8

MAKROEKONOMSKI PODACI

Tema 15a
Mankju gl. 23

KAKO SE MERI DOHODAK ZEMLJE

Copyright 2004 South-Western

KAKO SE MERI DOHODAK ZEMLJE

Mikroekonomija
Mikroekonomija prouava kako odluuju pojedinana domainstva i preduzea i kako meusobno deluju na tritima

Makroekonomija
Makroekonomija prouava pojave na nivou cele ekonomije Njen cilj je da objasni ekonomske promene koje istovremeno pogaaju domainstva, preduzea i trita

Copyright 2004 South-Western

KAKO SE MERI DOHODAK ZEMLJE

Makroekonomisti odgovaraju na pitanja poput:
Zato je u nekim zemljama proseni dohodak visok, a u nekima nizak? Zato cene u pojedinim periodima brzo rastu, a drugima su stabilne? Zato se proizvodnja i zaposlenost u nekim godinama poveavaju, a u drugima smanjuju?

Copyright 2004 South-Western

DOHODAK I IZDACI PRIVREDE

Kada procenjujemo da li je jedna privreda u dobrom ili loem stanju, logino je da pogledamo ukupni dohodak koji svi ljudi zarauju u nekoj privredi.

Copyright 2004 South-Western

DOHODAK I IZDACI PRIVREDE

U privredi u celini dohoci moraju biti jednaki izdacima zbog toga to... ...u svakoj transakciji postoje: kupac i prodavac: ...svaki dinar izdatka nekog kupca predstavlja dinar dohotka za nekog prodavca.

Copyright 2004 South-Western

MERENJE BRUTO DOMAEG PROIZVODA

Bruto domai proizvod (BDP) meri ukupne dohotke i ukupne izdatke privrede On predstavlja trinu vrednost svih finalnih dobara i usluga proizvedenih u nekoj zemlji u datom periodu vremena.

Copyright 2004 South-Western

MERENJE BRUTO DOMAEG PROIZVODA

Jednakost dohodaka i izdataka moe se ilustrovati dijagramom krunog toka

Copyright 2004 South-Western

SLIKA 1

Dijagram krunog toka

Prihod (= BDP)
TRITA DOBARA I USLUGA - Preduzea prodaju - Domainstva kupuju

Izdaci (= BDP)

Prodata dobra i uluge

Kupljena dobra i uluge

PREDUZEA Proizvode i prodaju dobra i usluge Unajmljuju i koriste faktore proizvodnje

DOMAINSTVA Kupuju i troe dobra i usluge Poseduju i prodaju faktore proizvodnje

Faktori proizvodnje TRITA FAKTORA - Domainstva prodaju - Preduzea kupuju Najamnine, rente i profiti (= BDP)

Rad, zemlja, kapital

Dohoci (= BDP)

Inpti/autputi Novac

MERENJE BRUTO DOMAEG PROIZVODA

Bruto domai proizvod (BDP) je trina vrednost svih finalnih dobara i usluga proizvedenih u jednoj zemlji u odreenom vremenskom periodu.

Copyright 2004 South-Western

MERENJE BRUTO DOMAEG PROIZVODA

,,BDP je trina vrednost...
Proizvod se vrednuje po trinim cenama

,,... svih finalnih ...

On belei samo vrednosti finalnih dobara, ne i meuproizvoda (vrednost se rauna samo jednom)

,,... dobara i usluga...

U BDP su ukljuena i materijalna dobra (hrana, odea, automobili) i nematerijalna dobra, odnosno usluge (ianje, hemijsko ienje odee, posete lekaru).
Copyright 2004 South-Western

MERENJE BRUTO DOMAEG PROIZVODA

,,...proizvedenih...
U BDP su ukljuena dobra i usluge koji se proizvode u tekuem periodu. U njega nisu ukljuene transakcije koje obuhvataju dobra proizvedena u prolosti

,,... u jednoj zemlji...

BDP predstavlja vrednost proizvodnje unutar granica jedne zemlje

Copyright 2004 South-Western

MERENJE BRUTO DOMAEG PROIZVODA

,,... u odreenom vremenskom periodu.
BDP predstavlja vrednost proizvodnje koja se odvija u odreenom intervalu vremena. Taj interval obino je jedna godina ili kvartal (tri meseca). Sezonske korekcije

Copyright 2004 South-Western

Ostale mere vrednosti dohotka

Bruto nacionalni proizvod = ukupni dohodak koji su ostvarili dravljani jedne zemlje
Obuhvata dohotke naih graana ostvarene u inostranstvu ali ne i dohotke stranaca u nas

Neto nacionalni proizvod = BNP amortizacija Nacionalni dohodak = NNP indirektni porezi (npr. porez na promet)

Copyright 2004 South-Western

KOMPONENTE BDP
BDP ukljuuje sve proizvode koji su proizvedeni u ekonomiji i prodati na legalnim tritima

Copyright 2004 South-Western

KOMPONENTE BDP
ta nije obuhvaeno BDP-om?
Iz BDP-a je iskljuena veina proizvoda koji se proizvode i potroe kod kue i koji nikada ne izau na trite Primer: spremanje kue BDP ne ukljuuje proizvode koji su proizvedeni i prodati ilegalno

Copyright 2004 South-Western

KOMPONENTE BDP
BDP (Y) je suma:
potronje (C), investicija (I), dravnih izdataka (G) i neto izvoza (NX):

Y = C + I + G + NX

Copyright 2004 South-Western

KOMPONENTE BDP
Potronja (C):
Izdaci domainstava na dobra i usluge s izuzetkom kupovine novog stambenog prostora

Investicije (I):
Izdaci na proizvodnu opremu, zalihe i graevinske objekte, ukljuujui i kupovinu novog stambenog prostora

Copyright 2004 South-Western

KOMPONENTE BDP
Dravni izdaci (G):
Izdaci za dobra i usluge lokalnih vlasti, vlasti federalnih jedinica i federalne vlade Ne ukljuuje transferna plaanja poto se ona ne vre u zamenu za neko dobro ili uslugu iz tekue proizvodnje Neto izvoz (NX): Izvoz minus uvoz.

Copyright 2004 South-Western

TABELA 1

SAD: BDP i njegove komponente (2001.)

Ukupno (u mld.$)

Po glavi (u $)

% od ukupnog broja

Bruto domai proizvod, Y

Potronja, C

10.082
6.987

35.375
24.516

100%
69

Investicije, I
Dravni izdaci, G

1.586
1.858

5.565
6.519

16
18

Neto izvoz, NX

-349

-1.225

-3

Copyright2004 South-Western

BDP i njegove komponente (SAD, 2001)

Dravni izdaci 18%

Investicije 16%

Neto Izvoz -3 %

Potronja 69%

Copyright 2004 South-Western

REALNI NASUPROT NOMINALNOM BDP-u

Nominalni BDP je vrednost proizvodnje dobara i usluga po tekuim cenama Realni BDP pokazuje vrednost proizvodnje dobara i usluga po stalnim cenama

Copyright 2004 South-Western

REALNI NASUPROT NOMINALNOM BDP-u

Potpuno taan opis ekonomije zahteva da se nominalni BDP pretvori u realni BDP to se postie upotrebom BDP deflatora

Copyright 2004 South-Western

TABELA 2 Realni i nominalni BDP

Cene i koliine Godina Cena Kobasica (u ) 1 2 3 Koliina kobasica Cena Pljeskavica (u ) 2 3 4 Koliina pljeskavica

2001. 2002. 2003.

100 150 200

50 100 150

Copyright2004 South-Western

TABELA 2
Godina

Realni i nominalni BDP

Raunanje nominalnog BDP

(1 po kobasici X 100 kobasica) + (2 po pljeskavici X 50 pljeskavica) = 200 (2 po kobasici X 150 kobasica) + (3 po pljeskavici X 100 pljeskavica) = 600

2001.

2002.

2003.

(3 po kobasici X 200 kobasica) + (4 po pljeskavici X 150 pljeskavica) = 1.200 TEKUE CENE

Copyright2004 South-Western

TABELA 2
Godina

Realni i nominalni BDP

Raunanje realnog BDP

(bazna godina 2001.) (1 po kobasici X 100 kobasica) + (2 po pljeskavici X 50 pljeskavica) = 200
(1 po kobasici X 150 kobasica) + (2 po pljeskavici X 100 pljeskavica) = 350 (1 po kobasici X 200 kobasica) + (2 po pljeskavici X 150 pljeskavica) = 500

2001.

2002.

2003.

STALNE CENE (iz 2001.)

Copyright2004 South-Western

BDP deflator
BDP deflator je mera nivoa cena koja se rauna kao odnos nominalnog BDP-a i realnog BDP-a puta 100 tj. (BDPn/BDPr)x100 On nam pokazuje rast nominalnog BDP-a nastao usled porasta cena dobara i usluga, a ne usled porasta proizvedenih koliina.

Copyright 2004 South-Western

BDP deflator
BDP Deflator rauna se na sledei nain:
Nominalni BDP BDP Deflator = Realni BDP x 100.

Primer: 2003. god.

1200 : 500 = 2,4 2,4 x 100 = 240
Copyright 2004 South-Western

BDP deflator
Pretvaranje Nominalnog BDP u Realni BDP vri se na sledei nain:
Nominalni BDP20XX Realni BDP20XX = BDP Deflator 20XX x 100

Primer: 2003. god.

1200 : 240 = 5 5 x 100 = 500
Copyright 2004 South-Western

TABELA 2

Realni i nominalni BDP

Godina

Raunanje BDP deflatora

(200 / 200 ) X 100 = 100
(600 / 350 ) X 100 = 171 (1.200 / 500 ) X 100 = 240

2001.

2002.

2003.

Copyright2004 South-Western

Slika 2

Realni BDP u SAD

Mld $ iz 1996 $10,000

9,000 8,000 7,000

6,000 5,000 4,000 3,000 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

= recesije
Copyright 2004 South-Western

BDP I EKONOMSKO BLAGOSTANJE

BDP je najbolja pojedinana mera ekonomskog blagostanja u drutvu BDP po glavi stanovnika pokazuje nam dohotke i izdatke prosene osobe u privredi.

Copyright 2004 South-Western

BDP I EKONOMSKO BLAGOSTANJE

Vii BDP po glavi stanovnika pokazuje vii ivotni standard BDP, meutim, nije savrena mera sree ili kvaliteta ivota

Copyright 2004 South-Western

BDP I EKONOMSKO BLAGOSTANJE

Neke stvari koje doprinose dobrom ivotu izostavljene su iz BDP-a.
Vrednost dokolice. Kvalitet ivotne sredine Vrednost gotovo svih aktivnosti koje se odvijaju van trita kao to je vrednost vremena koje roditelji provode sa svojom decom ili pak vrednost volonterskog rada.

Copyright 2004 South-Western

TABELA 3
Zemlja SAD Japan Nemaka Meksiko

BDP, oekivani ivotni vek i pismenost

Oekivani ivotni vek 77 godina 81 78 72 Pismenost odrasle populacije 99% 99 99 91

Realni BDP po glavi stanovnika (1999) 31.872 dolara 24.898 23.742 8.297

Rusija
Brazil Kina Indonezija Indija Pakistan Banglade Nigerija

8.297
7.037 3.617 2.857 2.248 1.834 1.483 853

66
67 70 66 63 60 59 52

99
85 83 86 56 45 41 63
Copyright2004 South-Western

Ko pobeuje na olimpijskim igrama?

REZIME
Poto u svakoj transakciji postoje kupac i prodavac, ukupni izdaci u privredi moraju biti jednaki ukupnim dohocima u toj privredi. Bruto domai proizvod (BDP) meri ukupne izdatke neke privrede za novoproizvedena dobra i usluge i ukupne dohotke koji se ostvaruju od proizvodnje tih dobara i usluga.

Copyright 2004 South-Western

REZIME
BDP je trina vrednost svih finalnih dobara i usluga proizvedenih u jednoj zemlji u odreenom vremenskom periodu. BDP se sastoji od etiri komponente izdataka: potronje, investicija, dravnih izdataka i neto izvoza

Copyright 2004 South-Western

REZIME
Nominalni BDP meri vrednost proizvodnje dobara i usluga u ekonomiji na osnovu tekuih cena. Realni BDP meri vrednost proizvodnje dobara i usluga u ekonomiji na osnovu konstantnih cena iz bazne godine. BDP deflator koji predstavlja odnos nominalnog i realnog BDP-a meri nivo cena u ekonomiji.
Copyright 2004 South-Western

REZIME
BDP predstavlja dobro merilo ekonomskog blagostnja jer ljudi preferiraju vei u odnosu na manji dohodak. On nije savreno merilo blagostanja. Na primer, BDP ne obuhvata vrednost dokolice niti vrednost iste ivotne sredine.

Copyright 2004 South-Western