi cho mi chng sinh.

Nhng phng tin thin xo v hn
L hot ng ca quyt tm ti thng gii thot.

V vy, trong vic ny cc v o s khng dn dt qu v theo con
ng dnh cho nhng hnh gi c kh nng gii hn, nhng
ngi lp mc tiu ch n thun v hnh phc trong lun hi, hay
con ng dnh cho nhng hnh gi c kh nng trung bnh,
nhng ngi ch lp mc tiu n thun l s gii thot khi lun
hi cho bn thn h. ng hn l, cc o s chn ra mt s l
trnh c chung cho hai loi ngi ny v dng chng lm nhng
iu kin tin quyt dn dt qu v theo l trnh dnh cho nhng
hnh gi thng cn. V th h dng chng lm nhng thnh phn
ca l trnh rn luyn dnh cho nhng hnh gi thng cn. Do

1
BA222 Savti-bodhicitta-bhvanopadea-vara-sagraha, P5307:18.3.4-7.
231

vy, mt khi qu v pht trin c mong tn dng li th ca
kip ngi an lc v thun duyn ny nh gii thch trc y, qu
v phi bit c lm cch no tn dng li th trn vn ca n.
Lin quan n iu y, tc phm Trung o Tm Yu Lun ca
ngi Thanh Bin ni rng:
1


Nhng tm thn ny tht qu mng manh,
Nh cy chui v nh bong bng nc.
Ai s khng mang li cho chng s vng vng nh ni Tu-di
Bng vic ly chng lm iu kin gip cho nhng ngi
khc?

Nhng tm thn ny l c s ca bnh tt, tui gi, v s cht
Nhng ai c phm cch tt v lng t bi
Khin cho chng trong tng khonh khc
Lm nn tng thng tin hnh phc ca tha nhn.

i an lc trnh khi tm duyn khng an lc
Do bi ngn n ca gio php ti thng sng soi
Hy tn dng tht tt an lc ny
Qua hnh ng ca mt ngi thng tr.

V vy, hy bc vo i tha vi suy ngh: ngy m, ti s
lun ng x nh mt hnh gi thng cn, tn dng tt thn ny,
vn l mt ni tr ng ca bnh tt, mt c s ca cc au kh,
ca tui gi v iu tng t, cng nh n vn thiu vng chc ta
nh cy chui hay bong bng nc.

Vn: T lc bt u, v o s nn hng dn t qua cc tu tp
ca mt hnh gi thng cn. [90] u l cng dng ca s rn

1
BA223 Madhyamaka-hdaya-krik, P5255: 3.4.2-4.
232

luyn theo nhng l trnh c chia s vi nhng hnh gi c kh
nng gii hn v trung bnh?
p: Rn luyn theo cc l trnh c chia s vi hai loi ngi
ny l mt iu kin tin quyt cho s pht trin l trnh ca mt
hnh gi thng cn. Ti s gii thch cch iu ny l nh th.

b) V sao cc t c hng dn qua nhng giai on nh
vy
Vic v sao cc t c hng dn qua nhng giai on nh
vy c din gii v cc mt nguyn nhn tht s v mc ch.

i) Nguyn nhn tht s
ng vo i tha ch c tm B- v thng. Mt khi iu
ny pht sinh trong dng tm thc ca qu v th nh c cp
trong tc phm Nhp B- Hnh Lun ca ngi Tch Thin:
1


Khi chng sinh v vng,
B tri trong ngc t
Lun hi bao au kh
Pht khi tm B-
H s c gi l
con ca ng Thin Th
2

V tht ng tn vinh

1
trong hai cu th cui ca on k ny khng thy trnh by trong bn
Anh ng m chng c thay bng du , nhng li c thy trch dn
trong bn ch gii ca Sopa Rinpoche nn chng ti thay th cc cc du
chm ny cho r. Steps on the Paht to Enlightenment. P248. Vol1.
Lhundub Sopa. Wisdom. 2004.
2
con ca ng Chin Thng, con Pht, con ca ng Thin Th
v.v... ch n cc B-tt th gii v c xem nh trong gia nh con
Pht. Ch Hn-vit ban u l Pht t nhng v sau, ch ny b m
rng v mt ni hm bt k l cho ngi c B-tt gii hay khng. Cho
nn t Pht t c th gy hiu nhm d khng sai v cch vit.
233

Trong ch thin, nhn gii.
1


V th, nhng chng sinh ny bc vo i tha c t tn l
nhng a con ca bc iu Ng hay nhng v B-tt. Nu h
hy hoi tm B- ca mnh, h s t trc xut bn thn ra khi
on th nhng hnh gi tu tp i tha.
Do , nhng ngi c mong bc vo i tha phi pht trin
tm B- ny bng cch thc hin nhiu dng n lc. Nhng bn
vn ti cao dy v nhng giai on ca l trnh B-tt o, cc tc
phm B-tt Hc Lun v Nhp B- Hnh Lun ca ngi Tch
Thin, cp n phng php pht trin tm B- y. Cc tc
phm ni rng trc tin qu v cn thin qun v nhng ch li
ca n. Sau , qu v lm mnh m ni hn hoan v nhng li lc
ny t tn y lng ca mnh. iu ny phi ng hnh vi vic
thc hnh by hnh nguyn {Ph Hin} cng vi s thc hnh quy
y.
Nu qu v vit c ng li nhng li ch c cp theo cch
ny, th chng bao gm hai phn: tm thi v rt ro. Phn u tin
li gm hai kha cnh na: khng ri vo nhng cnh gii khn
kh v c ti sinh trong nhng cnh gii hnh phc. iu
ngha l, mt khi pht tm B-, qu v s loi b c nhiu
nguyn nhn tch ly t trc cho nhng s ti sinh au kh, v
qu v chm dt s tch ly lin tc v chng trong tng lai. Qu
v cng tng trng mnh m nhng nguyn nhn tch ly t
trc cho nhng s ti sinh hnh phc bi chng c thm nhun
tm B- ny. Hn na, bi qu v c tm B- ny thc y,
nn nhng nhn m qu v gy to li s l khoog th no cn kit.
[91] Nng ta tm B- ny, qu v s d dng t n nhng
mc tiu cui cng, s gii thot v ton gic.
Ngay t lc bt u, qu v phi c c vng chn thnh mong cu
t n nhng li ch ti hu v tm thi ny. Nu khng c

1
BA224 BCA: 1.9a-c; P5272: 245.2.3-4.
234

iu , qu v c th ni rng: Ti s n lc pht trin tm B-
ny v nhng li ch vn sinh khi t vic pht trin tm B-,
nhng s ch l nhng li ni sung. S rng tuch ca li
tuyn b ny rt r rng mt khi qu v kim chng li tm thc
ca mnh.
V th, trc tin qu v phi rn luyn trong t tng chung cho
nhng c nhn c kh nng gii hn v trung bnh nhm pht trin
mt nim c ao t c hai li ch, trng thi cao [l ngi hoc
tri] v iu tt lnh chc chn [s gii thot hay s ton gic].
Sau khi pht trin c iu c nh vy, qu v nui dng tm
B-, l thi gip sinh khi nhng li ch y. Khi lm iu
ny, qu v phi pht trin lng i t bi vn l nn tng cho thi
ny. Ni cch khc, khi qu v qun chiu rng mnh lang
thang trong lun hi, b mt i hnh phc v b ni au kh hnh
h nh th no, th nhng si lng trn ngi qu v phi nn dng
ng ln. Nu khng c s tri nghim ny, qu v s chng th tr
nn bt nhn vi s au kh ca nhng chng sinh khc khi h
phi chu ng v b tc i hnh phc bi h lang thang trong
lun hi. Trong tc phm Nhp B- Hnh Lun:
1


Nhng ai cha ngh tng
n mt thi nh vy
Cho li ch ring h;
Th ngay c trong m
Lm sao khi c n
Cho hnh phc tha nhn?

Do vy, trong bi cnh ngi c kh nng gii hn, qu v qun
chiu cch m mnh b hm hi trong nhng cnh gii khn cng
n nh th no. Trong bi cnh ca hnh gi c kh nng trung
bnh, qu v qun chiu theo phng cch rng thm ch trng

1
BA225 Ibid.: 1.24; P5272: 245.3.6-7.
235

thi cao, th cng c au kh v khng c c h lc an tnh. Sau
, qu v thc y s pht trin tnh yu thng v lng t bi
bng cch nui dng s ng cm vi cc chng sinh, nhng
ngi qu v xem l gn gi vi mnh. T y qu v s pht tm
B-. V th, s rn luyn suy ngh chung vi nhng ngi c
kh nng gii hn v trung bnh l phng php pht khi mt tm
B- chn tht; khng phi l mt l trnh ring bit no m v
o s dn dt qu v theo.
Tng ng theo , qu v thc hin nhiu phng cch khc nhau
thanh tnh ha bn thn khi s bt thin v tch ly cng c
nh s dng nhng tu tp pht trin c c thi chia s vi
nhng hnh gi c kh nng gii hn ln thi chia s vi nhng
hnh gi c kh nng trung bnh. Cc v d l vic quy y v vic
suy ngh v nghip v nghip bo. [192] Hy hiu rng nhng iu
ny cng gip qu v pht tm B-, bi chng ph hp vi by
hnh nguyn Ph Hin hoc vi tu tp quy y, vn l nhng phng
php rn luyn ng vai tr tin quyt cho tm B- trong bi
cnh ca nhng tu tp dnh cho hnh gi thng cn.
im ny, v o s trnh by chi tit mt cch xuyn sut v
nhng phng cch m trong , cc rn luyn ca nhng hnh gi
c kh nng gii hn v trung bnh ng vai tr nh cc thnh
phn cho s pht tm B- v thng. Hn na, qu v, ngi
t, s t n tri thc chc chn v iu ny. Sau , bt c khi no
qu v duy tr thin, iu ti quan trng l qu v gi vng hiu
bit ny trong tm v rn luyn nhng gio php ny nh l cc
thnh phn cho s pht trin tm B- ca qu v. Nu khng, l
trnh ca hnh gi thng cn v nhng l trnh ca nhng hnh
gi c kh nng gii hn v trung bnh s b tch bit v khng lin
quan. V bi qu v s khng t tri thc chc chn v tm B-
no c cho n khi qu v t n l trnh tht s ca hnh gi
thng cn, nn vic thiu rn luyn trong nhng ch ny, nh
l nhng phn ca s pht trin tm B- ca qu v, s khin
ngn tr qu v khng pht trin c tm B- y, hoc, trong
236

khi qu v thiu s rn luyn ny, s khin cho qu v lch khi
mc tiu to ln ca bn thn v vic pht tm B- y. Do , hy
lu k im ny.
Theo phng cch ny, hy rn luyn theo cc l trnh ca nhng
hnh gi c kh nng gii hn v trung bnh v rn luyn tt nhng
iu c din gii trong bi cnh dnh cho hnh gi thng cn.
Sau , bng tt c kh nng tt nht, hy pht khi mt tm B-
chn tht trong dng tm thc ca mnh. Tip theo, tinh thn
ny tr nn n nh, hy tin hnh mt s tu tp c bit v quy y
v sau thc hin nghi l v s pht tm B- mnh m. Sau
khi qu v tip nhn tinh thn nguyn c {B- tm nguyn}
mnh m ny qua nghi l, qu v phi n lc hc hi cc gii lut
ca n. Tip n, hy pht trin s c ao mnh lit hc hi
nhng hnh B-tt, nh su Ba-la-mt-a v bn cch thu nhn
t. Mt khi s c ao ny sinh khi t tn y lng qu v, hy
kin nh p dng li th nguyn thanh tnh v xc tin B- tm
{B- tm hnh}. Sau , vi s dn thn, hy trnh b nhng vi
phm cn bn lm cu nhim. Hy n lc ngay c nhng s
u nh nhoi v trung bnh hoc s gy to nhng li lm cng
khng lm qu v nhim. Ngay c nu qu v b nhim, hy
lm thanh tnh bn thn mt cch trit bng cch sa i nhng
s vi phm nh c ch dy trong kinh.
Tip theo, hy rn luyn bao qut v su Ba-la-mt-a. Mt cch
c th, hy rn luyn tht tt v bnh n thin ct li ca nh
lm cho tm thc ca qu v c kh nng c t ln mt i
tng thin thin c, theo s c mong ca qu v. [93] Tc
phm B- o ng Lun ca Trng lo
1
ni rng qu v nn
pht trin nh t thin nhm sinh khi nhng tri kin siu vit.
Ngi dn ra mt v d n gin. Trong nhng tnh hung khc,
Ngi ni rng qu v nn pht trin nh lc nhm sinh khi tu
gic. V vy, t c nh ch yu nhm mc tiu cho tu. Sau

1
BA226 Bodhi-patha-pradpa, P5343: 21.2.6-7.
237

, ct b nhng tri buc ca quan nim v hai bn ng {nhn
v ng (tib. ) v php v ng (tib. )}, hy lp
mt xc nh trit l v ngha ca tnh Khng, tc l s v ng.
Sau khi duy tr mt phng php thin khng sai st, hy t n
s thu sut, tc l tri tim ca tr tu.
Theo , tc phm B- o ng Lun Thch ca ngi Atia
1

cp rng, ngoi tr nhng tu tp v nh v tu, tt c nhng s tu
tp trong mc gii lut v bao gm vic rn luyn cc gii lut
ca B- tm hnh s cu thnh vic rn luyn gii lut. nh l
vic rn luyn v s tp trung hoc vic rn tm. Tu l vic rn
luyn v tr tu. Hn na, tt c nhng tu tp trong mc nh t
thin v bao gm nh t thin cu thnh nn nhn t ca s gic
ng c gi l phng tin, tc l s tch ly cng c, nhng
o php ph thuc vo cc chn l c l {tc }, hay cn c
gi l nhng giai on ca l trnh bao qut. S pht trin ca ba
loi tr tu thu sut
2
cu trc nn nhn t ca s gic ng c

1
BA227 Bohdi-mrga-pradpa-pajik-nma, P5344, vol. 103.
2
Ba loi tr hu hay tam minh (chn. ) ny c gii thch trong Gio
Php V i Bt-nh Ba-la-mt-a, bao gm (1) tr hu thu hiu kha
cnh ph dng ca cc php. y l loi tr hu ca Thanh Vn tha v
Duyn Gic tha thy bit c chn l v bn cht khng c hu khng
tht c ca cc hin tng {cc php}, (2) Tr hu thu hiu v cc l trnh
khc nhau n gic ng. Ch B-tt c loi tr hu ny vn khin h thy
bit v kha cnh c th v s tn ti hay chn l v s tn ti tm b,
cng nh l nhiu l trnh khc nhau n gic ng, nn theo h c th
cu cc chng sinh khc, (3) tr hu hiu bit c kha cnh ph dng ln
kha cnh c th ca cc php. y l tr hu Pht hay Pht tr. Pht tr
vn nhn thc c hai kha cnh ny ca ton th cc php cn gi Trung
o, cng nh nhn thc v nhiu l trnh n gic ng khc nhau. Tuy
nhin, theo nh gii thch ca Sopa Rinpoche th c v nh ngi Sopa m
ch chnh l Tam V Lu Hc (gii nh v tu). Xem thm chi tit trong
ch thch k.
three kinds of wisdom. The Soka Gakkai Dictionary of Buddhism. Truy cp
12/02/2012.
238

gi l tr tu, s tch ly tr tu, vn ph thuc vo nhng chn l
ti hu {chn }, hay cn gi l nhng giai on ca l trnh uyn
thm. V th, hy bit tht chc chn v trnh t ca chng, v s
tht rng chng l mt danh mc ton din, v rng qu v khng
th t n s gic ng ch bng phng tin hay tr tu n thun.
y l cch m nhng ch ngng hong gia, nhng a con ca
bc iu ng, tc nhng k ang trn con ng ra i dng
mnh mng nhng phm hnh diu ho ca mt v Pht, si i
cnh ca chng v bay ln. Mt cnh l nhng chn l quy c
tt c nhng nhn t v phng tin, l trnh bao qut. Mt cnh
kia, da vo nhng chn l tuyt i, ang hiu bit r c thc ti
ln v ng. Tuy nhin, chng khng th ch s dng mt phn n
l ca l trnh, hay bay ln nh ch chim gy mt cnh.
1
Nh tc
phm Nhp Trung Qun Lun Thch ca ngi Nguyt Xng
cp:
2


Dang i cnh trng v rng ca thc ti v c l,
Nhng ch ngng hong gia, h tng bi n chng sinh,
Bay trn nhng ngn gi c hnh t n v thng

<http://www.sgilibrary.org/search_dict.php?id=2343>.
1
Trong ch gii n ba on ging lun cui ny, theo gii thch ca Sopa
Rinpoche th tu tp su Ba-la-mt-a tng ng vi Tam v lu hc (gii-
nh-tu) nh sau: bn Ba-la-mt-a u l gii, Ba-la-mt-a thin nh l
nh v Tr hu Ba-la-mt-a l tu. Vic tu tp t gic ng c so
snh nh hai cnh chim bay n thnh tu, khng c c hai th khng th
t gic ng. Cnh chim th nht l phng tin bao gm tt c cc tu tp
t u cho n nht tm nh, c xem l kha cnh tch ly cng c v
c ch trng nh l chn l c l (tc ). Cnh chim cn li l tt c
cc loi tu tp t n s chng ng trc tip v bn cht tht s ca
con ngi (bn ng ngi) v cc php cng nh l chnh tr tu ny. Cc
tu tp ny c xem l s hun tp v tr hu v c ch trng nh l
chn l ti hu (chn ).
Steps on the Path to Enlightenment. Vol1. P292. Lhundub Sopa. 2004.
2
BA228 Madhyamakvatra-nma: 6.226; P5262:106.2.4-5.
239

Trn b xa, nhng phm hnh Pht ln ta i dng. [94]

Sau khi qu v rn luyn tm thc bng l trnh thng thng, qu
v chc chn phi bc vo con ng mt ch bi v khi thc
hin, qu v s nhanh chng hon thnh hai s tch ly. Nu qu v
khng th tu tp xa hn l trnh thng thng, hoc khng mun
lm iu do thin hng ca qu v tha k t nhng kip trc
qu yu, vy th ch cn ci thin trn tng giai on ny ca l
trnh.
Qu v c ch dy rng tt c cc tha ni chung v mt ch
tha ni ring nng ta vo v o s u rt ct yu. Bi th,
mt khi bc vo con ng chn ngn, qu v nn lm theo
nhng s gii thch v mt ch, v tu tp mt php mn da vo v
o s thm ch cn chuyn su hn nhng g ti din gii trc
y. Sau , hy lm cho tm thc qu v tr nn chn mui vi
nhng qun nh n t nhng ngun Mt tha thanh tnh, tr gi
mt cch ng n vi ngay c s ri ro cho tnh mng ca qu v,
v tt c nhng li th v nguyn m qu v nhn c trong sut
cc qun nh ca qu v. Qu v c th pht nguyn li nu mnh
b mt s vi phm cn bn tc ng, tuy nhin tm thc qu v s
b h hoi, v s rt kh khn tng trng nhng phm hnh
diu ho. V th, hy n lc mt cch c th khng b nhng vi
phm cn bn lm h hng v khng b nhng vi phm th cp
lm nhim. Ngay c nu qu v b u bi nhng iu ny, hy
thanh tnh ha bn thn vi s sm hi v kim ch, v nhng s
th nguyn l nn tng ca l trnh.
Tip hy rn luyn theo nhng li hng dn tt p v Du-gi
vi cc biu tng (ni v nhng cp Mt tha thp hn), hoc
Du-gi ca giai on pht khi (ni v Mt tha Du-gi mc cao
nht). Sau khi s rn luyn ny vng vng, hy rn luyn tht
tt v Du-gi khng biu tng (ni v nhng cp Mt tha
240

thp hn), hoc Du-gi ca giai on hon mn (ni v Mt tha
Du-gi mc cao nht).
1

Tc phm B- o ng Lun trnh by phn chnh yu ca l
trnh nh vy; nhng giai on ca l trnh cng hng dn qu v
theo cch ny. i Trng lo cng gio hun iu ny trong
nhng bn vn khc. Tc phm i Tha o Thnh Tu Php
Tp ca Ngi ni rng:
2


Nu ngi c mong chng v thng B-,
Vn cao qu bt kh t lng,
Hy dc lng tu tp v thnh tu tm B-,
Bi s gic ng ph thuc vo tu tp. [95]

Bi thn th an lc v thun duyn ton ho ny
Tht kh lng t c, v mt khi nhn c
S rt kh m s hu li ln sau,
Hy khin n y ngha nh n lc tu tp.

V tc phm i Tha o Thnh Tu Php Hng Hung Tp
ca Ngi ni rng:
3


Khi mt c duyn sinh khi
Cho nhng phm nhn trn khi ngc t,
H b chy khi ni y,

1
Du-gi vi biu tng l loi thin m trong hnh gi qun tng s
trnh hin ca mt bn tn hay mt gic th v mt ch trong mc
tiu thnh tu sc thn Pht, loi thin ny khng lin h n hiu
bit v tnh Khng. Loi thin ln tnh Khng trong nhm t n trc
chng tnh Khng c gi l Du-gi khng c bin tng. Xem thm
chuyn v ch ny: Yoga Tantra: Paths to Magical Feats. Dalai Lama,
Tsongkhapa and Jeffrey Hopkins. Snow Lion. 2005.
2
BA229 Mahyna-patha-sdhana-sagraha, P5352:51.5.23.
3
BA230 Mahyna-patha-sdhana-vara-sagraha, P5351:50.3.3-5.
241

Bi mc tiu h khng nh nhng thng nhn.

Cng th khi c duyn sinh khi
vt qua bin c lun hi,
Ngi tri ln ra khi chn lun hi,
Bi mc tiu ngi khng nh nhng k khc.

Tng t:
1


Hnh B-tt gii bng cch tr theo
Tu tp quy y, gi gii cao hn,
V nn tng B- tm nguyn mnh lit,
Hy tu tp ng n, theo cc giai on, bng nng lc ca
ngi,
Tt c nhng B-tt hnh
Su Ba-la-mt-a v tng t.

Hn na:
2


Nui dng tr hu tm v phng tin
Tr hu nh lc, v hp nht chng.

Ngoi ra, tc phm nh Tp Phm ca Bodhihadra {Gic Hin}
cp rng:
3


u tin, hy vng vng tm B- ton ho ca ngi,
Sinh khi t sc mnh t bi.
ng tham chp tn hng nhng ngun vui trong lun hi,
V quay lng ng bm ly chng.

1
BA231 Ibid., P5351: 50.4.8-50.5.2.
2
BA232 Ibid., P5351: 51.3.5-6.
3
BA233 Samdhi-sabhra-parivarta, P3288: 257.5.2-5.
242

c ban nhng bo vt ton ho nh nim tin,
Hy tn knh o s ca ngi, ngi ngang hng c Pht.

Vi nhng li nguyn o s dy,
Hy tinh tn trong thin.
Nhn qua lng t ca thy
S ban tng nhng qun nh, c bnh cam l v mt ng.

Lm thanh tnh thn, khu, v ,
Nhng hnh gi nh vy thch hp chng ng.
Bng vic hon thnh nhng s tch tp
Sinh khi t nh chi,
H s chng t s chng ng v thng.
l con ng ca mt ch.

ii) Mc ch
Vn: Nu nhng gio php dnh cho nhng hnh gi c kh nng
gii hn v trung bnh l cc iu kin tin quyt cho hnh gi
thng cn, chng c l cng c xem l nhng giai on cho l
trnh ca hnh gi thng cn. [96] V sao li s dng thnh ng
ny: cc giai on ca l trnh c chia s vi nhng hnh gi c
kh nng gii hn v trung bnh?
p: C hai mc ch to ln ca vic phn bit ba loi ngi v
theo hng dn cc t: (1) iu nh tan suy on cho
rng qu v l mt hnh gi thng cn cho d khng pht trin
nhng trng thi tm thc tng t nh nhng hnh gi c kh
nng gii hn v trung bnh, v (2) iu mang li li ch to ln
cho nhng ngi c tm thc mc tt nht, trung bnh v thp
nht. N mang li ch cho h nh th no? Ngay c hai loi hnh
gi c kh nng cao hn cng phi tm cu a v cao v s gii
thot, v vy khng c g sai lm khi gio hun cc t c kh
nng trung bnh v cao v nhng s tu tp pht trin nhng thi
243

ca nhng hnh gi c kh nng gii hn v nhng hnh gi c kh
nng trung bnh. H s pht trin c nhng phm hnh diu ho.
Nhng hnh gi c kh nng gii hn nht c th rn luyn nhng
s tu tp cao hn, nhng iu ny s dn n vic h t b nhn
quan thp hn ca h m li khng tng trng ln c mt nhn
quan cao hn, v v vy h s khng c g c. Hn na, c th
c nhng hnh gi nhiu thin duyn pht khi nhng l trnh
cao hn trong nhng kip trc. Nu h c gio hun v nhng
l trnh chia s vi nhng hnh gi kh nng thp hn v sau
rn luyn chng, th h s nhanh chng tng trng nhng phm
hnh diu ho pht khi trc hoc nhng phm hnh cha
pht khi t trc. V vy, bi h pht khi nhng l trnh thp
hn, nn h c th c dn dt theo nhng l trnh ln lt cao
hn, v do l trnh ca chnh h tu tp trong nhng kip
trc s khng b tr hon.
Tc phm Chn Ngn Vng Vn Kinh
1
dng v d v mt th
kim hon kho tay dn dn tinh luyn c mn trang sc minh
ha s cn thit cho vic hng dn tm thc ca t theo cc
giai on. thn trng trnh s di dng, ti khng trch dn
chng y y. V h php Long Th cng hng dn cc
t theo nhng giai on trong sut nhng l trnh t n a
v cao v s tt lnh chc chn:
2

Ban u c nhng gio php v trng thi cao;
Ri n vi nhng gio php v s tt lnh chc chn.
Bi khi t n trng thi cao,
Ngi dn vn ti s tt lnh chc chn.


1
BA234 -ra-ni Vng Vn Kinh - gZungs kyi dbang phyug rgyal pos zhus
pa (Dhravara-rja-paripcch) l tc phm Arya rya-tathgata-mah-
karu-nirdea-nma-mahyn-stra, P814:300.5.4.
2
BA235 Raja-parikatha-ratnavall, Ra: 1.3-4; P5658:173.5.7-8.
244

Tng t, Tn gi V Trc cng ni rng:
1


Hn na, cc v B-tt hng nhng t ca h thnh tu
nhn t c hnh ca s gic ng mt cch ng n v theo
cc giai on. lm c iu ny, ban u h a ra nhng
gio php d dnh cho nhng chng sinh c tr tu non tr, yu
cu h tu tp theo nhng hun th v gii ngha mc d dng.
Khi nhn thy tr tu ca nhng chng sinh ny pht trin ln
kh nng trung bnh, cc v yu cu h tu tp nhng gio php
v hun th mc trung bnh, v nhng s gii ngha trung
bnh. [97] Khi nhn thy tr tu ca nhng chng sinh ny tr
nn rng m, cc v yu cu h tu tp nhng gio php v hun
th uyn thm, v nhng s gii ngha vi diu. y l lung
hot ng mang tnh quyt nh cho hnh phc ca nhng
chng sinh ny.

Ngoi ra, tc phm Hnh Hip ng Lun ca ngi Thnh Thin
m t phng php trc tin qu v rn luyn t duy v Ba-la-
mt-a tha v sau bc vo mt ch tha. Tc phm chng
minh rng qu v phi thc hin iu ny theo cc giai on. Sau
im ny c tm tt nh sau:
2


Phng php nhng chng sinh khi u
Tham gia vo mc tiu ti thng
c c Pht ton ho hun th
Tng t tng bc ca cu thang.

Hn na, tc phm T Bch K Tng
3
cng cp rng trnh t
ca con ng l xc nh:

1
Bbh, P5538:186.1.3-6.
2
Carya-melapaka-pradipa, P2668: 295.3.8-295.4.1.
3
C: 8.15; P5246:136.3.2-3.
245


Thot tin, ngng cc vic tht c.
Tip theo, ngng sai lm v ng.
Cui cng, dt tt c t kin;
Ai hiu iu ny l bc tinh thng.
Tng t, v a vn o s Mu Hu ni rng:
1


Ta nh vic nhum vi khng cn vt nh:
Trc tin h pht trin iu thin trong tm t
Thng qua nhng bn lun v b th v tng t,
V ri h bo t qun tng v gio php.

Vin dn bn vn ny, i s Nguyt Xng cng cho rng o
php c mt trnh t xc nh. V trnh t m chng ti dng
hng dn nhng ngi khc i theo con ng mt cch r rng
l rt thit yu cho s tu tp ca h, hy t n s chc chn vng
vng v phng php ny.




1
Trong tc phm Nht Bch Ng Thp K Tng - Sata-pancasatka-natna-
stotra (Mt trm nm mi k xng tng): 12.5; P2038. Tc gi l ngi
M Minh theo bn Pali.
246


247

Chng 9: Chnh Nim v Ci Cht

b. Con ng tht s tn dng cuc sng an lc v y thun
duyn
1) Rn luyn tr tu trong cc giai on ca l trnh dnh cho
ngi c kh nng gii hn.
a) iu phc tm thc cho mt ngi c t kh nng {cn
c thp}
i) Pht trin trng thi qun chiu tm n lc tinh tn
cho li ch ca nhng kip sng v lai.
a Chnh nim v ci cht, qun chiu rng qu v
s khng tn ti lu trn cuc i ny.
1 Sai lm ca vic khng trau di chnh nim
v ci cht
2 Li ch ca vic trau di chnh nim v ci
cht
3 Loi chnh nim v ci cht m qu v cn
khai trin
4 Phng php trau di chnh nim v ci cht
a T duy rng ci cht l l tt nhin
1 Hy qun chiu rng thn cht chc
chn s n v v vy iu l khng
th trnh khi.
2 Hy qun chiu rng i sng ca
qu v khng th ko di v thng
xuyn suy gim.
3 Hy qun chiu v ci cht l chc
chn ngay c trong lc qu v cn sng
th cng c rt t th gi cho tu tp tn
gio
b Hy qun chiu v thi im bt nh
ca ci cht
248

1 Qun chiu v tui th trn th gian
ny tht khng chc chn
2 Qun chiu rng c qu nhiu
nguyn nhn dn n ci cht v rt t
nguyn nhn dnh cho s sng
3 Qun chiu rng thi im xy ra ci
cht l khng chc chn bi v thn th
con ngi rt mong manh d h hoi.
c Qun chiu rng vo thi im din ra
ci cht, s khng ai c th h tr ngoi tr
s tu tp tn gio
1 Bn b s khng th h tr.
2 Ti sn vt cht khng th h tr.
3 Thn th ca qu v cng khng th
gip ch.



b. Con ng tht s c li th trn vn ca mt cuc
sng an lc v thun duyn. [98]
Con ng tht s c li th trn vn ca mt cuc sng an
lc v thun duyn c trnh by trong ba phn:
1. Rn luyn tr tu trong cc giai on ca l trnh dnh cho
hnh gi c kh nng gii hn (chng 9-16).
2. Rn luyn tr tu trong cc giai on ca l trnh dnh cho
hnh gi c kh nng trung bnh (chng 17-24).
3. Rn luyn tr tu trong cc giai on ca l trnh dnh cho
hnh gi c kh nng siu vit
1) Rn luyn tr tu trong cc giai on ca l trnh dnh cho
hnh gi c kh nng gii hn
C ba phn on trong phn ny:
1. S rn luyn tht s v tm thc cho hnh gi c kh nng
gii hn (Chng 9-15)
249

2. S o lng thi dnh cho hnh gi c kh nng gii hn
(Chng 16)
3. Loi b nhng nhn thc sai lm v thi ca hnh gi c
kh nng gii hn (Chng 16)
a) S rn luyn tht s v tm thc cho hnh gi c kh nng
gii hn
S rn luyn ny c hai phn:
1. Pht trin trng thi qun chiu tm n lc tinh tn cho li
ch ca nhng kip sng v lai. (Chng 9-10)
2. Da vo nhng phng tin t c hnh phc trong
kip sng tip theo (Chng 11-15)
i) Pht trin trng thi qun chiu tm n lc tinh tn cho li
ch ca nhng kip sng v lai
iu ny c din gii trong hai phn:
1. Chnh nim v ci cht, qun chiu rng qu v s khng tn
ti lu trong ci i ny (Chng 9)
2. Qun chiu iu g s xy ra trong i sng tng lai ca
qu v: hnh phc hay kh au ca hai loi s sng (Chng
10)
a Chnh nim v ci cht, qun chiu rng qu v s khng
tn ti lu trong ci i ny
Chnh nim v ci cht bao gm bn phn:
1. Cc sai lm v khng trau di chnh nim v ci cht
2. Nhng ch li ca vic trau di ny
3. Loi chnh nim v ci cht m qu v cn pht trin
4. Phng php trau di s chnh nim v ci cht
1 Cc sai lm v khng trau di s qun nim v ci cht
Nh cp trong phn trc, c bn sai lm ngn tr qu v
hng n cuc sng hon ton an lc: [(1) ly s bt tnh lm
tnh, (2) ly kh lm vui, (3) v thng m cho l thng cn, (4)
v ng m cho l t ng]. Thot u, ch c quan nim cho s v
thng l vnh hng chnh l con ng dn n kh au. Quan
nim ny bao gm hai phn: ngha th thin v tinh t. Trong hai
250

phn trn, t phn suy ngh th thin ca qu v v s v thng,
hay chnh l s cht, th con ng dn n au kh chnh l
ngh Ti s khng cht [99] Tt c mi ngi u bit rng ci
cht cui cng ri s n. Tuy vy, vi tng ngy tri qua, h u
cho rng Ngy mai ti vn cha cht u, ngy mai ti vn cha
cht u v h gn cht suy ngh ny cho n pht giy din ra
ci cht. Nu thi ny che m l tr v qu v khng tm phng
thuc cu cha cho tm thc, qu v s tip tc ngh rng qu v
tn ti mi trn cuc i ny.Tip theo, khi qu v vn cn thi
ny, qu v s tip tc suy ngh n thun v cch t c hnh
phc v trnh au kh ch cho kip sng ny Ti cn iu ny v
iu kia. Qu v s khng tinh tn tu tp tn gio bi l qu v
khng ngh v nhng iu quan trng v cng, nh v nhng kip
sng tng lai, s gii thot, v nht thit tr {ton gic}. D rng
qu v c th tnh c tham gia hc hi s qun chiu, thin nh,
v.v..., th iu ch phc v cho mc ch ca kip sng ny, v
bt c phm hnh no qu v to ra cng ch c nng lc yu t.
Hn na, bi v s thc tp ca qu v bao gm c nhng vic sai
tri, ti li v s vi phm, s rt him vic thc tp phm hnh
ny khng b trn ln vi nguyn nhn dn n s ti sinh y au
kh. Thm ch nu qu v c gng thc tp hng n nhng
kip sng tng lai th qu v cng khng th trnh c tr hon
do li bing vi suy ngh Cui cng ti cng s lm thi. Bng
vic tiu ph thi gian cho nhng s xao lng nh ng ngh, th ,
nhng cuc tn gu v ngha, n ung, qu v s khng t c
thnh qu thch ng, v ch c nhng n lc tinh tn mi vn n
c thnh qu y.
Do , nu qu v b cm d bi mong ngh rng c th v cuc
sng ny s ko di trong mt thi gian di, qu v s to ra s
tham chp to ln vo vt cht v dch v phc v cho bn thn.
Nh th b cun vo dng sng, qu v s m chm vo s th
nghch hng n nhng iu cn tr qu v, hay nhng iu
m qu v lo ngi rng s cn tr qu v c c nhng th vui m
251

qu v ang bm vu; qu v s m chm vo o tng vn thiu
hiu bit v nhng sai tri ca chng; v hu qu ca c hai l, qu
v s m chm vo cc phin no ca s kiu ngo v k, cng
nh nhng phin no h ly tip theo. Hu qu ca nhng iu ny
l qu v tip tc gy to thm nhng vic bt thin mi ngy nh
mi c nghip ca thn, khu, , nm ti c ng nghch, cc hnh
ng xu khc tip cn vi cc ti ng nghch
1
, v s t b nhng
li hun th v i, tt c chng u c mnh lc hon ton trong
vic to ra s khn kh cng cc nhng ni v d nh nhng
gii bt hnh. [100] Bng vic to khong cch ngy cng ln gia
bn thn vi nhng phng php cha tr - v cam l ca nhng li
hun th v i, qu v s ph hy cuc i qu v ra khi a v cao
p
2
v nhng iu tt lnh khc. Ri th, ci cht s mang qu v
i v c nghip s a qu v n ni y kh chu v nng bc
vi s au kh cng cc v khc nghit ca nhng gii bt hnh.
Cn iu g t hn th na khng? Trong tc phm T Bch K
Tng
3
:

iu g c th nguy him hn
Vic ng vi nh th tht no m
Trong khi li ph mc cho thn cht
L th lnh ba gii, ch mnh hn m khng c bc o s?

Tng t, trong tc phm Nhp B- Hnh Lun
4



1
BA240 l nm loi trng ti k sau ti ng nghch: (1) Lon lun vi
m mnh nu b y l mt A-la-hn; (2) Git mt v B-tt; (3) hay git
mt v tn gi theo l trnh thin Tiu tha; (4) trm cp cc ti
nguyn, ngun li ca cng ng; v (5) th hn, ph hy mt ngi
cha hay mt bo thp.
2
a v cao p y chnh l vic sinh ra lm ngi hay lm mt v tri.
3
BA241 C: 1.1; P5246:131.2.3-5.
4
BA242 BCA: 2.34; P5272: 246.3.4.
252

Ta s phi t b tt c
Nhng bi khng nhn bit iu ny
Nn ta phm nhiu lm li
Ch v li ch v bn hay th

2 Li ch ca vic trau di s hiu bit v ci cht
Khi ngi ta c mt t hiu bit v li hun th rng h s cht vo
hm nay hoc ngy mai, h nhn thy rng bn b v nhng s
hu vt cht s khng ng hnh cng h, v v vy h t b s
kht vng v chng. Ri mt cch t nhin, h mong mun tn
dng hu ch cuc sng ca con ngi thng qua c hnh v d
nh hnh b th. V vy, nu qu v hnh thnh s hiu bit ch
thc v ci cht, qu v s nhn thy mi n lc vt v t n
nhng iu trn th gian nh vt cht, s tn knh v ni ting u
v ch tng t nh hnh ng la tru m thi, v cng l cn
nguyn ca s la di. Tip , qu v s ri xa c nhng vic
lm sai tri. Vi s n lc bn b v tinh tn, qu v tch ly thin
nghip bi nhng vic c hnh nh quy y v duy tr s k lut
o c. Bng phng tin y, qu v s mang li ngha lu bn
cho nhng th vn d khng c ngha nh vy, v d nh thn th
ny. Qu v s vn n mt t cch cao thng v hng dn
ngi khc cng i con ng ny. Cn iu g ngha hn th
na khng?
V nguyn do y, nhiu v d c s dng trong kinh tng nhm
ca ngi s chnh nim v ci cht. Kinh i Bt Nit Bn
1
ni
rng
2
:

1
Theo bn kinh Tng ng cng tn chng 3 Phm Ai Thn rt tic
khng tm thy y trong cc bn dch Vit cng phm ny, tt c
u thiu mt mt cu trong cc ma thu hoch, th v gt ma thu
l quan trng nht.
2
BA243 'Phags pa yongs su mya ngan las 'das pa chen po'i mdo,
P787:147.3.5,147.3.7-8
253

Trong tt c cc ma thu hoch, th v gt ma thu l quan
trng nht. Trong cc du chn th du chn voi l to ln nht.
[101] Trong tt c s hiu bit th s hiu bit v v thng v
ci cht l cao c nht bi v vi iu y, ngi loi b c s
chp th, v minh, v t ng ca ba gii.

Tng t nh vy, tht ng xng tng l mt ci ba lp tc
p tan nhng phin no v hnh ng sai tri, l ca ng m ra
cho mi c hnh v tt lnh, v.v.... Trong tc phm Tiu B
Kinh {Udna-varga}
1
:

Hiu rng thn th ta nh chic bnh bng t st.
V tng t, hiu rng cc hin tng {php} ch l o nh,
Nh vy cc ngi s ph hy c th v kh hoa tm c
ca qu ma
V vt ra khi ci nhn ca thn cht.

Tng t
2
:

Bng cch nhn bit s lo ha, kh s v bnh tt
V c th cht i m tm thc ri khi t ,
Cc ngi s kin quyt t b ngi nh ngc t ny,
Trong khi nhng phm phu thng thng khng bao gi bung
c s dnh mc.

Tm li, thi im duy nht hon thnh cc mc ch ca cuc
sng l ngay by gi, khi qu v t n cuc sng c bit y
an lc v thun duyn. Phn ln qu v vn tip tc sng trong
nhng gii au kh; mt s t ngi n c nhng ci hnh

1
BA244 Ud: 18.19; P992: 95.5.7-8.
2
BA245 Ibid.: 1.27; P992: 90.1.2-3. Thay v lus in line 3, Bernhard 1965
c l 'jig rten. lib. Jm: 31.60-62; P5650: 58.1.2-6.
254

phc, tuy nhin a s h vn trong tnh trng thiu s an lnh. V
vy, qu v s khng c c may thc tp cc li hun th trong
nhng tnh hung nh th. Ngay c khi qu v vo hon cnh
thun li cho s thc tp, th l do qu v khng thc tp nhng li
hun th rt c th l ngh Ti s cha cht u.Do vy, chnh
ngh rng qu v s cha cht l cn nguyn ca s sa a, v
phng php cha tr cho iu ny chnh l chnh nim v ci
cht, ngun gc ca mi iu th thng. Bi th, qu v khng nn
ngh rng vic thc tp ny ch dnh cho nhng ngi khng c
c li hun th thm diu khc trau di trong lc thin. Hay
qu v cng khng nn cho rng mc d iu ny ny c gi tr cho
s thin tp, qu v ch nn trau di n mt t vo thi im bt u
qu trnh thin nh bi v n khng thch hp cho tu tp tip theo.
Tri li, t su thm con tim, qu v phi kin nh rng s chnh
nim y cn thit cho c tin trnh t ban u, trong khi v kt thc
thin, v sau trau di iu trong qu trnh thin. [102]
3 Loi qun nim v ci cht m qu v cn pht trin
i vi nhng ai cha h tu tp con ng ny th s s hi ci
cht t n hin ra nh mt ni lo lng rng h s phi ri xa nhng
ngi thn ca mnh, v.v.... S bm vu mnh m ca h chnh l
nguyn nhn gy ra ni s ny. V th, ng tip tc pht trin
iu ny y. Vy th, qu v nn pht trin iu g? D nhin,
khng c b phn no trn c th qu v, ci m qu v chim gi
thng qua nghip v nhng phin no, s tn ti trc ci cht.
Nhng, iu ny c th lm qu v s hi, qu v khng th ngng
s hi c. Tuy nhin, qu v ch nn e s ci cht nu qu v
khng m bo c hnh phc cho mnh trong nhng kip sng
tng lai bng cch chm dt nhng nguyn nhn dn n nhng
gii khn kh v gieo nhn cho a v cao p v nhng iu tt
lnh khc. Nu qu v soi xt ni s ca mnh v iu ny, th qu
v hon ton nng lc khng phi s hi vo thi im din
ra ci cht bi v qu v c th lm nhng vic m bo hnh
phc trong tng lai. Nu qu v khng hnh ng nhng vic ny,
255

qu v s b ni hi tic dy v vo thi im ci cht n, mt
cch khi qut, qu v s hi rng mnh s khng c gii thot
khi vng lun hi sinh t hay mt cch c th, qu v s mnh s
b a vo cnh gii au kh. Kinh Bn Sanh
1
ni
2
:

D cc ngi c gi nhanh th cc ngi cng khng th li.
iu g li ch ni
Ngoi s kinh s v hi hng
V nhng iu khng th thay i
V vy, nu cc ngi phn tch v bn cht ca th gian,
Con ngi hi tic trc ci cht v h phm ti
V khng to c nhng c hnh.
H lo lng v nhng au kh s n trong i sng tng lai
V ni s hi ci cht ph m tm tr ca h.
Tuy nhin, ti khng h bit v bt c iu g ti lm
S khin ti hi tic,
V ti gip bn thn quen vi nhng hnh ng lng thin
Vy th v sao mt ngi lm theo li hun th li phi s hi
ci cht?
Trong T Bch K Tng:
3


Nhng ai thy chc chn rng,
Ti s cht,
T b c ni s hi.
V vy,
Lm sao h c th s hi ngay c khi t thn n? [103]


1
Hay Tc Sinh Truyn Kinh, Jtakaml cn c tn gi khc l
Bodhisattva Avadnaml.
2
BA246 Jm: 31.60-62; P5650: 58.1.2-6.
3
BA247 C: 1.25; P5246:133.3.4-5.
256

Do , khi qu v lin tc qun chiu v s v thng, qu v ngh
rng Chc chn ti s sm la xa thn th ca ti v mi ngun
khc, v qu v chm dt lng kht khao khin mnh hy vng
v vic khng ri b chng. Kt qu l, qu v s khng cn ni s
hi ci cht gy ra bi s au bun v vic ri b.
4 Lm th no trau di chnh nim v ci cht
Tu tp iu ny thng qua ba cn nguyn, chn l do, v ba quyt
nh. Ba cn nguyn l:
(1) Cht l iu chc chn
(2) Khng th bit r rng v thi im cht
(3) Vo thi im din ra s cht, khng iu g gip ch c
ngoi s thc hnh tu tp tn gio
a Qun chiu rng ci cht l iu chc chn
S thin v l tt nhin ca ci cht bao gm ba kha cnh:
(1) T thn dt khot s n, v v vy khng th n trnh
c;
(2) Cuc i ca qu v khng th ko di v dn dn suy
gim; v
(3) Khi qu v cn sng, c rt t thi gian thc hnh tu tp
tn gio
1 Qun chiu rng T thn (thn cht) dt khot s n, v
v vy khng th n trnh c
Bt k khi sinh ra qu v mang thn hnh nh th no, th ci cht
s n. Trong Tiu B Kinh
1
:

Nu tt c cc v Pht, cc v Bch Chi Pht v cc t Thanh
Vn,
u ri xa thn th h,
Th c th ni g v thn phm phu?

Bt k qu v u, th ci cht s n. Trong tc phm cng tn
1
:

1
BA248 Ud: 1.25; P992: 90.1.1-2. K ny trch trong bn skt. ca Bernhard.
257


Ni sinh sng no khng b ci cht nh hng
Mt ni nh th khng h tn ti.
Ni y khng tn ti khng trung, khng tn ti bin khi,
Hay khng tn ti ngay khi cc ngi sng gia vng ni

S hy hoi do ci cht ca chng sinh ang sng l nh nhau
bt k thi im no trong qu kh hay tng lai. Trong tc phm
cng tn:

Ngi khn ngoan hiu rng
Tt c nhng ai sinh ra cng s mt i,
Ri b thn ny, v i n cuc i k tip
V vy, hy to nhng nghip lnh bng cch tun theo li
hun th.

Qu v khng th thot khi ci cht bng vic trn chy, qu v
cng khng th xua ui ci cht bng nhng cu thn ch. Trong
Gin Vng Kinh {Kinh Nh Lai Th Gio Thng Qun Vng}
2
:

Ly v d, bn ngn ni v i t bn hng rn chc, cng
ci, c rut, khng th ph hy, khng th lm hng, khng
khe nt, v cng kin cng v cng hip thnh mt vn
thng ln bu tri v hy hoi tri t. [104] Tt c c cy,
thn, cnh, l v tt c chng sinh, s sng, v sinh vt u b
nghin thnh tro bi. Khi nhng ngn ni ny n, th khng
d dng trn chy nhanh chng, hay xua ui chng bng
v lc, ca ci, nhng cht liu ma thut, Mt ch hay thuc
men. i Vng, ngi cng vy, bn iu ng s ny n, v

1
BA249 Ibid.: 1.26-27 (1.25-26 Bn ca Bernhard); P992: 90.1.2-3.
2
BA250 rya-rjavavdaka-nma-mahyn-stra, trch dn trong Vaidya
1960b: 114;P887:79.5.4-80.1.2.
258

khng d dng trn chy nhanh chng, hay xua ui chng
bng v lc, ca ci, nhng cht liu ma thut, Mt ch hay
thuc men. Bn iu y l g? l tui gi, bnh tt, ci cht
v s suy tn. Tu i Vng, tui gi n v hy hoi thi
thanh nin, bnh tt n v hy hoi sc khe, s suy tn n
v hy hoi tt c nhng iu th thng, v ci cht n hy
hoi cuc sng. Tht khng d dng trn chy nhanh chng
khi chng, hay xua ui chng bng v lc, ca ci, hay dp
tt chng vi cht liu, Mt ch hay thuc men.

Ga-ma-pa (Ka-ma-ba) ni rng Hin gi chng ta nn s hi ci
cht. n thi im din ra ci cht chng ta khng nn s hi.
Nhng chng ta ang lm ngc li hin ti chng ta khng s
cht v n thi im cht chng ta li m mng tay vo ngc
mnh.

2 Qun nim rng cuc i ca qu v khng th ko di v
dn dn suy gim
Trong Kinh Nhp Thai
1
:

Hin ti, nu chng ta bo v tt c th sng thoi mi, th
chng ta s th lu nht l mt trm nm hoc hn mt cht.

V vy, tui th ti a khng vt qua con s ny. Ngay c khi c
th sng lu, th thi gian dn n ci cht s tri qua rt nhanh.
Mt nm qua i bi nhiu thng, thng qua i bi nhiu ngy, ngy
qua i bi ban ngy v ban m, tng t nh vy i vi bnh
minh, v.v Do , t ai trong qu v t c tui th mt trm
nm nh mong i, v hu ht qung i ca qu v dng nh
kt thc, v nhng g cn li khng th ko di hn thm ch trong
mt khonh khc [105]. Cuc i lm gim i ngy v m m

1
BA251 Garbhvakrnti-stra P760:108.4.7-8.
259

khng h c khong dng. Trong tc phm Nhp B- Hnh
Lun
1
:

Cuc i ny dn dn mt i
C ngy v m m khng dng
Khng g c th ko di thm.
V sao ci cht li khng n vi mt ngi nh ta?

Hy qun chiu iu ny qua nhiu v d. Khi dt vi, ngi dt
ch cn s dng mt con thoi cho mi ln dt, tuy vy h cng
nhanh chng hon tt cng vic. Khi nhng loi vt nh con cu b
a n l st sinh, chng ngy cng tin gn n ci cht trong
tng bc i. Nc b cun i bi dng chy mnh m ca sng
hay nc thc trn dc ni nhanh chng tri i mt. Tng t
nh nhng v d ny, cuc i qu v s tri qua v mt i nhanh
chng. Ging nh khi nhng ngi chn gia sc gi gy la, th
n th nui buc phi theo h v nh, v vy bnh tt v tui gi
s a qu v n ni hin din ca thn cht. Bng cch ny, hy
qun tng v l tt nhin ca s cht t nhiu vin cnh. Trong
Tiu B Kinh
2
:

V nh khi dt vi
Cc ngi hon tt vic
Do kt tng si vi
Th i ngi cng th.
V nh th git tht
Tin gn l st sinh
Qua mi bc ca mnh,
Th i ngi cng th.
Nh dng nc chy xit

1
BA252 BCA: 2.40; P5272: 246.3.7-8.
2
BA253 Ud: 1.13-17; P992: 89.5.1-4.
260

Khng th o ngc,
Th i ngi cng th
Khng o ngc c u.
i khc nghit, ngn ngi
V y dy kh au.
N tht nhanh tn li
Ta nh vit trn nc
Bng mt que ci kia.
Ta n gia sc v
Ngi chn dt la gy,
Bnh tt v tui gi
a ngi n thn cht.

Hn na, kinh in ni rng nhng v i Trng lo i n b
sng v thin, dy rng chnh dng nc chy ln tn hu ch cho
vic qun tng v v thng. Trong Pht Truyn K Kinh
1
, s v
thng cng c ni n qua nhiu v d [106]:

Ba ci th gian u v thng ta nh ng my ma thu.
S sng cht ca chng sinh ta nh xem mt v iu.
Dng i nh tia chp gia bu tri;
Tri i tht nhanh, ta dng thc .

V vy, khi s qun chiu ni tm mang li thc vng vng v v
thng, hy qun tng v thng bng cch ng dng hiu bit
ca qu v v n vo nhiu vn , bi v tt c mi iu din ra
xung quanh ta u dy v v thng.
Sau khi lin tc qun tng iu ny, qu v s t c tri thc
vng vng. S chng ch li g nu qu v ch qun tng s si v
ri cho rng khng c iu g xy ra. Ngi Ga-ma-pa ni: Cc

1
BA254 rya-lalita-vistara-nma-mahyn-stra Vaidya 1958:13.70;
P763:195.1.6.
261

ngi cho rng khng c g xy ra khi cc ngi t duy v v
thng, nhng cc ngi tht s qun chiu vo lc no? Nu
l ban ngy, th cc ngi thng xuyn b phn tn, v nu l
ban m th cc ngi ng ri. ng ni di nh vy!
Vo cui cuc i ny, thn cht s hy hoi qu v v qu v s
bc vo th gii tip theo. Cho n thi im , s khng c
khonh khc no m cuc i ca qu v khng b suy gim, bt k
qu v ang i u, do lng vng, hay nm xung. V vy, bt u
t thi im nhp thai, qu v khng th dng li d ch trong mt
khonh khc m lun lun tin n i sng tip theo. Do , thm
ch cuc sng b can thip ca qu v hon ton tiu hy trong mt
tin trnh a n ci cht m dn u l nhng s gi ca bnh tt
v s lo ha. Cho nn, ng hn hoan vi ngh rng khi cn
sng, qu v n nh mt ni v khng di chuyn n kip sng
tip theo. Ly v d, khi b ri xung t hm ni cao, th khong
thi gian trong khng trung n khi ri xung mt t khng d
chu cht no. Nh li trch dn ca Nguyt Xng trong tc phm
T Bch K Tng (ctu-akaa-k)
1
:

Ny nhng con ngi anh hng,
bt u t m u tin
Nhp thai vo th gii ny
Ngi s di chuyn hng ngy, khng h tr hon
n ni T thn hin din

Trong tc phm T Ng on Dit Truyn {Truyn V on Dit
Bn Sai St} (Catur-viparyaya-parihra-kath)
2
:

Liu nhng ai t nh ni cao ri xung?

1
BA255 Bodhisattva-yog-cary-Catu-ataka-k P5266: 184.5.2-3.
2
BA256 Catur-viparyaya-[parihra]-kath P5669: 213.3.2-3. Theo danh
mc P th tc gi l Matricitra.
262

C thy chng hnh phc gia khong khng ang hy dit?
Nu h lun ui theo ci cht t lc sinh ra, [107]
Lm sao h c th tm c hnh phc trong khong thi gian
y?

on vn ny ng rng ci cht chc chn s nhanh chng n
vi qu v.

3 Qun nim v s chc chn ca ci cht n ni thm ch
khi cn sng, qu v cng c rt t thi gian thc hnh tu
tp
Thm ch nu qu v c th sng th c khong thi gian di
nht nh din gii trn, qu v s sai lm khi ngh rng mnh
c nhiu thi gian. Hu ht cuc i ca qu v v ang b lng
ph. Mt na qung i dnh cho vic ng, v rt nhiu khong
thi gian tnh thc ca qu v b hao ph cho nhng s phn tn t
tng. Hn th na, khi tui tr tn phai, thi im cho s gi nua
s n. Sc mnh ca qu v v th cht ln tinh thn b thoi ha
n mc ngay c nu qu v mun thc hnh tu tp, qu v cng
khng cn kh nng lm c. V vy, qu v ch c mt vi c
hi t i thc hnh nhng li gio hun. Kinh Nhp Thai ni
rng
1
:

V li, mt na thi gian ca qung i mt trm nm dnh
cho vic ng. Mi nm tri qua thi th u. Hai mi nm l
ca tui gi. S phin no, than van, ni au n v thn xc,
bc dc v tinh thn, v s lo u chim ht thi gian. Hng
trm loi bnh tt khc nhau cng tiu tn thi gian ca cc
ngi.


1
BA257 Garbhvakrnti-stra P760:108.4.7-8. Dng nh Tsongkhapa
dng bn dch khc cho on ny.
263

Trong phm T Ng on Dit Truyn {Truyn V on Dit Bn
Sai St}
1


Trong qung i mt trm nm ny, ngay c ngi th nht
cng kt thc cuc i trong vn vn mt trm nm. Trong s
, khong thi gian khi u ca tui u th v kt thc ca
tui gi l hon ton v ch. Nhng iu nh ng ngh v bnh
tt lm tiu hy mi hy vng v vic tu tp, khng cn thi
gian cho iu . Vy th cn li bao nhiu thi gian trong
qung i ca mt chng sinh c sng hnh phc?

Hn na, Chay-ga-wa ni rng nu tr su mi nm qu v mt
i cho vic n mc, ng ngh, v bnh tt, th thi gian cn li qu
v dnh thc hnh nhng li gio hun l khng qu nm nm.
iu ny c ngha l, nhng iu k diu ca cuc i s ch cn
l k c vo thi im ca ci cht, nh th qu v tnh dy v nh
li nhng tri nghim th v trong mt gic m. Hy suy ngh xem:
Nu k th ca qu v, ci cht, chc chn s n v khng th
ngn cn, th v sao ti li hn hoan trong nhng o tng v cuc
i ny? [108] Sau hy quyt tm rng qu v phi thc hnh
li gio hun v dnh nhng s pht nguyn thnh tm thc
hin.
Trong Kinh Bn Sanh {Tc Sinh Truyn Kinh}
2
:

Alas, ny nhng ngi th tc y kh au,
Ta khng yu thch nhng iu tm b.
n c a sen trng lng ly ny
Ri s thnh k c m thi.
Alas, tht ng kinh ngc rng ngi khng bit s,
Khi sng trong cnh gii nh th ny.

1
BA258 Catur-viparyaya-[parihra]-kath P5669: 213.4.2-3.
2
BA259 Jm: 32.7-9; P5650: 59.5.7-60.1.2.
264

Ngi vui sng v hnh ng khng h lo lng
D Thn cht kha kn mi con ng.
Bi v ngi c nhng k th y quyn nng,
Him nguy v khng th ngn chn
l bnh tt, tui gi v s cht,
Ngi hn phi n ni kinh khip trong kip sng tip k.
Ta t hi ngi chn chn s vui thch iu g trong vic y?

Tng t nh vy, trong tc phm Ka-n-sc i Vng Th {Th
Gi Vua Kanika}(Mha-rja-kanika-lekha)
1
:

S nhn tm ca Thn cht,
Tiu dit chng sinh y sc mnh mt cch v tnh
Khi s tn st y chc chn n,
Ngi khn ngoan c thanh thn g chng?
Nn, khi k chin binh khng khoan nhng y
Cha t chy chic tn bt kh dng
M chng ta khng thot ni
Th hy t n lc cho chnh hnh phc ca mnh.
Hy qun chiu theo phng php ny.

b Qun nim v thi im khng chc chn ca s cht
Ci cht chc chn s n vo mt thi im gia ngy hm nay
v mt trm nm sau; nhng qu v khng chc chn trong khong
thi gian ny n s n vo ngy no. V vy, qu v chng th xc
nh c liu rng hm nay mnh s cht hay khng. Tuy nhin,
qu v phi tha nhn mnh s cht v nn ngh l Ti s cht
hm nay. Bi v, nu qu v khng tha nhn mnh s cht v
ngh l Hm nay ti s khng cht, hay C l hm nay ti cha
cht u, th qu v s tip tc dnh nhng s chun b li

1
BA260 Mha-rja-kanika-lekha P5411: 221.1.5-7. Tc gi theo danh mc
ca P. l Mticitra.
265

cuc i ny m khng chun b cho kip sng tip theo ca mnh.
Trong khi , qu v s b T thn bt i, v ri qu v s cht
trong s hi tic. Nu mi ngy qu v u chun b cho ci cht,
qu v s thnh tu c nhiu mc tiu cho kip sng tip theo.
V th, ngay c nu hm nay qu v khng cht th trong tng lai
qu v s hon thnh iu ny rt tt. Nu qu v cht, th iu
thm ch ngha hn bi qu v thc hin nhng vic mnh cn
phi lm. [109] Ly v d, khi chc chn rng k th ln s n v
lm hi qu v nghim trng vo thi im gia hin ti v mt lc
no trong tng lai, nhng qu v khng bit n s n vo
ngy no, th qu v u phi cn trng tng ngy. chnh l nh
th.
Nu qu v suy ngh tng ngy rng Hm nay ti s cht, hoc t
nht l C th hm nay ti s cht, qu v s hnh ng tt c
nhng iu mang li li ch cho kip sng tip theo m mnh s i
ti, v qu v s khng chun b li cuc i ny. Nu qu v
khng t duy nh vy, qu v s nhn thy mnh ang ti kip
sng ny, v qu v tch tr mi th cho cuc sng hin ti thay v
v s li lc cho kip sng tip theo. V nh khi d nh li ni
no trong khong thi gian di th qu v s dnh nhiu s
chun b li . Nu qu v ngh rng qu v s khng ni
, m i n ch khc, qu v s chun b ri khi. V th, mi
ngy qu v phi tng trng nhn thc rng ci cht l iu nht
nh s n bng cch sau.
1 Qun nim rng kip sng trong th gii ny (Jambudvpa
{Dim Ph }) tht bp bnh
Ni chung, tui th Bc Cu L Chu l kh r rng. D cc
chu khc bn cnh Dim Ph v Bc Cu L Chu, khng h
c s chc chn rng liu mt ngi c th hon thnh trn vn
kip sng ca chnh mnh hay khng, nhng phn nhiu c mt
tui th xc nh. Tui th ci Dim Ph v cng bt nh,
vo khong t khi u ngn khng th o c c, cho n
di ti a cui cng l mi nm. Xa hn, qu v c th nhn thy
266

rng khng c g chc chn v vic ci cht s n vo tui thanh
nin, tui gi hay vo khong gia. Cng trong ngun cm hng
y, tc phm Vi Diu Php Bu Lun ni rng
1
:

Tui th ni y tht bt nh:
Vo lc kt thc chu trnh, n l mi nm;
Vo lc khi u, khng th o c.

Trong tc phm Tiu B Kinh
2
:

Trong s chng sinh m ta gp bui sng
Chiu n ta khng cn thy mt vi ngi
Trong s chng sinh m ta gp bui chiu nay
Sm mai vi ngi ta khng cn thy na

Tng t:

Khi rt nhiu n ng v ph n
V ngay c nhng thanh nin qua i,
Lm sao ngi t tin ni,
Ngi y cn qu tr cht i?
Mt s ngi cht trong bng m,
Mt vi ngi cht mi ra
S kia cht la bit trn
S na cht khi va bit chy.
Mt s gi, mt vi tr
S tui thanh nin, s tui chi
u phi ra i tng k mt,
Ta tri chn kia phi rng ri. [110]

1
BA261 AK: 3.78cd; P5590:120.2.5.
2
BA262 Ud: 1.7-10; P992: 89.4.6-8.
267

Hy ghi nh nhng trng hp khi qu v chng kin hoc nghe
tin v cc v o s hay bn b n on cui ca kip sng
nhng li ra i m cha hon thnh c nhng d nh, hay t
ngt qua i bi cc nguyn do ni ti hoc ngoi cnh. Hy nhn
thc v ci cht, ngm ngh v ngm ngh rng: Mnh cng phi
l thuc vo ci cht nh th thi.

2 Qun chiu rng nguyn nhn ca ci cht th v cng v
nguyn nhn cho s sng tht t i
Nhiu chng sinh hu tnh v nhng vt v tri lm tn hi cuc
sng ny. Hy ngh su sc v nhiu loi tn thng do con ngi
v ma qu gy ra; bao nhiu loi vt nguy him gy tn hi n s
sng v tay chn; v tng t, nhng iu tai hi tht ln xy ra
bi nhng chng bnh bn trong v cc yu t ngoi cnh. Hn
na, c th ca qu v c cu thnh t bn yu t - t, nc,
la v gi v ngay c chng s gy nguy him cho nhau nu b
mt cn bng. Khi mt yu t no d tha v cc yu t kia
thiu ht th bnh tt pht sinh, v cuc i ca qu v b cp i.
Do vy, khi nhng iu nguy him c mt bn trong qu v th c
th v cuc sng s khng c an ton. Trong ngun cm hng
ny, Kinh i Bt Nit Bn
1
:

nim v ci cht l nhng k th ng ght lun vy
quanh cuc i ny, hy hoi cuc sng trong tng khonh
khc. Khng iu g c th ko di tui th ca cc ngi.

Tng t, trong tc phm Bo Hnh Vng Chnh Lun {Trng
Hoa Qy Bu} ca Long Th
2
:

Cc ngi ng gia nhng nguyn nhn ca ci cht

1
BA262 Ud: 1.7-10; P992: 89.4.6-8.
2
BA263 Rja-parikath-[mala]ratnval (Ra): 4.17; P5658,179.5.2.
268

Nh ngn n hiu ht ng gia cn gi mnh.

Thm vo l tc phm Bng Hu Th {L Th Bng Hu} ca
Ngi
1
:

Cuc i v thng hn c bong bng nc
B p v bi nhng ln gi him nguy
Nn, ngi c th th ra ri ht vo
Hay thc dy sau gic ng - l nhng iu k diu.

Trong tc phm T Bch K Tng
2
:
Khi T i khng sc mnh lm hi ln nhau,
c gi l hp th cn bng, v s h lc v th cht xut
hin
Nhng tht hon ton khng hp l khi dnh tn gi h lc
Cho mt hp th vn xy ra ngc li.

V y l thi im m nm iu khng thanh tnh {ng chng bt
tnh}
3
nhanh chng lan ta nn rt t ngi tch ly c i lc
ca nhng nghip lnh, iu gip cho tui th lu di. Tng t, v
nng lc cha bnh ca thc phm v v.v... m ta dng rt yu,
nn qu v km sc khng bnh tt. Thc phm d tr m qu
v dng khng d dng tiu ha v v vy, iu lm gim kh
nng thc y nhng thnh t tt cho c th. Hn na, bi v qu
v rt t lm nhng vic tch ly cng c v nhng vic sai tri
ca qu v li y sc mnh, nn nhng vic thc hnh nh tng

1
BA264 Suhl-lekha: 57; P5682: 236.4.5-6.
2
BA265 C: 2.41; P5246: 133.4.7.
3
BA266 Nm bt tnh (snyigs ma Inga) l cc bt tnh v (1) chng sinh, (2)
phin no, (3) cc ng, (4) quan im trit hc v (5) cc ngun ti
nguyn.
269

c Mt ch rt t cng hiu. Tt c nhng iu ny khin cho vic
ko di tui th ca qu v v cng kh khn.
Hn na, khng c nguyn nhn no sng cn li khng tr
thnh nguyn nhn ca ci cht. Ni cch khc, qu v tm kim
nhng iu nh thc n v nc ung, ch nng nu v bng hu
khng phi cht i, nhng thm ch nhng iu ny c th tr
thnh nguyn nhn cho ci cht. V d nh qu v c th n nhm
thc phm hoc ung nhm nc, hoc tiu th qu nhiu hay qu
t. Ni ca qu v c th b sp , hoc bn hu c th la di
qu v. V vy, r rng l khng c nguyn nhn no sng cn
li khng th tr thnh nguyn nhn ca s cht. Bi v bn thn
cuc i lun di chuyn v pha ci cht, nn nhng iu kin
phc v cuc sng khng mang li s an ton cho d chng c
nhiu v s. Trong tc phm Bo Hnh Vng Chnh Lun
1
:

Nguyn nhn ca ci cht th nhiu
Nguyn nhn cho s sng li t i
Chng cng thnh nguyn nhn gy ci cht
Nn hy lun thc hnh li hun th.

3 Qun nim rng thi im din ra ci cht l khng chc
chn bi c th con ngi rt mong manh
Thn th qu v tht mong manh nh mt bong bng nc. V vy,
vic tiu hy n khng gy ra nhiu thit hi. Cuc i ca qu v
c th b ly i bi nhng iu m qu v ch tng tng rng n
c hi, nh th b mt ci gai chm chch. Do , qu v s d dng
b bt k nguyn nhn no ca ci cht nh bi. Trong tc phm
Bng Hu Th
2
[112]:

Nu ngay c tro tn cng khng cn li khi th gii vt cht

1
BA267 Ra: 3.79; P5658: 179.1.5.
2
BA268 Suhl-lekha: 57; P5682: 236.4.5-6.
270

Tri t, ni Tu-di, v bin c
B by vng thi dng nng rc t chy tan,
Liu c cn cp n con ngi, vn tm b mong manh?

Sau khi qun chiu theo cch ny, qu v nn quyt tm rng bi v
khng c g chc chn v thi im thn cht s hy hoi c th v
cuc sng ca qu v, nn qu v s thc hnh gio hun ngay by
gi, v khng cn t cho rng mnh vn cn thi gian. Hy cam
kt iu ny nhiu ln t su thm con tim qu v. Trong tc phm
Ka-n-sc i Vng Th {Th Gi Vua Kanika)
1
:

Thn cht khng l
bng hu ca ai,
t ngt tn cng.
Nn ng ch i
m ni rng
n ngy mai
Ti lm iu .
Hy nn nhanh chng
Thc hnh li dy
Siu tuyt thm su.
Tht l khng hay
Ngi ta ni rng,
Ti hon vic kia
n ngy mai lm
vic ca hm nay
Ri ngy mai n,
Ngi phi ra i
Chc chn s n.


1
BA269 Mha-rja-kanika-lekha P5411: 221.1.4-5.
271

Hn na, vua ca cc nh du-gi, r Jagata mitrananda {tn dch
ngha Thng s Ton Hu Lc} trong tc phm Nguyt Vng
Th ni rng
1
:

Ny v vua th gian,
Khi thn vay mn ny
Vn hy cn khe mnh,
Cha bnh tt yu suy,
Hy tn dng thn kia
Mt cch tht hu ch,
Hy hnh ng dt
Ni s hi ca ngi
V bnh,cht, h hoi.
Khi bnh, cht, suy tn,
V tng t xy ra,
C l ngi nh n
Vic thc hnh tu tp,
Nhng ri iu chi na
C th lm c y?

Qun nim v thi im bt nh ca ci cht l mt trong ba iu
cn bn quan trng nht. y chnh l iu s ti nh hng tm
tr ca qu v, v vy hy tht n lc cho vic y.
c Qun nim rng vo thi im din ra ci cht, khng iu
g c th gip cho qu v ngoi s thc hnh tn gio
1 Bn hu s khng gip c
Khi qu v nhn thy mnh phi i n kip sng tip theo, bt k
c nhiu ngi thn v bn hu lo lng, yu thng v xung
quanh qu v vo thi im y, th qu v cng khng th mang
mt ai i cng vi mnh.

1
BA270 Candra-raj-lekha (Th gi cho Nguyt Vng), P5689: 251.2.2-4.
Danh mc P lit k tc gi l Jagata-mitrnanda.
272

2 Vt cht s khng gip c
Bt k qu v c hng ng trang sc p nh th no th qu v
cng khng th mang theo d ch mt mn nh.
3 Thn th qu v s khng gip c
Bi v qu v phi vt b ngay c tht xng mnh m qu v
c sinh ra cng n, th liu c cn cp iu g khc na
khng?
V vy, hy ngh rng: iu tt nhin xy ra l mi th tuyt vi
trn th gian ny s ri b ti; Ti cng phi b chng li pha sau,
v i ti mt th gii khc. Tht vy, hm nay iu y s xy ra!.
[113] Qun nim rng bng cch no, thi im ca ci cht,
ch c s thc hnh tn gio s l ni nng ta, l s bo v v
phng h cho qu v. Trong tc phm Ka-n-sc i Vng Th
{Th Gi Vua Kanika)
1
:

Khi nghip qu kh to nn kip sng ny
Tri qua,
V cc ngi c kt ni bi to nghip mi
V c thn cht dn dt i,
Th mi ngi u quay tr v.
Ngoi tr cng c v ti li ca cc ngi,
Th khng iu g s i theo cc ngi c.
Hy hiu iu ny v thc hnh tht tt.

Tng t, Sri Jagata-mitrananda ni rng
2
:

Thnh Vng, bt k ngi t giu sang n mc no,
Khi ngi khi hnh n kip sng khc,
Nh chin binh i bi trn sa mc,
Ngi c c khng con tr v hin,

1
BA271 Mha-rja-kanika-lekha T54U: 242.4.8-242.5.2.
2
BA272 Candra-raj-lekha P5689: 251.4.8-251.5.2.
273

Khng bng hu, v cng khng y phc
Khng vng quc, khng cung in nguy nga.
D quyn lc v i qun bt bi,
Th ngi cng khng nghe hay thy h.
Rt cuc khng mt ngi hay mt vt
S i theo ngi.
Tm li, nu ci tn ngi cng thiu,
Liu cn ni v iu g na khng?

Hy c gng t n hnh phc vnh cu cho nhng kip sng tip
theo ca qu v bng vic qun nim v ci cht theo cch ny,
qun chiu v s an lc v thun duyn quan trng, kh t c,
v d dng nh mt nh th no bt k qu v phi kh khn
nhn v. Nu thay vo , qu v ch i tm kim nim vui v n
trnh n au kh cho n thi im cht, th qu v s cn tham d
mt kha hc v o hnh vt qua hnh vi ca loi vt, bi v
nhng con vt gii hn loi ngi trong vic tm nhng nim vui
tm thi. Nu khng, d qu v c t c mt cuc sng trong
cnh gii hnh phc, iu cng v ngha nh l qu v khng c
m thi. Bi v, nh trong tc phm Nhp B- Hnh Lun ni
rng
1
:

Nhng ngi b nghip xu hnh h,
lng ph s an lc v c duyn tuyt vi tht kh t
tm ly nhng iu vt vnh
Nhng iu khng him hoi m ngay c loi vt cng c c.

V vy, d rng tht kh khn trong vic sinh khi chnh nim v
ci cht, qu v vn phi thc hin v l nn tng cho con ng
gic ng. Bo-do-wa ni rng:


1
BA273 BCA: 8.81; P5272: 256.2.2-3.
274

i vi ti: s trnh hin v loi tr
1
chnh l phng php
thin ca ti v v thng. [114] Vi cch , ti gt ra tt c
nhng trnh hin trong cuc i ny nh bn b, ngi thn h
hng, v ti sn s hu. Sau , nhn thc rng ti lun phi
mt mnh i n kip sng tip theo m khng mang g bn
mnh, ti ngh rng ti s khng lm iu g ngoi tu tp tn
gio. T , cuc sng khng dnh mc bt u. Trc khi iu
ny sinh khi c trong tm tr cc ngi th con ng thc
tp nhng li hun th vn cn ng kn.

Tng t, ngi Dl-wa ni rng:

i theo con ng ny, hy tch ly nhng s gp nht tri thc
v thanh lc nhng ngn tr. Hy gi li thnh cu n c
Pht v o s. Hy qun nim mt cch thit tha vi s kin
tr bn ch. Nu cc ngi thc hin nhng iu ny, cho d
cc ngi c th ngh rng tri thc y khng ny sinh thm ch
trong mt trm nm na, th n vn s sinh khi bng cch no
bi v khng mt php cu hp no gi nguyn nh ban
u.

Khi c ngi hi ngi Ga-ma-pa v vic thay i i tng thin,
ngi bo vn s dng li cng mt i tng y. Khi c ngi hi

1
BA274 Ba-so-chos-kyi-rgyal-mtshan, mChan: 223.6, cho rng po-to-wa
c hi mt cch nhn nhng bi mt trit gia: c khng nnh g v
h thng ca ng trong mi lin h n s trnh hin v s loi tr cng
nh l cc hin tng tch cc v tiu cc. Ngi kho lo tr li qua
vic dng thut ng trong khun kh kinh nghim v tn gio ca mnh,
hn l trong khun kh bn lun trit l. Vic chi ch ca ng ta v cc
thut ng trnh hin v loi tr tht r rng trong bn dch, nhng khng
c r cho cc hin tng tch cc (sgrub pa) v tiu cc (sgrub pa),
ng dng t ng cho hin tng tiu cc to thnh mt li chi ch
qua vic s dng t c m tng t vn ngha l "ngn tr" ('gags pa).
275

ngi v iu g s n tip theo, ngi bo: Khng c iu g
na
1
.
iu ny ngha l nu trong trng hp tm thc ca qu v thch
hp, hy thin v nhng iu ti gii thch bn trn
2
. Nu tm
khng hp, hy nm bt bt c iu g thch hp trong s chn
nguyn nhn v ba cn nguyn. Hy qun chiu lp li nhiu ln
cho n khi qu v xoay chuyn c tm thc khi nhng hot
ng trong cuc sng, nh th t im cho chnh qu v trong qu
trnh dn n nn tng ca s thc tp.
Bt k nhng li hun th ph thuc vo v o s, s an lc v
thun cnh, v s v thng c th xy ra ngay trong li dy ca
c Pht v nhng lun gii, hy nhn bit rng nhng iu ny
cn phi c thc tp v duy tr bng thin. Nu thc hin nh
vy, qu v s d dng nhn thy mc tiu ca Bc iu Ng. Hy
hiu bit rng qu v cng phi tin ln theo phng php ny
trong bi cnh ca nhng li hun th khc.



1
BA275 Locho Rimbochay ni rng hai iu ny hon i nhau ngha l qu
v phi li vi mt i tng thin.
2
BA276 Locho Rimbochay ch gii rng iu ny ngha l s thng tu ca
qu v r qun chiu ln iu c gii thch trn.
276


277

Chng 10: Qun Tng v Kip Sng Tng
Lai ca Qu V


b Qun chiu nhng iu s xy n trong i sng tng lai ca
qu v: hnh phc v kh au ca hai hng chng sanh
1 Qun chiu s au kh ca chng sinh nhng a ngc
a Qun chiu s au kh ca chng sinh trong nhng a
ngc nng
b Qun chiu s au kh trong nhng a ngc cn bin
c Qun chiu s au kh trong nhng a ngc lnh
d Qun chiu s au kh trong nhng a ngc ph
2 Qun chiu s au kh ca sc sinh
3 Qun chiu s au kh ca ng qu
a Loi ng qu khng ly c thc n v nc ung do
nhng tr ngi bn ngoi
b Loi ng qu khng ly c thc n v nc ung do
nhng tr ngi bn trong
c Loi ng qu gp nhng tr ngi i vi thc n v
nc ung



b Qun chiu nhng iu s xy n trong i sng tng lai
ca qu v: hnh phc v kh au ca hai hng chng sanh
Nh cp trong phn trc, bi vic qu v s sm cht i l
iu tt nhin nn qu v khng th duy tr mi kip sng ny. V
qu v khng chm dt s hin hu sau khi cht nn qu v s ti
sinh. Hn na, qu v s ti sinh vo cnh gii hnh phc hoc kh
au, bi v khng c mt ni u thai no khc cho hai hng chng
sinh ny. V qu v b nghip ca mnh kim sot v khng th la
chn ni u thai, nn qu v s ti sinh theo cch nhng nghip
278

thin v bt thin buc qu v phi ti sinh vo. [115] Trong
trng hp ny, khi qun chiu v s kh au nhng cnh gii
khn cng, hy suy t rng: Mi vic s th no nu ti b sinh
vo cnh gii au kh? Nh ngi h php Long Th B-tt ni:

Ngy ngy qun chiu nhng a ngc,
C hai cc nng v cc lnh.
Cng suy t v cc ng qu
B gy mn v i v kht.
Quan st v qun chiu sc sinh
B kh au v minh nh bi.
Hy dit tr nhn gy ra chng
Cy duyn lnh cho bao phc hnh.
Thn ngi y i nay kh thnh
C c n, tinh tn, ng gieo
Nhng nhn gy ti sanh au kh.

Thin qun v nhng au kh ca lun hi ni chung v nhng au
kh trong nhng cnh gii khn cng ni ring l iu ti quan
trng, bi v nu qu v qun chiu v vic mnh phi ri vo i
dng au kh nh th no, th sau qu v s trnh xa khi n,
v nh vy qu v vt qua c s ng mn v kiu ngo. Nhn
thy au kh chnh l kt qu ca nghip bt thin, qu v s cn
trng trnh xa nhng ti li v nhng s vi phm. Bi v qu v
mong mi hnh phc ch khng phi kh au, v hiu rng hnh
phc l kt qu ca s c hnh nn qu v s yu thch vic trau
di phm hnh. Mt khi nh gi c tnh trng ca chnh mnh
th qu v s pht trin c lng t bi dnh cho ngi khc. Sau
khi chuyn ha c vng sinh t lun hi, qu v s pht trin
c lng c mong gii thot. V s hi au kh nn qu v quy y
tam bo mt cch y nhit thnh. Thin qun v au kh l s
tm lc tuyt vi bao gm nhng iu ny v nhng im quan
trng khc ca vic thc tp.
279

Tng t, trong tc phm Nhp B- Hnh Lun:
1


Bi khng c kh au, s khng c quyt tm c gii thot
Cc ngi, tm thc, hy gi trong chnh nim!

V tng t nh vy:

V li, c tnh tt ca au kh l
Gip cc ngi tnh ng v xua tan ngo mn
Tng trng lng bi mn vi chng sinh trong vng lun hi
Cn trng trnh xa ti li, v yu thch c hnh

V xa hn na l:

B ni s hi trn ngp lng
Ti dng mnh cho c Ph Hin B-tt

Mc d tc phm Nhp B- Hnh Lun tho lun nhng c tnh
ny ca au kh trn quan im ni v s au kh tri nghim
trong qu kh, th s au kh trong tng lai cng c nhng tnh
cht tng t nh vy. [116]

1 Qun chiu s au kh ca chng sinh nhng a ngc
a Qun chiu s au kh ca chng sinh trong nhng a
ngc nng {i a ngc}
[Trong tc phm Du-gi S a Lun]:
2


1
BA277 Vaidya 1960b: 72; P5336: 216.5.7.
2
BA278 Ngi Tsongkhapa s dng ta Du-gi Hnh a Yu Lun
(Sa'i dngos gzhi), theo tc gi Thurman (1984: 410), ni n cc
phn on trong Du-gi S a lun ch khng phi l Bbh v bh.
Phn trch dn di ny (P5536: 230.3.8-231.5.6) l phn u ca Du-
gi S a lun.
280


C tm a Ngc nng
1
. u tin l ng Hot a Ngc,
nm bn di qu v ba mi hai ngn dm; di ni y l by
a Ngc khc mi ni nm cch nhau bn ngn dm. Chng
sinh ng Hot a Ngc hp li v chm cht nhau bng
nhiu loi v kh xut hin ln lt thng qua nghip lc, cho
n khi h bt tnh v ng xung sn. Sau , mt ging ni t
trn tri ra lnh: Hy hi sinh! v h ng ln tr li, chm
nhau ging nh trc , v tri qua v vn au kh.
Hc Thng a Ngc, nhng qun ngc dng cc dy thng
en nh du v chia c th ca chng sinh ni ny thnh
bn phn, tm phn v nhiu phn nh khc. Chng sinh chu
ng s au n khi b chia ct v cht ra tng mnh theo
nhng ng nh du ny bng cc loi v kh.
Khi chng sinh Chng Hp a Ngc tp hp li, nhng
qun ngc dn h vo gia hai ngn ni st c hnh dng nh
nhng u d v sau nn cht h gia nhng ngn ni y,
khin nhng dng mu phun ra t ming h. H cng b p vo
nhng ngn ni c hnh u cu, u nga, u voi, u s t
v u h. Khi h tp hp li ln na, th h b chn vo mt
c my khng l bng st v b p cht nh th p ma ng.

1
Cn gi tm ha ngc hay bt nhit a ngc. Ch Phn Naraka c
ngha l th gii bn di (h th). Tn Phn ng ca tm a ngc
tng ng k trn v cc tn Hn-Vit thng dng trong kinh in
l: (1) sajva-naraka (ng Hot a Ngc hay a Ngc Hon
Sinh), (2) klastra-naraka (Hc Thng a Ngc hay a Ngc Dy
Tri Cht), (3) saghta-naraka (Chng Hp a Ngc), (4) raurava-
naraka (Ho Khiu a Ngc hay a Ngc Kinh Khip), (5)
mahraurava-naraka (i Khiu a Ngc hay a Ngc Kinh Khip
Ln), (6) tpana-naraka (Vim Nhit a Ngc hay a Ngc Gy au
n), (7) pratpana-naraka (i Nhit a Ngc hay a Ngc Gy
au n Ln), (8) avci-naraka (V Gin a Ngc, a Ngc Khng
Suy Gim, hay a Ngc A-t).
281

Sau , h ti hp trn mt mt phng st , ni nhng tng
cui khng l bng st c nm mnh vo h, chia ct thn
th h, p h tan ra tng mnh, san phng h, v tip tc
khin nhng dng mu vt ra pha trc. [117]
Vim Nhit a Ngc, nhng chng sinh ang i tm nh
b dn vo mt ngi nh st v b nhng ngn la v m chy
nng rc thiu t thnh tro.
i Nhit a Ngc cng tng t nh th, ch khc mt iu
l chng sinh trong hai ngi nh st, mt ci nm bn trong
ci cn li.
Trong Ho Khiu a Ngc, nhng qun ngc nm chng sinh
vo mt ci m un nc nng rc su vi dm v un si,
chin h nh th chin c. Sau , cc qun ngc dng nhng
cy xin st nng rc m xuyn qua hu mn ln n nh
u ca h; nhng ngn la nng rc phng chy pha trc t
ming, mt, mi, tai v cc l chn lng ca h. Tip n, c
lng hoc mt ca h b t xung mt b mt nng rc bng
st, ni m h b gi p phng l bi mt ci ba st nng nh
thiu t.
Trong i Khiu a Ngc, nhng qun ngc m cc inh ba
bng st vo hu mn ca cc nn nhn, hai ngnh tri v phi
xuyn ln vai h v ngnh chnh gia xuyn ln nh u h,
khin cho nhng ngn la chy bng bng ln t ming v
nhng l khc. Thn th h b t vo mt ci my p bng st
nng rc, h b nm theo hng t u vo mt m un nc
cc nng bng st cha y nc si v h b nu si, tri ni
ln xung v xung quanh, cho n khi da, tht, mu b tiu hy
v ch cn li b xng. Ngay sau , nhng qun ngc moi h
ra, tri di thn h trn mt b mt bng st ni m da tht v
mu ca h c ti to v tip chng li nm h vo m
un nc. Nhng s tra tn cn li tng t nh trong Ho
Khiu a Ngc.

282

V Gin a Ngc, mt t bc chy d di n hng trm dm
t hng ng. Khi ngn la ny bc ln th n cht cha sc
mnh ca mt tai ha ln. Tip , la dn dn thiu t da tht,
rut v xng ca chng sinh thnh tro, thm nhp mi ng ngch
dn n phn ct ty ca h. [118] Ton thn ca chng sinh b
nhn chm trong nhng ngn la nng rc, nh th h l nhng
con bc trong ngn n. iu tng t cng din ra t ba hng
khc. Khi nhng ngn la n t c bn phng th chng kt hp
li, v chng sinh phi tri qua s au n khng ngng ngh. Qu
v nhn bit h l chng sinh ch nh vo nhng ting than khc
thm thng m h pht ra. Trong nhng tnh cnh khc, h b t
cnh nhng cc than hng nng rc bng st trong mt ci r sn
bng st, v ci r c lc rt mnh. Trong nhng tnh cnh khc,
h b buc phi leo ln nhng ngn ni st khng l, sau ng t
ni xung mt b mt bng st. Trong nhng tnh cnh khc, li
ca h b mt trm ci mc st ko ra t ming v b cng di ra,
ging nh nhng tm da b, cho n khi chng khng cn np gp
hay ng rnh. Vo nhng dp khc, lng h b t nm trn mt
phng bng st, ming h b ci kp st cy m ra, trong lc
nhng cc st nng rc v ng un si c nht vo cho n
khi ming, thc qun v rut h b t chy v phn cn b tri
xung bn di. Nhng s tra tn khc tng t nh trong i
Khiu a Ngc.

y ch l s m t s lc v nhng s hnh h, nhng cn c
nhiu hnh pht khc. Ta vit v cc v tr v nhng ni kh s
trong nhng a ngc ny mt cch chnh xc nh c trnh by
trong tc phm Du-gi S a Lun.
Tin trnh ca nhng ni au kh ny c gii thch trong tc
phm Bng Hu Th:
1



1
BA279 Shul-lekha: 87; P5682: 237.2.8-237.3.1.
283

D cc ngi tri bao au kh
Khng khip di n mt t nm
Th cc ngi cng khng th cht
n khi nghip bt thin tr xong.

V vy, qu v phi tri nghim nhng s au kh ny cho n khi
nghip lc ca qu v cn kit. Lin quan n iu ny, ngi ta
ni rng nm mi nm ci ngi l mt ngy ca cc v thn
tin ci tri {thin gii} T Thin Vng [l cnh gii thp nht
trong su loi ch thin dc gii], ba mi ln ca nm mi
nm l mt thng, v mi hai ln ca con s ny l mt nm.
Nm trm nm theo cch tnh y l tui th ca nhng v thin
ny. Ly tt c khong thi gian ny tnh l mt ngy, ba mi
ngy nh th l mt thng, mi hai thng nh th l mt nm,
kip sng ca nhng c dn a Ngc ng Hot l bng nm
trm nm theo cch tnh nh vy. [119] Tng t, mt trm, hai
trm, bn trm, tm trm, v su trm nm ci ngi, ln lt
tng ng vi tng ngy ca cc v tin t cung tri ao Li
cho n ci tri Tha Ha T Ti [nhng cnh gii cn li trong su
ci ch thin dc gii]. Kip sng ca h di mt ngn, hai ngn,
bn ngn, tm ngn, v mi su ngn nm thnh
1
. Nhng chu k
thi gian ny lp thnh tng n v ngy cho cc c dn a Ngc
tng ng ln lt t Hc Thng a Ngc n Ho Khiu a
Ngc, nhng k phi chu ng t mt ngn n mi su ngn

1
C tng cng 6 ci tri (hay cung tri) thuc v dc gii. l: (1) ci
T Thin Vng cai tr bi 4 v vua tri (skt. Caturmahrjakyika),
(2) ci o Li c 33 v tri lm ch (skt. Tryastria), (3) ci V
Chin hay D-man (skt. Yma), (4) ci u Sut (skt. Tushita) ni
cc v Pht tr th trong c Pht Di Lc, (5) ci Ha Lc Thin
(skt. Nirmarataya) ni cc v tri c th to ra hng th cc th
cc lc ca h, v ci Tha Ha T Ti (skt. Parinirmitvashavartin) l
ci Thin cao nht trong dc gii. Cc v tri y hng lc th to
c t cc v tri khc.
284

nm tnh theo thi gian ca chnh h. Trong tc phm Vi Diu
Php Bu Lun:
1


Nm mi nm trong ci ngi
Ch l mt ngy trong tng tri thp
Ca ci dc gii;
V gp hai ln trong mi tng tri cao hn.

V tng t:

Kip sng ca ch thin trong dc gii tng ng mt ngy
Ca a Ngc ng Hot trong su a ngc, v v.v..., theo
trnh t
V vy kip sng ca h
Di tng t nh thn tin trong dc gii.
Kip sng trong i Khiu a Ngc bng phn na mt nin
k trung bnh
Kip sng trong V Gin a Ngc tng ng mt nin k
trung bnh

Tc phm Du-gi S a Lun cng din gii iu ny theo cch
tng t.
2


b Qun chiu s au kh trong nhng a ngc cn bin
Trong tm a ngc nng, mi ni u c bn bc tng v bn
cnh ca v b mt hng ro st vi bn ca y bao quanh. mi
cnh ca ny, c thm bn a ngc dnh cho chng sinh: Hm
Than {hay a Ngc Thiu Cc}; m Ly ca nhng T thi
thi ra hay cn gi l m Phn, ni bc mi hi thi ging nh

1
BA280 AK: 3.79, 3.82-83b; P5590:120.2.5-7.
2
BA281 Yog-cary-bhmi {Sa'i dngos gzhi), P5536: 230.3.8.
285

xc cht; Con ng dao {hay a Ngc ao }; v Dng sng
khng ch cn.
a ngc u tin cha nhng cc than hng m c dn trong b
ln n u gi h. Khi nhng chng sinh ny n y tm kim
mt ngi nh, h bc vo trong , v da tht cng nh mu ca
h hon ton b hy hoi, ch phc hi khi h nhc c bn chn
ln.
Cch khng xa l a ngc th hai, mt m phn bc mi hi
thi nh xc cht, ni nhng chng sinh ang i tm nh c
gng bng qua nhng tht bi v b ln xung qua c vai h. Ci
m ny b nhng con trng mi nhn chim c, chng chc thng
da tht, rut, xng ca h v khoan n tn cng. [120]
Gn l a ngc th ba, ni chng sinh i tm nh phi bc qua
mt con ng cha y nhng mi dao. Vi mi bc h i,
nhng mi dao x rch da tht v mu, nhng mi ln h nhc bn
chn ln th c th h li c phc hi. Gn l Rng L
Gm. Khi chng sinh i tm nh ngi xung ngh ngi trong bng
ti, nhng thanh gm ri xung t trn cy, m thng v chia
ct cc chi, cc ngn tay v cc ngn chn ca h. Khi h bt tnh,
nhng con ch lai tn cng h, tm gy h mang i v n tht h.
Gn l Rng cy bng gn st. Nhng chng sinh i tm nh
n v tro ln nhng cy ny vi nhng ci gai bao quanh,
chng cha xung khi h leo ln v cha ln khi h tro xung,
cho gai m thng v ct t cc chi, cc ngn tay v cc ngn
chn ca h. Nhng con qu m st u trn vai hay u h, mc
nhn cu ca h ra v n mt. V tt c nhng ni ny u buc c
dn phi chu tn hi bi cc loi v kh, chng nn c tnh nh
l mt a ngc cn bin.
a ngc th t gn l nhng cy bng gn st. Dng sng
khng ch cn cha y nc si. Nhng chng sinh i tm nh t
ng vo , b lt qua tr li v b nu chn, nh th h l nhng
ht u b nm vo m nc trn mt ngn la ln nng rc. Ngi
c hai b dng sng l nhng k c trang b gy, li cu v
286

li, h ngn chn nhng ngi b tra tn trn thot, hay dng
nhng li cu v li li h i v t lng h trn mt t
nng rc, gng hi h mun ci g. Khi h tr li rng: Chng ti
khng hiu g c v khng th nhn thy, nhng chng ti i v
kht, th h b cho n nhng cc st nng rc v ng xu un si.
[121]
Ti ni v nhng a ngc ny theo nh tc phm Du-gi S
a Lun trnh by. Tc phm ni rng nhng kip sng ca chng
sinh trong nhng a ngc cn bin v a ngc ph khng c nh,
nhng h phi chu ng trong nhng ni ny mt thi gian di
cho n khi nghip lc tri nghim nhng ni kh ny cn kit.

c Qun chiu s au kh trong nhng a ngc lnh
1
{Lnh
a Ngc}
Tm a ngc nng, mi ni nm cch nhau mi ngn dm theo
chiu rng, v tm a ngc lnh nm bn ngoi chng. a ngc
u tin l t-ph- nm bn di cch mt t ba mi hai ngn
dm. Di ni y l by a ngc khc mi ni nm cch nhau hai
ngn dm.
Trong t-ph- a Ngc, c dn b tn ph bi mt cn gi
khng khip lm teo qut ngi v sau ni ln nhng vt bng
gip trn khp c th. Ni-la-ph- a Ngc cng tng t, ch
thm mt im l nhng vt bng gip b b ra khi c th teo qut
li. Cc a ngc A-a-a, A-b-ba, v H-b-b mang tn nhng
m thanh rn r m c dn pht ra. Trong u-bt-la a Ngc, c
dn b tn ph bi mt cn gi khng khip, khin da h ti xanh
v nt v ra thnh nm hay su mnh. Trong Bt-c-ma a
Ngc, da h chuyn t xanh sang v nt v ra thnh mi mnh

1
Tn Phn ca 8 a ngc lnh ny ln lc l (1) Arbuda (ngha l bng
dp), (2) Nirarbuda (ngha l n v bng dp), (3) Aaa, (4) Hahava,
(5) Huhuva, (6) Utpala (ngha l hoa sen xanh lam), (8) Padma
(ngha l hoa sen ), (8) Mahpadma (ngha l sen ln).
287

hay nhiu hn, trong khi Ma Ha Bt-c-ma a Ngc, da ca
c dn tr nn sm v nt v ra thnh hng trm mnh hay
nhiu hn na. Ti din gii v th t, quy m v nhng ni
khn kh cc a ngc ny da theo tc phm Du-gi S a
Lun.
Kinh Bn sanh ni rng c dn nhng a ngc ny sng trong
bng ti nh sau:
1


Trong kip sng tng lai ca k theo thuyt on kin
Lung gi lnh s ni ln t ni tuyt nhin tm ti y.
Bi n khin cc ngi bnh tt n ni xng b hy hoi,
Th liu ai mun vo gip cc ngi?

Tng t, tc phm T Th ni rng:
2


Ln gi v song xuyn thu xng; [122]
C th ngi run v ng li;
Ngi cong ngi xung v teo qut.
Trm vt gip ni ln v ra
Th vt n v co x ngi;
M, bch huyt v ty r ra
Kit sc, nghin rng, tc dng ng
Thng tch mt, tai v c hng tra tn ngi
Tinh thn v th xc u m bi au n,
Ngi sng trong hn ngc v pht ra ting rn au xt.

Qu v chu ng nhng ni kh ny cho n khi nghip xu (gy
to au kh) cn kit. Tc phm Du-gi S a Lun ni rng:
3



1
BA282 Jm: 29.22; P5650: 52.2.3-4.
2
BA283 iya-lekha: 52-53; P5683: 239.4.3-5.
3
BA284 Yog-cary-bhmi (Sa'i dngos gzhi), P5536: 230.4.1-2.
288

Hy hiu rng kip sng ca chng sinh trong nhng a ngc
lnh di hn gp mt ln ri so vi kip sng ca chng sinh
trong nhng a ngc nng tng ng.

Tc phm Vi Diu Php Bu Lun T Thch ca ngi Th Thn c
trch dn mt on kinh nh sau:
1


V d nh, ny cc t kheo: Mt con thuyn ln c cht y
ht vng nhiu gp tm mi ln so vi din tch x Ma-kit-
ny. Sau , hy nh ngi no c mi mt trm nm
nm i mt ht vng. Ny cc t kheo, vi cch thc y, con
thuyn ny tr nn trng rng hon ton mt cch rt nhanh
chng v sm hn nhiu so vi kip sng ca nhng chng
sinh trong t-ph- a Ngc, nhng ta khng th ni c
kip sng nh th c ngha g. Ny cc t kheo, hai mi
kip trong t-ph- a Ngc mi cu thnh mt kip sng
trong Ni-la-ph- a Ngc.

V {bi lun} tip tc nh th cho n:

Tng t, ny cc t kheo, hai mi kip trong Bt-c-ma
a Ngc mi cu thnh mt kip sng trong Ma Ha Bt-c-
ma a Ngc.

Theo cch y, h phi sng v chu ng trong mt khong thi
gian nh vy.

d Qun chiu s au kh trong nhng a ngc ph
Nhng a ngc ph nm st nhng a ngc nng v lnh, tc
phm Du-gi S a Lun ni rng chng c tn ti trong ci

1
BA285 AKbh, P5591: 187.1.4-6.
289

ngi. Theo tc phm Cc c s gii lut,
1
chng cng hin hu
gn nhng b h ln, nh m t trong Tng H Thuyt.
2
[123]
Tc phm Vi Diu Php Bu Lun T Thch cng ni rng:
3


Mi su a ngc dnh cho cc chng sinh ny c to ra
bi nghip lc ca tt c chng sinh. Nhng a ngc ph c
to ra bi nghip ca c nhn mt, hai, hay nhiu chng sinh,
v v th c rt nhiu loi khc nhau. Chng khng c mt a
im c nh, bi chng tn ti nhng con sng, nhng ngn
ni, nhng vng t hoang, di mt t cng nh nhng ni
khc.

V vy, nh ging gii bn trn, vic gy to nhng c duyn
dn n b sinh vo nhng a ngc l rt d dng, v c mi ngy
qua qu v cng tch ly chng nhiu hn. Bi qu v tch t v
s nhng nhn trong qu kh nn s t mn ca qu v l khng
thch ng. Do , sau khi qun chiu v nhng a ngc ny, hy
bit s hi khng ai cch ly c qu v khi chng sau khi hi
th cui cng ca qu v chm dt.

Tc phm Nhp B- Hnh Lun ni rng:
4


gy to nghip a a ngc,
Sao ngi cn t mn nh th?

V trong tc phm Bng Hu Th:
1


1
BA286Vinaya-vastu, P1030: 42.5.2.
2
BA287Tng H Thuyt {skt. Sagharaksitavadna} l cu chuyn th
67 trong tc phm B-tt Bch Truyn {skt. Bodhisattvvadna-
Kalpalar} ca Kemendra, P5655: 83.4.3-85.1.6; cf. Vaidya 1959b:
204-212.
3
BA288 AKbh: 717; P5591:184.2.3-5.
4
BA289 BCA: 8.12cd; P5272: 253.3.5.
290


Nhng k ti li nghe v s khn kh khn cng ni a ngc
Ch cch bit chng n khi trt hi th cui cng
M khng hon ton khip s
Ch khi h c tri tim cng nh kim cng.

Nu cc ngi s hi n thun bi nhn thy bc tranh a
ngc,
Bi nghe hay nh v chng,
Bi c v chng v bi nhng s miu t
Th u cn phi cp n vic tri nghim ni s thc t v
a ngc?

Trong nhng s khn kh ca lun hi, th ni au kh trong cc
cnh gii khn cng l kh chu ng nht. Trong , nhng au
kh cc a ngc l iu kh kham ni nht, bi v ni au n
khi thn th lin tc b ba trm cy xin sc nhn m thng sut
c ngy cng khng th snh ni vi ngay c nhng s au kh
nh nht trong a ngc. Trong s nhng a ngc, th s khn kh
V Gin a Ngc l kinh khng nht. Tc phm Bng Hu
Th:
2


Trong tt c nhng iu hnh phc
Chm dt i dc l nim vui ln nht, [124]
V vy trong nhng ni kh au
Th ni au n trong V Gin a Ngc l ng s nht.

Ni au khc nghit khi b m
Bi ba trm ngn gio mt ngy
Khng th so snh hay din t,

1
BA290 Shul-lekha: 83; P5682: 237.2.4-6.
2
BA291 Ibid.: 84-86, 88; P5682: 237.2.6-8, 237.3.1-2.
291

Vi ni au nh nht a ngc.

Hy thc c rng nguyn nhn duy nht gy to nhng ni
kh nh th chnh l vic lm sai tri ca qu v v thn, khu v
. Hy n lc vi tt c kh nng c th qu v khng b nhng
vic sai tri, ngay c iu nh nht, lm u. Trong on vn
tng t:

Ht ging gy qu xu chnh l
S sai lm v thn, khu,
Hy n lc ht kh nng mnh
Khng sai lm d iu nh nht!

2 Qun chiu s au kh ca sc sinh
Nhng con vt mnh git nhng con yu hn. Nhng thn thnh
v con ngi khai thc loi vt. Do b nhng k khc kim sot,
nhng con vt khng c t do, b lm hi, nh p v git cht.
Tc phm Du-gi S a Lun gii thch bi v chng cng thn
thnh v con ngi, nn chng khng cn ni c ng no khc.
Tc phm Vi Diu Php Bu Lun T Thch ni rng:
1


Loi vt c mt khp trn t lin, di nc v trn tri. Ni
u tin ca chng l i dng bao la, v nhng loi vt
khc bt u nhn rng ra t .

Tng t, trong tc phm Bng Hu Th:
2


C nhiu ni kh khi ti sinh lm th
B git, tri, nh, v v.v...
Nhng con vt khng phm hnh an bnh

1
BA292 AKbh, P5591:184.2.5-6.
2
BA293 Shul-lekha: 89-90; P5682: 237.3.2-4.
292

n tht ln nhau mt cch khip m
Mt s b git ly ngc, lng, xng, tht hay da.
Nhng con yu hn b bt lm vic
Do b , m, qut, dng li st m mnh, hoc b chc
thc. [125]

on th u tin din gii tng qut v nhng ni khn kh ca
sc sinh v on th hai m t c th nhng ni kh y. Cm t
v v.v... trong b tri, nh, v v.v... bao hm b bt lm vic,
b x mi li i, v tng t th, v thm ch m ch vic loi
ngi v nhng loi khc git hi sc sinh, v v.v.... n tht ln
nhau ni v nhng nguy hi ni chung i vi sc vt. Phm
hnh an bnh bao hm nhng phm cht dn n nit bn. Nhng
k ri xa cc phm cht ny c ng l rt ngu dt v khng
thch hp cho con ng dn n nit bn. T b cho n b
chc thc din t nm cch thc bt loi vt lm vic ln lt
dnh cho nga, tru, la, voi, v b, v tng t. Nhng lun gii
ni trn c trch t tc phm Thn Hu Th Thch ca
Mahmati.
1
{Tn dch ngha l i Hu}
Mt s con vt b sinh ra trong bng m hay di nc, ni m
sau chng gi v cht i. Mt s khc b kit sc bi nhng
gnh nng chng cht. Mt s b bt i cy, b ct lng, hay b ui
bt. Mt s b git bi nhng cch thc khc nhau sau khi b np
mng khng ai gip vo l st sinh. Mt s b nhng cn i, kht,
nng v gi hnh h. Mt s b nhng k i sn lm hi bng
nhng cch khc nhau. V vy, chng lc no cng lo lng s hi.
Sau khi qun tng nhng au kh m sc sinh phi chu ng,
hy bit tnh ng v trnh xa.
i vi kip sng ca sc vt, tc phm Vi Diu Php Bu Lun
ni rng:
2
di nht n tn mt kip lng. Tc gi ging gii

1
BA294Vyakta-pad-Shul-lekha-k, P5690: 267.3.5-268.1.1.
2
BA295 AK: 3.83c; P5590:120.7.8.
293

rng nhng con vt sng lu nht phi chu ng s khn kh
khong mt kip lng, v nhng con vt c kip sng ngn hn
th di khng c nh.

3 Qun chiu s au kh ca ng qu
Nhng k h tin qu mc s b sinh lm ng qu. Nhng chng
sinh ny i kht v da, tht, mu ca h b sy kh, khin cho h
mang v ngoi nh nhng khc g b t chy. Khun mt h b
tc che ph, ming cc k kh cn, v li thng xuyn lim
mi. C ba loi ng qu:

a Loi ng qu khng ly c thc n v nc ung do
nhng tr ngi bn ngoi
Khi nhng ng qu ny n gn nhng con sui, h v ao th
nhng k cm kim, cm gio di, ngn chn ng h. [126]
Hoc nc s bin thnh m v mu trc mt h, khin h mt i
nim khao kht c ung nc.

b Loi ng qu khng ly c thc n v nc ung do
nhng tr ngi bn trong
Nhng chng sinh ny c nhng bu c v ci bng tht to,
nhng ming h phun ra la v nh nh ci l kim. D nhng k
khc khng ngn cn h nhng h cng khng th tiu ha c
thc n hay nc ung ngay c khi h ly c chng.

c Loi ng qu gp nhng tr ngi i vi thc n v nc
ung
Mt s loi ng qu khng th s dng thc n, nc ung sch v
lnh mnh c, h ct tht ca chnh mnh n. Nhng k s
hu vng hoa la b t chy bi bt k mn g h n hay ung
vo u n tung thnh nhng ngn la. Nhng k n rc bn ch
c th tiu ha c nhng mn d bn, hi hm, c hi v hn h,
v th h n phn v ung nc tiu.
294

V ni ca h, tc phm Vi Diu Php Bu Lun T Thch ni
rng:
1


Vua ca cc loi ng qu c gi l Dim-la Vng. Ni
nguyn thy ca chng l cch bn di thnh Vng X {skt.
Rjagha nay l Rajgir} trong ci Nam Thim B Chu {skt.
Jambudvpa} nm trm dm. Nhng loi ng qu khc bt u
nhn rng ra t .

Tng t, trong tc phm Bng Hu Th:
2


Ng qu khng bao gi cha lnh c
Ni kh s thiu thn do tham dc
H b ni khn kh kinh s thng tr
n t s i kht, nng, lnh, kit sc, v s hi.

Mt s ming nh bng l kim
V bng trn nh nhng tri ni
Cn i hnh h khng sc
Tm thc n d ch rc bn.

Mt s thn tr xng v da
Ta nh thn cy khng cht l,
Ta nh cy c khng c ngn.
Mt s ming ha la mi m,
Bi thc n bc chy khi vo ming.

Nhng k cng kh th thm ch
Khng tm c c th bn d
Nh phn, m, mu v tng t;

1
BA296 AKbh: 517; P5591:184.2.6-7.
2
BA297Shul-lekha: 91-95; P5682: 237.3.4-8.
295

m vo mt nhau ung m
R ra t bu chn c.

Ci ng qu, ma h mt trng nng,
V mt tri lnh vo ma ng. [127]
Cy c tri tr thnh khng tri
Ch mt nh nhn, sui cn kh.

on th u tin din gii tng quan v nhng ni khn kh ca
ng qu, v nhng cu k cn li m t c th nhng s thng kh
y. Kit sc ch s mt mi khi phi chy theo tm thc n.
Kinh s m ch ni kinh hong khi thy nhng k cm gm,
di v thng lng. Rc m ch n rc ri khng mong mun.
Mi m cho thy la t ming ca h hng m. Thc n bc
chy khi vo ming ng rng nhng th h n vo ming s bc
thnh la chy. Nhng ci nhn chm chm ca mt s ng qu s
lm kh cn ngay c mt con sui mt m v ngt ngo, nh th
nh mt h t chy dng sui vi cht c cc mnh. Tc phm
Thn Hu Th Thch
1
ging gii rng vi mt s ng qu, mt
dng sui tr nn nh th n b mt ng than hng nng rc lp
y; vi mt s khc n ta nh mt dng sui ton m vi nhiu
loi cn trng khc nhau. Tng t, hy qun chiu nhng iu
trong tc phm T Th
2
ca ngi Nguyt Quan:

B cn kht khng khip hnh h, h tm thy dng sui trong
lnh
T pha xa v kht khao c ung nc
Khi h n, sui ha thnh dng sng hn tp y v s,
Nhng ln tc, cht m thi ra, mt hm cu cha y mu
v phn.

1
BA298 Vyakta-pad-suhl-lekha-k, P5690: 267.3.1-6.
2
BA299: 35-40; P5683: 239.2.1-7.
296


Nu h i ln mt nh i mt m
vi nhng cn gi nh ma xun
V mt lm cy n hng xanh ti,
N s thnh m chy rng trong mt h
vi nhng ngn la nhp nh
V nhng khc g chy ng thnh ng.

Khi h i n mt b bin
Si y bt lp lnh trong veo t nhng cn sng v
N lp tc bin thnh mt hoang mc
Ho tn bi ct nng, sng m v gi kh.

ni y, h mong ch nhng m my bo ma xut hin
Khi my n, mt cn ma ri xung
Gm nhng mi tn st, tro thuc l,
v nhng tng ln sc v cng nh kim cng,
V ngay sau , nhng tia st vng v cam
t ngt nh xung ngi h nh ma.

Nhng k b sc nng hnh h
th bo tuyt cng tr nn nng; [128]
Nhng k b gi bo dy v
th la cng tr thnh lnh lo.
Vi ng qu, v tr ny hon ton o ngc
Ri tung bi kt qu nghip c.
D mt k kh s vi ci ming ch bng l kim
V bng to vi dm, ung ht nc i dng rng ln
Th nc cng khng th qua khi c
V ming c lm bay hi tng git.

297

V kip sng ca h, tc phm Du-gi S a Lun
1
v Vi Diu
Php Bu Lun
2
ging gii rng ng qu phi chu ng nm trm
nm tnh theo thi gian ca ng qu, ngha l mt ngy ca h
tng ng mt thng ca loi ngi. Trong tc phm Bng Hu
Th:
3


Mt s chng sinh, tip tc chu ng au kh,
B dy thng ca nghip sai tri,
Tri cht li m khng c cht
Trong khong nm ngn, thm ch mi ngn nm.

Tc phm Thn Hu Th Thch
4
ging gii rng mt s ng qu
sng nm ngn nm v mt s khc sng n mi ngn nm. Tc
phm Du-gi S a Lun ni rng kch thc c th ca h
khng c nh trong c ba cnh gii au kh - n bin i ty theo
nghip bt thin ca h.
V vy, khi qu v qun chiu v nhng ni kh ny trong nhng
cnh gii khn kh, hy t duy rng: Hin ti, ti tht kh lng
chu ng ni vic ngi vi bn tay t trong l than hng nng
hi d ch trong mt ngy, hoc trn tri ch mt ngy trong hang
di nhng cn gi ng, hoc i u vi ngy m khng thc
n nc ung, hoc c th b ong t v tng t th. Nu ngay c
nhng iu ny tht kh m chu ni, th lm sao ti chu ng
nhng khn kh ca nhng a ngc nng, nhng a ngc lnh,
ca ng qu, hay nhng sc sinh ang n ti nut sng ngu
nghin ln nhau? Sau khi qu v nh gi c hon cnh thc ti
ca mnh, hy thin qun n khi tm thc qu v mang y ni s
hi v khip m. Nu ch n thun nhn bit iu ny m khng

1
BA300 Yog-cary-bhmi (Sa'i dngos gzhi), P5536:230.2.8-230.4.1.
2
BA301 AK: 3; P5590:187.1.3.
3
BA302 Shul-lekha: 96; P5682: 237.3.8-237.4.1.
4
BA303Vyaktapada-Shul-lekha-k, P5690: 268.1.1-2.
298

iu phc tm thc tp trung vo n, hoc ch thin qun v iu
ny trong mt chc lt, qu v s khng t c g c. Tc phm
Cc c s gii lut dy rng:
1
[129]

Hai ngi con trai ca ngi ch ca tn gi A-nan {skt.
nanda} gia nhp tng on v c yu cu nghin cu v
c sch. Sau khi c c vi ngy, h tr nn li bing v
ngng hc. Sau h c giao cho tn gi Mc-kin-lin
{skt. Maudgalyyana} trng coi, nhng vn li nhc nh
trc, v vy A-nan bo Mc-kin-lin: Ngi phi buc h t
b thi bing nhc.
V vy Mc-kin-lin dn h i do v bng thn thng ngi
khai m cho h thy a ngc ca chng sinh. Khi nghe nhng
m thanh ca ting ct, chm, v nhng hnh ng khc, hai
ngi chu trai bn i khm ph v chng kin s au n khi
b ct xn, v.v V nhn thy hai m nc si khng l ,
h hi rng liu c ai b em b vo hay khng. Nhng
qun ngc bn p: Hai ngi chu ca A-nan tr thnh tu
s v ang lng ph thi gian cho s li nhc; nn khi cht, h
s ti sinh vo y. C hai u khip s v t ngh: Nu ti
tht s sng sut, ti s n lc ngay by gi!
H tr v ni ca Mc-kin-lin v tng thut li nhng iu
xy ra. Sau Mc-kin-lin bo rng: Ny cc Sa-di, s
li nhc s gy ra cc vn nh vy cng nh gy ra nhng
iu khc. Cc ngi hy hoan h kin tr! K t y, c hai
bt u tinh tn tu tp mt cch nhit thnh. Nu h nh n
cnh tng a ngc trc khi n th h khng th n ni. Nu
h nh n sau khi n, h lp tc b nn ma.
Sau , Mc-kin-lin a h do bc trn con ng khc,
ni h nghe c giai iu y li cun ca nhng v thn tin
t mt hng khc. Khi tin n khm ph, h nhn thy nhng

1
BA304 Vinaya-vastu (Lunggzhi), P1030: 36.3.3-37.1.3.
299

cung in p tuyt trn y nhng v n thn, nhng khng h
c v ch thin no. Khi h hi v sao khng c ch thin th
c p rng: Hai ngi chu ca A-nan tr thnh tu s v
ang hoan h tinh tn tu tp; nn khi cht, h s ti sinh vo
y. C hai vui mng v v thut li vi Mc-kin-lin, ngi
bo h: Ny cc Sa-di, v iu em li nhng li ch, hy
gia tng s hoan h tinh tn, hy tinh tn tu tp mt cch hoan
h!
H lm nh vy, v khi nghe ging kinh, h c dy t
nhng bi kinh ti thng rng cc ngi c th b ti sinh t
nhng cnh gii hnh phc xung nhng cnh gii khn kh,
nh trch dn phn trc. [130] Khi nghe nhng iu ny,
h n hi Mc-kin-lin: Knh tha thy, khi l thn tin
hoc con ngi, c phi chng con cng phi cht v sau ti
sinh vo ba cnh gii au kh? Ngi p rng: Ny cc Sa-
di, chng no cc ngi cha dt c nhng phin no, th
cc ngi vn phi di chuyn nh nhng bnh xe nc vo
nm cnh gii trong vng sinh t lun hi. C hai sau khi
quyt tm t b lun hi, tha rng: T y tr i, chng con
s khng tham m trong nhng phin no na; v vy, xin
ngi ban nhng li hun th cho chng con! Bi th, Mc-
kin-lin ging dy cho h, v h tr thnh nhng v A-
la-hn.

V vy, qun tng v ni au kh s gip chm dt s li nhc
v pht sinh s tinh tn hoan h hon tt l trnh tu tp. N s
khch l qu v tm n s gii thot v l cn nguyn t c
s gii thot. Chnh v iu ny c tn dng ngay khi o s
cn sng, ng khng ban b nhng hun th c nhn siu vit
no t s gii thot. on vn ny trnh by r v l trnh
qun chiu dnh cho nhng hnh gi c cn c gii hn v trung
bnh. V bin php o lng thi ca hai hng ngi ny, qu
v phi lin tc n lc thin qun v nhng im trn cho n khi
300

qu v pht trin c thi nh nhng ngi chu trai ca A-
nan.
Ngi Neu-sur-ba (sNeu-zur-pa) ni:

Hy t kim chng xem trc y cc ngi gy to nhng
nhn duyn sinh vo nhng cnh gii au kh cha, hin ti
cc ngi c ang gy to chng khng, v cc ngi c nh
gy to chng trong tng lai khng. V cc ngi s n
nhng cnh gii y nu cc ngi , ang v s gy to
chng, hy t duy rng: Nu ti sinh vo th ti s lm g,
liu ti c kh nng lm c iu g khng? Vi tri tim
ngi p thnh thch hay ta nh mt k chin u trn sa
mc, hy cn nhc rng cc ngi s hon ton khng th lm
c g, v khai trin s s hi khip m cng nhiu cng tt.

R rng iu ny l im mu cht. Hin ti qu v ang c c
cuc sng thun li khai trin con ng tu tp. V vy, nu
qun chiu theo cch ny, qu v s dp b c nhng nghip bt
thin tch ly trc y v ngn chn nhng s tch ly trong
tng lai ca qu v. Nhng li cu nguyn th hin kht vng
nhit thnh ca qu v s dn dt nhng cng c tch ly trc
y v khin chng ngy cng tng trng. Qu v c th bc vo
nhng chng ng mi thc hin nhng vic lm c hnh. V
vy, qu v s to s an lc v thun duyn y ngha cho mnh
mi ngy. [131]
Nu qu v khng qun chiu nhng iu ny ngay by gi, th khi
ri vo mt cnh gii au kh, qu v s khng tm c ni
nng ta bo v mnh khi nhng ni khip s ny cho d qu
v c tm kim. Vo thi im y, qu v s khng c kh nng
sng sut hiu c iu g qu v nn p dng v iu g nn
loi b. Nh tc phm Nhp B- Hnh Lun ni:
1


1
BA305 BCA: 4.18, 2.46-48; P5272: 247.5.8-248.1.1,246.4.4-6.
301


Nu ti xao lng vic tu cng c
Ngay c khi c thun duyn thc hin,
Th ti lm c g khi bn lon
Bi au kh ni cnh gii khn cng?

V tng t:

Hy ni: Ai s bo v ti
Khi ni s hi kinh hong ny?
Ti s hiu r, s kinh hi
V i khp tm ni quy y.

Nhn thy khng ni no nng ta
Ti s hon ton b tht vng
Nu chn y khng ni nng ta
Liu ti s phi lm g y?

Nn t nay ti xin quy y
ng iu ng ch che chng sinh
Ngi n lc gii thot chng sinh
Ngi v i xua tan s hi.

S bn lun trn y ch l m t khi qut. Qu v chc chn cn
phi c tc phm Diu Php Chnh Nim Hin Ti,
1
bi nhng
iu ny c ging gii k lng hn trong . Hy c i c
li, v qun chiu nhng iu qu v c c.




1
BA306 Sad-dharmnusmty-upasthna, P953.
302


303

Chng 11: Quy Y Tam Bo


ii) Nng ta vo nhng phng tin mang n hnh phc cho
kip sng tip theo
a iu phc tm thc cho s quy y tam bo, cnh ca th
thng n vi li hun th
1 Nhng nguyn nhn cho vic quy y
2 Da vo , nhng i tng qu v s quy y
a Nhn din nhng i tng qu v s quy y
b Nhng nguyn nhn v sao cc i tng ny xng
ng qu v quy y
3 Con ng qu v s quy y
a Quy y thng qua s hiu bit nhng phm hnh tt
1 Nhng phm hnh tt ca c Pht
(e) Nhng phm hnh tt ca thn Pht
(f) Nhng phm hnh tt ca khu Pht
(g) Nhng phm hnh tt ca Pht
(iii) Nhng phm hnh tt v tri thc
(iv) Nhng phm hnh tt v lng t bi
(h) Nhng phm hnh tt ca nhng hnh ng
gic ng
2 Nhng phm hnh tt ca Php
3 Nhng phm hnh tt ca Tng on
b' Quy y thng qua hiu bit nhng s th thng
1 S th thng da vo nhng t tng ca tam
bo
2 S th thng da vo nhng hnh ng gic ng
ca tam bo
3 S th thng da vo lng thnh knh
4 S th thng da vo vic thc tp
5 S th thng da vo s hi tng
304

6 S th thng da vo cch thc ca ba ngi bu
lm tng trng cng c
c Quy y thng qua nguyn lc
d Quy y bng cch khc t s nng ta vo nhng
i tng khc






ii) Nng ta vo nhng phng tin mang n hnh phc cho
kip sng tip theo.
Nhng phng tin mang n hnh phc cho kip sng tip theo
c din gii trong hai phn:
1. Rn luyn cho s quy y tam bo, cnh ca th thng n
vi gio php (Chng 11-12)
2. Pht trin nim tin kin c v vic quy y l gc r ca tt c
s hnh phc tm thi v s tt p chc chn (Chng 13-15)

a Rn luyn cho s quy y tam bo, cnh ca th thng n
vi gio php
Vic quy y c din gii trong bn phn:
1. Nhng nguyn nhn cho vic quy y
2. Da vo , nhng i tng qu v s quy y
3. Con ng qu v s quy y
4. Mt khi qu v quy y, cc tng bc ca nhng gii lut
(Chng 12)

1 Nhng nguyn nhn cho vic quy y
Mt cch tng qut c nhiu nguyn nhn cho vic quy y. Tuy
nhin, i vi nhng mc tiu ca qu v th nguyn c sau y
c p dng. Nh gii thch trc y, qu v khng th duy
305

tr kip sng ny mi qu v s sm cht i v sau khi cht, qu
v khng th kim sot c ni mnh s ti sinh, bi qu v b
chnh nghip lc ca mnh kim sot. cp n nghip, tc phm
Nhp B- Hnh Lun ni:
1


Nh nh chp trong m my m
Tc th soi sng bng m en [132]
Pht lc cng him khi xut hin
Nhng khonh khc thng tu t i
nui dng tu tp cng c
Nn nghip lnh lun lun yu t
V ti c mnh m v cng

Bi nghip thin th yu v nghip c mnh m vt tri, nu qu
v qun chiu v vic mnh d dng ri vo nhng cnh gii au
kh nh th no, qu v s cm thy ni s hi v khip m bao
trm, v s quyt tm tm mt ni nng ta. Ngi Vc Long ni
rng:
2


Lnh nh trn i dng khng y
Ca vng xoay lun hi sinh t,
B qui vt bin c tn ph
S tham chp v iu tng t
Vi ai ti phi quy y hm nay?

Tm li, nhng nguyn nhn dn n vic quy y ca qu v gm
hai phn: ni s hi v nhng cnh gii au kh v nhng iu
tng t nh vy, v nim vng tin rng tam bo c th bo v qu
v thot khi nhng iu y. V vy, qu v cn phi n lc nhn

1
BA307 BCA: 1.10; P5272: 245.1.5-245.2.1.
2
BA308 y l tc phm Miraka-stotra-nma {an Tp K tng}: 1;
P2041; 87.5.2-3, ca c hai tc gi Mitracia v Vc Long.
306

chn c hai nguyn nhn ny, bi nu chng n thun l nhng
li l sung th s quy y ca qu v cng s nh th, nhng nu
chng mnh m v vng bn th s quy y s chuyn ha tm thc
ca qu v.

2 Da vo , nhng i tng qu v s quy y
a Nhn din nhng i tng qu v s quy y
Tc phm Nht Bch Ng Thp K Tng (ata-pacataka-
stotra) ni rng:
1


Ngi khng mt khim khuyt
S tn ti vnh hng
Ngi c mi phm hnh
S tn ti lun lun
Nu ngi bit nhn thc,
Quy y ngi nh th
Tn thn tn trng Ngi
Lm theo li Ngi dy
L hon ton ng n.

V vy, nu qu v bit phn bit u l ni nng ta v u
khng phi, th quy y vi c Th Tn, ni nng ta ch thc,
l mt vic hon ton ng n. Li trch dn ny cng ng dng
cho Php bo v Tng bo. Nh tc phm Tam Quy Y Hnh Tht
Thp Tng (Triaraa-ganmana-saptati) ca ngi Nguyt Xng
ni:
2


Pht bo, Php bo, v Tng bo
L ni quy y cho nhng ai
Kht khao c mong s gii thot.

1
BA309 ata-pacataka-stotra: 1.1-2; P2038: 53.5.4-5.
2
BA310 Triaraa-ganmana-saptati, P5478: 281.1.3.
307


b Nhng nguyn nhn v sao cc i tng ny xng ng
qu v quy y [133]
C bn nguyn nhn v sao c Pht xng ng l i tng
quy y. u tin, Ngi t gic ng v t n trng thi ti
thng ca s v y [khng s hi]. Nu khng t c iu ny
th Ngi khng th bo v ngi khc thot khi nhng ni lo
s, nh th mt ngi b ri xung vc chng th cu c nhng
k cng cnh ng. Th hai, Ngi c tt c nhng php phng
tin thin xo hun luyn cc t. Nu khng, Ngi
khng th hon thnh vin mn nhng nhu cu ca qu v ngay c
nu qu v quy y Ngi. Th ba, Ngi c tm lng i bi. Nu
khng c iu ny, Ngi khng th bo v qu v ngay c nu
qu v quy y Ngi. Th t, Ngi lun hoan h b th, khng
bng vt cht, m l s tu tp. Nu khng, Ngi ch gip
nhng k trc y gip Ngi ch khng phi l ni nng
ta cho tt c chng sinh.
Tm li, ch c mt ngi thot khi tt c nhng s s hi, thin
xo trong cc php phng tin gii thot ngi khc khi ni
s, c tm lng i bi v t dnh cho tt c chng sinh, v hnh
ng v li lc cho mi chng sinh m khng mng n vic h c
em li li ch cho Ngi hay khng. Bi v ch c Pht mi c
nhng phm cht ny, v mt ng to ha hay tng t khng c
c, nn ch Ngi l ni nng ta duy nht. V vy, gio php
v tng on nhng t ca Ngi cng xng ng l i tng
quy y.
Do , sau khi qu v hiu r nhng iu ny, vn c ging
gii trong tc phm Quyt nh Yu Lun
1
, hy giao ph bn thn
cho Tam Bo vi s nht tm. Hy pht trin iu vng chc y t
su thm con tim, v mt khi qu v lm c iu ny th chc
chn qu v s c Tam Bo h tr. Bi l c hai nguyn nhn

1
BA311 Vs, P5539:17.2.2-3.
308

bo v qu v: mt bn ngoi v mt bn trong. ng o s
nhn thc y cc yu t hoc nguyn nhn bn ngoi, nhng
qu v au kh bi cha pht trin c nhn t ni ti, ph thc
bn thn vo ni nng ta.
V vy, hy hiu bit rng c Pht, t lng i bi ca Ngi,
cm kch v tr gip qu v ngay c nu qu v khng khn cu s
gip y; rng Ngi khng h xao lng vi vic y; v rng
Ngi l ni quy y ti thng v trin vng, an tr nh v h php
cho bn thn qu v. [134] Nhn bit c iu ny, hy quy y
Ngi. Tc phm Tn Tng Vinh Danh Th Tn ni rng:
1


Ngi tuyn thuyt rng: Ta l bn
Ca nhng ai khng ngi bo h.
Bi tm lng i bi ca Ngi,
An tr m th gii vo lng.

ng o s, Ngi tht t bi
V quan tm n lc hnh ng
Vi tnh thng khng cht gii i
Cn c ai lm c nh Ngi?

ng h php cho c chng sinh
V th ch ca khp mi ngi.
Nhng chng sinh chm trong b kh
Bi khng tm che ch ni Ngi.

Thm ch Ngi c th tr gip k hn mn
Nu h tip nhn ng n li hun th.

1
BA312 Var-vare-bhagavato-buddhasya-stotre-kya-stava,
P2029:46.3.4-8. Bn Pali bao gm phn u tin ca bi tn tng,
the Asakya-stava (Praise That Falls Short), trong tiu . Tc gi l
Maticitra theo bn Pali.
309

Ngoi ngi ra,
Khng ai bit li ch cc gio php.

Ngi tht s chng ng tt c
Nhn t hay sc mnh bn ngoi.
Bi khng t nng lc ni ti
K phm phu tip tc kh au.

3 Con ng qu v quy y
1


C bn kha cnh quy y:
1. Thng qua s hiu bit nhng phm hnh tt
2. Thng qua hiu bit nhng s th thng
3. Thng qua nguyn lc
4. Bng cch khc t s nng ta vo nhng i tng
khc

a Quy y thng qua s hiu bit nhng phm hnh tt
Bi vic quy y thng qua s hiu bit nhng phm hnh tt i hi
qu v nh li nhng phm cht tt ca ni nng ta, nn c ba
phn nh trong ch ny:
1. Nhng phm hnh tt ca Pht
2. Nhng phm hnh tt ca Php
3. Nhng phm hnh tt ca Tng

1 Nhng phm hnh tt ca Pht
iu ny c l gii trong bn phn:
1. Nhng phm hnh tt ca thn Pht
2. Nhng phm hnh tt ca khu Pht
3. Nhng phm hnh tt ca Pht

1
BA313 on vn (134.11) cp rng, bn phn ph ca ch ny
c dy trong [Vinicaya-] sagrahai, P5539:17.2.4.
310

4. Nhng phm hnh tt ca nhng hnh ng gic ng

(a) Nhng phm hnh tt ca thn Pht
iu ny dn n s hi tng v nhng du hiu ct tng v
nhng nt p mu mc ca c Pht. Hy hi tng v nhng
iu ny c ging gii trong T D Tn Thn (upam-stava)
[mt phn on ca tc phm Tn Tng Vinh Danh Th Tn]:
1


Thn Ngi, t im bi tng lnh
L v p, linh dc cho tu nhn
Nh tri thu khng mt ng my
c trang hong bi cc chm sao.

Hi bc thng thi ti thng
p rng ngi vi o chong tn ngng
Ngi ta th ngn ni vng
Vi my bnh minh hay hong hn bao ph.

ng h php! C n nh trng rm
Khng c my cng chng sao snh c
Vng ho quang ta sng mt Ngi
Vn khng h im trang bng bo ngc

Nu ch ong c thy c
a sen trn gng mt ngi
Ln nhnh sen n di vng dng
Ong kinh ngc: u l sen tht nh?

Rng trng trong,
Mt sng vng

1
BA314 varrha-vara-stotra, P2029: 48.5.3-7.

311

Nh mun nh trng thu thanh khit
Rt vo gia nhng ngn ni vng.

i knh ngng bn tay phi Ngi
Trang im bi nh bnh xe chuyn php
To ra bao du hiu an lnh
Cho chng sanh ang kinh hi bi lun hi.

Hi ng Mu-ni, khi Ngi bc
in li du chn trn t
Nh nhng a hoa sen lng ly
p lm sao t im cho vn sen?

(b) Nhng phm hnh tt ca khu Pht
Hy qun chiu v phong thi tuyt diu ca li Pht thuyt. Ngay
c khi tng chng sinh trong v tr t tng cu hi khc nhau
cng thi im, Ngi lnh hi tt c mt cch thu o ngay lp
tc bng tr tu ca Ngi. Sau Ngi tr li cc cu hi ch
vi mt t duy nht m tt c chng sinh hiu c vi ngn ng
ca chnh h. Trong Thoi Gi Phm {thuc B-tt Hnh Cnh
Bin Hin Phng Tin Cnh i Tha Kinh}:
1


Nh vy: nu ng thi tt c chng sinh
Din t khc nhau hi Ngi
Ngi hiu chng ngay trong khonh khc,
V tht mt ln p li cho tt c.

Cho nn hy hiu ng Th Tn
Thu r cch thuyt ging
Ngi chuyn bnh xe php
Xua tan au kh ca thin v nhn gii.

1
BA315 Salyaka-parivarta, P813: 261.5.5-7.
312


Hn th na, hy hi tng li li dy trong tc phm Nht Bch
Ng Thp K Tng:
1


Gng mt Ngi rng r;
Lng nghe li Ngi dy
Nh thy c Cam l
Rt xung t cung trng. [136]

Li Ngi nh cn ma
Lng ng bi tham chp
Nh Ca-lu-a iu
2

Xua tan rn hn th.

Ln na v ln na, li Ngi nh nh dng
Xua tan bng ti v minh.
Do san bng ni cao t ng
Li Ngi cng ta kim cng.

Bi Ngi nhn thy s tht, Li Ngi khng dn sai ng
Bi khng sai, li Ngi lun ng n
Bi c ng, li Ngi tht d hiu
Nhng li Ngi tht vin mn.

1
BA316 Sata-pancasatka-nama-stotra: 3.72-78; P2038: 55.1.8-55.2.5.
2
l danh t phin m t ting Phn garua , nhc li l loi chim cn
c tn phin m khc l Ca-lu-la hay i Bng Kim S iu, mt loi
chim thn thoi c mt trong n gio v Pht gio. Chim ny c
xem l k th ca cc loi rng v rn. Ging chim ny tng trng
cho nhiu biu tng trong Pht gio nh: (1) Chim thn thoi, (2)
Mt trong t linh vt tng trng ca kh lc ni ti (garua, rng, s
t, cp), (3) v ch thin h php v (4) Bn tnh nguyn s.
Garuda. Rigpa Shedra. Truy cp: 1/1/2012.
<http://www.rigpawiki.org/index.php?title=Garuda>.
313


Thot tin li Ngi thu ht
Tm thc ca nhng ngi nghe
Nu h t duy li y
Dp tan chp trc o vng.

Li Ngi xoa du k c cc
H tr cho nhng ai phng tng,
Thuyt phc ngi t b hoan lc
Li Ngi ph hp mi nhu cu.

Li Ngi lm thin tri thc hn hoan
Trng dng tm cho k trung cn
Xua tan bng m cho h cp
L linh dc cho c mi chng sinh.

(c) Nhng phm hnh tt ca tm Pht
Nhng iu ny c din ging theo nhng phm hnh tt v tri
thc v nhng phm hnh tt v lng t bi.
(i) Nhng phm hnh tt v tri thc
Vi s khng chng ngi, Nh Lai tr bao trm bn cht tht s
v tnh phn ha ca tt c hin tng, nh th chng l Thin
Nht qu
1
t trong lng bn tay Ngi. V vy, tri kin ca ng
Th Tn thu sut mi hin tng, trong khi tri thc gii hn ca
nhng ngi khc khng th thng hiu thu o nhng i tng
bao la cn c nhn bit. Qu v nn qun chiu tri thc ny nh
c m t trong tc phm Tn Tng Vinh Danh Th Tn:
2


Ch tr tu siu phm ca Ngi

1
BA317 Tib. skyu ru ra; Skt. tri dhatri; Latin Emblica offinalis. {dhatri
dch ngha l mt thn thi dng hay thn mt tri}.
2
BA318 varrha-vara-stotra, P2029: 43.5.4, 43.4.1-3.
314

Thng sut mi i tng ca tri kin;
Vi tt c chng sinh tr Ngi
Cn nhiu i tng cha nhn bit.

V tng t,

Hi Th Tn, ngun gc rt ro
Ca mi hin tng xuyn thi gian
u nm trong tm thc ca Ngi,
Nh tri ambalan
1
trong lng tay.

Nh ln gi bay ngang bu tri,
Tm thc Ngi khng tr ngi bi
S vt ring l hay a dng
Hin tng chuyn ng hay bt ng.[137]

(ii) Nhng phm hnh tt v lng t bi
Tng t nh chng sinh b gii hn bi nhng phin no khng
th thot, th ng Gic Ng gii hn trong lng i bi vn bi
khi sinh lin tc nh khi Ngi chng kin ni au kh ca
chng sinh.
2
Qu v nn qun chiu iu ny nh c trnh by
trong tc phm Nht Bch Ng Thp K Tng:
3


Phin no tri buc tt c

1
Tri ambalan l l mt loi tri cy cng h vi cc ging xoi
(mangifera) mc vng ng n mu vng xanh, mi thm du.
Paxton's magazine of botany, and register of flowering plants, Volume
15. P42. William S. 1870.
2
tng y l: chng sinh b gii hn trong lun hi do tri buc
ca nghip lc, trong khi cc bc gic ng khng b tri buc m
do lng i bi mun gii thot chng sinh nn t nguyn gii hn
mnh vo lun hi mt cch lin tc.
3
BA319 ata-pacataka-stotra: 13.138-139; P2038: 54.5.6-7.
315

Cc chng sanh ny khng ngoi l
Ngi gii hn trong lng t bt dit
gii thot h khi bun au.

Con nn tn knh Ngi trc tin,
Hay knh phc tm lng i bi
khin Ngi lu li tht lu
Trong vng xoay sinh t lun hi
Mc cho nhng khim khuyt ca n?

Tng t, trong Thoi Gi Phm:

ng Th Tn khi lng i bi
Khi Ngi nhn tm thc chng sinh
B bng ti v minh che m,
B giam t ngc lun hi.

V tng t nh vy:
1


Bc iu ng khi lng i bi
Khi Ngi thy tm thc chng sinh
B trn ngp bi tnh tham luyn
L nhng k kht khao tt
V lun mong i tng cm gic
V ai ri vo i dng tham i
ng Thnh tu Thp Lc khi lng i bi
Tm cch xua tan mi au kh
Khi Ngi thy chng sinh phin no
B tn thng bi bnh tt kh au.
Lng t bi ng Th Tn thng pht khi;
Tht khng th khng lm nh vy

1
BA320 Salyaka-parivarta, P813: 263.2.1-2, 263.3.1-4.
316

c Pht khng khim khuyt do bi mi quan tm
Vi nhu cu ca ton chng sinh.

(d) Nhng phm hnh tt ca nhng hnh ng gic ng
Nhng hot ng gic ng ca thn, khu v Pht u l t ng
v bt dit, gip ch cho tt c chng sinh. Nu cc t m lng
vi s hng dn ca Ngi, ng Th Tn s ch cho h thy con
ng no l th thng, v dn dt h thot khi s rc ri. [138]
V vy, nhng hot ng ca c Pht chc chn l nhm thc
hin tt c nhng iu cn lm. Qu v nn qun chiu iu ny
nh c trnh by trong tc phm Nht Bch Ng Thp K Tng:
1


Ngi gii thch s hy hoi ca phin no,
Nu ln s la di ca chng ma,
Tuyn thuyt bn cht hi hng ca lun hi,
V hng dn con ng v ngi.

Hi ng T Bi, vic c mong gip ,
Ngi tin hnh v li ch chng sinh,
Liu cn iu g khc li lc,
Ngi cha thc hin cho chng con?

V trong tc phm Tn Tng Vinh Danh Th Tn:
2


Liu cn c vn no
M Ngi khng th dn dt chng sinh?
Liu cn iu th thng no
M Ngi khng th dnh tng th gian?


1
BA321 ata-pacataka-nma-stotra, P2038,56.3.4-5.
2
BA322 Varrha-vara-stotra, P2029:46.2.2.
317

on vn va ri tm lc phng thc qun chiu v c
Pht. Nu qu v qun chiu bng nhiu cch, nim tin ca qu v
cng s khi sinh theo nhiu cch khc nhau. Qu v cng qun
chiu nhiu bao nhiu th nim tin ca qu v cng mnh m v
bn b by nhiu. Cng mt cch p dng tng t nh vy i vi
vic qun chiu v nhng phm hnh tt ca hai ngi bo cn li
{l Php Bo v Tng Bo}.
Khi t s chc chn bng vic thin qun theo phng thc
ny, qu v s hiu rng nhng kinh in v lun gii chnh l cc
hng dn, hu ht trong s hun th v nhng phm hnh tt
ca ba ni nng ta. Nhng ngi t chi vic thin qun phn
tch nh mt s tu tp, ngh rng iu ch n thun l khi
nim, t tch bit bn thn ra khi nhiu phng php tch ly
cng c v xua tan s ngn che. V vy, hy nhn thc rng s
chi b y chnh l tr ngi ln cho vic tn dng tim nng v
hn ca mt i sng an lc v y thun duyn.
Cng thc tp nhng iu ny nhiu, tm thc qu v s ngy cng
tr nn quen thuc vi chng, v qu v s cng thc tp d dng
hn vi nhng iu ban u mnh tng cho l kh khn hc hi.
Qu v s tng trng tm B- v t duy rng: Ti cng nn t
c Pht qu, ging nh v Pht m ti tng nh. Qu v s
thy cc th hin ca c Pht c ngy v m. [139] D c au
kh lc cht n mc no, th qu v cng s khng nh mt s
nh tng v c Pht. Tc phm nh Vng kinh ni rng:
1


Ta ch dn cc ngi
V nn nhn hiu rng:
Tm thc con ngi s tip th nhng iu
mc m h qun chiu chng.


1
BA323 SR: 4.16-18,4.20-21; P795: 278.2.3-5,278.2.6-7.

318

V vy, hy tng nh ng o s Mu-ni
Nh ang c t th v tr tu ti thng v hn ca bc iu
ng.
Nu bn thn ngi thng lm quen vi nh tng ny,
Tm thc ngi s tip th iu y.

Ngi s kht khao tr tu siu phm ca bc thnh
Cho d ang ng, i, ngi hay ang ta.
Bi bn thn ngi mun thnh bc iu ng ti thng th
gian,
Ngi s lun cu nguyn c mong gic ng.

V tng t nh vy:

Thng xuyn nguyn cu n ch Pht
Vi thn khu trong nim tin r rng.
To duyn cho dng tm thc theo phng cch ny,
Ngi s lun thy v H tr Th gian.

Nu ngi kh do tip cn ci cht
Trong ni bun phin v trong bnh tt
Nim tng nh c Pht s khng b mt;
S khng b xa bi ni kh ca ngi.

Bo-do-wa ni:

Nu lin tc qun chiu v nhng phm hnh tt ca c Pht,
qu v s nhn c h lc tng xng vi sc mnh ca lng
tin v s thanh tnh trong tm thc qu v. Bi t c s
chc chn v chng, qu v s quy y mt cch t nguyn t y
lng v iu phc bn thn theo gii lut quy y. V ri tt c
mi iu qu v thc hin u s tr thnh s thc hnh gio
php.
319

Ngi ta ni rng chng ta trn trng tri thc ca c Pht
thm ch cn km hn nhng li phn ca mt thy bi trng.
Nu mt ng thy bi ng tin phn rng: Ta bit l nm nay
ngi s khng phi i mt vi nhng rc ri no c, chng
ta s thy nh nhm. Nu ng y ni: Nm nay ngi s gp
phi nhiu vn - hy lm iu ny, v khng lm iu kia,
chng ta s n lc lm theo li khuyn ny. Nu chng ta
khng lm, chng ta s ngh rng: Ti khng nghe theo li
ng y, v cm thy lo lng. Nhng khi c Pht dy: Cc
ngi nn t b iu ny; cc ngi nn tu tp iu ny, th
bn thn chng ta c cam kt thc hin nhng li hun th ny
khng? Chng ta c lo u nu chng ta chng lm theo hay
khng? [140] Hay chng ta ni rng: Vng, li gio hun
dy nh th, nhng hin gi trong nhng hon cnh ny, ti
khng th lm theo thay vo ti phi lm th ny, v
hon ton t b li dy ca c Pht, c tip tc thng hng
lm theo chng ta vi s bt chp xem thng?

Nu nh khng kim chng tm thc ca mnh, qu v s thy hi
lng. Nu qu v khng b s hi ht dn lc li, th hy nhn su
vo tm thc ca mnh v qun chiu cn thn: Tnh trng ny
tht l ng khinh.
V vy, hy lin tc qun chiu v nhng phm hnh tt ca c
Pht, v n lc t n s chc chn t su thm con tim ca qu
v. Mt khi t c iu ny, qu v tin n s thc hnh rt ct
li v quy y, bi qu v s t c s xc quyt i vi gio php
m t c Pht khi ln, v tng on thc hnh theo gio
php. Khng c iu ny, th khng c tu tp quy y no chuyn
ha c tm thc ca qu v ch cha cp n nhng l trnh
khc.

2 Nhng phm hnh diu ho ca Php

320

Mt khi qu v tn knh c Pht nh nguyn nhn chnh yu
ca mnh, tip n qu v nn tng nh n Php bo nh sau:
c Pht c nhng phm hnh tt v bin, tt c u sinh khi t
vic thin qun v gic ng c nhng gio php bng li ni ln
nhng gio php c a vo tu tp. Ngha l, Ngi thc
chng cc on dit ch thc, bng cch y loi tr nhng sai
lm, v thin qun trn nhng l trnh ng, bng cch y tng
trng nhng phm hnh tt. Tc phm Php Tp Kinh ni rng:
1


Cc v Pht Th Tn s hu v lng nhng phm hnh tt.
Nhng phm hnh ny c sinh khi t gio php, t s tu
tp gio php mt cch thch hp. Gio php to ra v chi phi
chng. Chng sinh khi t gio php v trong ni hm ca
gio php. Chng ph thuc vo gio php, v gio php sinh
ra chng.

3 Nhng phm hnh tt ca Tng on

V th ta trong Tng on l nhng bc Tn gi. Hy t duy v
h di nh sng chnh nim ca h v nhng phm cht u vit
ca gio php v s thc tp gio php mt cch thch hp ca h.
Trong tc phm Php Tp Kinh:
2


Hy t duy rng: Tng on ging dy gio php, tu tp v
qun chiu chng. Tng on l tm nh hng ca gio php.
H gi gn duy tr gio php, giao ph bn thn cho gio php,
th phng gio php, v bn thn h thc hnh gio php.
[141] H ly gio php lm gii hnh ca h, v l ngi thc
hnh gio php th thng nht. H vn mang chn tht tnh v

1
BA424 rya-dharma-sagti-nma-mahyn-stra, P904: 23.4.6-7.
Bn Sankrit xut hin trong Vaidya 1960b: 171.
2
BA325 Ibid., Vaidya 1960b: 172; P904: 24.2.1-3.
321

thanh tnh. H c thin ph phm hnh t bi v c tm lng
i bi. H lun c c ni c tch lm chn hot ng, lun
tip th li hun th v lun thc hnh c hnh.

b" Quy y thng qua hiu bit nhng c th

Theo tc phm Quyt nh Yu Lun,
1
qu v s quy y sau khi hiu
bit nhng c th ca ba ngi bu.

1" c th da vo nhng c tnh danh nh ca Tam Bo
Pht bo mang c tnh danh nh ca s gic ng trn vn v ton
ho. Php bo mang c tnh danh nh l chng c sinh khi t
Pht bo. Tng bo mang c tnh danh nh ca vic thc hnh
ng n nh cc gio hun c nhn.

2" c th da vo nhng hot ng gic ng ca Tam Bo
Hot ng gic ng ca c Pht l ban cho nhng bi thuyt
php. Hot ng gic ng ca gio php tp trung vo vic nh tn
gc phin no v au kh. Hot ng gic ng ca Tng on l
vic thc y s tinh tn.

3" c th da vo lng thnh knh
Qu v nn cm kch c Pht nh mt v ng tn knh v phng
s. Qu v nn cm kch gio php nh l iu gic ng. Qu v
nn cm kch Tng on nh l ngi qu v nn kt giao bi h
c nhng c tnh tng t vi bn thn qu v.

4" c th da vo vic thc tp
Qu v nn tn knh v phng s c Pht. Qu v cn tr nn
quen thuc vi gio php bng cch p dng bn thn vo tu tp

1
BA326 Vs, P5539: 17.3.2-17.4.2.
322

du-gi. Qu v nn nui dng mi lin h vi Tng on thng
qua vic chia s gio php v vt dng.

5" c th da vo vic hi tng
Qu v nn nh tng n nhng phm hnh tt ca tng ngi
Tam Bo bng cch c tng V vy, c Th Tn
1


6" c th da vo cch thc ca Tam bo lm tng trng
cng c
Cng c v thng s c tng trng nh s tc ng ca con
ngi hay gio php. c Pht v Tng on l in hnh cho iu
u tin. Qu v cng c th tng trng cng c da vo mt
ngi hay nhiu ngi. Tng on l in hnh cho iu sau bi
yu cu cn c {t nht} bn v tu s. [142]

c" Quy y thng qua nguyn lc
Theo tc phm Lun gii Gii Lut Kinh ca Php Hu,
2
{skt.
Dharmamitra} quy y thng qua nguyn lc mang ngha tn thnh
c Pht l mt v o s quy y, gio php nit bn l ni
quy y thc th, v Tng on l nhng v h tr qu v trn con
ng quy y.

d" Quy y bng cch khc t s nng ta vo nhng i
tng khc
Quy y bng cch khc t s nng ta vo nhng i tng khc
mang ngha l trc tin hy hiu bit v cc khc bit trong gi
tr gia nhng v o s, nhng gio php v nhng t Pht
gio vi cc o s, gio php v t khng phi Pht gio,

1
BA327 on ny l khi u tc phm rya-buddhamismti hay 'Phngs
pa sang rgyas rjes su dran pa (Nh tng c Th Tn), P5433:
247.4.7. Tc phm bt u vi, "'Di Itar bcom Idan 'das de ni..."
2
BA328 Vynaya-stra-tika, P5622, vols. 124-126.
323

sau qu v s duy tr Tam Bo l ni nng ta duy nht, khc
t cc o s, gio php v t khng ph hp vi Tam Bo. S
khc bit gia nhng v thy Pht gio v khng phi Pht gio,
v.v, c din gii nh sau.
S khc bit ca v o s: c Pht khng c khim khuyt v
mang nhng phm hnh ton ho, nhng nhng v thy ca cc tn
gio khc th ngc vi iu ny. Tc phm Th Thng Tn
Dng ca Diu Tt t Thnh {skt. Udbhaasiddhasvmin} ni
rng:
1


T b nhng v thy khc,
Con nng ta Ngi, hi c Th Tn.
Nu ai hi v sao, l bi
Ngi khng khim khuyt, c mun phm hnh.

V tng t:

Cng qun chiu tht nhiu
Vo nhng o khc, phi Pht gio
Nim tin ca con cng dng tro
t vo ng H tr chng sinh.
Tm thc h b hy hoi
Bi sai lm ca nhng gio l
Do ngi khng ton tr a ra.
Nhng ai b hy hoi tm thc
Khng th thy c Ngi,
V o s khng khim khuyt.

S khc bit ca gio php: Gio php ca ng iu ng cho
php qu v t n mc tiu h lc thng qua mt l trnh an lc.
Gio php y ngn chn dng lun hi, xa tan nhng phin no,

1
BA329 Viea-stava, P2001: 1.2.3-4,4.2.6-7.
324

khng dn nhng ai c mong gii thot i lc li, hon ton c
hnh v dp b nhng khim khuyt. Nhng gio php khng
thuc Pht gio th ngc li. Trong tc phm Th Thng Tn
Dng:
1


Li Ngi dy khin chng sinh
t h lc trong vui sng;
V vy, hi v S T Hng,
K thng minh tin cy o Ngi. [143]

V tng t, trong tc phm Tn Tng Vinh Danh Th Tn:
2


S khc nhau gia li hun th
Ca v Anh hng v k khc:
Li Ngi dy cn c tip thu
Li ngi khc phi nn t b;
Li Ngi thanh tnh, li khc nhim .

Li ca Ngi hon ton thc tin
Li ngi khc sai ng lc li
Cc ngi cn thm khc bit no
Gia li Ngi v li k khc?

Li ca Ngi c hnh thanh tnh;
Li khc ch to thm chng ngn
Cc ngi cn thm khc bit no
Gia li Ngi v li k khc?

Li ca Ngi thun khit thanh tnh

1
BA330 Ibid., P2001:4.2.8.
2
BA331 Varrha-vara-stotra, P2029: 45.3.5-8.

325

Nhng li khc vn c nhim
ng H tr, l s khc,
Gia li Ngi v li th gian.

Qua li trch dn ny, qu v cng c th hiu bit c c th
ca Tng on.

326


327

Chng 12: Gii Quy Y

4 Sau khi quy y, cc giai on gi gii
a Cc gii ny c ghi li nh th no trong Quyt nh Yu
Lun
1 Tp hp phn chi th nht
(a) Nng ta ni bc xut chng
(b) Lng nghe gio php siu vit
(c) nh tm ng mc vo cc gio php ny
(d) Trau di thc hnh tng hp vi gio php
2 Tp hp phn chi th hai
(a) ng kch thch cc gic quan
(b) Th gii mt cch ng n
(c) C lng bi mn i vi chng sinh
(d) Gng sc cng dng nh k ln Tam Bo
b Cc gii ny c trnh by nh th no trong truyn thng
khu truyn
1 Gii c bit
(a) Gii cm
(b) Gii tp qun
2 Cc gii tng qut
(a) Bng cch nh li nhng im u vit v nhng
phm hnh cao qu ca Tam Bo, khng ngng quy y
(b) Bng cch nh li lng t qung i ca Tam Bo,
n lc th phng Tam Bo khng ngng v dng ln
Tam Bo ming n, thc ung trc tin
(c) Khin cc chng sinh khc c thun thc trong
cch hnh tr ny bng cch thng xt chiu c n h
(d) Bt c lm vic g vi bt c mc ch g, cng
dng v khn cu Tam Bo, t b mi phng php
th gian khc
328

(e) Sau khi hiu nhng li ch, quy y ba ln ban ngy
v ba ln ban m
(i) Nhng li ch c trnh by trong Quyt nh
Yu Lun
(a) Tp hp u tin gm bn li ch
(1) To c rt nhiu phc c
(2) c h lc v h lc ti thng
(3) t c nh
(4) t c s thanh tnh
(b) Tp hp th hai gm bn li ch
(1) S nhn c nhiu h tr
(2) Lm gim, chm dt v hon ton tiu
tr mi ngn che xut pht t nim tin
khng chn chnh
(3) c lit vo bc xut chng, ngi
thc s thnh tu tnh trng siu phm
(4) Lm vui lng v c s chp thun
ca thy v bn o, v ca ch thn hoan
h ni gio php
(ii) Nhng li ch c trnh by trong cc ch dy
ring
(a) c k l Pht t
(b) Xng ng c th tr tt c cc gii
(c) Lm gim v dit tr nhng ngn che do
nghip bo tch ly trc y
(d) Tch ly c rt nhiu phc c
(e) Khng b ri vo cc ci kh
(f) Khng b cc chng ngi nhn hoc phi
nhn ngn tr
(g) Thnh tu mi iu c mun
(h) Mau chng t c Pht qu
(i) Gi gn quy y v khng t b Tam Bo ngay
c khi ni a hoc phi mt mng
329




4 Cc giai on gi gii sau khi quy y
Gii c gii thch bng hai cch:
1. Cch thc gii c trnh by trong Quyt nh Yu Lun
2. Cch thc gii c trnh by trong truyn thng khu
truyn

a Gii c trnh by nh th no trong Quyt nh Yu
Lun
1


y gii c gii thch bng hai tp hp 2 nhm nh

1 Tp hp phn chi th nht
(a) Nng ta ni bc thin nhn
Nh gii thch trc y, qu v nng ta ni cc bc thin s
khi qu v thy cc v thy ny l ngun gc ca tt c cc phm
hnh cao qu, bi v qu v quy y c Pht do qu v tn
dng v thy dn ng lm ch quy y. Thc hnh tng hp vi
iu ny l thc s nng ta vo v thy dy o.

(b) Lng nghe gio php siu vit, v (c) nh tm ng mc
vo cc gio php ny
Qu v nn nghe bt c nhng g thch hp trong kinh in v
nhng ging dy tng t. y l nhng gio php siu vit bi v
c Pht v cc t ging gii. Thm vo , hy tp trung s
ch c nh vo bt c nhng g gip xua tan nhng phin no,
bi v qu v hc gio l v quy y v nh th nhn trch
nhim thc chng c c cc gio php truyn khu ln cc

1
BA332 Vs, P5539: 17.2.4-5; cf. phn sau ny: LRCM: 156.19.
330

gio php c chng ng. Hnh tr tng hp vi iu ny l
lng nghe v nh tm ng mc vo gio php siu vit.

(d) Tu tp tng hp vi gio php
Qu v nn thc hnh theo nhng ging dy v gii thot ti hu
{nit-bn}. Khi qu v n vi tng on quy y, nh th qu v
coi nhng ngi cng i trn con ng gii thot l bn ng
hnh vn i trn l trnh n nit-bn. [144] Hnh tr ph hp vi
iu ny l vic tu tp theo cch thc ca ngi c quyt gii
thot.

2 Tp hp phn chi th hai
(a) ng khch ng cc cn
Khi cc gic quan li ko tm l nh ti cc i tng bn ngoi,
qu v phi coi s khch ng lin quan n i tng gic quan
ny l mt lm li, v thu nhip tm li.

(b) Th lnh ng cc gii
Qu v cn bt tay thc hnh cc tu tp m c Pht ra
cng nhiu cng tt

(c) C lng thng xt i vi chng sinh
im ni bt trong gio php ca ng iu Ng l lng thng
xt. Do , mt khi qu v quy y gio php ca ngi, qu v
cng phi c lng thng xt i vi chng sinh v t b vic gy
hi chng sinh.

(d) Gng sc cng dng nh k ln Tam Bo
Mi ngy qu v nn cng dng ln Tam Bo.

b Cc gii ny c trnh by nh th no trong truyn thng
khu truyn

331

1 Gii c bit

Nhng gii ny c gii thch di dng gii cm v gii tp
qun

(a) Gii cm
Kinh i Bt-nit-bn ni:
1,


Ai quy y Tam Bo
S ti gn bc chn c hnh;
Nhng ngi y khng bao gi
Quy y thn linh no khc.

Ai quy y Gio Php ti thng
Khng nui dng ngh thng, git hi.
Ai quy y Tng Gi
Khng thn cn cc trit gia ngoi o

Nh th, c ba gii cm: khng quy y ni cc thn linh khc, thi
khng lm hi v dt b c tm i vi cc chng sinh, khng thn
cn cc trit gia ngoi o.
Khng quy ni cc thn linh khc c gii thch nh sau: bi v
qu v khng tn sng nhng thn th th gian nh Hc Thin (skt.
Rudra) {thn gi bo} v T Ni Thin (skt. Viu) {v thnh ti
cao trong o B-la-mn} lm ch quy y ti hu, hung chi phi
nhc n long thn {skt. Naga} v nhng thn a phng vn ch
l qu i? iu khng chnh ng l ph thc bn thn mnh cho
nhng thn linh ny m khng c nim tin trn vn ni ba quy y
{Pht, Php v Tng}, iu ng n l ch tm s ph tr ca
nhng thn linh ny v mt mc ch tn gio tm thi no ;
chng hn, cng ging nh qu v tm s tr gip ca mt mnh

1
BA333 Mahparinirva-stra V787:184.1.1-2.
332

thng qun c phng tin sinh sng, hoc i bc s cha
tr mt cn bnh. [145]
Gii cm th hai i hi phi kim ch khng lm hi hoc thng
tn cc chng sinh bng ngh hoc hnh ng. iu ny bao gm
cc hnh ng i vi ngi v loi vt, chng hn nh nh p,
tri buc, cm t, x mi, v bt khing ch qu sc, v.v.... Gii
cm th ba i hi khng c tn ng vi nhng ngi khng
tin Tam Bo l chn ng quy y v nhng ngi ph nhn Tam
Bo.

(a) Gii tp qun
C ba gii tp qun. Gii u tin l xem hnh tng Pht l nhng
i tng tn knh coi hnh tng nh chnh bn thn ng o
S vy khng vch ra nhng li lm ca cc hnh tng bt k
phm cht ca chng, v khng by t s bt knh hoc i x
khinh thng bng cch hnh tng nhng ch thiu tn
nghim, hoc em cm c hnh tng, v.v.. Tc phm Bng Hu
Th vit:

Cng nh ngi thng thi phng th hnh tng ca ng
Thin Th,
Bt k hnh tng c lm bng vt liu g, d ngay c
bng g

Gii Lut Phn Gii Lun
1
k li rng Mnavakapila, ngi
dng mi tm cch khc nhau ph bng cng ng nhng nh
thin tri thc v nhng bc v lu hc {khng cn g hc} ni
nhng li, chng hn nh: Ngi bit g v gio php hoc phi
gio php, g u Voi? ti sinh thnh mt con c k qui gm
ghic vi 18 ci u khc nhau, mi lm thn th vt t thi Pht

1
BA335 Vinaya-vibhaga {Phn Gii V Gii Lut} (Lung mam byed),
P1032: 205.2.7-8.
333

Ca-dip {skt. Kyapa} ti thi Vua ca dng tc Thch-ca [c
Pht]. C S Gii Lut Tp Lun (skt. Vynaya-kudraka-vastsu)
1

k li sau khi ng o S Cu-Lu-Tn i Pht {skt.
Krakucchanda}
2
nhp nit-bn, Vua Karumat ra lnh xy mt i
bo thp. Mt ngi th ra bo thp hai ln, tht li: Chng ta s
khng bao gi hon thnh c mt thp ln nh th ny! [146]
Sau , khi bo thp hon thnh m l, ng ta n hn v nhng
li ra ca mnh v dng tin lng lm mt ci chung bng
vng ri an tr trn bo thp. Kt qu ng ta ti sinh thnh
Supriyavat {Diu m}, vi ln da xu x v thn hnh nh th,
nhng c ging ni tuyt vi. Nh th, qu v khng bao gi nn
tranh ci v phm cht ca hnh tng, khinh thng ngi khc v
h s dng vt liu tt lm hnh tng v nhng iu tng t
nh vy hoc v h lm hnh tng to ln, lm nn lng v khin
nhng ngi xy ct khng hon tt c cng vic, v nhng
iu tng t nh vy.
Chuyn k rng i hnh gi du-gi [Chang-Chup-Rin-Chen] c
ln a pho tng Vnth-s-li cho Trng Lo xem xt. V

1
BA336 Vynaya-kudraka-vastsu (Lung phran tshegs) (Nhng phn nh
hn ca truyn thng ny) l phn 3 ca Lut Tng. Chng ta cng
thy cu chuyn ny trong mDzang lun zhe bya bai mdo (Dama-
mko-nma-stra {Hin Ngu Kinh}), P1008:106.3.6-107.1.3, tn
nh vua l Kri Kri, ch khng phi Carumat.
2
Cu-lu-tn Pht l v pht th t trong by v Pht qu kh c m
t trong Trng A-hm Kinh (skt. Drgha gama ngha l thnh in
di), Tht B Pht Kinh v cc vn in Pht gio khc. Ba v Pht
u c bit l th hin trong thi Trang Nghim Kip (skt. Vyha
Kalpa) tc l kip lng trc kip lng hin ti bao gm cc v Pht
l Cu-lu-tn (skt. Krakucchanda), Cu-na-hm-mu-ni (skt.
Kanakamuni), Ca-dip (skt. Kashyapa), v v Pht th t chnh l c
Thch-ca-mu-ni (skt. Shakyamuni) l v pht thuc v thi Hin Kip
(skt. Bhadr Kalpa). (Wise Kalpa. Soka Gakkai International. SGI
Dictionary of Buddhism.
<http://www.sgilibrary.org/>. Truy cp 31/05/2011).
334

hnh gi du-gi hi: Pho tng ny tt ra sao? Nu tt, ti s mua
bng bn ng tin vng m Rong-ba-gar-gay-wa (Rong-pa-mgar-
dge-ba) cho ti. Trng Lo tr li: Thn ngi tn gi Vn-
th-s-li khng c khuyt im no ngi th iu khc kh
nng vo bc trung, ri t pho tng ln u. Ngi ta ni
Trng Lo u lm nh vy vi mi hnh tng hon tt.
Gii cm tp qun th hai l khng bao gi t lng bt knh i
vi nhng bi vit v cc gio php, ngay c vi cc bi ch vn
vn c bn ch m thi. Hn na, qu v khng nn em cm c
kinh sch, coi kinh sch nh hng ha, kinh sch trn t tr
tri hoc nhng ch thiu trang trng, mang kinh sch cng vi
giy dp, dm ln kinh sch, v.v. Hy i x vi kinh sch bng
tm lng tn knh, nh kinh sch chnh l Php Bo vy. Ngi ta
k rng bt c khi no Geshe Jen-Nga-Wa thy c ngi cm kinh
sch, ng lun ng dy, chp hai tay li ng trc, c ch cung
knh. cui i, khi khng th ng ln c na, ng chp hai
tay li. Ngi ta cng k rng Trng Lo c ln gp mt hnh gi
mt ch Nga-ri, ngi m lc u t chi khng chu nghe
Trng Lo ging dy. Tuy nhin, mt ngy kia Trng Lo
chng kin mt ngi sao chp cc bn vit tay ch xt mnh
rng t rng ngi ny vo mt trang sch gio php. Khng th
chu ni, ngi la ln: Ny! ng lm nh vy, ng lm nh
vy! kt qu ca vic lm ny l hnh gi mt ch khi c
nim tin ni Trng Lo v chu nghe Trng Lo ging dy. Hn
th na, Sha-ra-wa ni: Chng ta c a ct ln gio php bng
nhiu cch. T lng bt knh i vi gio php v cc v thy dy
gio php lm tiu tan tr tu ca chng ta. Hin ti chng ta
qu ngu di ri - ng to thm s ngu di na! Nu chng ta
thnh ngu di hn, chng ta s c th lm c g?
Gii tp qun th ba l khng bao gi chi ra hoc khinh th tng
ni, nhng ngi t b th tc, hoc nhng ngi ch mang nhng
biu tng ca ngi thc hnh c hnh [ngi trang phc ging
nh tng hoc ni m khng th gii]. Qu v cng khng th x s
335

nh trn vi nhng vt ch l biu tng [mt mnh c-sa] ca
nhng hnh gi ny. Khng bao gi, d bng bt c cch no, tch
mnh v ngi khc thnh nhng phe nhm i nghch v coi
ngi kia nh th ch. [147] i vi tng ni, lun lun x s vi
lng tn knh nh th chnh h l Tng Bo vy.
Thm Tm Cnh Tnh Kinh ni:
1


Nhng ai c tr trong rng, mun nhng phm hnh tt lnh,
Khng nn xt nt li lm ca ngi khc.
H khng nn ngh,
Ti siu ng; ti tt nht-

Lng cao ngo nh vy l ci r ca mi iu bt tr.
ng khinh th nhng tng s thp hn mnh,
Bng khng trong mt i kip na ngi cng khng c
gii thot.
l ng li ca gio php ny.

Qu v phi t rn luyn mnh thc hnh ging nh o S Tn
Gi [Drom-dn-ba] v Nal-jor-ba-chen-bo, khi thy d ch mt
mnh vi vng trn ng, nhng v ny s khng p ln m s
phi sch bi trn mnh vi ri mang ti mt ch sch s.
Bi v, qu v tn knh Tam Bo bao nhiu th cc chng sinh cng
s knh trng qu v by nhiu. nh Vng Kinh:
2


Ngi s nhn c mt qu tng t nh
Cc loi nghip ngi lm.

2 Gii tng qut

1
BA337 Adhyaya-sacodana-nma-mahyn-stra, {Thm Tm Cnh
Tnh i Tha Kinh} P760: 59.4.2-4 Skt. C trong Vaidya 1960b: 62-
63.
2
BA338 SR: 24.41ab;P795:308.4.6-7.
336


C su gii tng qut:
1. Bng cch nh li nhng khc bit v nhng phm cht cao qu
ca Tam Bo,
hy tip tc quy y lp li khng ngng.
2. Bng cch nh li lng t qung i ca Tam Bo, n lc th
phng Tam Bo khng ngng v dng ln Tam Bo ming n, thc
ung u tin.
3. Khin cc chng sinh khc xc lp cch hnh tr ny bng cch
chiu c n h vi lng bi mn.
4. Bt c lm vic g, v bt c v mc ch g, hy cng dng v
khn cu Tam Bo, t b mi phng php th tc khc.
5. Sau khi hiu nhng li ch, hy quy y ba ln ban ngy v ba
ln ban m.
6. Gi gn quy y v khng t b Tam Bo ngay c khi a gin
hoc khi phi mt mng.

(a) Bng cch nh li nhng khc bit v nhng phm cht cao
qu ca Tam Bo, quy y i quy y li khng ngng
Nh gii thch trc y, qu v phi lp i lp li trong tr nh
nhng im khc bit gia nhng ngi khng phi l Pht t v
Pht t, nhng phn bit bn trong Tam Bo, v nhng phm cht
cao qu ca Tam Bo.

(b) Bng cch nh li lng t qung i ca Tam Bo, n lc
th phng Tam Bo khng ngng v dng ln Tam Bo ming
n, thc ung u tin

nh Vng Kinh dy:
1

Mc d nh ni cng c ca cc c Pht m c c thc
n,

1
BA339 Ibid: 9.58cd;P795: 284.3.5-6.
337

Nhng ngi ngy di nh tr con khng n p li lng t
.

Nh th, bit rng mi hnh phc tm thi v iu tt lnh chc
chn m qu v c hng, c tng trng bng thc phm, l
do lng t ca Tam Bo, qu v phi cng dng vi nh n
p li lng t .
V vic cng dng, qu v c (1) cc hnh ng cng dng v
(2) cc thi . Mc th nht bao gm mi loi sau y: [148]

1) Cng dng thn c Pht c ngha l cng dng ln s
biu hin tht s ca c Pht di dng sc tng.
2) Cng dng bo thp c ngha l v c Pht qu v cng
dng ln bo thp v lm nhng hnh vi tng t.
3) Cng dng mt i tng cm thy c c ngha l cng
dng ln hai i tng c cp trn khi cc i tng
ny th hin ra trc cc gic quan ca chnh qu v.
4) Cng dng mt i tng khng cm thy c ch vic
cng dng dng ln mt c Pht hoc cc bo thp ca c
Pht ny trong khi c Pht v bo thp khng tht s hin
din , v v tt c cc c Pht v bo thp m cng
dng nh vy. V c Pht m cng dng ln mt hoc
nhiu hnh tng v cc bo thp sau khi c Pht nhp
nit-bn cng c coi l cng dng ln mt i tng khng
lnh hi c {bt kh t ngh}. Khi qu v cng dng mt
c Pht khng lnh hi c hoc cc bo thp khng lnh
hi c ca c Pht ny, th qu v cng ng thi cng
dng ln c hai i tng lnh hi c, bi v thc ti hoc
tnh Khng ca mt thn Pht hoc mt bo thp l thc ti
ca tt c thn Pht v cc bo thp. Chun mc thng thng
l cng dng ln c i tng nhn lnh hi c v khng
lnh hi c vi ngh: Ti cng dng ln tt c ch Pht
trong ba i v cc bo thp trong mi phng v tr v
338

bin. Ngi ta ni rng cng dng ln cc i tng lnh hi
c s to ra phc c to tt v cng dng ln cc i
tng khng lnh hi c s to ra phc c to tt hn na;
cng dng ln tt c c Pht v bo thp s to ra phc
c to ln hn th rt nhiu. Nh vy, iu quan trng l khi
qu v cng dng ln ch mt c Pht hoc hnh tng ca
ngi v nhng th tng t, qu v hy nh ti tnh bt kh
phn ca thc ti v pht ra ngh l qu v ang cng dng
ln tt c c Pht, tt c hnh tng.
5) Cng dng cc mn t qu v lm ra nhng mn cng
dng do chnh tay qu v lm ra. ng bo ngi khc lm
cho mnh v li bing, th , hoc cu th.
6) Nhng mn cng dng qu v gip ngi khc dng cng
ch nhng mn cng dng m qu v, v lng t bi, khin
ngi khc dng cng. iu ny xy ra khi qu v c mt vi
mn nh cng dng v qu v ngh: Nhng chng sinh
kh no ny, nhng ngi c t phc c v khng c g
cho c, s c hnh phc bng cch cng dng nhng phm
vt ny. Hn na, phc c t nhng phm vt do qu v v
ngi khc m qu v gip cng dng c chia cho c hai
bn, s khc bit v tm mc ca nhng qu phc c ca ba
iu ny cng tng t nh c bn lun trn y trong
phn 4. [149]
7) Cc vt phm cng dng ca ci v vic lm l nhng mn
cng dng dng ln mt c Pht hoc bo thp ca c
Pht bao gm qun o, thc phm, ging nm, gh ngi,
thuc men, nhng vt cn thit c nhn, hng thm, bt thm
v du xc, trng hoa, m nhc, v cc loi n khc nhau.
Cng c cng dng li ni knh ngng, l ly, ng ln
trc khi ngi khc ng, hai tay chp li cung knh, cc li
tn tng, t lng tn knh vi tay chn v u ng t, v i
nhiu theo chiu kim ng h. Hn na, c th dng ln nhng
mn cng dng khng bao gi cn kit nh ng rung, cng
339

nh c th cng dng cc mn trang sc bng kim hon, bng
tai, vng eo tay, v nhng mn tng t. t nht, qu v c th
cng dng chung, tin xu bng bc, hoc nhng ng ch.
8) Cng dng rng ln c ngha l cng dng ca ci v
vic lm ni trn trong mt thi gian lu di. Hn na, nhng
cng dng ny c by phm cht: di do, tuyt ho, c cm
thy c v khng cm thy c, do chnh qu v v ngi
khc lm ra, c cng dng vi lng hoan h xut pht t
su trong tm khm, c vng nhit thnh, v vi phc c
c hi hng cho gic ng ton ho.
9) Cng dng khng b cu nhim bi cc phin no l nhng
cng dng c su phm cht
(1) do chnh tay qu v lm, khng bo ngi khc lm v
khinh th, cu th, hoc li bing; (2) ht lng tn knh; (3)
khng xao lng tm tr; (4) khng vng ly phin no trong
ngha cng dng khng b pha trn vi tham luyn v nhng
th tng t; (5) khng trng ch nhn c ca ci v s gip
ca vua cha v nhng nhn vt quyn th c nim tin ni
c Pht; v (6) vi nhng mn vt cht thch hp i km.
Nhng mn vt cht thch hp i km bao gm bt c mn g
khng b vng nhim nhng th khng thch hp, cng nh
bao gm nhng hnh vi thch ng chng hn nh xoa mt vt
g bng du thuc bala (ba-bla), nhng vo trong b
c lc trong, t mt cht nha thm gugul, dng hin hoa
arka mu trng, v.v.... Nu qu v khng t mnh chun b
nhng phm vt cng dng ny hoc khng yu cu ngi
khc cung cp, th qu v phi hoan h vi tt c cc th cng
dng thch hp hin hu trong khp v tr v dng ln cc
c Nh Lai, tng tng nhng mn ny rng ln, trn ngp
khp chn, v vui mng trong vic ngi khc cng dng.
[150] cng dng to ln, v lng nh vy, qu v s
chng kh khn g m tch ly c nhng mn t lng cn
thit t gic ng. Hy khng ngng n lc lm vic ny vi
340

tm hi lng, hnh phc. Nh c cp trong Bo Vn Kinh
v Tam Mui Hoa Nghim Mt in
1
qu v cng c th cng
bng hoa, tri cy, cy ci, chu bu, v nhng th tng t
vn khng thuc v ai c.
10) Cng dng tu tp i hi tng nh bn tm v lng
{T V Lng Tm}, bn im c ng ca gio php {T
Php n} [(1) mi hin tng cu hp {hin tng c c do
cc duyn} u v thng, (2) mi th cu nhim u kh, (3)
mi hin tng u v ng, v (4) nit-bn l tch tnh v an
lc], ba quy y {Tam Quy}, v cc ba-la-mt; ngng m tnh
Khng thm diu v t tm ni m khng khi nim;
iu phc tm bng gii lut; thin qun v n lc v cc gic
chi {cc nhn t ca gic ng}, cc ba-la-mt, v bn cch thu
nhip t, thc hnh tt c nhng im ny t nht cng trong
khong thi gian vt sa mt con b [mi ti mi lm pht].

Cng dng Tam Bo mi th trn l cng dng y .
Kha cnh th hai ca cng dng, cc thi , c trnh by nh
sau. Khi qu v cng dng mi th ny, c su thi s khin
cho kt qu ca vic cng dng d ch mt phm vt nh ln bt
k i tng no trong Tam Bo cng tr thnh v lng. Qu v
nn cng dng vi ngh nh sau:
(1) khng c rung in phc hnh no cao hn;
(2) khng c th ch {ngi cng dng} no cao hn;
(3) ngi l ng thin ho nht trong tt c mi chng sinh;

1
BA340 rya-ratna-megha-nma-mahyn-stra, {Bo Vn i Tha
Kinh ngha l Kinh i Tha V My Bu Vt} P897: 218.5.6-7; Tri-
samaya-vyha-rja-tantra {cn c tn l -l Tam-mui-da Bt ng
Tn Thnh Gi Nim Tng Mt Php}, P134: 101.2.8-101.3.3. c
trch dn trong Vaidya 1960b: 152, y tn ch l Tri-samaya-raja
{dch: Tam-mui Bo}.
341

(4) ngi cc k hy hu, ging nh hoa u m vy;
1

(5) bi v ch c mt c Pht xut hin trong mt tam thin
i thin th gii, ngi l duy nht; v
(6) ngi l nn tng ca mi iu thin lnh c th gian ln
xut th gian.

Ti vit v mi loi cng dng v su thi ny nh c
trnh by trong B-Tt a
2

Qu v nn lun lun cng dng nhng th tt nht c th c.
Vi ht kh nng ca mnh, cng nhng mn c bit tt vo
nhng dp ct tng v nhng ngy l. Hn na, bi v qu v
thng xuyn phi n ung, hy lun lun cng dng phn n v
phn thc ung u tin. [151] Nu qu v lm vic ny khng sai
chy, qu v s d dng thu thp c phc c to ln. Nh th,
t y lng mnh, qu v hy lun lun cng dng phn u tin
ca bt c mn n thc ung no, ngay c nc na.
Hn na, Sha-ra-wa ni:

ng cng dng nhng th nh ph-ma ngt mc nm v
l vng a, nhng dng nhng th qu v c m vn cn tt.
Cng lc nc tr u tin s chng em li li lc g nu lm
vic ny ging nh ra sch bi bm thi.

Kinh c ni:

Th d, gieo ht ging vo t mu m m khng ng ma s
khng em li kt qu. Vy iu thch hp l lin tc trong
sut bn ma gieo ht hnh phc tm thi v ht thin lnh
chc chn vo trong t mu m sinh ra tt c hnh phc

1
BA341 Hoa u-m {skt. uumbara} l mt loi hoa rt ln v c
hng thm ta khp. Hoa ny ra i khi c Pht n sinh v bin
mt khi c Pht nhp nit-bn.
2
BA342 Bbh: P5538:187.4.4-190.2.2.
342

tm thi v thin lnh chc chn trong i ny v cc i
tng lai nhng ngi hy canh tc tha rung ny vi li
cy tn tm.

Nu qu v khng lm vic ny, phc c ca qu v s v cng
thin bc. Do , nh Tn Tng Vinh Danh Th Tn ni:
1


Khng phc in no nh ngi
C trong tam gii-
Ngi l ng ng cng ti thng
Bc thanh tnh khin cho lp lp chng tng c thanh tnh.

Ging nh chiu cao v b rng
Ca vm tri khng c ngn m,
Qu ca vic lm gip ngi hoc lm hi ngi
Cng khng c ngn m.

Bi v s hnh tr ca qu v c ngn nn qu v ngay c khng
th ngh ti mt phc in ti thng nh qu v ngh v mt
tha rung bnh thng, qu v nn lun n lc cng dng Tam
Bo. Lm nh vy nng lc ca tm lin quan n cc giai on
trn ng o s gia tng do kt qu ca sc mnh cc thin cn
c vun trng trong phc in tuyt ho ny. Do , khi nng
lc ca tm qu v cn yu n ni qu v khng th ghi nh c
t ng khi hc hi, khng hiu c ngha khi suy ngm, hoc
t c s hiu bit khi thin qun, qu v cn nng ta vo
nng lc ca phc in. y l mt hun th c nhn. Trong cng
ngun cm hng ny ny, r Mtcea {Bo Trang Mu Hu}
cng ni:
2


1
BA343 Varrha-vare-stotra {tn Phn y : Var-vare-
bhagavato-buddhasya-stotre-kya-stava} P2029:48.3.4-5.
2
BA344 Varrha-vara-stotra {Xng Tng Tn Knh Tn Dng},
P2029: 48.5.1-2. Ting Ty Tng l dPal ldan ma khol.
343


Bng cch nng ta ni ngi, [ng Th Tn]
Tm con, d yu cng rng m
Nh dng sng vo ma ma,
t c k nng ln trong sng tc thi ca. [152]

Qu v c dy rng vic cng dng c xc nh khng phi
bng i tng vt cht em cng dng, m bng nim tin. Nh
th, nu qu v khng c cc s hu vt cht cng dng, th
cng dng maala
1
v nc, hoc nhng mn khng c xem
l ca ci v nhng th tng t, cng nu qu v c nim tin.
C ngi c cc vt s hu nhng khng th no em cho nhng
mn ny, nh trch dn cu k
2
: V khng c phc c nn ti
rt ngho; ti khng c ca ci no khc cng dng. iu
ny, nh Bo-da-wa ni, cng ging nh ngi m mun nh la
ngi sng mt bng cch b mt cht hng c vo trong mt ci
chn hi hm lm bng v c t v ri ni: y l nc c lm
thm bng trm v long no.
Pu-chung-wa ni: u tin ti cng hng c c mi hng. K
n ti kim nhng nn hng di, thm lm bng bn cht em
dng cng. By gi ti cng akaru, turuska c mi thm v nhng
th tng t. Cho nn nu qu v khinh thng nhng mn cng
dng nh v khng em cng, ton b cuc i mnh s tri qua

1
Trng hp y maala l biu tng ca h thng v tr vi ni
Tu-di gia, bn chu ln bn hng chnh v tm chu nh cc
hng ph. Cng dng maala l cng dng ton th v tr v
nhng th tt p trong nh cy nh , bo chu, v.v. Li cng
dng trong trng hp ny biu th bng mt loi th n c bit.
The Meaning and Use of a Mandala. Alexander Berzin. 2003.
<http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/advanced/tantra/le
vel1_getting_started/meaning_use_mandala.html>. Truy cp
06/06/2011.
2
BA345 BCA: 2.7ab; P5272:245.5.6.
344

ging nh th. Tuy nhin, nu qu v st sng c gng trong tng
giai on, bt u vi nhng mn nh, tnh trng s ci tin. Qu
v nn thc hnh ging nh Pu-chung-wa. Ngi ta ni rng c ln
Pu-chung-wa to s chun b cho mt cng dng hng tr gi
22 ng tin vng.
Nhng bc i nhn c kh nng iu khin c vt cht th hin
ra hng trm ngn thn, mi thn li th hin ra hng trm ngn tay.
n thm tt c cc ci Pht, nhng v ny cng dng cc ng
iu Ng trong nhiu kip lng. Cc bc i nhn c th lm
c tt c nhng vic ny, trong khi ngi khc ch ngh n
nhng thnh tu nh trng nh l tt, v ni: Ti khng trng
ch c gic ng qua vic cng dng. y l iu v l ca
nhng ngi ch hc hi c mt cht t gio php. Nh th, qu
v nn lm nh Bo Vn Kinh:
1


Hc hi bt k nhng cng dng rng ln v nhng hnh
ng phc v trong nhng kinh in ging nh kinh ny. Vi
quyt ton tm ti thng, trc ch Pht v B-Tt thnh
khn hi hng nhng cng dng v nhng hnh ng phc
v ny.

(c) Khin cc chng sinh khc c thun thc trong cch
hnh tr ny bng cch chiu c n h vi lng bi mn [153]

iu ny c ngha l qu v nn dng mi phng tin sn c,
quan tm chm sc khin cc chng sinh khc c thun thc
trong vic thc hnh quy y.

(d) Khi tin hnh bt c vic g, v vi bt c mc ch g, hy
cng dng v khn cu Tam Bo, hy t b mi phng
php th gian khc

1
BA346 Ratna-megha-stra, P897: 183.5.8-184.1.1.
345


Khi tin hnh bt c vic g, vi bt c v mc ch g, hy nng
ta ni Tam Bo v lm nhng iu ph hp vi Tam Bo, chng
hn nh cng dng Tam Bo. Khng bao gi lm iu g khng
ph hp vi Tam Bo, chng hn nh nng ta ni o Bon.
Lun giao ph thn mnh cho Tam Bo.

(e) Sau khi hiu nhng li ch, hy quy y ba ln ban ngy v
ba ln ban m

Nhng li ch ca vic quy y trc ht c gii thch theo Quyt
nh Yu Lun v sau theo nhng hun th cc nhn.

(i) Nhng li ch nh c trnh by trong Quyt nh Yu
Lun

Nhng li ch ny c gii thch thnh hai nhm mi nhm c
bn li ch

(a) Nhm bn li ch u tin

(1) Qu v s to c rt nhiu phc c

Nh Lut V Nhp Trng Bt T (Chi med rnga sgrai gzungs)
ni:
1


c Th Tn tht khng th ngh bn.
Gio php siu tuyt cng khng th ngh bn.
Tng-gi cao qu khng th ngh bn.

1
BA347 Chi med rnga sgrai gzungs (P359, vol. 7) c tr tng cng vi
Tri-ratnnusmti {Tam Bo Tng Nh Kinh, tn y : rya-tri-
ratnnusmti-stra} trc khi dng ba.
346

Ai c nim tin ni nhng iu khng th ngh bn
Th kt qu cng khng th ngh bn.

Cng vy, Ba-la-mt-a Tp Lun (Paramit-samsa) ca ngi
Thnh Dng ni:
1


Nu cng c ca vic quy y c sc tng,
Ngay c ba ci ny cng qu nh khng th cha ht cng c
c
Bn tay chm li khng th ong o
i dng, kho tch tr nc.

(2) Qu v s c c h lc ln h lc ti thng

T Thuyt Kinh ni:
2


Nhng ai tng nh c Pht
C ngy ln m,
Quy y ni ngi,
Hng c li th ca kip ngi.

Qu v cng cn p dng vic lm ny cho hai bo {Php v Tng
bo} cn li. Nh th nhng ai v nng ta ba ni quy y ny s
c h lc hn vi ngh: Ta tht s c ci ng
c!

(3) Qu v s t c nh v (4) t c s thanh tnh


1
BA348 Paramit-samsa-ratna, {Ba-la-mt-a Tp Bo Lun}
P5340:11.5.1.
2
BA349 Ud {cn gi l V Vn T Thuyt hay Tn Thn Kinh}: 15.9:
P992: 94.5.1-3.
347

Qu v s c gii thot qua vic tu tp thin nh v tr tu.

(b) Nhm bn li ch th hai
(1) Qu v s c bo v

Phn ny s c gii thch sau

(2) Qu v s lm gim, chm dt v hon ton hy dit mi
ngn che xut pht t nim tin khng chn chnh

Qu v s lm gim v thanh tr nhng nghip xu tch ly do ni
qu v tin theo nhng ngi thy xu, gio php khng chn
chnh v bn hu xu v coi l chn quy y.

(3) Qu v s c lit vo bc xut chng, ngi thc s
thnh tu tnh trng siu phm

Qu v c k l bc xut chng.

(4) Qu v lm vui lng v c s chp thun ca thy v
bn o, v ca ch thn hoan h ni gio php

Qu v lm vui lng thy v bn o. Ch gic th hoan h nh th
no? Ch gic th ca ht tn tng nhng ngi nh vy, hoan h
ngh: Ngi c tn nh th ny, ngi ny ging nh qu v,
quy y, s qu vng v s ti sinh y. Bi v ngi ny quy y
v thun thc trong quy y, ngi ny s l bng hu ca qu
v.

(ii) Nhng li ch nh c trnh by trong cc hun th c
nhn

348

Nh c trnh by trong cc hun th c nhn, nhng li ch ca
quy y gm c 8 iu.

(a) Qu v c k l cc Pht t

Ni chung, c nhiu cch phn bit mt Pht t v mt ngi
khng phi l Pht t. Tuy nhin, bi v cch phn bit theo cc
quy y ca Trng Lo v Santipa c nhiu ngi cng nhn,
qu v nn k xem nhng ai quy y v khng t b quy y l
nhng Pht t. Nh th s khi c lit vo hng Pht t, qu
v phi bo lu vic tn Tam Bo lm thy, v.v... Khng c iu
ny, qu v khng c lit vo hng Pht t cho d qu v vun
trng c bt c phm hnh g.

(b) Qu v xng ng c th tr tt c cc gii

Vi Diu Php T Thch ni:
1


Quy y l ngng ca dn ti vic th nhn mi gii.

Cng vy, Tht Thp K Tam Quy Y Hnh ca ngi Nguyt Xng
ni:
2


Ny cc hnh gi c s, quy y Tam Bo l c s th nhn
tm gii.
3,
[155]



1
BA350 Akbh: 630; P5591: 201.3.5.
2
BA351 Tri-sarana-[gamana]-saptati; P5478: 281.1.2-3.
3
BA352 Tm gii l cc gii ca tng, ni, sa-di, sa-di ni, ngi ti gia
nam, ngi ti gia n, ngi gi gii mt ngy nam v n.
349

ngha mun ni y ca cc on vn ny l qu v cng c
vng chc c nguyn t ti nit-bn bng cch quy y, v mi
gii u t m khi ra.

(c) Lm gim v dit tr nhng ngn che do nghip tch
ly trc y

Trong phn dy rng quy y s thanh tr cc ti chng, B-tt Hc
Lun dy:
1

y qu v nn ly cu chuyn y tnh cch gio dc ni v con
heo lm th d.
Nh th, cng nh mt v tri sp sa phi ti sinh lm mt con
heo trnh c kip ti sinh nh vy bng cch quy y, qu v
cng c th dit tr iu kin ti sinh trong mt ci khn kh
bng cch quy y. Do , c cu ni:

Nhng ai quy y c Pht
Khng phi i ti nhng ci khn kh.
Sau khi b thn ngi,
H c thn gic th.

Gio hun ny cng p dng cho quy y Php v Tng: mt s ti
chng tch ly trc y c gim i, v mt s c dit tr.

(d) Qu v s tch ly c phc c to tt

iu ny c gii thch trc y.


1
BA353 Vaidaya 1960:b: 98; P5336: 228.5.4. Cu chuyn ny cng c
trong Sukarikavadana-nama-sutra ({Chng Sinh Th D Kinh} Kinh
Khai Tr v loi Heo), v l on 14 ca Divyavadana (Vaidaya
1959b).
350

(e) Qu v s khng b ri vo cc ci kh

Qu v nn hiu c iu ny qua cc gii thch trc y.

(f) Qu v s khng b cc chng ngi nhn hoc phi-nhn
ngn tr

Nh kinh c ni
1


Chng sinh, nhng ngi hong s
Hu ht quy y ni thn ni, rng, n i,
V cy ci nhng ni chn thing ling.

Nhng ch quy y ny khng phi l trc ht;
Nhng ch quy y ny khng phi l ti thng.
Nu nng ta ni quy y nh vy,
Cc ngi s khng thot khi mi kh no.

Khi quy y c Pht,
Gio php v Tng-gi,
Vi tr tu cc ngi s thy
Bn Chn l Cao c -

Kh, ngun gc ca kh,
Cch ng n vt kh,
Bt Chnh o an lc
a ti nit-bn

y l ch quy y ng u;
y l ch quy y ti thng.
Nu v nng ta ni quy y nh vy,

1
BA354 Nhng cu k ny tng t nh nhng cu k trong Ud, c
trch dn trong Akbh: 3.32 (Shastri 1973: 630); P5591: 201.1.1-5.
351

Cc ngi s thot khi mi kh no.

y qu v nn dng lm th d nhng cu chuyn v mt ngi
ngoi o sai khin c si dy thn, v.v....
1
[156]

(g) Qu v s thnh tu mi c mun

Trc khi thc hin mt vic lm tn gio, nu qu v cng dng
Tam Bo, quy y, v cu nguyn c thnh cng, qu v s d
dng thnh tu vic lm .

(h) Qu v s mau chng t c Pht qu

S T Cu Vn Kinh (Siha-paripcch-stra) ni:
2


Bng nim tin ngi vt qua tnh trng thiu an lc.

Nh th, ai c c s an lc c bit, gp c chn quy y, v tu
tp theo con ng c bit s thnh tu Pht qu khng chm tr.
Mi ngy, hy tng nh ti cc li ch theo cch trn y. Ri
quy y ba ln ban ngy v ba ln ban m.

(i) Gi gn quy y v khng t b Tam Bo ngay c khi a
gin hoc phi mt mng

1
BA355 Loch Rimbochay k cu chuyn v mt ngi, vn khng phi
l Pht T, thng c bt k ai m ng ta khng thch bng mt si
dy thng php thut, nhng khi ng ta dng si dy ny vi mt
Pht T m sau ngi ny quy y Tam Bo, si dy tr thnh v
dng.
2
BA356 rya-siha-paripcch-nma-mahyn-stra, {S T Cu Vn
i Tha Kinh} Vaidya 1960b: 6, P760:149.2.5. y l phn 27 ca
Ratna-ka {Bo Hng Tp Kinh}.
352

Phi mt thn ny, cuc sng ny v cc phng tin vt cht l
iu khng th no trnh c. Nhng nu v nhng th ny m
qu v t b Tam Bo, th qu v phi chu kh au lin tc trong
nhiu kip. Nh th, qu v phi lin tc pht nguyn rng cho d
vic g xy ra qu v cng s khng t b Tam Bo ngay c
khng tht ra nhng li ny trong lc a gin.
Nhng v thy xa ni c mt gii l qu v nn thc hnh vic
quy y c Nh Lai ca bt c phng no m qu v ang i ti.
Ti cha thy t ngun no v li khuyn ny.
Ti trnh by su gii tng qut theo cch cc gii ny xut hin
trong B- o ng Lun ca ngi Atia . Ba gii u tin trong
cc gii c bit c gii thch trong cc kinh, ba gii cn li
c gii thch trong Lc Ch Quy Y Hnh (Sa-aga-araa-
gamana):
1


Mt hnh tng, mt cu k hoc
Mt mnh vn vi vng b vt i:
Do nim tin v lng tin tng, hy xem l ng o S;
ng nhm ln ph nhn bt c iu g ngi ni,
Nn vt ln nh u;
Hy coi ngi thanh tnh v ngi bt tnh
Nh th h u l ngi cao qu. [157]

V nhng gii c rt ra t Quyt nh Yu Lun,
2
nhng cu
ca ngi Ga-ma-pa ni: Neu-sur-ba khng dy nhng iu ny
[gii quy y], nhng ngi v ta cng nhn chng t ngi Gon-ba-
wa. Nhng gii quy y cng c trong trnh by v cc giai on
ca ng o c truyn t ngi Gon-ba-wa ti ngi Lum-ba-wa
(Lum-pa-ba).

1
BA357 Sa-aga-araa-[gamana], {Lc Ch Quy Y Hnh tc l 6 tn
ch v vic quy y} P5637:176.2.5.
2
BA358 Vs, 5539:17.2.1-17.4.2.
353

Bng cch no m vic vi phm nhng gii ny s lm suy yu s
quy y v khin qu v t b quy y c gii thch nh sau. Mt s
ngi khng nh rng nu qu v phm phi su trong s cc gii
quy y ba gii c bit u tin, cng vi cc gii thng xuyn
quy y, khng t b quy y ngay c phi mt mng, v cng dng
Tam Bo tc l qu v t b quy y. Nhng ngi khc li bao
gm thm ba gii c bit sau cng v khng nh rng vi phm
chn gii cu thnh vic t b quy y. Vi phm nhng gii cn li
lm suy yu quy y.
Tuy nhin, tht s t b quy y c ngha l qu v vi phm gii
khng c t b quy y cho d phi mt mng. Tng t, ngay c
khi qu v khng t b Tam Bo, nhng nu qu v va theo Tam
Bo li va theo mt ngi thy, gio php, v gio on i ngc
li Tam Bo, th qu v vi phm gii khng nhn nhn nhng quy y
khc. Bi v qu v khng hon ton ph thc mnh quy y, th
qu v t b quy y. Ti ngh rng nu khng phm hai iu ny,
nhng vi phm khc ch l vi phm m thi, ch khng phi l cc
nguyn nhn ca vic t b quy y.
Nh vy, quy y l cnh ca chnh dn ti gio php ca c Pht.
Nu qu v quy y khng phi ch bng ngn t, qu v s khng b
khut phc bi nhng tr ngi bn trong v bn ngoi bi v qu v
ang nng ta vo nng lc cao c nht. Bi v nhng phm cht
tt pht trin d dng v kh b suy thoi, chng ch c th tip tc
tng trng m thi. Do , iu cc k quan trng, nh c gii
thch trc y, l gi gn cc quy y bi ngha ca vic s kh
no, vic nh ti cc phm cht cao qu ca i tng quy y,
v.v..., v vic c gng khng vi phm gii.
Cu hi: Nh th khi qu v pht sinh s hi thng qua chnh nim
v ci cht v qua suy ngh rng, sau khi cht, qu v s ti sinh
vo cnh gii kh no, chn quy y che ch cho qu v khi ni kh
ny l Tam Bo. Qu v gi gn Tam Bo lm chn quy y v
khng phm gii quy y. Tuy nhin, bng cch no cc quy y c th
bo v qu v?
354

Tr li: V Vn T Thuyt Phm (Tiu B kinh) ni:
1


Ta, Nh Lai, bc o S,
Ch cho cc ngi
Con ng chm dt kh au ca kip sng;
Cc ngi cn phi theo con ng . [158]

Nh th, c Pht l thy ch dy quy y, v Tng Gi gip qu v
thnh tu quy y, nhng ni quy y tht s l Php Bo, bi v mt
khi qu v thnh tu Php, th qu v c gii thot khi s hi.
Lin quan n iu ny, Php Bo ti hu c nh ngha l s
hon thnh c bit ca vic tng trng tim tin hai s vic - s
xa b ch mt phn nhng li lm ca hnh gi s c, v s hiu
bit ca hnh gi ny mang li ch mt phn phm cht thin lnh.
y khng phi l mt vic xy ra ngu nhin.




1
BA359 Ud: 12.10; P992:93.5.3.
355

Chng 13: Cc Tnh Cht Tng Qut ca
Nghip

b Pht trin c nim tin xc tn rng nghip l ci r ca mi
hnh phc tm thi v iu thin lnh chc chn
1 Qun chiu v nghip v nh hng ca n ni chung
a Phng cch tht s qun chiu mt cch tng qut
1 Tnh chc chn ca nghip
2 Tnh khuch i ca nghip
3 Khng phi chu nhng hu qu ca cc hnh ng
qu v khng lm
4 Nhng hnh ng qu v lm s khng mt i



thi im ny qu v cn nm vng nhng phn loi thin hnh
v bt thin hnh cng nh cc hu qu ca n. K qu v phi
thc hnh vic loi b cc bt thin hnh v thc hin cc thin
hnh mt cch ng n. Bi v, tr khi qu v qun chiu lu di
v hai loi nghip ny,
1
cc hu qu ca n, ri loi b bt thin
hnh v thc hin thin hnh mt cch ng n, qu v s khng
chm dt c cc nguyn nhn dn ti cc kip ti sinh kh au.
Nh th, qu v c th s cc ci kh au m vn khng th thot
khi iu qu v s.

1
BA360 Las, karma. Karma [nghip] l mt thut ng, trong hu ht cc
trng hp, c ngha l hnh ng, nhng i khi li c ngha l kt
qu. Bi v karma tr thnh mt t ph bin trong ting Anh, cc
dch gi bn ting Anh dng karma dch ch las (Tng ng)
trong mt s ng cnh; trong cc ng cnh khc h dch ch las
l hnh ng. {Trong ting Vit, karma c dch l nghip v
actions c dch l hnh ng (hay hnh vi); ring trong trng
hp paths of actions, cm t ny c dch l nghip o.}
356

Do , gi mnh khi phi sinh vo cc gii kh au lc phi
nhn qu, qu v phi t kim ch khng lm nhng iu bt thin
lc to nhn. iu ny n lt n li cn ty thuc vo vic phi
c c nim xc tn v nghip v nghip qu.

b Pht trin c nim tin xc tn rng l ci r ca mi
hnh phc tm thi v ci r ca thin lnh chc chn
1

Phn hai trong gii thch lm th no t c hnh phc trong
i k tip pht trin nim tin xc tn vo nghip v nghip qu
bao gm vic qun chiu v nghip v nghip qu mt cch tng
qut (Chng 13-14) v chi tit (Chng 14).

1 Qun chiu v nghip v nghip qu mt cch tng qut
Gii thch ny c chia ra lm hai phn:
1. Cch thc tin qun chiu tng qut (Chng 13)
2. Qun chiu v nhng phn bit trong nhng loi nghip
khc nhau (Chng 14)

a Cch thc tin qun chiu tng qut
Ni chung, cch thc tin qun chiu v nghip v nghip qu
bao gm bn im:
1. Tnh chc chn ca nghip
2. Tnh khuch i ca nghip
3. Khng phi chu nhng kt qu ca cc hnh ng qu v
khng lm
4. Nhng hnh ng qu v lm s khng mt i

1
BA361 Khung dn bi ny bt u t phn 2. {Xem trnh by trong u
chng 9 l phn b. 1) a) 2.} Da vo nhng phng tin t
c hnh phc trong kip sng tip theo. Phn u ca 2 l Tu
tp cho vic quy y, cnh ca tuyt diu cho vic nhp mn gio
php, tc phn th nh trong dn bi ca chng 11.
357


1 Tnh chc chn ca nghip
Mi hnh phc v ngha cc cm gic thoi mi cho d l ca
ngi thng hoc bc hin thnh, k c ngay ch mt cht khoan
khoi nh nht nh mt cn gi mt ni ln cho mt chng sinh
a ngc u pht sinh t thin nghip tch ly t trc. Hnh
phc khng th no pht sinh t nghip bt thin c.
Mi kh au v ngha cc cm gic au n k c ngay ch mt
cht kh nh nht xy ra trong dng tm thc ca bc A-la-hn
pht sinh t nghip bt thin tch ly t trc. Kh au khng
th no pht sinh t thin nghip c. Trong Bo Hnh Vng
Chnh Lun:
1
{skt. Rja-parikath-ratnval}

T bt thin hnh mi kh au s n
V cng t n mi ci kh au.
T thin hnh mi ci hnh phc s n
Cng nhng nim vui trong cc kip lai sinh.

Do , hnh phc v kh au khng xy ra m li khng c cc
nguyn do, v cng khng xy ra t nhng nguyn do khng tng
hp chng hn nh t mt ng sng to thing ling hoc mt
nguyn cht cn bn
2
. ng hn, hnh phc v kh au, ni
chung, pht sinh t nghip thin v nghip bt thin v nhng kh
au v hnh phc c bit pht sinh ring r t nhng trng hp c
th ca hai loi nghip ny m khng h c cht my may ln ln
no. t c mt hiu bit no v tnh xc nh, hoc khng

1
BA362 Ra: 2.21; P5658:174.2.5-6.
2
BA363 Theo nhng ngi thuc trng phi Skhya hu thn
{Skhya hay S Lun Phi l mt hc phi c ca B la mn gio
n c mt trc khi c Pht ra i ch trng nh nguyn},
ng thn linh ti cao (dbang phyug, Isvara) khi s v gim st s
to lp th gii t bn th c bn (rang bzhin, prakrti), cng c
gi l nguyn cht cn bn (gtoso bo, pradhana).
358

la di, ca nghip v nghip qu c gi l chnh kin i vi
tt c Pht t v c ca ngi l nn tng ca mi c hnh.

2 Tnh khuch i ca nghip
Qu hnh phc to ln c th sinh ra t mt nghip thin nh. Qu
kh au to ln c th sinh ra t mt nghip bt thin rt nh. V
vy quan h nhn qu bn trong [v nghip] c v nh bao hm
mt s khuch i m qu v khng thy quan h nhn qu bn
ngoi. Hn na, V Vn T Thuyt
1
ni:

Ging nh n phi cht c,
Phm ch mt ti nh
Cng to ra trong nhng i sau
Nhiu s hi v suy tn gh gm.

Ging nh la chn tr thnh thu hoch di do,
Ngay c vic to mt phc c nh
S dn ti hnh phc ln lao trong nhng i sau
V cng s mang y ngha.

Hy tin chc v vic nhng hu qu to ln c th pht sinh t
nhng hnh ng nh bng cch nghin cu nhng cu chuyn
thut li v cc din bin xy ra trong qu kh c trnh by
trong nhng kinh vn nh C S Gii Lut, Hin Ngu Kinh
(Dama-mko-stra)
2
v Bch Nghip Kinh (Karma-ataka). Th
d, c nhng cu chuyn trong C S Gii Lut
3
, v mc t Nanda
{Tn dch ngha H Lc} v con ch b Nanda dng gy nh, v
con ngng, con c, nm trm con ra, nm trm con ma i, ngi

1
BA364 Ud: 28.24-25; P992: 100.4.4-5.
2
BA365 Ta n ng t trong ngoc cho thut ng mDzang lun zhe
bya bai mdo l Dama-mko-nma-stra. Fry 1981 ghi l Skt Dama-
mrkha-stra P1008.
3
BA366 Vinaya-vastu (Lung gzhi) P1030:174.3.8-176.4.1.
359

nng dn, v nm trm con b mng; v, trong Hin Ngu Kinh,
nhng cu chuyn ca Suvaradevat, Suvarnavasu, v Hastipala
1
.
[160]
Hn na, c nhng ngi mt phn sa ng trong bn iu ny
gii lut, nghi thc tn gio, phng k sinh nhai, v quan im
trit l. Ngha l, h khng b lm lc cht no v quan im
trit l, nhng vi ba iu trc cha t c n mc hon ton
thun khit. c Pht ni rng nhng ngi ny s sinh lm rng.
Hi Long Vng Vn Kinh (Sgara-nga-rja-paripcch) ni:
2


Bch Th Tn, vo u i kip con sng trong i dng ln
v c Nh Lai Krakuchanda {Cu-lu-tn} ang tr th. Vo
lc , ch long thn cng con trai v con gi ca h trong i
dng tr nn t hn v ngay c quyn thuc ca con cng
gim i. By gi, Bch Th Tn, ch long thn cng con trai
v con gi ca h trong i dng nhiu v cng v con s ch
long thn ny nhiu khng c gii hn. Bch Th Tn, u l
nhng nhn v duyn cho tnh trng ny?
c Th Tn p: Ny Long Vng {Cha T ca loi rng},
tng c nhng ngi t b th tc v i vo con ng gii
hnh gio php c dy r rng nhng h khng hon
ton hon thin c gii lut thanh tnh. H khng hon ton
hon ho v nghi thc tn gio ca h suy i, phng k
sinh nhai ca h suy i, v gii lut ca h suy i. Tuy
vy, ci nhn ca h vn chn chnh. H khng b sinh vo
ci a ngc. Khi cht, h ti sinh vo nhng ni loi rng sinh
ra.

1
Tn dch ngha Suvaradevat, Suvarnavasu, v Hastipala ln lt l
Kim Thin, Kim Bo, v Tng H.
2
BA367 rya-sgara-nga-rja-paripcch, 820:109.5.7-110.1.4. Sgara-
nga l mt v vua ca loi rng, nhng sinh vt lin h ti nc,
ging nh rng v rt hng cng.
360


Hn na, c k li rng trong thi Trang Nghim Kip ca ng
o S Cu-lu-tn Pht, 980 triu ngi ti gia v ngi xut gia
sinh lm rng v nghi thc, sinh k v o c bung lung ca h.
Trong thi Trang Nghim Kip tip theo ca ng o S Cu-na-
hm-mu-ni Pht, c 640 triu ngi nh vy. Trong thi Trang
Nghim Kip ca ng o S Ca-dip Pht, c 800 triu ngi
nh vy. Trong thi Hin Kip ca c Bn S ca qu v {tc
c Thch-ca-mu-ni}, c 990 triu ngi sinh hoc s sinh lm
rng. Ngay c t lc c Bn S nhp nit-bn, trong hng t
chng nhng ngi phm ti v gii lut sa u sinh lm rng.
[161]
Tuy nhin, ngi ta ni rng, mc d s hnh tr ca h khng tinh
thun, lc cht khi b thn rng v chuyn ti cuc i mi, h s
ti sinh lm thn th hoc lm ngi do sc mnh ca nim tin
vng chc khng lm lc ca h ni gio php. Trong s ny,
ngoi tr nhng ai bc vo con ng i Tha, tt c s
nhp nit-bn trong nhng thi ging php ca nhng c Pht s
thnh trong i hin kip ny.
Do , hy cng c nim tin vng chc rng ngay c nhng vic
lm thin v bt thin vi t nht cng i theo qu v nh hnh vi
bng v s sinh ra hnh phc to tt v kh au ln lao. K hy
c gng vun trng ngay c nhng thin hnh vi t nht v dit tr
ngay c nhng ti li v xo b vi phm vi t nht. Trong V Vn
T Thuyt
1


Nh cc bng ca nhng chim di tr
S di theo thn chng trn bu tri
Cc chng sinh kia b theo ui bi

1
BA368 Ngoi tr hai cu k cui cng (Ud: 17.5-6; P992:95.3.8-95.4.1),
cch dng ch khng ging ht nh cc bn Tng ng hoc bn
ting Phn ca Bernhard trong Udna-varga.
361

Nhng iu lm d ng hay sai.

Ging nh nhng ngi c t t lng
Bt u ln ng v ra i trong au kh,
Nhng chng sinh cha vun trng thin nghip
S phi v ti cc ci kh au.

Nh nhng ai c t lng
Ln ng v ra i trong hnh phc,
Nhng chng sinh vun trng thin nghip
ti sinh n cc ni hnh phc.

V tng t:

ng khinh thng ngay c ti nh nht,
V ngh rng n chng hi g;
Chnh do tch ly nhiu git nc
M thng cha ln s dn trn y.

V thm vo :

ng ngh rng ti nh b
S khng theo ui chng ta.
Nh bnh ln s y
Do v cc git nc ri,
Cng vy k kh s y p nhng ti
Tch cha thm mi ln mt cht.

ng ngh rng phc c nh nhoi
S khng theo ui chng ta.
Ging nh chu ln s y
Do v cc git nc ri,
Cng vy ngi trung kin s cha y
Cng c tch cha mi ln mt cht.
362


Li na, trong Bn Sanh Kinh:
1

Bng cch hun tp nghip thin v bt thin
Con ngi trui thnh tp qun vi cc hnh ng ny.
D ngi c th v minh v nhng chuyn nh vy,
Trong nhng i khc ngi s lnh nghip qu, ta mt gic
chim bao. [162]

Nhng ai khng tu tp b th, tr gii,
2
v nhng phm cht
tng t
C th c c cc dng di hnh c, thn th tt lnh v sc
khe,
V c th c quyn hnh ln, ca ci v vn,
Nhng h s khng tm c hnh phc trong cc i tng
lai.

Cn vi nhng ai thuc dng di thp km hay tng t nhng
khng bm chp vo ti li
V c nhng phm hnh nh b th v tr gii,
Hnh phc ca h trong cc i tng lai s tng trng

Chc chn nh nhng cn ma gi ca ma h lm y i
dng.
Mt khi ngi chc chn rng nghip thin v bt thin
Sinh ra hnh phc v kh au trong nhng i sp n,
Hy dit tr ti li v n lc lm nhng vic thin lnh.

1
BA369 Jm: 15.1,28.16-17,29.2; P5650:26.4.5,40.2.3-5,51.3.6-7. V ni
dung, xem tnChan: 309.3-6.
2
y ngi Tsongkhapa nhc n cc tu tp chnh trong 6 i hon
thin tc 6 Ba-la-mt-a bao gm b th, tr gii, tinh tn, nhn nhc,
thin nh, v tr tu.


363

Hi nhng ngi khng c nim tin, hy lm theo ngi
mun.

3 Khng phi chu nhng hu qu ca cc hnh ng qu v
khng lm
Nu qu v khng tch ly nghip lm nguyn nhn cho vic tri
nghim hnh phc hoc kh au, th s khng c cch no qu
v phi tri qua hnh phc hoc kh au l qu ca nhn c.
Nhng ai c hng qu ca v lng cng c do ng o S
thu thp khng cn phi tch ly tt c nhng nhn ca nhng qu
ny, nhng h ch cn tch ly mt phn {cng c y}.

4 Nhng hnh ng qu v lm s khng mt i
Hnh ng thin v bt thin to ra cc qu xng v khng xng
. Nh trong Tn Thn Th Tn ca Udbhaasiddhasvmin {Tn
Dch ngha Diu Tt-t Thnh} ni:
1


Ngi B-la-mn ni ti v phc
C th chuyn cho ngi khc nh biu v nhn qu vy.
Ngi [c Pht] dy rng iu cc ngi lm s khng mt i
V ngi ta khng phi nhn kt qu ca nhng iu h khng
lm.

Thm na, nh Vng Kinh ni:
2


Hn na, mt khi cc ngi lm mt vic g, cc ngi s nhn
lnh kt qu ca n;
V cc ngi s khng nhn lnh kt qu ca nhng vic
nhng k khc lm.


1
BA370 Viea-stava, {Tn Dng Tp} P2001: 3.5.2.
2
BA371 Samdhi-rja-stra: 37.35; P795:1.3.5.
364

V li, C S Gii Lut ni:
1

Ngay c trong mt trm kip lng
Nghip cng khng mt i.
Khi c duyn v thi gian ti
Chc chn chng sinh cm nhn nghip qu.




1
BA372 Vinaya-vastu (Lung gzhi), P1020:19.1.6.
365

Chng 14: Cc Loi Nghip Khc Nhau

b Qun chiu nhng c th v s phn ha ca nghip
1 Nhng ging dy chnh v mi nghip o
2 Vic xc nh cc qu ca hnh ng
(a) Cc hnh ng bt thin v qu ca n
(i) Nhng nghip o tht s ca cc hnh ng bt
thin
(ii) Phn bit nng
(a) nng ca mi bt thin o
(b) Bn qua v nhng tiu chun ca cc hnh
ng mnh lit
(1) Sc mnh v pha ngi nhn
(2) Sc mnh v mt ym tr
(3) Sc mnh v mt i tng
(4) Sc mnh v mt thi
(iii) Bn v qu
(a) Qu thnh hnh
(b) Qu tng hp vi nhn
(c) Qu gin tip/phng tin qu
(b) Cc hnh ng thin v qu ca n
(i) Hnh ng thin
(ii) Qu ca hnh ng thin
(c) Mt trnh by v cc cch phn loi khc ca nghip
(i) Phn bit gia biu nghip v b nghip.
(ii) Nghip m qu ca n qu v chc chn s tri
qua hoc ch c trin vng tri qua
2 Suy ngm chi tit v nghip v nghip qu
a Nhng tnh cht ca qu thnh hnh
b Nhng kt qu ca qu
c Nhng nguyn nhn ca qu

366



b Qun chiu nhng c th v s phn ha ca nghip
Phn trnh by nhng c th v s phn ha ca nghip gm c
hai phn:
1. Gio php nn tng ca mi o php v hnh vi.
2. Vic xc nh kt qu ca cc hnh ng

1 Gio php nn tng ca mi o php v hnh vi {nghip
o}
Cu hi: [163] Cho rng ti hiu bit chc chn v s lin h
nhn qu ca hnh phc v kh au nh c gii thch trc y,
hiu rng nghip tng trng, rng ti s khng gp phi nhng
kt qu ca nhng hnh ng mnh khng lm, v nhng hnh
ng ti lm s khng mt i khi u ti nn pht khi nim tin
chc tht v nhng loi nghip v qu no? Ti nn chp nhn
nhng g v loi b nhng g?
Tr li: Ni chung, qu v c th kt lun rng c ba cch qu
v x s tt hoc xu qua thn, khu v . Mc d khng phi tt
c nhng thin hnh v bt thin hnh ca ba ca ng ny u
c bao gm trong mi nghip o, tuy vy c Pht, ng
Th Tn, tm lc nhng im chnh yu, dy nhng im r
nht, hoc th s nht, trong cc thin hnh v bt thin hnh v
l mi nghip o thin v nghip o bt thin
1
. c Pht dy
rng nhng c s cc k ln cho mt hnh vi sai tri l mi
nghip o bt thin. Ngi thy rng khi qu v t b mi nghip
o bt thin ny, qu v s lm theo cc hnh ng thin v nhng
im quan trng nht ca nhng hnh ng thin ny cng c

1
Xin tham kho thm v Kinh Thp Thin Nghip o (chng hn Kinh
Thp Thin Nghip o. Thch Tr Th. Trang Nh Qung c. Truy
cp 27/06/2011.
<http://www.quangduc.com/kinhdien/kinhthapthien.htm>.
367

mi. Do Ngi dy mi nghip o thin. Trong Vi Diu Php
Bu Lun:
1

H thng ha nhng im r rng nht v nghip,
c Pht ni cc nghip o
Thin hoc bt thin - u c mi.

V Gii Lut Phn Bit Lun ni rng:
2


Nu ngi thc hnh ba con ng ca hnh vi
Gi gn li ni, thu nhip tm ,
V khng phm nhng hnh bt thin v thn
Ngi s thnh tu con ng bc Mu-ni ging dy.

Bit c mi nghip o bt thin v cc kt qu ca n, hy
gi mnh khng ng lc no thc y qu v phm cc nghip
o ny. K tu tp mi nghip o thin hnh trong thn,
khu, ca qu v khng b pha trn mt cht no vi cc nghip
o bt thin. Tu tp ny l c s khng th thiu c cho c ba
tha cng nh cho vic thnh tu hai mc ch
3
ca chng sinh.
Cho nn ng iu Ng t nhiu cch nhn khng ngt li ca
ngi cch tu tp ny.
Hi Long Vng Vn Kinh dy:
4

iu ta gi l thin hnh l cc r ci cho mi iu hon ho
ca mi gic th v con ngi. Chng l r ci cho s gic ng
ca cc bc Thanh Vn v Bch-chi Pht. Chng l r ci ca

1
BA373 AK: 4.66b-d; P5990: 121.4.8.
2
BA374 Vinaya-vibhaga (Lung mam oyed) P1032:149.3.3-4.
3
Tc l Mc ch tm thi v mc ch ti hu. Xem chi tit ch thch
trong chng 3 quyn 1.
4
BA375 Sgara-nga-rja-paripcch, P820:114.1.6-7,115.4.1-3.
368

gic ng ton ho, khng g hn. V nhng r ci ny l g?
Chng l mi hnh ng thin. [164]

V cng ni:

Th d nh, ny Long Vng, tt c lng mc, thnh ph, th
x, qun huyn, x s, v cung in ca vua cha; tt c c,
lm cy, dc tho, v cy ln; tt c thnh qu lao ng, tt
c ht ging d tr, s tng trng ca tt c ma mng, vic
cy, ba v sn xut - mi th u nng ni t. Ngun gc
ca chng l t. Cng vy, ny Long Vng, mi nghip
o thin ny l ngun gc c sinh ra chn thing ling
hoc ci ngi, t ti mc tiu tu tp thin php ca bc
hu hc v bc v lu hc, ca s gic ng ca Bch-Chi Pht,
ca mi hnh ng ca B-tt, v ca tt c mi phm hnh
ca ch Pht.

V th ngi Nguyt Xng, trong Nhp Trung Qun Lun Thch,
tm tt tm quan trng ca li ca ngi ca c Pht trong Thp
a Kinh (Daa-bhmika-stra) v gii lut theo qu v loi tr
mi hnh bt thin:
1

i vi cc phm phu, nhng chng sinh sinh ra t Pht khu
{t ming ca Pht},
Vi nhng chng sinh m bn cht chc chn l t gic, hoc
nhng ngi con ca ng iu Ng,
Khng c nguyn nhn no sinh ra iu thin lnh chc chn
Hoc thn phn cao c no, vt ngoi khi gii c.


1
BA376 Madhyamakvatra: 2.7: P5262:100.5.1-2, tm lc Daa-
bhmika-stra, Vaidya 1960c: 15-16: P761: 250.5.4-251.3.4. Ton b
chng ny tho lun v gii c.
369

Gi gn gii lut lin tc bng cch duy tr mt thc kim ch.
Mt s ngi khng c c s kim ch ny ngay c vi ch mt
thc hnh gii lut thi, vy m vn ni: Ti l mt hnh gi i
Tha. iu ny rt ng h thn. Kinh a Tng ni:
1


Bng mi con ng thin hnh ny m ngi s thnh Pht.
Tuy nhin, c nhng ngi c i chng bao gi gi gn ti
thiu ch mt hnh vi thin, nhng li ni nhng iu nh: Ti
l hnh gi i Tha; ti mong tm s gic ng ton ho, v
thng. Nhng ngi ny l ngi o c gi v nhng k
ni di c ln. H la di th gian trc mt tt c c Pht
Th Tn, v h thuyt ging ch ngha h v. Khi h cht, h
ri lon v b ri rt li. [165]

Qu v nn hiu ri rt li c ngha l hon ton b ti sinh vo
ci au kh

2 Vic xc nh cc qu ca hnh vi
C ba phn trong vic xc nh cc qu ca hnh ng:
1. Nghip bt thin v qu ca n
2. Nghip thin v qu ca n
3. Mt trnh by v cc cch phn loi khc ca nghip

(a) Nghip bt thin v qu ca n
Phn ny c gii thch di ba tiu :
1. Nhng nghip o tht s ca cc nghip bt thin
2. Phn bit nng
3. Mt trnh by v cc qu

(i) Nhng nghip o tht s ca cc nghip bt thin
Sau y l mi nghip bt thin:

1
BA377 Kitigarbha-stra, Vaidya 1960c:11; P905:94.2.6-94.1.3.
370


1.Git hi {st sinh}
Git hi l g? Quyt nh Yu Lun ging nghip ny qua nm
yu t c s, nhn thc, thi , phin no, v kt cuc. Tuy
nhin, qu v c th c ng ba yu t gia thnh yu t thi v
thm vo yu t thc thi a ra mt trnh by c ng v cc
nghip di bn yu t c s, thi , thc hin, v tt im kt
thc.
1
Mt trnh by nh vy s d hiu, v khng c g mu thun
gia cch trnh by ny vi ch trong cc li ging dy ca ngi
V Trc.
Trong nhng yu t ny, c s ca s git hi l mt chng sinh
cn sng. Thm vo , Du-gi S a Lun
2
(skt. Yog-cary-
bhmi) a thm vo iu kin khc, nh trong mt chng sinh
khc. Lm nh vy l xt cc trng hp t t, v khi c ti vi
phm nhng thiu tt im kt thc.
3

Xt v ba kha cnh ca thi bao gm nhn thc, ng lc, v
phin no nhn thc li c bn loi

(1) vic nhn thc mt chng sinh cn sng (c s) l mt
chng sinh cn sng;
(2) vic nhn thc mt chng sinh cn sng khng phi l mt
chng sinh cn sng;
(3) vic nhn thc ci khng phi l mt chng sinh cn sng
khng phi l mt chng sinh cn sng;
(4) vic nhn thc ci khng phi l mt chng sinh cn sng
l mt chng sinh cn sng.

1
BA378 Yu t loi th nht theo ngha en l c s, mc d y r
rng mun ni ti i tng ca hnh ng trong ngha l ngi
hoc vt m hnh ng c hng ti. Yu t th ba thc hin
ch vic tht s can phm hnh ng.
2
BA379 Yog-cary-bhmi, P5536: 254.2.5.
3
BA380 c tt im kt thc, nn nhn phi cht trc k st nhn,
nh Tsongkhapa cp di y.
371


Nhn thc th nht v th ba l nhn thc ng, trong khi nhn
thc hai v bn sai lm.
Trong mt vi trng hp, c th c mt ng lc r rt. Th d,
mt ngi c th tr tnh ch git mt ngi tn l Devadatta
1
, v
ri ngi ny git ngi. Tuy nhin, nu ngi ny lm Yajadatta
{Hin t} l Devadatta v git Yajadatta, ngi ny khng tht
s c ti.
2
Do , mt hnh ng git hi nh th i hi phi c
mt nhn thc chnh xc. Nu thi im thc hin, k git ngi
c pht khi mt ng lc chung, ngh rng d chuyn g xy ra y
cng s ra tay git ngi th mt nhn thc chnh xc khng cn
cn thit na. Nn bit phi c iu kin nh vy cho bt k chn
hnh ng bt thin cn li.
Phin no l bt c mn no trong tam c
3
v ng lc l mun
git hi. [166] V vic thc hin, khng c khc bit g v vic
ngi t mnh lm hoc khin ngi khc lm. Bn cht ca
vic thc hin l git hi l bng kh gii, cht c, ba ch, hoc
nhng th tng t.

1
Cn gi l -b-t-a, Thin-t dch ngha l Thnh Th. Theo
truyn thuyt th y l mt vi tng s anh em h vi c Pht Thch-
ca v l anh em rut ca ngi A-nan. V ganh t v mun tranh ginh
ngi v thng tr tng on ng ta ri b c Pht cng vi 500
tng s. Truyn thuyt cng c ni ngi ny tng tm cch git
hi c Pht nhiu ln nhng khng thnh.
2
BA381 Khi Tsongkhapa ni khng tht s c ti, ngi mun ni rng
khng c s vi phm hon ton vi s hon tt ca tt c cc kha
cnh ca s vi phm {bao gm nm hay bn yu t m t
trn}. Hnh ng ny vn sinh ra nhng kt qu tiu cc cho k gy
ti.
3
Tam c l tham lam, sn hn v si m.
372

im cao kt thc l ci cht ca mt chng sinh khc v hnh
ng ny, hoc thi im hoc thi im khc. Hn na Vi
Diu Php Bu Lun ni:
1

Nu k st hi cht trc hoc cng mt lc vi nn nhn
Khng tht s c s phm ti y bi v k st hi tip ti
mt i sng khc.

Ti ng .

2. Trm cp
C s ca hnh ng trm cp l bt c vt g do ngi khc s
hu.
Trong s ba kha cnh thi , nhn thc v phin no u ging
nh trn. ng lc l mun ly vt t ngi khc mc d
ngi khng cho.
V yu t thc thi, ngi thc hin cng ging nh trn. Bn cht
ca vic thc hin trong hnh ng trm cp l cp bng v lc
hoc ly cp bng th on gian tr hai hnh ng ny u tng
ng nh nhau. Hn na, nu ngi ta s dng s la o trong
cc mn n v cc th chp ti sn, hoc ly ci khng c ngi
khc cho bng cc phng tin la di khc, v nu h hnh ng
v li ch ca chnh bn thn h hoc ca ngi khc, hoc lm
hi ngi khc tt c nhng vic lm ny u b coi l trm
cp.
V im cao kt thc, Quyt nh Yu Lun ni,
2
chuyn vt
n mt a im khc. Nhiu trng hp s khng tng hp vi
ngha ca on vn ny, cho nn chuyn vt t v tr nguyn
thy ti mt v tr khc ch l mt th d minh ha. Trong trng

1
BA382 AK: 4.72ab; P5590: 121.5.4.
2
BA383 Yog-cary-bhmi-nirayasagraha, {Du-gi Hnh a nh Hp
Lun} P5539: 289.4.6.
373

hp nh rung ng, khng th no di chuyn rung ng c,
tuy nhin qu v vn c th nh c im cao kt thc. V th
trong trng hp nh vy, im cao kt thc l khi qu v ngh
mnh th c vt . Hn na, nu qu v khin ngi khc n
cp hoc n trm, ch cn ngi kia c ngh l cng ri.
iu ny cng ging nh trng hp c ngi b git m qu v
khng h hay bit, nhng ngi ny b git bi mt ngi do qu
v sai i. Khi nn nhn cht, ngi sai khin k st nhn ra tay git
thc s phm ti.

3.T dm
C bn c s kh hu cho ti t dm: ngi m qu v khng c
giao hp, nhng ch khng thch hp trn thn th, nhng ni
chn khng thch hp, v nhng lc khng thch hp. i vi n
ng, nhng ngi m chng ta khng c giao hp l tt c n
ng khc v nhng ngi b thin. Quyt nh Yu Lun cp ti
trng hp th nht:
1
[167]

Nhng ngi c ni ti trong kinh - chng hn nh m ca
qu v v nhng ngi c cc b m bo v l nhng
ngi qu v khng c giao hp.

ngha ca cu ny c hc gi M Minh {skt. Avaghoa} gii
thch:
2


Nhng ngi ngi khng c giao phi
L nhng ngi c ngi khc gi gn, ngi c mang biu
hiu tn gio,
Nhng ngi c s bo v ca gia nh hoc nh vua,

1
BA384 Ibid., P5539: 290.4.2.
2
BA385 Daakuala-karma-pahta-nirdea ({Thp Thin o Hnh S
Thuyt} ngha l Gii Thch v Mi Nghip Thin), P5678: 232.3.8-
232.4.1 (cng ni dung nh P5416:226.3.45).
374

Mt gi bn dm c ngi khc tr tin,
V nhng ngi c quan h thn tc
y l nhng ngi ngi khng c giao phi.

Nhng ngi c ngi khc gi gn l v ca ngi khc.
Nhng ngi c mang biu hiu tn gio l nhng ph n t b
cuc sng th tc. Nhng ngi c gia nh bo v l ngi
cha ly chng v c bo v bi ngi thn chng hn nh cha,
ngi c cha chng hoc m chng bo v, ngi c mt
ngi canh gi bo v, hoc nhng ngi trong trng hp
khng c nhng ngi k trn t bo v mnh. Nhng ngi
c nh vua hoc ngi i din ca nh vua bo v l nhng
ngi b lut php trng pht. Cu gii thch rng giao hp vi mt
gi bn dm m ngi khc b tin l phm t dm cho thy
khng c s phm gii trong vic t mnh thu gi bn dm. i
Trng Lo cng dy tng t nh vy.
n ng, mc th hai trong danh sch nhng ngi chng ta
khng c giao hp, ch chnh bn thn mnh v nhng ngi n
ng khc.
Nhng ch khng thch hp trn thn th l nhng ch trn thn
th khng phi l m o. o s M Minh ni:

Nhng g l nhng ch khng thch hp trn thn th?
Ming, hu mn, bng chn hoc
i khp li, v bn tay hot ng.

iu ny ph hp vi li ging ca i Trng Lo:
1



1
BA386 Nhng t ng m Tsongkhapa trch dn li i Trng Lo (jo
bo chen po), thng l Atia, c thy trong chnh Daakuala-
karma-pahta-nirdea, P5678: 232.3.7-8.
375

Nhng ch khng thch hp trn thn th l ming, hu mn,
l trc hoc l sau ca con trai hoc con gi, v bn tay ca
chnh mnh.

Nhng ni chn khng thch hp th d nh nhng ch gn v
thy ca mnh; ch c bo thp; trc mt nhiu ngi; v nhng
ch khng bng phng hoc th cng c hi cho ngi m chng
ta giao hp. o s M-Minh ni:
1


Trong trng hp ny, nhng ni chn khng thch hp
L nhng ni ging dy gio php siu vit,
Bo thp, hnh tng, v nhng th tng t, v cc bc B-
tt;
V gn mt v phng trng, gio th, hoc cha m mnh.
ng giao hp nhng ni chn khng thch hp ny. [168]

i Trng Lo cng dy nh vy.

Nhng lc khng thch hp l khi ngi ph n ang c kinh, ang
cui thai k, khi c con nh ang b, khi ang gi gii mt ngy,
v khi ang b bnh khin cho vic giao hp khng thch hp. Giao
hp cng khng thch hp khi vt qu s ln thch ng. S ln
thch ng l giao hp cho ti ti a l nm ln mt m. o s
M-Minh ni:
2

Trong trng hp , nhng lc khng thch hp l khi
Ngi ph n c kinh, mang thai,
C con nh, khng mun lm vic ny,
B au n hoc khng vui v nhng th tng t,
Hoc ang gi gii bt quan trai mt ngy.


1
BA387 Daakuala-karma-patha-nirdea. P5678: 232.3.5-6.
2
BA388 Ibid., P5678: 232.3.7.
376

i Trng Lo cng gii thch tng t nh ngi M-Minh vi
im khc bit l ban ngy cng khng phi l lc thch hp.
Cho rng ba c s giao hp ch khng thch hp trn thn th,
mt ni chn khng thch hp, hoc vo lc khng thch hp
khin thnh phm gii t dm ngay c vi v ca mnh, chc chn
cng phm gii t dm khi vi phm nhng iu ny vi ngi
khc.
V ba kha cnh ca cc yu t thi nhn thc, ng lc, v
phin no nhn thc c bn ti trong Quyt nh Yu Lun v
cc bn vn ni v gii lut. Quyt nh Yu Lun
1
ni rng nhn
thc ci ny l iu n cn phi chnh xc. Tuy nhin, c Pht
ni trong lut tng rng trong trng hp vi phm nghim trng v
thiu trinh tit trong sch, cho d nhn thc sai hoc ng vn b
coi l vi phm.

Vi Diu Php Bu Lun T Thch
2
gii thch nu qu v ti gn v
ngi khc vi nhn thc rng ngi ph n ny l v ca mnh,
khi vic ny khng tr thnh mt nghip o tht s bt thin.
Ngi Th Thn trnh by hai h thng lin quan n vic giao hp
khi nhn thc v ca ngi khc l v ca mt ngi th ba c
trng hp trong giao hp l nghip o bt thin v c trng
hp khng phi l nghip o bt thin.
Phin no l bt c mn no trong tam c. ng lc l kht khao
c giao hp do tnh dm dt. V mt thc hin, Quyt nh Yu
Lun
3
ni rng ngay c trong trng hp khin ngi khc phm
phi t dm, ngi xi by mt hnh ng nh th cng phm t
dm. Tuy nhin, Vi Diu Php Bu Lun T Thch
4
gii thch mt

1
BA389 Yog-cary-bhmi-niraya-sagraha, P5539: 289.4.7.
2
BA390 y l mt cch ni khc ca AKbh v AK: 4.74; 5591: 211.2.5-
6.
3
BA391 Yog-cary-bhmi-niraya-sagraha, P5539: 290.4-6.
4
BA392 AKbh so vi AK: 4.74; 5591: 209.1.4.
377

s xi by nh vy khng tht s to thnh mt nghip. Qu v nn
xt xem c phi li gii thch ca ngi V Trc c th mang
rng mt s xi by nh vy l mt lm li m khng phi tht s
l mt nghip o.
im cao kt thc l s kt hp tnh dc ca hai b phn.

4.Ni di [169]
Tm c s ca vic ni di l nhn thy, nghe thy, phn bit, nhn
thc, v bn tri ngc ca nhng iu ny [ci khng nhn thy,
v.v...]. Ni di xy ra khi ngi khc ngi nhn iu ni di
hiu ngha ca li ni di.
V ba kha cnh ca loi thi nhn thc, phin no v ng
lc nhn thc bao gm vic trnh by sai lc mt nhn thc,
chng hn nh trnh by sai lc rng qu v nhn thy mt iu m
qu v khng nhn thy, hoc trnh by sai lc rng qu v
khng nhn thy mt iu m qu v nhn thy. Phin no l tam
c. ng lc l mun trnh by sai lc nhn thc ca mnh.
Thc hin l cho bit iu g qua li ni, qua vic chn khng ni,
hoc qua ng tc. Hn na, v kha cnh mc ch, ngi ta ni
khng c g khc bit gia vic qu v ni v mc ch ca mnh
hoc v mc ch ca ngi khc. Trong trng hp ny, ngi ta
cho rng ngay c khin ngi khc phm phi ba th khu nghip
ni di, ni li chia r v ni li xc phm cng ging y nh
qu v t mnh ni nhng li . Vi Diu Php v T Thch
1
ca
ngi Th Thn gii thch rng c bn loi bt thin hnh v li ni
u to thnh nghip o khi qu v khin ngi khc phm phi.
Lut tng ni rng chnh qu v phi ni nhng li th qu v
mi hon ton b phm gii.
im cao kt thc ca vic ni di l khi ngi khc hiu li ni
ca mnh. Vi Diu Php Bu Lun T Thch gii thch rng nu
khng ai hiu li ni ca mnh, th ni nhng li ny ch phm

1
BA393 Ibid. So vi AK: 4.78; 5591: 209.1.2.
378

phi nghip ni li v ngha. V kha cnh ny, ni li chia r v
ni li xc phm cng c gii thch tng t nh vy.

5. Ni li chia r
C s ca ni li chia r l cc chng sinh thun ho hoc khng
thun ho. Trong ba kha cnh ca loi thi , nhn thc v phin
no ging nh bn trn. ng lc l mun nhng chng
sinh thun ho phi xa la nhau hoc mun nhng chng sinh
khng thun ho gi nguyn tnh trng nh vy.
Thc hin l vic din t ti c th vui th hoc khng vui th,
v c th ng hoc sai. Qu v c th v mc ch ca mnh hoc
ca ngi khc m ni v nhng chuyn ny.
im cao kt thc l khi ngi khc hiu nhng li chia r
c ni ra. Quyt nh Yu Lun ni
1
Kt cuc ca nghip o
ny l khi nhng ngi qu v mun chia r hiu nhng li chia r
.

6.Ni li xc phm
C s ca ni li xc phm l mt chng sinh m ni ngi
qu v c th gy ra s th ch. Trong ba kha cnh ca loi thi
, nhn thc v phin no ging nh bn trn. ng lc l
mun ni xc phm. [170]
S thc thi l khi ni mt iu kh chu, iu ny c th ng hoc
sai, v nhng thiu st thuc dng ging gia nh, thn th, o
c, hoc cch c x ca mt ngi no .
V im cao kt thc, Quyt nh Yu Lun ni,
2
Kt cuc l ni
xc phm ti ngi . Vi Diu Php Bu Lun T Thch gii
thch ngha ca iu ny l ngi m ta ni li xc phm phi
hiu li ni .


1
BA394 Yog-cary-bhmi-niraya-sagraha, {tn dch l Du-gi Hnh
a nh Hp Lun} P5539: 289.5.3.
2
BA395 Ibid.; P5539: 289.5.4.
379

7.Ni li v ngha
C s ca ni li v ngha l ni v mt ti khng c ngha g.
Trong ba kha cnh ca loi thi , nhn thc c trnh by nh
sau. Mc d ngi V Trc khng ni g hn l nhn thc iu
l iu , y ni li v ngha c ngha l chnh qu v nhn
thc c ti qu v mun ni v ni ra. N khng bao gm
vic phi c mt ngi khc hiu iu .
Phin no l bt c mn no trong tam c. ng lc l mun
ni nhng li ty tin, khng lin quan g vi nhau. Thc hin l
ni ra nhng li v ngha. im cao kt thc l khi tht ra xong
li ni v ngha.
Hn na, ni li v ngha c by c s:

(1) ni v nh nhau, bt li, tranh chp, v chia r;
(2) ni nhng iu chng hn nh truyn t v c tng cc
vn bn vi tm vui thch ni cc lun gii ca ngoi o
hoc ch tha B-la-mn;
(3) nhng din t y tnh cch bt lc, chng hn nh than
khc;
(4) ni v s ci a, vui chi, gii tr, hoc hng th;
(5) ni v cc tin tc khch ng, chng hn nhng tin tc v
vua quan, quc gia v k trm;
(6) ni nh ngi say ru hoc ngi in;
(7) li ni ca ngi sinh sng bng phng cch sai lm.

Nhng li ni ri rc, khng tn trng tn ngng, v ngha l
nhng li ln xn, biu hin tm phin no, hoc c tht ra
trong khi ci a, ca ht, hoc xem cc din vin trnh din v
tng t.
C hai h thng gii thch ba li lm u tin trn v li ni
mt h thng khng nh chng l li ni v ngha v h thng kia
cho rng chng khng phi l li ni v ngha. Nhng iu ti ni
y n khp vi h thng gii thch th nht.
380


8.Tham lam
C s ca tham lam l ca ci hoc vt s hu ca ngi khc.
Trong ba kha cnh ca thi , nhn thc tc l vic nhn bit
c c s l g. [171] Phin no l bt c mn no trong tam c.
ng lc l mun khin cho ca ci hoc ti sn tr thnh ca
mnh. Thc hin l n lc t ti mc ch d tnh. im cao
kt thc l suy ngh Xin cho vt tr thnh ca ti, v ca ci
v nhng th tng t. V Trc m t iu ny l quyt tm
khin vt tr thnh ca qu v. iu ny tr thnh tham lam
ton din, nm tnh cht cn phi c l:

(1) c tm cc k tham luyn cc ca ci ca mnh;
(2) c tm tham luyn mun tch ly ca ci;
(3) c tm khao kht v hiu hoc tri nghim nhng th tt
lnh ca ngi khc ca ci ca h, v.v...;
(4) c tm ganh t, ngh rng bt c nhng g ca ngi khc
phi l ca mnh;
(5) c tm, v tham lam, b khng ch bi tnh khng bit xu
h v tnh trng qun mt quyt tm phi thot khi nhng li
lm ca tham lam.
Nu bt k tm no trong nm tm trn khng hin hu, qu v
khng tht s phm phi tham lam. Du-gi S a Lun ni rng
cn p dng nm tm ny cho tt c mi iu bt thin.
V cch thc mt hnh ng cu thnh c tnh tham lam
khng ton din, l th tham lam khi qu v khi tm i vi
nhng ham mun sau y:

(1) ngh: , tht l th v bit bao nu ngi ch ca nh ny
l ngi ti t ca ta v s vic s xy ra nh ta mun;
(2) cng mt ngh nh trn v v con v v.v. ca ngi khc
cng nhng mn s hu vt cht ca h chng hn nh thc
n, v.v...;
381

(3) ngh: , tht l th v bit bao nu nhng ngi khc bit
mnh c nhng phm hnh tt lnh nh tm khng say m,
kn o, kin nhn, thng thi, v rng lng;
(4) ngh: Tht l th v bit bao nu nh cc vua quan v t
chng ca c Pht
1
knh trng ti v nu nh c c nhng
th cn thit nh thc n v qun o;

(5) pht khi ham mun, ngh: , xin cho ti trong tng lai
c ti sinh lm thn linh v hng th ng dc
2
ca thn
linh, v xin cho ti c ti sinh t th gii ca nhng hung
thn v thn Visnu, lm mt v thn trong ci tri Tha Ha
T Ti [ci cao nht trong su ci tri ca dc gii]; [172]
(6) pht khi ham mun vt s hu ca cha m, con ci, ti t
v nhng ngi tng t, hoc vt s hu ca ngi bn cng
tu.

9. c
C s, nhn thc, v phin no cng ging nh trng hp ni li
xc phm. ng lc l mun lm nhng vic nh nh ngi
khc, ngh nhng iu nh: Tht l thch bit bao nu nhng
ngi ny b git cht, b buc tri, hoc ca ci ca h b tiu ma
v bin c t nhin hoc do ngi khc gy ra.
Thc hin l suy ngh iu nh vy. im cao kt thc l quyt
tm hoc quyt nh lm nhng vic nh nh p. Hn na,
nghip ny s trn vn nu c s hin din ca nm thi sau
y, v khng trn vn nu chng khng hin din. Nm thi l:

(1) thi th nghch thc y bi mt hiu bit c th v c
tnh ca cc nguyn nhn gy hi v nhng s kin lin h vi
chng;

1
T chng l tng, ni, c s nam, v c s n.
2
Hng th ng dc l hng th cc i tng ca nm gic quan,
l sc, thanh, hng, v, xc.
382

(2) thi nn nng qua vic thiu kin nhn i vi ngi
lm hi mnh;
(3) thi bc tc do thng hay ch tm khng chnh ng
ti cc nguyn nhn ca s tc gin ca mnh v do tng nh
ti cc nguyn nhn ny;
(4) thi ganh t, ngh rng: Tht th v bit my nu k th
ca ta b nh p hoc b git cht;
(5) thi b khng ch bi tm khng bit xu h v c ca
mnh v qun lng mt quyt tm mun thot khi nhng li
lm ca thi ny.

Nhng thi ca tm c n gin c trnh by nh sau. Ti
mc m qu v suy ngh: Ngi ny hoc ang hi ta, v ngh
v cch gy tn thng cho bt k ai hoc ang hi mnh
tt c nhng iu ny l c . Nhng th d khc v c n gin
l c mun sao cho h hng, tin ca, hoc phc c, v.v ca
ngi no b suy tn trong i ny v c mun ngi no
s phi sinh trong mt cnh gii kh no trong i tng lai.

10. T kin
C s ca t kin l nhng i tng hin hu. V ba kha cnh
ca thi , s nhn thc l vic nhn nhn mt ph nhn vn sai
lm v s tn ti ca mt i tng ang hin hu th li cho ph
nhn l ng. Phin no l bt k mn no trong tam c. ng
lc l mun ph nhn s tn ti ca mt i tng ang hin
hu.
Thc hin l khi pht ra thi . [173] Hn na, thc hin
y c bn loi: ph nhn sai lm v nguyn nhn, hu qu, hot
ng v cc thc th hin hu. Ph nhn sai lm v nguyn nhn l
vic suy ngh rng hnh vi ng hoc sai khng tn ti, v.v... Ph
nhn sai lm v hu qu l suy ngh rng khng c kt qu thnh
hnh ca nhng cch x s .
Ph nhn sai lm v hot ng gm c ba loi:
383


(1) Ph nhn sai lm v hot ng gieo trng v duy tr ht ging
l suy ngh rng khng c nhng ngi cha v m.
(2) Ph nhn sai lm v hot ng i v n l suy ngh rng
khng c cc i trc v i sau.
(3) Ph nhn sai lm v hot ng sinh sn l suy ngh rng chng
sinh khng th c ha sinh.
1


Loi th t v thc thi t kin, ph nhn sai lm v cc thc th
hin hu, l suy ngh rng cc bc A-la-hn v tng t khng
hin hu.
Tt im kt thc l s tin chc rng qu v ph nhn mt iu
g . Mt t kin ton din c lin quan n nm thi sau y:

(1) mt thi bn lon do khng hiu bit ng cc i tng
tri thc;
(2) mt thi th bo v thch th nhng iu ti li;
(3) mt thi lin tc vn hnh trong chiu hng sai lm bi
v suy gm nhng li ging dy khng chnh ng;
(4) mt thi b tn hi do mt ph nhn sai lm ngh rng
nhng th nh qu tng, cc mn cng dng trong nghi l tn
gio, cc phm vt t cng dng, v hnh vi ng th
khng hin hu;
(5) mt thi b khng ch, do nhng t kin ny, bi tm
khng bit xu h v qun lng mt quyt tm mun thot khi
nhng li lm ca thi ny.

Nu nm thi ny khng hin hu, t kin s khng ton din.

1
Ha sinh (t nhin m sinh ra, nh sinh ra ci tri hay a ngc,
v.v...) l mt trong bn cch sinh ra ca chng sinh. Ba cch cn li
l non sinh (sinh ra t trng), thai sinh (sinh ra t bo thai) v thp
sinh (sinh ra t ch m t).
384

Mc d iu chc chn l cn c nhng t kin khc, ch c iu
ny c gi l t kin bi v n l t kin ln nht trong tt c
mi t kin v chnh qua n m qu v ct t tt c cc thin cn
ca mnh. Hn na, chnh t kin ny dn ti vic qu v lm mi
iu ti li m mnh mun.
V mi iu bt thin ny, qu v c th git hi, ni li xc
phm, v khi c vi ng lc l bt k mn no trong tam c,
nhng qu v t ti im cao kt thc vi tm th nghch. Qu v
c th trm cp, t dm, v tham lam vi ng lc l bt k mn
no trong tam c, nhng qu v t ti im cao kt thc ch vi
tm tham luyn m thi. V ni di, ni li chia r v ni li v
ngha, qu v c th va phm nghip va t ti im cao kt thc
vi bt k mn no trong tam c. Qu v c th phm phi t kin
vi bt k mn no trong tam c, nhng qu v t ti nh cao
kt thc ch vi m lm m thi. [174]
Trong s mi nghip bt thin ny, ch l nghip (skt. Karma),
tuy nhin chng cha phi l nghip o (skt. Karma-patha). By
hnh ng bt thin ca thn v khu khng nhng l hnh ng
m cn l nghip o bi v thn v khu l c s ca hot ng
tc . Ba iu bt thin ca tham lam, v.v. l cc nghip o
ch khng phi l hnh ng.

(ii) Phn bit nng nh
Phn bit nng c gii thch di hai mc:
1. Cc nng ca mi nghip o bt thin
2. Cc tiu chun cho hnh ng mnh lit

(a) Cc nng ca mi nghip o bt thin
C nm nguyn nhn khin cho mt hnh ng tr thnh nng.
Hy ly hnh ng git hi lm th d th nm nguyn nhn s
c trnh by nh sau. Hnh ng git hi tr thnh nng do thi
l nhng hnh ng c thc hin vi tam c dng cao .

385

Git hi tr thnh nng do thc hin gm c:

(1) git vi tm hoan h hoc vui v v vic git mt sinh
mng, ang git mt sinh mng, hoc s git mt sinh mng
trong tng lai;
(2) t mnh thc hin hnh ng, khin ngi khc m nhn,
v ca ngi vic lm ny;
(3) lm vi tm vui thch khi vic lm ny c ngi khc
nhn thy, v lm vic sau mt thi gian di suy tnh v
chun b;
(4) thng xuyn v cn mn thc hin , v mi ln git rt
nhiu;
(5) git nn nhn bng hnh h tra tn;
(6) git sau khi khin cho nn nhn s hi m phi lm nhng
hnh ng khng chnh ng;
(7) git trong khi nn nhn yu t, au kh, hoc b mt ht ca
ci, hoc khi nn nhn than khc, hoc thm thng lp li
nhng li than van.

Git hi tr thnh nng v s vng mt mt thc hnh i tr vi
iu lm:

(1) khi khng th gii hng ngy;
(2) khi khng lm nhng vic nh gi gii mt ngy vo ngy mi
c trng, vo ngy mng tm, mi bn, hoc ngy rm trong
thng; khi khng thnh thong b th, tch ly cng c, ni v
gio php, cung knh nh l, ng dy khi mt ngi ng knh
bc vo, chp hai tay cung knh, hoc c thi tn knh;
(3) khi khng bit thnh thong xu h vi ngi, thn vi mnh,
hoc khng tri dy tm n nn hi hn;
(4) khi cha t ti tnh trng thot ly khi tham luyn th gian
hoc mt hiu bit r rt v gio php.

386

Git hi tr thnh nng v chp trc vo iu h vng l git hi
c thc hin da vo bt k t kin no. [175] Th d, c k git
hi v ham mun c tnh tn gio, da vo kin chp ca nhng
ngi st hi sinh vt t t. H ngh rng khng c lm li g
trong vic git hi gia sc bi v ng Cha T Mun Loi sinh
chng ra cho qu v s dng.
Git hi tr thnh nng v c s ca hnh ng git l ly sinh
mng ca mt con vt ln, ca ngi, mt thai nhi, cha m mnh,
c cu ch bc mnh, mt ngi nh o s, ngi bn thn, mt
nh thin tri thc, mt v B-tt, bc A-la-hn, hoc Bch-chi Pht.
Cng vy, git hi tr thnh nng v c s ca vic git l khi qu
v bit rng khng th git mt c Nh-lai m qu v li lm cho
thn Pht chy mu vi ch lm hi.
Git hi c coi l nh khi iu c tin hnh c nhng i
nghch vi nm nguyn nhn ny. Qu v nn hiu rng s gia
trng ca chn hnh ng bt thin cn li cng tng t nh
trng hp git hi, ngoi tr cc c s ca hnh ng c trnh
by sau y. Trm cp s nng thm v c s ca hnh ng ny
nu n lin quan n vic ly rt nhiu, hoc ly nhng vt tt;
hoc trm cp sau khi la di ngi tn nhim mnh; hoc ly
ca ngi thp km, ngi ngho kh, ngi t b th gian, hoc
nhng ngi tu hnh Pht gio khc; hoc can d vo vic ly cp
vt c gi tr cao; hoc trm cp ca ci ca nhng thin tri thc,
bc A-la-hn, Bch-chi Pht, tng chng, hoc cc bo thp.
T dm s nng thm v c s ca hnh ng ny l ng vi nhng
ngi m qu v khng c giao hp m mnh, nhng ngi l
b con ca m mnh, v ca nhng ngi l bn thn ca mnh; ni
c, ni c tp s, hoc sa-di ni. V nhng b phn khng thch hp
trn thn th, t dm b nng thm v c s ca hnh ng ny l
giao hp bng ming. V thi im khng thch hp, l giao
hp vi ngi ang gi gii mt ngy, ph n c thai cui thai
k, hoc ngi b bnh. V ni chn khng thch hp, l giao
hp gn ni c bo thp hoc trong khun vin ch ca tng ni.
387

Ni di s nng thm khi c s ca hnh ng ny l mun nh
la v di gt, ni di vi nhiu mc ch; ni di vi ngi
gip mnh t cha m cho ti c Pht, ngi tt v bn b; v
ni di dn ti mt hoc nhiu hnh ng trong s ba hnh ng
nghim trng st sinh, trm cp v t dm. Ni di chia r
tng gi l ti nng nht trong tt c cc ti ni di. [176]
Ni li chia r s nng thm v c s ca hnh ng ny l li ni
lm chia r nhng ngi tng l bn b vi nhau trong mt thi
gian lu di, thy c gio, cha m, cha m v con ci, hoc tng
chng; v li ni chia r dn ti khi ln cc hnh ng nghim
trng tc ba hnh vi ca thn {st sinh, t dm, trm cp}.
Ni li xc phm s nng thm khi c s ca hnh ng ny l ni
nhng li xc phm vi cha m hoc nhng ngi cng vai v vi
cha m, hoc vi nhng ngi nh v thy dy o; ni xc phm
dng nhng li ni di khng ng v khng chnh xc; hoc trc
tip la mng, ch trch, hoc khin trch.
Ni li v ngha s nng thm khi c s ca hnh ng ny c
trnh by nh sau. gia trng ca li ni v ngha ca ba hnh
ng bt thin cn li v ming ni di, v.v. - ging nh c
trnh by trn. Nhng hnh ng khc ca ni li v ngha s
nng thm khi c s ca hnh ng ny gm c ni li v ngha
da vo vic nh nhau, bt li, tranh chp, v chia r; nhng hnh
ng nh c kinh vn ngoi o vi mt thi chp th; v ch
nho, mng nhic, hoc ni mt cch khng thch ng vi cha m,
ngi thn, v vi ngi nh bc o s.
Tham lam s nng thm khi c s ca tm ny gm c c mun
nhng vt cng dng dng ln tng-gi v bo thp; v kiu ngo
v nhng phm cht tt lnh ca chnh mnh, c ao nhn c li
lc v nhng phc v cho s hiu bit ca mnh t vua cha hoc
nhng ngi quyn th tng t nh vy hoc t nhng ngi bn
ng tu thin tri thc.
c s nng thm khi c s ca tm ny gm c c nhm vo
cha m, ngi thn, thy dy o, nhng ngi khng c lm li,
388

ngi ngho kh, ngi kh s, ngi ng thng hi, v ngi
lm iu sai tri vi qu v nhng su xa t trong tm hi li
iu ny vi qu v.
T kin s nng thm khi c s ca cc kin chp ny l s bc b
tt c mi lun thuyt tn gio c bn (iu ny cn nng hn cc
t kin khc) v kin chp cho rng trn th gian ny chng c bc
A-la-hn, nhng ngi t ti chn thc ti, cng chng c
ngi th nhp vo chn thc ti. Nn hiu rng nhng t kin
tri ngc vi nhng iu ny l nhng t kin nh.
Du-gi S a Lun cp ti su cch theo cc nghip s tr
thnh nng:
1


(1) tnh iu kin cc hnh ng b thc y bi cc dng cao
ca tam c hoc khng c cc dng ny;
(2) hun tp thng lm hoc tr thnh quen thuc v dnh lu
su xa ti cc hnh ng thin hoc bt thin trong mt thi gian
lu di; [177]
(3) bn cht trong s ba hnh ng v thn v bn hnh ng v
ming, nhng hnh ng i trc nng hn cc hnh ng theo
sau; v trong s ba hnh ng v , hnh ng i sau th nng hn
cc hnh ng i trc;
(4) c s nhng hnh ng gip ch hoc lm hi nhng i
tng nh c Pht, gio php, tng-gi, v o s;
(5) Gn b cht ch vi cc yu t khng tng hp trong sut
cuc i mnh ch i theo nhng hnh ng bt thin v khng vun
trng mt hnh ng thin no cho d ch mt ln;
(6) dit tr cc yu t khng thun li on tr nhm bt
thin, qu v thot ly khi tham luyn v vun trng cc hnh
ng thin.
Bng Hu Th ni:
2


1
BA396 Yoga-cary-bhmi (Sai dngos gzhi), P5536: 255.5.1-2.
2
BA397 Suhl-lekha: 42; P5682,236: 2.7-8.
389


Nm loi hnh ng thin v bt thin
Pht khi t s bn b, m nh v thiu cch i tr,
V cc nn tng chnh yu ca thin hnh
Th s; trong s , hy n lc vun trng thin c.

Ngha l c nm loi bi v nhng nn tng chnh yu ca thin
hnh c chia thnh nhng nn tng s hu thin hnh chng
hn nh Tam Bo v nhng nn tng cung cp s gip , chng
hn nh cha m mnh.

(b) Yu lc v nhng tiu chun ca cc hnh ng mnh
lit
Sc mnh ca hnh ng c gii thch di bn kha cnh:
ngi nhn, ym tr, cc i tng, v thi .

(1) Sc mnh v pha ngi nhn
C sc mnh trong cc hnh ng hng ti Tam Bo, o s,
nhng ngi ging nh cc o s, cha m, v nhng ngi tng
t nh vy, bi v mc d qu v hng nhng ngh khng mnh
lit vo nhng i tng ny v lm hi hoc gip ch t thi, hnh
ng sai tri v cng c i theo s ln lao. Hn na, Diu Php
Chnh Nim ni:
1


Ngay c ngi ly mt vt nh ca c Pht, Gio php, hoc
Tng-gi, li lm s ln lao. Tuy nhin, nu ngi cng mt
vt tng t nhng ln tt hn vt ngi ly cp ca c
Pht v Gio php, ngi s gii c nghip n cp t c
Pht v Gio php. Tuy nhin, khng th gii c nghip n
cp t Tng gi m khng phi nhn lnh qu bo, l bi v
gia trng ca ngi nhn lnh hnh ng.

1
BA398 Sad-dharmnusmty-upasthna, P953: 123.1.7-123.2.1.
390

Nu ngi nh cp vt g l phng tin sinh tn ca Tng-
gi, ngi s ti sinh i a ngc. [178] Nu ngi n cp
vt khng phi l phng tin sinh tn ca Tng-gi, ngi s
ti sinh trong phm vi vng , trong mt a ngc bao quanh
a Ngc V Gin
1
chng hn nh i Ngc Ln Ti en.

c bit l nhng ngi chng mng g n gii lut m li dng
ca ci ca Tng-gi d ch mt l cy, bng hoa, hoc mt
ming tri cy h s b ti sinh xung i a ngc. Sau mt thi
gian di h mi thot khi a ngc ny, nhng s b ti sinh lm
con vt khng chn khng tay chn hoang vu, kh khan v tr
tri, hoc lm loi ma i m mt khng chn khng tay. Sau
h phi tri qua nhng kh no ny trong nhiu nm.
Hn na, c Pht ni rng qu v khng th ngay c dng nhng
th nh mt bng hoa c dng ln tng on hoc mt v
tng. Thm vo , qu v khng c em vt cho ngi c s,
v ngi c s dng vt cng l iu khng thch hp. Cng th,
hnh ng sai tri ny l mt hnh ng sai tri ln. Nht Tng
Kinh ni:
2


ng em cho ngi ti gia
Nhng th c dng ln Tng chng
Th cht t tay chn mnh bng dao co sc bn
Cn tt hn l em cho nh vy.


1
a ngc V Gin (skt. Avci ngha l khng c sng) hay a ngc
A-t l a ngc rt kh no s au n kh s xy ra khng
gin on do ti ng nghch m b a. y l ci a ngc su nht.
Chng sinh b y ci ny c th lu n v lng kip. Avici.
Wikipedia. Truy cp: 08/06/2011.
<http://en.wikipedia.org/wiki/Avici>.
2
BA399 rya-srya-garbha-nma-vaipulya-stra, {dch: Nht Tng
Phng Qung Kinh} P923: 234.4.7-234.5.2.
391

Nhng ngi bn ngoi Tng on
Khng c dng vt ly t bn trong Tng on
Th n mt cc st ging nh mt ngn la rc chy
Cn tt hn l lm nh vy.

Nhng ngi l c s
Khng c dng vt ca Tng on
Th n la ln nh ni Tu-di
Cn tt hn l lm nh vy.


Nhng ngi l c s
Khng c dng vt ca Tng on
Th b m bng v treo ln cc nhn
Cn tt hn l lm nh vy.


Ngi c s khng c ng qua m
Ti ch ca Tng on
Th vo trong nh y nhng than chy
Cn tt hn l lm nh vy.

Trong Tng on, cc v B-tt l ngi nhn c nng lc mnh
lit i vi nhng hnh ng thin hoc bt thin. Tn Lc Tu
Hnh Th n Kinh (raddh-baldhnavatra-mudr-stra)
1
ni
rng ngi no ni gin quay lng li vi bc B-tt, ni Ta s
khng thm ng mt con ngi xu c ny, s phm phi mt ti
nng hn n mc khng th o lng c so vi ti v ni gin
m em giam cm tt c chng sinh trong mi phng vo ngc
ti. [179] Hn na, kinh ny cng ni
2
nu c chng sinh no

1
BA400 rya-raddh-baldhnavatra-mudr-nma-mahyn-stra,
{Tn Lc Tu Hnh Th n i Tha Kinh ngha l Kinh v th n ca
vic thc hnh nui dng lng tin} c trch dn trong Vaidya
1960b: 51; P5336: 207.4.3-8.
2
BA401 Ibid., Vaidya 1960b: 52; P5336: 207.4.8-208.2.7.
392

khinh thng mt v B-tt, ngi ny phm phi mt ti nng
hn n mc khng th o lng c so vi ti n cp tt c vt
s hu ca tt c chng sinh trong Nam Thim B Chu
1
. Li na,
kinh ny ni nu c ngi khi c hoc ni gin i vi mt v
B-tt, ngi ny vui theo i tha m ni li kh chu vi v B-
tt , ti ny s nng hn n mc khng th o lng c so
vi ti ph hy hoc t chy s bo thp nhiu bng s ct sng
Hng.
Hn na, Nhp nh Bt nh Th n Hnh Kinh (Niyatniyata-
mudrvatra-stra) ni
2
v mt ngi vi nim tin nhn mt v
B-tt (ngi vui theo i tha) v ngi, mun nhn mt v B-tt
nh th vi nim tin trong sng, ni li tn thn v B-tt ny.
Ngi ny s tch ly c cng c ln hn n mc khng th
o lng c so vi ngi v nhn t em mt b th cho tt c
chng sinh trong mi phng sau khi cc chng sinh ny b
mt mt, v gii thot h khi t ngc, em h an tr trong phc
lc ca v Chuyn Lun Vng
3
hoc ca Tri Phm-thin.

1
Trong v tr quan Pht gio, Nam Thim B Chu l mt trong bn
chu ln, nm pha nam ca ni Tu-di. Nam Thim B Chu l chu
chng ta .
2
BA402 theo F868; Niyatniyata-gati-mudrvatra-nma-mahyn-stra
{Nhp nh Bt nh Mnh Th n Hnh i Tha Kinh ngha l Kinh
v th n ca s chc chc v bt nh v s mng} theo Bendall v
Rouse (1971:89). y l cch din t khc ca on vn c trch
dn trong Vaidya 1960b: 52; P5336: 208.1.4-6.
3
Chuyn Lun Vng l mt v vua B-tt hin thn, cai tr thin h bng
chnh php, dy cho dn chng thc hnh thp thin nghip. Nh
vua c nhiu ngi gip vic ti gii, c nhiu vt bu (ngc nh ,
voi bu, nga bu, v.v.) v hng y dc lc ca th gian. V vua
ny cng c 32 tng tt.
Wheel Turning King. Soka Gakkai Dictionary of Buddhism. Truy cp:
06/09/2011.
<http://www.sgilibrary.org>
393

Li na, Tch Chiu Thn Bin nh Kinh (Pranta-viniaya-
prtihrya-samdhi-stra)
1
ni

v ngi ch lm mt iu nh nht
nh ngn chn hnh ng thin lnh ca mt B-tt khi b th mt
nm thc n cho mt con vt thi; ngi ny phm phi mt ti
ln hn ti mc khng th o lng c so vi ngi git tt c
mi chng sinh Nam Thim B Chu, hoc ly trm tt c cc
vt s hu ca h. Do , qu v hy coi y l mt vn nghim
trng.

(2) Sc mnh v mt ym tr
Ngay c mt cc st nh cng chm xung y nc, nhng cng
mt cht st ny lm thnh mt chic tu, ngay c chic tu ln, st
s ni trn mt nc. Cng nh th, c Pht ni, cc ti li do
ngi khng c tri thc v ngi c tr phm phi cng nng nh
khc nhau. Kinh i Bt-nit-bn a ra l do nh sau:
2

Ging nh con rui b dnh vo ct mi khng th t n thot
i, cng vy ngi ngu dt khng th t mnh thot ly khi
ngay c nhng khuyt im nh. Hn na, h khng th lm
nhng hnh ng thin, bi v h khng bit hi hn. Cho d
h tng lm cc hnh ng thin, h lm d bn cc hnh
ng thin ny bng cc ti li, bi v h che giu cc li lm
ca h. Do nhng nguyn nhn phi chu qu bo ca
mt iu bt thin trong i ny c chuyn thnh cc
nguyn nhn dn ti kh no ln v tr thnh cc nguyn nhn
phi chu kh trong mt a ngc rt khc nghit. [180]

1
BA403 rya-pranta-viniaya-prtihrya-samdhi-stra-mahyn-
stra {Tch Chiu Thn Bin nh i Tha Kinh. Tc kinh i tha
v s huyn diu ca nh lc} P797: 45-4.6-7. Trch trong Vaidya
1960b:50.
2
BA404 iu ny khng tm thy trong Phags pa yongs su mya ngan las
das pa chen poi mdo, P787.
394

iu ny cng ging nh khi chng ta b mt nm mui vo
mt cht nc, nc s tr nn rt kh ung, hoc nh khi mt
ngi i mn mt ng tin vng nhng khng th tr li tin
, ln su vo n nn v phi chu kh.
Hn na c nm cch theo nhng nhn nh ca qu trong
hin ti cng s chn a ngc: v minh [thiu hiu bit ng
n], c t thin cn, c cc ti nng, khng n nn v lm l
sm hi {hay pht l}, khng tu tp cng hnh t u.

Do , c Pht ni cc iu bt thin th nh i vi ngi c tr
bit n nn v hnh ng bt thin khi trc ca mnh, t kim ch
khng phm cc hnh ng bt thin trong tng lai, khng che
giu ti li ca mnh, v lm nhng hnh ng thin i tr vi
nhng hnh ng bt thin ny. Tuy nhin, cc iu bt thin li
nng i vi nhng ngi lm b tch nh ngi c tr, khng lm
nhng hnh ng thin m li cn coi thng chng v c thc
r rng khi lm cc hnh ng bt thin.
Bo Tng Kinh
1
(ratna-ri-stra) ni v mt v B-tt t b
i sng ti gia, cm mt bc n c tm mt cht b trc mt
bo thp. Cng c tch ly c t vic lm ny c em ra so
snh vi tt c chng sinh trong tam thin i thin th gii
bc vo i tha ng thi s hu quc ca bc Chuyn Lun
Vng, v mi chng sinh cng dng bo thp ca c Pht
vi cc n b m bnh ng c kch thc nh i dng v bc
n ln nh ni Tu-di. Kinh ni rng ngay c lm nh vy cng
c cng khng bng mt phn trm ca v B-tt ni trn. y l
trng hp m thi tm B- v ni nhn bo thp
khng khc g nhau, nhng c mt khc bit ni bt ni vt c
mang ra cng dng. Tuy nhin, y r rng l mt trng hp

1
BA405 rya-ratna-ri-stra-mahyn-stra, {Bo Tng i Tha
Kinh} Vaidya 1960b: 165. Phn ny khng c trong on 45 ca bn
Tng ng Ratna-ka {Bo Tch Kinh}.
395

lm th d cho thy sc mnh ca iu kin ym tr [gii]. Theo
li suy lun trong on vn ny, hin nhin l, v vic tu tp ca
ngi khng c s ym tr ca gii, ca ngi c gii, v trong s
nhng ngi c gii, s ym tr ca vic tr gi mt, hai hoc ba
gii, th ngi sau s tin b nhanh hn ngi trc. Qu v cng
thy r l khi nhng ngi ti gia thc hnh nhng hnh nh b
th, c th c mt s khc bit ln v sc mnh ca thin cn c
sinh ra. S d c s khc bit ny l do h hnh ng khi ang gi
gii chng hn nh gi gii mt ngy hoc l h hnh ng khng
gi gii. [181]
Tht Gii iu Phc Kinh (Dula-nigraha-stra)
1
ni v mt
nh s khng gi gn gii lut nhng n mc trang phc ca bc
hin gi [tng bo]
2
. Ti li m nh s mc phi khi hng th
ch trong mt ngy nhng th m ngi th ch vi tn tm
dng cng cho ng cn ln hn rt nhiu nhng ti li m mt
ngi lm mi nghip bt thin tch ly lin tc trong mt trm
nm. c Pht ni y l trng hp sc mnh ca ti li nhn t
quan im ca iu kin ym tr.
Li na, Gii Lut Phn Bit Lun ni v c trng hp li lm
trong gii lut v chng mng trong gii lut:
3

Vi nhng ai gii lut c li lm
Hoc nhng ngi khng kim ch mnh cho ng
Th n nhng cc st chy rc la
Cn hn n ca cng dng trong vng ca mnh.

1
BA406 Buddha-piaka-dula-nigraha-nma-mahyn-stra {skt. Pht
Tng Tht Gii iu Phc Kinh tc l kinh v tu sa cc phm gii},
P886: 61.3.4-5.
2
BA407 Ting Ty Tng cho ch tng bo {o trng cho tng s} y
l drang srong gi rgyal mtshan, ngha en l trng phan chin thng
ca bc hin gi.
3
BA408 Vinaya-vibhaga {Kinh v s phn loi cc iu gii} (Lung mam
byed), 1032: 1.4.4-5.
396


Mt trong nhng phng ngn ca v o-S Trn-bo Drom-
dn-ba ni rng khi em so snh vi nhng ti lin h ti gio
php, cc ti ca mi iu bt thin khng c g ng k. Dng
nh y l trng hp c bn ti y.

(3) Sc mnh v mt i tng
Trong s cc mn b th cho chng sinh, php th {tib. }
siu ng hn ti th {tib. } rt nhiu. Trong s cc mn
cng dng ln c Pht, cng dng s hnh tr ca mnh siu
ng hn cng dng ti vt rt nhiu. Qua nhng th d ny, qu
v hiu c cc trng hp khc.

(4)Sc mnh v mt thi
Bo Tng Kinh
1
cp n vic tt c cc chng sinh trong tam
thin i thin th gii, mi chng sinh xy mt bo thp ln
bng ni Tu-di, v mi chng sinh li cung knh bo thp trong
tt c mi hnh ng ca mnh trong mi triu kip lng. Kinh
ni cng c ny vn thua xa cng c ca mt B-tt ch thy ln
bo thp mt bng hoa vi thi thm nhun nguyn t ti
ton tr. Cng nh vy, nn hiu rng c nhng sai bit trong s
lng cng c m qu v to c ty theo thi mun t ti
cc mc tiu siu vit hoc thp km, hoc tp trung vo li ch
ca mnh hoc ca ngi khc. S lng cng c cng khc bit
ty theo thi ny mnh hoc yu, lu di hoc ngn ngi, v.v.
V vic lm sai tri, nhng phin no no mnh m v ko di s
c sc mnh ln hn v, trong s nhng phin no ny, sn hn c
sc mnh rt ln. Trong Nhp B- Hnh Lun
2


1
BA409 Ratna-ri-stra, Vaidya 1960b: 165. Phn ny khng c trong
on 45 ca bn Tng ng Ratna-ka.
2
BA410 BCA: 6.1; P5272: 250.3.8-250.4.1.
397

Tt c cc hnh vi thin lnh
B th, cng dng Nh-lai v nhng vic lm tng t -
Tch ly trong mt ngn i kip [182]
B tiu hy bi ch mt chc lt sn hn.

Hn na, tc gin i vi cc thin hu v, cn hn vy na, i
vi con ci ca ng iu Ng, th rt nng n. Trong nh Vng
Kinh
1


Khi ngi ta c c vi nhau,
Hc thc v gii lut khng th khin h trnh c nghip
qu,
nh khng th bo v h, sng ch tch tnh cng vy;
B th cng khng th bo v h, cng dng cc c Pht
cng vy.

Trong Nhp B- Hnh Lun
2

Nu ngi mang ngh hm hi
Con ca ng iu Ng, ngi n ch,
Ngi s a ngc trong s i kip
Nhiu nh nhng ngh l li dy ca c Mu-ni.

(iii) Mt trnh by v qu
(a) Qu kt tri
Mi nghip o u ty thuc vo c s tam c ba cng :
nh, va, v mnh. Do , c ba qu kt tri cho mi hnh ng.
Du-gi S a Lun
3
ni qua mi hnh thc ca mi iu bt
thin git hi v.v. cng mnh, qu v s b ti sinh a

1
BA411 SR:35.52; P795:14.1.3-14.3.4.
2
BA412 BCA: 1.34; P5272: 245.4.5-6.
3
BA413 Trong sut on ny, Tsongkhapa dng t sa'i dngos gzhi
ch on m u ca Du-gi S a Lun.
398

ngc; cng va phi, qu v s ti sinh lm ng qu; cng
nh, qu v s ti sinh lm sc sinh. Tuy nhin, Kinh Thp a
i ngc kt qu ca cc hnh ng cng nh v va phi.

(b) Qu tng hp vi nhn
Ngay c sau khi t cc ng d c sinh tr li lm ngi, [qu
v vn phi nhn lnh qu ca cc nghip bt thin] nh sau:

[qu tng hp vi nhn git hi,] th mng ngn ngi;
[qu ca trm cp,] thiu tin ca;
[do t dm,] ngi chng/v ngang bng;
[do ni di,] b nhiu vu khng;
[do ni li chia r,] mt bn b;
[do ni li xc phm,] phi nghe nhng li kh chu;
[do ni li v ngha,] ngi khc khng nghe li mnh; v
[do tham lam, c , v t kin] ln lt l cc mc trm
trng ca tham luyn, th nghch, v ln ln.

Chng Ngi Thuyt Chn L
1
v Kinh Thp a c hai u ni
rng mi hnh ng bt thin c hai qu. Cc kinh ny ni, ngay c
c sinh lm ngi, vn phi:

[qu ca git hi] b th mng ngn ngi v nhiu bnh tt;
[qu ca trm cp] c t tin ca v khi c th cng phi
chung vi ngi khc;
[qu ca t dm] nhng ngi gip ta khng c tnh gn gng
hoc khng ng tn nhim, v s c mt ngi chng/v hay
gy g;
[qu ca ni di] s b nhiu vu khng, v s b la di;

1
BA414 Satyaka-parivarta, P813:252.4.6-252.5.8,253.1.1-6. Cch din t
y khng ging ht nh vy.
399

[qu ca ni li chia r] ngi gip vic s khng ha hp v
s c hnh vi sai tri;
[qu ca ni li xc phm] s phi nghe nhng li kh chu v
nhng ting ci c; [183]
[qu ca ni li v ngha] ngi khc s khng tn trng hoc
hiu li ni ca ngi, v ngi s khng c lng t tin vng
chc;
[qu ca tham lam] ngi s c lng tham mun ln v khng
bit hi lng;
[qu ca c ] ngi s ch tm nhng iu bt li hoc s
khng tm nhng iu c li, v ngi s lm hi ngi khc
hoc ngi khc lm hi ngi;
[qu ca t kin] ngi s c nhng kin gii xu v l ngi
hay la di.

Nhng v thy xa ni a git hi, v.v. ngay c khi c sinh lm
ngi th cc hu qu hnh vi tng hp mt cch nhn qu; v
nhng qu c cp trn l hu qu tri nghim tng hp
mt cch nhn qu.

(c) Qu hon cnh
Do hnh ng st sinh bt thin, nhng th hon cnh bn ngoi
nh thc n, thc ung, thuc men, v tri cy s c t nng lc,
khng hu hiu, c t tc dng v sc mnh, hoc, kh tiu ha, v
s gy ra bnh. Do , hu ht cc chng sinh s cht trc khi
sng ht th mng trng ch ca mnh. Qu hon cnh ca trm
cp l qu v s t c cy tri, cy tri s khng hon ho, s bin
i, hoc s b h hi mt phn. S c hn hn khc lit hoc ma
xung nh thc l. Cy tri s kh i hoc bin mt. Qu hon
cnh ca t dm l sng ni c phn v nc tiu, bn snh,
nhng th bn thu, nhng vt khng sch, nhiu mi hi thi, kh
no, v kh chu.
400

Qu hon cnh ca ni di l bt c vic g lm trn ng rung
hoc trn thuyn b s khng pht t; nhng ngi lm cng cho
mnh s khng c s ha hp, v hu ht nhng ngi ny l
nhng ngi la di; v qu v s lo s v c nhiu nguyn c
s hi. Qu hon cnh ca ni li chia r l qu v s phi ni g
gh, lm chm, khng bng phng, v kh i qua; v qu v s lo
s v c nhiu nguyn c s hi. Qu hon cnh ca ni li xc
phm l qu v s phi ni y nhng thn cy, gai gc, tng,
nhn, v nhiu gch v; ni thiu thc nc, h ao; ni
th rp, bun t, kh khan, mn cht, tr tri, gh tm, v l ni
chn c nhiu th d; [184] v qu v s lo s v c nhiu nguyn
c s hi. Qu hon cnh ca ni li v ngha l qu v s ni
cy khng sinh tri, sinh tri khng ng thi, hoc khng sinh tri
ng thi; r cy khng vng mnh; cy khng sng lu; khng c
nhiu nhng th tin nghi nh cng vin, lm cy, h nc; v qu
v s c nhiu l do s hi.
Qu hon cnh ca tham lam l mi nm, mi ma, mi thng v
ngay c mi ngy, mi th tt lnh s tr thnh t hi v khng
tng trng. Qu hon cnh ca c l qu v s ni c bnh
dch, b thng tch, c bnh truyn nhim; ci c, v c nhiu
tranh chp vi qun i ca phe i nghch; ni c s t, cp v
nhng th tng t; c rn c, b cp v nhiu om m; c d-
xoa {skt. yaka} gy hi, qun cp v nhng th tng t. Qu
hon cnh ca t kin l qu v s vo tnh hung trong nhng
ngun ti nguyn thin nhin chnh v tt nht s bin mt; ni
nhng th bt tnh li xut hin nh l th thun tnh nht, v kh
no li xut hin thnh phc lc; v ni qu v khng c nh ca,
ngi bo v, hoc ni nng ta.

(b) Hnh ng thin v qu ca n
(i) Hnh ng thin
Du-gi S a Lun ni rng nhng hnh ng thin bao gm
nhng hnh ng thn th ca ngi qun chiu v nhng li lm
401

ca vic git hi, trm cp v t dm v li c thi thin lnh.
H cng thc hin vic kim ch mnh mt cch ng n
khng phm cc hnh ng bt thin v c th kim ch mnh
ti im cao kt thc. Kinh cng ni nguyn tc ny c th p
dng cho bn hnh ng v ming v ba hnh ng v , im
khc bit l qu v thay th hnh ng v ming v hnh ng
v cho hnh ng thn th.
Do , vi mi mt trong mi hnh ng, hy p dng bn kha
cnh c s, thi , thc hin, v im cao kt thc. iu ny c
minh ha trong th d sau y v nghip o t b vic git hi.
[185] C s ca vic t b st sinh l mt chng sinh khc. Thi
l thy cc li lm ca vic st sinh v mun t b. Thc hin l
hnh ng kim ch mnh mt cch ng n khng st sinh.
im cao kt thc l hnh ng thn th hon tt vic kim ch
ng. Cng hiu nh vy i vi cc trng hp khc.

(ii) Qu ca hnh ng thin
C ba loi qu - kt tri, tng hp vi nhn, v hon cnh. Qu
kt tri l qu v c sinh lm ngi, lm mt v tri ci dc,
hoc mt v tri mt trong hai ci cao hn qua cc hnh ng
thin, theo th t nh, va phi v ln. Qu v s thy nhng qu
tng hp vi nhn v qu hon cnh tri ngc vi cc qu ny
ca hnh ng bt thin.
Kinh Thp a ni
1
nhng ai tu tp mi hnh ng thin ny v
s sinh t lun hi v khng c [i] bi tm, nhng v theo li
ngi khc, s t c qu ca bc Thanh-vn. C nhng ngi
khng c [i] bi tm m cng khng theo li ngi khc, nhng
mun thnh Pht. Khi h tu tp mui hnh ng thin qua vic liu
ng l duyn khi, h s t qu v Bch-chi-Pht. Khi nhng
ngi c tm rng ln tu tp mi iu ny vi [i] bi tm,

1
BA415 Daa-bhmika-stra, Vaidya 1960c: 21-28; P761: 251.3.1-
251.4.2.
402

phng tin thin xo, i nguyn, khng h b bt c chng sinh
no, tp trung vo tr tu siu ng v cc k rng ln ca Pht, h
s t c a v B-tt v tt c cc ba-la-mt. Qua vic thc
hnh rt nhiu cc hnh ng ny vo mi lc, h s t c tt
c cc phm hnh ca mt c Pht.
Nh th l ti trnh by hai nhm mi nghip o cng vi
nhng qu ca n. Ti gii thch tt c nhng iu khng c
r rng trong cc vn bn khc theo ng vi ch trong Du-gi
S a Lun v Quyt nh Yu Lun.

(c) Mt trnh by v cc cch phn loi khc ca nghip
Cc cch phn loi khc v nghip c trnh by theo hai mc
sau:
1. S phn bit gia biu nghip (hay cn gi l dn nghip
hay nghip biu t tc l nghip biu hin r rng qu tt xu
v l nghip quyt nh cho s ti sinh) v phi biu nghip (hay
cn gi l b nghip hay nghip hon tt tc l nghip
khng biu r h qu ti sinh, ch c tnh b sung hon tt cho
nghip)
1

2. Nghip m kt qu ca n qu v chc chn phi tri qua
{nh nghip (tib. )} hoc ch c xc sut tri
nghim {bt nh nghip (tib. )} m thi

(i) S phn bit gia biu nghip v b nghip

1
Do tham chp, dn nghip s dn dt cho mt s ti sinh chc chn
vo mt trong su dng (lc o) ca dc gii (skt. dhtu) bao gm
tri (skt. deva cn gi l thin), ngi (skt. manuya cn gi l
nhn), thn (skt. asura cn gi l a-tu-la), sc sinh (skt. tiryagyoni),
ng qu (skt. preta), v a ngc (skt. naraka). Trong khi , cc b
nghip khng dn dt cho cc ti sinh nhng li lm gia gim cc hu
qu ca nghip bo nh k trn.
Xem thm Karma in Buddhism. Wikipedia.org. Truy cp 06/28/2011.
<http://en.wikipedia.org/wiki/Karma_in_Buddhism>.
403

Mc d nghip no phng hot {tc l nghip chn mui v bt u
tc ng qu ca n trong lun hi} mt s ti sinh vo mt ci
hnh phc l nghip thin {phc hnh (tib. )} v nghip no
phng hot mt s ti sinh vo ci kh no l nghip bt thin
{nghip xu}, nhng i vi b nghip, qu v khng c tnh chc
chn ny. [186] Cc hnh vi bt thin to ra ngay c trong cc
ci hnh phc nhng qu nh khng c y t chi, ngn tay,
hoc cc c quan th cm [cc cn]; v c mu da kh coi, th
mng ngn, nhiu bnh tt v ngho kh. Xa hn, cc hnh vi thin
to ra ca ci sung tc ngay c cho cc loi sc sinh v ng qu.
Nh vy, c bn kha cnh trong mi quan h gia biu t v hon
tt. Trong cc kip sng vn l kt qu ca biu nghip thin th s
c nhng kt qu ca c nghip hon tt tt ln nghip hon tt
xu. Trong s cc kip sng l kt qu ca biu nghip xu c
nhng kt qu ca b nghip bt thin v b nghip thin. Vi Diu
Php Tp Lun (Abhidharma-samuccaya) ca ngi V Trc ni:
1


Hy hiu rng cc nghip hon tt thin hay bt thin phng
hot v lm hon tt mt kip ti sinh trong mt ci hnh phc
hoc kh au. Biu Nghip li phng hot mt qu kt tri.
Nghip hon tt l nghip m t , trong mt kip ti sinh,
ngi s tri qua nhng iu ngi mong mun v nhng iu
khng mong mun.

Vi Diu Php gii thch rng mt hnh vi n c phng hot vo
mt kip ti sinh n c ch khng phng hot vo nhiu kip ti
sinh. C nhiu b nghip c th phng hot cho mt thn n c
nhng nhiu biu nghip th li khng phng hot vo mt thn
n c c:
2


1
BA416 Abhidharma-samuccaya {cn gi A-t-t-ma Tp Lun}, P5550:
257.1.2.4-5.
2
BA417 AK: 4.95ab; P5590:122.2.4-5.
404


Mt {nghip} phng hot mt kip ti sinh;
Nhng {nghip} hon tt {s ti sinh } th c nhiu.

Trong Vi Diu Php Tp Lun:
1


C nghip m ni nghip ny mt hnh ng n c phng
hot ln mt thn. C nghip m ni nghip ny mt hnh
ng n c phng hot ln nhiu thn. C nghip m ni
nghip ny nhiu hnh ng phng hot ln mt thn n c.
C nghip m ni nghip ny nhiu hnh phng hot ra nhiu
thn.

Ch gii ny gii thch bn loi nghip ca ngi V Trc theo th
t nh sau: mt khonh khc duy nht ca mt hnh ng s nui
dng mt ht ging sinh ra mt qu kt tri ca mt kip duy
nht; hnh ng nui dng mt ht ging sinh ra nhiu qu kt
tri ca nhiu kip; nhiu khonh khc ca mt hnh ng trong
nhiu lc nui dng mt ht ging ca mt thn duy nht; v
nhiu hnh ng ty thuc vo nhau trong nhiu lc nui dng
nhiu ht ging sinh ra nhiu thn ca mt chui cc kip sng.

(ii)Nghip m kt qu ca n Qu v chc chn s phi tri qua
hoc ch c trin vng tri qua.
Du-gi S a Lun dy:
2


Nghip m kt qu ca n ngi chc chn s nhn lnh l
nghip lm xong mt cch c thc v tch ly. Nghip m
kt qu ca n ngi khng chc chn s nhn lnh l nghip
lm mt cch c thc nhng khng tch ly.

1
BA418 Abhidharma-samuccaya , P5550: 257.1.4-5.
2
BA419 Yog-cary-bhmi, P5536: 256.3.8-256.4.1.
405


Lun ny a ra s phn bit gia nghip lm v mt nghip
tch ly:
1


Nh th no l mt nghip qu v lm? Mt hnh vi qu v
ngh n hoc qu v, vi y thc, pht ng bng thn
hoc bng li.
Lun vn ny tip tc:

Nghip ngi tch t l nghip khng bao gm trong mi
hnh ng sau y: (1) hnh ng thc hin trong chim bao;
(2) hnh ng lm m khng bit; (3) hnh ng lm m khng
c thc; (4) hnh ng lm m cng khng mnh hoc
khng lin tc; (5) hnh ng lm nhm; (6) hnh ng lm ri
qun; (7) hnh ng lm m khng mun lm; (8) hnh ng
vn t nhin trung tnh v mt o c; (9) hnh ng b
tiu tr v n nn; v (10) hnh ng b tiu tr v bin php
i tr.
Nghip ngi tch t l nhng hnh vi cn li, nhng hnh
ng khng bao gm trong mi loi hnh ng k trn.
Nghip ngi khng tch t l mi loi hnh ng c
trnh by trn.

Quyt nh Yu Lun
2
trnh by bn bin th gia nghip lm
v nghip tch ly. Git hi l nghip lm nhng khng tch
ly trong cc trng hp sau y: lm m khng bit, lm trong
chim bao, khng c lm, do ngi khc bt lm ngc li
mun ca mnh, lm ch mt ln v sau n nn, c gim nh
rt nhiu do nhn gii t b git hi sau khi vt thng mun
git hi v hiu su xa cc li lm ca nghip ny, vic lm m
qu v lm suy yu ht ging {chng t} ca n trc khi kt

1
BA420 Ibid., P5536: 256.3.4-7.
2
BA421 Vs, P5539: 292.3.8-292.4.8.
406

qu bt u bng cch thot ly khi tham mun th gian, v vic
lm m qu v tiu dit chng t ca n bng o php siu vit
v s gii tr.
Git hi l nghip tch ly nhng khng hon tt trong trng
hp sau y: qu v iu tra v phn tch trong mt thi gian di
git mt chng sinh nhng qu v khng git chng sinh .
Git hi l nghip lm v tch ly l hnh ng git hi
khng bao gm trong hai bin th va k. Git hi l nghip khng
lm m cng khng tch ly l bt c hnh ng no khng bao
gm trong ba trng hp trn.
Hiu cng cch nh vy cng thch hp cho cc hnh ng t trm
cp cho ti ni li v ngha. Ba hnh ng bt thin thuc v
khng c bin th th hai. Trong bin th th nht, khng hnh
ng thuc v no m li khng c lm v cng khng c hnh
ng thuc v no m li do ngi khc cng bch qu v phm
phi.
Nhn t gc cnh thi gian m qu v phi nhn kt qu, c ba loi
chc chn m qu v phi nhn lnh qu ca nghip: nhn y v
lc ny {qu bo nhn tin}; nhn sau khi ti sinh; v nhn mt
thi im khc.
Nghip m ngi nhn y v vo lc ny l qu ca nhng
hnh ng chn mi ngay trong chnh kip sng qu v lm hnh
ng . C tm loi nghip nh vy c cp trong Du-gi S
a Lun:

(1) nhng hnh ng bt thin [qu v lm] vi thi [tham
luyn] ni bt nhm chm lo cho thn th, ca ci, v s sinh
tn ca mnh;
(2) nhng hnh ng thin [qu v vun bi] vi thi ni bt
khng chm lo cho nhng th k trn;
(3) cng mt cch nh vy, [nhng hnh ng bt thin qu v
lm vi thi ] c su m i vi chng sinh;
407

(4) [nhng hnh ng thin qu v vun bi vi thi ] bi mn
su xa v gip ch ngi khc
(5) [nhng hnh ng bt thin qu v lm vi] tm th hn su
xa i vi Tam Bo, o s, v nhng i tng tng t;
(6) [nhng hnh ng thin qu v vun bi] vi c tin v lng
tn nhim i vi nhng i tng k trn;
(7) nhng hnh ng bt thin [qu v lm] vi thi th hn
i vi nhng ngi gip mnh nh cha m v o s, v
mt thi khng bo p nhng iu h lm cho mnh;
(8) nhng hnh ng thin [qu v vun bi] vi thi rt
mong mun bo p li nhng ngi gip mnh.

Nghip ngi nhn lnh sau khi ti sinh l kt qu ca cc hnh
ng m qu v nhn lnh trong i th nh [k tip]. Nghip
ngi nhn lnh nhng thi im khc l kt qu ca cc hnh
ng s chn trong i th ba hoc i sau .
Sau y l cch thc cc nghip thin v bt thin hin hu trong
dng tm thc ca qu v s chn nh th no:

(1) Nghip no nng nht s chn trc ht;
(2) Nu nng ngang nhau, nghip no xut hin vo lc cht
s chn trc ht;
(3) Nu li cng xut hin vo lc cht, nghip no qu v quen
thuc hn c s chn trc ht;
(4) Nu iu ny li cng nh nhau, nghip no qu v lm
trc ht s chn trc ht.

Nh c trch dn trong Vi Diu Php Bu Lun T Thch:
1


1
BA422 on ny l cch din t khc ca Akbh, 5591: 220.4.3-8. on
ny cng c Atia trch dn trong Karma-vibhaga-stra, 5356:
56.2.3.
408

Vi nhng hnh ng pht khi ra sinh t lun hi,
C nhng nghip nng, nghip gn,
Nghip ngi quen thuc, v nghip ngi lm trc
tin.
Trong s nhng nghip ny, nghip ng trc s chn trc.

2 Qun chiu chi tit v nghip v nghip qu
iu chc chn l qu v s c c thn th v tm tr tt lnh qua
vic t b mi nghip bt thin. Tuy vy, nu qu v c c
thn tm vi y cc phm cht tt lnh, khng c iu g s
y nhanh con ng tu tp hn iu ny. [189] Do , hy lm
sao c mt i sng nh vy.

a Nhng tnh cht ca cc hu qu
C tm qu: th mng hon thin, sc tng hon ho, dng di
hon thin, quyn lc hon thin, li ni c tn nhim, ni ting
l ngi c quyn hnh ln, lm thn nam, v c sc mnh. Th
mng hon thin l khi mt ha nghip thin t mt i trc
phng hot mt th mng di v qu v sng lu nh c
phng hot nh vy. Sc tng hon ho l c mt thn th tuyt
ho v mu sc v hnh th tt p; ngi khc nhn lin thy vui
thch bi v qu v khng c cc cn bt ton;
1
v p bi v
mi th u cn xng. Dng di hon ho l sinh ra trong mt
dng di tt c yu qu v ni ting trn i. Quyn lc hon
ho l cc ngun ti vt ln, c rt nhiu ngi thn cn nh h
hng, v nhiu ngi gip . Li ni c tn nhim l nhng li
ni m ngi khc s chp nhn bi v qu v l ngi c tin l
khng nh la ngi khc bng li ni hoc bng c ch, v l

1
BA423 Trong chng 7 trn, khi ni ti kip sng qu bu ca con
ngi vi y c hi v thun duyn (Lamrim chenmo: 78.4),
Tsongkhapa ni rng c cc cn khng y ngha l c khng
tay chn, tai, v.v.
409

chng nhn ng c tin cy trong mi tranh chp. Ni ting l
ngi c quyn nng ln l c rt ng chng sinh knh ngng
bi v c danh ting v c nhiu ngi ca ngi do lng rng
lng v do c nhng phm hnh nh c tnh kin tr. Lm thn
nam l c nam cn. C sc mnh l, do nghip lc t trc, t
nhin t c thng tch, khng c bnh, v c nhiu hng hi bt
ngun t cc hon cnh ca i ny.
Hn na, iu u tin, th mng hon ho, l sng trong mt cnh
gii hnh phc. iu th nh, sc hon ho, l thn th. iu th
ba, dng di hon ho, l sinh ra i. iu th t, quyn lc hon
ho, l ti vt v ngi gip . iu th nm, li ni c tn
nhim, l ngi c thm quyn trn i. iu th su, ni ting l
ngi c quyn nng ln, l ni ting v quyn nng ny. iu th
by, lm thn nam, l c kh nng c mi phm hnh. iu
th tm, sc mnh, l c nng lc trong cc hnh ng ca mnh.

b Hiu qu ca cc qu
C tm hiu qu ca qu:
1) Kt qu ca th mng hon ho l qu v tch ly nhiu
nghip thin trong mt thi gian lu di trong cc vic lm em
li phc lc cho bn thn v ngi khc.
2) Kt qu ca sc thn hon ho l ch cn nhn qu v thi,
cc t thy hoan h v t tp chung quanh. Ri h lng
nghe qu v ni v mun thc hin cc iu ch dy ca qu v.
3) Kt qu ca dng di hon ho l ngi khc thc hin cc
li hun th ca qu v m khng coi thng.
4) Kt qu ca quyn lc hon ho l qua hnh ng b th qu
v t tp c cc chng sinh v sau lm cho h trng
thnh.
5) Kt qu ca li ni c tn nhim l qua li ni t i, hnh
vi c mc ch, v l ngi m cc mc tiu ca mnh ging
nh ca cc t, qu v t tp c cc chng sinh v lm
cho h trng thnh.
410

6) Kt qu ca vic ni ting l ngi c quyn nng ln l,
bi v qu v gip v tr lc ngi khc trong mi hot
ng, h n p li lng tt ny v tc thi lng nghe cc
hun th ca qu v.
7) Kt qu ca vic lm thn nam l s c kh nng t c
mi phm hnh, kh nng hnh ng thin xo qua phng
tin hnh nguyn v tinh tn, v kh nng t c tr tu rng
ln, phn bit cc i tng kin thc. Hn na, qu v s
khng s hi khi trong i chng v khng b tr mt hoc
gp cc chng ngi khi i cng vi mi chng sinh, ni vi
h, vui hng ca ci vi h, hoc khi ring mt mnh.
8) Kt qu ca sc mnh l, bi v qu v khng b mt nim
tin v phc lc ca chnh bn thn mnh hoc ca nhng ngi
khc v bn vng trong lng hng say cao i vi h, qu v
s t c nng lc phn bin, v mau chng c cc thn
thng.
1

c Cc nguyn nhn ca cc qu
C tm nguyn nhn ca cc qu:

1) Nguyn nhn ca th mng hon ho l khng hi chng
sinh v thc hnh thi bt bo ng. Hn na, ngi ta cng
ni:

Bng cch cu gip nhng ai ang ti gn ni m h s b
git,

1
BA424 Su thn thng (tnngon shes, abhijna) l thn nhn, thn nh,
bit c tm chng sinh khc, nh cc i trc, thn lc, v tr
tu dit tr cu nhim. Thn thng th su ny ch t c khi gii
thot. Nm thn thng u cng c cc trng phi khng phi
Pht gio chp nhn {Cn c gi ln lt l thin nhn thng,
thin nh thng, tha tm thng, tc mnh thng, thn nh thng v
lu tn thng}.
411

V cng nh th, cu sinh mnh cho cc chng sinh,
V khin cc chng sinh khng b phng hi,
Ngi s c th mng lu di.

Qua vic chm sc ngi au bnh,
Qua vic thy thuc cho thuc ngi bnh,
V qua vic khng lm tn thng chng sinh bng gy
gc,
Tng t, v nhng th tng t, ngi s khng b bnh
tt.

2) Nguyn nhn ca sc hon ho l b th nh sng, chng hn
nh n b, v qun o mi. Hn na, ngi ta cng ni:

Bng cch nng vo lng t
V b th n trang, ngi s c mt sc thn tt p.
Ngi ta ni qu ca tnh khng ganh t
L s c may mn.

3) Nguyn nhn ca dng di hon ho l trc ht vt thng
c lng kiu ngo v ri knh l v lm nhng hnh ng tt
khc vi cc o s v nhng bc tng t, v knh trng
ngi khc nh th qu v l ti t ca h. [191]
4) Nguyn nhn ca quyn lc hon ho l em thc n, qun
o v.v. cho ngi hi xin; ngay c khi khng hi xin cng gip
nh vy; cho ngi khn kh v ngi c phm hnh cao
qu nhng khng c ti sn.
5) Nguyn nhn ca li ni c tn nhim l thng hun tp
vic t b bn iu bt thin v li ni.
6) Nguyn nhn ca vic c ni ting l ngi c quyn
nng ln l cu nguyn c c cc phm hnh cao qu
trong tng lai, cng dng Tam Bo, cng dng cha m, bc
412

Thanh Vn, Bch-chi Pht, phng trng, cc bc thy, v
o s.
7) Nguyn nhn ca thn nam l vui thch vi cc phm cht
ca ngi nam, khng vui thch vi cc th ca ngi n v
thy cc im bt li ca cc iu ny, ngn chn lng khao
kht ca nhng ai mun ti sinh lm thn n, v cu vt nhng
ai nam cn ca h sp b ct b.
8) Nguyn nhn ca sc mnh l hon thnh nhng th m
ngi khc khng cch no lm c, hp tc gip lm
nhng th c th lm c, v em cho thc n, thc ung.

Nu tm nguyn nhn ny c c ba nhn [thi thun khit,
tc hnh thun khit, v ngi nhn thun khit] cc qu thnh
hnh s ht sc tt. Trong ba nhn ny, c hai loi thi thun
khit pht xut t chnh mnh v pht xut t ngi khc. Hai
thi thun khit pht xut t chnh mnh l:
(1) khng mong qu, ngha l hi hng phc c to c lm
nguyn nhn t qu gic ng v thng;
(2) nng lc mnh lit, ngha l t c cc nguyn nhn t su
thm y lng.

Hai thi tinh khit pht xut t ngi khc:

(1) t b lng ghen t, ganh ua, v khinh thng khi qu v thy
cc bn o gii hn, ngang bng, hoc km qu v, ng thi
khm phc h;
(2) ngay c khi qu v khng lm c iu k trn, hng ngy hy
thc r rng nhiu ln rng qu v phi lm iu .

C hai loi tc hnh thun khit pht xut t chnh mnh v pht
xut t ngi khc. Tc hnh thun khit pht xut t chnh mnh
l chuyn tm trau di c hnh trong mt thi gian lu di, khng
gin on, v vi cng mnh lit. Tc hnh thun khit pht
413

xut t ngi khc l khin cho nhng ai cha nhn gii v cc
ha nguyn s lm c nh vy, ca ngi ngi ha nguyn
h vui vi cc ha nguyn ca mnh, khin h tip tc, v khin h
khng t b cc ha nguyn. Rung thun khit c gi nh vy
bi v hai th ny thi v tc hnh cng tng t nh cnh
ng s cho v s qu tt lnh. [192]
Ti gii thch ba im ny theo mt ch gii b tc cho nhng
iu ngi V Trc ni trong B-tt a.

414




415

Chng 15: Trau di Gii Hnh

3 Lm th no trau di c hnh v lnh xa iu c sau khi
qun chiu v nghip v nghip qu mt cch tng qut v chi tit
a Gii thch tng qut
b c bit l cch tnh ha qua bn nng lc
1 Nng lc dit tr
2 Nng lc ca vic p dng cc bin php i tr
3 Nng lc ca vic xa lnh cc li lm
4 Nng lc nn tng



3 Lm th no trau di gii hnh v lnh xa iu c sau khi
qun chiu v nghip v nghip qu mt cch tng qut v
chi tit

a Gii thch tng qut

Nhp B- Hnh Lun:
1

T bt thin hnh m c kh au;
Lm sao ti c th tht s thot khi vic ny?
iu thch ng l tt c mi lc, ngy v m,
Ti ch suy ngh v vic ny thi.

V cng nu ra:

V ng Mu-ni ni rng xc tn
L ci r ca mi c hnh,

1
BA425 BCA: 2.63, 7.40; P5272: 246.5.8-247.1.1,254.1.1.
416

V khng ngng thin qun v qu kt tri
L ci r ca xc tn ny.

Nh th, sau khi hiu nghip thin v nghip bt thin cng
nhng kt qu ca n, ng cho ch l mt hiu bit sung
m phi thin qun v iu ny khng ngng ngh, bi v y l
mt ti rt kh thy v kh c c xc tn. Hn na, nh
Vng Kinh ni:
1


V nh trng sao c ri rng
V a cu cng ni non v ph th b hy dit
Hoc ci tri c hon ton bin i,
Ngi [c Pht] cng khng ni mt li h di.

Nh th, hy xc tn nhng li ging dy ca c Nh Lai, v lin
tc thin qun v nhng ging dy . Nu qu v khng c c
nim xc tn khng gi to v tnh cht chn tht trong li ging
dy ca c Pht th vi bt c ging dy no ca ngi, qu v
cng s khng c nim xc tn lm cho ng iu Ng hoan h.
Mt s ngi t cho l h t c mt hiu bit no v tnh
Khng nhng khng c nim tin chc chn v nghip v nghip
qu v khng bit gi tr ca n. y l mt hiu bit sai lm v
tnh Khng. Bi v mt khi qu v hiu tnh Khng, qu v s thy
tnh Khng l ngha ca duyn khi, v n s gip qu v tin
chc vo nghip v nghip qu.
Cng kinh ni rng:
2

Nh huyn tng, bng nc, o nh, v tia chp
3
.

1
BA426 SR: 14.9; P795:292.4.1-2.
2
B427 Ibid:22.2cd-4ab;P795:302.3.6-7.
3
Trong cc kinh vn Hn-Vit thng thy dch cu ny l Nh mng,
huyn, bo, nh. Nh l dic nh in. ch s h ngy khng tht s
417

Vn php ta bng trng [phn chiu] trn nc.
Khng phi chng sinh cht i
V tip tc i k l con ci ca Manu [ngi u tin vo
lc khi thy mt i kip].
Tuy vy nghip ca ngi khng mt chi c;
iu thin v bt thin theo m sinh ra qu;
Php lun l ny c c s; cho d vi t v kh thy, [193]
N nm trong phm vi ging dy ca ng iu Ng.

Cho nn hy pht trin mt hiu bit no v duyn khi cng
vi quan h nhn qu ca hai loi nghip {thin v bt thin}, v
hy ngy m xt cc hnh ng thn khu ca qu v. Bng
cch ny, qu v s chm dt cc kip ti sinh khn kh. Tuy
nhin, nu lc u qu v cha thng nhng phn loi v nhn v
qu, ch hiu mt phn nh v chiu su nhn qu v li c mt
thi bung th v cc hnh ng ca thn khu , qu v s m
cnh ca dn vo cc cnh gii khn kh. Bi v, nh Hi Long
Vng Cu Vn nu ln:
1

Ny Long Vng, ch mt cch hnh tr duy nht ca B-tt
cng chnh xc xua i nhng kip ti sinh trong cc c o.
Cch hnh tr duy nht l g?
l phn bin iu g l thin. Ngi phi ngh: Ti c chn
tht khng? Ngy m ti s dng thi gian ra sao?

Khi nhng o s thi trc ca dng truyn tha ny xt tm
mnh nh th, cc ngi ni:


thng tn thy nhng tan bin hay thay i nhanh chng ca
mi vt.
1
BA428 Sgara-nga-rja-paripcch, P820:114.1.4-5.
418

Vo dp tu tp nghip v nghip qu ny, khi so snh nhng
hnh ng thn khu ca mnh vi gio php, nhng hnh
ng ny s khng tng hp vi gio php. V mt ny chng
ta thiu st. Do , chng ta khng h c gii thot.
Chng ta phi xem mnh c tun th hay khng bng cch so
snh mnh vi cc lut v nghip v nghip qu. Khi em gio
php ra xt tm mnh, chng ta tr thnh khn ngoan nu
chng ta thnh tht nhn ra rng mnh khng tun th hoc
hon ton thiu tun th. V Vn T Thuyt
1

V mt ny, nhng ai tr con v t thy bit
Tr con l khn ngoan trong mt ny.

Khi chng ta so snh mnh vi gio php, iu ny c th
ging nh khing mt xc cht
2
chng ta i ngc li gio
php. Khi ngi hy vng lm ngi tt nht trong nhng ngi
thnh thin v nhng hc gi c knh trng, th ngi ang
l ngi t nht trong s nhng tr con. Trong V Vn T
Thuyt
3

Nhng ai tr con m li t coi mnh
L khn ngoan - h l nhng ngi c gi l tr con.

t nht, hy hiu nhng g c ging dy v gio php v theo
m xt mnh.


1
BA429 Ud: 25.22ab; P992: 98.4.7.
2
BA430 Cch d lm nht khing mt xc cht l ct xc cht li ri
vc trn lng. Nh th chng ta v xc cht s quay mt v pha
khc nhau.
3
BA431 Ud: 25.22cd; P992:98.4.7.
419

Cng th, Bo-do-wa trch dn ging dy ny rt ra t Bn Sanh
Kinh, khng nh rng qu v phi xt tm mnh. Nh c ni
trong Bn Sanh Kinh:
1


T tri xung t l khong ng di.
T b xa xi ca i dng ti ra gn nht cng l mt
khong ng di.
T ni non ca pha ng ti ni non ca pha ty l mt
khong ng di hn na.
Nhng t [con ngi] phm phu ti gio php cao c cn di
hn th na. [194]

Bi k ny ni rng c mt h ngn cch khng l gia qu v,
ngi phm phu, v gio php. K ny l mt ging dy m
ubhst {Thun Gii}, ngi B-la-mn mang qu tng, gii
thch cho hong t B-tt Candra {Nguyt Vng} sau khi hong
t cng cho ngi ubhst mt ngn ng tin vng. Hn na
D-lung-pa ni:

Nu c ngi bit cu xt dng tm thc ca mnh v lm
iu ny, ngi s mau chng tm c mt th ri tht
xa gio php nh th mt cun ch ln xung con dc ng.

Hn na, mt khi qun chiu nh vy, lm th no qu v xa
la hnh vi sai tri c din t trong Chng Ngi Thuyt Chn
L:
2


Ny nh Vua, ng git hi.
Mng sng u rt qu i vi mi chng sinh.
Do , h mun gi mng sng lu di.

1
BA432 Jm: 31.75; 5650: 58.3.8-58.4.1.
2
BA433 Satyaka-parivarta, P813: 253.1.8-253.2.1.
420

Vy ng ngh n chuyn git hi, ngay c ch su thm
trong tm.

p dng thi kim ch ny i vi mi nghip bt thin cng
nh vi nhng hnh ng sai tri c gii thch trc y.
Lm nh vy m khng khi ln ngay c ngh v ng lc thc
y. Hy hun tp thi ny v thng xuyn s dng n.
Nu qu v khng loi b hnh vi sai tri bng cch ny, qu v s
phi tri qua au kh. Cho d qu v c i u chng na, qu v
cng khng thot khi kh. Do , s l vic lm thiu suy xt nu
qu v vng vo cc hnh ng c v nh mang li hnh phc
nht thi nhng c cc hu qu m qu v phi chu ng vi nc
mt m a c mt. Tri li, s l vic lm sng sut khi qu v
thc hin cc hnh ng mang li hnh phc v vui th khng lm
li khi qu ca n chn mi. V Vn T Thuyt:
1

Nu ngi s au kh
Chng thch th kh au,
ng lm cc hnh vi ti li
ch ng ngi hoc khi ring mnh.

Bt k ngi lm cc hnh ng ti li
Hoc ang phm phi cc hnh ng ny,
Ngi s khng trnh c kh au
Cho d ngi c gng chy trn.

Cho d ngi u, khng mt ni no
M nghip li khng to ra,
D trn tri, d di bin,
hoc ngay c trong ni non. [195]


1
BA434 Ud: 9.3-5,9.13-16,9.18-20; P992: 92.5.6-8,93.1.4-6,93.1.7-
93.2.1.
421

V li na:

Nhng ngi tr con, c t tr khn,
Hnh ng nh k th vi chnh mnh;
Qua thi ny, h thc hin cc hnh ng ti li
Qu ca vic lm ny s thnh mnh lit.

Ngi c tt lnh khng lm cc hnh ng
Pht sinh kh au dy v,
M mi kt qu ca n ngi u phi chu,
Khc lc, nc mt m a c mt.

Ngi c tt lnh lm cc hnh ng
Khng pht sinh kh au dy v,
M mi kt qu ca n ngi u c hng
Mt cch hnh phc v tm y vui thch.

Bi v ngi ham mun hnh phc
Ngi phng dt v ti li;
Ngi s la khc khi phi tri qua
Cc hu qu ca nhng ti li nh vy.

V li na:

Mc d ti li s khng nht thit
Ct x ngi lp tc nh mt v kh,
Cc kip ti sinh do cc hnh vi ti li
S rch ri trong kip sng tng lai.

Hnh ng ti li s mang li
Trong cc i tng lai
qu ca chng
S mnh yu khc nhau.

422

Ging nh st r thot ra t st
V n chnh st ,
Cng vy nhng k hnh ng m khng xem xt
Phi ti cc ci kh au do chnh nhng hnh ng ca mnh.

Kam-lung-ba (Kham-lung-ba) ni vi ngi Pu-chung-wa: Thy
chng ta, Geshe Drom-dn-ba ni rng ch c nghip v nghip
qu l quan trng, nhng nhng hc gi ng thi khng coi
l iu gi tr cn phi gii thch, lng nghe, hoc thin qun. Ti
thc mc, c phi l hnh tr duy nht c k l kh khn
khng? Ngi Pu-chung-wa tr li: Chnh vy.
Geshe Drom-dn-ba ni: Ny cc t ca ngi Trng Lo,
qu nhiu t ph l iu khng thch ng; l duyn khi ny vi
t. Ngi Pu-chung-wa ni: V gi ta chuyn s ch ti Hin
Ngu Kinh. Ngi Sha-ra-wa ni: c Pht bo bt k li lm hoc
thiu st no xy ra u khng phi l do ni chn xu hoc l do
vic xy ct nh mi nhng ch l do s khi sinh ca mt ngi
nh th nh th lm mt hnh ng nh vy nh vy.

b c bit l cch tnh ha qua bn nng lc
Mc d qu v ht sc c gng khng b cc hnh vi sai tri lm
cho cu nhim, li lm vn c th xy ra do nhng iu nh bt
cn v qu nhiu phin no. [196] Nu iu ny xy ra, tht khng
thch hp khi coi thng khng quan tm g n s vic ny, cho
nn qu v phi p dng bin php i tr m v Thy bi mn
ni.
By gi, v cch lm th no i tr cc vi phm, hy lm nh
c gii thch trong khun kh ca ba gii lut. Tuy nhin, qu v
423

phi i tr ti li bng bn nng lc. T Php Gii Kinh (Catur-
dharma-nirdea-stra) ni:
1

Di-lc, nu cc B-Tt, cc i anh hng, c c bn iu
ging dy ny, h s vt qua bt k ti li no h vi phm
v tch ly. Bn iu l g? l nng lc tiu tr; nng lc
p dng cc bin php i tr; nng lc xa la li lm; v nng
lc nn tng.

Qu v chc chn s phi tri qua kt qu ca nghip m qu v
lm v tch ly. Bi v bn nng lc c th tiu dit loi nghip
ny trc khi n bt u tc ng, vy th iu t nhin l bn
nng lc ny c th tiu dit cc nghip m qu ca n vn cn bt
nh. Sau y l bn nng lc:

1 Nng lc tiu tr
Nng lc u tin l lng n nn su xa v lm nhng hnh ng
bt thin t thi v thy. cm nhn c iu ny, iu cn
thit l phi thin qun v cch qu v to ra ba hiu lc ca cc
hnh vi hu qu, v.v... {tnh cht, hu qu v nguyn nhn}. Khi
em iu ny ra thc hnh, hy lm theo hai phng php sm
hi ti li theo Kim Quang Minh Kinh (Suvara-prabhsa-stra)
2

v sm hi bng phng php ba mi lm c Pht.
3


1
BA435 rya-catur-dharma-nirdea-nma-mahyn-stra {T Php Gii
i Tha Kinh} c trch dn trong Vaidya 1960b: 89; P102:
224.3.3-6.
2
BA436 rya-suvara-prabhsottama-strendra-rja-nma-mahyn-
stra {Kim Quang Minh Ti Thng Vng Kinh, tn khc l nh sng
Hong Kim, tuy nhin chiu theo tn Phn ng cng nh i chiu
vi tn Hn th ch Hong khng hin din trong tn Phn ny},
Bagchi 1967: 11-23; P176: 78.5-80.5.4.
3
BA437 Xem rya-tri-skandha-nma-mahyn-stra {Tam Un i
Tha Kinh} (Kinh v Ba Tp Hp [Knh L, Sm Hi v Hi Hng]).
424


2 Nng lc p dng cc bin php i tr
Nng lc th hai c su phn:

1) Nng ta vo cc kinh in thm thm bao gm nhng
hnh ng nh nhn khu truyn cc kinh nh Bt Nh Ba-la-
mt, ghi nh ngha, v mang ra c.
2) Ch tm vo tnh Khng c ngha l hiu thc ti trong
khng c bn ng v thc ti ny trong sut ngi sng, v
c nim xc tn rng t ban s tm vn thanh tnh.
3) Nng ta vo tng nim c ngha l c tng, ty theo
nghi thc, nhng th thc c bit nh mt trm mu t [chn
ngn ca c Kim Cang Tt-a]. ng T Vn Mt in nu
ln:
1


La t nhng m chy lan rng trong rng ma xun
Honh hnh d di, t chy mi lm cy;
Cng vy, gi gii lut thi bng la tng nim
V la i kin tr t sch cc ti li.

Cng nh tia nng mt tri lm tuyt tan
Tuyt chy ra trong nh sng chi khng th chu ni,
Cng vy tuyt ti li tan bin
Khi b tia mt tri tng nim v gii lut chiu soi.


Sm hi trc ba mi lm c Pht l cc c Pht chng ta tr
tng danh hiu v sau trc cc c Pht ny chng ta nh l v
ty h. {Xem v chi tit danh tnh ca 35 v pht: Thirty-five buddhas
of confession. Rigpa Shedra. Truy cp 15/06/2011.
<http://www.rigpawiki.org/index.php?title=Thirty-
five_buddhas_of_confession>}
1
BA438 Subhu-paripcch-tantra, {ng T Vn Mt in} P428:
41.5.5-7.
425

t mt ngn n b trong bng ti
Hon ton xua bng ti i;
Cng vy, bng ti ti li tch ly c ngn i
Nhanh chng b xua tan bng ngn n tng nim.

Hn na, tng nim mi cho ti khi qu v thy nhng du
hiu l qu v ra sch ti li. Php Mn C V (sKul byed
kyi gzungs) ni rng nhng du hiu l chim bao thy
nhng th sau y: ma ra thc n gh tm; n nhng th nh
sa chua v sa; ma ra; thy mt tri v mt trng; di chuyn
trn khng; la chy chi la; ch ng c tru hoc nhng
ngi mc qun o en; thy tng on hoc ni on; thy cy
chy ra cht ging nh sa; ci voi hoc b mng; leo ln ta
s t; leo ln lu i hoc leo ln ni; v nghe gio php.
4) Nng ta vo hnh tng c ngha l to hnh tng c
Pht mt khi qu v c nim tin ni ngi.
5) Nng ta vo sng knh c ngha l cng dng nhiu
th ln hnh tng c Pht hoc bo thp
6) Nng ta vo danh hiu c ngha l nghe c tng v ghi
nh danh hiu cc c Pht v con ci ca cc ng i iu
Ng.

Su loi i tr ny ch l nhng i tr c ni ti trong B-tt
Hc Lun ca ngi Tch Thin. Cn c nhiu loi i tr khc na.

3 Nng lc quay i vi li lm
Nng lc th ba l tht s kim ch mnh khng phm mi
nghip bt thin. Trong Nht Tng Kinh, {Kinh Tng v nh mt
tri} c Pht ni s kim ch ny tiu dit mi nghip, mi phin
no, v mi ngn che i vi gio php do thn, khu, to nn v
nghip git hi v nhng nghip tng t. Nng lc th ba dit tr
nhng hnh ng xu m trc y do chnh mnh lm, khin
ngi khc lm, hoc vui khi thy ngi khc lm. Sm hi m
426

thiu thi ht lng kim ch s l nhng li ni sung. Gii
Kinh Lun Thch ca ngi Php T gii thch rng c Pht ngh
ti s kin ny khi trong kinh ngi ni: C s kim ch sau ny
khng? Do , iu ti quan trng l phi c thi kim ch m
trong qu v c nim tin vng chc l s khng ti phm hnh
ng na. Hn na s pht trin thi ny ty thuc vo nng
lc th nht.

4Nng lc nn tng
Nng lc th t l quy y Tam Bo v nui dng tm B-. [198]
V im ny, ng iu Ng ni tng qut v nhiu loi phng
tin m nh ngi s c c th tiu tr ti li. Tuy nhin, mt
i tr y i hi s hin din ca tt c bn nng lc.
Ti li c tiu tr bng mt s cch. Mt cch l cc au kh
nh xut hin thay v phi chu nhng au kh ln ca kip ti sinh
trong cc cnh gii khn kh. Mt cch khc l, ngay c khi qu v
phi sinh ra trong mt cnh gii khn kh, qu v khng phi chu
nhng kh au ca cnh gii . Mt cch khc na l ch mt cn
nhc u trong i hin ti cng tiu tr ti li. Cng vy,
nhng ti m qu ca n qu v phi chu trong mt thi gian di
c th tr thnh ti m qu v ch phi nhn qu trong mt thi
gian ngn hoc khng phi nhn qu g ht. Khng c g chc chn
v cch thc ti c tiu tr bi v n ty thuc vo ngi sm
hi c nhiu sc mnh hay t sc mnh, bin php i tr c bn
nng lc hay khng, mnh lit hoc khng mnh lit, lu di hoc
ngn ngi, v.v
Cu ni ngay c trong mt trm i kip nghip cng khng mt
i trong kinh v lut l ni v nghip m qu v cha p dng
cch i tr gm bn nng lc. Tuy nhin, nu qu v tnh ha bng
phng cch i tr c bn nng lc c cp trn, ngi ta
ni rng qu v s tiu tr c c nhng nghip m qu v bt
buc phi nhn lnh. Hin Qun Trang Nghim Ch Gii
427

(Abhisamayalamkaraloka) ca ngi Haribhadr {S T Hin} nu
ln:
1

Nh th, vi cc phng cch i tr mnh lit ngi c th
hon ton tiu dit cc yu t khng thun li. Nhng yu t
khng thun li ny suy gim khi ngi lm ch c nhm
cc phng cch i tr. iu ny, ly th d, cng ging nh
vt trn vng. Bi v tt c nhng th chng hn nh cc
chng ngi i vi gio php nht thit l s suy gim nh
va c gii thch, ngi s hon ton tiu dit nhng vi
phm xut pht t lng kiu ngo.
Ngi nn hiu cu: Bt k nghip no, d c mt trm i
kip, phi c b ngha bng: Nu ngi cha tu tp
nhm phng cch i tr. Nu khng phi nh vy, cu ni
ny s mu thun vi suy lun v vi nhiu kinh in.
Ngi cng c th hiu li din t ca c Pht: nghip m
qu ca n ngi chc chn s nhn lnh, i km theo cu b
ngha l ngi cha tu tp nhm phng cch i tr. Nn hiu
rng li din t ca c Pht: nghip m qu ca n ngi s
khng chc chn nhn lnh, ni ti nhng qu ch i khi xy
ra m thi, ngay c cho d ngi c th khng tu tp nhm
phng cch i tr. [199]

Bng cch thc ny, sm hi, kim ch, v.v lm suy yu kh
nng kt tri ca nghip. Nghip nh vy s khng kt tri ngay c
khi tip xc vi cc duyn khc. Cng vy, ngi ta ni rng gin
d v s pht sinh t kin lm suy yu kh nng sinh qu ca cc

1
BA439 rya-shasrik-prajpramit-vykhyna-
abhisamayalakrloka-nma {Bt Thin Bt-nh Ba-la-mt-a Lun
Hin Qun Trang Nghim Tp}, P5189: 510.14-19.
428

thin cn. Lun L Tm Yu (Tarka-jvl) ca ngi Thanh Bin
ni:
1

T kin v c lm suy yu cc nghip lnh. Cc phng cch
i tr nh t b, kim ch, v sm hi ti li lm suy yu cc
nghip xu. Bt c khi no c s hin din ca nhng thi
ny, chng s lm gim tc dng ca cc chng t do nghip
thin v bt thin lu li, cho d s kt hp cc duyn
nghip c tc dng y . Nh vy qu t u li, v n s
nh th no? Bi v khng c s kt hp cc duyn duy tr
hiu lc ca cc chng t do nghip lu li, thi gian chng
t c duy tr thay i. V nguyn c ny, nghip hon
ton b tiu dit. Nh ngi ta tng ni: Hn na, bng cch
gi gn gio php cao c ngi s tri nghim trong i ny
qu ca mt ti m h qu ca n ngi chc chn s phi
nhn lnh. V: Hn th na, vi cch i tr ny, nghip phi
ti sinh trong cc cnh gii khn kh chuyn thnh mt cn
nhc u m thi.

Thc mc: Nu nghip m ng l mang li kip ti sinh trong
mt cnh gii khn kh c th c lm cho suy yu v qu
ca n tr thnh mt cn nhc u m thi, lm sao nh vy
li c th coi l hon ton tiu tr?

Tr li: Qu cc im ca mt nghip ti li s l vic phi
tri qua au kh trong cc ci a ngc. Th nhng vi cch
i tr ny, ngi khng phi tri qua d ch mt cht au kh
nh cc ci a ngc. Ti sao vic ny li khng th coi l
hon ton tiu tr? Tuy nhin, lm sao m kt qu nhc u v

1
BA440 Madhyamika-hdaya-tarka-jvl {Trung o Tm Yu Lun},
P5256: 82.5.6-83.1.3.
429

nhng th tng t li c th l th d ca nghip khng mang
li qu?

Qu v cha tm ra cch i tr tiu dit c chng t ca cc
phin no. Tuy vy, qu v lm suy yu nghip bng mt duyn
tng phn. Hu qu l, ngay c cc duyn khc c n cng nhau
, nghip cng khng kt tri hon mn. Qu v c th thy rt
nhiu trng hp nh th qua c nhn v qu bn trong chnh mnh
v bn ngoi.
Do , d c gng tch ly nhiu phc c, nhng nu qu v
khng phng cc nguyn nhn tiu hy cc nghip thin chng
hn nh gin d, nghip lnh s khng sinh qu, nh ni trn.
Cho nn qu v phi gng sc phng cc nguyn nhn tiu hy
nghip thin v n lc i tr nghip bt thin. [200]

Thc mc: Nu qu v c th hon ton tiu tr ngay c nhng
nghip rt su nng, ti sao kinh li ni: Ngoi tr nhng qu
thnh hnh ca nhng nghip khi trc?

Tr li: Khng c sai lm g trong cch suy lun ny. c Pht ni
nh vy vi ch ch sau y: khi qu thnh hnh nh ui m ang
xy ra, kh m c th dng cch i tr tiu tr. Tuy nhin, iu
d dng l ta c th chn ng khng cho qu pht khi vo thi
im nhn, ngha l vo lc qu cha xy ra. Lun L Tm Yu
ni:
1

Thc mc: Nu mt ti chng c th hon ton b dit tr, ti
sao c Pht dy: Ngoi tr nhng qu thnh hnh ca nhng
nghip khi trc?
Tr li: c Pht dy iu ny trong khi ang ngh ti trng
hp cc nghip ui m, cht mt, khp khing, qu chn, cm,

1
BA441 Ibid., P5256: 83.1.3-83.2.1.

430

ic, v cc trng hp tng t khi khng cn kh nng tiu
dit qu ca nghip thnh hnh.
Ch ch di dng mt nhn s i ti ch kt thc khi qu v
c mt ng lc khc. iu ny c minh chng bng trng
hp nhng ngi [ phm ti st nhn nhng sau n nn]
nh V No, A-x-th, A-dc v Svaka, v nhng ngi
git cha mnh.
1

1
BA442 V-no (skt. Agulimla) l mt mn B La Mn, ngi tu
tp sai lm bng cch git ngi v eo chui c xu li bng
nhng ngn tay ca nhng ngi cht, v coi chuyn st hi ngi l
mt hnh ng tn ngng linh thing. Sau khi ng git 99 ngi,
ngi th 100 m ng gp l m ng. Trong khi ang ui git m,
th c Pht xut hin, ng bn bung tha m m ui theo Pht.
Tuy nhin, sau vi cu trao i vi Pht, ng c Pht cm ha. Hi
hn v nhng ti li ca mnh, ng bn xin theo Pht. Vi thin nhn
thng, Pht nhn thy c th ha c v nhng thin nghip
trong nhng i trc ca ng nn nhn li. Sau khi gia nhp tng
on v dng cng tu tp ng c qu A-la-hn. A-x-th (skt.
Ajtashatru) l con vua x Ma-kit- (skt. Magadha). Theo truyn
thuyt th lc mang thai A-x-th, m ng thng i ung mu ly
t u gi ca chng. Cc nh chim tinh u tin on sau ny A-
x-th s git vua cha. Thc ng nh vy, A-x-th git cha ot
ngi. Theo s liu Pht gio, A-x-th bt giam v b i cho vua
cha cht trong ngc tht. Sau khi git cha ln ngi, A-x-th hi hn
n mc sinh ra bnh nng. Nh vua n gp c Pht v c Pht
dy cho kinh i Bt-nit-bn ra sch nghip chng. o Pht
bt u hng thnh vo th k th 3 trc Ty lch di s bo tr
ca vua A-dc (skt. Aoka), ngi tr v x Ma-kit-. Trc khi theo
Pht gio, vua A-dc nh chim cc nc ln cn bin Ma-kit-
thnh mt t nc hng mnh vi lnh th bao trm hu ht min
Bc n . Sau trn nh vi vng quc Kalinga, vua A-dc rt hi
hn nn t b chnh sch xm lc, thnh lp mt vng quc cai
tr bng gio php ca c Pht. Nh vua khnh thnh nhiu cng
trnh cng cng nhm tng nh c Pht v pht trin cc bo
thp. Qua nhng ch d c khc chm li trn cc tr ri rc
431

Thc mc: [Vo lc cht] Vua A-x-th v nhng k git m
pht khi cc thi thin lnh. Ti sao h phi ti sinh
a Ngc V Gin? C phi h khng tiu tr c nghip
chng?
Tr li: Chng ta c dy rng h ti sinh nhng ch nh
a Ngc V Gin h pht trin nim tin chc chn vo
nghip v nghip qu ca h. khng phi l trng hp h
khng hon ton tiu tr c nghip cn st li ca h. Ging
nh tri banh bng la ri xung ri ny ln li, h sinh a
ngc v ri c gii thot. H cng khng b nhng vng la
ca a ngc, v.v ng chm ti. Nh th, c hai iu
c chng minh l qu v c th hon ton tiu dit ti li v
nghip chc chn phi sinh qu.

Vi mt s ngi c bit, tiu dit nghip khng phi l iu chc
chn c th lm c. c Pht ni v im ny trong nh
Vng Kinh. Vua uradatta {Thnh Ban} git cht Supupacandra
{Mc Nguyt} v hi hn v vic ny.
1
[201] Nh vua xy mt
bo thp v cng dng rt nhiu phm vt. Mi ngy ng sm hi
ti li ba ln. ng lm vic ny trong 950 t nm. Mc d ng gi
gn gii lut ng n nh vy, khi cht ng b ti sinh vo a
Ngc V Gin. Trong mi hoc hai mi i kip ng phi tri
qua v lng kh au b mc mt, v.v
Tuy th, sm hi ti li khng phi l vic lm v ngha. V nu
qu v khng sm hi ti li, qu v s phi chu kh nhiu hn,
lu hn l nu qu v sm hi.

khp ni trong vng quc, chng ta thy c nhng quan im v
sc lut ca nh vua lun c gng thc thi t tng o Pht. Svaka
l ngi git chnh m mnh.
1
BA443 y l cu chuyn v vua rradatta {Nht Tt t} trong SR
(chng 35) (Vaidya 1961:239; P795: 14.1.4-14.2.8) Supupacandra
{M Hoa Nguyt} l thy dy o ca cc b hong hu ca nh vua
v l mt v B-tt.

432

Qua sm hi v kim ch qu v c th thanh ty nhng ti li
khng cn li mt cht d nghip no na. Tuy nhin, c mt
khc bit rt ln gia thanh tnh cha bao gi b mt li lm no
lm nhim vi thanh tnh t c qua vic sm hi li lm .
Th d, B-tt a ni:
1


Ngi c th sa sai mt vi phm cn bn qua vic th gii
B-tt. Tuy nhin, trong i ny ngi khng th no t ti
a v B-tt th nht c.

Hn na, Bin Nhip Nht Thit Nghin Ma Kinh
2
nu ln rng
mc d qu v c ra sch ti li, qu v s cn t nht mi i
kip mi t c a v nhn nhc [a v th hai trong bn a v
ca con ng chun b].

Ngi Vn-th-s-li tr trung hi: Bch c Th Tn, nu c
ngi, b nh hng ca bn b ti li, lm iu nh t b gio
php, bch Th Tn, lm sao ngi ny c th c gii thot
khi nghip chng trong i ny?
c Th Tn tr li: Vn-th-s-li, nu ngi sm hi ti li
ba ln mi ngy trong by nm, ngi s xa sch ti. Sau t
nht l trong mi i kip ngi mi t c a v nhn
nhc.

Do , hon ton thanh ty c ngha l hon ton ty sch s pht
sinh ca cc nghip qu bt hnh. Tuy nhin, bi v qu v ko
rt di thi gian cn thit t nhng iu nh tri kin ca ng
o, hy gng sc ngay t khi u khng b cc li lm lm

1
BA444 Bbh, P5538: 171.1.2.

2
BA445 Sarva-vaidalya-sagraha-stra {Nht Thit Qung Ph Tp Kinh
Hay Bin Nht Thit Ngin Ma Kinh ngha l kinh v tt c dng
chuyn}: 13; P893: 125.3.4-6. c trch dn trong Vaidya 1960: 56.

433

hoen . [202] c Pht ni v l do ny bc thnh khng vng
vo, mt cch c thc, ngay c nhng ti li hoc nhng vi phm
vi t nht, ngay c khi v vy m b mt mng. Nu cho rng thanh
tnh t c qua sm hi ti li cng tng t nh trng hp li
lm cha h xy ra th cn g phi hnh ng nh vy.
y cng l iu hin nhin th gian. Mc d tay, chn, v.v. b
thng c th lnh, n s khc vi tay chn cha h b thng bao
gi.
Qua n lc nh vy, qu v nn lm nh V Vn T Thuyt ni:
1


Ngi c hnh vi ti li
phm ti v khng c phc c,
la xa gio php v t iu tri ngc
S s cht, nh con thuyn mong manh tan v trn sng ln.

Ngi t c phc c v khng phm ti,
thc hnh h thng gio php ca cc ng thing ling,
S khng bao gi s cht,
Nh con thuyn vng chc qua sng.

ng hnh ng ging nh ngi trong cu k th nht nhng lm
bt k iu g c th c hnh ng ging nh ngi trong cu
k th hai.
Hn na, chng c bao nhiu ngha khi ni nhiu li hu l m
li hnh ng bung lung. Cho d ch bit mt cht t, qu v s
c nhiu li ch trong vic thc hnh bt c ging dy no qu
v bit bng cch bung b iu lm li v tu tp iu chn chnh.
V Vn T Thuyt ni
2


Ngi bung th c th ni di dng v iu g l hp l,

1
BA446 Ud: 28.39-40; P992: 100.5.8-101.1.2.

2
BA447 Ibid.: 4.22-23, 4.27-28; P992: 91.3.2-6.

434

Nhng chng lm theo nh vy.
Nh ngi chn nui m gia sc ca ngi khc,
Khng t c phc duyn ca vic thc hnh c hnh

Nhng ai thc hnh gio php theo ng nh li dy
Dit tr tham luyn, th nghch v v minh
t c phc duyn ca vic thc hnh c hnh,
Cho d h c th t ni ti iu g l hp l.

Do vui vi nhng iu ph hp lng tm
V s thi bung lung,
Cc s t thot khi cc cnh gii khn kh,
Nh voi t thot ra khi bn ly.

Do vui vi nhng iu ph hp lng tm
V s thi bung lung,
Cc s r sch mi ti li
Nh gi lm rng l cy vy.

Nh th, ci nhn ng n v duyn khi v quan h nhn qu ca
hai loi nghip l nn tng khng th thiu c ca cc php tu
tp trong mi tha v l mc ch ca mi chng sinh. Nh Bng
Hu Th ca ngi Long Th ni:
1


Nu ngi thc s mun c v th cao (lm ngi hoc mt
v tri) v gii thot,
Ngi phi hun tp chnh kin. [203]
Vi t kin ngay c ngi hnh ng tt
S c nhng qu khng khip trong mi i.

Do , s dng nhng iu c gii thch trn lm minh ha,
ngi nn c Diu Php Chnh Nim Hin Ti, Hin Ngu Kinh,

1
BA448 Suhl-lekha: 47: P5682: 236.3.4.

435

Bch Nghip Kinh, B-tt Bch Truyn (skt. Bodhisattvvadna-
Kalpalar), cc m u v gii lut,
1
v nhng kinh in khc na
pht trin mt xc tn mnh lit v bn vng. Hy coi y l
mc tiu c tm quan trng quyt nh.






1
BA449 rTogs brjod rgya pa (nguyn ngha mt trm cu chuyn) l
Bodhisattvvadna-Kalpalar gm 107 cu chuyn, v Dul ba lung gi
rgyud gleng l nhng phn khc nhau lm li ni u cho cc gii
thch v nhng qui tc gii lut.

436


437

Chng 16: Thi ca Ngi C t Kh
Nng

b) Tm mc thi ca ngi c t kh nng {h cn, cn c thp}
c) Lm sng t nhng quan nim sai lm v thi ca ngi c
kh nng nh



b) Tm mc thi ca ngi c t kh nng
Trc y qu v ht tm vo i hin ti, trong khi s
quan tm ca qu v vo cc i tng lai ch n thun l mt
hiu bit theo nhng iu ngi khc ni. Qu v pht khi thi
ca ngi c kh nng nh khi cc quan tm ny i ch. Quan
tm ca qu v vo tng lai tr thnh ti quan trng, trong khi
quan tm vo i hin ti ch cn l ph thuc m thi. Tuy nhin,
qu v phi lm cho thi ny tr thnh n c. Nh th, mt khi
c thi ny ri, hy chuyn cn nui dng n.

c) Lm sng t nhng quan nim sai lm v thi ca ngi
c cn c thp
Quan nim sai lm: Kinh in ni rng qu v phi quay lng li
vi tt c nhng iu th thng ca dng sinh t lun hi. C
ngi hiu sai iu ny v ngh rng chng ta khng chnh ng
khi khi tm mun c v th cao qu [lm ngi hoc mt v
tri] m trong v th ny thn th, ca ci, v nhng iu tng
t u th thng, bi v nh vy l vn cn trong sinh t lun
hi.
Tr li: Cc i tng quan tm c hai loi: nhng i tng m
qu v nht thi sing nng tm cu v nhng i tng m qu v
ti hu sing nng tm cu. Ngay c nhng ngi n lc tm gii
thot vn phi sing nng nhng {vn cn} tm thi tm cu thn
438

th hon ho, v.v trong sinh t lun hi. Bi v, ti hu h s t
c iu tt lnh chc chn qua mt lot i v th cao qu.
[204]
Hn na, khng phi tt c mi th v th cao qu thn th, ca
ci, ngi ty tng ton ho u c trong sinh t lun hi. Thn
th hon ho nht l sc thn Pht; ca ci hon ho nht l ca ci
ca ci ha thn ny; v ngi ty tng hon ho nht l ty tng
ca ha thn ny. Nhm ti iu ny, c Di-lc trong i Tha
Kinh Trang Nghim Lun
1
ni rng qu v t c v th cao qu
lm ngi hoc mt v tri bng bn ton ho u tin:

Ca ci, thn th ton ho
V ty tng ton ho v th cao qu.

Li na, nhiu kinh vn ni rng qu v t c sc thn Pht
bng bn ton ho u tin ny.
Cho nn nhng bc t c ton tr c rt nhiu thnh tu v
tr gii, b th, nhn nhc v nhng phm hnh tng t tm
mc ngoi l trong mt thi gian lu di. Do , nhng v ny
cng chuyn cn mu tm nhng kt qu ca nhng phm hnh
ny v th c bit cao qu vi thn th, v.v ca v th ny.
S thnh tu mc tiu sau cng, thin lnh chc chn, c ni ti
trong Nhp B- Hnh Lun:
2


Nng ta vo con thuyn thn ngi,
Gii thot mnh khi dng sng ln y kh au.

Nh ngi Tch Thin ni, qu v phi nng ta vo mt i sng
trong mt ci hnh phc c nu th d trong cu k bng thn
ngi v vt qua i dng sinh t, t ton gic. Hn na, qu

1
BA450 MSA: 16.2ab; P5521:11.5.3.

2
BA451 BSA: 7.14ab; P5272: 253.3.6.

439

v phi tun t vt qua trong nhiu i. Do , gii lut nguyn
nhn u th t mt thn th trong mt ci hnh phc l ci r
ca ng o.
Hn na, qu v cn mt thn th trong mt ci hnh phc v thn
th ny c y cc iu tt lnh, bi v ngay c nu qu v
thnh tu ng o, qu v s ch t c t tin b trong mt
thn th khng c y cc iu tt lnh v ch c cc phm
hnh cao qu ti mt mc no m thi. c nh vy,
tun th mt phn cc tu tp nn tng ca sa-di v nhng ngi
v tr tng t vn cha . Qu v phi n lc gn gi ton b
nhng tu tp nn tng ca ngi tng s, v.v
Quan nim sai lm: C ngi ni rng gi gn gii lut l nhm
c ti sinh trong mt ci hnh phc, qu v c th t c iu
ny bng tu gi gii mt ngy. Vy ti sao phi lm tng s, vi
mt i sng khc kh m chng c bao nhiu ngha? Ngi
khc ni rng nu mc ch ca gii gii thot c nhn l tr
thnh A-la-hn, ti sao phi lm tng s, v sng i khc kh m
chng c bao nhiu ngha? Chi bng qu v nn qu i sng
ngi c s, bi v qu v cng c th tr thnh A-la-hn trong mt
i sng nh vy, v, ngoi ra phi ti hai mi tui qu v mi c
th tr thnh tng s c.
1

Tr li: Phi hiu rng nhng li ni ny l thm v ngha ca
nhng ngi khng hiu nhng im then cht trong gio php.
Tt hn l nn gn gi y cc tu tp nn tng, dn dn nhn
gii cao hn trong khi dng nhng gii thp lm ch h tr.

Ti y kt thc phn gii thch v iu phc tm trong giai trnh
o php ca ngi c kh nng nh.


1
Hai mi tui l s tui ti thiu c th th c tc gii (250 gii
trong Bc tng Pht gio v 227 gii trong Nam tng Pht gio) v
tr thnh t-kheo (tng s).

440












441

Chng 17: Tm Loi Kh

2) iu phc tm trong cc giai trnh o ca ngi c kh nng
trung bnh
a) Hun luyn tm tr
i) Xc nh th no l tm hng ti gii thot
ii) Phng php pht trin tm hng ti gii thot
a Suy ngm v kh v ngun gc ca kh
1 Suy ngm v kh - nhng khuyt im ca
sinh t lun hi
a Cho thy tm quan trng ca vic c Pht
khng nh kh l chn l u tin ca T

1

b Cch thin qun thc t v kh
1Suy ngm v ci kh chung ca sinh t
lun hi
(a) Suy ngm v tm loi kh
(i) Kh ca vic sinh ra i
(ii) Kh ca tui gi
(iii) Kh ca bnh
(iv) Kh ca cht
(v) Kh ca vic phi gp iu bt
nh
(vi) Kh ca vic phi xa la iu
nh

1
T cng gi l T Diu hoc T Thnh l bn chn l cao c
v l gio l cn bn ca nh Pht. Bn chn l l kh (kh ),
ngun gc ca kh (tp ), s on dit ca kh (dit ), v con
ng dit kh (o ). Xin xem T Diu (the Four Noble
Truths) ca c t Lai Lt Ma XIV, bn dch ting Vit ca V
Quang Nhn, nh xut bn Tn Gio, 2008.

442

(vii) Kh ca vic khng c c
nhng th mnh mun
(viii) Kh ca ng un b chim hu



2) iu phc tm trong cc giai trnh o ca ngi c kh
nng trung bnh [206]
Con xin cung knh ci u trc cc v thy tn knh vi tm bi
mn rng ln.
Hy ghi nh {gi chnh nim} ti ci cht v suy ngm v vic
qu v s sa vo mt cnh gii khn kh sau khi cht. Hy hng
ti tm xa la th gian v sing nng mu cu mt kip ti sinh
hnh phc. Nu qu v n lc t b ti li v trau di c hnh qua
vic thc hnh ng chun mc v quy y v qua suy ngm v cc
nghip thin v bt thin v s chc chn v kt qu ca cc
nghip ny, qu v s c c mt kip ti sinh hnh phc. Tuy
nhin, ng mn nguyn vi vic ch cn t c iu ny m
thi: sau khi qu v pht trin thi ca ngi c cn c nh,
hy pht trin thi ca ngi c kh nng trung bnh l,
hy gh chn tt c sinh t lun hi. Trn c s ny, qu v c th
c mong tr thnh ngi c kh nng ln bng cch pht trin
tm gic ng ti thng.
Do , qu v phi tu tp thi ca ngi c cn c trung bnh.
Ti sao? Bi v ngay c khi qu v t c a v ca mt v thnh
hoc ca ngi, qu v s sai lm nu qu v tin mt v th nh vy
l c kh nng h lc do bn cht, bi v qu v vn cha thot
c ci kh v duyn sinh
1
. Cho nn, trn thc t, qu v khng
c c mt hnh phc no c i sng ca qu v ri cng s i

1
BA452 Ci kh tri khp ca duyn sinh l mt trong ba ci kh c
bn chi tit di y. Hai ci kh kia l kh kh v hoi kh. Kh v
duyn sinh cng gi l hnh kh.

443

n mt kt thc t hi, bi v chc chn qu v s li ri vo mt
cnh gii khn kh. Kip sng con ngi hoc kip sng ci tri
cng ging nh ang ngh trn con vch ng ngay trc khi ri
xung vc thm. Trong Nhp B- Hnh Lun:
1


Sau khi lin tc c nhng kip ti sinh hnh phc,
V c hng nhiu vui th ,
Ngi s cht v ri vo au kh lu di
V khng th chu ni ca cc cnh gii khn kh.

Th Gi T
2
, ca ngi Nguyt Quan:

Ngi lin tc quay vng trong sinh t lun hi,
Tuy vy ai vo c mt cnh gii hnh phc, lm tng tch
tnh l hnh phc
Chc chn s li bt lc lang thang
Qua hng trm ci ging v khng ging vy.

Do , qu v khng c c mt cht o mng no v cc ci
hnh phc nh l mnh tng khng cn o mng v cc ci kh
au. Nh T Bch K Tng {Bn Trm Cu K} ca ngi Thnh
Thin ni:
3


Cc cnh gii cao lm ngi tr kinh s
Nh l s a ngc.
Kh c kip sng no
Li khng lm h kinh s.


1
BA453 BCA: 9.156; P5272; 260.5.8-261.1.1.

2
BA454 iya-lekha: 18; P5683: 238.4.8-238.5.1.

3
BA455 C: 7.14; P5246: 135.5.6.

444

Li na, Bt Thin Bo c Tp K {K Tm Tt Tr Tu Bt Nh
Tm Ngn Dng} ni:
1
Nhng ai c tm tr bm vu vo sinh t
lun hi s lin tc khng ngng tri ln .
Th Gi T:
2


Ngi cng nhn thy mi chng sinh hnh phc,
Bng ti m lm ca ngi cng dy c.
Ngi cng nhn thy mi chng sinh au kh,
Bng ti m lm ca ngi cng gim i.
Ngi cng suy ngh v iu vui th,
La tham luyn cng lan rng thm.
Ngi cng suy ngh v iu kh chu,
La tham luyn cng gim bt i.

T thi v thy qu v b iu kin ha tin rng cc iu k
diu ca dng lun hi l cc ci ngun ca hnh phc, v qu v
c thi quen phng tng ln chng mt hnh nh sai lm coi
chng l p . Nhng nu, nh l mt cch i tr, qu v tp
thin qun v nhng kh au v kh chu ca n, qu v s dit tr
c nhng nim sai lm ny. Ngi Nguyt Quan ni rng nu
qu v xao lng thin qun v nhng iu ny, v minh v tham
luyn s tng trng, v qu v s tip tc cung cp nhin liu cho
qu trnh sinh t lun hi. Do , iu ti quan trng l phi thin
qun v nhng khuyt im ca dng lun hi.
Nhng khuyt im ca dng lun hi c gii thch trong ba
phn sau y:

1. Hun luyn tm tr (Chng 17-21)
2. Mc quyt tm mun c t do (Chng 22)
3.Ph tan quan nim sai lm (Chng 22)

1
BA4456 Ratna-gua-sacaya-gth, P735: 192.2.8.

2
BA457 iya-lekha: 87-88cd; P5683: 240.4.5-7.

445


a) Hun luyn tm tr
c gii thch trong hai phn:

1. Xc nh th no l tm hng ti gii thot
2. Phng php pht trin tm hng ti gii thot

i) Xc nh th no l tm hng ti gii thot
Gii thot c ngha l c t do thot khi rng buc, v cc th
tri buc qu v vo dng lun hi l nghip v phin no. B
chng khng ch, cc un
1
c ti sinh theo cch ba tng: v ba
ci th cc un sinh ra dc gii, v v.v.; v loi chng sinh,
chng c sinh ra lm nm loi [tri, ngi, sc sinh, ng qu v
a ngc] hoc su loi [nm trn cng vi a-tu-la]; v v loi ti
sinh, chng c sinh ra bng bn cch sinh t d con, sinh t
trng, sinh t nhit v m, v ht nhin sinh ra
2
. V y l bn cht

1
Un: (skt. skandha) Trong Pht gio l s tp hp cc yu t cu thnh
mt chng sinh hu tnh. c phn lm 5 un (ng un): (1) Sc
(skt. rpa), ch thn v su gic quan (cn gi l lc cn gm mt,
tai, mi, li, thn v ), do T i (skt. mahbhta) to thnh, l
t, nc, gi, la. Sc to nn cc gic quan v i tng ca
chng; (2)Th (skt. vedan), tc l ton b cc cm gic, khng
phn bit chng l d chu, kh chu hay trung tnh; (3) Tng (skt.
saj), l s nhn bit cc tri gic nh m thanh, mu sc, mi
v..., k c nhn bit thc ang hin din; (4) Hnh (skt. sakhra),
l nhng hot ng tm l sau khi c tng, v d ch , nh gi, vui
thch, ght b, quyt tm, tnh gic. Hnh l i tng to nn
nghip thin c...; (5) Thc (skt. vijna, pi. via), bao gm su
dng tm thc (hay thc) lin h ti su gic quan: tm thc v mt,
tai, mi, li, thn, . Thc ph thuc vo su cn tip xc vi su
trn hnh thnh nn su thc. Nu khng c thc ngi ta s
khng phn bit c mu sc hay m thanh v.v.

2
Thut ng tng ng thng thy trong cc kinh Hn-Vit l thai sinh,
non sinh, thp sinh v ha sinh.
446

ca s tri buc, s t do khng b nghip v phin no thi thc
phi ti sinh chnh l s gii thot v c mun t c t do
chnh l tm hng ti gii thot. Trong tng thi im, hot ng
tc hp ca nghip v phin no sinh ln ri dit, nhng s tiu
dit ny khng phi l gii thot. Cho d cc php c sinh ra s
khng tn ti trong mt st-na th hai, s tiu dit ny khng ty
thuc vo cc duyn dn ti gii thot, chng hn nh s tu tp
mt phng cch i tr [tr tu v ng]. Nu y l gii thot th
mi ngi c gii thot m chng cn n lc g, v l iu
v l. Do , nu qu v khng tu tp cch i tr, trong tng lai
qu v s li ti sinh, bi v qu v ch c th chm dt ti sinh
bng cch tu tp bin php i tr.

ii) Phng php pht trin tm hng ti gii thot
S mong mun ht kh v kht nc da trn c s nhn thy rng
qu v khng mun b dy v do ci kht. Cng vy, mun c
gii thot tc l lm dt ci kh do cc un b nghip v phin
no chim hu da vo vic nhn ra rng cc un b chim hu
l khuyt im n mc nh l chng c s au kh trong bn cht
ca chng. Tr khi qu v pht khi quyt tm t b lun hi qua
vic thin qun v cc khuyt im ca n, qu v s khng mu
tm vic chm dt ci kh ca cc un b chim hu. T Bch K
Tng:
1


Lm sao nhng ngi cha ht b m hoc
Vi th gii ny li hiu c gi tr ca s an bnh?
Dng lun hi, cng ging nh nh ,
Kh m t b.

Pht trin tm hng ti gii thot gm c hai phn:
1. Suy ngm v kh v ngun gc ca kh (Chng 17-20)

1
BA458 C: 8.12; P5246:136.2.8-136.1.

447

2. Suy ngm t ci nhn ca mi hai nhn duyn (Chng 21)

a Suy ngm v kh v ngun gc ca kh

c gii thch bng hai phn:
1. Suy ngm v kh - cc khuyt im ca dng lun hi
(Chng 17-19)
2. Suy ngm v qu trnh sinh t lun hi v mt ngun gc
ca n (Chng 20)

1Suy ngm v kh - cc khuyt im ca dng lun hi
Suy ngm v kh s c gii thch v cc phng din:
1. Trnh by tm quan trng ca vic c Pht khng nh kh
l chn l u tin trong T
2. Cch thin qun thc t v kh

a Trnh by tm quan trng ca vic c Pht khng nh
kh l chn l u tin trong T
Thc mc: [209] Ngun gc thc l nguyn nhn v au kh thc
l kt qu. Vy ti sao c Th Tn li o ngc th t ny, au
kh i trc ngun gc, v ni: Cc thy, y l chn l cao c v
kh; y l chn l cao c v ngun gc ca kh?
Tr li: Trong trng hp ny, ng o S o ngc chui
nguyn nhn v kt qu, khng phi v lm ln, nhng v s o
ngc ny c tm mc rt quan trng cho vic thc hnh. Ti sao?
Nu u tin cc t khng pht khi c mt quyt tm ng
mc t gii thot mnh khi dng lun hi, h s ct t ngay
chnh ci r ca gii thot. Khi lm sao Ngi c th dn dt h
ti gii thot c? Nh th, t lc u, bng ti v minh bao trm
cc t; h lm tng nhng iu k l ca dng lun hi m
thc ra l kh au l hnh phc. Nh T Bch K Tng ni:
1


1
BA459 Ibid.: 7.1; P5246;135.4.5. 1,459.
448


Tht di dt! Nu khng c bt c mt kt thc no
Cho bin kh au ny,
Ti sao ngi,
Ngi b vng mc trong , li khng s hi?

Khi ni Tht ra [dng lun hi] ny khng phi l hnh phc
nhng l kh au, c Pht gii thch nhiu loi kh au, v
hng dn cc t h khng cn ham m sinh t lun hi v
nhn ra n l kh au. V y l iu kin tin quyt cn thit nn
u tin c Pht ni v kh .
Mt khi qu v nhn ra kh au, qu v thy mnh b nhn chm
trong bin kh v nhn ra rng nu qu v mun c gii thot
khi kh au, qu v phi khng c li. Hn na, qu v nhn ra
rng qu v khng th chm dt kh au tr khi qu v khng c
li nguyn nhn ca n. Bng cch tm hiu nguyn nhn ca kh,
qu v hiu c ngun gc ch thc ca n. Do , tip theo c
Pht ni chn l v ngun gc ca kh {tp }. [210]
K tip qu v pht trin mt hiu bit v tp , hiu rng nghip
nhim sinh ra ci kh ca sinh t lun hi, rng phin no sinh ra
nghip v rng nim v ng l gc r ca phin no. Khi qu v
thy mnh c th dit tr nim v ng, qu v th nguyn s thnh
tu s chm dt nim ny v y cng l chm dt kh au. V
vy, tip theo c Pht ni v chn l on dit {dit }.
Thc mc: Nu vic ging dy kh thc y c mun gii
thot, sao c Pht li khng dy dit ngay sau khi dy kh ?
Tr li: Khng c sai lm g c. Ti sao? Vo lc ny, sau khi qu
v nhn ra kh , qu v c mun c gii thot v ngh: Phi
chi ta t c on dit lm tiu tan kh au ny! Nhng nu
qu v cha xc nh c ngun gc ca kh au, v cha thy
rng mnh c th dit tr c nguyn nhn , qu v cha th coi


449

gii thot l iu c th t c v nh th s khng ngh: Ta s
thnh tu c on dit.
Bng cch ny, khi qu v qu tht suy ngh. Ta s thnh tu on
dit m on dit ny l gii thot, qu v s quan tm n o ,
thc mc v con ng dn ti on dit ny. V l do ny, c
Pht sau cng mi ni ti chn l ng o {o }.
Cng bng cch ny, Ti Cao Mt in ni:
1


Nhn ra mnh b bnh; dit tr nguyn do ca cn bnh;
t c sc khe; nng ta vo cch tr bnh.
Cng vy, ngi phi nhn ra, dit tr, t c v nng ta
vo
Theo th t kh, nguyn nhn ca kh, s on dit ca kh,
v ng o.

Hiu Nh vy, T c lin tc ging dy trong khp c i
Tha ln Tiu Tha. Bi v c Nh Lai bao gm trong T
nhng im quan yu v qu trnh lun hi v s on dit ca n,
y l gio l thit yu t ti t do. Bi v nhng nt i cng
tm lc thc hnh ny l iu quan trng nn phi c dy
cho t theo ng th t ny. Ti sao? Tr khi qu v suy ngm
v kh cho ti mc qu v gh chn sinh t lun hi, nu khng
th c mun gii thot ca qu v s ch l ch ngha xung, v
bt c iu g qu v lm ch dn n ngun gc kh au thm. Tr
khi qu v suy ngm v ngun gc ca kh cho ti khi qu v hiu
r ci r ca sinh t lun hi, l nghip v phin no, nu khng
th qu v s ging nh ngi bn cung khng nhn thy mc tiu
qu v s b mt nhng im trng yu ca ng o. Qu v s
lm ci khng phi ng o dn ti gii thot khi sinh t lun
hi l ng o v ch lm suy kit sc mnh m khng c kt

1
BA460 RGV: 4.52; P5525: 30.3.6-7.

450

qu. Sau cng, nu qu v khng hiu s cn thit phi dit tr kh
v ngun gc ca kh, qu v cng s khng nhn ra gii thot m
chnh gii thot ny loi tr kh au v ngun gc ca kh au;
[211] do s quan tm ca qu v v gii thot s ch l s t cao
t i m thi.

b Thin qun thc t v kh
Thin qun thc t v kh uc gii thch trong hai phn:
1. Suy ngm v ci kh chung ca sinh t lun hi (Chng
17-19)
2. Suy ngm v nhng ci kh ring (Chng 19)

1 Suy ngm v ci kh chung ca sinh t lun hi
Phn ny c chia thnh ba mc:
1. Suy ngm v tm loi kh
2. Suy ngm v su loi kh (Chng 18)
3. Suy ngm v ba loi kh (Chng 19)

(a) Suy ngm v tm loi kh
Thin qun theo nhng g c trnh by trong Bng Hu Th
1

ca ngi Long Th:

Tu B H
2
, hy thi say m sinh t lun hi,
l ngun gc ca nhiu kh au
B cp mt nhng th ngi mun,
Ci cht, bnh tt, tui gi, v v.v.


1
BA461 Suhl-lekha: 65; P5682: 236.5.4.

2
BA462 c des bit v nges LRCM, dng 5; des pa = tu b h.
Suhl-lekha c vit cho Vua bDe-spyod, i khi c xc nh l
Gautamiputra Satkarni ca triu i atavahana.

451

y, nui dng mt thc thi say m dng lun hi c ngha
l suy ngm v n, thy l ngun gc ca rt nhiu au kh.
Tm loi kh bao gm bn loi m ngi Long Th ni r {trong
bi k trn} b cp mt nhng th mnh mun, v.v. cng nh
bn ci kh cn li c hiu bng ch v.v...
1
c Th Tn dy
v tm ci kh ny trong nhiu kinh in khi ngi nhn dng Kh
.
Trong mi thi qu v thin qun v gio l chung vi ngi c
kh nng trung bnh, qu v cng dng nhng gio l chung m ti
gii thch trong phn ni v vic thc hnh thch hp cho ngi
c kh nng nh. V nhng gio l khng dng chung vi ngi
c kh nng nh, nu tm qu v mnh, hy bn vng thc hnh
chng trong thin qun ng nh cch ta vit y; nu tm qu
v yu, hy b qua phn c tng kinh in, ch thin qun v
ngha nhng im ti phc lc y.
Mc d y l nhng thin qun phn tch, tuy vy i vi cnh
gii trong tm, qu v vn phi chn ng tro c, v.v...,
2
trong s
lin h n i tng tinh thn ca qu v, th ng dnh mc vo
cc th khc thin, bt thin, hoc trung tnh v mt o c
ngoi tr i tng m qu v ang thin qun. Khng cho tm
mnh b ri vo ng qun, ti nng, hoc bung lung, hy thin

1
BA463 Bn kh ny s c nhc ti sau. l kh ca (1) sinh, (2)
gp iu bt nh {on tng hi kh}, (3) tm kim m khng c
iu mnh mun {cu bt kh c}, (4) ng un b chim hu {ng
un xung thnh kh}. {Tm loi kh (hay bt kh) bao gm: (1) sinh
kh, (2) lo kh, (3) bnh kh, (4) t kh, (5) chia ly kh, (6) on
hn kh, (7) cu bt ng kh, (8) ng un xung thnh kh hay ng
un s hu kh}.

2
BA464 y ni n nm li lm lm chng ngi thin qun {Ng
trin ci}: li bing, qun ch thin qun, lay ng khng yn v
bung lung khng nghim chnh, khng p dng bin php i tr, v
p dng qu mc bin php i tr.

452

qun lin tc trong trng thi tm thc trong sut v thanh khit.
Bi v nh Nhp B- Hnh Lun ni, thc hnh thin php s c
t kt qu nu tm xao lng:
1


Bc Thy Bit Thc Ti
2
ni rng
Cu nguyn, kh hnh, v nhng th nh th
Cho d thc hnh trong mt thi gian lu di
Cng khng ch li g nu thc hnh vi tm xao lng. [212]

Cng vy, i Tha Dng Tn Kinh (Mahyna-prasaa-
prabhvan-stra) ni:
3


Ny a con ca gia nh thin ho, t nhng im lit k ny
ngi nn bit rng nim tin vo i Tha ca nhng bc B-
tt, v tt c nhng g sinh ra t i Tha, xut pht t vic
thin qun ng n ngha v gio php vi tm khng xao
lng.

y: tm khng phn tn c ngha l tm khng lang thang ti
cc i tng khng phi l i tng thin ho ang c thin
qun; ngha v gio php ch ngha v t ng; v thin qun

1
BA465 BCA: 516; P5272: 248.5.4.

2
BA466 Bc Bit Thc Ti c dch theo bn Tng ng. Tuy nhin
trong bn ting Phn, t ny l sarvavit, ngha l ton tr {ton gic
hay nht thit tr}. T ny c Prajkaramati {tn dch ngha l Bt
Nh Chi Hu} xc nhn v gii thch l sarvajna.

3
BA467 rya-Mahyna-prasaa-prabhvan-mahyna-stra {Ngha l
Kinh i tha v vic vun trng nim tin ni i tha} l ta trong
P. Theo Namdol (1985: 205-206), Kamlsila {Tn dch ngha Lin
Hoa Gii}, trong tp Bhvan-krama {Thin Hnh hay Giai trnh
Thin} (P5310:31.5.6-7), dng ta Mahyna-raddh-bhvana-
stra.

453

ng n c ngha l phn tch v suy ngm vi s phn bit.
iu ny cho thy rng bt c s thnh tu mt phm hnh thin
lnh no trong ba tha cng u i hi c s ch tm khng sao
lng ln s phn bit bng phn tch. Do , c Pht ni bt c
s thnh tu mt phm hnh thin lnh no trong ba tha cng u
i hi mt tnh trng tm va c (1) [nh], mt s nh t thin
thc s, hoc mt tnh trng tng t nh vy, nht tm tr trn
i tng thin c, khng xao ng ra khi i tng ; v (2)
[tu], mt s thu sut, hoc mt phm cht tng t nh vy,
phn tch k cng mt i tng thin qun thin c v phn bit
c c bn cht chn tht v tnh a dng ca cc hin tng.
Tng t, Kinh Gii Thm Mt (Sadhi-nirmocana-stra) ni:
1


Di-lc, ngi nn bit rng tt c cc phm hnh thin lnh, th
gian hoc xut th gian, ca bc Thanh Vn, B-tt hoc ca
cc c Nh Lai l do kt qu ca nh v tu.

L gii nh t thin v tu gic y l bao gm c nh v
tu tht s v cc tnh trng tm tng t nh vy. Bi v qu v
khng chc chn l tt c cc phm hnh thin c ca ba tha u
pht trin nh l kt qu ca nh v tu tht s.

(i) Kh ca vic sinh ra i
C nm im thin qun:
1) Sinh l kh bi v n lin quan n au n: [213] Sinh i km
theo nhiu cm gic au n d di cho bn loi chng sinh sau
y: chng sinh sinh ra a ngc, ng qu lc no cng au kh,
chng sinh sinh ra t d con, v chng sinh t trng sinh ra.

1
BA468 rya-sadhi-nirmocana-nma-mahyna-stra {Gii Thm Mt
i Tha Kinh}: 8.12; P774:17.3.3-4.

454

2) Sinh l kh bi v n lin h n nhng khuynh hng bt ton:
1

tt c cc yu t cu hp {hu vi} ca ba gii, bi v chng lin h
ti cc khuynh hng bt ton m cc khuynh hng ny kh hp
vi lp ca cc phin no, nn khng thch hp [cho vic phc v
c hnh] v khng th kim sot c. Hn na, mt khi qu v
s hu nhng yu t cu hp ca mt chng sinh trong ba ci, qu
v cng b tri buc vo cc khuynh hng bt ton m cc khuynh
hng ny kh hp vi lp ca cc phin no. Tm li, v cc yu
t cu hp c lin h ti cc ht ging m cc ht ging ny pht
khi, duy tr v lm tng trng cc phin no, nn chng khng
thch hp cho vic phc v c hnh; hn na, qu v khng th
kim sot c chng nh qu v mun.
3) Sinh l kh bi v ngun gc ca kh chnh l: qu v sinh ra
trong ba ci v trn c s , qu v phi kh v gi, bnh v cht.
4) Sinh l kh bi v n l ngun gc ca cc phin no: khi qu v
sinh ra trong dng lun hi, tam c ca tm pht khi i vi cc
i tng ca tham, sn v si v kt qu l thn v tm b bt an v
au n, v qu v khng th c hnh phc. Phin no dy v thn
tm qu v bng rt nhiu cch.
5) Sinh l kh bi v l mt chia la khng ai mun: sinh no
cng kt thc bng ci cht, l iu khng ai mun v {iu }
ch khin cho qu v phi chu kh au m thi.
Do , ngay lc sinh ra qu v b tri buc vo au n v phi
chu nhng khuynh hng bt ton. Sinh dn ti bnh, gi, v.v.
cng nh dn ti phin no v ci cht. Hy cng suy xt xem
bng cch no nhng th ny gy ra au kh.

1
BA469 Khuynh hng bt ton dch t cm t dysfunctional
tendencies trong ting Anh v cm t ting Anh li c dch t
daustulya, gnas ngan len. Nh on ny cho thy, cm t ny ch s
hin din ca cc ht ging, hoc nhng tim n c tnh dn dt, a
ti cc nghip phin no, v cch thc m theo nhng tim n c
tnh dn dt ny lm chng ta kh s dng thn tm tu tp ng
o. C th hiu l cc tp kh nghip.

455

c bit l nhng au kh m qu v phi tri qua trong bng m
nh c m t trong T Th {Th Gi Hc Tr} ca ngi
Nguyt Quan
1
[214]

Sau khi ngi nhp thai, tnh trng ny ging nh a ngc,
Ngi b vy hm bi ci d bn hi tanh
V b vy hm trong bng en ti kt.
Thn ngi b b r, ngi phi chu kh au khn cng.

Kinh Nhp Thai gii thch ngha ca nhng t ng ny:
2


D dy vi cc khi lng nc tiu, nhng cht ta nh c,
nc bt dy c, v cht ty, thai nhi nm pha trn rut v
bn di bao t, trong mt ch y nhng cht d dy v l
cha ca khng bit c man no l vi khun, vi hai l rt hi
thi v nhng ch trng v l hng trong xng. Pha trc
ca thai nhi hng v xng sng v lng hng v thnh bao
t. N c nui dng hng thng bng mu t cung ca m
n. Nhng mnh thc phm m m n n c nghin bng
hai hm rng ri nut xung. Trong khi c nut xung, thc
n c thm nc t bn di bng nc bt v cht nc r
ra t cc vt mn trong ming, trong khi li cn b lm cho d
bn t pha trn bng nc bt c st. Nhng cht cn li ca
thc n ging nh nn ma ny i vo t bn trn qua l
ca cung rn lm cho bo thai tng trng. Qua cc trnh t
c li, rung ng, ko di v gom trn, bo thai c hon

1
BA470 iya-lekha: 19; P5683:238.5.1-2.

2
BA471 Garbhvakrnti-stra {Tn y : rya-nanda-garbhvakrnti-
nirdea-nma-mahyn-stra dch l: Hoan H Nhp Thai Thch
i Tha Kinh y Hoan h hay Khnh H l tn ca mt ngi},
P760: 110.2.6-110.3.3. V on ny, Tsongkhapa dng nh
dng mt bn dch khc.

456

ton chuyn ha thnh thai nhi vi tay v chn. Nhau bao bc
tay chn v m. C mi hi ging nh mt ming gi c dnh
lau m di, mi tanh hi tht khng th chu ni. Ph kn
trong bng ti dy c, n di chuyn ln xung. Nhng v
ng, chua, cay, mn, hng, v cht ca thc n tc ng ti n
nh than nng vy. Ging nh giun sn, n sng bng nhng
cht lng d dy; n trong mt m ly r ra cht d bn
ang thi ra. Sc sng ca n khng n nh. Sc nng ca
c th m n dy v, lm nng v lm cho n nng qu ba
mc: t, va, v cao . N phi tri qua ci au n khn kh,
cc , d di v khng th chu ni. Bt c khi no m n di
chuyn mt cht, di chuyn va phi hoc di chuyn nhiu, n
cng di chuyn nh vy, b c ch bng nm th xing xch.
1

[215] N phi tri qua ci au n khn kh, cc , d di,
khng th chu ni, v hu nh khng th no nim c,
dng nh l n b y vo trong mt hm than ang chy rc.

Tng t, ngi ta ni rng thai nhi b tn thng trong d con khi
ngi m n qu nhiu hoc qu t; n thc phm qu bo, cay,
lnh, nng, mn, chua, ngt, ng, hng, hoc cht; say m tnh
dc qu mc; chy qu nhiu hoc qu nhanh; nhy hoc bi li;
ngi hoc ngi xm trc la. Ngi ta cng ni rng thai nhi b
bao t giam hm v rut gi cht li, ging nh l n b tri buc
bng nm th xing xch hoc b xin mnh trn cc nhn.
Li cn c thm nhng au kh khc na khi a tr chui t d
con v c sinh ra ngoi. T Th ca ngi Nguyt Quan ni:
2


N b nghin t t, ging nh nhng ht m trong my p du.
V ri bng cch ny hoc bng cch khc n c sinh ra.
Tuy nhin, nhng ai khng mt mng tc th

1
BA472 Nm xing xch l hai tay, hai chn, v u.

2
BA473 iya-lekha: 20-21; P5683:238.5.2-4.

457

Phi an phn chu au n.
Thn th sng v ln ln trong d bn
B try y cht nhn ca d con v c mi tanh hi khng th
chu ni.
Tr nh b mt i v b hnh h nh vy,
Ging nh c mt mn nht sng b v bt hoc nh sp
sa nn thc tho ra.

Kinh Nhp Thai gii thch ngha ca nhng t ng ny:
1


V th, khi tt c cc chi ln v chi nh pht trin, thai nhi
c quy trong mt ch nc tiu, ti en gh gm, r ra
nhng cht ra nt, mi tanh hi khng th chu ni, b
nhim v phn v nc tiu, v lin tc nh ra cht d dy hi
thi, mu v cc cht lng ra thi. Nng lc sinh ra bng s
chn mi ca cc nghip khi trc khin chn n xoay ln v
u quay xung hng v li ra. C hai cnh tay b g li, n b
nghin nh nh, nghin va va v hon ton b nghin nt
gia hai ci my bng xng. [216] Nhng au n khn kh,
cc , d di v khng th chu ni khin cho tt c cc chi
ca thn th au nh vt thng cn mi bin thnh mu
xanh. Tt c cc c quan ca thn th u nng ln. Bi v cht
nhn ca t cung by gi gim nhiu, b mt ca thn th
kh i, do mi, c hng, v tim b kh nt ra. B c ch v
y nhng s hi khng th chu ni, n tri ra cho d vic
ny c th kh khn nh th no i chng na khi b li ra v
nh hng ca cc nhn duyn, bng cc nng lc t s chn
mi ca cc nghip khi trc. Mt khi ra ngoi ri, khng kh
nung t ging nh a-xt ln vt thng; ch cn tay hoc
ming vi chm phi cng cm thy ging nh vt chm ca

1
BA474 Garbhvakrnti-stra, P760: 110.2.6-110.3.3. V on ny,
Tsongkhapa dng nh dng mt bn dch khc.

458

gm ao. N phi tri qua au n khn kh, cc , d di
v khng th chu ni.

Ngi ta ni rng khi c m vo lng v nhng hnh ng
ging vy, hoc b cc vt nng hay lnh chm phi, a b mi
sinh phi chu au n khn kh, cc , d di v khng th chu
ni, ging nh con b b lt da ang b gii b n hoc mt
ngi ci m cc vt l lot b nh bng roi.
Trong tm loi kh, hy coi ci kh u tin ny, cng vi ci kh
th tm [kh ca ng un b chim hu], l trng yu nht v thin
qun v c hai ci kh ny. Cho nn, nh c gii thch trc
y, qu v phi lun qun xt chng vi tr tu phn bin v thin
qun v chng.

(ii) Kh ca tui gi
C nm im suy ngm:

1) Thn th p b suy hoi: lng b cong ging nh cy
cung; u bc trng ging nh bng c dra-wa (spra-ba);
nhng vt nhn ph trn trn ging nh nhng vt hn trn
tht. Bng nhng cch nh vy, tui tr tiu mn i v qu v
khng cn nt quyn r na.
2) Sc khe th cht v sinh lc suy tn: th d, khi ngi
xung, qu v rt xung ging nh mt bao t b ct khi dy
treo; khi ng dy, ging nh nh t r mt thn cy; khi ni,
qu v khng c mch lc u ui; v khi i, qu v long
chong mun t. [217]
3) Cc gic quan suy tn: mt qu v khng cn nhn r rng
cc hnh dng, v.v.; tr nh v cc kh nng khc suy yu v
tnh trng hay qun cc , v v.v.
4) S vui th i vi cc i tng gic quan cng m nht i:
qu v kh tiu ha thc n thc ung, v khng th vui th vi
nhng i tng a thch na.
459

5) S suy tn ca sinh mnh tht l au n: khi mng sng i
gn ti ch tn tuyt, qu v mau chng hng ti ci cht.

Suy ngh i suy ngh li v nhng im ny. Nh Thn Thng Du
H Kinh ni:
1


Khi tui gi tin ti v chng ta vt qua mt im no ,
Chng ta ging nh cy b st nh,
Ho tn v tui gi ging nh cn nh khng khip, h nt.
i bc tr gi, xin hy mau ni v mt cch thot khi tui
gi.
Tui gi lm suy yu s ng n ng v n b
Nh trn bo lm ri rng nhng dy leo bm vo khm cy
sal.
Tui gi cp mt sinh lc, ti kho v sc khe ca chng ta

Nh th chng ta b kt trong bn ly.
Tui gi lm thn th quyn r khng cn hp dn.
Tui gi cp mt v huy hong v sc mnh ca chng ta.
Tui gi cp mt hnh phc v khin cho chng ta b nhc
nh.
Tui gi cp i sinh lc; tui gi mang li ci cht.

Jen-nga-wa ni: au n ca ci cht th khng khip nhng
ngn ngi; qu trnh gi lo tht khng khip bit bao! Ga-ma-pa
ni: Qu trnh gi lo n t t cng l iu tt. Nu n ti cng
mt lc, s khng th no chu ni.


1
BA475 Lalita-vistara-stra, {Tn y rya-lalita-vistara-nma-
mahyn-stra dch l Thn Thng Du H i Tha Kinh} Vaidya
1958:13.83-85; P763:195.2.8-195.3.3.

460

(iii) Kh ca bnh
y cng c nm im [ suy ngm]:

1) Bnh lm thay i bn tnh ca c th: tht teo, da kh,
v.v
2) au n v thng kh c gia tng v t khi no li vng
mt: cc hnh i ca c th - thy, a, khng, v ha khng
cn bng m giao ng hn lon, khin th xc b dy v, v
iu ny li lm cho tm thn b thng kh. Ngy m qu v
sng trong tnh trng ny.
3) Khng cn ham mun nhng th hp dn na: bi v qu v
c bo cho bit rng nhng th m mnh ham mun lm hi
ngi bnh, qu v khng th t do mit mi vi chng c;
[218] v qu v khng lm c nhng ng tc v cc th
ng ngi m mnh mun.
4) Cho d khng mun i chng na, qu v cng phi nng
cy vo nhng th chng thch th g: ngi bnh bt buc
phi dng thuc, mn n, thc ung mi v kh chu v nhng
th ging vy; v phi nng ta vo nhng cch cha tr khc
nghit dng nhng cch nh t bng la hoc m thng bng
cc dng c.
5) Qu v mt nng lc sinh tn: tht l au n khi qu v
nhn ra cn bnh ca mnh ang giai on cui cng.

Qun chiu cn thn v nhng im ny. Nh Thn Thng Du H
Kinh ni:
1


Hng trm cn bnh v au n ca bnh tt lan trn
Gy kh cho chng ta, ging nh con ngi p bc cc con vt
hoang d.
Hy tm n chng sinh b tui gi v bnh tt p o

1
BA476 Ibid., Vaidya 1958:13.86-88; P763:195.3.3-5.

461

V mau chng ni v vic thot khi kh au.

su gia ma ng, gi v bo tuyt d di
Cp mt sinh lc ca c, cy bi, cy ln, v cy thn tho.
Cng vy, bnh tt cp mt sinh lc ca chng sinh;
N lm tiu tan kh nng, din mo, v sc mnh ca h.

N cun tri sch gia sn tin ca v thc la .
Bnh tt khng ngng lm nhc chng sinh;
N lm hi chng sinh v khinh thng ci p.
N dy v h, nh mt tri nng t trn tri xung.

(iv) Kh ca cht
Mt ln na li c nm im suy ngm:

1) Qu v phi xa la nhng th p v quyn r.
2) Qu v phi xa la nhng thn quyn p v quyn r.
3) Qu v phi xa la nhng bng hu p v quyn r.
4) Qu v b mt mt thn th p v quyn r.
5) Khi cht, Qu v phi chu au n v thng kh gh gm.

Lun qun chiu v nhng iu ny, cho ti khi qu v khng cn
ham m na.
Lm sao m bn im u tin trn y li gy au kh? Qu v
au kh khi nhn thy qu v ang mt bn iu tuyt ho . Thn
Thng Du H Kinh:
1


Ngi cht v chuyn sang mt i sng khc, v nh vy
Ngi phi vnh vin xa la nhng ngi p v thn yu.
Nh chic l la cnh, nh dng nc trn sng,

1
BA477 Ibid., Vaidya 1958:13.89-91; P763:195.3.6-8.

462

Ngi s chng bao gi tr v v gp li h na.
Ci cht khin ngi quyn lc tr thnh yu ui.
Ci cht li ngi i, nh dng sng cun tri khc g.
Ngi ta ra i mt mnh, khng c ai i theo, chng c bn
ng hnh
Bt lc bi v nghip ca h sinh ra qu.
Ci cht bt i khng bit bao nhiu chng sinh,
Nh con qui vt bin bt i hng by sinh vt,
Nh chim ng bt rn, hoc s t bt voi,
Nh la bt mt c cy, v lc nhc cc th vt.

(v) Ci kh ca vic phi gp nhng iu khng nh
y cng c nm im suy ngm:

1) Th d, ch cn gp k th ca qu v thi cng gy ra au
n v thng kh.
2) Qu v sng trong lo s b k th trng pht.
3) Qu v s k th ni li him c, khng ni li t t.
4) Qu v s cht.
5) Qu v lo lng sau khi cht qu v s i ti ch khn kh v
hnh ng tri ngc vi gio php.

Hy suy ngm v nhng im ny.

(vi) Ci kh ca vic phi xa la nhng iu nh
Li cng c nm im qun chiu. Th d khi qu v phi xa la
mt ngi h hng rt thn yu:

1) Trong tm qu v, su kh ni dy.
2) Trong li ni, qu v than khc.
3) Qu v lm hi thn th mnh.
4) Qu v bun b, hi tng v thng nh nhng tnh cht
tt lnh ca iu qu v va mt.
463

5) Khng th no c li c ci m qu v mt.

Hy qun chiu v nhng im ny.

(vii) Ci kh ca vic khng c iu mnh mun
Li cng c nm im, tng t nh khi phi xa la iu nh .
Mu tm nhng khng t c iu mnh mun c ngha l, th
d nh, lm rung nhng khng thu hoch c g, hoc lm n
bun bn m khng c li. Ci au n ca s tht vng ny xut
pht t vic phi lm ct lc c c ci qu v khao kht, v
ri li chng t c iu .

(viii) Ci kh ca nm un b chim hu
c Pht ni: Tm li, nm un b chim hu l kh.
1
Suy ngm
v li dy ny li cng c nm im. Bn cht ca nm un b
nghip v phin no chim hu l:

1) ch cha ci kh tng lai;
2) ch cha ci kh da trn nhng ci ang hin hu;
3) ch cha ci kh do au n gy ra;
4) ch cha ci kh do thay i gy ra;
5) ch cha ci kh do duyn sinh gy ra.

Hy qun chiu i qun chiu li v nhng im ny.
y, v im u tin, qu v li ko ci kh trong cc i tng
lai bng cch n nhn nhng un b chim hu ny. V im th
hai, cc un b chim hu to c s cho nhng tnh trng, chng
hn nh bnh tt v tui gi, vn nm sn ti cc un ang hin
hu. im th ba v th bn xy ra v cc un b chim hu c
lin kt vi nhng khuynh hng bt ton hng ti hai loi

1
BA478 Nidna-sayukta {dch ngha: Nhn Duyn Tng ng}, Tripthi
1962:194.

464

kh ny. V im th nm, chnh s hin hu ca cc un b chim
hu to thnh bn cht ca ci kh duyn sinh, bi v tt c cc
yu t cu hp ty thuc vo nghip v phin no khi trc u l
ci kh duyn sinh. iu ny s c gii thch cn k trong phn
ni v ba ci kh.
1

Nu qu v khng vun trng mt thc chn chnh nh tan o
mng v dng lun hi m bn cht l cc un b chim hu
qu v s khng c c may pht trin c tm chn chnh hng
v gii thot, v qu v s khng c cch no pht trin c tm
i bi thng xt nhng chng sinh tri ln trong sinh t lun hi.
Do , bt k qu v theo i Tha hoc Tiu Tha, suy ngm ny
c tnh cch cc k quan trng. Ngay c khi qu v pht trin
c thc dt b say m sinh t lun hi, hy theo hc cc kinh
in hon ho v nhng lun gii c thm quyn: tm hiu cho
ng ngha ca cc kinh lun ny. Sau dng thin qun phn
tch phn bit mang li mt s chuyn ha mnh lit trong tm
qu v.
Nh th, ti theo cch trnh by c nn tng vng chc ca tn
gi V Trc gii thch mc ch ging dy tm loi kh ca
c Th Tn nh l mt cch hiu kh , nhng khuyt im
ca sinh t lun hi.
Ngi Bo-da-wa ni:

Ngay khi sinh ra lm mt trong su loi chng sinh, chng ta
phi i din vi ci kh ca bnh, cht, v.v Khi nguyn do
ca bnh tt hin din, chng ta b bnh; khi nguyn do ca ci
cht hin din, chng ta cht. iu ny khng phi l khng
thch ng v cng khng phi l tnh c xy ra; n l c tnh
hoc bn cht ca sinh t lun hi. Khi cn trong sinh t lun

1
BA479 LRCM: 227ff.


465

hi, chng ta khng c cch no thot c n. Nu chng ta
kinh tm n, chng ta phi tiu dit qu trnh sinh. [221]
lm c iu ny, chng ta phi dit tr ngun gc ca n.

Bng cch ny, hy suy ngm vic pht sinh ra ci kh nh
c gii thch trn ci kh ca sinh, gi, bnh, cht, v.v....

466


467

Chng 18: Su Loi Kh

(b) Suy ngm v su loi kh
(i) Khuyt im v tnh khng chc chn
(ii) Khuyt im v tnh khng th toi nguyn c
(iii) Khuyt im v vic phi b thn th lp i lp li
(iv) Khuyt im v vic phi ti sinh lp i lp li
(v) Khuyt im ca vic phi ging h xung thp lp i lp
li
(vi) Khuyt im ca vic khng c bn ng hnh



(b) Suy ngm v su loi kh
Bng Hu Th Thch [ca ngi Mahmati {tn dch ngha: i
Tr}] ni c by loi kh, nhng bi v ci kh th by ch khng
nh li mi sai st mt ln na nn y qu v suy ngm su
loi thi.

(i) Khuyt im v tnh khng chc chn
Trong khi qu v tri ln trong sinh t lun hi, nhng thn quyn
nh cha m tr thnh k th trong nhng i khc, trong khi k th
tr thnh thn quyn. Tng t, cha qu v tr thnh con trai ca
qu v v con trai tr thnh cha; m qu v tr thnh v qu v v
v thnh m. Bi v khng c g khc ngoi mt chui lin tc cc
thay i nh vy nn qu v khng th nng cy vo u c.
Trong Bng Hu Th:
1


Khng c g chc chn cho nhng ai cn trong lun hi
Bi v cha thnh con, m thnh v,

1
BA480 Suhl-lekha: 66; P5682: 236.5.5.

468

K th thnh bn,
V iu ngc li cng xy ra.

Ngay trong i ny, k th tr thnh bn v ngc li. ng T
Vn Mt in ni:
1


Trong mt thi gian ngn, k th c th thnh bn
V bn c th thnh k th.
Cng vy, c bn ln th u c th thnh k bng quan,
Trong khi nhng ngi trc y bng quan c th thnh k
th
Hoc bn thn thit.
Bit c iu ny, k tr chng kt dy luyn i.
H t b ngh vui thch vi bn b
V hi lng tp trung vo c hnh.

Bng cch thin qun v iu ny, qu v nn ngn chn khng
cho luyn i v th nghch pht khi t vic phn bit bn v th.
Hy thc rng trong cc hin tng ca lun hi, tuyt i khng
th tin c iu g. ng mnh b m hoc na.

(ii) Khuyt im v tnh khng th toi nguyn c
Bng Hu Th dy:
2


Mi ngi trong chng ta ung sa
Nhiu hn l s lng c th cha y bn bin; vy nhng
Nhng ai trong dng lun hi hnh ng nh k phm phu
3


1
BA481 Subhu-paripcch-tantra, {Tn Phn y rya-subhu-
paripcch-nma-mahyn-stra} P428: 35.3.5-6.

2
BA482 Suhl-lekha: 67; P5682: 236.5.5-6.

3
BA483 Cch din t y (so so yi skye boi rjes su brangs pai khor ba
pa) gi rng mt s phm phu c th i theo cch thc ca bc
469

Li c nh ung nhiu hn s lng na.

Suy ngh v iu ny: mi chng sinh trong qu kh ung rt
nhiu sa m, v tuy th li khng chu tu tp o gii thot
trong tng lai s li ung thm nhiu nh vy. y ch l mt th
d m thi. Khi qu v suy ngm v vic qu v chng thiu g
nhng kinh nghim v nhng iu k th v nhng kh i ca sinh
t lun hi, qu v khng nn cho mnh b m hoc na. Qu v
chm m vo hng lc tm s tha mn, tuy nhin, vi cc
hng lc th gian, cho d qu v hng th bao nhiu chng na,
qu v cng khng bao gi tha mn. Do , ht ln ny n ln
khc s ham mun ca qu v tng thm, v v l do , qu v
lang thang bao nhiu i kip trong sinh t lun hi. Trong khong
thi gian di v lng qu v s tri qua kh au khng th chu
ng ni, kh au m nhng dc lc kia s khng n b c
trong mun mt. Trong Bng Hu Th:
1


Ging nh ngi ci b gii b hnh h
Li gn la gim au
Nhng chng c bnh yn, nn ngi phi hiu thy
Tham luyn th vui nhc dc cng u nh vy.

Ba-la-mt-a Tp Lun cng ni:
2


Ngi c ci ngi mun,
Dng cho ht, ri li kim thm,
V ngi vn khng tha mn,
Cn c g bnh hon hn vy khng?

thnh v nh th, bng cch bt chc gn ging nh cch hnh x
ca bc thnh, t gn ti tnh trng ca cc v.

1
BA484 Suhl-lekha: 26; P5682: 235.5.8-236.1.1.

2
BA485 Pramit-samsa: 27; P5340: 16.3.4.

470


V T Th ca ngi Nguyt Quan ni:
1


C chng sinh no cha tng sinh ra i hng trm ln?
C hng th no khng tri nghim v s ln?
C th xa hoa no, nh qut bng ui yak
2
mu trng tuyt
vi, m h li cha c?
Tuy vy, ngay c khi h c, tm luyn i vn tip tc tng
trng.
Chng c kh au no h khng nhiu ln tri qua.
Nhng th h ham mun khng lm h tha mn.
Khng c chng sinh no cha tng ng trong bng h.
Vy ti sao h khng t b c tham luyn lun hi?
Hy suy ngh v iu ny.

Hn na, qu v s tht tnh mng [i vi lun hi] nu qu v
qun chiu v iu Phin No Gim Khinh (oka-vinodana) nu
ln:
3


Ht ln ny ti ln khc trong cc a ngc
Ngi ung nc ng si
Nhiu n ni ngay c nc trong i dng
Cng khng th so snh c. [223]

d bn m ngi n
Khi lm ch hoc lm heo

1
BA486 iya-lekha: 90-91; P5683: 240.5.2-3.

2
Nhc li, Yak l loi b lng di Ty Tng, chu c kh hu rt lnh.
Ngi ta nui yak ch v ly sa v tht. Da yak dng
may giy, qun o, v che lu; phn yak dng lm ci. Qut lm
bng ui yak mu trng c coi l th qu him.

3
BA487 oka-vinodana, P5677: 232.1.6-232.2.1. c cho l ca M
Minh {skt. Avaghoa cn c tn Hn-Vit l Tr u} trong P.

471

Cht thnh ng rng ln hn c
Ni Tu-di, vua ca cc ni.

V mt ngi thng v b bn
Ngi nh bit bao nhiu l
Trong cc ci sinh t lun hi
n ni i dng khng cha ht.

u b ct
Khi nh git ln nhau,
Nu cht thnh ng
S cao hn ci tri Phm Thin.

Ngi tng lm con su
V, v tham n, ngi n cht by nhy cu bn nhiu n
ni
Nu em vo i dng
s lm y p bin c.

Do , Phm Hoa Nghim nu ln:
1


Hy nh nhng thn nhiu v s trong qu kh,
M ngi, v tham dc, b ph mt cch v ngha;
By gi trong i ny hy thc s mu cu gic ng;
Hy hnh x theo gii lut v nh dit tr tham dc.

Hy nh nhng thn nhiu v s trong qu kh,
M ngi, v tham dc, b ph mt cch v ngha l.
bao ln nhiu nh s ct sng Hng

1
BA488 Tsongkhapa c trch dn mt bn Gaa-vyha-stra c phn
khc vi P761: 299.3.1-3. So snh vi Vaidya 1960c 390.

472

Ngi khng lm hoan h ch Pht v l l gio php ca
cc ngi nh php ny y.

Ngay c khi qu v c c nhng th k th ln lao ca kip sng
lun hi, chng s l huyn o. Hy ghi khc trong tm nhng thn
nhiu v s m qu v b ph trong qu kh, phi tri qua v
lng au kh m khng c ngha g c. Hy suy xt rng mi
vic s tip tc nh vy tr khi qu v n lc tm cch chm dt
chng. Hy pht khi mt thc tnh thc, khng mnh b m
hoc. Jen-nga-wa ni:

Cc v thy tn knh, t v th ti nay cc ngi c bao nhiu
thn? Gi y, bi v cc ngi cha bao gi thc hnh gio
php i Tha, cc ngi phi chuyn cn tu tp.

Sang-pu-wa (gSang-phu-ba) ni:

Trong dng sinh t lun hi ny c rt nhiu khc quanh ri
may; ng t hy vng ni .

Hy qun chiu cho ti khi qu v pht khi c cch suy ngh
nh vy; sau khi pht trin c suy ngh ny, qu v phi tip
tc duy tr n trong thin qun.

(iii) Khuyt im v vic phi b thn th lp i lp li
Trong Bng Hu Th:
1


Mi ngi chng ta b li ng xng
S lm ni Tu-di trng b nh. [224]


1
BA489 Suhl-lekha: 68ab; P5682: 236.5.6-7.

473

Nu xng mi chng sinh b i khi ly thn mi khng mt i th
s xng ny s che khut c ni Tu-di.

(iv) Khuyt im v vic phi ti sinh lp i lp li

Trong Bng Hu Th:
1

Nu ngi tm kim hn lng ca cc b m bng cch m
cc ht bi t
Kch thc bng ht cy bch x th tri t ny cng khng
.

Nhng hc gi trc y coi cu trn c ngha l mi mt vin bi
t i din cho mt chng sinh tng l m ca ta, nhng gii
thch ny khng ng. Li Bng Hu Th Thch
2
trch dn mt
bi kinh cho thy rng cu trn nhc n t tin bn h m, t m
ti m ca m mnh, v c tip tc nh vy:

Ny cc thy t kheo, t d nh nu c ngi ly t tri t rng
ln ny nhng vin bi t kch thc bng ht bch x ri
sang mt bn, v ni rng: y l m ta, v y l m ca m
ta; ny cc thy t kheo, t ca tri t rng ln ny s ht i,
nhng dng t tin bn m vn cha ht.

Li na, cch hiu ca cc hc gi khi trc l sai lm v lun thch
ca ngi Long Th ni hn lng ca cc b m.
Qu v nn hiu phng cch m iu ny khin qu v tnh ng.
T Bch K Tng ni:
3



1
BA490 Ibid., 68ab; P5682: 236.5.7.

2
BA491 Vyakta-pad-Suhl-lekha-k, {Cn c tn l Minh C Lun}
P5690: 264.5.2-4.

3
BA492 C: 7.10; P5246: 136.5.3-4.

474

Ngi khng th thy nguyn nhn tin khi
Ca ngay c mt kt qu thi;
Nhng nguyn nhn ca mt kt qu thi cng bao la bit
chng no,
Thy vy, ai li khng kinh s?

V im ny lun ca ngi Nguyt Xng ni:
1


Tht ng nui dng mt thc tnh ng khng ngui, v
cch hnh x tng xng khi trc din vi chn hoang d
mnh mng ny dng lun hi ni s i li vn kh khn v
rng rm v minh m tm mc ca n khng th o lng
c.

(v) Khuyt im ca vic phi b ging h ti lp
Tc phm Bng Hu Th:
2


lm Tri Thch, xng ng th gian tn knh, ngi
vn s ri
Mt ln na xung tri t v nghip lc trong qu kh.
Ngay c khi lm mt v Chuyn Lun Vng,
Ngi s mt ln na thnh n l ca cc chng sinh khc
trong dng lun hi.

Cho d lu nay ngi tri qua cc lc th
Vut ve ngc v eo ca cc thin n siu phm
Ngi s ln na gp nhng cm xc khng h chu c
[225]

1
BA493 Bodhisattva-yog-cary-Catu-ataka-k, {B-tt Du-gi Hnh
T Bch Lun Thch} P5266: 226.2.1-5.

2
BA494 Suhl-lekha 69-75; P5682: 236.5.7-237.1.7.

475

V b xay nghin, ct chm, v x tht bi cc vt tra tn a
ngc.

bao lu ng trn nh ni Tu-di,
Hng th cm xc m i ca t mm mi di chn,
Hy tng n ni au n khng chu ni
V phi ln na bc i trn than nng v t thi x nt di a
ngc.

tng n a trong nhng lm cy xinh p
V hng th vng tay m p ca cc thin n siu phm,
Ngi s ln na ti cc khu rng a ngc,
Ni y, l l gm ao x t tai, mi, tay chn.

D ngi vo n Diu Lu H [Sng Chy Diu Dng]
Vi nhng n thn xinh p v hoa sen vng,
Ngi li ln na lao xung a ngc vo trong nc bng
Loi nc khng chu ni ca Bt Kh Qu Giang [Dng Sng
Khng Th i Qua c].

hng cc lc th ln ca mt v tri
Trong ci dc, hoc hnh phc khng tham luyn ca Tri
Phm Thin,
1

Mt ln na ngi li lm nhin liu cho la

1
BA495 Cc thn th dng Tri {Phm Thin} sng bn ngoi dc gii;
khng c tham mun nhc dc v khng c ph n. Zahler v
ng tc gi (1983) ni rng nhng v tri ny trong ci thin th
nht ca sc gii (Rupadhatu); nhng ti liu khc (Kloetzli 1983: 29-
30, 45-50) li gi rng tt c cc tng ca sc gii c th c gi
chung l th gii Phm Thin (Brahmloka). Mt ti liu khc (Lozang
Jampal v ng tc gi 1981:42, n.15) cho rng t Brahm trong
dng c bit ny ch tt c cc chng sinh trong ci sc v v sc
gii (aupadhatu).

476

Ca a Ngc V Gin, chu au n khng ngng ngh.

l thn mt tri hoc mt trng,
Soi sng ton v tr bng nh sng thn mnh,
Mt ln na ngi s tr v bng ti en, dy c,
Ni ngi khng th nhn thy ngay c bn tay xe ra.

Ba dng c xay nghin, ct chm, v x tht l nhng dng c
ln lt ca cc a ngc Chng Hp, Hc Thng, v i Nhit.
c cc thin n chm sc c ngha l c cc n thn phc v.
Cc lc th ca ch thn trong ci dc l ch cc v thn trong
ci dc t tng Tri Th Ba Mi Ba tr ln. y nh sng ca
mt tri v mt trng c din t bng nhng t ng quen thuc
vi ngi thng m khng phn bit vt h tr cung in ca v
thn v nhn vt c h tr v thn; nu qu v phn bit
nhng th ny th nh sng l nh sng t cc cung in ca mt
tri v mt trng.
Xem xt mi cch m qu v c th rt t ch cao xung ch thp
nh c minh ha bng nhng th d ny qu v s khng cn
say m sinh t lun hi na, bi v tt c nhng iu k th ca
dng lun hi cui cng s u sp . Nh C S Gii Lut nu
ln:
1


Kt cuc ca nhng th {thin nghip} tch ly c l s
cn kit.
Kt cuc ca nhng th trn cao l ri rt xung.
Kt cuc ca gp g l chia la.
Kt cuc ca cuc sng l ci cht.


(vi) Khuyt im ca vic khng c o hu

1
BA496 Vinaya-vastu (Dul ba lung), P1030:50.2.5.

477

Trong Bng Hu Th:
1


Bng cch ny, ngi s b su kh.
Cho nn hy ly nh sng ca ngn n ba cng c;
Bng khng ngi s l loi i vo bng ti v tn
M c mt tri ln mt trng u khng th chiu soi.

Ngi s b su kh c ngha l Hy bit rng qu v phi cht
nh ta ch cho qu v thy khi trc, v ly nh sng cng c.
Ba loi cng c ch cng c ca thn, khu hoc , hoc ch
ba nn tng m t cng c pht sinh b th, v.v.... Bng ti
v tn ch bng ti ca v minh.
Bn v vic khng c bn ng hnh, Nhp B- Hnh Lun
ni:
2


Thn th ny hin ti y , tuy nhin
Tht xng i vi thn ny
S chia la v tan r.
Bi thn ny nh vy,
Cn cp nhng iu khc, nh nhng ngi thn yu lm
g?

Do , su khuyt im ny bao gm ba loi:

1) Trong dng lun hi, khng c mt c s vng chc no m
qu v c th trng cy c
2) D qu v bung th trong cc lc th ca lun hi bao
nhiu, cui cng chng cng khng em li tha mn.
3) Qu v b vng vo sinh t lun hi t v th.


1
BA497 Suhl-lekha: 76; P5682: 237.1.6-7.

2
BA498 BCA: 8.32-33; P5272: 255.2.3-4.

478

Khuyt im u tin gm c bn phn:

1) Khng c s an ton no trong vic c c thn, bi v qu
v b thn ti lp nhiu ln.
2) Khng c s an ton no trong cc tc nhn gip ch hoc
lm hi, bi v cc tc nhn ny khng chc chn.
3) Khng c s an ton no trong vic t c mt tnh trng
tuyt vi, bi v ci g trn cao s xung thp.
4) Khng c s an ton no ni cc bn ng hnh, bi v vo
lc cht qu v ra i khng c bn ng hnh.

im th ba trong bn iu nu trn ch vic phi ti sinh lp i
lp li; khng c gii hn no cho dng ti sinh c. Cng suy ngm
v au kh theo cch sp xp ba phn ny.

479

Chng 19: Thin Qun Thm v Kh

(c) Thin qun v ba loi kh
(i) Kh do thay i
(ii) Kh do au n
(iii) Kh do duyn sinh
2 Suy ngm v cc au kh c th
(a) Ci kh ca con ngi (skt. manuya)
(b) Ci kh ca A-tu-la (skt. Asura)
(c) Suy ngm v ci kh ca ch thin (skt. deva)
(i) Ch thin ca dc gii
(a) Ci kh ca vic phi cht v b ging xung cc
gii thp
(1) Ci kh ca cht
(2) Ci kh ca vic phi ging xung cc cnh
gii thp
(b) Ci kh ca u lo
(c) Ci kh ca vic b ct chm, m rch, git cht,
v b ui i
(ii) Ch thin ca sc gii v v sc gii



(c) Thin qun v ba loi kh
1

(i) Kh ca thay i [227]
Nhng cm gic vui th m cc chng sinh kinh qua trong lun hi
cng ging nh s vui thch cm nhn c khi di nc mt ln
mn hoc nht ang sng ty: khi cm gic tm thi ny qua i,

1
BA499 Nhng tiu cho phn ny khng c nu r trong chnh
vn, nhng c trnh by theo mChan, do Jambdyangs-bzhad-pa
thm vo.

480

ci au n t quay tr li. iu ny gi l kh do thay i v bao
gm khng ch cm th m cn c tm vng v cc tin trnh tm
(tm s)
1
tng t vi tm vng ,
2
cng nh cc i tng cu
nhim, khi c nhn thc, gy nn cm gic .

(ii) Kh do au n
Khi mt ci mn au n vim ty ln tip xc vi mt cht kch
thch kh chu chng hn nh nc mui, n tht l au n cc
. y l cch qu v nhn ra cm gic au n. Nhng cm gic
au n nh th to thnh ci kh do au n, bi v ngay khi
chng khi ln thn v tm lin b hnh h, nh trong trng hp
au thn. Cng nh gii thch trn, kh ca au n khng
phi ch l cm gic m thi.

(iii) Kh do duyn sinh
Cc cm gic trung tnh hu lu ging nh mn sng ty khng
tip xc vi cht xoa du hoc cht kch thch kh chu. Bi v
nhng cm gic ny cng hin hu vi cc khuynh hng xo trn
chc nng, chng to thnh kh do duyn sinh m, nh gii thch
trn, khng phi ch bao gm cc cm gic m thi. chng mc
ci kh do duyn sinh b tc ng bi cc nghip trc , cng
nh l cc phin no, v ng thi kh ny hin hu cng vi cc
ht ging {chng t} s pht sinh ra ci kh v phin no trong
tng lai, n cng hin hu vi cc xu hng xo trn chc nng
dai dng.

1
Tm vng y l thc (thc th su). Tm s l cc trng thi tm
(Lun i Tha Trm Php lit k tt c 51 tm s), ty theo tm
vng m xut hin v gip tm vng to nghip.

2
BA500 Trong bi cnh cc tm s, cm t ging nh tm vng
mun ni n nm cch cc tm s ging nh tm vng m chng
i km theo. Nm cch ny, nh c trnh by trong AK, l s ging
nhau ca (1) c s, (2) i tng quan st (3) sc thi (4) thi gian,
v (5) thc th c thc cht.

481

Do , tham luyn gia tng khi cm gic vui thch khi ln, v th
ght gia tng khi au n khi ln. V minh gia tng khi qu v
hiu lm tm thn vn l mt phn ca tnh trng xo trn chc
nng khng vui th m cng khng au n l trng tn, trong
khi tht ra n l v thng. Tham luyn sinh ra kh au chng hn
nh vic ti sinh tng lai vo trong nm cnh gii [cc cnh gii
ca chng sinh a ngc, ca ng qu, sc sinh, con ngi, v
ch thin]; th ght mang li kh au nh su kh trong i ny,
cng nh kh au tng lai trong cc cnh gii khn kh; trong
khi v minh hot ha theo phng thc nhm duy tr s kh do hai
cm xc kia [tham luyn v th ght] sinh ra. Do , tham luyn
chm dt khi qu v thy cc cm gic vui th l kh au. [228]
Trong trng hp cm gic au n, s th ght chm dt khi qu
v xt thy rng bi v cc un [ca thn v tm] l mt tp hp ca
cc nguyn nhn gy ra kh au, cc cm gic au n t chng
pht khi ra ch nh l au n th xc pht khi ra vy. Trong
trng hp cc cm gic trung tnh, v minh ngng khi qu v thy
bn cht ca cc cm gic l v thng, tiu tn v hoi dit.
Bng cch ny, qu v ngn nga khng cho ba loi cm gic khi
ln thnh tam c {tc tham, sn, si}. Ti gii thch nhng im
ny theo Quyt nh Yu Lun v Du-gi Hnh a Lun {Cc
Tng Bc Hnh Thin}.
Ging nh ai ang mang mt gnh nng khng th vui sng
c nu vn cn phi mang gnh nng ny, qu v cng vy, s
tip tc chu kh au nu qu v vn cn mang gnh nng ca cc
un tng ng. Cho d i khi qu v khng c cm gic au n,
nhng bi v cc un bm r chc chn vo cc khuynh hng
xo trn ca kh au v phin no, kh do duyn sinh vn hin
din, v do v vn cc kh au ang mp m tnh trng sp
xy ra bng v s cch. Cho nn, v kh do duyn sinh thm nhp
mi kh au v l gc r ca hai kh au kia, hy thng thin
qun v n khng cn b n m hoc na.
482

Hn na, nhng cm gic vui th hin thi ca qu v n lm
cho tham luyn tng trng hu ht ch xy ra khi c s du bt
ca kh au (c gim bt/khuy kha); vui th khng hin hu
mt cch t nhin, khng hin hu c lp vi vic loi b kh
au. Th d, nu qu v b au kh v i b qu nhiu, mt trng
thi tm khoan khoi khi ln khi qu v ngi xung. Khi , bi
v tnh trng au kh cc ang phai m i, vui th c v nh
ang t t pht khi. Tuy nhin ngi khng phi t nhin l iu
vui th, bi v nu qu v ngi lu qu, au kh li khi ln, ging
nh khi trc. Gi d rng ngi v cc t th khc t bn cht ca
chng l nguyn nhn ca vui th th cng nh kh au s gia tng
t l vi mc dnh mc ca qu v vi nguyn nhn ca kh au,
vui th cng s gia tng theo lng thi gian qu v i, ngi, nm,
n hoc ung, ng di nh nng hoc trong bng mt. Tuy
nhin, r rng l nu qu v lm qu lu bt k iu no k trn, tt
c kt qu ca vic lm tt c ch l kh au. [229] Bi v, nh
Nhp Thai Kinh cp trong cng ngun cm hng:
1


Ny Nanda, cc hot ng thn th nh i, ngi, ng, hoc
nm, mi th nh vy u phi c hiu l au kh. Nu
thin gi phn tch bn cht ca cc hot ng thn th ny, h
s thy rng khi h i c ngy m khng ngh, ngi xung,
hoc nm xung, h s kinh nghim vic i ny ch thun l
au kh v s c nhng cm gic mnh lit, but nhi, khng
chu ni v khng vui th g. nim i l vui th s khng
khi ln.

Sau khi bn lun cng mt cch nh vy v ba hot ng th cht
kia, li kinh ni tip:

1
BA501 Garbhvakrnti-stra, P760:109.3.3-6. Dng nh Tsongkhapa
dng mt bn dch khc cho on ny. on trch dn tip theo
cng thy y.

483


Tuy nhin, ny Nanda, bi v cc hot ng th cht ngt on
s lin tc ca kh au trong hot ng ny hoc hot ng
kia, th trong mt s hot ng th cht khc, mt ci kh mi
khc li pht khi; v vi iu ny h tng l vui th. Ny
Nanda, khi cm gic vui th hu lu ny khi ln, ch l kh
au ang khi ln; khi n chm dt, ch c bn cht ca kh
au ny chm dt m thi. Khi n li khi ln na, ch l
hot ng tc hp pht khi; khi n chm dt, ch l hot
ng tc hp chm dt.

Cng vy, ngi Thnh Thin trong T Bch K Tng ni:
1


Vui th, khi gia tng,
c thy thay i thnh au n;
au n, khi gia tng,
Li khng bin thnh vui th tng t trn.

2 Suy ngm v cc kh au c th
Trong su loi au n c th, trn y ti gii thch cc loi
au kh ca ba ci kh no.

(a) Kh au ca con ngi
T nhng iu c gii thch trn, qu v nn hiu rng kh au
ca con ngi bao gm ci au n ca i kht, cc cm gic
nng lnh kh chu, v ci kh au trong vic tm kim thc n
thc ung
2
v b mi mt. cng l sinh, lo, bnh, t, v.v...

1
BA502 C: 2.12; P5246:133.4.4-5.

2
BA503 Chnh vn y (LRCM: 299.17) ghi l tshol kro v c sa
li thnh tshol gro (mChan: 444.01; A-kya: 139.02).

484

by loi m ti gii thch khi trc.
1
Hn na, qu v nn hiu
au kh ca con ngi theo hai trch dn sau y. T Lng Tp
Lun (Sabhra-Pankath) ca ngi Th Thn ni:
2


R rng l con ngi cng c
Mi kh au ca cc ci khn kh -
B au n hnh h, h ging nh cc chng sinh a ngc;
B tc ot mi th, h ging nh nhng chng sinh trong th
gii ca T Thn [cc ng qu]

Con ngi cng c ci kh ca sc sinh [230]
ch k mnh dng sc
Lm thng tn v p bc ngi yu
Nhng kh au ny nh mt dng sng.

C ngi b kh au v ngho tng;
Vi ngi khc, kh au pht sinh t lng bt mn.
Ci kh ca lng khao kht tht khng th chu ni.
Mi ngi u ci c v c th b git cht.

Trong T Bch K Tng:
3


i vi k c c quyn, au n tinh thn;
i vi ngi thng, au n ni th cht.

1
BA504 Nhng hng mc cn li trong danh sch by hng mc gm ba
rt t trong danh sch tm hng mc trn: ci kh ca vic phi
gp iu bt nh , ci kh ca vic phi xa la iu toi , v ci kh
ca vic tm kim m khng c iu mnh mun. Hng mc th
tm trong danh sch, ci kh ca cc un b s hu, l mt l hng
mc tm tt c thm vo nhng khng c cp khi lit k
nhng ci kh ca con ngi.

2
BA505 Sabhra-parikath, P5422: 233.2.8-233.3.3.

3
BA506 C: 2.8; P5246:133.4.2 .

485

Ngy qua ngy c hai loi au n
u lm kh th gian ny.

(b) Kh ca A-tu-la

Trong Bng Hu Th:
1


Cng vy, cc A-tu-la, do chnh bn cht ca h, phi chu ci
kh ln trong tm
Bi h th ght s vinh quang ca ch thin.
Nn d thng minh, h khng thy s tht
Bi s ngn che trong tm l im c th ca ci ti sinh ny.

Ni cch khc, h b hnh h v lng ganh t khng th chu ng
ni ca mnh i vi ca ci ca ch thin. V l do ny, h nh
nhau vi ch thin v phi chu nhiu kh au, chng hn nh b
ct t ngang mnh v b phanh thy. H thng minh, nhng h b
nhng ngn che trong tm, qu thnh hnh t nghip trong qu
kh, khin h khng th no nhn thy s tht t trong hon cnh
ca mnh. Diu Php Chnh Nim Hin Ti {skt. Sad-
dharmnusmty-upasthna} ni h l sc sinh, nhng Du-gi
Hnh a Lun t h vo trong ci ca ch thin.

(c) Suy ngm v ci kh ca ch thin
Gii thch y lin quan n (1) ch thin ca dc gii v (2) ch
thin ca sc gii v v sc gii

(i) Ch thin ca dc gii
Nhng kh au ca ch thin dc gii c xem xt trong ba
phn sau:
1. Ci kh ca vic phi cht v b ging xung gii thp

1
BA507 Suhl-lekha: 102; P5682:237.4.6.

486

2. Ci kh ca u lo
3. Ci kh ca vic b ct chm, m rch, git cht, v b ui
i

(a) Ci kh ca vic phi cht v ri xung ch thp
(1) Ci kh ca vic phi cht
Trong Bng Hu Th:
1


Mc d ch thin hng nhng lc th ln ci tri,
Ci kh ca vic phi cht cn mnh hn nh vy.
Bc tr gi hiu iu ny nn ngng to tc
Lng tham luyn cc ci tri ri s b hy dit. [231]

Ch thin hng th lc th qua vic tha mn cc ham mun
nhc dc, nhng cn ln hn vy na l ci kh au gh gm m
h tri qua khi cht, khi nhn ra nm du hiu cht, v im ny
lun vn trn ni:
2


Thn th h chuyn thnh mu xu x,
Nm gi ca h khng cn m i na,
Vng hoa ca h ho a, v y phc c mi hi;
M hi bt thng khp thn th.
Nm du hiu cho ch thin ci tri,
Bo trc h s cht v gi t ni ,
Tng t nh cc du hiu
Bo trc ci cht ca con ngi ci th gian.

(2) Ci kh ca vic phi ri xung cc cnh gii thp
Trong Bng Hu Th:
3


1
BA508 Nt.: 98; P5682:237.4.2-3.

2
BA509 Nt.: 99-100; P5682:237.4.3-5.

3
BA510 Nt.: 101; P5682:237.4.5-6 .

487


H phi gi t th gii thn tin.
Nu phc c ca h cn ht,
Khi , bt lc, h s thnh
Sc sinh, ng qu, hoc chng sanh a ngc.

(b) Ci kh ca u lo
Ch thin c nhiu phc c s c nhng th c mong mun
nht. Khi nhn thy h, nhng thn c t phc c hn cm thy
lo u v v vy m phi tri qua nhiu kh no v au n.

(c) Ci kh ca vic b ct chm, m rch, git cht, v b
ui i
Khi ch thin nh nhau vi A-tu-la, h phi tri qua ci au n
ca vic tay chn v cc phn nh ra thn th b ct t, b
phanh thy, v b git. Khi b ct u, h cht, nhng tay chn s
mc li sau khi b ct t hoc b m rch, v h s tip tc sng.
V vic b ui i, khi c chin trn, cc thin thn nhiu quyn
nng s ui cc thin thn yu ra khi nh. Hn na, nh T
Lng Tp Lun ca ngi Th Thn ni:
1


Ch thin say sa trong lc th nhc dc
Trong tm khng c hnh phc
H b mt th la bn trong thiu t
La bc chy do nhim ly lc th nhc dc.
Lm sao c c hnh phc
Cho nhng ngi tm thn phn tn?
V tm h khng c kim sot [232]
V khng c tp trung d ch trong chc lt.
T bn cht vn bi ri v lon ng.
H s khng bao gi trm tnh

1
BA511 Sabhra-parikath, P5422:233.3.3-5, 233.3.6-7.

488

Nh ngn la c g lm nhin liu
La ny chy rc, c thm gi tr lc.

V cng vy:

H ging nh nhng ngi m yu, khi bnh
Cha bao lu, n ung khng ng cch v b bnh tr li.

(ii) Ch thin ca sc gii v v sc gii
Ch thin cnh gii cao nht sc gii v v sc gii mc d
thot khi cc au kh ny nhng vn cht v mang theo cc phin
no v ngn che. Bi v h khng t ch c v ch trong
tng lai, nn thm ch h phi kh v cc khuynh hng xo trn.
Hn na, nh T Lng Tp Lun ni:
1


Nhng k sc gii v v sc gii
vt qua ci kh ca au n v ca i thay.
T bn cht h c h lc ca nh t thin;
H trong tnh trng khng lay chuyn trong nhiu i kip.

Nhng ngay c iu ny chc chn khng l gii thot;
Sau khi tri xong iu ny, h s li ging xung.
Cho d c v nh h vt qua
S hn lon ca cc cnh gii khn kh,

Tuy nhin ging nh chim bay vt ln tri,
Cho d c gng chng cng khng th ni mi
Ging nh mi tn c bn i bng sc mnh ca mt a
tr,
Mi tn cui cng s li rt xung.


1
BA512 Nt., P5422:233.3.7- 233.4.1.

489

Ging nh n b chy trong mt thi gian di
ang tiu tan tng giy tng pht,
Chng ang b vy khn v nhng thay i
Ca ci kh do duyn sinh.

Suy ngm nh vy v nhng ci kh tng qut v c th ca nm
hoc su loi chng sinh. Ri lc qu v thy gh tm vi dng
sinh t lun hi, qu v s thc mc v nguyn do ca n. Ci g
to ra sinh t lun hi?

490


491

Chng 20: Ngun Gc ca S Kh

2 Suy ngm v tin trnh lun hi v mt ngun gc
a Phin no khi ln nh th no
1 Nhn din phin no
2 Th t theo phin no khi ln
3 Cc nguyn nhn ca phin no
4 Nhng sai st ca phin no
b T qu v tch ly nghip nh th no
1 Xc nh nghip m qu v tch ly
(a) Nghip t nh { nghip}
(b) Nghip t hnh ng c ch {thn nghip}
2 Qu v tch ly nghip nh th no
(a) Tch ly nghip v cc cm gic lc th
(i) Tch ly nghip v lc th xut pht t vui hng
nhng i tng a thch sc, thanh, v nhng th
tng t
(ii) Tch ly nghip v t h lc trong thin nh,
sau khi qu v t b tham luyn i vi cc lc
th gic quan bn ngoi
(b) Tch ly nghip v cc cm gic trung tnh
c Qu v cht v ti sinh nh th no
1 Nguyn nhn ca ci cht
2 Tm thc vo lc cht
(a) Cht vi tm thin lnh
(b) Cht vi tm bt thin
(c) Cht vi tm trung tnh v mt o c
3 Hi nng t u
4 Sau khi cht qu v vo tnh trng trung m nh th no
5 Ri qu v ti sinh nh th no


492


2 Qun chiu qu trnh lun hi trong khun kh ngun gc
ca n
Ngun gc ca lun hi c gii thch bng ba phn sau:
1.Phin no khi ln nh th no
2.Qu v tch ly nghip nh th no
3.Qu v cht v ti sinh nh th no

aPhin no khi ln nh th no
Nghip v phin no u l nhng nguyn nhn cn thit to
thnh lun hi, nhng phin no l phng din chnh yu. [233]
Bi v, cng nh ht ging khng c hi m, t, v.v. s khng
sinh ra mm cy, cho nn nu thiu phin no cho d qu v c
tch ly v s nghip trong qu kh vn s khng c mm kh
au v nghip cn thiu nhng tr duyn cn thit. Mt l do na
khin phin no l chnh yu ngay c khi khng c nghip tch
ly t trc v nu phin no hin din, th lp tc qu v s tch
ly nghip mi, v do s chim hu cc un trong tng lai.
Tng t, Lng Thch Lun ca ngi Php Xng ni:
1


Nghip ca ngi vt khi kht khao tn ti
S khng nng lc phng hot sang mt kip khc
Bi v cc tr duyn ca n khng cn.

Li na:

Bi v cc un s li pht sinh, nu ngi cn tham chp.

Do , iu rt quan trng l cn nng ta vo mt phng cch
i tr cc phin no. Hn na, bi v iu ny i hi hiu bit v

1
BA513 Prama-vartk: 105d-196b, 276ab; P5709: 86.5.4,88.2.3.

493

phin no, cho nn qu v cn phi am tng v phin no. Tri
kin ny gm c bn phn:

1. Nhn din phin no
2. Th t theo phin no khi ln
3. Cc nguyn nhn ca phin no
4. Nhng sai st ca phin no

1 Nhn din phin no
Vi Diu Php Tp Lun ca ngi V Trc a ra mt nh ngha
tng qut v phin no:
1


Phin no c nh ngha l mt hin tng, khi khi ln, c
tnh cht quy ri v, qua vic pht khi, [hin tng ] quy
ri dng tm thc.

Cho nn, khi pht sinh, n quy ri dng tm thc.
Sau y l cc nh ngha c th ca mi phin no:

1) Tham luyn {hay tham chp} c ngha l mt i tng
vui thch hoc hp dn bn ngoi hoc bn trong v ham
mun i tng . Khi tham luyn bm chc vo i tng v
tr nn mnh m, qu v kh c th tch ri khi i tng,
cng ging nh kh c th ty vt du thm vo trong vi.
2) Th nghch c ngha l quy thun cc ngun gc ca kh
chng hn nh chng sinh, au n, v kh, hoc gai gc v
pht sinh ra tm khc nghit, dy v; tm ny ngh ngi v vic
lm hi cc i tng . [234]
3) Kiu mn c ngha l tun thun theo hoc bn trong hoc
bn ngoi - nhng tnh cht nh cao, thp, tt, hoc xu v da

1
BA514 Abhidharma-samuccaya, P5550: 253.3.5-6.

494

trn ci nhn cng nhc v cc un ang h hoi {hoi un},
cho tm mnh c thi phng ln; qu v c thi t tn.
4) V minh c ngha l vic s hu phin no ca s hiu sai
lc v tm khng c r rng v bn cht ca T-, nghip
v nghip qu, v Tam Bo.
5) Nghi ng c ngha l xt ba i tng ny - T-, nghip
cng vi nghip qu, v Tam Bo v khng chc chn rng
cc i tng ny c hin hu hoc c tht hay khng.
6) Quan im cng nhc {c chp} v cc hoi un
1
l mt tr
thng minh phin no; tr thng minh ny quy thun theo cc
un b chim hu v coi chng l ci ti hoc ca ti, c
ngha l coi chng nh l bn ng hoc vt s hu ca bn ng.
y, bi v h hoi ngha l v thng v cc un s
nhiu,
2
cc t ng ny cho thy iu c nm bt ch n
gin l cc hin tng v thng v a dng; khng c con
ngi thng hng v n c. l l do ti sao n c gi
l quan im c chp v cc un ang h hoi.
7) Quan im bin kin l mt tr thng minh phin no; tr
thng minh ny xem ng nh c hiu qua quan im v cc
hoi un v coi ng l thng hng v vnh cu, hoc l phi b
hy dit ti khng cn c ti sinh t i ny sang i tng lai.
8) Nim tin vo uy th ti cao ca t kin
3
l mt tr thng
minh phin no; tr thng minh ny theo mt trong ba quan
im quan im v cc hoi un, quan im bin kin, hay
quan im t kin theo cng vi cc un ca ngi c kin

1
Cng gi l thn kin.

2
BA515 Theo ngha en, kin gii v cc un ang h hoi (jig tshogs la
lta ba) l kin gii v tp hp ang h hoi. y, chia ch
thut ng ny thnh cc phn nh, theo ngha en Tsongkhapa ni
tp hp ch cho thy s nhiu.

3
Hay kin th kin, kin chp ly kin.

495

chp v da trn c s m mt quan im nh th hnh
thnh, v coi quan im nh vy l ti cao.
9) Tin tng vo uy th ti cao ca o c v gii lut tn
gio
1
l mt tr thng minh phin no; tr thng minh ny tun
th theo mt k lut o c vn chi b sai tri v gii lut
o c, hoc tun theo mt gii lut i hi cc hnh thc
chc chn v trang phc, cung cch, li ni, v c ch; cng
nh l cc un ca thn v tm da trn c s cc hnh thc v
k lut o c v kh hnh hnh thnh {quan im }, v
coi trng cc hnh thc c vai tr nh l vic thanh lc ti
li, gii thot khi cc kh au, v em qu v ra khi lun hi.
10) T kin l l mt tr thng minh phin no vn ph nhn s
tn ti ca nhng iu nh l cc tin kip, cc i tng lai
hoc nghip v nghip qu, hoc tin rng nguyn nhn ca cc
chng sinh l mt ng to ha thing ling hoc mt bn th
nguyn s, v.v.
2


Ti gii thch mi phin no ny theo Vi Diu Php Tp Lun
v Du-gi Hnh a Lun v Ng Un Lun (Paca-skanda-
Prakaraa) ca ngi Th Thn.
3
[235]

2 Th t theo phin no khi ln
Mt cch xem xt vn ny l xem v minh tch bit vi quan
im v cc hoi un. Th d khi chng vng ti va ph xung

1
Gii cm th kin, kin chp ly gii cm.

2
BA516 Mt vi h thng trit l n gio coi Thng (Ivara) l
ng sng to ra th gii; cc h thng khc (c bit l trng phi
Skhya tc trng phi S Lun) coi s chuyn ha ca vt cht
nguyn s l yu t d phn vo vic sng to th gii. Theo nhng
ngi Skhya hu thn, thn linh ti cao khi s v gim st vic
sng to ra th gii t bn cht nn tng (rang bzhin, prakrti), cng
c gi l tinh ty nguyn s (gtso bo, pradhana).

3
BA517 Paca-skandha-prakaraa, P5560,vol. 113.

496

mt cun dy thng, tnh trng khin dy thng s tr nn
khng r rng v c ngi c th tng l mt con rn. Tng
t, theo quan im ny, s hiu lm cc un nh l bn ng khi
ln do bng ti ca v minh ngn che khng cho thy r rng cch
thc hin hu ca cc un. Khi cc phin no khc pht trin t
s hiu lm ny. Mt khc, nu qu v cho rng v minh v quan
im v cc hoi un l ng nht th khi chnh quan im v
cc hoi un ny l gc r ca phin no.
Khi quan im v cc hoi un nm bt mt bn ng, th s phn
bit gia bn ng v k khc khi ln. Mt khi c s phn bit
ny, qu v tr nn tham chp vo nhng th lin h n bn thn
mnh v th nghch vi nhng th thuc v ngi khc. Trong khi
qu v quy thun theo bn ng ny, th tm qu v cng tr nn thi
phng ln. Qu v pht trin mt nim tin rng chnh ci ng ny
hoc vnh cu hoc l ch th ca s hy dit. Qu v tr nn tin
vo tnh cch ti cao ca quan im ng kin v nhng th tng
t, v qu v cng tin vo tnh cch ti cao ca nhng li hnh x
tai hi lin quan ti cc quan im nh th. Tng t, qu v pht
trin t kin ph nhn s hin hu ca nhng iu nh Tn S
dy v v ng v nhng iu m ngi dy bao gm nghip v
nghip qu, T-, Tam Bo, v.v.; hoc qu v nghi ng v s
hin hu hoc s c tht ca nhng iu ny. Lng Thch Lun
ca ngi Php Xng:
1
,

Mt khi c mt bn ng, s c nim v mt ngi khc.
Khi nhn danh ng v ngi khc, s c tham chp v th
nghch.
Tt c cc li lm xy ra
u lin quan n nhng th ny.

3 Cc nguyn nhn ca phin no

1
BA518 Prama-vartk: 221cd-222ab; P5709:87.2.5-6.

497

C su tng nh c trnh by trong B-tt a:

1) C s l xu hng tim tng cho phin no.
2) i tng l s trnh hin cc trn cnh thun li cho phin
no pht khi.
3) Bi cnh x hi l nh hng ca bn b xu v ca nhng
k di dt.
4) Thuyt lun l vic nghe nhng ging dy sai lm.
5) Hun tp l qu trnh tr nn quen thuc vi cc phin no
trong qu kh.
6) Ch tm l s ch tm khng ng; ch tm ny phng
tng ra s vui th ln cc s vt mang c tnh khng vui
th, nhn thc mt vt v thng thnh thng hng, v nhng
th tng t [bn khi nim sai st, mt cch lm lc, xem
s vic tht ra l v thng, kh, bt tnh v v ng tr thnh
s vic thng hng, vui th, thanh tnh v hu ng.] [236]

4 Nhng sai lc ca phin no
Khi mt phin no khi ln, u tin n hon ton lm cho tm au
bun, khin cho qu v sai lm trong vic mnh ang theo, cng c
cc xu hng tim tng ca qu v, v khin cho phin no cng
loi ti hin. N c th hi qu v, nhng ngi khc, hoc c hai;
n dn ti cc hnh ng sai lm trong i ny, trong i sau, hoc
trong c hai. N to ra cc kinh nghim au n v thng kh,
cng nh ci kh ca sinh, v nhng th tng t nh vy {lo,
bnh, t}. N a qu v xa ri nit-bn, cng c ca qu v b
hy dit v cc ngun ca ci ca qu v b cn kit. Trong x hi,
qu v cm thy lo lng, khng vui th, khng c t tin, trong khi
ting xu ca qu v lan i mi pha, nhng ngi ton ho nh
cc o s v v h tr s khin trch qu v. Qu v cht trong hi
tic, mc ch ca qu v khng hon tt, v sau khi cht qu v s
ti sinh vo cnh gii khn kh.
498

Hn na, nh i Tha Kinh Trang Nghim Lun ni:
1
.

Qua phin no, ngi t hy dit mnh, hy dit cc chng sinh
khc, v hy dit gii lut.
Sau khi ngi lm tiu tan nim vui ca mnh, ngi khc
lnh xa ngi; cc v h tr v o s khin trch ngi.
B danh, ngi s b ti sinh vo trong hon cnh khng c
th gi nhn ri.
Ngi b nhiu thng kh v b mt phm hnh m ngi c
hoc s t c.

Hn na, qu v nn bit nhng khuyt im nh c m t trong
Nhp B- Hnh Lun:
2


Nhng k th nh sn hn v tham chp
Khng c chn m cng chng c tay,
Cng khng can m m cng khng sng tr.
Th th lm sao chng bt ta lm n l?

Khi chng mi trong tm ta,
Lm hi c ta l chng h h.
Chng khng di lu m khng sn hn
Dung th chng l iu l bch!

Ngay khi tt c ch thin v A-tu-la
Ni ln lm k th chng li ta,
H cng khng th a hoc cng bch ta
Vo trong la ca a ngc V Gin.

Nhng phin no, k th hng mnh ny, [237]

1
BA519 MSA: 27.25-26; P5521:14.1.2-3.

2
BA520 BCA: 4.28-33; P5272:248.1.7-248.2.3.

499

Ch trong chp mt y ta vo trong la
Nng n ni nu Tu-di gp la
Th tro tn chy cng khng cn.

K th l phin no ca chnh ta
c mt lu ri t v thy v chung.
Khng k th no khc c sc mnh
tn ti lu di nh vy.

Nu phc v v quan tm ngi ng mc
Mi ngi s gip ngi v khin ngi hnh phc,
Nhng nu ngi phc v phin no ca mnh
Chng ch gy ngi thm nhiu au kh.

Qu v phi hiu ng theo nh iu ngi Gn-ba-wa ni:

dit tr cc au kh, ngi phi bit nhng khuyt im,
c tnh, cch i tr ca chng, v nhng nguyn nhn khin
phin no pht sinh. Sau khi ngi nhn ra cc sai lc ca
chng, hy coi chng l h hi v xem chng nh k th. Nu
ngi khng nhn ra nhng sai lc ca phin no, ngi s
khng hiu c chng l k th. Cho nn, ngi ta ni rng
ngi nn suy ngm v im ny, theo nhng iu c nu
ln trong i Tha Kinh Trang Nghim Lun v Nhp B-
Hnh Lun.

V li na:

Cng hy hc hi nhng lun thch ca ngi Th Thn v ngi
V Trc hiu nhng tnh cht ca phin no. t nht hy
hc hi Ng Un Lun ca ngi Th Thn. Mt khi ngi
bit cc cn bn phin no v ty phin no, khi tham luyn,
th nghch hoc cc th nh th khi ln trong dng tm thc,
500

ngi c th nhn din c chng ngh N l ci ny; by
gi n va mi khi ln v chng c li phin no .

b T qu v tch ly nghip nh th no

1. Nhn din nghip m qu v tch ly
2. Qu v tch ly nghip nh th no

1 Nhn din nghip m qu v tch ly

(a) Nghip thuc v nh { nghip}

Vi Diu Php Tp Lun:
1


nh l g? l nghip lin quan ti tm; n hot tc tm
vo cc hot ng thin, bt thin, v trung tnh v o c.

Nh th, nh l nghip, mt qu trnh ca tm; n lm chuyn
ng v thi thc tm m tm lin kt ti cc i tng.

(b) Nghip thuc v hnh ng c ch {thn nghip}
y l hnh ng ca thn v khu c nh thc y. [238] Vi
Diu Php Bu Lun:
2


Nghip va l nh va l iu m n to ra.
nh l nghip;
iu m n to ra l thn nghip v khu nghip.

T-b-sa b {skt. Vaibhika} chia thn v khu nghip thnh hai
loi, loi nhn thc c v loi khng nhn thc c, v cho

1
BA521 Abhidharma-samuccaya, P5550:256.4.7.

2
BA522 AK: 4.46b; P5590:120.4-5.

501

rng c hai loi lun lun c sc tng. Ngi Th Thn bc b
quan im ny, khng nh rng thn v nghip l nh hot
ng cng vi ng x c th nhn thc c ca thn v khu; do
vy, c hai hnh thc nghip [ nh v c c ch nh] tht ra
u l cc nh.
1

Ni chung, nghip c ba loi: thin, bt thin, v trung tnh v mt
o c, nhng y qu v ch quan tm n hai loi u. Nghip
thin c hai loi, thin nghip hu lu v thin nghip v lu
2
. Ti
ch tho lun nghip hu lu v nghip ny cng c hai loi: loi
hin din trong tm ca bc thnh v loi hin din trong tm k
phm phu. y qu v li ch quan tm n loi sau m thi.
Nghip bt thin l nghip khng c cng c. Nghip c cng
c l nghip thin trong tm cc chng sinh dc gii. Bt
chuyn nghip {Nghip khng chuyn i} l nghip thin hu lu
trong tm cc chng sinh sc gii v v sc gii. Tng t, Vi
Diu Php Bu Lun ni:
3


Phc c l nghip thin ca dc gii.
Nghip khng thay i sinh ra cc cnh gii cao hn [ca ch
thin].


1
BA523 Xem AK, Shastri 1972: 576-589 v Pruden 1988 v la Vallee
Poussin 1971:12-25.

2
Theo Geshe Lhundub Sopa th nghip hu lu l hnh vi mt cch c
bn c thc y bi cc ng c phin no che chng. y l
hnh vi c ngun gc t phin no v mt khi n c tin hnh s
nui dng phin no tng lai. P291. Chng 8. Steps on the Path
to Enlightenment. Vol2. Lhundub Sopa. Wisdom. 2005.

3
BA524 AK: 4.46ab; P5590:121.3.2. {Theo nh cc din gii ca Geshe
Sopa th y l mt cch phn loi khc v nghip bao gm (1)
nghip c cng c, (2) nghip khng c cng c v (3) nghip bt
chuyn. P292. Chng 8. Steps on the Path to Enlightenment. Vol2.
Lhundub Sopa. Wisdom. 2005.}

502

Ti sao li gi l bt chuyn nghip? dc gii, c nghip ng l
kt tri trong khi qu v l phm thin li c th kt tri khi qu v
ang l ngi, sc sinh, hoc ng qu; do kt qu ca n thay
i. Trong cc cnh gii cao hn [ca ch thin], nghip kt tri
mt mc no khng thnh hnh cc mc khc hn; do
n khng thay i. Cho nn, Vi Diu Php Bu Lun:
1


Ti sao? Bi v s kt tri ca nghip
nhng mc ny th khng thay i.

2 Qu v tch ly nghip nh th no {Cch thc nghip tch
ly}
Ni chung, cc bc thnh ch to v tch ly cc nghip thin,
nhng bc nhp lu v nht lai [bc thnh mc thp hn]
2
c
th tch ly nghip bt thin. Tuy nhin, nhng bc thnh ny
khng tch ly nghip thc bch h lun hi ci hnh phc hoc
kh no. Bi v Cn Bn Trung Qun Lun Tng ca ngi Long
Th ni:
3
[239]

V ci r ca lun hi l hnh vi cu hp.
Bc tr gi khng to hnh ng thc bch phi ti sinh.
Bt tr l nhng ngi to cc hnh vi nh th y.
Bc tr gi khng lm vy v h nhn thy thc ti.

1
BA525 Ibid: 4.46cd; P5590:121.3.2-3.

2
Bn qu tu chng ca hng Thanh Vn t thp ti cao l: Nhp Lu
(cng gi D Lu hoc Tu--hon), va nhp vo ngun, khi s tu
tp i ti bin gic ng; Nht Lai (cng gi T--hm), cn ti
sinh li nhn gian mt ln na mi c qu A-la-hn; Bt Lai (cng
gi A-na-hm), sinh ln tng tri 19, tng tri cao nht ca sc gii,
tu c qu A-la-hn; Bt Sanh (cng gi A-la-hn hoc St Tc),
khng cn tr li lun hi na. Ba qu v u ch ph c mt phn
phin no, ch c qu v th t mi ph sch mi gic phin no.

3
BA526 Praj-nma-mla-madhyamaka-krik:

26.10;P5224.

503


Cng th, i s Th Thn ni:
1


Khi ngi nhn thy chn l, ngi khng b cng bch phi
ti sinh.

Do , bao lu qu v cn sinh hot di nh hng ca nim v
ng, qu v s tch ly nghip m nghip ny tri buc qu v vo
trong lun hi. Mt khi qu v nhn thc c thc ti l
v ng qu v vn c th ti sinh vo lun hi v sc mnh ca
cc nghip trc y v phin no, nhng qu v s khng tch ly
nghip mi vn c kh nng thc bch phi ti sinh nh vy. Nh
Du-gi Hnh a Lun ca ngi V Trc nu, bc nhp lu v
nht lai khng bm chp vo nim v ng m bc b n ging
y nh ngi khe ch ng k yu. Do mi phm phu t mc
cao nht ca l trnh chun b i Tha
2
tr xung tch ly
nghip m nghip ny thc bch h ti sinh trong lun hi. V l
do , khi nhng ngi ang b nh hng ca v minh phin no

1
BA527 Pralitya-samutpdadi-vibhaga-nirdea (Duyn Khi Phn Gii
Lun), P5496:302.3.8. Tucci 1934 t ta l prattyasamutpda-
strabhya (Duyn Khi Kinh Thch) {Tuy nhin, trong bn dch ca
Geshe Sopa th cu trn c dch thnh Vi nhng ai thy chn
l, th khng c nghip phng hot. P.296. Chng 8. Steps on the
Path to Enlightenment. Vol2. Lhundub Sopa. Wisdom. 2005.}

2
ng o i tha hay B-tt o gm 5 giai on: (1) giai on tch
ly, tun th gii lut, thin qun ni chiu; (2) giai on chun b,
thy tnh Khng qua hiu bit nim (3) giai on tri kin, giai on
ny bao gm a th nht ca B-tt, trc tip nhn thy tnh Khng;
(4) giai on thin nh, bao gm t a th nh ti a th mi ca
B-tt; (5) giai on v lu hc. Trong giai on ca l trnh chun
b, th mc cao nht ca l trnh ny c gi l Giai on Ti Cao
Tc Gii. y l bc cui trc khi hnh gi trc chng tnh Khng.
(P.296. Chng 8. Steps on the Path to Enlightenment. Vol2.
Lhundub Sopa. Wisdom. 2005).

504

v quan im cc hoi un thn khu s b vng mc vo cc
iu bt thin th d nh git hi h s tch ly nghip v cng
c. Ngi lm vic thin trong dc gii chng hn nh thc
hnh b th hoc gi gn gii lut tch ly nghip c cng c.
Ngi tu tp cc trng thi thin chng hn nh tnh trng nh
t thin mc cc mc bnh n thin {tam-ma-a} ca sc
gii hoc cc mc nh su v sc s tch ly cc bt chuyn
nghip.
Thc mc: Hy xem xt trng hp mt ngi nhn thy cc
sai st ca mi iu k diu th gian v c thc y bi mt c
vng mun gii thot. Ngi ny khng to ra nhiu nghip thin
sao? Hn na, hy xem thin nghip l mt nh, tng t nh
tr hu phn tch chnh xc ngha ca v ng. y c phi l
ngun gc ch thc, mt nguyn nhn ca lun hi khng?
Tr li: Ni chung, nhng ai ang trong cc giai on tch ly v
chun b tht s c tch ly cc nghip thng thng vn thc bch
phi ti sinh. [240] Tuy nhin, nhng ng lc t c s trn cc
tng {nh l nhng ng lc m} qu v m t, cng nh cc
thin nghip tng t nh tr tu phn tch v ng, to thnh nhm
cc phng tin i tr vi kht vng mun c hin hu trong
tng lai. Hn na, v c hai kha cnh khch quan v ch quan,
chng hot ng trong cung cch ngc vi nim v ng, gc r
ca lun hi. Do , chng khng phi l cc ngun gc thc s
hoc ngun gc ch thc thng thng cng bch phi ti sinh.
Tuy nhin, bi v chng gn ging nh cc ngun gc thc s ch
th dn ti ti sinh trong tng lai, chng c k trong nhng
ngun gc ch thc. Tng t, Quyt nh Yu Lun ni:
1


Hi: Ti sao cc hin tng th tc vn tiu dit kht vng ti
sinh, v hnh thnh l trnh xut th gian khng hng ti ti
sinh, li c lit trong chn l v ngun gc {ca kh}?

1
BA528 Vs, P5539:38.5.8-39.1.2.

505

Tr li: T bn cht, chng khng hng ti ti sinh trong lun
hi. Tuy nhin, chng gn ging nh cc hnh x tt p ca
thn, khu, dn ti ti sinh. Do , qu v nn hiu rng v
mt ny chng c xp vo chn l v ngun gc.

Ngi V Trc ni rng sau khi suy ngm cn thn v cc khuyt
im ca lun hi, qu v s khi ln mt nim gh tm v
nim ny c th lm ng lc cho cc thin nghip pht sinh ra
o php xut th gian; tuy vy loi nghip ny gn ging nh
ngun gc ca kh au trong lun hi. V vy qu v phi gng sc
pht trin nim gh tm ny cng nh l tr tu thu r v ng.
Nh hon cnh y, c th qu v cha t c, qua thin qun
phn tch rng ri v cc khuyt im ca lun hi, cch i tr tiu
dit c s thm kht nhng k diu ca lun hi. Qu v cng c
th cha vn dng tr tu phn bit phn tch mt cch ng n
ngha ca v ng, v c th cha quen thuc vi hai B- tm
[tng i v ti hu]. Trong cc hon cnh nh vy, nhng hot
ng phc c ca qu v vi mt vi ngoi l v nng lc t
cc i tng ca nhng tu tp thin hnh s cu thnh nhng
ngun gc in hnh ca au kh, v nh th cung cp nhin liu
cho qu trnh lun hi.
1

Cch thc nghip tch ly c gii thch bng hai phn:

1. Tch ly nghip v cm gic vui th
2. Tch ly nghip v cm gic trung tnh


1
Geshe Sopa c ch gii chi tit thm rng: d sao trng hp nh th
l mt iu ngoi l, cc hnh vi thin c c tin hnh m khng
c cc ng lc cao qu (bao gm s gh tm lun hi, tr hu v
tnh Khng, v B- tm) th cng ch l cc nguyn nhn ca s
lun hi trong cc kip sng cao trong cc tnh hung phc hnh
trong tng lai. (P.300. Chng 8. Steps on the Path to
Enlightenment. Vol2. Lhundub Sopa. Wisdom. 2005.).
506

(a) Tch ly nghip v cm gic vui th

(i) Tch ly nghip v lc th pht sinh t vic vui hng nhng
i tng a thch sc, thanh, v nhng th tng t [241]
Tch ly nghip y c hai tiu loi: nu mi quan tm ca qu
v ch yu l cc dc lc ca cuc i ny, trc khi cht, qu v
tch ly nghip khng c phc c; nu mi quan tm ca qu v
ch yu l th vui nhc dc ca cc i tng lai, qu v tch ly
nghip c phc.

(ii) Tch ly nghip v t h lc trong thin nh, sau khi qu
v t b tham luyn i vi cc lc th gic quan bn ngoi
Nu qu v tp trung vo mt i tng thin qun ch yu l v
cc cm gic h lc pht sinh trong thin nh, qu v s tch ly
nghip khng thay i dn ti ti sinh mc s thin, nh thin
v tam thin ca sc gii.

(b) Tch ly nghip v cm gic trung tnh
Qu v c th thi khng cn tham luyn th vui nhc dc, chn
chng vi c h lc thin nh, v to nghip c cc cm gic
trung tnh, qu v s tch ly nghip ti sinh trong t thin ca
sc gii hoc mt cnh gii cao hn na, ln ti v bao gm tt
nh ca lun hi [cnh gii cao nht ca v sc gii]
1
.
S bao gm nhng phn chia nh ny l iu ngi Th Thn
mun truyn t trong Vi Diu Php Bu Lun. Theo li suy lun
ca ngi, khi qu v thi khng cn bm vu vo tt c lun hi, ri
lm nhng vic c hnh v thn, khu v nhm t gii

1
y l mc cao nht ca cp thin v sc thng c dch thnh
phi tng phi phi tng x. Cc cp cn li trong thin v sc gii
t thp n cao l: khng v bin x, thc v bin x, v v s hu
x.
507

thot, qu v b lun hi xa ng sau v tin gn ti gii thot
hn.

c Qu v cht v ti sinh nh th no
ti ny c gii thch trong nm phn sau y:

1. Nguyn nhn ca ci cht
2. Tm thc vo lc cht
3. Hi nng t u
4. Sau khi cht qu v vo tnh trng trung m nh th no
5. Ri qu v ti sinh nh th no

1 Nguyn nhn ca ci cht
Cht v ht tui th c ngha l cht sau khi qu v dng ht th
mng do nghip lc trc phng hot; khi thi im ny n, qu
v cht. Cht v ht phc c ngha nh trng hp cht v thiu
cc th cn thit ca i sng. Cng c ci cht v khng trnh
c nguy him, v trng hp ny kinh sch lit k chn nguyn
nhn v iu kin xy ra tnh trng cht non {yu t}: [242] n
qu nhiu, n th khng tiu ha c, n m cha tiu ha ba n
trc, khng tng ra c thc n cha tiu tch li trong bao t,
cn tr ng rut, khng nng nh vo cc thuc c th cho
cc bnh c th, khng hiu c s phn bit gia cc hot ng
quen thuc v khng quen thuc, cht khng ng thi [c ngha
cht v tai nn], v cht trong lc tin hnh giao hp nam n.

2 Tm vo lc cht
(a) Cht vi tm thin lnh
Nhng ai cht vi tm thin lnh, do t mnh nh hoc do ngi
khc nhc nh, hng tm ti cc iu thin lnh, chng hn nh
nim tin, trong khi s phn bit th thin [cc loi thc bnh
thng] vn cn hot ng. Trong trng hp nhng ngi vun
trng nhng iu thin v bt thin khng ng u, h t mnh
508

nh hoc do ngi khc nhc nh iu m h quen lp i lp li
trong qu kh, v iu ny tr nn cc k mnh lit. Khi tm h
s tr iu ny v qun mi iu khc. Nu h quen thuc
ng u vi c iu thin v bt thin, khi h khng th ngng
nh iu m h nh u tin, v khng th hng tm ti bt c
iu g khc.
Nhng ngi vun trng phc c dng nh l di chuyn t
bng ti vo nh sng; khi h cht, nhng hnh nh vui thch v
hp dn xut hin, ging nh trong gic chim bao. H cht thanh
thn, v, vo lc lm chung, nhng cm gic au n mnh lit
khng khi ln ni thn h. i vi nhng ai ang lm iu phi,
ni au n cui cng ca lc cht ch l ti thiu.

(b) Cht vi tm bt thin
Nhng ai cht vi tm bt thin, do t mnh nh hoc do ngi
khc nhc nh, nh iu bt thin, chng hn nh tham luyn,
trong khi s phn bit th thin vn cn hot ng. vo thi
im cht, h cm thy thn th b au n d di. Khi ngi hin
ang lm iu bt thin cht i, h thy nhng du hiu bo trc
hu qu ca iu bt thin m h lm. Nh l ang trong c
mng, nhiu hnh nh kh chu xut hin. H dng nh di chuyn
t nh sng vo trong bng ti. [243] Khi nhng ngi phm
phi nhng nghip nng bt thin thy nhng du hiu kh chu
ny, h cm thy au n trong thn th v tc dng ng ln. H
khua lc tay chn, bi tit ra phn v nc tiu v , rn ln tri,
trn mt, chy nc di, v nhiu th na. Nu iu bt thin ca
h ch va phi th khng phi tt c mi iu ny u xy ra
mt s iu xy ra v mt s iu s khng xy ra. Ngi lm vic
sai tri phi chu au n gh gm vo lc cht; au n nh th
c mi ni chng sinh c sinh ra, ngoi tr ni cc ch thin
v chng sinh di a ngc.
Vo lc lm chung, khi s phn bit tr nn khng r rng, chng
sinh tr nn tham luyn ci ng m h lu nay tng quen thuc.
509

Sau , v s tc ng ca lng tham luyn bn ng, h ngh Ta
ngng khng cn tn ti na, v h khao kht mun c c
thn. iu ny sinh ra tnh trng trung m. Tham luyn bn ng
cng xy ra ni bc nhp lu v nht lai, nhng khi h xem xt
tham luyn ny bng tr tu h bc b ch khng ng thun, nh
cch ngi hng mnh ch ng k yu ui. Tham luyn bn ng
khng xy ra ni bc bt lai.

(c) Cht vi tm trung tnh v mt o c
Nhng ai hin ang khng vun trng iu thin cng khng vun
trng iu bt thin, hoc nhng ngi khng lm c hai iu thin
v bt thin, s khng nh iu thin v iu bt thin, do t h
hoc do ngi khc thc gic. Vo lc cht h khng b au n
m cng khng vui th.
Khi qu v cht vi tm thin lnh, tm ny s tn ti cho dn khi
s phn bit th thin vn cn, nhng mt khi s phn bit vi t
bt u hot ng, tm thin lnh lin ngng v tr thnh tm
trung tnh v mt o c. thi im ny, qu v khng th phc
hi iu thin lnh m ngi tng quen thuc, ngi khc cng
khng th nhc nh qu v c na. iu ny cng ng i vi
cc tm bt thin; mi tm vo lc cht, sau khi s phn bit vi t
bt u hot ng, u trung tnh v mt o c . [244] Vi Diu
Php Bu Lun
1
ca ngi Th Thn ni rng c tm thin lnh ln
tm bt thin u hin chiu {thu r}, v do khng tng hp
vi tnh trng chm dt thc th thin vo lc cht.

3Hi nng t u
Ni nhng ngi hin ang vun trng iu bt thin, thc ri
thn th i xung t cc phn trn v cc phn ny s lnh trc.
Khi i xung ti tim, thc ri thn th. thc ca nhng ngi
hin ang vun trng phc c s ri thn th i ln t cc phn

1
BA529 Cch din t khc v Akbh so vi AK: 3.43; P5591:182.1.3-4.

510

bn di v thn th s lnh t cc phn bn di. Trong c hai
trng hp thc u ri i t tim. im trong trng th tinh
m ni thc trc tin i vo s tr thnh tri tim ca thn
th; thc cui cng ri thn th cng t ch n nhp vo trc
tin.
Xt nh th, u tin hi nng ca thn th i xung t phn trn
v t li tim hoc i ln t phn di v t li tim. Sau , mc
d ngi Th Thn v V Trc khng ni nh vy, qu v nn hiu
rng trong c hai trng hp hi nng cn li trong c th gom li
vo trong tim t phn khc ca thn th.

4 Sau khi cht qu v vo tnh trng trung m nh th no
Khi thc ri im , nh va c gii thch, qu v cht v tc
thi i vo trong tnh trng trung m, ging nh mt bn cn cn
nng ln th cn cn bn kia h xung. V cc nguyn nhn ca n,
tnh trng trung m ty thuc vo (1) quyn luyn thn th v y
nhng vui th vi nhng hot ng th gian khi trc ca qu v,
v (2) nghip thin hoc bt thin. Hn na, chng sinh ca ci
trung m c y cc gic quan nh mt cng nh sc tng
thn th s mang trong cnh gii m chng sinh ny s sinh vo.
Cho ti khi ti sinh, tm nhn khng b chng ngi, ging nh
thin nhn [mt loi hiu bit siu vit], v thn cng khng b
chng ngi, nh th l chng sinh ny c thn thng. Trong Vi
Diu Php Bu Lun:
1


N c hnh dng m n s mang trong thi gian trc,
l thi gian trc khi cht trong i k tip,
Bt u vi lc sinh ra trong i k tip .
Nhng chng sinh khc cng loi hoc ai c thin nhn s nhn
thy chng sinh ny.
N c thn thng do nghip lc

1
BA530 AK: 3.13b-14; P5590:119.2.4-5.

511

V mi gic quan; n khng b chng ngi.
N khng thay i; n n mi hng.

Ngi Th Thn c mun ni rng chng sinh trong tnh trng
trung m c th c chng sinh cng loi nhn thy v nhng
ngi dng thin nh t n thin nhn hon ho cng nhn
thy h. [245] Ngi cng cho rng mt khi qu v t n trng
thi trung m v mt kip ti sinh chc chn, qu v s khng i
sc tng trung m ca bt k mt kip ti sinh no khc. Tuy
nhin, Vi Diu Php Tp Lun ch trng rng nhng thay i
nh vy c xy ra.
V t ng thi gian trc, Vi Diu Php Bu Lun nhc n bn
tnh trng: (1) t khi cht ti lc ti sinh l tnh trng trung m (2)
giy pht u tin lc ti sinh l trng thi sinh ra (3) t giy pht
th hai ca i sng cho ti giy pht cui cng khi cht l tnh
trng thi gian trc; v (4) giy pht cui cng khi cht l tnh
trng cht. Tnh trng thi gian trc l trc trong mi quan h
n trng thi cht trong kip ti sinh k tip ca chng sinh trong
tnh trng trung m.
C ngi lm ln cho rng chng sinh trong tnh trng trung m c
hnh dng thn th ca kip trc. Cng c ngi cho rng v li
gii thch ca ngi V Trc v hnh dng thn th ca chng sinh
ny trong i sng k tip chng sinh trong tnh trng trung m
trong hnh dng thn th ca i trc trong ba ngy ri v
trong hnh dng thn th ca i k tip sau cng trong ba ngy
ri. V thiu cc ngun chnh xc, nhng khng nh ny ch l
nhng iu ba t m thi. Du-gi Hnh a Lun ni rng chng
sinh trong tnh trng trung m khng ham mun thn i trc bi
v thc ca n khng . Cho nn iu khng nh l n b
khuy ng khi nhn thy thn i trc cng l iu ba t.
Vi nhng ngi vun trng iu bt thin, tnh trng trung m xut
hin ging nh tm chn mu en hoc bng en nh mc ca
m ti, trong khi vi nhng ngi vun trng phc c n ging
512

nh tm vi trng hoc m c nh sng trng. Qu v thy chng
sinh tnh trng trung m cng loi nh qu v, cng nh ni chn
m qu v v chng sinh kia s ti sinh. Nhp Thai Kinh m t s
khc bit v mu sc trong tnh trng trung m:
1


i vi ngi s ti sinh a ngc, trng thi trung m ging
nh khc cy b t chy thnh than; vi ngi s ti sinh lm
sc sinh, n ging nh khi; vi ngi s ti sinh lm ng qu,
n ging nh nc; vi ngi s ti sinh lm mt v ch thin
dc gii hoc lm ngi, n ging nh vng; vi ngi s ti
sinh lm phm thin sc gii, n c mu trng.

Qu v phi qua mt tnh trng trung m khi qu v t v sc gii
sinh vo hai cnh gii thp hn [dc v sc gii], nhng khi qu v
sinh vo v sc gii t hai cnh gii thp hn, qu v lp tc c
cc un ca mt chng sinh v sc ngay khi cht m khng i qua
tnh trng trung m. [246] Trong cc kinh vn c tc l ngun ti
liu ng tin cy, qu v khng thy m t v bt k trng hp
c bit no khc m trong khng c tnh trng trung m. Do
, v iu khng nh rng c mt chuyn tip trc tip ln bn
trn [ti mt cnh tri] hoc xung bn di [ti mt a ngc],
nu cho rng khng c tnh trng trung m th l iu sai lm.
Nhp Thai Kinh ni rng chng sinh trong tnh trng trung m s
sinh lm ch thin di chuyn ln pha trn; nhng ai s sinh lm
ngi di chuyn thng ti pha trc; v ngi s sinh lm k lm
iu sai tri di chuyn, u thp xung v mt hng v bn di.
Hnh nh phn cui ny l m t tnh trng trung m cho ba
cnh gii kh no. Trong Vi Diu Php Bu Lun:
2



1
BA531 Garbhvakrnti-stbra P760: 103.5.4-6.

2
BA532 Akbh, Shastri 1972: 429; P5591: 172.5.2.

513

Ba loi ngi, ng qu, v sc sinh mi loi u di chuyn
theo li ring ca h.

V th mng, nu chng sinh tnh trng trung m cha tm c
cc iu kin ti sinh, h c th trong tnh trng trong bt
k khong thi gian no cho ti ti a l by ngy. Mt khi h
tm ra, th mng ca h khng nht nh l by ngy. Nu h
khng tm c iu kin ti sinh trong by ngy, h li ly mt
thn khc trong tnh trng trung m. H c th trong tnh trng
trung m t mt ti by tun l; tuy nhin, bi v chc chc h s
tm c iu kin ti sinh trong by tun, h s khng lu hn
thi gian ny. Bi v cc kinh vn tc l ngun ti liu ng tin cy
khng m t th mng di hn nh th ny, iu khng nh rng
chng sinh trong tnh trng trung m c th lu hn l iu
khng ng.
Chng sinh trong tnh trng trung m s sinh lm ch thin chng
hn c th cht sau by ngy v mt ln na vo tnh trng trung
m ca mt v thin hoc trong trng hp khc vo tnh trng
trung m ca ngi hoc mt hnh dng no khc. iu ny c th
xy ra c bi v mt thay i trong nghip ca h c th chuyn
ha ht ging sinh ra tnh trng trung m. iu ny cng ng i
vi cc chng sinh khc trong tnh trng trung m.

5 Ri qu v s ti sinh nh th no
Nu chng sinh trong tnh trng trung m s sinh trong d con, h
quan st thy chng sinh cng loi nh h ch s sinh trong
tng lai. H s mun nhn ngm cc chng sinh ny, chi vi h,
v.v. v khao kht n c ch ny. H nhn lm tinh cha huyt
m nh cha m mnh n nm vi nhau cha m ca h tht ra
khng n nm vi nhau vo lc , nhng, ging nh trong o
tng, h nhn thy cha m n nm vi nhau v tr nn quyn
luyn. Nu sinh lm phi n, h s quay mt i khng mun ngi
n b v ham mun ngi n ng, mun n nm vi ng ta. Nu
514

sinh lm phi nam, h s quay mt i khng mun ngi n ng
v ham mun ngi n b, mun n nm vi b y. [247] Bng
cch ny, nh Du-gi Hnh a Lun gii thch, h khng nhn
thy cha m tht s ca mnh h nhn thy cha m n nm vi
nhau qua vic nhn lm tinh kh v mu.
ny sinh ham mun nh vy, chng sinh trong tnh trng trung
m tin cng ngy cng gn hn ti ngi n ng v n b, cui
cng ti mt im h khng cn nhn thy bt k phn no ni
thn th ngi n ng v n b ngoi tr b phn sinh dc ca
h. Tc gin trc cnh tng ny, h cht v ti sinh.
Hn na, ngi m v cha pht sinh ham mun v ham mun ny
tr nn mnh lit trong mt khong thi gian, vo lc cui ca thi
gian ny tinh kh ging nh cht thch c phng ra. Ri nhng
git tinh kh v huyt bao gi cng xut ra t hai ngi, trn ln
vo vi nhau trong b my sinh sn ca ngi m, ri ng li
ging nh mt lp da trn mt sa nu si v c cho
ngui.
thi im ny l chm dt tnh trng trung m ca mt chng
sinh s ti sinh, v thc nn tng ca chng sinh ny i vo trong
khi ng c. Sc mnh ca thc ny to ra mt kt hp pht
trin ca mu v tinh trng thun li cho vic sinh ra cc gic
quan, cng nh mt hn hp mu v tinh trng ng li khi
trc v nhng du vt vi t ca t i sinh ra nm gic quan.
Nhng du vt ny l mt ci g khc vi mu v tinh trng
ng c trc y. Ci g khi ln; n c gic quan v khc
vi ci trc . Sau khi thc nhp vo, thi im ny n
c gi l ti sinh. Nhng ai khng chp nhn s hin hu ca
mt thc nn tng s khng nh rng thc ti sinh.
Nu chng sinh trong tnh trng trung m c t phc c, h s
sinh vo tng cp thp. Khi h cht v nhp thai, h nghe thy
ting la ht ln v thy mnh i vo m ly, rng rm, hoc mt
ch no nh vy. Nu h ang vun trng phc c, h s sinh
vo trong tng cp u t. H nghe thy nhng m thanh khoan ha
515

v vui thch, v thy mnh i vo ngi nh to ln trng l, lu i,
hoc nhng ch tng t. Chng sinh ny s trong bo thai trong
38 tun l v pht trin tt c cc chi v cc phn ngoi bin
thn th. Bn ngy sau , thai nhi c sinh ra. Theo Nhp Thai
Kinh:
1


Thai nhi pht trin y sau chn thng hoc hn chn thng;
khi c tm thng n hu nh pht trin y . [248] Khi
c su hoc by thng n cha pht trin y , bi v cc
chi cha c hon ton.

Hy nghin cu Nhp Thai Kinh bit thm chi tit v cc giai
on pht trin ny.
Nu chng sinh trong tnh trng trung m khng ham mun i ti
ni ti sinh, h s khng di chuyn ti , v bi v khng di
chuyn ti , h s khng ti sinh . Ly th d trng hp
ngi phm nghip v tch ly nghip phi ti sinh a ngc,
ging nh nhng ngi khng th gii cm nhng hnh ng nh
git tru hoc g vt hoc a ra ch bn heo. Trong tnh trng
trung m nhng ngi ny thy, nh th trong chim bao, tru v
nhng con vt nh th ch ti sinh trong tng lai ca h, v
chy vi ti , b thc y v lng vui thch nhng thi quen khi
xa. Ri tc gin khi ln khi thy nhng hnh dng li ko h
ti ch ti sinh, ng vo lc ny tnh trng trung m chm dt v
h ti sinh. Ng qu vi bu c, v cc chng sinh khc tng t
nh chng sinh a ngc, cng ti sinh trong cch ging nh vy.
Nu chng sinh trong tnh trng trung m s ti sinh lm sc sinh,
ng qu, ch thin dc gii, hoc ch thin sc gii, h s
quan st thy nhng chng sinh vui ti ging nh h ch ti
sinh. Ri h khi ngh a thch v ham mun ch , h di

1
BA533 Garbhvakrnti-stra, P760: 107.3.1-5. Dng nh Tsongkhapa
dng mt bn dch khc cho on ny.
516

chuyn ti ni v tc gin khi nhn thy ch ti sinh, vo lc
tnh trng trung m chm dt v h ti sinh.
Vi Diu Php Bu Lun ni:
1


Cc ngi ham mun mi thm, ni chn, hoc nhng th
khc.

Trong phn lun gii v im ny ngi Th Thn gii thch
2
rng
nu chng sinh trong tnh trng trung m s ti sinh t hi nng v
m, h khao kht mi thm, trong khi vi cc ti sinh ha sinh,
h khao kht mt ni chn v sau s ti sinh ni chn .
Lun ny cng gii thch thm rng nu chng sinh s sinh trong
a ngc nng, h khao kht hi m, cn nu h s ti sinh trong
a ngc lnh, h c ao c hi mt. Non sinh c gii thch
tng t nh thai sinh. Ti da theo Du-gi Hnh a Lun
gii thch ngi ta cht v ti sinh nh th no trong cc trng
hp khng c ngoi l.
3


1
BA534 AK: 315c; P5590:119.2.5.

2
BA535 Akbh, Shastri 1972: 429; P5591:172.2.4.5-6.

3
BA536 Ta dng cho Yog-cary-bhmi mt ln na li l Sai dngos
gzhi.

517

Chng 21: Mi Hai Yu T Duyn Khi
1


b Suy ngm t quan im mi hai duyn khi
1 S phn chia thnh mi hai yu t
2 S phn loi gin lc cc yu t
3 S i cn tri qua hon tt tt c mi hai yu t
4 Tm quan trng ca mi hai yu t c tm lc nh th
no



b Suy ngm t quan im mi hai duyn khi
Phn th hai ca phng php pht trin tm mun gii thot l
suy ngm v mi hai kha cnh duyn khi. ti ny gm c
bn phn:

1. S phn chia thnh mi hai yu t
2. S phn loi gin lc cc yu t
3. S i cn tri qua hon tt tt c mi hai yu t
4. Tm quan trng ca mi hai yu t c tm lc nh th
no

1 S phn chia thnh mi hai yu t [249]

Mi hai yu t duyn khi l:

(1) V minh
Trong Vi Diu Php Bu Lun:
2



1
Tn Hn-Vit l Thp Nh Nhn Duyn.

2
BA537 AK: 328; P5590:119.3.5.

518

V minh ging nh th hn v gi di.

Th hn v gi di khng phi l ch vic khng c tnh bn v
s tht, cng khng phi l ch ci khc vi hai iu ny, nhng
ch cc loi hin tng trc tip i lp v khng tng hp vi
tnh bn v s tht. Cng vy, v minh khng phi ch s nhn
thc m nhn thc ny l cch i tr ca v minh cng khng phi
ch ci khc vi iu ny, nhng ch cc loi hin tng trc
tip i lp v khng tng hp vi nhn thc.
V im ny, hc gi v i Php Xng khng nh rng y,
cch i tr tc nhn thc l s nhn thc iu chn tht,
ngha ca nhn v ng {chng sinh khng c bn ng}. Cho nn,
ci i lp ca n l quan im tht cht ha v cc un
1
ang suy
hoi {hoi un}, nim v mt ci ng ni con ngi. Song hnh
vi li din gii ny, li din gii coi v minh nh l s hiu lm
v ngha ca thc ti, c mt quan im th hai do hc gi V
Trc v ngi em trai ca ngi l Th Thn ch trng, hai hc
gi ny khng nh rng v minh ch l vic hiu lch lc v
ngha ca thc ti. Tm li, hai v ny ni rng v minh l tm
khng bit i tng ca n, v cng khng bit rng l mt
nim sai lm. Tuy nhin, mt bn l ngi Php Xng v mt bn l
ngi V Trc v Th Thn u ging nhau vic khng nh
rng tr tu hiu bit v ng l cch i tr chnh ca v minh.


1
Tht cht ha (eng. reify) tc l tin trnh ca t tng bin mt khi
nim hay mt s nh danh tru tng thnh c th r rng c thm
t nhiu cc c tnh tht s nh sc tng, cm th, c t tng, c
hnh vi . Ni rng c s tht cht ha v cc un chnh l quan
im cho rng cc php (cu to t un hp) c mt tht cht bn
vng rn chc no . Trong khi tht s iu ny hon ton khng
xy ra cho n tng thi im chng vnh. Tt c u theo lut
duyn khi v ph thuc ln nhau: sinh dit lin tc.

519

Vi Diu Php Tp Lun ca ngi V Trc a ra hai loi m h
{hiu bit lch lc}: m h v nghip v nghip qu, v m h v
ngha thc ti. Qua iu m h u tin qu v tch ly cc hnh
vi cu hp {hnh} ti sinh trong cc cnh gii kh no; qua
iu m h th hai, qu v tch ly cc hnh vi cu hp ti sinh
trong cc cnh gii hnh phc.

(2) Hnh
1

Hnh vi cu hp {hnh} l nghip. C hai loi nghip: nghip
khng c phc {bt thin nghip}, n thc bch qu v vo trong
cc ti sinh kh no, v nghip c phc {thin nghip}, n thc
bch qu v vo trong cc ti sinh hnh phc. Loi sau c phn
chia thm thnh hai loi: nghip phc c, n thc bch cc ti
sinh hnh phc dc gii, v bt chuyn nghip, n thc bch cc
ti sinh hnh phc vo trong cc cnh gii cao hn [ca ch thin].

(3) Thc
Trong kinh c Pht ni v su loi thc. [250] Tuy nhin, y
thc chnh l thc nn tng, theo nhng ngi ch trng c s
hin hu ca mt loi thc nh vy, hoc thc, theo nhng ngi
khng ch trng c thc nn tng.
Hn na, qu v b dnh mc v tch ly nghip bt thin qua s v
minh ca mnh v s kin l ci kh ca au n pht xut t
khuyt-lu hnh. Nhng khuynh hng tim n ca nghip thm
thu vo tm thc ca qu v. Tm thc ca i hin ti m trong
iu ny xy ra l tm thc ca giai on nguyn nhn; trong
khi tm thc i vo ch ti sinh trong mt cnh gii kh no, trong
tng lai v ty thuc vo tm thc giai on nguyn nhn, l tm
thc ca giai on kt qu.

1
Hnh c dch t ch compositional activity c ngha l hot ng
duyn hp cu thnh hay cn gi l hot ng cu hp.

520

Tng t, do nng lc ca s hiu bit lch lc ca qu v v thc
ti v ng, qu v nhn thc cc cnh gii hnh phc l hnh phc,
khng hiu rng tht ra n l kh no. Qua cc nhn thc sai lm
nh vy, qu v tch ly nghip phc c v nghip khng thay
i. Tm thc ca i sng trong qu v tch ly nghip nh th
l tm thc ca giai on nguyn nhn; trong khi, do ty thuc
vo iu ny, m {tm} nhp vo kip ti sinh hnh phc trong
dc gii hoc cc cnh gii cao hn [ca ch thin] l tm thc
ca giai on kt qu.

(4) Danh sc
Danh l bn [trong s nm] un khng thuc v th cht: th,
tng, hnh, v thc. Cn un th nm, sc, nu qu v ti sinh
trong ci v sc, qu v khng c sc ch tht, m ch c ht
ging ca sc m thi. Cho nn, sc trong t ng danh sc p
dng cho bt c hnh th no, chng hn nh trng th tinh,
iu ny th thch ng trong mi hon cnh tr trng hp v sc
gii.

(5) Lc nhp
Nu qu v thuc loi thai sinh, bn ngun mt, tai, mi, v li
thnh hnh do s pht trin thm ca danh, [tc l thc] v
khi ging hnh ch nht di trng th tinh m u tin thc
khi nhp vo. Tuy nhin cc ngun th cht v tinh thn hin hu
t lc trng th tinh l thi im ca danh v sc.
S khng c cc giai on nh vy nu qu v thuc loi ha sinh,
bi v cc ngun {nhp} ca qu v thnh hnh ng thi vi vic
qu v ti sinh. Tuy nhin, i vi trng hp non sinh hoc thp
sinh, gii thch cng tng t nh trng hp thai sinh, ngoi tr
t ng thai. iu ny c gii thch trong Du-gi Hnh a
Lun.
Trng hp ny, mt khi danh sc thnh lp, qu v c mt thn
th tht s. [251] Khi lc nhp c thnh lp, ngi tri nghim
521

c to thnh, bi v nhng b phn c th ca thn th
thnh hnh. Nm nhp {ngun th cht} khng hin hu v sc
gii.

(6) Xc
Khi i tng ca gic quan, gic quan, v thc kt hp vi nhau,
qu v phn bit ba loi i tng hp dn, khng hp dn, v
trung tnh. Mt on trong kinh c ni do lc nhp sinh ra
1
ch
i tng gic quan v thc.

(7) Th
Tng ng vi s phn bit ca xc v ba loi i tng l ba loi
cm gic vui th, au n, v trung tnh.

(8) i
i c ngha l khao kht khng mun b xa la nhng cm gic vui
th v khao kht c la xa nhng cm gic au n. Li trong
kinh ni rng i do th sinh ra
2
ngha l th c v minh i km
sinh ra i. Khi khng c v minh, i khng xy ra ngay c khi th
hin din.
Trng hp ny, xc l kinh nghim ca i tng v th l tri
nghim v s ti sinh hoc qu thnh hnh ca nghip. Do , khi
c hai iu ny, s tri nghim cng y . C ba loi i, mi
loi cho mi cnh gii.

(9) Th
Th ch s mong mun/khao kht v tham luyn bn loi i
tng:
(1) Chp trc {bm vu} vo ci mnh mun: chng hn nh
khao kht v tham luyn nhng nhng iu gy thch th cho

1
BA538 listamba-stra, {o Cang Kinh} P876: 303.3.4.1-2.

2
BA539 Nt., P876: 303.4.2

522

gic quan, hn nh cc hnh tng v m thanh; nhng quan
im xu (ngoi tr quan im tht cht ha v cc hoi un);
gii lut c lin quan ti nhng quan im xu v hnh vi xu;
v quan im v cc hoi un;
(2) Chp trc vo cc quan im;
(3) Chp trc vo cc gii lut v hnh vi o c; v
(4) Chp trc vo cc khng quyt v s hin hu ca mt
bn ng.

(10) Hu {nng lc sinh tn}
Trong qu kh, hnh ngm vo trong thc mt khuynh hng
tim n v khi khuynh hng ny c nui dng bng i v th,
s c tng thm sc mnh mang li mt hin hu hu qu.
Hu l cch gi mt nguyn nhn [mt khuynh hng c kch
hot] bng tn ca kt qu ca n [ti sinh sau ny].

(11) Sinh
Sinh ch thc lc va khi nhp vo trong bn loi ti sinh.

(12) Lo t
Lo l qu trnh trng thnh v bin i cc un [thn v tm]. T
l ri b dng tng tc ca cc un.

2 S phn loi gin lc cc yu t [252]
Trong Vi Diu Php Tp Lun:
1


C nhng hng loi no khi ngi gin lc cc yu t li?
C bn loi: yu t phng hot, yu t c phng hot, yu t
hin thc ha, v yu t c hin thc ha.
Yu t phng hot l cc yu t no? V minh, hnh, v thc.
Yu t c phng hot l cc yu t no? Danh sc, lc nhp,

1
BA540 Abhidharma-samuccaya, P5550: 246.5.7-247.1.2

523

xc, v th. Yu t hin thc ha l cc yu t no? i, th, v
hu. Yu t c hin thc ha l cc yu t no? Sanh, lo,
v t.

Thc mc: Vy th hai loi quan h nhn qu mt loi lin quan
ti phng hot v loi kia lin quan ti hin thc ha cho thy
mt s kin v quan h nhn qu trong mt ngi ti sinh hay
cho thy hai s kin? Nu l trng hp u th s l khng ng
khi cho rng cc yu t hin thc ha, i v v.v. xy ra sau s thit
lp nhm cc yu t khi u vi thc giai on kt qu v chm
dt vi th [cc yu t c phng hot]. Nu l trng hp sau,
s khng c v minh, hnh, hoc thc giai on nguyn nhn
[cc yu t phng hot] trong chu k nhn qu sau [trnh t phng
hot], v khng c i, th, hoc hu [cc yu t hin thc ha]
trong chu k nhn qu trc [trnh t hin thc ha].
Tr li: Khng c sai st nh vy, bi v bt k iu g c
phng hot ra bi cc nguyn nhn phng hot [v minh, hnh, v
thc] phi c to thnh bi cc nguyn nhn hin thc ha [i,
th v hu]. Khi ci c phng hot [danh sc, lc nhp, xc v
th] c hin thc ha, n chnh l ci , ci c phng
hot v c nh danh l c sinh ra, gi i, v cht.
Thc mc: Nh vy. mc ch ca vic trnh by hai chu trnh quan
h nhn qu l g?
Tr li: Cch trnh by nh vy l nhm chng t rng cc c tnh
ca s au kh ch thc l cc hu qu ca s phng hot th khc
vi nhng th {c tnh ca kh} l kt qu ca s hin thc ha.
Nhng yu t trc [thc ca giai on kt qu, danh sc, lc
nhp, xc, v th] vn cn tim tng vo lc phng hot. Bi v
chng cha tht s c thit lp, chng ch tr thnh kh trong
tng lai. Tuy nhin, nhng yu t sau [sanh, lo v t] l nhng
hon cnh trong ci kh thnh, v do , l ci kh trong i
ny. Hn na, hai chu trnh nguyn nhn v kt qu c trnh by
nhm chng minh rng kt qu phi ti sinh c hai nguyn
524

nhn: cc nguyn nhn phng hot v cc nguyn nhn hin
thc ha ci c phng hot [bi cc nguyn nhn phng
hot]. [253] Du-gi Hnh a Lun gii thch l do ca vic ny:
1


Cho rng cc yu t sinh v lo t v nhm cc yu t bt u
vi thc ca giai on kt qu v chm dt vi th l cc hin
tng c cng chung cc tnh cht, vy ti sao chng li c
ging dy l thuc hai loi? Lm nh vy (1) nhm chng t
cc tnh cht khc nhau ca s vt em li au kh v (2)
chng t s khc bit gia phng hot v hin thc ha.

V cng gii thch:

Trong cc yu t, c bao nhiu c k l kh tht s v tr
thnh kh trong i ny? C hai: sinh v lo t
C bao nhiu yu t c k l tht kh v s ch tr thnh kh
trong tng lai? Nhng yu t cn tim tng nhm cc yu t
bt u vi thc [giai on kt qu] v chm dt vi th.

Cho nn, hai yu t (1) i, l yu t hin thc ha, v (2) th,
lm i pht khi, khng trong cng mt chui duyn khi. Th
lm i pht khi l mt kt qu ca mt chui duyn khi khc.
Phng hot v c phng hot phi nn c hiu qua bn iu
suy xt:

1) Ci g c phng hot? Bn yu t ri bt u vi thc
ca giai on kt qu v chm dt vi th c phng hot.
2) Ci g phng hot? Hnh, ph thuc vo v minh, thc
hin s phng hot.

1
BA541 Yog-cary-bhmi (Sai dngos gzhi), P5536: 263.4.4-6,263.4.8-
263.5.2.

525

3) Phng hot xy ra nh th no? Phng hot xy ra bng cc
khuynh hng tim n ca nghip c thm vo trong thc
ca giai on nguyn nhn.
4) c phng hot ngha l to ra cc kt qu [thc giai
on kt qu, danh sc, lc nhp, xc, v th] thun li cho s
hin thc ha mt khi cc tc nhn hin thc ha, chng hn
nh i, ang hin hu.

Tc nhn hin thc ha v iu c hin thc ha nn c hiu
qua ba iu suy xt sau y:

1) Ci g tin hnh vic hin thc ha? Th thc hin hnh
ng ny, m th li do i gy ra.
2) Ci g c hin thc ha? Sinh v lo t c hin thc
ha.
3) Hin thc ha xy ra nh th no? Hin thc ha xy ra
bng phng tin ca s truyn nng lc ca cc khuynh
hng tim n ca nghip qua tc ng ca hnh thm vo
trong thc.

Ngi Th Thn, trong Duyn Khi Phn Gii Lun (Prattya-
Samutpdadi-vibhaga-nirdea),
1
ly yu t sinh lm yu t
c hin thc ha duy nht v sau dy rng lo v t l nhng
khim khuyt ca cc yu t phng hot v hin thc ha ny.
[254]
Nh th trng hp ny, hin thc ha phi c hiu nh sau:
hnh bt thin b thc y bi v minh v nghip v nghip qu
lu li cc khuynh hng tim n ca nghip xu trong thc. iu
ny to iu kin sn sng hin thc ha cc nhm yu t ca
mt s ti sinh kh no bt u vi thc ca giai on kt qu v

1
BA542 rTen brel mdo grel trong P y l Prattya-samutpdadi-
vibhaga-nirdea, P5496.

526

chm dt vi th. Qua vic nui dng thng xuyn bng i v
th, nhng khuynh hng tim n ny c tng thm sc mnh,
v sinh, lo, v.v .s c hin thc ha trong cc kip ti sinh
kh no sau ny.
Din gii cch khc, b thc y bi v minh v ngha ca v
ng, hnh phc c {cc hnh vi cu hp phc c} chng
hn nh gi gii lut trong ci dc hoc bt chuyn hnh chng
hn nh tu tp thin nh trong cc cnh gii cao hn [ca ch
thin] lu li cc khuynh hng tim n ca nghip tt trong
thc. iu ny to iu kin sn sng hin thc ha cc nhm
yu t bt u vi thc ca giai on kt qu v chm dt vi th
hng n, ln lt l mt s ti sinh hnh phc ci dc hoc
mt s ti sinh lm tri nhng cnh gii cao hn. Qua vic nui
dng thng xuyn bng i v th, nhng khuynh hng tim n
ny c tng thm sc mnh, v sau sinh, v.v s c hin
thc ha trong cc kip ti sinh hnh phc .
Hn na, mi hai yu t c phn loi thnh ba con ng
con ng phin no, nghip, v au kh. Nh bc tr tu Long
Th ni:
1


Yu t th nht, th tm, v th chn l phin no.
Yu t th hai v th mi l nghip.
By yu t cn li l au kh.

o Cang Kinh (li-stamba-stra) cp bn nguyn nhn xp
loi mi hai yu t duyn khi.
2
. Kinh ny gii thch rng khi ht
ging ca tm thc c v minh gieo vo trong rung nghip v

1
BA543 Prattya-samutpda-hdaya-krik (Duyn Khi Tm Lun): 2;
P5467:270.5.1. Trch dn k n l k lin theo sau cc cu ny: 3;
P5467:270.5.2.

2
BA544 rya-listamba-nma-mahyna-stra, {o Cang i Tha
Kinh Kinh v gieo ging la} P876; xem Vaidya 1964:104.

527

sau c ti bng nc i, chng sinh khi ra mm danh sc
trong d con ca ngi m.

3 S i cn c hon tt tt c mi hai yu t
Mc d c th phi mt v s i kip i qua cc yu t phng
hot v cc yu t c phng hot, nhng cc yu t c phng
hot cng c th c hin thc ha ngay trong i k tip m
khng c i no xen k. Bi v cc yu t hin thc ha [i, th,
v hu] v cc yu t c hin thc ha [sanh v lo t] xy ra
m khng c i no xen k, nn c th hon thnh tt c mi hai
yu t trong thi gian ngn nht l hai i. [255] Th d, trong mt
i chng hn nh i ny, trc tin qu v c th tch ly nghip
em li kt qu ti sinh lm mt v thin cng nh cc tri
nghim sau v i sng v ngun ti lc ca mt phm thin.
Khi iu ny xy ra, hai yu t ri v minh, hnh, v thc ca
giai on nguyn nhn cng nh i, th, v hu (cho ti thi
im cht) c hon tt trong i ny. Trong i sau , bn yu
t ri c phng hot [thc ca giai on kt qu, danh sc, lc
nhp, xc, v th] v hai yu t c hin thc ha [sinh v lo t]
s c hon tt.
Ngay c trong trng hp lu nht, s hon thnh tt c mi hai
yu t s khng b tr hon qu ba i, bi v cc tc nhn hin
thc ha [i, th, v hu], v hai yu t c hin thc ha [sanh
v lo t], v ba yu t phng hot [v minh, hnh, v thc] u
i hi phi c nhng i ring cho chng, trong khi cc yu t
c phng hot [danh sc, lc nhp, xc, v th] c bao gm
trong i ca cc yu t c hin thc ha. Hn na, mc d c
th nhiu i xen vo gia cc tc nhn phng hot v cc tc nhn
hin thc ha, y khng phi l nhng i ca cc chu k duyn
khi c th ca chng, m l nhng i ca cc chu k duyn khi
khc. Trong s cc tnh ton v hai hoc ba i ny, th i ca
trng thi trung m khng c k ring.
528

Do , ngay c trong i m nhng yu t kt qu c hin
thc ha, khng c ci ng l ngi tch ly nghip hoc th
nghim nghip qu. ng hn, nh gii thch trc y, c cc
yu t kt qu m bn thn chng ch l cc hin tng, sinh khi
t cc yu t nguyn nhn m bn thn chng cng ch l cc hin
tng. Do khng hiu qu trnh lun hi ny v ln ln v n, qu
v cho l c mt ci ng. V c mun ci ng ca mnh c
hnh phc, qu v to tc iu thin v bt thin v thn, khu v
cho mc ch y, v nh th qu v li cung cp nhin liu cho qu
trnh lun hi. Cho nn, hai yu t nghip [hnh v hu] pht sinh
t ba yu t phin no [v minh, i v th], v t , by yu t
kh au [thc, danh sc, lc nhp, xc, th, sanh v lo t] pht
khi. Phin no li pht sinh t by s kh au, v ging nh
trc qu v tri ln trong lun hi. V th, bnh xe lun hi quay
khng gin on. Trong Duyn Khi Tm Lun, o s Long Th
ni:

T ba yu t khi sinh hai;
T hai yu t khi sinh by, v li t by yu t
Pht sinh ba. Bnh xe lun hi
T n quay lin lin.

Khi qu v suy ngm v vic mnh lang thang nh vy trong dng
lun hi, th mi hai yu t duyn khi l phng php hay nht
pht khi lng chn ngn lun hi. Hy qun chiu v nghip
phng hot ca qu v, nhng nghip thin v bt thin m qu v
tch ly qua v s kip lng, cha pht sinh qu cng cha b
dit tr bng cc bin php i tr. [256] Khi i v th trong i
sng hin ti nui dng chng, qu v tri ln qua cc cnh gii
hnh phc hoc kh au di s kim sot ca chng. Cc v A-la-
hn c v lng nghip phng hot tch ly khi cn l phm
phu, nhng thot khi lun hi bi v h khng cn phin no.
529

Mt khi t c s xc tn v iu ny, qu v s coi phin no l
k th v s n lc dit tr chng.
V im ny, v thin tri thc v i Pu-chung-wa tu tm hon
ton da trn mi hai yu t duyn khi v khin giai trnh o
ch n thun l vic suy ngm v s tin trin v chm dt cc
yu t ny. Ngi gii thch rng qun chiu v s tin trin v
chm dt mi hai yu t ca cc cnh gii kh au l gio php
dnh cho nhng ngi c kh nng nh v sau , suy ngm v
vic tin trin v chm dt mi hai yu t ca hai cnh gii hnh
phc l gio php dnh cho ngi c kh nng trung bnh. Gio
php dnh cho nhng ngi c kh nng cao l thm nh tnh
trng ca chnh h theo hai cch hnh tr ny [ca ngi c kh
nng nh v trung bnh]. Ri h pht trin lng yu thng v t bi
i vi chng sinh, nhng ngi tng l m ca h v v mi
hai yu t m ang lang thang trong lun hi, tu tp trong c
nguyn v cc chng sinh ny m thnh Pht, v hc hi ng
o cho n cng.

4 Tm lc tm quan trng ca cc yu t duyn khi
Nh c gii thch trn, qu v cn hiu r lun hi cc un
ca kh au c hnh thnh nh th no qua sc mnh v ngun
gc ca n nghip v phin no v, c bit l bnh xe lun hi
xoay vn nh th no trong khun kh mi hai yu t. Hiu c
v tr nn thnh tho vi iu ny s ph hy bng ti khng th
chu ng ni ca hoang man {v minh} ngun gc ca mi vn
. N loi tr mi quan im sai lm cho rng cc hnh bn ngoi
v bn trong pht sinh khng c nguyn do hoc t nhng nguyn
do khng tng hp. N lm tng trng s di do trn qu cho
kho tng cc gio php ca ng iu Ng, v l iu thc y
qu v tin n con ng gii thot qua s hiu bit chnh xc v
cc tnh cht ca lun hi v qua s chn chng tt v chng.
[257] l phng tin tt nht kch hot cc khuynh hng
530

tim n m nh qu v t c trng thi siu phm ca bc
thnh.
Cho nn, ng T Vn Mt in ni:
1


o php duyn khi dit tr v minh.

o Cang Kinh nu ln rng khi hiu r duyn khi, qu v chm
dt mi quan im xu coi i tng l khi u, kt cuc, hoc
hin ti. o s Long Th ni:
2


L duyn khi ny l vt trn bo
Thm thm trong kho ngn t ca ng iu Ng.

C S Gii Lut
3
nu ln rng b i X-li-pht (skt. riputra)
v Mc-kin-lin {skt. Maudgalyyana} c thi quen du hnh ni
nm loi chng sinh. Sau khi ti , hai v quay v Nam Thim
B Chu v k li nhng kh au ca cc chng sinh ny vi t
chng t ca c Pht.
Trong cc t ca Pht c mt s ngi sng chung vi hoc
sng gn nhng ngi coi thng gii hnh thanh tnh. Nhng
t a nhng ngi ny ti trc b i xut chng v hai v ch
dn cho h qua cc cu chuyn v nhng kh au ca cc ci khc.
Kt qu ca vic ging dy ny l h tr nn hoan h vi gii hnh
thanh tnh v s hiu bit ca h cng c nng cao hn.
Bc o s thy vy lin hi ngi A-nan {skt. nanda} v ngi A-
nan trnh ln c Pht cc nguyn do, nghe xong c Pht ni
rng: Bi v khng phi lc no cng s c nhng bc thy nh
b i xut chng ny, hy t cng nh mt bc v bnh xe
lun hi c nm phn, vng quanh ng trn ca bnh xe ny l

1
BA545 Subhu-paripcch-tantra, P428: 35.3.5.

2
BA546 Suhl-lekha: 112a; P5682: 237.5.7.

3
BA547 Ting Ty Tng l Dul ba lung ging nh trn ch thch 496.

531

mi hai duyn khi theo c hai chiu thun v nghch. Bnh xe
lun hi lin c v nh vy.
Vo dp khc, mt bc ha ca c Pht sp c gi ti Vua
Udryaa. Trc khi gi i, mi hai duyn khi theo chiu thun
v nghch c vit thnh thi k phn di bc tranh. c vua
hc thuc lng bi k ny v ri vo lc hng ng ngi gc cho
chn, gi thn mnh ngay thng, v hng s tp trung vo thin
hnh. Bng cch tp trung vo hai qu trnh duyn khi, nh vua
t c trng thi siu phm ca mt bc thnh.

532


533


Chng 22: Thi ca Mt Ngi C Kh
Nng Trung Bnh

b) Mc quyt tm mun c gii thot
c) Ph tan nhng nim sai lm




b) Mc quyt tm mun c gii thot
Qu v phi hiu chi tit nhng tnh cht ca lun hi, v c
phng din kh au v ngun gc ca kh au ln phng din
mi hai yu t duyn sinh. [258] Mt khi hiu nhng tnh cht
ny, qu v s pht khi c mun t b v dp tt kh au v cc
ngun gc ca n. Vo lc ny, mc d qu v c th mang mt
quyt tm n gin mun c gii thot, qu v khng nn n
thun tha mn vi vi iu ny. V th Lc Thp Tng Nh L
Lun Thch (Yukti-sask-vtti) ca ngi Nguyt Xng ni:

Mt khi chng ta chc chn rng sng trong ba tng lun hi
1

ngn la chy rc ca v thng cng ging nh bc vo
trong nh la, chng ta mun trn khi cnh .

V, nh dn trc y:
2


Cng nh khi c c hi
t nhn trn khi nh t


1
Tc dc gii, sc gii, v v sc gii.

2
BA548 LRCM:95.3.

534

Pht trin mt thi i vi lun hi nh nhng ngi chn ght
b giam hm trong nh la hoc trong t ngc, v mun trn i.
Ri dn dn lm tng thm cm gic chn ght v mun trn thot
ny.
Sha-ra-wa m t quyt tm gii thot mc th thin ging nh
khi qu v bt vo bia loi phm cht km; bt ch to thnh
mt lp mng tri ni trn mt cht lng bia
1
. Nu qu v ch c
kh nng nhn thy c tnh kh a ca nhng ngun gc ch thc
nhng nguyn nhn ca lun hi mc th thin nh th ny,
th s tm cu gii thot ca qu v, s chm dt kh au v ngun
gc ca n, cng s ging y ht. Tng t, c mun t o gii
thot ca qu v cng ch l nhng li ni sung m thi. Nh th
qu v s chng th pht trin c lng t khng th kham nhn
c khi nhn thy nhng kh au ca chng sinh trong lun hi
hay cng khng th pht trin c tm chn tht mun t gic
ng v thng gip truyn dn sc mnh cho qu v. Do , s
hiu bit ca qu v v i Tha cng ch l nhng tri kin. Cho
nn qu v phi thc hnh nhng gio php dnh cho ngi c kh
nng trung bnh v xem l nhng hun th ct yu.

c) Ph tan nhng nim sai lm
Vn: Mc d trong Tiu Tha vic tu tp tm chn ngn lun hi l
iu thch ng, vic lm ny li khng thch ng cho bc B-tt,
bi v nu B-tt tu tp tm cc k gh tm v chn ngn lun hi,
h cng s ging nh hng Thanh Vn v ri vo cc oan an bnh

1
Theo cch gii thch ca ngi Lhundub Sopa, y l mt hnh nh c
th Ty Tng m t hnh nh tng nng cn v s t b th tc.
Hu ht ngi Tng thng thng khng ung nc l m hay dng
mt loi bia gi l chang. Ngoi ra, mi ngi Tng u dng tr.
Loi bt, mang tn tsampa, m h b vo bia l c thm mt
lng dinh dng. Tsampa ng l thc n Tng. Steps on the
Path to Enlightenment. Vol2. P.362. Chapter 10. Lhundub Sopa.
Wisdom. 2005.
535

tnh lng, sau khi bt mn vi vic dn thn vo trong lun hi.
[259] Nh Nh-lai Bt Kh T Ngh Mt Thuyt Kinh nu ln:
1


Bc B-tt, ngh ti vic trng thnh cho chng sinh, coi lun
hi l li ch. Theo , cc v khng coi i nit-bn (gii
thot) nh l li ch cho s trng thnh ca chng sinh.

V hn na:

Nu bc B-tt s dn thn vo lun hi, h s b ri vo ch
thiu thn c cc.

Ngoi ra:

Bch Th Tn, trong khi hng Thanh Vn s dn thn vo lun
hi, bc B-tt tnh nguyn ti sinh v lng kip trong lun
hi.

Tr li: y l mt lm ln ln, hiu sai ngha ca kinh in. Bi
v on kinh ni: Nh th, ch B-tt khng nn chn ngn lun
hi, khng dy B-tt khng c gh tm ci kh ca sinh, lo,
bnh, t, v.v kt qu ca vic lang thang trong lun hi di
s khng ch ca nghip v phin no. ng hn, kinh ny dy
cho qu v hnh h nhn. tu tp cc hnh vi v tha ca B-tt
cho ti khi dng lun hi chm dt, B-tt phi mc o gip [dng
cm]. Mt khi lm vic ny, ngay c mi au kh ca mi chng
sinh c gom li v B-tt phi thng xuyn chu nhng kh
c v tinh thn ln th cht, B-tt vn vui v kham nhn, hoan h
vi nhng vic lm phi thng gip ngi khc, khng b kh

1
BA549 Tathgatacintya-guhya-nirdea-stra, P760: 87.4.1-
2,87.4.8,87.5.2-3.

536

no lm cho chn ngn hoc s hi. V th m c Pht ni B-tt
khng c chn ngn lun hi. Bc thy Nguyt Xng ni:

B-tt tng giy tng pht n nhn nhng au kh ca mi
chng sinh cho ti khi dng lun hi chm dt m khng s
thn hoc tm mnh b tn hi. B-tt ng thi nhn nhng
au kh ca mi chng sinh cho ti khi dng lun hi chm
dt v hoan h trong vic lm ny. Mi giy pht vui v kham
nhn nh vy l nguyn nhn m kt qu sinh ra v lng cc
tp hp ca ci, mang li ton tr cho tt c chng sinh. Mt
khi hiu iu ny, B-tt c th ti sinh hng trm ln v lm
nh vy l iu chnh ng.

nhn mnh im ny, ngi Nguyt Xng trch dn nhng on
kinh c cp trn rt ra t Nh-lai Bt Kh T Ngh Mt
Thuyt Kinh. [260]

Cng kinh ny nu ln rng lun hi nn c coi l li ch bi v
B-tt t c hnh phc t l vi n lc b ra khi h c gng lm
vic v s an lc ca chng sinh. Do c Pht ni rng khng
chn ngn lun hi c ngha l khng chn ngn vic thnh tu
nhng iu tt lnh cho cc chng sinh trong lun hi cng nh
hoan h trong hnh ng ny.
Khi qu v lang thang trong lun hi do nng lc ca nghip v
phin no, qu v b nhiu kh au dy v. Nu qu v khng th
hon tt c nhng mc tiu ca chnh mnh, th cn cn chi phi
ni ti vic qu v khng th thnh tu nhng mc tiu gip ngi
khc? Bi v lang thang nh vy l cnh ca m ra mi phin toi,
B-tt cng cn phi chn ngn lun hi hn cc hnh gi Tiu
Tha v phi chm dt s lang thang gy ra bi nghip v phin
no. Tuy nhin, B-tt phi vui thch c ti sinh trong lun hi
qua nguyn lc v lng t ca mnh. Hai cch ti sinh ny khng
ging nhau.
537

Khng phn bit c iu ny dn ti nhng thc mc ging nh
trn y. B-tt a ni rng nu nhng ngi ch xng mt
quan im nh vy c th B-tt gii th h phm phi mt
hnh ng sai tri nhum y nhng phin no. Tuy nhin, s qu
nhiu li nn ti khng trch dn ton th on kinh.
V vy tht l k diu khi B-tt nhn nhng khim khuyt ca
lun hi v hon ton kinh tm nhng vn khng t b th nguyn
ca mnh bi v ng lc ca ch v l lng i bi. Nu nhng ai
coi nhng iu k th ca lun hi ging nh ta lu i ci tri
m khng gim thiu c lng ham mun ca mnh mt cht
no t cho l ang phc v ngi khc, th lm sao ci khng
mun t b lun hi ca h c th lm vui lng bc tr gi c?
Nh Trung o Tm Yu Lun ca ngi Thanh Bin ni:
1


Bi v B-tt thy nhng khim khuyt ca lun hi, ch v
khng li y. Bi v ch v chm lo cho ngi khc, ch v
khng nit-bn. hon thnh nhu cu ca ngi khc, ch
v quyt tm li trong lun hi.

Mt khi qu v thy nhng au kh v bin ca tt c chng sinh
chng hn nh mt trm mi au kh c gii thch trong B-tt
a qu v bin iu ny tr thnh nguyn nhn pht khi lng
i bi. Vo lc ny, khi qu v nui dng mt tm lng mnh lit
v bn vng khng th chu ng c vic thy cnh kh ca
ngi khc, th vic khng chn ngn lun hi d ch mt cht s
l iu mu thun ri. [261]
Ch trong T Bch K Tng ca ngi Thnh Thin l cc giai
on ng o trong B-tt pht trin lng chn ght cng cc
lun hi v ri, xem cc chng sinh nh b con thn thuc ca

1
BA550 Madhyamaka-hdaya-krik, P5255: 3.3.2-3.

538

mnh, v h m i vo bin lun hi. Trong ch gii v tc phm
, bc thy v i Nguyt Xng minh nh iu ny:
1
.

Nh li gii thch ca c Pht v cc khim khuyt ca lun
hi, cc t bit s v mong mun c gii thot khi n.
c Th Tn ni iu sau y cc t pht trin c
mi lin h mnh m vi i Tha: Ny cc thy t kheo,
trong s tt c nhng ngi tri ln trong lun hi sut mt
thi gian di, khng c chng sinh no trong s tt c cc loi
chng sinh khng tng nh l cha, m, con trai, con gi, h
hng, hoc c quan h h hng vi cha k hoc m k ca cc
ng.

V hn na:

Do hiu li dy ca c Th Tn, B-tt c th lao vo bin
lun hi. Ch v lm iu ny mi chng sinh, nhng ngi
tng l thn quyn ca ch v nh cha v m sut t v
thy v nhng ngi ang b mt ht, khng ai bo v h c
th c con thuyn i tha gii thot.

Chn Ngn tha v thng {Mt tha v thng} cng i hi
phng php ny. Bi v nh ngi Thnh Thin ni trong Hnh
Hip ng Lun ca ngi:
2


Qua nhng giai on ny, cc ngi nn dn thn vo cc hot
ng m khng c cc din tng
1
. Cc giai on lm vic

1
BA551 Bodhisattva-yog-cary-Catu-ataka-k, {B-tt Du-gi Hnh
T Bch Lun Thch tc l lun 400 k v B-tt hnh thin}
P5266:194.4.7-194.5.1.

2
BA552 Cary-melpaka-pradpa, P2668: 315.1.7-315.2.1.

539

ny l nh sau: vo lc ban s, cc ngi cn nh n nhng
au kh t v thy ca lun hi, v ri c mong phc lc ca
nit-bn. Cho nn cc ngi cn hon ton t b mi dao ng,
v thm ch cn nui dng ngh rng nhng ngi tr v cc
vng quc cng u phi chu au kh.



1
Thut ng Anh l elaboration. y l mt loi tin trnh nh danh ca
tm nhm thm tht, din gii, chi tit ha hay m rng mt nhn
thc sau khi cc thc th cm nhn thng tin t mi trng bn
ngoi {trn cnh} ang hon ton khch quan khng nh nguyn.
Nh vy tin trnh ny to ra t tng nh nguyn phn bit. Mt s
ti liu dch l vng tng nhng ngha ca t Hn-vit vng s
khng .

540



541

Chng 23: Nm Chc Bn Cht ca Con
ng Dn Ti Gii Thot

d) Nm chc bn cht ca con ng a ti gii thot
i) Loi cuc sng qua qu v c th lm ngng lun hi
ii) Loi l trnh qu v phi tu tp lm ngng lun hi
a S chc chn ca vic lit k ba tu tp
1 Cc giai on iu phc tm
2 Cc kt qu
3 Nhng i tng m chng tiu tr
b Vic quyt nh th t ca ba tu tp




Hy t thc gic mnh v thin qun v nhng khim khuyt ca
lun hi. Nh ri Jagan-mitrnanda {Dch ngha: Tn gi Sinh
Bng H} ni:
1


Mc d chng ta chm vo gia lun hi,
Mt i dng kh au khng y m cng chng bn b,
[262]
Nhng chng ta khng chn ngn, chng s hi; chng ta hoan
h v hng th.
iu chi xy n trong tm tr ta?
Mc d chng ta vo m chy khng ngng thiu t
Vi vn , vi ngho kh, vi ni kh trong vic tm thc n
v ch ,

1
BA553 Candra-rja-lekha, {Nguyt Vng Th} PS689: 251.3.1-
2,251.4.3-4.

542

Vi n lc nui thn v cui cng mt mt cng nh chia la,
bnh tt, v gi nua,
Chng ta khoc lc v hnh phc ca mnh.
iu ny xem chng nh l khng in.

V:

Hi i, th nhn c mt nhng li m;
Mc d ngi nhn thy iu r rng hin nhin,
Nhng ngi chng ngh chi v iu c.
Phi chng tm tr ngi chai cng ri khng?

Do , nh Tht X N Khai Tr Truyn (Sapta-kumrikvadna)
ca ngi Guhyadatta {Mt Th} vit:
1


Ta nhn cc php th gian nh hnh nh chp chn ca nh
trng trong nc.
Ta xem tham i nh bng dng cun trn v mang phng ln
ca m h mang gin d.
Ta thy bao chng sinh bc chy vi nhng ngn la kh au.
Do Ta n nhng bi thiu ngi, hi i Vng, lng
hoan h trong quyt tm gii thot.

Nh th, khi qu v thy rng lun hi gm mi trng v chng
sinh ging nh bng trng trn nc b gi khuy ng v
thng, tan hoi v khng ng yn ngay c trong giy lt; rng
cc i tng ca gic quan ging nh bng dng ca thn rn
c chng c gi tr bao nhiu m him nguy xit i; v rng
nm loi chng sinh b thiu t trong la chy hng hc ca ba
th kh au; ri qu v pht khi mt khuynh hng ging nh

1
BA554 Sapta-kumrikvadna, {tc l Truyn khai tr v by trinh n}
P5419: 228.5.5-7.

543

con tr phng bc hon ton xa la tham luyn lun hi. Khi iu
ny xy ra quyt tm gii thot s pht sinh mt khao kht ly
gii thot lm ni hn hoan.
Cch ni con tr phng bc cn c hiu nh sau: phng bc
him c bt la mch rang, v do ngi ta n mt t c ci. C
ln mt vi a tr y i bng v mun c n bt la mch
rang, xin m chng thc n. Bi v khng c bt la mch rang,
b a cho chng c ci ti, nhng chng khng chu n. Ri b
a cho chng c ci kh, nhng chng cng khng mun, nn b
li a cho chng c ci nu chn. Nhng chng cng t chi
lun. Cui cng b a cho chng c ci ng lnh nu chn,
thy vy chng quay i vi cm gic bun nn cng cc, than
rng: Tt c ch l c ci! [263] Cng vy, vi bt c hnh phc
th gian no nhn thy, nghe thy, hoc nh ti; ging nh cc o
s Kadampa ni, qu v phi pht khi mt cm xc tng t,
ngh rng: y l th gian, y l th gian, Mi th ch l
kh au, v: Ti khng mun lin quan g n th gian c.

Bng cch ny, qua vic trm t v nhng tri ln trc y t v
thy ca mnh trong lun hi, qu v tr nn tnh ng v chn ght
lun hi; v qua vic trm t v s bt buc phi tip tc tri ln
v k hn y, qu v pht sinh ra mi s hi v lo u. Vi mt
quyt tm khng phi ch l li ni sung, qu v phi, nh Bng
Hu Th ca ngi Long Th ni, ngng ti sinh trong lun hi, ci
r ca mi tai hi:
1


Lun hi nh th ; sinh ra
Cho du trong ci tri, ci ngi hay a ngc,
Ci ng qu hoc sc sanh chng phi l iu ct tng.
Hy hiu rng sinh l ch cha ca nhiu tai hi.


1
BA555 Suhl-lekha: 103; P5682: 237.4.7.

544

Hn na, qu v phi loi tr c hai nguyn nhn ca tnh trng
phi sinh ra trong lun hi: nghip v phin no. Tuy nhin, gia
hai nguyn nhn ny, nu qu v khng c phin no th cho d c
bao nhiu nghip chng na, qu v cng s khng phi sinh ra. Do
qu v phi tiu dit phin no bng cch tu tp o php vin
mn v khng c sai lm, bi v, mt khi mang phin no, thm ch
nu qu v c th tn dit nhng nghip tch ly t trc, th
qu v lin tc khc tch ly cc nghip mi.
Nm chc bn cht ca o php dn ti gii thot c hai phn:

1. Loi i sng qua qu v lm ngng lun hi
2. Loi l trnh qu v tu tp lm ngng lun hi

i) Loi i sng qua qu v lm ngng lun hi

Trong Bng Hu Th:
1


Ti sinh vi t kin v khng c gio php ca ng iu Ng,
Hoc lm sc sanh, ng qu, chng sinh ni a ngc,
Lm ngi chn bin a khng nn vn minh hay ni
thiu vng Php Pht
2

Lm ngi ngu di v cm ngng, hoc lm ch thin th
mng lu di
L b kh no bi mt trong tm sai st
3
, cc iu kin khin
khng c thanh nhn.

1
BA556 Nt.: 63-64; P5682: 236.5.2-5.

2
Trong bn Anh ng ch ghi l ni bin a thiu vn minh nhng theo
cng bi k do ngi Sopa trnh by th c ghi r l c ni khng c
Pht Php. Steps on the Path to Enlightenment. P375. Lhundup Sopa.
Vol2. Wisdom. 2005

3
Tm sai st hay khuyt im khin ngi tu tp khng tin tng hay tu
tp theo chnh php c bao gm: (1) kiu mn, (2) chp ng, (3)
thiu kin nhn, (4) tham chp, (5) cc nhiu hot ng khng thin
545

Sau khi ngi c thanh nhn, tc l thot khi cc kip ti
sinh k trn,
Hy n lc chm dt ti sinh.

Khng th no chm dt c ti sinh trong lun hi nu qu v
khng c thi gi. Cho nn mt khi c c i sng thanh nhn
v thun duyn, qu v phi chm dt ti sinh. [264] Ti gii
thch iu ny. i hnh gi du-gi Chang-chup-rin-chen ni:

By gi l lc chng ta lm sao mnh khc bit vi cc loi
gia sc.

Cng vy, Bo-da-wa ni:

Bao lu trong qu kh chng ta lang thang trong lun hi
m lun hi khng t n dng li. Xt nh vy, by gi lun
hi vn s khng t n dng li. Do , chng ta phi dng n
li, v lc lm nh vy l ngy hm nay, khi chng ta c
c thanh nhn v thun duyn.

Vi nhng ai c c mt i sng nhn nh v thun duyn,
sng ti gia hin din nhiu tr ngi cho vic thc hnh tn gio v
c nhiu iu bt li. Du sao, i sng ca ngi t b th tc,
tri ngc vi i sng ti gia, l i sng tt nht cho vic chm
dt lun hi. Do , ngi tr nn vui thch mt i sng nh vy.
Lin tc qun chiu v cc khuyt im ca ngi sng ti gia v
nhng c tnh ca ngi t b th tc {xut gia} s khin cho
nhng ai xut gia c c mt thi kin nh, trong khi
khin cho nhng ngi cha xut gia pht trin c nhng

c, (6) li bing, (7) sn hn v (8) thiu tinh tn, khng thy li
mnh. Eight Faults. Kyabgon Phakchok Rinpoche. Guru Rinpoche day.
Oct 2011.

546

khuynh hng tt [ tr thnh ngi xut gia v tng t nh
vy] v ri hnh ng theo nhng khuynh hng tt ny. Ti s
gii thch vic ny nh th no.
Ngi sng ti gia, nu h giu c, phi chu kh trong n lc bo
v nhng ca ci , v, nu ngho tng, phi chu kh v s kit
sc vn gy ra bi vic tm kim ca ci. Nh vy h sng mt
cuc i ri lon khng c g vui th, nhng h li tng tng
cuc sng ca h y vui th. Qu v hy hiu rng quan nim sai
lm ny l kt qu ca nghip xu. Trong Bn Sanh Kinh:
1


ng bao gi coi l vui th
i sng gia nh, ging nh ngc t,
Du giu sang hay ngho kh bn hn,
K ti gia phi chu nhiu thng kh.

Ngi phin no v gi gn ca ci,
K kit lc do phi kim tin ti.
Du giu sang hay ngho kh bn hn,
H nh th khng bao gi phc hnh.

M h, vui th kip sng ti gia
Ch l kt qu ca bao ti li.

Cho nn gi nhiu ca ci v vn khng hi lng i tm kim thm
khng phi l vic lm ca ngi xut gia. Nu y l vic lm ca
ngi xut gia th h cng chng khc g ngi ti gia.
Hn na, bi v li sng ti gia c nhiu iu tri ngc vi tn
gio, nn kh m thc hnh tn gio ti gia. Cng kinh vn ny
ni:
2



1
BA557 Jm: 18.10-12; P5650: 29.3.5-7.

2
BA558 Nt.: 18.13-15,18.20; P5650: 29.3.8-29.4.2,29.4.7-8.

547

Nu ngi lm cng vic ti gia, [265]
Ni sai s tht l iu khng trnh c,
V trng pht ngi lm iu sai tri
cng l iu khng trnh c.

Nu thc hnh tn gio, ngi ti gia chy theo kh au;
Nu chm lo np sng gia nh, sao c th thc hnh tn gio
c?
Hot ng tn gio vn an lnh;
Cc mc tiu ti gia tm ra qua tn nhn.
Do , v nhc im tri nghch vi tn gio,
Ai mong t gip mnh, li mun sng ti gia?

V li na:

Gia nh l cc rn c chng hn nh
Kiu ngo, t cao v m lm.
N hy dit s an tnh v phc lc,
V l ni nhiu au kh kh kham.
Ai mun sng ni ta rn?

Khng ngng trm t v nhng thiu st ca vic sng ti gia, v
c vng i sng ca ngi xut gia. V im ny, ngi xut
gia bng lng vi ca b th, vi o tu n s v bnh bt kht
thc. ni c tch, h tiu tr phin no v c nguyn tr thnh
i tng tn knh ca ngi khc. Nh c trnh by trong Tht
X N Khai Tr Truyn
1
ca ngi Guhyadatta {Mt Th}:

Th bao gi ta s n
co b tc v ru,
Mc trang phc vt b

1
BA559 Sapta-kumrikvadna, P5419: 231.4.7-231.5.2.

548

V tm kim ni c tch?

Nhn pha trc khng qu tm ca ci ch b,
Khi no chng ta s, khng cn ai ch trch,
Hai tay bng bnh bt gm,
V, t nh ny sang nh khc, nhn kht thc?
Khng mng li lc vt cht hoc tn th,
Dn sch nhng m ly y bi gai ca cc kh au ,
Khi no chng ta s tr thnh
Ngi th lnh cng dng ca dn ph th?

Ngi xut gia bng lng vi n thc ung m bc, vi trang
phc nng sng mui v ng trn ging c m khng c mi
che. H c mun ng ch ca mnh trn c mm di mt ci
cy, c nui dng bng hnh phc v nim vui ca gio php.
Nh c cp trong Tht X N Khai Tr Truyn:
1


Khi no ti s chng tham luyn thn mnh,
Tnh dy trn mt mn c,
Trang phc nng sng mui,
V ch dng mn n thc ung xong xnh? [266]
Khi no ti s p c mm
C mu xanh ging nh con vt
Nm xung di mt ci cy
Vi ba tic ca nhng phc lc trn i?

Ngi Bo-da-wa ni:

Ngay ci m sau khi tuyt ri trn mi nh, ti thy hnh phc
bi v mt iu g ta th ny xy ra trong Tht X N

1
BA560 Nt., P5419: 231.5.2-3.

549

Khai Tr Truyn. Ti khng mun g hn l c thc hnh
nh vy.

Ngi xut gia c mun c sng trn ng c hoc bn b mt
dng sng, trm t v s tng t gia thn th v i sng mnh
vi s khi sinh v hoi dit ca cc con sng v. H c mun
vt qua ni m nh ca mnh v nhng lc th ca lun hi, v
trm t v th gii sng ng v bt ng nh l tr o nh ca
nh o thut. Nh c ni trong Tht X N Khai Tr Truyn:
1


Khi tm tr bn b sng hay trn ng c,
Ta ri th s thy i thy li
t sng khi ln ri chm xung
V sinh gii ny c ging nhau khng?

Khi no ta s t mnh tr c
Tri kin v cc hoi un kia
M ca tt c mi t kin
V ht kht khao vui th ca lun hi?

Khi no chng ta s thy bit
Th gii sinh ng v bt ng
Ta chim bao, o gic, huyn thut, my bay,
Hay nh thnh ph ca Cn-tht-b?

Tt c nhng ngi ny sng i xut gia, ng thi c vng t
ti nhng thnh tu cao c ny. Nh ngi Chay-ga-wa ni:

Nu c ai sng nh mt hin gi trong Thung lng ca cc Nh
tu Kh hnh, th cn bn ngi cha dy d con mnh mt
cch tt lnh.

1
BA561 Nt., P5419: 231.5.4-6.

550


Ngi Sha-ra-wa ni:

Khi ngi ti gia rt bn bu, th cc ngi, nhng v tng, nn
n mc p v n ving thm h. Khi h s ngh: i
sng ca ngi xut gia tht l k th! iu ny s to ra
trong h mt khuynh hng tim n cho i tng lai tr
thnh ngi xut gia.

Cng vy trong C S Ugra Vn Kinh {Tn dch ngha l c s
Hng Mnh} ni
1
rng bc B-tt sng ti gia nn c nguyn nh
th ny: [267]

B-tt ti gia nn ngh: Khi no ta s b i sng ti gia, mt
ngun gc ca kh au, v sng i ca ngi xut gia? Khi
no ta s an ngh ni cc hnh ng ca tng on, hnh ng
thanh ty v nui dng th nguyn, hnh ng ct b nhng
gii hn, v hnh ng tn knh? Bng cch ny h nn hoan
h vi ngh tr thnh ngi xut gia.

on vn ny ni rng ch yu l nhng B-tt nn c nguyn
c th c tc gii.
Hn na, Trang nghim i tha Kinh ni:
2


Loi ngi xut gia
C v bin cng hnh.
Cho nn, bc B-tt gi gii nguyn
Siu phm hn B-tt ti gia.


1
BA562 Gha-paty-ugra-paripcch-stra, {C S Hung Mnh Cu Vn
Kinh} P760: 265.4.6-8.

2
BA563 MSA: 20.5; P5521:18.3.4-5.

551

Nh vy, i sng ca ngi xut gia c ca ngi v t c t
do tc l s gii thot khi lun hi. Thm vo , qu v c dy
rng l cuc sng tt nht ngay c cho vic thnh tu ton tr
bng con ng ca ba-la-mt-a tha v Chn ngn tha
1
. Hn
na, trong ba loi gii nguyn, gii nguyn ca ngi xut gia
chnh l gii nguyn gii thot c nhn {Bit gii thot gii}. Do
, qu v nn tn trng gii nguyn gii thot c nhn, gc r ca
gio php.

ii) Loi ng o qu v tu tp lm ngng lun hi

Gii thch ny c ba phn:

1. S chc chn ca vic lit k ba tu tp {tam v lu hc}
2. Vic quyt nh th t ca ba tu tp
3. Bn cht ca ba tu tp (Chng 24)

Tu tp o php l s tu tp qu bu gm ba phn. Trong Bng
Hu Th:
2


V nh u hoc qun o ngi t nhin bn la,
Ngi vn nn b chuyn dp la ra khi tm t
M n lc on tr sinh t
Khng mc tiu no cao hn nh vy.

Qua gii, nh v hu,
t ti nit-bn, mt trng thi khng cu nhim, an bnh v
gii hnh:
Khng gi, khng cht, khng bao gi cn kit;

1
Ba-la-mt-a tha m ch Hin tha cn Chn ngn tha m ch Mt
tha.

2
BA564 Suhl-lekha: 104; P5682: 237.4.7-237.5.1.

552

Gii thot khi t, nc, gi, la, ln vng dng vi nh
trng.

a S chc chn ca vic lit k ba tu tp
iu ny c gii thch di ba kha cnh: (1) cc giai on iu
phc tm (2) nhng kt qu ca cc giai on iu phc ny, v (3)
cc i tng m n dit tr.

1 Cc giai on iu phc tm
Tam v lu hc em li s hon tt cho tt c cc phn s ca
thin gi nh sau. Tu tp gii khin cho tm phn tn ht phn tn.
[268] Tu tp nh hoc tu tm lm cn bng mt tm vn
khng qun bnh. Tu tp hu gii phng tm vn cha c gii
thot.

2 Kt qu ca tam v lu hc
1

Kt qu ca tu gii khng b suy thoi l hai loi ti sinh hnh
phc ci dc [lm ngi hoc lm tri]. Kt qu ca tu gii b
suy thoi l ti sinh trong cc ci kh no. Kt qu ca tu tm l
hai loi ti sinh hnh phc nhng ci cao hn [ci sc gii hoc
v sc gii ca cc v tri]. Kt qu ca vic tu hu l gii thot.
Tm li, kt qu ca ba tu tp l hai mc tiu: v th cao [lm
ngi hoc lm mt v tri] v s tt lnh chc chn [gii thot
hoc ton tr]. Bi v mc tiu u gm hai phn ti sinh hnh
phc trong cc cnh gii cao [ca cc v tri] hoc ti sinh hnh
phc trong cc cnh gii thp hn [tc l ci dc] cc tu tp
thnh tu cc mc tiu ny gm ba phn. Hai iu chc chn u
tin ca lit k c cp trong Du-gi Hnh a Lun.

3 Cc i tng m tam v lu hc loi tr

1
Tam V Lu Hc l thut ng ch ton b cc thc hnh tu tp v gii,
nh v tu.

553

Ch v thy t xa khng nh rng, v cc i tng m n loi
tr cc phin no cc tu tp gm ba phn, ty theo chng dit
tr phin no bng cch (1) lm suy yu cc phin no (2) ngn
chn cc hnh thc th hin ca chng, hoc (3) tiu tr chng t
ca chng.

b Vic quyt nh th t ca Tam v lu hc
Th t ca tam v lu hc c trnh by trong mt on vn rt
t Phm Thin Vn Kinh (Brahm-paripcch-stra) c trch
dn trong Du-gi Hnh a Lun:
1


Gii l gc r rt vng chc;
nh l nim vui ni trng thi nh ca tm;
Ni hu, tri kin ca bc thnh v ca k ti
c theo th c hay b rt.

Trong s nhng tu tp ny, gii l gc r bi v hai tu tp kia t
m sinh ra. nh, rn luyn th hai trong tam v lu hc, ty thuc
vo gii v mang li h lc trong vic t tm vo trng thi cn
bng thin. Tu, iu th ba ca tam v lu hc, ph thuc vo s
cn bng thin v xa la tri kin ca k ti trong khi th c tri
kin ca bc thnh thy ng thc ti.

1
BA565 Yog-cary-bhmi (Sai dngos gzhi) P5536:309.3.3-4; cf. rya-
brahm-paripcch-nma-mahyna-stra, {Phm Thin Vn i
Tha Kinh} P825.

554


555

Chng 24: Tnh Cht ca Tam V Lu Hc

Tnh cht ca ba tu tp c trnh by trong Phm Thin Vn Kinh
nh sau:
1


Gii c su chi;
nh l bn cnh gii h lc;
Bn kha cnh ca T Diu
Lun lun l diu tr hu siu phm thanh khit. [269]

V im ny, tu gii c su chi:

1-2) C (1) nhn gii v (2) tr gi gii gii thot c nhn minh
chng cho gii lut thanh tnh vn chc chn s a ti gii
thot.
3-4) C (3) cc nghi l v (4) s duy tr cc lot h tr cho thy
gii lut thanh tnh, khng g nghi ng c.
5) S hi ngay c vi hnh ng sai tri nh nht nht cho thy
gii lut thanh tnh khng cu nhim.
6) Th nhn v hnh tr chnh xc nhng tu tp c bn cho thy
gii lut thanh tnh, khng khuyt im.

Bn cnh gii ca tm ch bn bc n nh thin {bn bc nh
t thin trong sc gii}. y c ngha l rn luyn tm, tm ny
h lc bi v tm an tr trong h lc trong kip sng ny. Bn
c tnh [do Phm Thin Vn Kinh ghi Bn kha cnh ca bn
th] l T [Diu] . Bn kha cnh ca T ny l bn kha
cnh ca mi trong T :

(1) Vi Kh : v thng, kh, Khng v v ng;

1
BA566 Yog-cary-bhmi (Sai dngos gzhi), P5536: 309.3.2-3.

556

(2) Vi Tp : nguyn nhn, ngun gc, khi sinh v duyn;
(3) Vi Dit : dit, bnh lng, thng diu v t ti;
(4) Vi o : o, chnh xc, thnh tu v gii thot.

Mi su kha cnh s am hiu mi su kha cnh ny to
thnh qu trnh tu hu.
Nu y ti gii thch v con ng o ca ngi c kh nng
trung bnh m thi, ti s phi a ra gii thch di dng v ba tu
tp. Tuy nhin, y khng phi l trng hp nh vy, ti s gii
thch tu tp v tr hu (thu sut) v iu phc tm (nh t thin)
trong mc ni v ngi c kh nng ln v khng bn chi tit vo
lc ny. Nh th, y ti s bn lc yu v tu gii.
Khi u hy thng xuyn qun chiu v nhng li ch ca gii
v, , pht trin lng nhit thnh i vi gii t su trong tm khm.
Nh Kinh i Bt-nit-bn ni:
1


Gii l mc thang dn ti mi c hnh. N l nn tng ca
mi c hnh, ging nh t l nn mng ca cy c v nhng
th tng t. Ging nh thng ch l ngi ng u trong
cc thng gia, cng vy gii ng u trong mi c hnh.
[270] Ging nh ngn c dng cao ca Thch, gii l
ngn c ca mi gio php. N cht t mi ti li v xa b
nhng con ng dn ti cc cnh gii kh au. Bi v n
cha lnh mi cn bnh ca ti li, n ging nh mt cy
thuc. Gii l t lng trn con ng lun hi kinh hong. N
l v kh tiu dit k th phin no. N l thn ch tiu dit
nhng con rn c phin no. N l cu ni vt qua sng
nc ti li.

ng h tr Long Th cng ni:
2


1
BA567 Mah-parinirvana-stra, 787: 71.5.2-6.

2
BA568 Suhl-lekha: 7cd; P5682:235.3.7.

557


Gii nh nn tng nng gii hu tnh v v tnh
c coi l nn tng ca mi phm hnh cao qu.

ng T Vn Mt in ni:
1


Ging nh mi v ma thu hoch ln ln khng sai chy
Do nng nh vo t,
Cng nh vy cc phm hnh cao qu nht u ty thuc vo
gii,
V tng trng v c thm nhun nc t tm.

Qu v nn qun chiu v nhng li ch ca vic tr gii theo
nhng on kinh vn c trch dn trn.
Qu v s chu nhng hu qu nghim trng nu qu v th mt
gii ri sau khng gi c gii ny. T Kheo Trn i Kinh
(Bhiku-prareju-stra) ni rng, mt khi qu v bc vo tu tp,
vic tu tp s tin hnh trong chiu hng c li hoc bt li:
2


Gii ca mt s ngi dn ti h lc;
Gii ca ngi khc li dn ti kh au.
Ai tr gii th c hnh phc,
Ai ph gii th b kh au.

Do qu v cng nn ngh v nhng bt li ca vic khng gi
gii v t pht khi lng tn trng su xa i vi vic tu tp.
C bn nguyn do vi phm gii: khng bit gii, bt cn, bt knh,
v cc th phin no. i tr vic khng bit gii, hy lng nghe

1
BA569 Subhu-priprccha-tantra, P428:34.3.4-5.

2
BA570 Bhiku-prareju-stra-nma l ta nguyn thy ca dGe slong
la rab tu gees pai mdo shes bya ba, P968:55.1.1. Trong danh mc,
t ng plareju (sic) c i thnh prareju v ri priya.

558

v tm hiu gii. i tr vi bt cn, hy tu tp nhng thi
nh gi gn chnh nim khng qun nhng mc tiu no cn thc
hin v nhng mc tiu no cn b i; cnh tnh, thi ny tc
thi xem xt ba ca thn, khu, v hiu iu ng hoc sai m
qu v ang can d vo; xu h {qu}, thi ny trnh nhng sai
st phm phi i vi bn thn hoc gio php; bit ngng {tm},
thi trnh vic lm sai tri v ngh rng: Ngi khc s ch
trch ta; [271] v lo s, thi ny s hi s kt tri nghip qu
trong tng lai ca cc vic lm sai tri. i tr vi bt knh,
hy knh trng Thy, cc qui tc ca Thy, v cc bn ng tu.
i tr vi cc th phin no, hy xt tm mnh v n lc p dng
nhng phng cch i tr bt c phin no no ni tri.
Nhng ai khng n lc trong chiu hng ny m ch lng lo tun
theo gii lut ngh rng d h vi phm, nhng ch l mt sai
st nh, th s chuc ly kh au m thi. Bi v, nh Gii Lut
Phn Bit Lun ni:
1


Nhng ngi coi nh v vi phm nh
Gio php ca ng o S t mn
Do b kh au khng ch
Ta nh ngi ct bi tre nh m lm h hi c vn xoi.

y, ngi vi phm cc tuyn phn ca nh vua
S khng b trng pht v vi vi phm nh vy.
Nhng nu h vi phm khng chnh ng mnh lnh ca ng
Mu-ni,
H s thnh sc sinh, nh rng Elapatra vy.
2



1
BA571 Vinaya-vibhaga (Lung mam byed), P1032:149.5.3.

2
BA572 Con rng {skt. ng ni chung l rng hay rn} ny c mt cy
nh t u mc ra lm n rt au n mi khi c gi thi. y l
nghip qu ca mt tin thn lm nh s coi thng cc gii nh.

559

Cho nn, hy c gng ng b u bi cc li lm v vi phm.
Tuy nhin, nu qu v b nhng th ny lm u, ng coi thng
nhng ti li v nhng vi phm nh th, m hy c gng chnh sa
theo li dy ca c Pht. Nh Phm Thin Vn Kinh ni:
1


Hy ta nng vo bao tu tp;
T tm khm, tha thit thc hnh.
Hy ng t b v sau
Hay ph gii d nhm gi mng
Lun cn mn tr gi cc tu tp ny
V hnh vi chiu theo gii lut.

Hn na, nh c Pht hun lnh trong Gii Lut Kt Hip
Kinh (Sila-sayukt-stra) s dng cc l l, qu v nn gi gii
lut, ngay c khi c th b mt mng
2


Ny cc t kheo, mt mng v cht l iu rt tt lnh, nhng
lm h hoi v nh mt gii lut ca mnh khng phi l iu
tt lnh. Ti sao? Mt mng v cht ch lm ht th mng ca
kip ti sinh ny, nhng nu cc ng lm h hoi v nh mt
gii lut, cc ng s gnh nhn mt sa a ln b la xa dng
tu tp ca mnh v mt hnh phc trong hn mi triu i.
[272]

Qu v nn ngh: Nu y khng phi l iu cn thit gi gii
lut bng mi gi, th vic co u v mc o c-sa ca ti khng
c ngha g c. Bi v, nh nh Vng Kinh ni:
3


1
BA573 c trch dn trong Yog-cary-bhmi (Sai dngos gzhi), P5536:
309.4.6-7.

2
BA574 Sila-samyukla-stra, {Bn Anh ng dch l: Kinh v vic c gii
lut nghim tnh} P969: 55.2.3-6.

3
BA575 SR: 16.15b-16; P795: 284.1.6-7.

560


Sau khi xut gia, nng theo Pht php,
Ngi vng phi cc hnh vi ti li,
V, li tham luyn nga, b, xe c
Ngh rng ca ci v thc la l nhng g phi c.
Sao ngi, k khng n lc tu tp iu chi
Li b cng co u nh vy?

Qu v, ngi tm cch thot khi lun hi ci duyn hp v
t ti thnh ph ca gii thot, {th qu v} s khng thnh cng
nu bc chn gii lut ca qu v khng vng vng. Khng
nhng th, qu v s quay tr v lun hi v s b kh au hy dit.
c Pht ni v iu ny v a ra mt th d trong nh Vng
Kinh:
1


Khi c ngi b bn cp tn cng,
V mun sng nn anh ta c trn.
Nhng lc bt u, chn khng chy ni,
Anh ta nh b bt b bao vy.
Cng vy, k h khng gi gii,
Du mun thot khi ni duyn hp ny,
Khng trn c v gii kia b gy
V ri y bnh, lo, t hy hoi.

Cho nn, nh kinh ny ni:
2


Ta t ra nhng tu tp
Cho ngi ti gia mc o th tc.
Vo lc nhng thy tu ny
Cng cha c cc tu tp .

1
BA576 Nt.: 9.38-39; P795: 284.1.6-7.

2
BA577 Nt.: 24.28; P795: 308.3.6-7.

561


c Pht ni vo nhng lc nh vy khi ngay c thy tu khng gi
c ton vn nm tu tp nn tng m c Pht dy cho ngi
thc hnh ti gia, th n lc trong vic tu tp cn c thnh qu ln
hn na. Do , qu v nn c gng gi gn tu tp. Cng kinh ny
ni:
1


Trong mi triu kip lng nhiu nh s ct sng Hng
[273]
Vi tm thanh tnh ta phng s
Mn n v thc ung, lng che,
Trng phan, v nhng php ng cng dng mi ngn triu
triu Pht.

Cng c ca hnh gi cn cao hn th
Ngy ln m ch chuyn cn mt tu tp
thi k gio php siu phm n ch suy vong
V vo lc li dy ca Th Tn khng gi c.

Hn na, qu v c th ngh rng ngay c khi mnh mc phi mt
vi phm, th sau qu v c th th ti. Tuy nhin, trong trng
hp ny qu v thiu thi t kim ch mnh trnh ti phm hnh
ng . Cho nn mc phi vi phm ny cng ging nh n mn
c v t bo rng sau mnh lun lun c th ung thuc gii
c. Bi v, nh Di-lc S t Hng Kinh ni:
2


Ny Di-lc, trong tng lai, vo thi k nm trm nm sau
cng ca gio php, mt s B-tt xut gia v ti gia s cho
rng cc nghip ti li c hon ton dit tr qua vic th ti.

1
BA578 Nt.: 35.3-4; P795:15.2.8-15.3.1.

2
BA579 rya-maitreya-mah-siha-nda-nma-mahyna-stra, {T Th
i S T Hng i Tha Kinh} P760: 34.1.2-3,34.1.7-8.

562

H s cng khai s vi phm, ni rng: Sau khi chng ta
vng vo ti li, chng ta s th ti. Nhng h s khng t
kim ch mnh trnh ti phm chuyn . Ta ni vi ng
rng h mc phi nghip ch t.
Khi ta ni ch t th iu ny c ngha g? Th d, iu ny
ging nh ngi nut cht c. H to ra gi cht ca mnh, v
ri kt thc bng cch lm lc ri vo cnh gii kh no.

V li na:

Ny Di-lc, ci m ta gi l thuc c trong gio php vi diu
v gii lut l vi phm cc tu tp nn tng nh ta qui nh.
Cho nn ng n cht c nh th.

Nu vic gi gii nh vy c p dng cho nhng ai th bit
gii thot gii, th vic gi gii cng tng t cho ngi thc hnh
Chn ngn tha. Bi v, ng T Vn Mt in ghi rng ngay c
nhng hnh gi ti gia ca Chn ngn tha phi hnh x theo cc
kinh vn ni v gii lut, ngoi tr nhng vn lin quan n du
hiu [y trng] ca tu s, cc hot ng nghi l, v mt s yu t ch
c tnh cch th thc m thi:
1


Trong ton th gii lut m ta, ng iu Ng, dy
Gii lut thanh tnh v gii thot c nhn
Th hnh gi ti gia ca Chn ngn tha nn b qua
Cc biu hin v nghi thc, v phi nn thc hnh phn cn li.
[274]


1
BA580 Subhu-paripcch-tantra, P428:34.3.5-6.

563

Nu nh vy th tt nhin l hnh gi tu s ca Chn ngn tha phi
hnh x theo cc kinh vn v gii lut. Gii lut cng l gc r ca
vic thc hnh Chn ngn tha. ng T Vn Mt in ni:
1


Gc r ca Chn ngn tha trc tin l gii lut.
T mi n tinh tn, nhn nhc,
Nim tin ni ng iu Ng, tm B-,
Chn ngn tha, v khng c gii i.

Ging nh bc cha t c by th bu
2

iu phc tt c chng sinh m khng v mng,
Cho nn ngi thc hnh chn ngn kim ch ti li
Khi s hu by th bu ny.

V Vn-th-s-li Cn Bn Mt in (Majuri-mla-tantra)
ni:
3


Nu nhng ai tr tng chn ngn m li phm gii ca mnh,
S nh mt nhng thnh tu cao nht,
Mt c nhng thnh tu trung bnh,

1
BA581 Nt., P428: 41.5.8-42.1.1.

2
on kinh trn m ch v Chuyn Lun Vng (skt. Cakkavatti) c by
th qu l: xe bu, voi bu, nga bu, chu bu, n bu, gia ch bu
v th by l binh tng bu. Phm 26. Kinh Chuyn Lun Vng S
T Hng. Trng B Kinh. BuddhaSasana. Truy cp: 13/08/2011.
<http://www.buddhanet.net/budsas/uni/u-kinh-
truongbo/truong26.htm>.

3
BA582 rya-manjuri-mla-tantra. {Vn-th-s-li Cn Bn Mt in}
Phn dch y theo bn dch Tng ng c Tsongkhapa s dng,
nhng em so vi Vaidya 1964: 85-88, th Vaidya gi vidisa khng
nn c hiu l hng m nn hiu l mt ng t vi ngha ch
cho thy.

564

V lun c nhng thnh tu nh nht.

Bc Thy ca ch Hin Thnh khng ni rng
Tr gii sai st thnh tu ni con ng Mt tha.
Phm gii khng phi l hon cnh m cng khng phi l mc
tiu
Cho nhng ngi i ti Nit-bn.

i vi nhng m tr khn kh ny,
u l s thnh tu ca con ng Mt tha?
Vi nhng chng sinh c gii lut lm li,
u l cc ci hnh phc?

Bi v h s khng t c trng thi cao
Cng khng t c h lc ti ho,
Cn g ni ti vic t n
Tri kin ca Chn ngn tha nh ng iu Ng dy?

Kam-lung-ba ni:

Khi nn i xy ra, mi th u ty thuc vo la mch. Cng
nh vy, trong vic thc hnh gio php mi th u xoay
quanh gii lut. Cho nn hy t chuyn cn p dng nh vy!
Nhng ai cha ngh v nghip v nghip qu s khng t
c gii lut thanh tnh. Cho nn suy ngh v iu ny l vic
lm bt buc cho tng ngi.

V Sha-ra-wa ni:

Ni chung, bt c iu g xu hay tt xy ra cho cc ngi u
ty thuc vo o gio. Hn na, trong tn gio, nu nng ta
vo kinh vn v gii lut, cc ngi s khng phi lm i lm
565

li iu ny iu n; cc ngi s trong sch, nht qun, chc
chn, v kin nh mt cch y t tin. [275]

Geshe Drom-dn-ba ni:

Mt nhm ch trng rng khi nng ta vo gii, cc ngi
b vic thc hnh chn ngn v khi nng ta vo Chn ngn
tha, cc ngi b cc qui tc ca gii lut. Gio php dy
rng gii l bn ng hnh ca Chn ngn tha v Chn ngn
tha l bn ng hnh ca gii ch c trong dng truyn tha
ca bn s Atia ca ta m thi.

Trng Lo cng ni rng:

Khi nhng vic c tm ngha quan trng hoc nhng bin c
bt ng xy ra cho nhng ngi n chng ti, cc v gn
gi kinh tng s hp li xc nh xem c phi nhng iu ny
b Tam tng kinh in cm on hoc mu thun vi Tam
tng kinh in khng. Chng ti da vo vic ny a ra
quyt nh. Thm vo , nhng ai trong chng ti thuc
Vikra-mlshila {tm dch: Hnh Tr Trang Nghim Gii}
quan tm rng khng c nhng cm on trong cc hnh vi ca
B-tt v cng khng c mu thun g vi cc hnh ng ny.
Tuy nhin, nhng v gn gi lut tng a ra quyt nh sau
cng.

Hn na, v vic gi gn gii lut thanh tnh nh vy, Neu-sur-ba
ni:

Ngay by gi, ch c cuc chin u bn trong vi phin no l
quan trng. Nu cc ngi khng u tranh vi phin no, cc
ngi s khng t c gii lut thanh tnh, trong trng hp
ny, cc ngi s khng t c nh v tu m vn mt cch
566

tng ng {hai cng hnh ny} s ln lt nn v nh sch
phin no. Do , nh c Pht ni, cc ngi s phi lang
thang khng ngng ngh trong lun hi. Cho nn, nh trc
y ta gii thch, mt khi cc ngi nhn din c phin
no, hy qun chiu v nhng sai st ca phin no v v
nhng li ch khi xa la chng, v cy vo nhng tay gin ip
chnh nim v tnh gic, cc ngi phi lin tc y lui bt c
phin no no mun ct u ln.
Hn na, cc ngi phi xem bt k phin no no nh l k
th v tn cng n ngay khi n khi ln trong tm. Bng
khng, nu cc ngi c mc khi n va mi xut hin, v
ri nui dng n vi nhng ngh khng chnh ng, cc
ngi s khng c cch no nh bi c n, v cui cng n
s ch ng cc ngi.

Ngay c khi qu v khng ngn chn c phin no qua nhng n
lc nh vy, qu v cng khng c cho chng nn n, m
phi tc thi xua ui chng nh th chng l nhng bc ha trn
nc. ng chng ging nh nhng bc ha trn . Nhng v
cc vn tn ngng, qu v nn lm ngc li, nh ngi Long
Th ni trong Bng Hu Th:
1
[276]

Tm c th ta nh l bc ha
V trn nc, trn t, hay trn .
Khi phin no khi, tt nht v bc ha u,
Vi kht khao tn gio, bc ha sau cng l tt nht.

iu ny cng c ni ti trong Nhp B- Hnh Lun:
2


Chng ta cn b nhng phin no ny m nh.

1
BA583 Suhl-lekha: 17; P5682:235.4.8.

2
BA584 BCA: 4.43-44; P5272: 248.3.3-4.

567

V bc tc chng, chng ta mi chin u
Trong khi ch gi mt ngoi l duy nht vi nhng phin no
no
Vn l tc nhn tiu dit cc phin no khc

Th rng b t chy hoc b git cht
Hoc b cht u cn tt hn
L ci u
Trc k th phin no.

Geshe Pu-chung-wa cng ni: Ngay c khi ta b chn vi di
nhng phin no, ta vn c th nghin rng bn di. Khi nghe
li ny ca Pu-chung-wa, ngi Bo-da-wa ni: Nu ngi lm iu
ny, ngi s tc th ngn chn c phin no.
Khi qu v nh tan k th bnh thng, chng c th chim mt
quc gia khc, nm quyn hnh, v ri quay tr li thch thc qu
v. Phin no khng ging nh vy. Mt khi qu v hon ton
xua ui chng khi tm tr, khng cn x s no khc m chng
c th rt lui v; chng cng khng th quay tr li. Tuy nhin,
chng ta khng vt thng c phin no v chng ta thiu tinh
tn. Nhp B- Hnh Lun ni:
1


K th bnh thng, b xua tan khi mt t nc,
n x s khc v chim t nc kia;
Khi phc lc lng, chng s quay tr li.
Phin no l mt loi k th khc.

Mt tu dit tr cc phin no.
Mt khi chng b qut sch khi tm, chng c th i u?
T u chng c th nhm hp li v phn cng?
Vi tm yu hn, ti khng c mt cht tinh tn no c.

1
BA585 Nt.: 4.45-46; P5272: 248.3.4-6.

568


Nyuk-rum-ba (bsNyug-rum-pa) ni:

Khi mt phin no xut hin, ng li bing, m hy ngay lp
tc phn cng li bng bin php i tr n. Nu ngi khng
thng c phin no y, hy ngng suy ngh v n, lp mt
maala v cc th cng dng khc, dng nhng th ny ln
thy bn s v ch thin chn, v cu khn ch v vt
thng c. Tp trung vo phin no ny v tr tng chn ngn
ca ch thin phn n. Lm nhng iu ny s khin cho phin
no bin mt. [277]

Lang-ri-tang-pa (Glang-ri-thang-pa) ni:

Thm ch i ch ngi hoc ch quay u i s khin cho phin
no ca cc ngi bin mt.

Ngi ta ni Lang-ri-tang-pa phi chin u vi cc phin no
ca ng.
Cc phin no bin mt nh Lang-ri-tang-pa m t khi qu v lm
nh Gn-ba-wa ni: C cn chi phi lm, ngoi tr vic ngy m
canh chng tm tr mnh? Hn na, bt k trong ngy i Trng
Lo gp mt ngi no bao nhiu ln, ngi cng vn lun
lun hi: Hin gi, tm ng c c tt lnh khng?
Cch dit tr phin no nh sau, khi u vi su phin no cn
bn
1
. Trong s nhng phin no ln, si {v minh} l ngoan cng

1
Su phin no cn bn (skt mlaklea) gm (1) tham chp (skt. rga),
(2) sn hn (skt. pratigha), (3) si hay hiu sai lc (skt. avidy), (4)
mn hay kiu ngo (skt. mna), (5) nghi ng (skt. vicikits), v (6) t
kin hay c kin (skt. di).
Five Wrong Views. Rigpa Shedra. Truy cp: 15/08/2011.
<http://www.rigpawiki.org/index.php?title=Five_types_of_belief>.
569

nht, v l c s cho cc phin no khc. Do , nh mt bin
php i tr vi phin no, qu v nn thin qun tht nhiu v
duyn khi v c c s hiu bit v s tin trin v chm dt
ca lun hi. Nu qu v thng vun trng thin qun ny, s
khng c s pht khi ca nhng t kin nh nm tri kin phin
no.
Th hn l k th mang li kh au trong c i ny v cc i
tng lai, v s tiu dit cc thin cn tch ly c. Nh Nhp
B- Hnh Lun ni: Khng c ti no bng th hn.
1
Cho nn
khng bao gi th hn c mt c hi no c, v s dng mi n
lc c c s nhn ni. Nu th hn khng khi ln, qu v s
rt hnh phc, ngay c trong i ny. Nhp B- Hnh Lun:
2


Nhng ai kin tr vt thng c gin d,
S c hnh phc trong i ny v cc i khc

Tham luyn tc l kht khao cng c thm cc iu thin v
bt thin tch ly t trc v lm gia tng sc mnh ca chng
to thnh lun hi. Vi nhng chng sinh trong ci dc, khao
kht khi ln t cc cm gic c nguyn nhn bi qu trnh tng
tc ca tm, qu trnh ny lin kt vi cc i tng gic quan. Do
, qu v nn thin qun tht nhiu v nhng th lm cho kh
chu bn trong hoc bn ngoi v v nhng sai st ca vic tham
luyn nhng i tng mnh a mun, v t vt qua c
lng khao kht v tham luyn ca mnh. i s Th-Thn v i
ni:

Nm chng sinh nai, voi, bm,
C v ong b khut phc bi nm i tng a thch. [278]

1
BA586 Nt.: 6.2a; P5272: 250.4.1.

2
BA587 Nt.: 6.6b; P5272: 250.4.5.

570

Nu ch mt i tng a thch c th p o mi chng sinh
ny, th ti sao
Tt c nm th li khng tiu dit c k {c tm} thng
xuyn nng ni chng?

Hn na, bn th khao kht: c, d, xng, lc v s chn ght
bn th i nghch
1
xy ra nhanh v kh loi tr. N lc i tr
nhng th ny, chm dt tm mi quan tm th tc bng cch
thin qun v nhng khim khuyt ca lun hi ni chung v c
bit l bng cch tu tp chnh nim v ci cht.
Loi tr tnh cao ngo bi v n l chng ngi chnh cho vic
pht trin ng o trong i ny v khin cho phi sinh lm y
t v v.v... trong cc kip ti sinh sau ny. Phng cch thc hin
iu ny c m t trong Bng Hu Th:
2


Nu ngi qun chiu i qun chiu li: V ti cha vt qua
c
Bnh, gi, cht, v mt mt i nhng iu vui th,
Nn nghip v nghip qu l nhng th do ti to ra.
Ngi s vt thng c lng kiu mn v ngi s p dng
bin php i tr.


1
BA587 Nt.: 6.6b; P5272: 250.4.5.
{Thut ng thng dng l bt phong tc l tm ngn gi bao gm
cc s kin xy ra trong cuc sng m ngi tu tp phi xem nh
khng dnh mc vo. l bn iu thun li v bn iu bt li
c xp thnh cc cp i ngu bao gm: (1) c: c li ch cho
bn thn (2) suy: gp suy hao, mt mt, tn hi; (3) d: c
danh d hay a v (4) hy: b lm nhc, khinh r; (5) xng: c
xng tng, khen ngi (6) c: b ch trch, ch bai; (7) lc: c iu
vui v, va (8) kh: gp iu bt hnh, tri .}
2
BA588 Suhl-lekha: 46; P5682: 236.3.3.

571

Mt khi qu v vng tin ni cc chn l, Tam Bo, nghip v
nghip qu, th phin no nghi ng s khng khi ln. Cc phin
no th yu nhng th gi l ng, th , khch ng, li bing,
bt cn, khng xu h, khng bit thn, hay qun, v thiu cnh
gic xy ra nhanh v ngn tr vic tu tp cc thin php. Qu v
nn hiu cc li lm ca chng v hun tp vic lm suy gim sc
mnh ca chng bng cch tc thi p dng cc bin php i tr.
V nhng li lm ca chng, Bng Hu Th ni:
1


Kch ng v hi tic, c , th v ng
Kht khao nhng th a thch, nghi ng
Hy hiu rng nm th ngn che ny
2

L k cp mt s giu c v phc c.

Cng vy, Thm Tm Cnh Tnh Kinh tho lun k v nhng li
lm ny:
3


Cht nhn, gi v mt
C nhiu trong c th
Ai ham ng v th ;
Cc thnh phn ca h b ri lon. [279]

Nhng ai hn trm v tham ng
Bao t ca h khng sch s v thc phm xu,
Thn th ca h nng n v mu da khng lnh mnh,
Ngay c li ni ca h cng chng r rng.

1
BA589 Nt.: 44; P5682: 236.3.1-2.

2
Nm tr ngi ny cn c gi l ng trin ci (paca nvarani). Cn
c gi l (1) tham dc hay bm chp (kmacchanda), (2) sn hn
(vypda), (3) hn trm hay th (thna-middha), (4) tro c hay
kch ng (uddhacca-kukkucca), v (5) hoi nghi (vicikicch).

3
BA590 ryadhyaya-sacodana-stra, P760: 60.4.5-6.

572


V:
1


Nhng ai ham ng v hn trm
B ln ln v c nguyn v tn gio ca h b phai m.
Nhng con tr ny mt tt c phm hnh tt lnh,
c hnh suy thoi, v h ri vo ch ti tm.

Diu Php Chnh Nim Hin Ti ni:
2


Mt nn tng ca tt c cc phin no
L li bing. Nhng ai c tnh ,
Nhng ai ch cht nhc vic thi,
S khng thc hnh c g c.

V Vn T Thuyt Phm ni:
3


Nhng ai c tnh bt cn
L nhng ngi tr con lm h hng tm mnh.
Nh ch thng nhn gi gn ca ci,
Cng vy thin tri thc nn thn trng.

Bn Sanh Kinh ni:
4


Hi Hong t ca ch thin, thay v b i xu h ca mnh
V hnh x trong tm sai vi gio php,

1
BA591 Nt.: P760: 5.5-6, c trch dn trong Vaidya 1960b: 64.

2
BA592 Sa-dharmnusmty-upasthna, P953: 138.1.7.

3
BA593 Ud: 5.10; P992: 91.2.1-2.

4
BA594 Jm: 12.19; P5650: 22.4.3-4. y l cu chuyn v mt v thy
th hc tr mnh bng cch bo h i n trm; trch dn khi trc
(LRCM: 49ff) trong phn ni v s nng ta vo o s.

573

Ngi s tt lnh hn khi mang mt bnh t, khoc y phc
ngho nn,
V bc ti nh k th.

Bng Hu Th ni:
1


i Vng, ton tm ti nhng g trong thn, khu v
c dy l mt con ng m cc c Nh Lai i qua.
Hy p dng iu ny v gi cho tt;
Mi c hnh s tiu tan khi chnh nim b hoi suy.

Nhp B- Hnh Lun ni:
2


Ngay c nhng ngi tn tm, bc thin tri,
V nhng ngi vui trong tinh tn
S b cc vi phm lm nhim
Qua li lm ca thiu cnh gic.

Nh th cho d qu v cha th ngn chn phin no hoc phin
no th cp
3
, th ngay by gi iu khng th thiu c l xem

1
BA595 Suhl-lekha: 54; P5682: 236:4.2-3.

2
BA596 BCA: 5.26; P5272: 249.1.3-4.

3
Hay cn gi l ty phin no tm s (skt. upaklea). Theo tm l hc
Pht gio, bn cnh 6 phin no cn bn, c 20 loi phin no th
cp trong s 51 trng thi ca tm (hay tm s) bao gm: (1) phn
n (skt. krodha), (2) hn th (Skt. upanha), (3) no hay phin bc
(skt. prada), (4) c (skt. vihis), (5) ganh t (skt. rya), (6) cung
hay gian ln la lc (skt. hya), (7) xim hay gi di (skt. my),
(8) v tm hay khng bit thn (skt. hrkya), (9) v qu hay khng
bit s hu qu (skt. anapatatrpya), (10) ph hay o c gi, che
giu s tht (skt. mraka), (11) xan hay tham lam (skt. mtsarya),
(12) kiu mn (skt. mada), (13) bt tn hay khng c lng tin (skt.
raddhya), (14) gii i hay bing nhc (skt. kausdya), (15) phng
574

chng nh k th, khng c chng mnh ln hoc theo phe
vi chng. Do , hy v phe vi nhng bin php i tr v n lc
vt thng phin no. Mt khi qu v thnh tu iu ny, hy
gi thanh tnh hon ton bt c gii lut no m qu v th
nhn. Nh ngi Gn-ba-wa vinh quang, t ca i Trng Lo,
ni vi ngi Neu-sur-ba [280]:

Ny Ye-shay-bar (Ye-[shes]-bar), nu, ngy mai hoc ngy
mt, c ai hi tt c t ca ng: iu g m cc ngi ang
thc hnh c xem l ct li trong cc li bit hun c nhn
{gio hun c nhn} ca mnh? H s tr li l vic t ti
tr siu vit hoc vic soi qun thy v bn tn la chn ca h.
Tuy nhin, h nn tr li: Chnh l vic soi thy ngy cng r
rng v cc nguyn nhn v hu qu v nghip v, hu qu l,
vic gi gn trong sch bt c gii nguyn no m chng ti
th nhn.

Cho nn qu v nn hiu iu ny cho thy l cm t nhng thnh
tu l kt qu do thin ch vic thnh tu v s tiu gim ca
cc phin no chng hn nh v minh.
Khi ngi ta nh nhau vi k khc mt vic lm ch mang li
ti li v au kh c trong i ny ln cc i khc h chu mi
dng kh au chng no vic nh nhau cn, ngay c vic phi b
mt mng. Ri h khoe nhng vt so t cc vt thng, v.v v

dt hay bt cn (skt. pramda), (16) tht nim hay d qun (skt.
muitasmtit), (17) bt chnh tri hay hiu bit sai lc (skt.
asaprajanya), (18) hn trm hay th (skt. styna), (19) tro c
hay khch ng (skt. auddhatya), v (20) tn tm hay phn tn (skt.
vikepa).
Twenty_subsidiary_destructive_emotions. Rigpa Shedra. Truy cp:
15/08/2011.
<http://www.rigpawiki.org/index.php?title=Twenty_subsidiary_destru
ctive_emotions>

575

khoc lc: Ti b vt so ny vo lc . iu ny c ngha l,
tht cng thch ng hn cho chng ta chu ng cc ni kh nhc
tri qua trong khi tinh tn vi vic tiu tr cc phin no. Nhp
B- Hnh Lun:
1


Bi v ngay c mt vt so do k th v c gy nn
c mang nh th huy chng ca thn mnh,
Ti sao au kh li lm phin ta,
Trong khi ta tht s n lc t mt mc ch ln lao?

Nh th ngi no chin u chng li k th phin no v nh
bi c chng mi nn c gi l anh hng tht s, trong khi
ngi chin u vi k th bnh thng ch git mt xc cht, bi
v nhng k th ny du sao th cng s cht mt cch t nhin
ngay c khi h khng b ai git chng na. Nhp B- Hnh
Lun:
2


H l nhng anh hng chinh phc
Khinh thng mi kh au
V nh bi nhng qun th nh hn th;
Nhng ngi cn li ch l k git nhng xc cht.

Do , cng lun trn ni:
3


Khi sng gia m gic phin no,
Ta phi chn chng li bng c mt nghn cch;
Cng ging nh chn co v nhng loi tng t khng th hi
c s t,
Cho nn m phin no kia s khng lm tn thng ta.

1
BA597 Nt.: 4.39; P5272: 248.2.8-248.3.1.

2
BA598 Nt.: 4.20; P5272: 250.5.7-8.

3
BA599 Nt.: 8.60; P5272: 254.2.8-254.3.1.

576


Nh th, ng cc yu t khng tng hp vi ng o lm
hi qu v, v qu v hy chinh phc tt c cc yu t khng tng
hp ny.
Ti y l chm dt phn gii thch v giai trnh o php dnh
cho nhng ngi c kh nng trung bnh.