T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

KUYUMCULUK TEKNOLOJS

KAKMA KABARTMA

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER

AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. DESEN AKTARMA............................................................................................................ 3 1.1. Kakma Kabartmann Tanm ve nemi ........................................................................ 3 1.2. Kullanlan Ara ve Gereler ......................................................................................... 4 1.3 Kakma ncesi lemler.................................................................................................. 5 1.3.1 Desen Aktarma ....................................................................................................... 5 1.3.2. Zemin Macunu Hazrlama ..................................................................................... 6 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 7 LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 8 RENME FAALYET 2 ................................................................................................... 10 2. KAKMA KABARTMA YNTEMLER .......................................................................... 10 2.1. Yzey Kakma Yntemi............................................................................................... 10 2.1.1 Tanm ve nemi .................................................................................................. 10 2.1.2 Kullanm Alanlar ................................................................................................. 12 2.2 Hacim Kakma Yntemi ............................................................................................... 13 2.2.1 Tanm ve nemi .................................................................................................. 13 2.2.2 Kullanm Alanlar ................................................................................................. 15 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 18 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 20 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 24 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 25 4. KAKMA METALN TEMZLEME ................................................................................ 25 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 27 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 29 CEVAP ANAHTARI ............................................................................................................. 33 KAYNAKA ......................................................................................................................... 34

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
MODLN KODU ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 215ESB042 Kuyumculuk Teknolojisi Tak malatl Kakma Kabartma Kakma kabartma yapmnda kullanlan ara ve gerelerin, kakma ncesi dikkat edilecek hususlarn, kakma yntemlerinin ve kakma sonras ilemlerde dikkat edilecek hususlarn anlatld renme materyalidir. 40/16 Haddeleme modln baarm olmak Kakma-kabartma tekniiyle rn yapmak. Genel ama Uygun kuyumculuk atlyesi salandnda, tekniine uygun kakma kabartma yapabileceksiniz. Amalar MODLN AMACI Alam metali zerine desen aktarp, zemin macununu teknie uygun olarak doru hazrlayabileceksiniz. Kakma kabartma tekniklerini renerek yzey kakma tekniini uygulayabileceksiniz. Kakma kabartma sonras metalin temizlenmesi ve yzey kalitesinin artrlmas ilemlerini doru olarak yapabileceksiniz. Kuyumcu Tezgh, l Aletleri, ekillendirme Zmbalar, eki, Zift ve am Sakz, Katran, Horasan Tozu, Is Kayna, Kartrma ubuu, Tavlama Ara-Gereleri, Zemin Macun Kab, Za Ya, Fra, Kaynak Gereleri, Cilalama Malzemeleri, Atlye nl Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac ( test, oktan semeli, doru yanl vb.) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgileri lerek deerlendirecektir.

MODLN TANIMI

SRE NKOUL YETERLK

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, nsanolu var olduu srece kendisi ve evresini, yaad toplumda daha gzel ve ekici hale getirmek iin hep aba sarf etmitir. Bu aba el emeinin ne kt mesleklerin domasna neden olmutur. Kakmaclk da bu mesleklerden birisidir. Kakmaclkta bireysel yeteneklerin ne kt, mesleki bilgi ve tecrbeyle birlikle uzun sreli deneyim gerektiren bir meslektir. Hala hazrda kullanlan, ekillendirme zmbalarnn, deneyim ve tecrbe sonucu ilemi yapacak usta tarafndan hazrlanyor olmas meslee zg bir durumdur. Dier mesleklerde olduu gibi gelien teknolojiye paralel olarak kakmaclk ilemleri makinelemenin getirdii avantajlar kullanlarak kalpla yaplmaya balasa bile el emei gz nurunun deerini kaybetmedii nadir dallardan biridir. Meslei yapan kiilerde mesleki bilgi ve becerilerin yan sra sanatsal gr, estetik bak as, geometri ve teknik resim kavramlarnn yannda hayal gc aranan zelliklerdir.

RENME FAALYET-1

AMA

RENME FAALYET1

Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun kuyumculuk atlyesi salandnda, kakma kabartma teknii ile ekillendirme yntemini ve kakma kabartmada dikkat edilecek hususlar doru olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Kakma kabartma ile ekillendirmede kullanlan ara ve gerelerin, kakma ncesi dikkat edilecek hususlarn, kakma yntemlerinin ve kakma sonras ilemlerde dikkat edilecek hususlarn anlalmas ve olayn gzlenmesi iin bu alanda faaliyet gsteren iletmeleri gezerek konuyu pekitirmeye alnz.

1. DESEN AKTARMA
1.1. Kakma Kabartmann Tanm ve nemi
Kakma kabartma belli kalnlktaki metal levha zerine, desen aktarmak iin ekillendirilmi, elik kalemlerle uygun bir zemin zerine kalc ekil verme ilemine denir. Bu ilemi yapan meslek elemanna da kakmac ad verilmitir. Kakmaclk sanatsal yn ar basan mesleklerden biri olup ressamn ele ald bir konuyu tuval zerine ilemesi naslsa, kakmacnn da yapt ilem hemen hemen ayndr (Resim 1.1).allan zemin mikronla ifade edilen kalnla sahip bir metal yzeyine, yllarn deneyimi ve tecrbesiyle her bir motif iin hazrlanm ayr elik kalemlerle desen izgilerinin zerinde, ekile gezilerek yaplan bir resimden ibarettir.

Resim 1.1:rn zerindeki tm ekillerin ilenerek izilmesi

Kakmaclkta metal yzeyine ilenen geometrik ekil, desen ve yazlara boyutlu bir grn kazandrlmas ile tketici asndan rnn albenisini artrmaktadr(Resim 1.2). Metal yzeyinde dz bir desen yerine, boyutla tketiciye hitap eden bir almann olmas kakmacln nemini anlatmaya yeterlidir.

Resim 1.2:Kabartma teknii ile ilenmi ayna

1.2. Kullanlan Ara ve Gereler

Kakmaclkta kullanlan takmlarn banda, yllarn deneyimi ile hazrlanan ekillendirme zmbalar gelmektedir. Metal malzeme zerine ekil aktarmada kullanlan ekiler ve zemin macunu kakmacln olmazsa olmazlarndandr (Resim 1.3).

Resim 1.3:Kakma ileminde kullanlan eki ve zmbalar

Macun hazrlamada, macun tepsisi, reine, am sakz, zift, katran ve horasan tozu gerekli olup bir kartrma kab ierisinde s kayna yardm ile kartrlarak hazrlanr (Resim 1.4).

Resim 1.4: Zemin macununun hazrlanmas

Desen aktarlacak metal malzemenin yan sra, hacim kakma ve kabartma ileminde kullanlan kalplarda kakmaclkta kullanlan ara ve gereler arasnda yer almaktadr.

1.3 Kakma ncesi lemler

allacak malzemeyi temin ederek ie balayan kakmac yaplacak motife gre malzeme kalnln lerek, haddele yolu ile malzemeyi uygun lye getirip desen lsne gre malzemeyi kesip tavlamas ve temizlemesi gerekmektedir.

1.3.1 Desen Aktarma

zerinde allacak metal malzeme kalnlnn hazrlanmas ile almaya balayan kakmac, yaplacak motife gre malzeme kalnln lerek, mteri isteine gre belirlenmi olan geometrik ekil motif ya da yaz almasnn eskizini hazrlayarak desen almasna balar (Resim 1.5).

Resim 1.5:rn zerine desen aktarlmas

Metal yzeyine yaplacak almaya karar verilmesi ile desenin metal zerine aktarlmasn teknik resim kurallarna gre, ablonla ya da bask yntemi kullanarak gerekletirir. Yaplan desen aktarma ileminden sonra, ekillendirme srasnda desenlerin kaybolmamas iin gerekli nlemleri alarak desen aktarma ilemini tamamlam olur (Resim 1.6).

Resim 1.6:Hacim kakma ileminde desen aktarma ileminin yapl

1.3.2. Zemin Macunu Hazrlama

Kakmac allacak metal geniliini dikkate alarak uygun bir kartrma kab iersine 1 birim zift ve am sakz dkerek, kartrma kabnn stlmas ile karmn erimesini salar. Eriyen bu karm ierisine macun sertliinin ayarlanmas iin 1/6 orannda horasan tozu katarak kartrmaya devam eder. Mevsime gre scaklk dikkate alnarak 1/9 orannda katran ilavesi yaplarak karm tamamlanr. Hazrlanan karm kvamnn kontrol karm kabndan bir ubukla sv alnarak, souk su dolu bir su kabna alnan sv damlatlarak, su ierisinde soumas tamamlanan macun alnarak elle kvam kontrol edilir. Kontrol sonras macun sertse kartrma kabna katran ilavesi ya da macun yumuak ise horasan tozu ilavesi yaplarak macun kvam ayarlanmaya allr. Bu ilem deneyim ve tecrbe isteyen bir ilem olup son kontrol yaplan zemin macununu kartrma kabndan alarak, allacak metal malzeme geniliinde dz kenarl bir tepsi ierisine dkerek yzeyini dzelterek katlamas beklenir. Yaplan btn bu ilemlerle zemin macununun hazrlanmas tamamlanm olup alma ncesi metalin macun zerine sabitlenmesi iin macun yzeyinin stlmas ile ilem tamamlanr(Resim 1.7).

Resim 1.7:Metalin sabitlenmesi iin macunun stlmas

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

KAKMA NCES HAZIRLIK LEMLER LEM BASAMAKLARI
Kakma kabartmada kullanlacak olan metal malzemeyi temin ediniz. Metal malzemeyi haddeleme yntemi ile uygun kalnla getiriniz. Kalnl hazrlanan metal levhay desen geniliine gre kesiniz. Haddele ileminde ara tavlama yapmay unutmaynz. Kesme ileminde metalin deforme olmamasna dikkat ediniz. Kimyasal yanklarna kar dikkatli olunuz.

NERLER

Haddeleme sonras tavlama ve aartma ilemlerini yapnz. Kakmas yaplacak desene karar vererek eskiz almasn tamamlaynz. Deseni metal yzeyine aktarnz. Kartrma kabna 1 birim zift ve am sakz dknz.

Uygun desen aktarma yntemini kullannz.

Kaba s uygulayarak karmn erimesini salaynz. Kartrma kab iine 1/6 orannda horasan tozu katarak ve kartrnz. Katran miktar macun sertlii ile ters orantldr. Karm kabndan bir ubukla sv alarak souk su kabna svy damlatnz, souyan macunu sudan alarak macunu elleyerek kvamn kontrol ediniz. Macun sert ise kartrma kabna katran ilave ederek kartrnz, macun yumuak ise horasan tozu katarak kartrnz ve son kontrol yapnz. Alt dz kenarl geni bir kap temin ediniz. Uygun genilikte bir kap seimine dikkat ediniz. Kartrma kabndaki macunu hazrlanan kaba dknz. Kaba dklen macunun yzeyini dzelterek katlamasn bekleyiniz. Is yanklarna kar gerekli gvenlik nlemlerini alnz. alma ortamnn havalandrlmasna dikkat ediniz.

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

renme faaliyeti kapsamnda aadaki sorular cevaplandrnz. (Doru maddenin yanna X iareti yerletirin) LME SORULARI 1.Belli kalnlktaki metal levha zerine, desen aktarmak iin, elik kalemlerle uygun bir zemin zerine kalc ekil vermek olan ilem, aadakilerden hangisidir? A) ( ) Mine B) ( ) Kakma Kabartma C) ( ) Dkm D) ( ) Yaldz 2.Aadakilerden hangisi kakmaclkta desen aktarma yntemlerinden biri deildir? A) ( ) Teknik Resim Kurallar B) ( ) ablonla C) ( ) Bask yntemleri D) ( ) Yaptrma (Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyebilmeniz iin bir ksm doru, bir ksm yanl cmleler verilmitir. Cmle doru ise bandaki parantezin ierisine D, yanl ise Y, harfini koyunuz )

) 3. Zemin macunun sertliinin ayarlanmas iin, zift ve am sakz miktarnn 1/6

orannda horasan tozunun katlmas yeterlidir.

( ) 4. Zemin macunu iersindeki katlmas gereken katran miktar, mevsim scakl dikkate
alnarak macun sertlii ile ters orantl olarak ayarlanr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Tamam doru ise dier renme faaliyetine geiniz.

DEERLENDRME LE KONTROL LSTES lem Basamaklar

Kakma kabartmada kullanlacak olan metal malzemeyi temin ettiniz mi? Metal malzemeyi haddeleme yntemi ile uygun kalnla getirdiniz mi? Kalnl hazrlanan metal levhay desen geniliine gre kestiniz mi? Haddeleme sonras tavlama ve aartma ilemlerini yaptnz m? Kakmas yaplacak desene karar vererek eskiz almasn tamamladnz m? Deseni metal yzeyine aktardnz m? Kartrma kabna 1 birim zift ve am sakz dktnz m? Kaba s uygulayarak karmn erimesini saladnz m? Kartrma kab iine 1/6 orannda horasan tozu katarak ve kartrdnz m? Mevsime gre (scakla) 1/9 orannda katran ilavesi yaparak kartrdnz m? Karm kabndan bir ubukla sv alarak souk su kabna svy damlatp, souyan macunu sudan alarak, macuna elleyerek kvamn kontrol ettiniz mi? Macun sert ise kartrma kabna katran ilave ederek kartrdnz m, macun yumuak ise horasan tozu katarak kartrdnz m ve son kontrol yaptnz m? Alt dz kenarl geni bir kap temin ettiniz mi? Kartrma kabndaki macunu hazrlanan kaba dktnz m? Kaba dklen macunun yzeyini dzelterek katlamasn beklediniz mi? Is yanklarna kar gerekli gvenlik nlemlerini aldnz m? alma ortamnn havalandrlmasna dikkat ettiniz mi?

Konularn Deerlendirilmesi EVET HAYIR

RENME FAALYET-2
AMA

RENME FAALYET 2

Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun kuyumculuk atlyesi salandnda, kakma kabartma yntemlerini tanyarak retim yapabileceksiniz.

2. KAKMA KABARTMA YNTEMLER

2.1. Yzey Kakma Yntemi
2.1.1 Tanm ve nemi
Metal malzeme zerine aktarlan desenlerin uygun ekillendirme zmbalar kullanlarak kakma kabartma ileminin dz bir zemin zerinde yapld kakma yntemine yzey kakma yntemi denir. Yzey kakma ileminde dz kenarl uygun genilikteki tepsi ierisindeki zemin macunu ile dolu yzeyin stlarak, metalin tepsi zerine sabitlenmesi yaplr (Resim 2.1). Metalin macun zerinde sabitlenmesi iin macunun soumas beklenir (Resim 2.2).

Resim2.1:Zemin macununun stlmas

Resim 2.2: Metalin macun zerine sabitlenmesi

Desen aktarmas yaplan metal yzeyine, uygun elik kalemlerle desen izgilerinin tm takip edilerek, desene uygun zmba kullanlmas ile kabartmalar oluturulur (Resim 2.3). Bu ilemin yaplmas srasnda kuvvet aktarm dikkat edilmesi gereken en nemli hususlardan biridir. Aksi takdirde ar kuvvet uygulamas ile metal malzemede yrtlmalar kanlmaz olur.

10

Resim 2.3: Desen izgileri takip edilerek kabartma ileminin yapl

n ekillendirmesi biten metali stlarak zemin macunu zerinden alnp, ekillendirme srasnda oluan macun yzeyindeki girintilerin s yardm ile dzeltmesi yaplr (Resim 2.4).

Resim 2.4:Metalin stlarak macun zerinden alnmas

Macundan alnan metal evresine istenilen genilie gre, gerekli ekillendirme teknikleri uygulanarak ereve oluturulur ile metal malzeme ikinci ileme hazr hale getirilir (Resim 2.5). Bu ekillendirme sonras malzemede oluan i gerginliklerin tavlanarak giderilmesi unutulmamaldr.

Resim 2.5:Kakma ileminin tamamlanmas

11

Kenar erevesi tamamlanarak hacim kazandrlan metalin kenar iersine zemin macunu doldurularak dzeltmesi yaplr (Resim 2.6). Bu dzeltme sonras, zemin tepsi yzeyindeki macuna s uygulanlarak yapma zellii artrlr. Ayn ilem n ekillendirmesi tamamlanm ve ii zemin macunu ile doldurulmu metal ereveye de uygulanlarak, ekillendirme metalinin kabartmas ste gelecek ekilde zemin tepsisi zerine konur, souyup katlaarak yapmas beklenir.

Resim 2.6:erevesi tamamlanan metal ierisine zemin macununun doldurulmas

Macunun soumas ile sabitlenmesi yaplan metal yzeyindeki motiflere, uygun ekillendirme zmbalar kullanlarak kakma ilemi tamamlanr. Son rtular tamamlanan metal s uygulamas ile macundan ayrlarak temizleme ilemine alnmas ile yzey kakma yntemi tamamlanm olur.

2.1.2 Kullanm Alanlar

Resim 2.7: Duvar aynas

12

Yzey kakma ynteminin kullanm alanlar, dz bir yzeye sahip dikdrtgen, kare vb geometrik ekillerdeki, metal yzeyine ya da ereve kalnl ile hacim kazandrlm ayn geometrik ekillere sahip metal yzeylerine uygulanabilmektedir(Resim 2.7),(Resim 2.8),

Resim 2.8: El aynas

Bu ekillendirme teknii ile ayna ya da fotoraf ereveleri, plaketler vb ss ya da tak eyalarna ssleme yaplmaktadr(Resim 2.9).

Resim 2.9: Yzey kakma yntemine yaz rnei

2.2 Hacim Kakma Yntemi

2.2.1 Tanm ve nemi
Hacim kakma yntemi, silindirik hacimlere sahip metal objelerin kakma ve kabartma tekniine gre istenilen desen ya da ekillerle sslenerek deer kazandrlmas ilemidir.

13

Hacim kakma ynteminin uygulanmasnda, kakmac kalpdan gelen metal malzemeyi kontrol ederek varsa alma ncesi gerekli dzeltmeleri yapar. Gerekiyor ise paral modele kaynak yaparak rn kakmaya hazr hale getirir. Hacim kakma ilemine geilmeden nce malzemenin ekil alma ve ileme kolaylnn artrlmas iin tavlama ve za yanda aartma ilemini yapmas gerekmektedir. Bu ilem sonrasnda durulama, fralama ve kurutma sonras, zerinde allacak obje yzeyine yzey kakma ilemindeki desen aktarma ilemleri uygulanarak, desen metal yzeyine aktarlr(Resim 2.10).

Resim 2.10: rn zerine desen aktarma ileminin yapl

Akc hale gelmesi iin stlan zemin macunu, model ierisine aktlarak dolmas salanr. Model ierisindeki macunun katlamas ile ekillendirme ilemi srasnda macunla dolu olan i blge dardan uygulanacak olan kuvvet aktarmna destek oluturarak metalin yrtlmasn engelleyecektir. Hacim kakma ilemine hazrlanan obje, yzey kakma ileminde kullanlan ekillendirme aletleri ve teknikleri yardmyla desene ya da motife uygun gerekli zmba kullanm ile desen izgileri takip edilerek ilem tamamlanr. (Resim 2.11).

Resim 2.11:Desen izgilerinin takip edilerek ilemin tamamlanmas

14

2.2.2 Kullanm Alanlar

Hacim kakma kullanlarak ekillendirilen objeler genellikle silindirik hacme sahip ss eyalardr. Bunlar vazolar kalemlik vb rnler olup dekorasyon amal kullanlan byk boyutlu paralarda olabilmektedir(Resim 2.12).

Resim 2.12.a: Gm mcevher kutusu

Resim 2.12.b: Bakr mcevher kutusu

Resim 2.12.d: Gm ekerlik

Resim 2.12.c: Altn ekerlik

Resim 2.12.f: Gm ibrik

Resim 2.12.e: Gm ibrik

15

UYGULAMA FAALYET-1
Yzey Kakma Yntemi Uygulamas
Aadaki isimliin retimini yzey kakma yntemi ile gerekletiriniz.

Kullanlacak Malzemeler
Kuyumcu Tezgh l Aletleri ekillendirme Zmbalar eki Zift ve am Sakz Katran Horasan Tozu Is Kayna Kartrma ubuu Tavlama Ara-Gereleri Zemin Macun Kab Za Ya Fra Kaynak Gereleri Cilalama Malzemeleri Atlye nl

lem basamaklar
1. rtetimi yaplacak taknn tasarmn yapnz ve iziniz. 2. retimde kullanlacak gm veya pirin plakay gerekli kalnla (15-30 mikron) drerek hazrlaynz.(ekil 2.1)

16

ekil 2.1: Malzemenin hazrlanmas

3. Desen aktarma gereleri veya kalem ile istenilen desenleri plaka zerine iziniz. (ekil 2.2)

ekil 2.2: Desen aktarma ilemi

4. izdiiniz resim veya ekiller stte kalacak ekilde levhay nceden hazrladnz zemin macunu zerine yaptrnz 5. Yaptrma ileminden sonra uygun zmba ve eki kullanarak levha zerindeki desenleri belirgin hale getiriniz (ekil 2.3) ekil 2.3:Kalem atma ilemi

6. Bu ilemden sonra s yardmyla levhay zemin macunundan alarak macun temizlemesini yapnz. Levhann i ksmna zemin macunu doldurarak ince bir tabaka meydana getiriniz. 7. Bu haldeki levhay nceden tepsi ierisine hazrlanan zemin macunu zerine koyarak stnz ve levhann i ksmna doldurulan macun ile tepsi ierisindeki macunlarn btnlemesini salaynz. 8. Zemin macunlar souyup katlatktan sonra uygun zmba ve ekileri kullanarak nceden kabartlan ekillerin kenarlarn belirgin hale getiriniz. (ekil 2.4)

17

ekil 2.4:lemin tamamlanmas

9. ekiller belirgin hale geldikten sonra varsa dier ekillendirme ilemlerini yapnz. 10. Macunu starak levhay macundan alnz, gerekliyse kenar sslemelerini yapnz. 11. Levhay starak ve asit yardmyla levha zerindeki macunu temizleyiniz.

UYGULAMA FAALYET
Hacim Kakma Yntemi Uygulamas
Aadaki vazonun retimini hacim kakma yntemiyle gerekletiriniz.

Kullanlacak Malzemeler
Kuyumcu Tezgh l Aletleri ekillendirme Zmbalar eki Zift ve am Sakz Katran Horasan Tozu Is Kayna Kartrma ubuu stenilen modelin kalb Tavlama Ara-Gereleri Zemin Macun Kab Za Ya Fra Kaynak Gereleri Cilalama Malzemeleri Atlye nl

18

lem basamaklar 1. retimi yaplacak taknn tasarmn yapnz ve iziniz. 2. stenilen eklin veya parann kalbn hazrlaynz 3. nceden hazrlanan levhay model kalb zerine svama yntemiyle svaynz.(ekil 2.5)

ekil 2.5: Svama ileminin yaplmas

4. Desen aktarma gereleri veya kalem ile istenilen desenleri levhalar zerine iziniz. 5. izim ileminden sonra levhay zemin macununa yaptrarak uygun zmbalar ve ekilerle levha zerindeki ekilleri belirgin hale getiriniz. (ekil 2.6)

ekil 2.6:Macunla doldurularak kabartmann yaplmas

7. Desenleri belirgin hale getirdikten sonra levhay zemin macunundan kartnz, macunu temizleyiniz ve levhalarn kaynan yaparak paralar birletiriniz (baz paralarn retiminde levhalar nceden kaynatlarak temizlenir ve ierisine macun doldurularak ekil verme ilemi dtan ie doru yaplr). 8. ekil verme ileminden sonra paralarn ierisindeki veya zerindeki macunu starak temizleyiniz. Asit yardmyla paralar temizleyiniz. (ekil 2.7)

ekil 2.7:Macunun temizlenmesi

19

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET YZEY KAKMA YNTEM LE TAKI RETM LEM BASAMAKLARI
Kakmas yaplacak taknn desenine karar veriniz. Desen eskiz almasn yapnz. Kakmas yaplacak metal kalnln haddeleme yntemi kullanlarak hazrlaynz. Metal malzeme geniliini desen geniliine gre keserek hazrlaynz. Metal malzemeyi tavlayarak ekillendirmeye hazr hale getiriniz. Karar verilen deseni metal malzeme zerine aktarnz. Uygun byklkte zemin macunu kab hazrlaynz. Zemin macununu kap ierisine doldurma ve s yardm ile yzey dzeltmesini yapnz. Metal malzemeyi deseni ste gelecek ekilde macun zerine yerletiriniz. Kap iersindeki macunun souyarak metali sabitlemesini bekleyiniz. Desen izgilerine uygun ekillendirme zmbalarn kullanarak eki yardm ile kakma ilemini tamamlaynz. Son rtu ve kontrolleri yapnz. Metali tavlayarak ve zemin macununa s uygulayarak macun zerinden alnz. Ara tavlama ve za yanda aartma yaparak zemin macununu metal zerinden uzaklatrnz. ereve kalnln metal malzemede kabartmalar ste gelecek ekilde oluturunuz. Yanklara kar dikkatli olunuz. Malzeme geniliine desen geniliine kesme paynz da ekleyerek karar veriniz.

NERLER
Modelin ekline gre kalb tek veya birden fazla para halinde tasarlaynz.

Yaptrma srasnda zemin macununu stmay unutmaynz. Levha zerine fazla kuvvet uygulamaynz. Macunun soumasn bekleyiniz. Her ekil iin uygun zmba kullannz.

20

 Kaynak ve montaj ilemini tamamlaynz. ereve ierisine zemin macunu doldurunuz. Kap iersindeki zemin macununu s yardm ile dzeltme ve yapmaya uygun hale getiriniz. Kaynak ve montaj tamamlanm, ierisi macunla doldurulmu metal malzemeyi kakmas ste gelecek ekilde zemin macunu dolu kap ierisine yerletiriniz. Macunun souyarak katlamas ve metal malzemeyi sabitlemesini bekleyiniz. Art kakmalar desene uygun ekillendirme zmbas kullanarak tamamlaynz. Metali tavlayarak ve zemin macununa s uygulayarak macun zerinden alnz Tavlama ve za yanda aartma yaparak zemin macununu metal zerinden uzaklatrnz. Asitte aartma sonras metal malzemeyi bol suda durulamasn yapnz. Tel fra yardm ile yzeyi temizleyiniz.

Levhay stmay unutmaynz.

21

DEERLENDRME KRTERLER KONTROL LSTES lem Basamaklar

Kakmas yaplacak kolye desenine karar verdiniz mi? Desen eskiz almasn yaptnz m? Kakmas yaplacak metal kalnln haddeleme yntemi kullanlarak hazrladnz m? Metal malzeme geniliini desen geniliine gre keserek hazrladnz m? Metal malzemeyi tavlayarak ekillendirmeye hazr hale getirdiniz mi? Karar verilen deseni metal malzeme zerine aktardnz m? Uygun byklkte zemin macunu kab hazrladnz m? Zemin macununu kap ierisine doldurma ve s yardm ile yzey dzeltmesini yatnz m? Metal malzemeyi deseni ste gelecek ekilde macun zerine yerletirdiniz mi? Kap iersindeki macunun souyarak metali sabitlemesini beklediniz mi? Desen izgilerine uygun ekillendirme zmbalarn kullanarak, eki yardm ile kakma ilemini tamamladnz m? Son rtu ve kontrolleri yaptnz m? Metali tavlayarak ve zemin macununa s uygulayarak macun zerinden aldnz m? Ara tavlama ve za yanda aartma yaparak zemin macununu metal zerinden uzaklatrdnz m? ereve kalnln metal malzemede kabartmalar ste gelecek ekilde oluturdunuz mu? Kaynak ve montaj ilemini tamamladnz m? ereve ierisine zemin macunu doldurdunuz mu? Kap iersindeki zemin macunu s yardm ile dzeltme ve yapmaya uygun hale getirdiniz mi? Kaynak ve montaj tamamlanm, iersi macunla doldurulmu metal malzemeyi kakmas ste gelecek ekilde zemin macunu dolu kap ierisine yerletirdiniz mi? Macunun souyarak katlamas ve metal malzemeyi sabitlemesini beklediniz mi? Art kakmalar desene uygun ekillendirme zmbas kullanarak tamamladnz m? Metali tavlayarak ve zemin macununa s uygulayarak macun zerinden aldnz m?

Konularn Deerlendirilmesi EVET HAYIR

22

Tavlama ve za yanda aartma yaparak zemin macununu metal zerinden uzaklatrdnz m? Asitte aartma sonras metal malzemeyi bol suda durulamasn yaptnz m? Tel fra yardm ile yzeyi temizlediniz mi?

23

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

renme faaliyeti kapsamnda aadaki sorular cevaplandrnz. (Doru maddenin yanna X iareti yerletirin) 1. Aadakilerden hangisi kakma kabartma yntemlerinden birisidir?
A) Hacim kakma B) Dkm kakma C) Fantezi kakma D) Mineli kakma 2. Metal malzeme zerine aktarlan desenlerin uygun ekillendirme zmbalar kullanlarak kakma kabartma ileminin dz bir zemin zerinde yapld kakma yntemi aadakilerden hangisidir. A) Yzey kakma B) Hacim kakma C) Mineli kakma D) i bo kakma 3- Silindirik hacimlere sahip metal objelerin kakma ve kabartma tekniine gre istenilen desen ya da ekillerle sslenerek deer kazandrlmas ilemi aadakilerden hangisidir. A) i bo kakma B) Mineli kakma C) Hacim kakma D) Yzey kakma (Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyebilmeniz iin bir ksm doru, bir ksm yanl cmleler verilmitir. Cmle doru ise bandaki parantezin ierisine D, yanl ise Y, harfini koyunuz). ( ) 4. Yzey kakma ynteminin kullanm alanlar, dz bir yzeye sahip dikdrtgen, kare vb. geometrik ekillerdeki, metal yzeyine ya da ereve kalnl ile hacim kazandrlm ayn geometrik ekillere sahip metal yzeylerine uygulanabilmektedir. ( ) 5. Hacim kakma kullanlarak ekillendirilen objeler genellikle silindirik hacme sahip ss eyalardr. Bunlar vazolar kalemlik vb rnler olup dekorasyon amal kullanlan byk boyutlu paralarda olabilmektedir.

LME SORULARI

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Tamam doru ise dier renme faaliyetine geiniz.

24

RENME FAALYET-3

AMA

RENME FAALYET3

Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun kuyumculuk atlyesi salandnda, teknie uygun kakma metalini temizleyebileceksiniz.

4. KAKMA METALN TEMZLEME

Yzey kakma yntemi ya da hacim kakma yntemi ile ekillendirilen metalinullanlmas iin temizlenip, yzey parlaklnn kazandrlmas gerekmektedir. Temizleme ilemi za yann hazrlanmas ile balar. Obje byklne gre seilmi za ya kabna, za ya hazrlandktan sonra para tavlanarak za ya kab ierisinde beklemeye braklr. Bu ilem metal malzeme yzeyinde zemin macunu kalmayana kadar tekrarlanr. Hacim kakma ynteminde ekillendirme sonras silindirik hacim ierisindeki macun stlarak akclk kazandrlr. Akc hale gelen macun obje ierisinden alnarak uzaklatrlr. Obje ierisinde kalan zemin macunu artklarnn temizlenmesi iin para tavlanarak za yanda aartlr. Tavlama ve za yanda aartma ilemi obje zerinde zemin macunu kalmayana kadar tekrarlanarak ilem tamamlanr. Para yzeyinde zemin macununun kalmadnn gzlemlenmesiyle malzemenin tel fra yardm ile temizlenerek ykama ve durulamas bitirilir. metal

Temizleme ilemi sonras varsa siparie gre ereve (kordon)hazrlanmas yaplarak, kordon kakma ilemi biten metal malzemeye kaynakla montaj yaplarak cila ilemine hazr hale getirilir. Btn ilemleri biten obje cila yaplarak yzey parlakl kazandnda ilem tamamlanm olur. Cila ve Rodaj Modlne baknz.

25

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET KAKMA SONRASI KAKMA METALN TEMZLEME LEM BASAMAKLARI
Zemin macununu s yardm ile akc hale getiriniz. Akc hale gelen zemin macununu metal malzemeden aktarak uzaklatrnz. zerinde allan metal geniliine gre bir za ya kab hazrlaynz. Uygun oranlarda za ya hazrlaynz. Metali tavlayarak za yanda bekletiniz. Malzeme yzeyinde zemin macunu kalmayana kadar ilemi tekrarlaynz. Metal malzemeyi asitten alarak durulaynz. Metal malzemeyi tel fra ile aartnz. Metal malzemenin yzey kalitesini artrmak iin, mteri siparii dikkate alnarak cilasn yapnz.

NERLER
nce malzeme ile alld iin tavlama scaklna dikkat ediniz. lemin yaplmas srasnda kontroll s uygulamasn devaml hale getiriniz.

Kimyasal yanklara kar gerekli gvenlik nlemlerini alnz. Bol su iersinde veya akan su altnda ilemi yapnz.

26

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

renme faaliyeti kapsamnda aadaki sorular cevaplandrnz.

LME SORULARI
(Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyebilmeniz iin bir ksm doru, bir ksm yanl cmleler verilmitir. Cmle doru ise bandaki parantezin ierisine D, yanl ise Y, harfini koyunuz).

) 1.Kakma metalini temizlemede ilk ilem zemin macununu s yardm ile akc hale getirmektir. ( ) 2.Hacim kakma ynteminde zemin macunu aktlmadan za yanda aartma ilemine geilmelidir. ( ) 3.Kakma metalinin yzey kalitesini artrmak iin cila ncesi aartma ve fralama ilemi yaplmaldr. (

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Tamam doru ise dier renme faaliyetine geiniz.

27

DEERLENDRME LE
KONTROL LSTES LEM BASAMAKLARI
Zemin macununu s yardm ile akc hale getirdiniz mi? Akc hale gelen zemin macununu metal malzemeden aktarak uzaklatrdnz m? zerinde allan metal geniliine gre bir za ya kab hazrladnz m? Uygun oranlarda za ya hazrladnz m? Metali tavlayarak za yanda bekletiniz. Malzeme yzeyinde zemin macunu kalmayana kadar ilemi tekrarladnz m? Metal malzemeyi asitten alarak duruladnz m? Metal malzemeyi tel fra ile aarttnz m? Metal malzemenin yzey kalitesini artrmak iin, mteri siparii dikkate alnarak cilasn yaptnz m?

Konularn Deerlendirilmesi EVET HAYIR

28

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Kakma kabartma modl, faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin retmeniniz size lme arac uygulayacaktr. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki faaliyeti uygulamaya geebilirsiniz. Kakma kabartma modln bitirme deerlendirmesi iin retmeninizle iletiim kurunuz.

YZEY KAKMA YNTEM UYGULAYARAK KOLYE RETM YAPMA lem srasnn resimlerle gsterimi Kullanlacak Malzemeler
Kuyumcu Tezgh l Aletleri ekillendirme Zmbalar eki Zift ve am Sakz Katran Horasan Tozu Is Kayna Kartrma ubuu Tavlama Ara-Gereleri Zemin Macun Kab Za Ya Fra Kaynak Gereleri Cilalama Malzemeleri Atlye nl

Resim 1: ilem sras 2

Resim 2: ilem sras 3

Resim 3: ilem sras 4-5

Resim 4: ilem sras 6

29

Resim 5: ilem sras 8-9

Resim 6: ilem sras 10-11

Resim 7: ilem sras 12-13

lem basamaklar stenilen kalnlk ve llerde metal malzemeyi hazrlaynz. Zemin macununun hazrlaynz. Yaplacak desene karar vererek, metal malzeme zerine desen aktarma ilemini yapnz. Kabartmas yaplacak metali zemin macununu starak zerine yerletiriniz. Zemin macununun souyarak metali sabitlemesini bekleyiniz. Desen izgilerinin zerinden uygun ekillendirme zmbalar ile ekillendiriniz. Art kabartmas yaplacak ise metali starak zemin macunu zerinden alnz. Gerekli ereve geniliini ekillendirme tekniklerini kullanarak hazrlaynz. Hazrlanan ereve ierisine zemin macunu doldurunuz. Motifli yzey ste gelecek ekilde zemin macunu zerine braknz ve katlamasn bekleyiniz. 11. Son rtu ve dzeltme ilemlerini uygun zmbalarla yaparak kabartma ilemini tamamlaynz. 12. Metali starak zemin macunu zerinden alnz. 13. Kabartma sonras temizleme ilemini yaparak, gerekli montaj ilemini yaparak almanz tamamlaynz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

30

DEERLENDRME LE KONTROL LSTES GZLENECEK DAVRANILAR

Kakmas yaplacak kolye desenine karar verdiniz mi? Desen eskiz almasn yaptnz m? Kakmas yaplacak metal kalnln haddeleme yntemi kullanlarak hazrladnz m? Metal malzeme geniliini desen geniliine gre keserek hazrladnz m? Metal malzemeyi tavlayarak ekillendirmeye hazr hale getirdiniz mi? Karar verilen deseni metal malzeme zerine aktardnz m? Uygun byklkte zemin macunu kab hazrladnz m? Zemin macununu kap ierisine doldurma ve s yardm ile yzey dzeltmesini yaptnz m? Metal malzemeyi, deseni ste gelecek ekilde macun zerine yerletirdiniz mi? Kap iersindeki macunun souyarak metali sabitlemesini beklediniz mi? Desen izgilerine uygun ekillendirme zmbalarn kullanarak eki yardm ile kakma ilemini tamamladnz m? Son rtu ve kontrolleri yaptnz m? Metali tavlayarak ve zemin macununa s uygulayarak macun zerinden aldnz m? Ara tavlama ve za yanda aartma yaparak zemin macununu metal zerinden uzaklatrdnz m? ereve kalnln metal malzemede kabartmalar ste gelecek ekilde oluturdunuz mu? Kaynak ve montaj ilemini tamamladnz m? ereve ierisine zemin macunu doldurdunuz mu? Kap iersindeki zemin macununu s yardm ile dzeltme ve yapmaya uygun hale getirdiniz mi? Kaynak ve montaj tamamlanm, ierisi macunla doldurulmu metal malzemeyi kakmas ste gelecek ekilde zemin macunu dolu kap ierisine yerletirdiniz mi? Macunun souyarak katlamas ve metal malzemeyi sabitlemesini beklediniz mi? Art kakmalar desene uygun ekillendirme zmbas kullanarak tamamladnz m? Metali tavlayarak ve zemin macununa s uygulayarak macun zerinden aldnz m?

Konularn Deerlendirilmesi EVET HAYIR

31

Tavlama ve za yanda aartma yaparak zemin macununu metal zerinden uzaklatrdnz m? Asitte aartma sonras metal malzemeyi bol suda durulamasn yaptnz m? Tel fra yardm ile yzeyi temizlediniz mi?

DEERLENDRME
Yaptnz uygulamay deerlendiriniz. Performans testinde HAYIR cevab verdiiniz faaliyetleri tekrarlaynz. Tamam EVET ise son deerlendirme iin retmeninize bavurunuz.

32

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARI

GRENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI
1. 3. 4. 5. B Kakma kabartma D.Yaptrma Doru Doru

GRENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI

1. A Hacim Kakma A Yzey kakma C Hacim kakma Doru Doru

2.

3. 4. 5.

GRENME FAALYET3N CEVAP ANAHTARI Doru Doru Doru

1. 2. 3.

33

KAYNAKA KAYNAKA

ZER H. mer Bykboa, Rfk Altay, Kuyumculuk Meslek Bilgisi Temel Ders Kitab, MEB, Ankara, 2004. stanbul Kuyumcular Odas Aylk Yayn, Gold News dergileri, stanbul. ahin Gme ait Brorler, stanbul Teknik Dkm A.ye ait Dergi ve Brorler, stanbul.

34