1. ULOGA PREDUZEA U OBLASTI PRIVREDNOG SISTEMA 1.1.

Pojam preduzea Sistemski pristup izuavanja ekonomskih manifestacija polazi se od preivrednih subjekata koji predstavljaju elememnte makroekonomske stvarnosti odreene drutveno-politike zajednice drave. To su odgovarajui organizacioni sistemi u kojima se obavljaju pojedini segmeti ciklusa reprodukcije. Ovi organizacioni sistemi predstavljaju samostalne subjekte drutvene reprodukcuje, tj. preduzea, koja se povezuju u makroekonomski drutveni sistem cirkulacijom vrijednosti u pojedinim fazama, kao to su proizvodnja, razmjena, raspodjela i potronja. Njihovu strukturu ini ekonomska i organizaciona stvarnost, koja je veoma izraena isprepletanou, meusobnom ovisnou i uslovljenou. Ekonomska stvarnost se izraava u novcu ili kapitalu a organizaciona stvarnost je da se pribavljeni materijalni elementi-faktori proizvodnje i radna snaga efektivno i efikasno iskoriste za dobivanje proizvoda, ijom cijenom podmiruju trokove i stiu viak vrijednosti. To predstavlja, ustvari, drutvenu reprodukciju, tj. obnavljanje procesa proizvodnje s ciljem ouvanja kontinuiteta potronje1. Proces privreivanja sastoji se u pribavljanju materijalnih dobara radi zadovoljenje ljudskih potreba, pri emu ovjek u taj proces unosi svoju radnu sposobnost, kao i prethodno proizvedena sredstva za rad i materijal. Kao rezultat nastaje proizvod koji je prilagoen potrebama ovjeka. Obzirom da su potrebe stalne kategorije u ivotu ljudi to postaje potreba za obnavljanje procesa privreivanja, odnosno reprodukcije, slika 1.1. Ovaj proces se obavlja u jednom organizacionom sistemu-preduzeu. Kukolea smatra da je preduzee samostalna ekonomska, tehnika i drutvena cjelina u vlasnitvu odreenih subjekata, koja proizvodi dobra ili usluge za potrebe trita, koristei se odgovarajuim resursima i snosei poslovni rizik, radi ostvarivanja dobiti i drugih ekonomskih i drutvenih ciljeva 2. Znai, preduzee obuhvata svaku ekonomsku organizaciju, bez obzira na karakter njenog vlasnitva, predmet poslovanja, veliinu, pravni oblik ili neko drugo obiljeeje. Ekonomska samostalnost se ispoljava kroz pravo izbora predmeta poslovanja, pribavljanja potrebnih resursa, voenja poslovne politike, stupanje u poslovne aranmane sa drugim
1 2

Kukolea, S.: Organizaciono-poslovni leksikon, Rad, Beograd, 1986., str. 1312. Grupa autora ( dr P. Ravlic): Ekonomika preduzea, ekonoski fakultet Zagreb Split, 1995, str. 16.

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

preduzeima itd. Samostalnost se odnosi i na pravo raspodjele prihoda i dobiti u skladu sa zakonima drutvene zajednice.
TRANSPORT T

Proizvodnj Proizvodnj a a

Potronja Potronja

Slika 1.1. Osnove reprodukcije

Zakonitosti raspodjele i razmjene

Pravna samostalnost manifestuje se u injeniuci da je ono pravno lice i da po osnovu toga ima odreena prava i obaveze. Ono ima svoj naziv firme, sjedite, Politiki Politki sistem iroraun, opte akte, poslovne sistem PRIVREDNI knjige i dr. SISTEM Proizvodno PREDUZEE Preduzee je organ- -tehniki sistem izaciono, pravno, ekonomska, tehnika i drutvena cjelina. To je zajednica ljudi poslodavaca i zaposlenih. Ono je bitan elemenat i podsistem je privrednog sistema industrijske grane. Socio-kulturni Istovremeno je sainjeno iz sistem Pravni sistem vie razliitih podsistema: a) politiki podsistem, b) sociokulturni sistem, pravni sistem i proizvodno-tehniki sistem3, slika 1.2. To je unija Slika 1.2. Privredni sistem i preduzee u drutvenom sistemu navedenih podsistema. Privatno vlasnitvo nad preduzeem ima sledee oblike: inokosno preduzee (samo jedan vlasnik), porodino preduzee (u vlasnitvu porodice), ortako preduzee (partnersko preduzee), zadruno

Gorupi, D. i D.: Poduzee - postanak i razvoj poduzetnitva i poduzea, Informator, Zagreb, 1990, str.5.

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

preuzee (vei broj pojedinanih vlasnika) i korporativno preduzee (mnotvo pojedinanih vlasnika). Javno vlasnitvo nad preduzeem odnosi se na dva oblioka: 1) dravna preduzea i 2) drtvena preduzea. Meu njima najpoznatja su komunalna preduzea, PTT preduzea, eljeznice, raditelevizija, obrazovne i naune institucije, kulturne institucije itd. Poslednjih godina pojavljuju se i mjeovita vlasnitva drave-drutva i pojedinih vlasnika. Dominantni interes i upravljanje u njima imaju oni koji imaju vei procenat vlasnitva. Politiki sistem odreuje drutvene odnose temelje institucije privrednog sistema. Politiki i privredni sistem odreen je pravnim sistemom. Pravnim sistemom definisana je ekonomska i politika struktura moi, subjekti i mehanizmi funkcionisanja i regulisanja. Proizvodno-tehniki sistem obuhvata proizvodno-tehniki aparat, tehnologiju, nauku, istraivanje i struno obrazovanje. Socio-kulturni sistem predstvlja istorijsko iskustvo i tradiciju, kulturu i humanistiko obrazovanje i bitno utie na ponaanje ljudi. Vrste vlasnitva nad preduzeem. Razlikuju se dvije osnovne vrste vlasnitva nad preduzeima i to: - preduzea u privatnom vlasnitvu i - preduzeca u javnom vlasnitvu. Klasifikacija preduzea. Prema ulozi koju imaju u procesu reprodukcije preduzea se mogu klasificirati na sledei nain: 1) preduzea po sektorima, koja se dalje dijele na: preduzea primarnog sektora: poljuprivredna, umarska i rudarska preduzea koja se bave eksploatacijom prirodnih dobara, preduzea sekundarnog sektora: zanatska i industrijska preduzea, preduzea tercijalnog sektora: prevoznika, trgovaka, turistika, ugostiteljska, bankarska, osiguravajua i druga preduzea koja se bave uslugom, preduzea kvartnog sektora: to su preduzea za pruanje komunalnih usluga, rekreacionih, zddrugih usluga. 2) Preduzea po ekonomskim oblastima i granama, koja se dalje dijele na: industrija i rudarstvo poljoprivreda i ribarstvo, umarstvo,

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

vodoprivreda, graevinarstvo, saobraaj i veze, trgovina, ugostiteljstvo i turizam, zanastvo i line usluge, stambeno-komunalne djelatnosti, finansije, tehnike i poslovne usluge, obrazovamnje, nauka, kultura i informacije, zdravstvo i socijalna zatita, drutveno-politike zajednice i organizacije.

POJAM EKONOMIKE Ekonomika4 u najirem smislu rijei analizira efekte raspolaganja materijalnim dobrima i uslugama radi podmirenja odreenih linih i zajednikih potreba. Ekonomika je nauka o ekonomskim sistemima, odnosno o materijalno organizacionim sistemima (MOS), gdje se njegovim funkcionisanjem ostvaruju odreeni ekonomski ciljevi. U okvirima prouavanja ekonomike kao nauke danas je aktuelna sledea sadrina: a) opta ekonomska teorija (izuava konstituciju i funkcionisanje makroekonomije), b) ekonomika grane ili privrednog sektora (ekonomika industrije, ekonomika rudarstva, ekonomika trgovine, ekonomika saobraajnih preduzea itd.) c) ekonomika preduzea (izuava konkretnu ekonomsku stvarnost preduzea ili mikroekonomija). d) ekonomika kao izrazi u osnovnim ekonomskim principima reprodukcije izrazi se ispoljavaju na efikasnost ulaganja elemenata proizvodnje u reprodukciju, efikasnost i efektivnost procesa i rezultata reprodukcije tj. kvalitet ekonomije i obrauje faktore koji uslovljavaju krajnje rezultate u ovisnostim od kvaliteta ekonomije ulaganja.

Ekonomika drutvena nauka o ekonomiji ili zakonitost voenja domainstva, privreivanje. To je sloenica od grke rijei oikos =kua, domainstvo i nomos=zakon

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

Ekonomiju ine ekonomski rad, s odreenim upotrebnim vrijednostima pogodnim za potronju, odnosno podmirenje potreba izraenih u rezultatima rada. Ona je predmet ovjekovog organizovanja sa jedne strane, odnosno predmet posmatranja i izuavanja organizacionih sistema u cilju iznalaenja uslova i zakonitosti razvoja i opstanka privrednih, neprivrednih i drutvenih sistema i odgovarajueg ovjekovog svrsishiodnog organizacionog djelovanja. Kroz istoriju razvoja organizacije ljudskog drutva mijenjali su se pojavni oblici i izrazi upotrebnih vrijednosti, kao rezultata rada (proizvodi, usluge), i izrazi rada kao uslovi za ostvarivanje rezultata rada. ta je sistem? To je skup nekorisnih elemenata povezanih funkcionalnim vezama, pri emu elementi i cjelina postaju funkcionalni i koristni. Pravi izraz za sistem je holon, tj. element neke vee cjeline koji je koristan i funkcionalan. Tako je nastao i izraz sistemski prilaz koji predstavlja izuavanje odreenih pojava razlaganjem na elemente. U novije vrijeme termin sistemski prilaz izuavanju i reavanju problema zamjenjuje se izrazom holistiki prilaz. Za jasnije razumijevanje preduzea, uticaja na stanje u njemu neophodno je krenuti od kibernetskih postavki teorije organizacije jedne cjeline (sistema, holona, preduzea). Upravo slika 1.2. prikazuje preduzee ili materijalno organizovani sistem sa osnovnim uticajima pojavnih faktora na njega. Osnovni pojavni oblici faktora koji utiu na industrijski sistem ili preduzee su:

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

X - ulazni elementi Y - izlazni elementi Rezultati materijalno Zorganizacionog sistema (MOS) obim proizvodnje Qbruto produkt (cijena proizvodnje) nova vrijednost D(D=Ds+Dd) Ds dio dohotka za proirenu - reprodukciju dio nove vrijednosti za Dd optu i zajedniku potronju Cu ukupan prihod A - analiza O - donoenje odluka P - planiranje C-

K - kontrola I - izvravanje T - ukupni trokovi ulaganja u proizvodnju S - ukupna angaovana sredstva L - utroci radne snage Fp - prirodni faktori F - tehniki faktori Ft - trini faktori

Fd - faktori dravne ekonomije Fl - kadrovski faktori Ff - finansijski faktor F - organizacioni faktori

Jedan od osnovnih preduslova za manje ili vee korienje raspoloivog potencijala je poznavanje raspoloivih resursa. To korienje zavisi i od stepena informisanosti MOS-a o pojavnim oblicima raspoloivog potencijala i mogunosti njegovog aktiviranja korienja u konkretnom MOS. To su: 1) prirodni potencijal (Fp) 2) tehniki (F) 3) trini(Ft) 4) uslovi drutvene ekonomije(Fd) 5) kadrovski potencijal(Fl) 6) finansijski (Ff) 7) organizacioni(F)

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

Fp, F, Ft, Fd, Fl, Ff, F F MOS T S L x1 X x2 x3, xn A, O, P, K, I

MOP

y1 Y y2 y3, yn

Q, C, Cu, D, Ds+Dd

Y(Q, C, D) Z= X(T,S,L) Funkcionalna zavisnost moe se predstaviti kao:

X = f(T,S,L); F=f(Fp, F, Ft, Fd, Fl, Ff, F); Y=f(Q, C, D); MOP=f(O,I,K); MOS=f(X,Y,F,MOP)

OSNOVNE KARAKTERISTIKE EKONOMSKOG RADA

IZRAZI

REZULTATA

Rezultati proizvodnje i razmjene javljaju se kao: 1. upotrebna vrijednost, 2. vrijednost i 3. nova vrijednost. (1) Upotrebna vrijednost je materijalni i relevantni inilac rezultata rada u naturalnoj ekonomiji. I danas se kod nas uspjeh ekonomskog rada proizvoaa cijeni kroz koliine proizvedenih jedinica, podrazumijevajui da je ukljuen kvalitet i konkurentna cijena.

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

(2) Vrijednost rezultata rada, odnosno robe, u robnonovanoj privredi ustvari prestavlja njegovu trinu vrijednost izraenu kroz cijenu novanih jedinica. (3) U kapitalistikoj robnoj proizvodnji relevantan izraz rezultata rada ini I proizvedena nova vrijednost. Ovdje se misli ne samo da se podmiri potronja nego da se obnovi proizvodnja sa novom vrijednou proirenom reprodukcijom. Ekonomski rad kao uslov za ostvarivanje ekonomskih rezultata. Ekonomski rad je svjesna i svrsishodna organizovana radna aktivnost pojedinaca ili grupa. On je uslov za ostvarivanje ekonomskih rezultata u smislu koliine, kvalitete I cijene proizvoda za zadovoljenje potronje. U praiskonskoj prizvodnji upotrebljavan je samo ivi rad. Razvojem produkcionih odnosa i koritenjem sredstava rada (maina, alata, pristroja itd.) u ekonomskim rezultatima rada pojavio se i uloeni minuli rad. To je rad uloen u proizvodnju sredstava rada i sirovina za proizvodnju. U savremenim industrijskim sistemima zastupljenost automatizovane opreme i transporta je veoma visok. Stvoreni su inteligentni proizvodni sistemi koji izvravaju procese ekonomskog rada bez prisustva ovjeka. To se radi o samo minulom radu u veem dijelu procesa rada. Rad se u zavisnosti od stepena organizovanosti procesa ulae u proizvodnju u kvalitativno razliitim vidovima i nainima. Za osvarenje rezultata ekonomskog rada, sam ekonomski rad se ulae u vidu: a) Naturalnog ulaganja. Naturalna ulaganja rada u proizvodnju predstavlja ivi rad. On se sa razvojem proizvodnih sistema, pa sve do inteligentnih sistema smanjuje u korist minulog rada. b) Novanog ulaganja. Sa pojavom robno-novane privrede u velikoj mjeri se javljaju novana ulaganja u sredstva rada prilikom ostvarivanja rezultata ekonomskog rada, tj. proizvoda. U oba vida ulaganja izraeni su naini ulaganja ekonomskog rada na osnovu: a) Troenja elemenata proizvodnje. To je troenje ivog rada i minulog rada i iskazuje se u novanom obliku. Ovaj oblik troenja u ekonomskoj nauci se naziva amortizacija. b) Angaovanje vrijednosti u reprodukciji. To se odnosi na ulaganja u - Sredstva rada sa kojima se ostvaruju rezultati rada. Naroito je opasno predimenzionisanje kapaciteta sredstava rada u odnosu na potrebne kapacitete.

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

Zalihe materijala radi osiguranja kontinuiteta proizvodnje od poremeaja na tritu nabavke materijala. Zalihe gotove robe sa kojima se intervenie na tritu u momentu poveane tranje.

ULAGANJA EKONOMSKOG RADA

A. Naturalna ulaganja rada 1Troenje elemenata proizvodnje2 Angaovanje vrijednosti u reprodukciji aSredstva radabZalihe materijalac Zalihe gotove robe

B. Novana ulaganja rada 1Troenje elemenata proizvodnje2 Angaovanje vrijednosti u reprodukciji aSredstva radabZalihe materijalac Zalihe gotove robe

REPRODUKCIJA KAO IZRAZ POSTOJANOSTI EKONOMIJE Ekonomija poiva na zahtjevu zadovoljenja potronje. Potronja je proces bez kraja, koja postavlja zahtjev za obnavljanje proizvodnje radi podmirenja novonastalih potreba. Neka potrona dobra prestaju da se troe iz razloga pojave njihovih zamjena, koji su u veini sluajeva inovirani sa svojom funkcionalnou i dizajnom. Odravanjem i obnavljanjem proizvodnje vri se obnavljanje ve utroene radne snage i minulog rada. On je sadran u sredstvima za proizvodnju, proizvodnju sirovina i drugih materijalnotehnikih sredstava neophodnih za novu proizvodnju u koju se ulae ponovo rad. Ovo predstavlja reprodukciju utroaka radne snage i minulog rada koji postaju uslov postojanosti ekonomije. 2. SAOBRAAJ KAO PRIVREDNA DJELATNOST Mnogi istraivai teorije saobraajnih preduzea kau da je to etvra oblast materijalne proizvodnje, koja prolazi kroz razliite stepene svoga razvoja. Cjelokupna industrija materijalne proizvodnje globalno se dijeli na:

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

10

ekstraktivnu industriju, tj. preduzea koja se bave eksploatacijom prirodnih bogastava (ugalj, nafta, plin, gvoe, itd.), - poljoprivrednu industriju, - preraivaku industriju i - transportnu industriju (ljudi i roba). Izdvajanje saobraaja u posebnu, samostalnu, oblast materijalne proizvodnje ostvareno je kroz dugi vremenski proces, koji nije nastao brzo i jednokratno, ve postepeno u toku razvoja proizvodnih snaga i na odreenim stadijumima drutvene podjele rada. Saobraajna preduzea, u sferi drutvene reprodukcije, imaju zadatak da savladaju prostorna rastojanja izmeu proizvoaa i potroaa proizvedene robe. Ona proizvode saobraajne usluge koje su u robno-novanoj privredi uslov za trinu razmjenu i uslov da roba stigne od proizvoaa do potroaa. Pored ovoga saobraajna preduzea vre i druge usluge: transport putnika, prenoenje pisama, vijesti, informacija i sl. Saobraaj kao privredna grana javila se usljed nejednakosti bogastava i proizvodnih mogunosti u razliitim podrujima, koje su dovele do toga da se na jednom mjestu pojavljuju vikovi, a na drugima manjkovi u pojedinim proizvodima. Zbog toga se pojavljuju potrebe za prenoenje roba ili cirkulaciju sa jednog podruja na drugo, sa jednog kraja svijeta na drugi. Time se vri i razmjena roba materijalnih dobara. U svemu ovome uestvuju i ljudi pa se pojavljuje potreba i za njihovim transportima. Transportna industrija predstavlja samostalnu granu proizvodnje za plasiranje proizvedenog kapitala roba. Ona se pojavljuje kao produenje proizvodnje koja se vri izmeu samih podprocesa na putu od trita nabavke, preko proizvodnje pa do trita potroaa. Osnovne karakteristike saobraajnih preduzea su: a) zastupljenost visokog stepena sredstava rada u elementima procesa rada, tj. raznovrsnost mehanizacije, b) radni uinak nije materijalno dobro (proizvod), nego materijalna usluga, koja nije opipljiva, ne moe se uskladititi i sastoji se u savlaivanju prostornih i vremenskih razlika, c) funkcionisanje procesa je uslovljeno putevima (eljeznice, drumovi, rijeke, mora, vazduh, telefonske linije itd), vrste i

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

11

karakterom pogonskog (vunog, prenosnog, transportnog) sredstva, d) trokovi su preteno fiksnog karaktera, e) ona odravaju kontinuitet drutvene reprodukcije i utiu na trajanje ciklusa proizvodnje (isporuke) i utiu na ciklus obrta obrtnih sredstava, f) pored ekonomske uloge saobraajna preduzea uestvuju i na zbliavanju ljudi, irenju vijesti, kulture, nauke itd. Potrebe za savlaivanju prostornih i vremenskih razlika te njihova optimizacija (minimizacija) dovela je do ubrzanog razvoja razliitih puteva i sredstava transporta, koji su omoguili prevoz velikih koliina roba u prostorno udaljene regione. U zavisnosti od vrste puteva i vrste sredstava koja se koriste saobraajna preduzea se dijela na: 1) preduzea eljeznikog saobraaja, 2) preduzea drumskog saobraaja, 3) preduzea pomorskog saobraaja, 4) preduzea rijenog saobraaja, 5) preduzea vazdunog saobraaja, 6) preduzea PTT saobraaja i komunikacija. 2.1. Karakteristike saobraaja kao privredne djelatnosti U industrijskoj ekonomici proces proizvodnje je zavren trek kada materijalna dobra dospiju u sveru potronje, tj. Do potroaa. To znai da tek premjetanjem materijalnih dobara sa jednog mjesta na drugo, po zavretku procesa proizvodnje, u sferu prometa, ima karakter samostalne oblasti drutvene proizvodnje. Prema tome, sutina saobraaja kao samostalne privredne djelatnosti izraava se kroz njegovu nezamjenljivu ulogu u procesu reprodukcije, da povezuje faze proizvodnje i potronje, izvravajui svoju funkciju u okviru drutvene podjele rada i to u sferi prometa. Funkcija saobraaja u tom sluaju ispoljava se vie puta: - prvi put, u okviru pripreme proizvodnje (premjetanje materijala, maina, opreme, poluproizvoda a sve za potrebe pripreme procesa proizvodnje), - drugi put, u samom procesu proizvodnje (premjetanje materijala, poluproizvoda, alata, nedovrene proizvodnje), - trei put, u momentu stavljanja gotove robe u fazu ponude potroaima,

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

12

etvrti put, u fazi razmjena roba u potronji.

TRANSPORT

Proizvodnj Proizvodnj a a

Potronja Potronja

Slika 1.1. Osnove reprodukcije

Zakonitosti raspodjele i razmjene

2.2. Specifinosti proizvodnje prevoznih usluga Pod procesom proizvodnje podrazumijeva se svrsishodna djelatnost ovjeka na predmete rada, materijale, sa namjerom da se oni prilagodili zadovoljenju ljudskih potreba ili da se materijal transformie u predmete rada korisne za ovjeka. Na njih ovjek utie samim radom i sredstvima rada. Znai, predmet rada, sredstva rada i sam ovjekov rad predstavlja osnovne procesa reprodukcije. Ovi isti elementi zastupljeni su i u procesu prevoznih usluga, ali oni imaju posebne svoje karakteristike. 2.2.1. Osnovne karakteristike procesa proizvodnje prevoznih usluga Svrsishodna djelatnost ovjeka u saobraaju bitno se razlikuje od svrsishodne djelatnosti u industriji. U saobraaju svrsishodna djelatnost je svjesno organizovanje procesa proizvodnje u cilju prevoza robe i putnika na odreeno odstojenje. To znai da se ne pojavljuje nikakav gotovi proizvod, ve se ta svrsishodna djelatnost manifestuje u korisnom uinku, u injenju materijalne usluge koja se ne moe opredmetiti, pa samim tim ni skladititi. Ovo izaziva

EKONOMIKA U SAOBRAAJU

13

probleme u uravnoteenju procesa putem zaliha, to je prisutno u industrijskoj proizvodnji. Proces proizvodnje prevoznih usluga i proces potronje istih tih usluga podudaraju se i oni su nerazdvojivi u vremenu i prostoru, tj. istovremeno se izvravaju. Predmeti rada u procesu proizvodnje procesnih usluga ne doivljavaju vidljive materijalne promjene. Na njih se djeluje direktno sredstvima rada i radnom snagom i ne doivljvaju fizike ni hemijske promjene. Njegove promjene su u mjestu gdje se nalaze, prostorne promjene a prema nahoenju potroaa tih usluga. Predmeti rada u procesu prevoza su roba i putnici. Na njih se djeluje samo radi njihove potrebe za prostornim promjenama, a ne nikako radi fizikih promjena. Oni moraju sauvati svoju fizionomiju, oblik kakav je bio u momentu preuzimanja predmeta rada radi pruanja proizvodne usluge. Oni se ne troe za vrijeme transporta, ne mijenjaju oblik i nisu vlasnitvo saobraajnih preduzea. Oni su privremeno povjereni na brigu i uvanje dok traje proces prevoza. U saobraaju postoje pomoni procesi koji omoguavaju da se dati proces izvri. U tim procesima predmeti rada su materijal i dijelovi za odravanje transportnih sredstava, energija, gorivo, mazivo itd. . Oni se u cijelosti troe u procesu proizvodnje i prenose svoju vrijednost na vrijednost transportne usluge. Sredstva za rad u procesu pruanja saobraajnih usluga su sloene i kompleksne maine, koje se nazivaju vozni ili plovni prak. To su sredstva na koja iva radna snaga djeluje radi ostvarivanja procesa proizvodnje prevoznih usluga, to jest radi ostvarivanja njihovog prevoza. 2.2.2 Proces proizvodnje prevoznih usluga