T.C.

MLL ETM BAKANLII

KUYUMCULUK TEKNOLOJS

BLEZK ZM VE YAPIMI
215ESB027

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER

AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. MODELLERDEN BLEZK ZME VE RENKLENDRME ........................................... 3 1.2. retilebilir Bilezik izimi ve Tasarm Aamasnda Dikkat Edilecek Hususlar ........... 6 1.2.1. Bilezik izimi ve Renklendirme ........................................................................... 7 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 8 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 20 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 22 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 23 2. METAL EKLLENDREREK BLEZK HALNE GETRME .................................... 23 2.1. Tasarm Yaplan Bilezik Desenini Metal zerine Aktarma ...................................... 23 2.2. Metali ekillendirme lemi ........................................................................................ 23 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24 2.3. ekillendirme Sonras Son Dzeltme ve Temizlik ilemleri ...................................... 29 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 32 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 33 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 40 KAYNAKA ......................................................................................................................... 41

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
MODLN KODU ALAN DAL / MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 215ESB027 Kuyumculuk Teknolojisi Tak malatl Bilezik izimi ve Yapm Kuyumculukta tak olarak kullanlan bilezik izimlerinin yapld, izimi biten bileziklerin retim aamalarnn anlatld renme materyalidir. 40/32 Tak detay izimi ve retim modllerini baarm olmak Bilezik izimleri yapmak ve retmek Genel Ama Uygun tasarm ve retim atlyesi salandnda, kuyumculukta tak olarak kullanlan bilezik izimlerini doru olarak yapabilecek, izimini yaptnz bileziklerin retimini tekniine uygun olarak yapabileceksiniz. Amalar Modellerden faydalanlarak bilezii doru, hatasz izebilecek ve renklendirebileceksiniz. Metali doru ve tekniine uygun ekillendirerek, kullanlabilir bilezik haline getirebileceksiniz. izim masas, izim aletleri, model, krtasiye malzemeleri, basl ve grsel kaynaklar, kataloglar vb. bilezik retim malzemesi, kuyumculuk atlyesi ara gereleri. lme aletleri, silindirik malafalar, kuyumcu el aletleri, tel ve astar haddeleri, kaynak gereleri, motorlu freze ve matkap ular, hetek ve zmbas, el breyzi, atlye nl LME VE DEERLENDRME Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralar ile kazand bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

ii

GR GR
Sevgili renci, Kola taklarak kullanlan bilezikler kiinin kltr, zevki ve sosyal stats hakknda fikir verir. Bu nedenle retilen bilezikler tasarm aamasndayken toplumlarn kltr anlay, kiilerin zel zevkleri gz nnde bulundurularak tasarlanmaldr. Ayrca tasarm yaplan bilezikler tekniine uygun, ll, uygulanlabilir izimler olmas gerekir. Bu izimleri yaparken grsel kaynaklardan yararlanmak, uygulamada karlaabileceiniz problemleri azaltr. Bu kaynaklar yaratc dncenizi gelitirir, uygulama tekniklerini kavramada yardmc olur. Uygulayacanz taklar llendirerek kda aktarmak tam uygulama aamalarnda size yol gsterecek ve iinizi kolaylatracaktr. Ayn zamanda malzeme ve zaman kazanmanza yardmc olacaktr. Kiilerin isteklerine uygun imal edilen bilezikler geni bir tketici gurubuna hitap etmeli ve ekonomik olmaldr. Bunun iin de alclarn istekleri gz nnde bulundurulmal, bunlarn nda tasarm ve retim yaplmaldr. Bilezikler takldklar yerde tanrken fazla ar olmamal, bilezik zerindeki girinti ve kntlar kiiye ve elbiselerine zarar vermemelidir. Bilezik izimi ve Yapm modlnde eitli katalog ve dergilerden mterilerin isteklerine ve zevklerine uygun bilezik tasarmlar yapabileceksiniz. izimi ve renklendirmesini yaptnz bilezik retimini atlye ortamnda gerekletirebileceksiniz.

RENME FAALYET-1
AMA

RENME FAALYET1

Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda uygun ortam salandnda eitli dergi ve kataloglardan kullanlabilecek bilezik tasarmlarn izim kurallarna uygun olarak yapp renklendirebileceksiniz.

ARATIRMA
Bilezik iziminde kullanlan ara-gereleri (izim kalemleri, kt eitleri v.b.) ve kuyumculuk alan ile ilgili bilezik modellerini eitli bror, dergi ve kuyumcu atlyelerinin tasarm blmlerinden aratrma yaparak bir rapor halinde sununuz.

1. MODELLERDEN BLEZK ZME VE RENKLENDRME

1.1. Bileziin Tanm ve nemi
nsanolu bulunduu ortamda dier kiilere kar bir stnlk kurmak veya kendisini o toplumda konuulur hale getirmek istei duyar. Bu stnlk bazen para, bazen kuvvet, bazen bulunduu konum bazen de zerinde tad deerli taklarla olur. Eski alardan itibaren insanolu deerli veya yar deerli taklar hep kullanm ve onlar n plana karmtr. Kiilerin deiik ortamlarda kendilerine daha farkl bir grnm kazandrmak ve giymi olduu elbiseleri estetik adan tamamlamak iin kollarna takm olduklar deerli veya yar deerli taklara bilezik denir. Bilezik bazen kiilerin giydii elbiselerin estetiini tamamlar ve kiiye yeni bir grnm kazandrr. Bilezikler bazen tak olarak bazen de zor gnlerde kullanlmak zere yatrm arac olarak ta kullanlr. Bu zellii ile bileziin geni kullanm alanlar vardr. Bilezikler dkm, el iilii veya presleme yntemiyle retilir. retim aamasnda deiik yntemler kullanlarak bilezik tellerine eitli ekiller verilir ve piyasaya ok eitli bilezikler sunulmu olur. Ayn zamanda farkl renk alamlar kullanlarak istenilen renklerde bileziklerde retilebilir. Bilezik eitleri Piyasada bilezik eitleri ve kullanm alanlar ok genitir. Bilezik retim biimi ve retim srasndaki tasarm biimine gre isimlendirilir. Bu isimlendirmeye gre bilezik eitleri u ekildedir.

Fantezi bilezikler: Maliyeti fazla dikkate alnmayan, pahal, gsterili, deerli talar ile sslenmi bileziklerdir. Seri imalat usulleri ile retilmeyen el ii bileziklerdir (Resim 1.1).

Resim 1.1: Fantezi bilezikler

i bo bilezikler: Maliyeti daha aza indirmek iin ii bo tel veya levhalardan (arnel) retilen bileziklerdir. Gramaj az olduu iin fiyat dktr fakat ii bo olduundan fazla kuvvete maruz kaldklarnda eilme veya krlma gibi riskleri vardr (Resim 1.2).

Resim 1.2: ibo bilezikler

Kalemli bilezikler: Bilezik yzeyine daha ho bir grnm kazandrmak iin bilezik yzeyine el veya makine kalemleriyle eitli ekiller yaplr. Bu ekildeki kalemle sslenmi bilezikler kalemli bileziklerdir. i bo veya dier tr bilezikler zerine de kalem atlabilir. Ama daha ok ray bileziklerin zerine kalem atlr (Resim 1.3).

Resim 1.3: Kalemli bilezikler

Ray bilezikler: Dar ve ince levhalar ile tellerden retilen ince bileziklerdir. Bu tr bileziklerde de maliyet dk olur. Bazen zerine kalem atlabilir (Resim 1.4).

Resim 1.4: Ray bilezikler

Burma bilezikler: En az iki ve eitli kalnlktaki tellerin birbirine sarlmas ile elde edilen bileziklere burma bilezikler ad verilir. Burma bilezikler baz yrelere gre de isimlendirilebilir (Erzurum burmas, adana burmas vb.). Grnm ve maliyeti ile tercih edilen bilezik trdr (Resim 1.5).

Resim 1.5: Burma bilezikler

Hasr (rg) bilezikler: nce tellerin zel yntemlerle rlmesi ile elde edilen bileziklerdir. Tamamen el iiliine dayanarak retildii iin iilik maliyeti yksek bileziklerdir (Resim 1.6) .

Resim 1.6: Hasr rg bilezikler

Kelepeli bilezikler: Bilee kelepe ve kilit yardmyla taklan genelde geni bilezik trleridir. Daha ok fantezi bilezik r olarak ta dnlebilir. Maliyetleri ve iilikleri fazladr (Resim 1.7)..

Resim 1.7: Kelepeli bilezikler

1.2. retilebilir Bilezik izimi ve Tasarm Aamasnda Dikkat Edilecek Hususlar

Bilezik tasarm yaplrken Takda Detay Modl ile Temel Sanat Eitimi Modlndeki bilgiler altnda izimler yaplr. Tasarmlar yaplrken eitli dergi, bror ve modellerden faydalanlr. izimler yaplrken retim aamas da dnlerek izilen bileziin retilebilir olmasna dikkat edilmelidir.

Ayn zamanda bir bilezik retilirken ekonomik olmasna da zen gsterilmelidir. Estetik ynden gzel grnml, kullanabilirlik gibi zellikler olmaldr. Bileziin kola taklabilmesi iin bilezikler ortalama kol llerine gre veya kilitli olarak imal edilmelidir. Bileziklerin tasarm veya retiminde dikkat edilmesi gerekli husus, insan salna zarar vermeyecek malzeme ve tasarmlarn yaplmasdr. Sivri ve keskin ular yuvarlatlmal bilezik zerindeki ak ta trnaklar kapatlmaldr.

1.2.1. Bilezik izimi ve Renklendirme

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Bilezik izime (Halka bilezik )

Resim 1.1

Gerekli Malzemeler A4 byklnde 1 adet Schoeller izim kd 0,5 ulu H-B kurun kalem Pistoleler Silgi Hamur silgi Cetvel Bilezik izimi iin gerekli malzemeleri temin ediniz. (Malzemeleri krtasiyeden temin ediniz.) Bilezik izimine balamadan nce ekil 1.1 deki izeceiniz bilezik resmini dikkatlice inceleyiniz.

(Resimdeki bilezik modelinin perspektif grnmne ve detaylarna, var ise modelin bombeli ya da keskin yzeylerine dikkat ederek yapacanz izimi ve kt zerindeki kompozisyonunuzu kurgulaynz). Yatay bir izgi izerek merkezleme izgisini iziniz. Daha sonra bu izgiyi baz alarak bilezik genilii ve apn belirleyen dikey izgileri iziniz (ekil 1.2).

(izdiiniz bu izgileri sadece bilezik izerken size yardmc olmas iin izdiinizi unutmaynz ve bu yzden kaleminizi fazla bastrmadan silik iziniz. izgilerinizin eri olmamas iin cetveli kullannz).

ekil 1.2: Dikey izgilerin izimi

Yatay izgi zerinde, dikey izgilerden bir tanesine eit olacak ekilde iki nokta belirleyiniz. Bu noktalardan ve ap lsn belirleyen izgilerden geen oval izgileri iziniz (izilen ikinci oval malzeme kalnl kadar olmaldr). (ekil 1.3)

ekil 1.3: Oval izgileri izmek

Ayn ilemi dikey izgilerin dierini baz alarak yapnz (ekil 1.4).

(Kdnzn kirlenmemesine dikkat ediniz. Elinize srtnen kurun kirini belli aralklarla
temizleyiniz).

ekil 1.4 : Bilezik kalnlnn verilmesi

Bilezik zerindeki detaylar veriniz. izgilerinizin gnyeli olup olmadn kontrol edip gerekli dzeltmelerinizi yapnz. Yardmc izgileri siliniz geriye kalan izgileri koyulatrarak bilezik formunu oluturunuz. stenirse bilezik zerindeki dier ekillendirme ve ssleme izgilerini iziniz (ekil 1.5). (Pistole ve ablonlarnz kullanarak izgilerinizdeki erilikleri dzeltiniz.

ekil 1.5: Bilezik formunun oluturulmas

10

UYGULAMA FAALYET
Bilezik Modelini Renklendirmek

Gerekli Malzemeler A4 byklnde 1 adet resim kd 0,5 ulu H-B kurun kalem Yuvarlak ablon Silgi Hamur silgi Cetvel Kuru boyalarnz ( sar, kahve, kzl ve gri tonlar) 0.1 pilot kalem

Bilezik iziminizi renklendirmek iin gerekli malzemeleri temin ediniz. (Malzemeleri krtasiyeden temin ediniz) Masanzn zerini temizleyerek kullanmayacanz gerelerinizi kaldrnz. (Temiz ve dzenli olunuz) iziminiz zerindeki koyu izgilerinizi hamur silginizi kullanarak hafifletiniz. (Bu ilemi hamur silginizi sadece izgileriniz zerine bastrarak) izdiiniz bilezik model resminize baknz ve renkler arasndaki geilere dikkat ediniz.

Sar flamaster kaleminiz ile parlaklk veriniz (ekil 1.6). (Flamaster keleminizi kullanrken kdnzn anmamas ve istediiniz k parlaklnn olumas iin renklendireceiniz alan tek seferde boyamanz gerektiini unutmaynz. Renklendirme yaparken boya kaleminizi fazla bastrmadan boyaynz. Renk Modlnde renk skalas konusuna baknz.).

11

ekil 1.6: Flamaster kalemiyle renklendirme

Kzl kahve kaleminizi alnz ve yzk koluna bombe olacak ekilde derinlikleri veriniz (ekil 1.7). (Kuru boya glgelendirme tekniine dikkat ediniz. Obje Etd ve Renklendirme Modlnde Metal Eya Etd ve Renklendirme konusuna baknz).

ekil 1.7: Koyu ton renklerle derinliklerin verilmesi

Ik geilerinizi gerekli grdnz yerlerde hamur silginizi bastrp kaldrarak veriniz. 0,1 ulu pilot kalem ile halkalarn orta ksmlar kl kalacak ekilde kontur izgisini iziniz.

(Kesien kelerin daha koyu, bombe ve kvrmlardaki kontur izgilerinin daha flu olduuna dikkat ediniz).

12

UYGULAMA FAALYET
Bilezik izimi (Toplu Bilezik) Gerekli Malzemeler

ekil 1.8

A4 byklnde 1 adet resim kd 0,5 ulu H-B kurun kalem Yuvarlak ablon Silgi Hamur silgi Cetvel Kuru boyalarnz ( sar, kahve, kzl ve gri tonlar) 0.1 pilot kalem Bilezik izimi iin gerekli malzemeleri temin ediniz. (Malzemeleri krtasiyeden temin ediniz.)

Bilezik izimine balamadan nce izeceiniz modeli ayrntlarna dikkatle inceleyiniz ve kt zerindeki kompozisyonunu kurgulaynz,(ekil : 1.8 ). (Resimdeki bilezik modelinin perspektif grnmne ve detaylarna, var ise modelin bombeli ya da keskin yzeylerine dikkat ederek yapacanz izimi ve kt zerindeki kompozisyonunuzu kurgulaynz). Bileziin d hatlarndan geen llerde iki adet oval izgi iziniz (ekil 1.9). (izgileriniz yardmc izgi olduu iin kaleminizi fazla bastrmadan silik izgiler halinde iziniz. izgilerin dzgn olmas iin cetvelinizi kdnzn dzgn kenarna yerletirip iziniz,)

13

ekil 1.9: Oval formun izilmesi

U ksmlar apraz olarak bir miktar daha uzatarak bileziin ana hatlarn belirgin hale getiriniz. U ksmlarna birer adet kre izerek bilezik izimini tamamlaynz (ekil 1.10).

ekil 1.10: Tam bilezik motifinin verilmesi ve u toplarnn izilmesi

14

Bilezik Modelini Renklendirmek Gerekli Malzemeler A4 byklnde 1 adet resim kd 0,5 ulu H-B kurun kalem Yuvarlak ablon Silgi Hamur silgi Cetvel Kuru boyalarnz ( sar, kahve, kzl ve gri tonlar) 0.1 pilot kalem

Bilezik iziminizi renklendirmek iin gerekli malzemeleri temin ediniz. (Malzemeleri krtasiyeden temin ediniz). Masanzn zerini temizleyerek kullanmayacanz gerelerinizi kaldrnz. (Temiz ve dzenli olunuz) iziminiz rerindeki koyu izgilerinizi hamur silginizi kullanarak hafifletiniz. (Bu ilemi hamur silginizi sadece izgileriniz zerine bastrarak) izdiiniz bilezik model resminize baknz ve renkler arasndaki geilere dikkat ediniz.

Aada grm olduunuz izim renklendirme aamalarna dikkat ederek iziminizi renklendiriniz (ekil 1.11). (Renklendirme yaparken boya kaleminizi fazla bastrmadan boyaynz. Renk Modlnde renk skalas konusuna baknz. baknz).

ekil 1.11: Flamaster kalemleriyle renklendirmenin yapl

15

0,1 ulu pilot kalem ile halkalarn orta ksmlar kl kalacak ekilde kontr izgisini iziniz

16

UYGULAMA FAALYET

Bilezik izimi
ekil 1.12:

Gerekli Malzemeler A4 byklnde 1 adet resim kd 0,5 ulu H-B kurun kalem Yuvarlak ablon Silgi Hamur silgi Cetvel Kuru boyalarnz ( sar, kahve, kzl ve gri tonlar) 0.1 pilot kalem Bilezik izimi iin gerekli malzemeleri temin ediniz. (Malzemeleri krtasiyeden temin ediniz.)

Bilezik izimine balamadan nce izeceiniz modeli ayrntlarna dikkatle inceleyiniz ve kt zerindeki kompozisyonunu kurgulaynz.,(ekil:1.12). (Resimdeki bilezik modelinin perspektif grnmne ve detaylarna, var ise modelin bombeli ya da keskin yzeylerine dikkat ederek yapacanz izimi ve kt zerindeki kompozisyonunuzu kurgulaynz.) Dikdrtgen prizma ierisine ekildeki gibi bileziin d hatlarn belirleyen lde izgileri iziniz (ekil 1.13).

17

(izgileriniz yardmc izgi olduu iin kaleminizi fazla bastrmadan silik izgiler halinde iziniz. izgilerin dzgn olmas iin cetvelinizi kdnzn dzgn kenarna yerletirip iziniz.)

ekil 1.13: Bilezik formunun izilmesi

Bileziin her iki ucundan belirli lde balang noktas iaretleyerek ta yuvasn yerletiriniz (ekil 1.14).

ekil 1.14: Ta yuvasnn izilmesi

18

Bilezik Modelini Renklendirmek

Gerekli Malzemeler A4 byklnde 1 adet resim kd 0,5 ulu H-B kurun kalem Yuvarlak ablon Silgi Hamur silgi Cetvel Kuru boyalarnz ( sar, kahve, kzl ve gri tonlar) 0.1 pilot kalem Bilezik iziminizi renklendirmek iin gerekli malzemeleri temin ediniz. (Malzemeleri krtasiyeden temin ediniz,) Masanzn zerini temizleyerek kullanmayacanz gerelerinizi kaldrnz. (Temiz ve dzenli olunuz) iziminiz rerindeki koyu izgilerinizi hamur silginizi kullanarak hafifletiniz. (Bu ilemi hamur silginizi sadece izgileriniz zerine bastrarak) izdiiniz bilezik model resminize baknz ve renkler arasndaki geilere dikkat ediniz. Aada grm olduunuz izim renklendirme aamalarna dikkat ederek iziminizi renklendiriniz (ekil 1.15). (Renklendirme yaparken boya kaleminizi fazla bastrmadan boyaynz. Renk Modlnde renk skalas konusuna baknz. Baknz,)

0,1 ulu pilot kalem ile halkalarn orta ksmlar kl kalacak ekilde kontur izgisini iziniz

ekil 1.15: izimlerin renklendirilmesi

19

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandrarak lnz. LME SORULARI Aada oktan semeli sorularda doru yant bir tane olup (Doru) cevab daire ierisine alnz 1- Bilezikler ne tr kullanlan taklardr? A)Kola taklan B)Parmaklara taklan C)Kulaklara taklan D)Boyuna taklan taklardr. 2- Bilezikler ne tr taklardr? A) Kk ve hafif B) Tal ve ucuz. C) lleri byk ve pahal D) Deersiz taklardr 3- Aadakilerden hangisi bilezik eitlerinden deildir? A) Burma bilezikler B) Ray bilezikler C) Roleks bilezikler D) i bo bilezikler 4- Aadakilerden hangisi bilezik tasarmnda dikkat edilmesi gerekli unsurlardandr? A) Tal oluu B) lsnn byk olmas C) Ekonomik ve estetik olmas D) iziminin gzel olmas. 5- Bilezikler kola nasl taklr? A) Menge yardmyla B) Zincir yardmyla C) Kola geirilerek veya kelepe- kilit yardmyla D) p yardmyla

20

6- Bileziklerin renklendirilmesinde k alan blgeler hangi renkle boyanr? A) Sar B) Krmz C) Kahverengi D) Boyanmaz. 7- izimler yaplrken ilk izgiler hangi kalemle izilir? A) Boya kalemleriyle B) Pilot kalemle C) H kurun kalemle D) Tkenmez kalemle 8- Bilezik halkalarnn renklendirilmesinde bombeli yzey nasl elde edilir? A) Orta ksmlar koyu renkle boyanr B) Kenarlar ak renkle boyanr C) Kenarlar koyu orta ksmlar kl olacak ekilde ak boyanr D) Orta ksmlar sar renkle boyanr. (Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyebilmeniz iin bir ksm doru, bir ksm yanl cmleler verilmitir. Cmle doru ise bandaki parantezin ierisine D, yanl ise Y harfini koyunuz). ( ) 9- izgilerdeki koyuluklar hamur silgiyle hafifletilir. ( ) 10- Silindirik paralarn orta ksmlar boyanmayarak veya ak renkle boyanarak bombe verilir. ( ) 11- Bilezikler tasarlanrken menge tasarm yaplmaz. ( ) 12- Bilezik tasarmlar yaplrken sadece izimin gzel olmasna dikkat edilmelidir. ( ) 13- Bilezik tasarmlarnda tasarlanan bileziin elbise ve vcuda zarar vermemesine dikkat edilmelidir.

Deerlendirme Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili konuyu tekrarlaynz. Baarlysanz bir sonraki faaliyete geiniz.

21

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

DEERLENDRME LE

Gzlenecek Davranlar
izimini yapacanz bilezik modelini belirlediniz mi? izim ve renklendirme iin gerekli ara gereleri hazrladnz m? Modele uygun prizmay izerek bileziin kaba llerini prizma ierisine yerletirdiniz mi? izim yaparken izgilerin hafif izilmesine dikkat ettiniz mi? izimi yaptktan sonra hamur silgi ve normal silgiyle fazlalklar temizlediniz mi? Bileziin ana hatlarn koyultarak izimi tamamladnz m? Uygun boya kalemlerini setiniz mi? Renklendirme esnasnda bombeli ve k alan yzeylere dikkat ederek renklendirdiniz mi? Koyu renklerle bileziin kenarlarn renklendirerek derinlik verdiniz mi? Bileziin kenarlarn pilot kalemle izerek belirgin hale getirdiniz mi?

Deer lei
Evet Hayr

DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ederek kendinizi deerlendiriniz, Hayr yantlarnz var ise bu yantlarnzla ilgili konuyu tekrarlaynz.

22

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda uygun ortam salandnda nceden tasarm ve izimi yaplan bilezik retimini teknie uygun ve hatasz olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bilezik retiminde kullanlan ara-gereleri, kuyumculukta en ok retilen bilezik eitlerini ve yeni bilezik tasarmlarnn retilebilirlik durumlarn aratrarak rapor halinde sununuz.

2. METAL EKLLENDREREK BLEZK HALNE GETRME

2.1. Tasarm Yaplan Bilezik Desenini Metal zerine Aktarma
Bilezik retiminde baz bilezikler desen aktarma ilemine gerek kalmadan paralar llerinde kesilerek retime geilir. Fakat baz modellerde desen aktarma ilemine ihtiya duyulur. Bu durumlarda Desen Aktarma Modlnde anlatlan yntemlerden uygun olan yntem kullanlarak metal zerine desen aktarma ilemi yaplr.

2.2. Metali ekillendirme lemi

Desen aktarma ileminden sonra bileziin retimine geilir. retim srasnda ekillendirme Teknikleri Modlnde anlatlan teknikler kullanlr. Bu teknikler delme, kesme, eeleme, kaynak, vb. ilemlerdir. ekillendirme ilemi yaplrken tasarm srasnda gzden kaan ve kullanm esnasnda kiiye zarar verebilecek hatalar giderilmeli ve estetik bir grnm kazandrlarak retim gerekletirilmelidir.

23

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Bilezik retimi

Gerekli Malzemeler retilecek bileziin tasarm resmi retimde kullanlacak gm veya pirin malzemeler (plaka veya tel) Desen aktarma ara-gereleri ekillendirme ara- gereleri (delme, kesim, kaynak, eeleme vb.). Bilezik retimi iin gerekli malzemeleri temin ediniz. Modele uygun desen aktarma ilemini (izim, isleme vb.) yapnz. Bileziin llerini nceden hazrlanan malzeme zerine aktarnz (ekil 2.1).

ekil 2.1: Markalamann yaplmas

Markalamasn yaptnz bilezik llerinde malzemeyi kesiniz. Gerekli dzeltmeleri yaptktan sonra paray tavlaynz (ekil 2.2).

ekil 2.2: Kesim ve dzeltmenin yaplmas

24

Bilezik malafas ve tokmak yardmyla hazrlanan paray yuvarlatnz (yuvarlatma srasnda paray tavlamay unutmaynz) (ekil 2.3).

ekil 2.3: Bilezik kolunun yuvarlatlmas

Yuvarlatlan bilezik parasnn ak ularn dzelterek ve az aza kapatarak kaynan yapnz (Kayna dzgn ve kolay yapabilmek iin bilezik halkasn az aza kapattktan sonra bakr telle sabitleyebilirsiniz) (ekil 2.4).

ekil 2.4: Azlarn kaynatlmas

stee gre bilezik zerindeki sslemeleri (kalem, desen vb.) ekillendirmeleri yapnz. Gerekli tesviye ve dzeltmeleri yapnz (bilezik malafas ve tokmak yardmyla veya bilezik byltme aparat ile).

25

UYGULAMA FAALYET
Bilezik retimi

Gerekli Malzemeler: retilecek bileziin izimi (tasarm) retimde kullanlacak gm veya pirin malzemeler (plaka ve tel) Desen aktarma ara-gereleri ekillendirme ara- gereleri (delme, kesim, kaynak, eeleme vb.).

Bilezik retimi iin gerekli malzemeleri temin ediniz. Bilezik retimi iin 40 mikron levhay tavlayarak oluklu demirde yarm bombe ekline getiriniz(ekil 2.5). (Hetekleme srasnda levhay tavlaynz ve bilezik ap iin levha geniliini hesaplaynz.)

ekil 2.5: Bilezik kolunun heteklenmesi

Hetekleme ileminden sonra 40 mikronluk levha ile heteklenen levhann ak ksmn kapatarak kaynaklaynz ve fazlalklar keserek tesviyesini yapnz. Alt kapan tesviyesinden sonra bilezik boyunu iaretleyerek n kapaklarn kaynatarak tesviyesini yapnz (ekil 2.6). (Bilezii ii bo yerine yarm yuvarlak ii dolu olarak ta yapabilirsiniz.)

ekil 2.6: Alt kapan kaynatlmas

Bilezik boyu ayar ve tesviyesinden sonra hazrlanan paray tavlayarak bilezik malafasnda dikkatli ekilde yuvarlatnz (ekil 2.7). (Yuvarlatma ilemi

26

srasnda parann ii bo olduunu unutmaynz. Dikkatli ekilde ve paray ezmeden az ksmlar apraz olacak ekilde yuvarlatnz.)

ekil 2.7: Bilezik kolunun yuvarlatlmas

40 mikronluk levhadan 8 mm apnda iki adet kre (ii bo) hazrlayarak bileziin iki ucuna kaynatnz ve tesviyesini yapnz (ekil 2.8).

ekil 2.8: Bilezik kolunun u ksmlarna toplarn kaynatlmas

Bilezik kolunun u ksmlarn saa sola apraz ekilde aarak ve hafif ekilde kapatarak krelerin yan yana gelmesini salaynz. Gerekli tesviye ve dzeltmeleri yaparak cila ilemine geiniz.

27

UYGULAMA FAALYET
Bilezik retimi

Gerekli Malzemeler: retilecek bileziin izimi (tasarm) retimde kullanlacak gm veya pirin malzemeler (plaka ve tel) Desen aktarma ara-gereleri ekillendirme ara- gereleri (delme, kesim, kaynak, eeleme vb.). Bilezik retimi iin gerekli malzemeleri temin ediniz. Bilezik retimi iin 300 mikronluk telden bilezik boyu kadar ayarlaynz ve keserek dzeltiniz. Hazrlanan teli tavlayarak bilezik malafas ve tokmak yardmyla yuvarlatnz. Yuvarlatma ileminden sonra bilezik kolunun ularn ta yuvas sacak kadar apraz ekilde anz (ekil 2.9). (Yuvarlatma srasnda teli tavlaynz ve bilezik ap iin tel boyunu hesaplaynz. Tel yerine ii bo yarm yuvarlak malzemede kullanabilirsiniz).

ekil 2.9: Bilezik kolunun hazrlanmas

Yine 300 mikronluk teli silindir makinesinde ezerek yass tel elde ediniz. Bu telden bilezik l ve estetiine uygun ta yuvas kolunu hazrlaynz ( teli

28

keserek ve kaynatarak. Ayn ta yuvas kolunu levhadan markalama ve kesim yoluyla da elde edebilirsiniz). Hazrladnz ta yuvas kolunu bilezik kolunun u ksmna altrnz. Altrma ileminden sonra ta yerlerini (yuvalarn) anz ve gerekli tesviyeleri yapnz (ekil 2.10).

ekil 2. 10: Ta yuvasnn hazrlanp kaynatlmas

2.3. ekillendirme Sonras Son Dzeltme ve Temizlik ilemleri

retimi bitirilen bileziklerin son dzeltme ve tesviye ilemi yaplr (Baknz Eeleme Modl). Daha sonra tesviyesi yaplan bilezikler zerinde ta takma ilemi vb. ilemler yaplr. Son olarak cilalama, rodaj veya yaldz ilemlerinden gerekli olanlar yaplarak bilezik retim ilemi tamamlanr (baknz Cilalama Modl, Yaldzlama Modl ve Rodaj Modl).

29

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandrarak lnz. LME SORULARI Aada oktan semeli sorularda doru yant bir tane olup (Doru cevab daire ierisine alnz). 1- Bilezik retiminde ilk basamak aadakilerden hangisidir? A)Tasarm yapmak B)Kesim yapmak C)Kaynak yapmak D)Cila yapmak 2- Aadakilerden hangisi bilezik retimi aamalarndan birisi deildir? A) Tasarm yapmak B) Kaynak yapmak C) Tesviye yapmak D) Tasarm resmini renklendirmek 3- Bilezikler kola hangi para yardmyla taklr? A) Ta yuvas B) Kulp paras veya halka C) Dorudan kola veya kilit yardmyla D) Zincir yardmyla 4- Bilezik retiminde ayar veya iletme rumuzu bileziin neresine vurulur? A) Bileziin kilit ksmna B) Bileziin n yzne C) Bileziin i ksmna D) Vurulmaz. 5- retimi biten bilezikler hangi ileme tabi tutulur? A) Sata sunulur B) Cila, yaldz veya rodaj ilemine tabi tutulur C) Tesviye ilemine tabi tutulur D) Kesim ilemi yaplr.

30

(Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyebilmeniz iin bir ksm doru, bir ksm yanl cmleler verilmitir. Cmle doru ise bandaki parantezin ierisine D, yanl ise Y harfini koyunuz). ( ( ( ( ( ) 6- Bilezikler boyuna taklan kk taklardr. ) 7- Bileziklerin taklabilmesi iin arka ksmlarna ine veya menge teli kaynatlr. ) 8- i bo bilezik retiminde bilezik zerine fazla kuvvet uygulanmamaldr. ) 9- Cila veya yaldz ilemi kaynak ileminden nce yaplmaldr. ) 10-Bilezik retiminde keskin ve sivri kenarlara fazla yer verilmemelidir.

Deerlendirme Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili konuyu tekrarlaynz. Baarlysanz bir sonraki faaliyete geiniz.

31

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

DEERLENDRME LE

Gzlenecek Davranlar
retimini yapacanz bilezik eidi ve ayarn belirlediniz mi? retimde kullanlacak malzeme ve ara-gereleri hazrladnz m? Bileziin desenini malzeme zerine dikkatli ekilde aktardnz m? Gerekli olan ksmlar delerek kesimini yaptnz m? Gerekli kaynak ilemini yaptnz m? Birletirme (kaynak) ilemini yaparken nceden yaplan kaynan dalmamas iin tedbir aldnz m? Gerekli tesviye ilemlerini yaptnz m? Ramat topladnz m? Bilezik zerine ayar ve simge rakamlarn vurdunuz mu? Gerekli cila, rodaj ve yaldz gibi ilemleri yaptnz m? Bilezik zerinde bulunan ta, kalem vb. tasarmlar yerine getirdiniz mi? ekillendirmeleri yaparken yanma, kesilme vb. gibi i kazalarna kar gerekli nlemleri aldnz m?

Deer lei
Evet Hayr

DEERLENDRME Cevaplarnz kontrol ederek kendinizi deerlendiriniz, Hayr yantlarnz var ise bu yantlarnzla ilgili konuyu tekrarlaynz.

32

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

YETERLK LME
Bilezik izme Ve retme
Gerekli ara gere, malzemeleri hazrlaynz ve makineleri hazrlaynz. retimini yapacanz bilezik modelini belirleyiniz. Belirlediiniz modelin izimini yardmc prizmalar ve izgiler yardmyla iziniz. Modelin ana hatlarn belirgin hale getirdikten sonra yardmc izgileri siliniz. izim ileminden sonra renklendirme ilemine geiniz. Bombeli yzey veya k alan yzeylerin boyanmasnda nceki modlleri gz nnde bulundurunuz. Verilen l ve ayara uygun malzemeleri hazrlaynz. Modelin desenini malzeme zerine aktarnz. Gerekli delme, kesme ve tesviye ilemlerini yapnz. Bilezik iin menge teli kilit veya birletirme paralarn hazrlaynz. Tm paralarn birletirmesini yapnz Gerekli cila veya yaldz ilemlerini yapnz. Gerekli kalem atma veya ta takma ilemi varsa uygun blme gnderiniz. Son kontrol ve dzeltmeleri yaparak bilezii sata sununuz.

Gerek veya kataloglardan belirleyeniz. lk izgileri hafif ekilde iziniz ve silineceini unutmaynz Kdn pislenmemesine dikkat ediniz. ncelikle ak renk kalemleri kullannz. Ik alan veya bombeli yzeyler boyamaynz veya ak renkle boyaynz. Desen Aktarma Modln anmsaynz. Delme, Kesme, Eeleme Modln anmsaynz. Bileziin modeline uygun estetik kullanm tasarm yapnz. Kaynak srasnda paralarn dalmamas iin tedbir alnz. Cilalama, Yaldz Modlne baknz.

33

Aadaki modelin izimini ve gerekletiriniz.

renklendirmesini

yaparak

retimini

Gerekli Malzemeler A4 byklnde Schoeller izim kd 0,5 ulu H-B kurun kalem Flamaster kalem (sar) Kuru boya (sar, turuncu, kzl kahve, siyah) ablon (yuvarlak-oval) Silgi Hamur silgi Cetvel Siyah pilot kalem stenilen ayar ve lde metal malzeme Desen aktarma, delme, kesme ve kaynak ara-gereleri Cila ve yaldz ara-gereleri Mhlama ve kalem atma ara-gereleri

Bilezik izimi ve Renklendirme Bilezik izimi iin gerekli malzemeleri temin ediniz.

34

Bilezik izimine balamadan nce izeceiniz modeli ayrntlarna dikkatle inceleyiniz ve kt zerindeki kompozisyonunu kurgulaynz. Bilezik izimine balamadan nce izeceiniz modeli ayrntlarna dikkatle inceleyiniz Aydnger kdnza modelinizin orta ksmn oluturan byk paray izmek iin gereken dikdrtgen prizmay iziniz ve blntlerini yapnz,. (ekil 3.1).

ekil 3.1: Dikdrtgen prizmann izilmesi

izdiiniz prizma ierisine bileziin bir erevesini yerletiriniz. Daha sonra bilezik geniliini hesaplayarak ikinci oval paray iziniz. izdiiniz iki oval para arasn e blerek dier bilezik kollarnn izimini yapnz (ekil 3.2).

ekil 3.2 Prizma ierisine bilezik formunun yerletirilmesi

35

Yardmc izgilerinizi silerek bilezii netletiriniz. Kilit paralarn birleim yerlerinin detaylarn iziniz (ekil 3.3).

ekil 3.3: Kilit ve detaylarn izimi

Ikl masada aydnger kt zerine izmi olduunuz bilezik izim paralarn resim kdna aktarnz. Boya kalemlerinizin ularn aarak hazrlaynz. Masanzn zerini temizleyerek kullanmayacanz gerelerinizi kaldrnz. iziminiz rerindeki koyu izgilerinizi hamur silginizi kullanarak hafifletiniz. Sar flamaster kaleminiz ile parlaklk veriniz. Falmaster keleminizi kullanrken kdnzn anmamas ve istediiniz k parlaklnn olumas iin renklendireceiniz alan tek seferde boyamanz gerektiini unutmaynz.

Aada grm olduunuz izim renklendirme aamalarna dikkat ederek iziminizi renklendiriniz (ekil 3.4). (Renklendirme yaparken boya kaleminizi fazla bastrmadan boyaynz. Renk Modlnde renk skalas konusuna baknz ).

ekil 3.4: Bilezik modellerinin renklendirilmesi

36

0,1 ulu pilot kalem ile halkalarn orta ksmlar kl kalacak ekilde kontur izgisini iziniz(Kuru boya glgelendirme tekniine dikkat ediniz. Obje Etd ve Renklendirme Modlnde Metal Eya Etd ve Renklendirme konusuna baknz).

Bilezik retimi

retimde gerekli olan ara-gereleri hazrlaynz. Bilezik halkalarn hazrlamak iin 250 mikron kalnlndaki teli silindirde ekerek yass hale getiriniz (orta halkann rengi farkl olacak ekilde dnnz,) (ekil 3.5)

ekil 3.5: Bilezik kollarnn hazrlanmas

Hazrlanan telleri tavlayarak bilezik malafasnda yuvarlatnz. Yuvarladnz telleri yan yana getirerek u ksmlarna hazrladnz dikdrtgen paray geiriniz ve kaynan yapnz (teller yan yana getirilirken ortadaki parann farkl renk olduunu unutmaynz) (ekil 3.6)

ekil 3.6: Bilezik kollarnn malafada yuvarlatlmas

37

Bilezik iki paradan meydana geldii iin birletirmenin oluturulmasnda arnel sistemini kullannz. Bunun iin bilezik teli kalnlnda ve geniliinde arnel hazrlaynz. Hazrlanan arneli eit paraya blerek mentee oluturacak ekilde iki tanesini bileziin bir parasna, dier bir tanesini dier bilezik parasna kaynatnz (arnelleri kaynattktan sonra pim takarak altrma yapnz ve pimin ularn iirerek dmesini nleyiniz) (ekil 3.7).

ekil 3.7: Bilezik menteelerinin yaplmas

Bileziin kilit sistemi iin bota kalan dier ucuna kilit dili ve yuvas hazrlayarak kaynatnz. Eer istenirse ikinci bir kilit olarak sekiz kilit hazrlayarak ayn u kma montajn yapnz (Kilit ve dier paralarn kaynan yaparken kaynaklarn zlerek paralarn dalmamas iin gerekli tedbirleri alnz) (ekil 3.8).

ekil 3.8: Kilit sisteminin yaplmas

Gerekli tesviye ve dzeltmeleri yaparak cila veya yaldz ilemini yapnz. Gerekli dier ilemler iin uygun retim blmleriyle iletiim kurarak retimi tamamlaynz (ekil 3.9).

ekil 3.9: Tesviye ve dzeltmelerin yaplmas

38

DEERLENDRME LE

Gzlenecek Davranlar
1-Faaliyet n Hazrl alma ortamn faaliyete hazr duruma getirdiniz mi? Kullanlacak ara-gereci uygun olarak setiniz mi? Kullanacak malzemelerin salamln kontrol ettiniz mi? 2- Gvenlii Asitlerin hazrlanmasnda yanklara ve zehirlenmelere kar tedbir aldnz m? Kesilmelere ve yaranmalara kar tedbir aldnz m? Kullanlan ara, gerelerin ilem sonunda kaldrdnz m? 3.Bilezik iziminin Yaplmas Modeli belirlediniz mi? Hafif izgiler ile modeli kt zerine aktardnz m? Gereksiz izgileri silerek modeli belirgin hale getirdiniz mi? Renkli kalemlerle modelin Biimi ve k alma durumuna gre renklendirmesini yaptnz m? Modelin kenar izgilerini pilot kalem veya koyu renkli kalemlerle belirgin hale getirdiniz mi? Model llerini belirleyerek izimi retim atlyesine gnderdiniz mi? 4. Bilezik retiminin Yaplmas Modelin desenini nceden hazrladnz malzeme zerine aktardnz m? Gerekli delme, kesim ve tesviye ilemlerini yaptnz m? Paralarn birletirilmelerini ve kilit sistemini yaptnz m? Birletirmeleri yaparken ateten dolay nceden kaynatlan paralarn dalmamas iin gerekli tedbiri aldnz m? retim srasnda meydana gelen ramat topladnz m? Bileziin yzeyine cila ve yaldz yaptnz m? Gerekli ta takma ve kalem atma ilemlerini yaptnz m? DEERLENDRME

Evet

Hayr

Cevaplarnz kontrol ederek kendinizi deerlendiriniz, Hayr yantlarnz var ise hayr yantlarnzla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Yok, ise bir sonraki retim faaliyetine geiniz.

39

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI
Sorular 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Cevaplar A C C C C D C C D D D Y D

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

Sorular 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cevaplar A D C C B Y Y D Y D

MODL DEERLENDRME
Bilezik izimi ve retimi Modl, faaliyetleri ve almalar sonunda kazandnz davranlarn deerlendirilmesi iin retmeniniz size lme arac uygulayacaktr. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle geebilirsiniz. Bilezik izimi ve retimi modln bitirme deerlendirmesi iin retmeninizle iletiim kurunuz.

40

KAYNAKA KAYNAKA
zer H., mer Bykboa, Rfk Altay, Kuyumculuk Meslek Bilgisi Temel Ders Kitab, ve lem Yapraklar MEB, Ankara 2004 stanbul Kuyumcular Odas aylk yayn, Gold News Dergileri. stanbul. Vtello, Lug. Modern Teknik ve Pratik Kuyumculuk, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, Ankara 1995. Teknik Dkm A.ye ait Dergi ve Brorler, stanbul.

41