Dr.

Abdurrahman etin



BAZAT E LEXIMIT T KURANIT
- TEXHVIDI -

) _ _ _ (









Kreuzlingen - 2006
II



















Autor:
Dr. Abdurrahman etin

Titulli origjinal:
Kuran Okuma Esaslar - Tecvid

Nga turqishtja:
Mr. Rejhan Neziri

Boton:
Bashksia Islame Shqiptare
Hna e Re, Kirchstrasse 5 f,
8280, Kreuzlingen, Zvicr

tel. & fax: 0041 (0) 71 672 38 98


III



Parathnie


Falnderimet i takojn All-llahut xh. sh., Krijuesit t gjithsis, Shpallsit t
Kuranit fisnik, q sht udhzim pr mbar njerzimin e pr mbar kohrat!
Prshndetjet dhe bekimet e Zotit qofshin mbi Muhammedin s.a.v.s., mbi
familjen e tij t pastr, mbi shokt e tij dhe mbi t gjith ndjeksit e rrugs s tij!
Duke u nisur nga nevoja q ndjehet ktu n Perndim pr nj texhvid t thukt e
t qart si pr mual-limt (msuesit fetar) ashtu edhe pr talebet e mektebit
(nxnsit e shkollave / kurseve fetare), vendosm ta prkthejm kt librth nga
gjuha turke, autori i t cilit sht nj profesor yni n Turqi, duke br disa
reduktime t mjaftueshme t librit origjinal, i cili sht vrtet nj vepr
shkencore, pasi sht prgatitur pr student t fakulteteve teologjike. Aty-ktu
kemi br edhe prshtatjet dhe thjeshtzimet e duhura, me shpresn q autori t
mos na zemrohet.
Na mban shpresa se ky librth do ta gjej lexuesin e vet.
Suksesi vjen prej Zotit, fal i qofshim!

Prkthyesi
Kreuzlingen
janar, 2006













IV


Prmbajtja:


Parathnie ............................................................................................................ III
Prmbajtja:........................................................................................................... IV
I. HYRJE.......................................................................................1
II. RREGULLAT E TENVINIT DHE T NUNIT SAKIN .................................... 6
A. IHFA-ja .......................................................................................................................... 6
B. IDHHARI .................................................................................................................... 8
C. IDGAMI.......................................................................................................................... 9
. IKLABI ......................................................................................................................... 11
III. RREGULLAT E MIMIT SAKIN ...............................................................12
IV. RREGULLAT E SHKRONJS R ............................................................... 13
V. KALKALEJA ................................................................................................. 16
VI. SHQIPTIMI I FJALS ALL-LLAH......................................................... 17
VII. MEDDI DHE RREGULLAT E TIJ............................................................. 18
A) MEDDI TABIIJ ........................................................................................................... 19
B) MEDDI MUTTASIL ..................................................................................................... 20
C) MEDDI MUNFASIL .................................................................................................... 21
) MEDDI LAZIM ........................................................................................................... 22
D) MEDDI ARID .............................................................................................................. 24
DH) MEDDI LIIN ............................................................................................................. 25
VIII. IDGAMI DHE RREGULLAT E TIJ......................................................... 28
A) IDGAMI MITHLEJN.................................................................................................... 30
B) IDGAMI MUTEXHANISEJN........................................................................................ 31
C) IDGAMI MUTEKARIBEJN.......................................................................................... 32
IX. LAMUT-TARIFI DHE RREGULLAT E TIJ............................................... 33
A) IDGAMI SHEMSIJJE................................................................................................... 33
B) IDHHARI KAMERIJJE ............................................................................................... 34
X. SEKTEJA DHE HA-I SEKTEJA..................................................................... 35
A) SEKTEJA .................................................................................................................... 35
B) HA-I SEKTEJA.............................................................................................................. 36
XI. GABIMET GJAT LEXIMIT...................................................................... 37
XII.SEXHDEI TILAVETI .................................................................................... 39

5



I. HYRJE

Prkufizimi dhe rndsia e texhvidit: Fjala texhvid ( _ _ _ ) rrjedh prej
rrnjs ( ___ _ _ _ _ _ ) dhe ka kt kuptim: ta bj bukur e mir nj pun,
t zbukuroj.
Nga aspekti terminologjik jan br shum prkufizime t texhvidit, mirpo ne
do ta marrim vetm njrin prej tyre, sipas t cilit:
( _ _ _ : _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ )
Texhvidi sht nj shkenc e veant e cila merret me studimin e artikulimit
dhe t vetive t shkronjave.
Me fjal t tjera, texhvidi sht nj shkenc e cila t mson leximin e bukur dhe
sipas rregullave t Kuranit fisnik.
All-llahu xh.sh. n Kuran thot: ( _ _ _ _ _ _ ), Dhe kndo Kuran (me
z) me ngadal, bukur dhe qart! (el-Muzzemmil:4).
Edhe Pejgamberi a.s. Kuranin e ka lexuar me texhvid, sepse t till ia kishte
msuar Xhebraili a.s. E pyesin Ummi Selemen, t shoqen e Pejgamberit a. s.,
pr mnyrn se si Pejgamberi a. s. e kishte lexuar Kuranin. Ajo prgjigjet duke
thn se ai e lexonte Kuranin shkronj pas shkronje, dalngadal sa i
kuptoheshin t gjitha shkronjat q i kndonte.
Duke u mbshtetur n gjith kt, dijetart musliman thon se nj musliman q
lexon Kuran e ka farzi ajn (obligim individual) q kndimin ta bj sipas
rregullave t texhvidit duke u ikur gabimeve t hapura (lahnu xhelijj).







6

II. RREGULLAT E TENVINIT DHE
T NUNIT SAKIN
( _ _ _ _ _ _ __ )

Tenvini ( ___ ) sht n-ja e teprt dhe me sukun e cila vjen n fund t emrave
t pashquar t gjuhs arabe dhe e cila shkruhet e shqiptohet kshtu ( = en, =
in, = un). Pr shembull:
_ ) _ ( _ _ ) _ _ _ ( _ _ ) _ _ _ (
N rast t vazhdimit t leximit edhe tenvini lexohet ashtu si sht, kurse n rast
t ndalimit n fund t emrit q bart kt, tenvini nuk lexohet. P.sh.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Nuni Sakin ( _ _ _ ) quhet shkronja n (nun) kur ajo nuk bart asnj zanore,
porse sht me sukun ( ). P.sh.: _ _ _ _ _ _ _ _ _
Nuni sakin mund t vij n mes ose n fund t do fjale, pra, jo vetm tek emrat.
Tenvini dhe nuni sakin, sipas shkronjave q vijn pas tyre, lexohen n njrn
prej ktyre mnyrave: ihfa, idhhar, idgam dhe iklab. N vazhdim do ti
sqarojm m hollsisht kto.

A. IHFA-ja ( _ )

Ihfa do t thot: t fshehsh dika, kurse si term i texhvidit prkufizohet kshtu:
( ) _ : _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _
Ihfa-ja sht nj mnyr leximi midis idhharit dhe idgamit, larg teshdidit duke
e ruajtur gunnen.
Tek ihfa-ja nuk kemi idgam dhe idhhar, pra tenvini dhe nuni sakin nuk do t
shkrihen n ndonjrn prej shkronjave t idgamit q vijn pas tyre e as nuk do t
lexohen qart e hapur sikur te idhhari. Ktu nuk kemi as edhe teshdid. Mirpo,
ktu do t ruhet e shqiptohet gunneja. (Pr kto terma shih m tej n tekst).
Ihfa-ja paraqitet kur pas tenvinit ose nunit sakin vjen njra prej 15 shkronjave t
ihfas. Ato jan:
7

) , , , , , , , , , , , , , (
Nga nj shembull pr seciln shkronj:
_ _ _ _ ____ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ .
.
Shqiptimi: Gjat shqiptimit t ihfas, majn dhe mesin e gjuhs nuk e ngjesim
pr qiellzn e gojs por e lm t lir, kurse zrin e nxjerrim edhe nga goja edhe
nga hunda.
Vendimi pr Ihfan: Ihfa-ja sht vaxhib (e domosdoshme), pra t gjith
imamt e leximit t Kuranit jan t nj mendimi se ihfa-ja duhet t shqiptohet
sa her q pas tenvinit ose nunit sakin t vij njra prej 15 shkronjave t ihfas.
Kohzgjatja e ihfas: Ihfaja do t mbahet e zgjatet nj elif mikdari, pra sa
leximi i nj shkronje e gjysm.

Llojet e ihfas:
1. Ihfaja e bashktingllores:
a. Ihfaja gjuhore ( _ _ _ ): sht ihfaja e cila shqiptohet kur pas tenvinit
ose nunit sakin vjen njra prej 15 shkronjave t ihfas q i prmendm m lart.
P. sh.: ( _ _ _ ).
b. Ihfaja buzore ( _ _ _ ): sht ihfaja q shqiptohet kur pas mimit sakin
( _ ) vjen shkronja b ( ). P.sh.:
( ) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
2. Ihfaja e zanores: sht ihfaja e cila shqiptohet kur zanoren e lexojm me 2/3
e zrit. Ndryshe quhet edhe ihtilas ( _ _ ). P.sh. e ktill sht ihfaja q
bhet te zanorja e nunit t par e ktij ajeti: ( __ _ ), (origjinali sht: _ _ _ _ ).




8

B. IDHHARI ( _ _ )
Idhhar do t thot: t sqarosh, t nxjerrsh n shesh dika. Si term i texhvidit
prkufizohet kshtu:
( : _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ )
Idhhari sht ndarje duke i larguar dy shkronja prej njra-tjetrs.
Ktu tenvini dhe nuni sakin lexohen qart e hapur pa mos u shndrruar n ihfa
apo idgam. Pra, pas leximit normal t tenvinit e t nunit sakin kalohet n
shkronjn vijuese.
Idhhari bhet kur pas tenvinit ose nunit sakin vjen njra prej 6 shkronjave t
idhharit. Ato jan: ( ). , , , , , P. sh.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Vendimi pr idhharin: Pr katr shkronja t idhharit ( ) , , , , t
gjith imamt e leximit t Kuranit jan t nj mendimi, andaj shqiptimi i
idhharit te kto shkronja sht vaxhib. Sipas Ebu Xhaferit, shkronjat ( dhe
) jan shkronja t ihfas e jo t idhharit, andaj shqiptimi i idhharit te kto
shkronja nuk sht vaxhib, porse i lejuar, pra mund t shqiptohen ose me ihfa
ose me idhhar.
Duhet patur kujdes q gjat idhharit t mos kalojm n sekte

.

Llojet e idhharit:
1. Idhhari gjuhor ( _ _ __ ): sht idhhari i cili bhet, si tham m lart,
kur pas tenvinit ose nunit sakin vjen njra prej 6 shkronjave t idhharit. P.sh. :
( _ _ _ _ __ ).
2. Idhhari buzor ( _ _ _ _ ): sht idhhari q bhet kur pas mimit sakin
( _ ) vjen fardo nj shkronj prve shkronjave b ( ) dhe m ( ). P.sh. :
( _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ).

Pr sekten shih f. 35-36!

9

3. Idhharu kamerijje ( _ _ _ _ ): sht idhhari i cili bhet kur pas
lamu tarifit ( ) vjen njra prej shkronjave kamerijje, t cilat jan:
( , , , , , , ) , , , , , , , .
P. sh.: ( _ _ - __ ).
4. Idhharu kelimetil-vahideh ( _ _ _ _ _ ). sht idhhari q bhet
brenda nj fjale t vetme, si p.sh. : ( _ _ - - _ _ - _ _ _ _ _ _ ). Pra, ktu
nuk kemi ndonj shkrirje apo ihfa t nunit sakin, porse ai lexohet qart, pra
bhet idhhar.


C. IDGAMI ( _ _ )

Idgam do t thot shkrirje ose ngjitje e nj shkronje n nj tjetr.
Idgami ndahet m dysh: idgam meal-gunneh dhe idgam bila gunneh.

1. Idgami meal-gunneh ( _ _ _ _ _ _ )
Idgam meal-gunneh bhet kur pas tenvinit ose nunit sakin vjen njra prej ktyre
4 shkronjave: ( , , , ). P. sh.:
( _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ).
Te t gjitha kto raste nuni sakin ose tenvini lexohen ndr hund, pa mos i lexuar
qart po edhe pa mos i shkrir trsisht n shkronjat vijuese.
Vendimi pr idgamin meal-gunneh: T gjith imamt e leximit t Kuranit
kan br idgam meal-gunneh kur pas tenvinit ose nunit sakin ka ardhur
shkronja m ( ) ose n ( ), andaj shqiptimi i idgamit meal-gunneh sht
vaxhib vetm te kto dy shkronja.
P. sh.: ( _ _ _ _ _ _ _ _ ).
Kurse Halefi, raviu i par i Imam Hamzs, kur pas tenvinit ose nunit sakin ka
ardhur shkronja v ( ) ose j ( ), kto i ka lexuar me idgam bila gunneh, pra i
10

ka shkrir ato trsisht n kto shkronja pa mos i lexuar si ndr hund. P.sh.
: ( _ _ _ _ _ - _ _ ). Andaj dhe vendimi pr kto sht xhaiz (i lejuar), pra
mund t lexohen edhe me gunneh (ndr hund) edhe pa t.
Ktu prjashtim bjn, si theksuam m lart, rastet kur brenda nj fjale vijn
tenvini ose nuni sakin para shkronjs v ose j. Ktu nuk kemi idgam, porse
idhhar. P.sh. ( _ _ - _ _ - _ _ _ - _ _ _ ).
Kohzgjatja: Idgami meal-gunneh do t zgjatet nj elif mikdari e gjysm, pra
sa leximi i dy shkronjave.


Pjest e idgamit meal-gunneh:
1. Idgami meal-gunneh i plot ( _ _ _ _ _ _ _ _ ): sht idgami i cili bhet
kur pas tenvinit dhe nunit sakin vjen njra prej shkronjave n ( ) ose m ( ).
P.sh. :
( _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ).
2. Idgami meal-gunneh i mangt ( _ _ _ _ _ _ _ _ ): sht idgami i cili
bhet kur pas tenvinit ose nunit sakin vjen njra prej shkronjave v ( ) ose j
( ). Mirpo, kto (pra tenvini dhe nuni sakin me v ose j) duhet t gjenden n
fjal t ndryshme me njra-tjetrn e jo n nj fjal t vetme. N kt idgam, nuni
sakin dhe tenvini nuk shkrihen trsisht n v ose j, porse shqiptohen ndr hund
duke e ruajtur vetin e gunnes. P. sh. :
__ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2. Idgami bila gunneh ( _ _ _ )

Idgami bila gunneh bhet ather kur pas tenvinit apo nunit sakin vjen njra prej
shkronjave l ( ) ose r ( ). Shembuj:
_ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ _ = _ _ _
_ _ _ _ _ _ = _ _ _ __ _
11

Si shihet nga shembujt e msiprm, te idgami bila gunneh kemi nj shkrirje
t plot t tenvinit apo nunit sakin n shkronjn l ose r.
Idgami bila gunneh bhet te dy fjal t ndryshme, e jo n nj.
Vendimi i idgamit bila gunneh: T gjith imamt e leximit t Kuranit, tenvinin
dhe nunin sakin q vijn para shkronjave l ose r e kan lexuar pa gunneh
(ndrhund). Pra, leximi i ktill sht vaxhib.
Idgami bila gunneh nuk zgjatet, por lexohet shkurt.



. IKLABI ( _ )

Iklabi bhet ather kur pas tenvinit ose nunit sakin vjen shkronja b ( ). Njri
prej prkufizimeve t tij n shkencn e texhvidit sht edhe ky:
_ : _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ .
Iklabi sht shndrrimi i plot i tenvinit ose nunit sakin n shkronjn m ) (
dhe ihfaja e saj (m) me gunneh para se t kalojm n shkronjn b ). (
Pra, fillimisht tenvini ose nuni sakin shndrrohen n m . Pastaj, kjo m fshehet
duke e lexuar me gunneh (ndrhund), e vetm pastaj kalojm n shkronjn b.
Shembuj:
_ _ __ = _ _ _ _ _ _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ = _ _ _
_ _ _ = _ _ _
Vendimi pr iklabin: brja e iklabit sht vaxhib, sepse t gjith imamt e
leximit t Kuranit kan qen t nj mendimi sa i prket leximit t tenvinit ose
nunit sakin me iklab kur kto vijn para shkronjs b.

Kohzgjatja e iklabit: sht nj elif mikdari e gjysm (1,5), pra leximi i iklabit
mbahet e zgjatet sa me i lexuar dy shkronja.


12

III. RREGULLAT E MIMIT SAKIN
) _ _ _ _ (

Shkronja m e pavokalizuar (pra me sukun, ), varsisht prej shkronjs q vjen
pas saj, lexohet n njrn nga kto tri mnyra:

1. Idgam mithlejn maal-gunneh ) _ _ _ _ _ _ _ ( [ Shih m posht m
gjersisht ]: kur pas mimit sakin ( ) vjen nj mim i vokalizuar ( , ose ),
pra ( _ _ , , _ ). Kshtu lexohet duke u mbajtur e zgjatur nj elif miktari e
gjysm (1, 5). Shembuj:
_ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _
2. Ihfau shefevijj ( _ _ _ ): kur pas mimit sakin vjen shkronja b e
vokalizuar ( _ _ , , _ ). Edhe kjo zgjatet nj elif miktari e gjysm.
Shembuj: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
3. Idhharu shefevijj ( _ _ _ _ ): sht idhhari q bhet kur pas mimit
sakin ( _ ) vjen fardo nj shkronj prve shkronjave b ( ) dhe m ( ).
P. sh. : _ _ _ _ _ __ _
Kjo lexohet qart e hapur pa ndonj shkrirje e pa u zgjatur.









13

IV. RREGULLAT E SHKRONJS R (RA)
) _ _ _ (

Shkronja r ( ) n gjuhn arabe ka nj veti krejt tjetr prej shkronjave t tjera.
Prpos shkronjs l ( ), t gjitha shkronjat e tjera lexohen ose holl ose trash,
kurse shkronja r n disa raste lexohet holl, n disa trash e n disa t tjera edhe
holl edhe trash.
Sipas transmetimit t Hafsit q e bn nga imami Asim (imami yn n leximin e
Kuranit), lidhur me mnyrn e leximit t shkronjs r, vlejn rregullat si m
posht:

A) Rastet kur shkronja r duhet lexuar trash

:

1. Kur shkronja r sht me vokalin e ose u, ( ose _ ). P. sh.:
_ _ _ _ _ _
2. Kur shkronja r sht e pavokalizuar, ndrsa shkronja para saj ka vokalin e
ose u, ( ). P. sh.: _ _ _ _ _ _ _ _
3. Kur shkronja r sht e pavokalizuar, shkronja para saj gjithashtu e
pavokalizuar, kurse shkronja para ktyre me vokalin e ose u, ( _ ).
P. sh.: _ _ _ _ _ _
4. Kur shkronja r sht e pavokalizuar dhe para saj ka nj kesrah ( ) t
prkohshme. Pra, kur shkronja r sht e pavokalizuar, para saj ndodhet hemzeja
lidhse ( ), kurse para ksaj ndodhet shkronja me kesrah t prkohshme,
ather shkronja r lexohet trash, ( ). P. sh. : _ _ _ _ .
5. Kur shkronja r sht e pavokalizuar, shkronja para saj me vokalin i, kurse
shkronja pas saj sht prej shtat shkronjave t istilas dhe me vokalin e,

Kur shkronja r ka vokalin e, nuk lexohet re, por ra. Prjashtim bn fjala _ _ _ _ _ (Hud:
41), ku r-ja lexohet holl (mexhreeha) e jo trash (mexhraaha).
14

( _ ). Shkronjat e istilas jan: ( , , , , , ) .
P. sh.: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ .

B) Rastet kur shkronja r duhet lexuar holl:

1. Kur shkronja r sht me vokalin i, ( ). P. sh. : _ _
2. Kur shkronja r sht e pavokalizuar, kurse shkronja para saj bart vokalin i,
( _ ). P. sh. : _ _ _ _ _ _ _
3. Kur shkronja r sht e pavokalizuar, shkronja para saj gjithashtu e
pavokalizuar, kurse shkronja para ktyre bart vokalin i, ( _ ).
P. sh.: _ _
4. Kur shkronja r sht e pavokalizuar dhe para saj gjendet harfi lini j ( _ ),
( _ _ ). P. sh. : _ _ _ _ _

C) Rastet kur shkronja r n t njjtn koh mund t lexohet edhe trash
edhe holl:

Ka tri raste kur shkronja r mund t lexohet edhe trash edhe holl, dhe lexuesi
mund t zgjedh se n ciln mnyr do ta lexoj:
1. Kur shkronja r sht e pavokalizuar, para saj gjendet shkronja s ( ) ose t
( ) t pavokalizuara dhe para tyre gjendet nj shkronj me vokalin i,
( ose _ ). P. sh. : _ _ _ _ _ _ _
2. Kur shkronja r pr shkak t pozits pr tu ndalur q ka mund t lexohet
trash, kurse pr shkak t bazs s saj mund t lexohet holl. P. sh. :

_ _ _ _ _ _ _

15

Sqarim:
a. N rastet e msiprme, meq shkronja r sht pa vokal, shkronja para saj
gjithashtu pa vokal, kurse shkronja para ktyre ka vokalin e sipas ksaj pozite
q ka shkronja r mund t lexohet trash.
b. Baza e ktyre fjalve sht: _ _ _ _ , mirpo shkronja e
fundit ( ) sht e fshehur. Prandaj, pr t dhn shenj n kt ( ) origjinale,
shkronja r mund t lexohet holl.

3. Kur shkronja r nuk ka vokal, shkronja para saj ka vokalin i, kurse shkronja
pas saj ka vokalin i dhe sht prej shkronjave t istilas, ather shkronja r
mund t lexohet edhe trash edhe holl, ( _ ). P. sh. : _ .

) Rregullat lidhur me shkronjn r t prforcuar ( _ )

N qoft se n nj fjal t vetme ndodhet shkronja e prforcuar r ( _ ), ather
r-ja e par lexohet sipas pozits q ka r-ja e dyt. Nse e dyta duhet t lexohet
trash, ather edhe e para lexohet trash, nse ajo duhet t lexohet holl, edhe e
para lexohet holl. P. sh. :
1. _ _ - lexohet trash, ngase r-ja e dyt bart vokalin u. Baza e saj sht ( _ _ ).
2. _ _ - lexohet holl, ngase r-ja e dyt bart vokalin i. Baza e saj sht ( _ _ ).








16

V. KALKALEJA ( )

Prkufizimi i kalkales n shkencn e texhvidit sht:
: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Kalkaleja sht pshpritja e artikulimit derisa t dgjohet nj z i fuqishm.

Rregullat e kalkales:
1. Kalkaleja bhet kur njra prej shkronjave t kalkales gjendet pa vokal n mes
ose n fund t fjals (qoft pr shkak t forms bazore, qoft pr shkak t
ndaljes). Shkronjat e kalkales jan 5, t prfshira n togfjalshin ( _ _ ):

Shembuj: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _
2. N qoft se shkronja e kalkales sht me teshdid (e prforcuar), ather, n
rast t ndalimit, pas shqiptimit t teshdidit bhet edhe kalkaleja, pra shqiptohen
t dy shkronjat e kalkales (e para duke u lexuar me sukun, e dyta duke u br
kalkale).
P. sh. : ) _ _ ( _ _ ) _ _ _ ( _ _ .
N rast t kalimit, pra t leximit t lidhur me fjaln pasuese, ather shkronja e
kalkales lexohet normalisht si do shkronj tjetr e prforcuar pa br kalkale.
P. sh. : _ _ _ _ _ _ .
3. N qoft se n nj vend gjendet edhe idgami edhe kalkaleja, ather braktiset
kalkaleja dhe bhet vetm idgami. P. sh.:
_ _ _ _ _ _ ) _ _ _ _ _ ( , _ _ _ _ _ ) _ _ _ _ _ ( , _ _ _ _ ) _ _ _ _ (
Vendimi i kalkales: t gjith imamt e leximit t Kuranit kan br kalkale,
prandaj brja e saj sht vaxhib.

Disa shtje q duhen patur parasysh te kalkaleja:
1. Kur ta shqiptojm kalkalen, zrin e saj duhet ta theksojm fuqishm sa ta
dgjoj pesoni q e kemi afr.
17

2. Kur ta shqiptojm kalkalen, duhet patur kujdes q at t mos e lexojm
sikur me teshdid. P. sh. fjaln ( _ _ ) ta lexojm sikur ( _ _ ).
3. Kalkalen nuk duhet br leht, me qllim q shkronjn e kalkales t mos e
shqiptojm me vokal. P. sh. fjaln ( _ ) ta lexojm sikur ( _ ).
4. Kalkalen nuk duhet shqiptuar edhe aq fuqishm, sa t duket kinse pas
shkronjs s kalkales t kishte nj hemze pa vokal. P. sh. fjaln ( _ _ ) ta
lexojm sikur ( _ ).


VI. SHQIPTIMI I FJALS ALL-LLAH
) (

Mirfilli dihet se shkronja l ( ), n fakt sht shkronj e but dhe lexohet holl.
Ndrkaq kur ajo gjendet n emrin All-llah ( ), lexohet n dy mnyra:
1. Nse shkronja para fjals All-llah bart vokalin e ose u, ather shkronja l e
emrit All-llah lexohet trash, gjegjsisht sikur ll e gjuhs shqipe.
P. sh. : _ (All-llahu) __ _ (Nasrull-llahi)
2. Nse shkronja para fjals All-llah bart vokalin i, ather shkronja l e emrit
All-llah lexohet holl, gjegjsisht sikur l e gjuhs shqipe.
P. sh. : (lil-ahi) (bil-lahi)
E njjta rregull vlen edhe pr fjaln ( __ ). Nse shkronja para ksaj ka
vokalin e ose u, ather shkronja l e ksaj fjale do t lexohet ll, e nse ajo ka
vokalin i, ather kjo do t lexohet l. P. sh. :
_ __ - ve idh kalull-llahumme __ - All-llahumme
__ - kulil-lahumme.


18

VII. MEDDI DHE RREGULLAT E TIJ
) _ _ _ _ (

Prkufizimi. Fjala medd ( _ _ - ), n aspektin etimologjik do t thot t
zgjatsh, t shtosh, kurse si term i texhvidit do t thot: zgjatje e zrit me an
t njrs prej shkronjave t meddit ose t linit. E kundrta e meddit sht kasri
( - _ _ ).
Shkronjat e meddit jan:
1. V-ja ( ): kjo shkronj bhet shkronj e meddit kur vet sht pa vokal ( ),
kurse shkronja para saj ka vokalin u. N kt rast shkronja v shrben pr ta
zgjatur vokalin u q sht para saj. P. sh. :
_ _ (tuubuu) (kuuluu) _ (euudhu)
2. J-ja ( ) : kjo shkronj bhet shkronj e meddit kur vet sht pa vokal ( ),
kurse shkronja para saj ka vokalin i. N kt rast shkronja j shrben pr ta
zgjatur vokalin i q sht para saj. P. sh. :
(kiile) _ (siika) (el-ledhii)
3. Elifi ( ): gjithnj sht nj shkronj pa vokal. Kur para saj qndron shkronja
me vokalin e, ather kjo bhet shkronj meddi dhe vokalin para saj e zgjat n
aa. P. sh.:
(kaale) (kaane) (idhaa)
Duke qen specifike vetm pr shkrimin e Mushafit (Kuranit), elifat q
ndodhen n fund t disa fjalve, jan shkruar me v ose j.
P. sh.: _ _ _
Shkaqet e meddit ( _ _ _ _ _ ). Shkak i meddit quhet shkaku i cili krkon
shtimin (zgjatjen) prtej meddit aslij (meddit tabij). Kto shkaqe jan dy:
hemzeja ( _ _ _ ) dhe sukuni ( _ ).
1. Hemzeja ( , ) sht njra prej shkronjave baz t gjuhs arabe. Kur
hemzeja vjen pas ndonjrs prej shkronjave t meddit, ather bhet shkak i
meddit dhe shkronjn para saj e zgjat m tepr se nj elif miktari.
19

P. sh. : _ _ _ _ _ _ _
2. Sukuni ( _ ) do t thot munges e zanores (vokalit). Nj shkronje q
nuk bart ndonj zanore (vokal ose hareke) i vndohet shenja e xhezmit ( ) dhe
kjo shkronj n kt gjendje quhet sakin. Sukuni ndahet n dy pjes:
a. Sukunu lazim ( _ _ ): sht sukuni i cili mbetet i till e nuk ndryshon
edhe kur ndalemi n t po edhe kur kalojm n fjaln pasuese.
P. sh. : ) _ _ _ ( _ ) _ (
b. Sukunu arid ( _ _ _ ) : sht sukuni i cili kur ndalemi tek ai duket e
shqiptohet, e kur t kalojm n fjaln pasuese ather ai zhduket, gjegjsisht
sht sukuni i cili paraqitet vetm me rastin e ndaljes. P. sh. :
) _ _ _ ( _ _ _ ) _ _ _ _ ( _ _ _ ) _ _ _ _ ( _ _ _ _
Ndarja e meddit: Kryesisht ndahet n dy pjes: aslij dhe ferij.
1. Meddi aslij ( _ _ _ _ ): sht meddi i cili formohet me njrn prej
shkronjave t meddit dhe q nuk mbshtetet n ndonj shkak tjetr t meddit.
Ndryshe ky quhet edhe meddi tabiij ( _ _ _ ). Shih m posht!
2. Meddi ferij ( _ _ _ _ ): sht meddi i cili paraqitet si pasoj e ndonj
shkaku t meddit i cili shkakton shtimin, zgjatjen prtej meddit aslij. Ky lloj i
meddit ndahet n 5 pjes: muttasil, munfasil, lazim, arid dhe liin.
Tani ti shohim me radh t gjitha kto lloje t meddit (zgjatjes)!


A) MEDDI TABIIJ (ZGJATJA E NATYRSHME)
( _ _ _ )

Meddi tabiij bhet kur n nj fjal ndodhet ndonjra prej shkronjave t meddit
( ), por q nuk ndodhet asnjri prej shkaqeve t meddit (hemzeja apo
sukuni).
P. sh. : _ _ - nuuhiihaa _ _ - ebedaa .
20

Te shembulli ( _ _ ) kemi shkronj t meddit v-n ( ) e cila e zgjat
shkronjn n me vokalin u ( ), kemi shkronjn j ( ) e cila e zgjat shkronjn h
me vokalin i ( ) dhe kemi shkronjn elif ( ) e cila e zgjat shkronjn h me
vokalin e ( ). Meq mbas ktyre shkronjave t meddit nuk ndodhet asnj
shkak i meddit, ather ktu realizohet meddi tabiij.
Edhe pse te disa fjal shkronja e meddit nuk shihet, pra nuk sht e shkruar,
prsri ato fjal lexohen me zgjatje sikur t kishin meddin tabiij. N kto raste
shkronja e meddit sht e fshehur dhe supozohet se n fakt ekziston harfi
medd takdirij.
P. sh. : _ - lehuu - bihii _ _ - aamene
Kohzgjatja e meddit tabiij sht sa nj elif mikdari. (Nj elif mikdari do t
thot ta zgjatsh zrin aq sa t lexosh dy zanore afrsisht sa nj sekond,
gjegjsisht sa t thuhet fjala elif ose sa t ngrihet e lshohet gishti i dors). Nuk
lejohet leximi m i shkurtr ose m i gjat i meddit tabiij, d. m. th. sht
vaxhib zgjatja e parapar pr t.


B) MEDDI MUTTASIL (ZGJATJA E NGJITUR)
( __ _ _ )

Meddi muttasil bhet kur, n nj fjal t vetme, pas ndonjrs prej shkronjave t
meddit ( ) vjen ngjitas hemzeja ) ( si shkak i meddit.
P. sh. : _ _ - jeshaau - xhiie _ - suue
Te shembulli ( _ _ ) shkronja e meddit q sht elifi ( ), e zgjat shkronjn sh
( ). Menjher pas saj ka ardhur hemzeja dhe meq t dyja gjenden n nj
fjal, pran njra-tjetrs, formojn meddin muttasil (zgjatjen e ngjitur, e lidhur).

Vendimi pr meddin muttasil shqyrtohet n dy pozita.
1. T gjith imamt e leximit t Kuranit jan t nj mendimi se meddi muttasil
duhet zgjatur m tepr se meddi tabiij dhe ky vendim sht vaxhib.
21

2. Imamt e leximit t Kuranit nuk jan t nj mendjeje sa i prket
sasis se sa duhet zgjatur meddi muttasil. Koha sa duhet zgjatur ajo sht xhaiz
(e lejueshme) prej 1 deri m 4 elifa mbi meddin tabiij. Sipas imamit ton,
Asimit, meddi muttasil lexohet duke i shtuar meddit tabiij 3 elifa, pra gjithsejt 4
elif mikdari.

C) MEDDI MUNFASIL (ZGJATJA E NDAR)
( _ _ _ _ )

Meddi munfasil bhet kur njra prej shkronjave t meddit vjen n fund t fjals,
kurse n fillim t fjals vijuese vjen hemzeja si shkak i meddit.
P. sh. : _ _ _ _ _ _ _ _
Te shembulli ( _ _ _ ), sht elifi si shkronj e meddit i cili e zgjat shkronjn j t
vokalizuar me e, kurse n fillim t fjals ( _ _ ) ndodhet hemzeja si shkak i
meddit dhe t dyja kto, edhe elifi edhe hemzeja ndodhen pran njra-tjetrs por
n fjal t ndryshme e jo n nj fjal t vetme, prandaj edhe kemi realizimin e
meddi munfasilit.
N disa raste t meddi munfasilit, shkronja e meddit nuk sht e shkruar, por ajo
supozohet t jet prezente, prandaj edhe ktu kemi meddi munfasil.
P. sh.: _ _
) (
__ _ __ _
) (

) (
_ _ _
) (
_ _ _
Te dy shembujt e par kemi shkronjn e supozuar t meddit ( ), kurse te dy t
fundit shkronjn e supozuar t meddit ( ), t cilat e zgjasin shkronjn h.
Meq meddi munfasili bhet me ardhjen e dy fjalve pran njra-tjetrs, ather
duhet q kto dy fjal t lidhen me njra-tjetrn. N qoft se ndalemi te fjala e
par e cila ka shkronjn e meddit dhe nuk kalojm te fjala tjetr, ather ktu
kemi vetm meddi tabiij. Ta marrim pr shembull fjaln ( _ _ _ ). Nse
detyrohemi t ndalemi, pr shkak t mungess s fryms gjat leximit, te fjala
( _ ), ather kt fjal e zgjatim sa meddi tabiij dhe ndalemi.
Vendimi pr meddin munfasil: imamt e leximit t Kuranit nuk jan t nj
mendimi pr sa i prket asaj se duhet apo nuk duhet zgjatur meddi munfasili, po
edhe n qoft se zgjatet sa duhet zgjatur. Do t thot se vendimi pr kt sht
xhaiz (i lejueshm), mund ta zgjatim po mund edhe t mos e zgjatim fare. N
22

qoft se e zgjatim mund ta bjm kt prej 1 deri n 4 elif mikdari. Sipas
leximit t imamit Asim, meddi munfasil zgjatet gjithsejt 4 elif mikdari (1+3).


) MEDDI LAZIM (ZGJATJA E DOMOSDOSHME)
( _ _ _ )

Meddi lazim bhet kur n nj fjal t vetme vijn pran njra-tjetrs njra prej
shkronjave t meddit ( ) dhe sukunu lazimi ( ) q sht prej shkaqeve
t meddit (shih m lart lidhur me shkaqet e meddit!).
P. sh. : _ _ _ _ _ _ _
Ndarja e meddit lazim:
Meddi lazim ndahet n 4 pjes dhe kjo ndarje sht br n baz t asaj nse
meddi lazim bhet n fjal apo n shkronj dhe n baz t asaj nse fjala ose
shkronja sht me teshdid ( ) ose pa t.
1. Meddi lazim kelimei muthekkaleh ( _ _ _ _ _ ): do t thot
zgjatje e domosdoshme e fjals s rnd. Bhet kur pas njrs prej shkronjave
t meddit vjen sukunu lazimi si shkak i meddit por i prforcuar, me teshdid.
P. sh. : _ _ _ _ _ _ .
Te shembulli ( _ ), sht elifi si shkronj e meddit e cila e zgjat shkronjn h
( ). Pas ksaj vjen shkronja k me teshdid ) _ ( dhe meq t dyja ndodhen pran
njra-tjetrs n nj fjal t vetme, ktu realizohet meddi lazim.
N qoft se shkronja e meddit dhe sukuni ndodhen pran njra-tjetrs por n
fjal t ndryshme, ather nuk kemi meddi lazim. P. sh. :
_ _ _ _ _ _ _ _ _
2. Meddi lazim kelimei muhaffefeh ( _ _ _ _ _ _ ): do t thot
zgjatje e domosdoshme e fjals s leht. Bhet kur pas shkronjs s meddit
vjen sukunu lazimi si shkak i meddit me xhezm ( ). P. sh. : .
23

Te ky shembull, ajo q e zgjat elifin e par sht nj elif i supozuar e q nuk
shkruhet ( = ), prandaj edhe lexohet aa ( ). Pas ktij elifi vjen shkronja l
me xhezm ( ) dhe meq t dyja gjenden n nj fjal t vetme, ktu realizohet
meddi lazim.
3. Meddi lazim harfi muthekkal ( _ _ _ _ _ _ ): do t thot zgjatje
e domosdoshme e shkronjs s rnd. Bhet kur pas shkronjs s meddit vjen
sukuni lazim si shkak i meddit, por me teshdid.
Ky lloj i meddit lazim ndodhet vetm te shkronjat e quajtura huruful-
mukattaah ( _ _ _ _ _ ) t cilat ndodhen n fillim t disa sureve t
Kuranit fisnik. P. sh.: .
Shembulli ( ) , shqiptohet kshtu ( _ _ _ ), kurse duhet lexuar kshtu
( _ _ _ ). Ktu elifi si shkronj e meddit e zgjat shkronjn l ( ) dhe
menjher mbas saj ka ardhur shkronja m me teshdid ( _ ). Edhe shembujt e tjer
jan t ktill:
_ _ _ _ , _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _
4. Meddi lazim harfi muhaffef ( _ _ _ _ _ _ _ ): do t thot zgjatje
e domosdoshme e shkronjs s leht. Bhet kur pas shkronjs s meddit vjen
sukunu lazimi si shkak i meddit, por me xhezm ( ). Edhe ky lloj i meddit
lazim vjen te t ashtuquajturat huruful-mukattaah. P. sh. :

Shembulli ( ) shqiptohet kshtu ( _ _ _ ), kurse duhet lexuar kshtu ( _
_ _ ). Te pjesa ( _ ) sht shkronja e meddit j ( ) ajo q e zgjat m-n e par,
kurse pas saj vjen shkronja m me xhezm ( _ ). Ktu shkronj e leht sht m-ja e
dyt. E njjta vlen edhe te shembujt e tjer:
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _
24

Vendimi pr meddin lazim: t gjith imamt e leximit t Kuranit jan t nj
mendimi se meddi lazim duhet zgjatur edhe at 3 elifa mbi meddin tabiij,
gjegjsisht t zgjatet gjithsejt 4 elif mikdari.


D) MEDDI ARID ( ZGJATJA JO E PRHERSHME)
) _ _ _ _ (

Meddi aridi bhet kur pas shkronjs s meddit vjen sukunu aridi si shkak i
meddit dhe t dyja kto ndodhen pran njra-tjetrs n nj fjal t vetme.
P. sh. : _ _ _ _ ) _ _ _ _ ( _ _ _ ) _ _ _ _ ( _ _ ) _ _ (
M lart prmendm se sukunu aridi paraqitet kur ndalemi n shkronjn e fundit
t ndonj fjale, e kur t lidhemi me fjaln vijuese pa u ndalur tek ajo ather ajo
ngrihet e zhduket. Te shembulli _ _ ) _ _ ( ), vokali i shkronjs s fundit,
n-s sht e. Po qe se ndalemi te kjo shkronj, ather shkronja n nuk do t
lexohet me vokalin e (pra, ne- ), porse me sukun ( ). Do t thot q
shkronjs n i japim nj sukun jo t prhershm. Prandaj, ky medd quhet meddi
arid (medd jo i prhershm). Po qe se kt fjal e lidhim me fjaln q vjen pas
saj, ksaj radhe do t ngrihet sukuni ( ) prej shkronjs n dhe ajo do t lexohet
me vokalin baz q e ka e q n kt rast sht vokali e, pra srish do t lexohet
ne. E njjta vlen edhe me shembujt e tjer.
Vendimi pr meddin arid: imamt e leximit t Kuranit, kt medd e kan lexuar
dhe zgjatur n disa mnyra, prandaj vendimi sht xhaiz (i lejueshm), pra
mund t lexohet n ndonjrn prej mnyrave si m posht:
1. Po qe se vokali baz i shkronjs s lexuar me sukunu arid sht e, sht e
lejueshme q ky medd t lexohet n kto tri mnyra: ) _ _

(
a) Tuul (gjat) 4 elif mikdari,
b) Tevassut (mesatare) 2-3 elif mikdari,
c) Kasr (shkurt) 1 elif mikdari.
2. Po qe se vokali baz i shkronjs s lexuar me sukunu arid sht i, sht e
lejueshme q ky medd t lexohet n kto katr mnyra:
( _ _ _


)

25

a) Tuul, c) Kasr,
b) Tevassut, ) Kasr me revm
1
.

3. Po qe se vokali baz i shkronjs s lexuar me sukunu arid sht u, sht e
lejueshme q ky medd t lexohet n kto shtat mnyra: (

_ _ _ _ ).
a) Tuul, d) Tevassut me ishmam,
b) Tevassut, dh) Kasr me ishmam,
c) Kasr, e) Kasr me revm.
) Tuul me ishmam
2
,


DH) MEDDI LIIN ( ZGJATJA E BUT)
) _ _ _ (

Meddi liini bhet kur pas shkronjs s liinit vjen sukuni si shkak i liinit dhe kur
q t dyja kto gjenden n nj fjal t vetme. Shkronja e liinit do t thot
shkronja e but dhe bhet kur shkronja v dhe j jan me sukun, kurse shkronja
para tyre sht me vokalin e ( , ).
P. sh. : _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Vendimi pr meddi liinin: shqyrtohet n dy pozita:
a) Nse pas shkronjs s liinit vjen sukunu lazimi, ather sht e lejueshme q
kt ta lexojm n dy mnyra: Tuul dhe tevassut.

1
Revmi n texhvid definohet kshtu: ) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ( Lexim i
vokalit-zanores me nj z t ult. Pra, revm do t thot lexim i vokalit t shkronjs s fundit
ku ndalemi, me nj fuqi t 1/3 s zrit. Revmi bhet te vokalet i dhe u. Arsyeja e revmit
sht pr ti br me dije njeriut q sht i verbr se far vokali ka shkronja e fundit e fjals
tek e cila jemi ndalur.
2
Ishmami ) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ( sht mbledhje e buzve
prpara pr t treguar n vokalin u q vjen pas sukunit. Pra, ishmami nnkupton mbledhjen
(tkurrjen) e buzve duke i nxjerr prpara pr t sinjalizuar vokalin u pa nxjerr ndonj z
dhe pasi ta kemi lexuar me sukun shkronjn e cila sht n fund t fjals. N kt rast buzt
do t marrin pozitn sikur ta shqiptojm vokalin u ose shkronjn v. Ishmami bhet vetm te
vokali u. Shrben pr ti br me dije njeriut t shurdhr se vokali i shkronjs s fundit t
fjals sht u. (M tepr pr kto duhet msuar nga ekspertt e shkencs s texhvidit ).
26

b) Nse pas shkronjs s liinit vjen sukunu aridi, ather trajtohet e lexohet
sikurse meddi aridi: Nse vokali i shkronjs n t ciln ndodhet sukunu aridi
sht e, mund t lexohet n tri mnyra, nse sht i mund t lexohet n katr
mnyra, e nse sht u mund t lexohet n shtat mnyra.

Si pam m lart, kohzgjatja e meddi liinit ndryshon nga lloji i sukunit. Sipas
ksaj:
1. Nse sukuni sht sukunu lazim, ather sht e lejuar t lexohet n dy
mnyra:
a) Tuul (3 elif mikdari),
b) Tevassut ( 2 elif mikdari)
N Kuranin fisnik ksij lloji t meddi liinit haset n dy vende: N fillim t sures
Merjem ( ), shprehja ( _ _ _ ) dhe n fillim t sures Shuara ( ),
shprehja ( _ _ _ ). Kto shprehjet ( _ _ _ ) sht paraplqyer t lexohen me tuul.
2. Nse sukuni sht sukunu arid, ather, varsisht prej vokalit q ka shkronja
n t ciln gjendet sukunu aridi, sht e lejuar t lexohet n kto shtat mnyra:
a) Nse vokali baz i shkronjs n t ciln ndodhet sukunu aridi sht e, p.sh.
( _ _ _ _ _ _

, _ _ _ _ _ _

), mund t lexohet n tri mnyra:
aa. Tuul ( 3 elif mikdari),
ab. Tevassut ( 2 elif mikdari),
ac. Kasr ( 1 elif mikdari ose aspak).
b) Nse vokali baz i shkronjs n t ciln ndodhet sukunu aridi sht i, p. sh.
( _ _ _ _ _ _ _ , _ _ _ _ _ _ _ _ _ ), mund t lexohet n katr mnyra:
ba. Tuul, bc. Kasr,
bb. Tevassut, b. Kasr me revm.
c) Nse vokali baz i shkronjs n t ciln ndodhet sukunu aridi sht u, p. sh.
( _ _ _ _ _ _ _ _ , _ _ _ _ _ _ ), mund t lexohet n shtat mnyra:
ca. Tuul, cd. Tevassut me ishmam,
cb. Tevassut, cdh. Kasr me ishmam,
cc. Kasr, ce. Kasr me revm.
c. Tuul me ishmam,

Shih m lart te meddi aridi!

27

Dallimet midis meddi liinit dhe meddeve t tjera:
1. Te meddi liini, meddi pra, procesi i zgjatjes bhet mbi shkronjn e liinit.
Kurse te meddet e tjera, bhet sipas vokalit t shkronjs e cila ndodhet para
shkronjs s meddit.
2. Te meddi liini, masat e zgjatjes jan m t shkurtra se te meddet e tjera. Te
meddet tjera, tuuli sht 4-5 elifa (sipas leximit t Asimit 4 elifa), tevassuti sht
2-3 elifa, kurse kasri sht 1 elif. S kndejmi, te meddi liini, tuuli sht 3 elifa,
tevassuti sht 2 elifa, kurse kasri sht 1 elif ose aspak nuk zgjatet.



















28

VIII. IDGAMI DHE RREGULLAT E TIJ
) _ _ _ _ _ _ (

Definicioni i idgamit n shkencn e texhvidit sht:
) _ _ : _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (
Idgam do t thot hyrja ose shkrirja e njrs prej dy shkronjave t njjta, t t
njjtit lloj, ose t prafrta n tjetrn.

Pjest prbrse t idgamit:
1. Mudgami ( _ _ _ ): quhet shkronja e par me sukun e cila do t shkrihet n
t dytn.
2. Mudgamun fih ( _ _ _ ): quhet shkronja e dyt n t ciln shkrihet e para
me sukun.
Shembull: ( _ _ ). Ktu, mudgam sht shkronja l me sukun ( ), kurse
mudgamun fih sht shkronja l me vokalin e ( ).

Kushtet e idgamit:
Q t mund nj shkronj t shkrihet n tjetrn q vjen pas saj, duhen plotsuar
kto kushte:
1. Shkronjat q do t shkrihen duhet t jen t njjta (mutemathil), t t njjtit
lloj (mutexhanis), ose t prafrta (mutekarib).
2. Mudgami dhe mudgamun fihi duhet t jen pran njri-tjetrit dhe n mes tyre
t mos hyj ndonj shkronj tjetr.
3. Mudgami duhet t jet sakin, kurse mudgamun fihi duhet t jet i vokalizuar.
N shembujt m posht nuk kemi idgam (shkrirje), ngase nuk plotsohet ky
kushti i tret:
_ _ _ _ _ _ _ _ _
4. Mudgami nuk duhet t jet shkronj e meddit. P. sh.:
_ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _
29

Te kto shembuj nuk mund t bhet idgam, sepse te dy shembujt e par
kemi shkronjn j si shkronj t meddit, kurse te dy t fundit shkronjn v si
shkronj t meddit dhe elifin si t teprt q bn ndarjen e tyre me ka nuk
plotsohet kushti i dyt.

Shkaku i idgamit. Idgami bhet pr shak t njjtsis (temathul), ose t
njllojshmris (texhanus), ose t prafrsis (tekarub) q ekziston midis
mudgamit dhe mudgamun fihit.

Llojet e idgamit sipas mnyrs s realizimit:
1. Idgami i plot ( _ _ _ _ ): quhet idgami n t cilin mudgami shkrihet
trsisht me gjith veten dhe vetit e tij n mudgamun fihi dhe t dyja kto
lexohen sikur t ishin nj shkronj e vetme e prforcuar me teshdid. Shembuj:
_ _ _ _ _ ) _ _ _ _ ( _ _ ) _ _ ( _ _ ) __ ( _ ) _ (
2. Idgami jo i plot ( _ _ _ _ ): quhet idgami n t cilin mudgami vet
shkrihet n mudgamun fihi, por nuk shkrihen edhe vetit e tij, pra sado pak e
tregojn veten gjat leximit. P. sh. :
_ _ _ _ ) _ _ _ _ ( _ _ _ _ _ ) _ _ _ _ (
Te kta dy shembuj duhet t kishit vrejtur se te format e shkruara brenda
kllapave, q sht mnyra se si ato lexohen, nuk i kemi shkrir trsisht
shkronjat t ( ) dhe n ( ). Ato i kemi ln pa kurrfar shenje, q duam t themi
se ato gjat leximit me idgam nuk shkrihen trsisht n shkronjat t ( ) dhe j
( ) q vijn pas tyre. Sikur t shkriheshin trsisht n to, do ti kishim shkruar
n kllapa kshtu: ) _ _ _ _ ( , ) _ _ _ _ ( . Prandaj edhe quhet idgam nakis
(shkrirje jo e plot).

Degzimi i idgamit prgjithsisht:
Varsisht prej pozits s mudgamit dhe mudgamun fihit, idgami ndahet n
gjasht deg:
1. Idgam meal-gunneh, 4. Idgam mutexhanisejn,
2. Idgam bila gunneh, 5. Idgam mutekaribejn,
3. Idgam mithlejn, 6. Idgam shemsijje.
30


Pr dy degt e para t idgamit (idgam meal-gunneh dhe idgam bila gunneh)
kemi folur m lart kur e kemi trajtuar shtjen e tenvinit dhe nunit sakin. Kurse
pr llojet e tjera t idgamit do t bjm fjal n vazhdim.

A) IDGAMI MITHLEJN ( _ _ _ )

Idgami mithlejn bhet kur dy shkronja t njjta pr nga vetit dhe artikulimi
vijn njra pas tjetrs, prej t cilave e para sht me sukun, kurse e dyta me
vokal-zanore. Shembuj:
__ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ _ _ _
Si shihet te shembujt e msiprm, idgami mithlejn, mund t realizohet edhe te
dy fjal t ndryshme, po edhe te nj fjal e vetme.
Idgami mithlejn ndahet n dy pjes:
1. Idgami mithlejn meal-gunneh ( _ _ _ _ _ _ _ ): bhet kur pas shkronjs
m t pavokalizuar vjen nj m e vokalizuar dhe kur pas shkronjs n t
pavokalizuar vjen nj n e vokalizuar. P. sh. :
(_ _ _ ) _ _ (_ _ _ ) __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _
Kur kta shembuj ti lexojm me idgam, pr ta treguar vetin e gunnes (leximit
ndrhund) t shkronjave m dhe n, ata duhen zgjatur 1 elif mikdari e gjysm
(1.5).
2. Idgami mithlejn bila gunneh ( _ _ _ _ _ ): sht idgami (shkrirja) i t
gjitha shkronjave t njjta, prpos shkronjave m dhe n. P. sh.:
(_ _ _ ) _ _ (_ _ _ _ ) _ _ _ _ _ _ _ _
Idgami mithlejn bila gunneh nuk zgjatet.
Si do t shihet edhe nga shembujt e mposhtm, n qoft se shkronja e par
sht shkronj e meddit, n kso raste nuk bhet idgam. P. sh. :
_ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _



31


B) IDGAMI MUTEXHANISEJN
) _ _ _ _ _ _ _ (

Idgami mutexhanisejn bhet kur dy shkronja me artikulim t njjt por me veti
t ndryshme vijn njra pas tjetrs, e para me sukun dhe e dyta me vokal.
Sipas transmetimit t Hafsit n leximin e Asimit, shkronjat mutexhanis
prmblidhen n tri grupe:
1. Shkronjat , dhe : kur ti plotsojn kushtet e idgamit (shih m lart pr
kushtet e idgamit), kto shkronja shkrihen n njra-tjetrn. P. sh. :
_ _ _ _ _ _ ) _ _ _ _ _ ( _ _ ) _ (
_ _ _ _ ) _ _ _ _ ( _ _ ) _ _ (
Te dy shembujt e par kemi idgam t plot, kurse te shembujt e dyt ( _ _ _ _
dhe _ _ ) kemi idgam jo t plot.
2. Shkronjat , dhe : edhe kto kur ti plotsojn kushtet e idgamit,
shkrihen n njra-tjetrn. P. sh. :
_ ) _ ( _ _ _ ) _ _ _ ( _ _ _ ) _ _ _ (
Te kta shembuj kemi idgam t plot.
3. Shkronjat dhe : kur pas shkronjs b me sukun ( _ ) vjen shkronja m me
vokal, ather shkronja b shkrihet n m. N Kuran ka vetm nj shembull t
ktill n suren Hud-11, ajeti 12:
( _ _ _ _ __ _ _ ) _ _ _ _ _ __ _ _
Ktu kemi idgam t plot dhe zgjatet 1 elif mikdari e gjysm.
Po qe se ndodh e kundrta, pra shkronja m me sukun t vij n fillim e pas saj t
vij shkronja b me vokal, ather kemi ihfau shefevijj (shih m lart te llojet e
ihfas) e jo idgam mutexhanisejn . P. sh. : _ .


32


C) IDGAMI MUTEKARIBEJN
) _ _ _ _ _ _ (

Idgami mutekaribejn bhet kur dy shkronja me artikulim ose veti t prafrta
vijn njra pas tjetrs, e para me sukun dhe e dyta me vokal.
Sipas leximit t Asimit, shkronjat mutekarib mblidhen n dy grupe:
1. Shkronjat dhe : midis ktyre dy shkronjave ekziston afrsi edhe pr nga
artikulimi i prgjithshm edhe pr nga vetit e tyre. N qoft se pas shkronjs l
me sukun ( ) vjen shkronja r me vokal, ather l-ja shkrihet n shkronjn r.
P. sh. : ( _ __ _ _ ) _ __ _ _ ( __ ) _ _
N qoft se s pari vjen shkronja r me sukun ( _ ) e pastaj shkronja l me vokal,
ather nuk bhet idgam. P. sh. : _ _ _ _ _ _ _ _ .
2. Shkronjat dhe . Edhe te kto dy shkronja ka afrsi artikulimi dhe vetish.
P. sh. : _ _ _ _ . Te ky shembull, idgami q do t bhet, mund t bhet edhe
i plot edhe jo i plot, mirpo preferohet idgami i plot.
Forma e idgamit t plot do t ishte ( _ _ _ _ ), kurse forma e idgamit jo t
plot do t ishte ( _ _ _ _ ).











33



IX. LAMUT-TARIFI DHE RREGULLAT E TIJ

Lamut-tarifi sht nj parashtes (nyje) e prbr prej shkronjave elif dhe l ( ),
e cila n gjuhn arabe shrben pr ti shquar emrat.
Shkronja l ( ) e ksaj nyjeje, varsisht se far shkronjash vijn pas saj,
lexohet ose me idgam ose me idhhar. Prandaj edhe shkronjat
(bashktinglloret) e gjuhs arabe ndahen n: shemsijje (diellore) dhe kamerijje
(hnore).

A) IDGAMI SHEMSIJJE
) _ _ _ _ _ (

Idgami shemsijje bhet kur pas nyjes shquese ( ) vjen ndonjra prej shkronjave
shemsijje. Me kt rast nyja shquese ( ) shkrihet n shkronjn q vjen pas saj.
Shkronjat shemsijje jan kto 14:
, , , , , , , , , , , , , ( )
Idgami shemsijje ndahet m dysh:
1. Idgami shemsijje meal-gunne: bhet kur pas nyjes shquese ( ) vjen shkronja
n ( ) dhe zgjatet 1 elif mikdari e gjysm. P. sh. :
_ _ _ _ _ _ _ _ _
2. Idgami shemsijje bila gunne: bhet kur pas nyjes shquese ( ) vjen ndonjra
prej 13 shkronjave t tjera shemsijje dhe gjat leximit nuk ndahet ndonj koh
pr ta zgjatur at. P. sh. :
_ _ _ _ _ _ _ _ _
34

Shkrirja q bhet te idgami shemsijje sht e plot. Prandaj, nyja shquese
( ) shkrihet trsisht n shkronjn shemsijje q vjen pas saj dhe ajo shkronj
lexohet sikur t ishte e prforcuar me teshdid.
N shembujt m posht do t shohim se shkronja l ( ) q ndodhet te disa fjal,
nuk sht nyje shquese, por pjes e vet fjals, prandaj edhe n ksi raste nuk
bhet idgami shemsijje. P. sh. :
_ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _


B) IDHHARI KAMERIJJE
) _ _ _ _ (

Idhhari kamerijje bhet kur pas nyjes shquese () vjen ndonjra prej
shkronjave kamerijje. Me kt rast, nyja shquese ( ) bhet idhhar, pra lexohet
qart pa u shkrir n shkronjn q vjen pas saj. Shkronjat kamerijje jan ato q
kan mbetur jasht shkronjave shemsijje. Edhe kto jan 14:
, , , , , , ( ) , , , , , , ,
Shembuj: _ _ _ _ _ _ __ .
Si do t shohim n shembujt e mposhtm, ka disa fjal te t cilat shkronja l ()
edhe pse lexohet qart, ksaj nuk i thon idhhari kamerijje, sepse kjo shkronja l
( ) sht pjes e rrnjs s asaj fjale. P. sh. :
_ _ _ _ _ _ _ _ _







35

X. SEKTEJA DHE HA-I SEKTEJA


A) SEKTEJA ( _ _ )

Definicioni n texhvid: ) _ _ _ _ _ _ _ _ _ ( .
Sekte quhet ndrprerja e zrit pa marr frym.
Kohzgjatja e sektes dallon sipas shpejtsis s leximit; mesatarisht zgjatet sa 1
elif mikdari.
Sekteja sht e veant pr lidhjen e dy fjalve me njra-tjetrn. N qoft se
ndalemi te fjala e par, pa u lidhur n fjaln vijuese, ather nuk bhet sekte.
Sipas leximit t Asimit, n Kuranin fisnik ndodhen 4 vise ku bhet sekteja:
1. Midis ajetit 1 dhe 2 t sures el-Kehf: ) _ _ * _ _ ( .
Ktu m mir sht t ndalemi n fund t ajetit t par te fjala ( _ _ ), por sht
e lejueshme q kt ta lidhim me fjaln e par t ajetit t dyt ( _ _ ). Mirpo,
nse do ti lidhim kto fjal gjat leximit, ather duhet br sekte, pra duke e
lexuar nj her fjaln e par ( _ _ ), por ksaj radhe duke ia hequr tenvinin dhe
duke e shndrruar at n meddi tabiij ( _ _ ), pastaj e ndrpresim pakz zrin
pa mos marr frym dhe kalojm te fjala vijuese ( _ _ ).
2. Te ajeti 52 i sures Jasin: ) _ _ _ _

_ ( .
Edhe ktu sht m mir t ndalemi te fjala ( ___ _ ), sesa ta lidhim at me
fjaln tjetr ( _ ). Por, n qoft se i lidhim, ather duhet br sekte. Kshtu q
n fillim e lexojm fjaln ( ___ _ ), pastaj e ndrpresim zrin pa marr frym
dhe m pastaj kalojm te fjala ( _ ).
3. Te ajeti 27 i sures el-Kijameh: ) _ _ _

_ ( .
36

Ktu m mir sht t bhet sekte, sesa t ndalemi. Prandaj, pasi ta lexojm
fjaln ( _ _ _ ), e ndrpresim zrin pa marr frym, presim pakz dhe kalojm
n fjaln ( _ ).
4. Te ajeti 14 i sures el-Mutaffifin: ) _

_ ( .
Edhe ktu m mir sht t bhet sekte, sesa t ndalemi. Fillimisht e lexojm
fjaln ( _ ), e ndrpresim zrin dhe pa marr frym presim pakz e pastaj
kalojm n leximin e fjals ( _ ).
Duke br sekte n kto katr vende t Kuranit fisnik, lexuesit dhe dgjuesit t
Kuranit i jepet mundsia q ta kuptoj m drejt domethnien e ktyre ajeteve.
Prndryshe, sikur n kto vende t mos bnim sekte, ather te kto fjal do t
vlenin rregulla t tjera, sikur kemi par m lart, dhe do t lindnin kuptime t reja
t tyre.

B) HA-I SEKTEJA ( _ _ )

N Kuranin fisnik ekzistojn shtat fjal n fund t t cilave ndodhet shkronja h
( ) e teprt dhe me sukun. Kto h-ja quhen ha-i sekte. Ato jan:

1. el-Bekarah, 2 : 259 : _ _ _ _ _ _
2. el-Enam, 6 : 90 : _ _
3. el-Haakkah, 69 : 19, 25 : _ _ _
4. el-Haakkah, 69 : 20, 26 : _ _ _
5. el-Haakkah, 69 : 28 : _ _ _
6. el-Haakkah, 69 : 29 : _ _ _
7. el-Kariah, 101 : 10 : _ _ _ .

Te kto shtat fjal bhet ha-i sekte, duke i lexuar ashtu si jan shkruar dhe pa
kurrfar ndryshimi, nda kur t ndalemi te to, nda kur ti lidhim kto me fjalt
pasuese.

37

XI. GABIMET GJAT LEXIMIT
T KURANIT FISNIK

Pr gabimet gjat leximit t Kuranit prdoret shprehja arabe lahnun ( _ _ ), q
nnkupton gabimin e shkaktuar nga mosrespektimi i rregullave t texhvidit.
Lahni (gabimi n t lexuar) ndahet n dy pjes:

1. Lahni xhelij ( _ _ _ _ ): quhet gabimi i hapur q bhet, me rastin e
leximit, n vetit e domosdoshme t shkronjave. Meq kto jan gabime q i
heton dokush, quhen gabime t hapura.
Ky lloj i gabimit kryesisht bhet n tri vende:
a) Te shkronjat: ky lloj i gabimit bhet duke e zvendsuar nj shkronj
me nj tjetr (p. sh. fjaln _ ta lexojm _ _ ), duke shtuar nj shkronj
tepr (p. sh. duke e br kalkalen gabimisht ti vm teshdid ose ti shtojm nj
hemze ), ose duke fshehur e mangsuar nj shkronj (p. sh. t mos e
shqiptojm meddin tabiij).
b) Te vokali (zanorja): jan gabimet q bhen duke e ndrruar vokalin e
nj shkronje ose duke e br me sukun nj shkronj t pavokalizuar (p. sh. fjaln
_ _ _ ta lexojm _ _ _ _ ).
c) Te sukuni: sht gabimi q bhet kur nj shkronje me sukun i vndojm
vokal (p.sh. fjaln _ _ _ ta lexojm _ _ ).
Gabimet q bhen n kto tri mnyra, pavarsisht ia ndrrojn kuptimin ose jo
fjals, quhen si gabime t hapura dhe meq nj musliman e ka farzi ajn (obligim
individual) praktikimin e texhvidit aq sa do tu ikte gabimeve t hapura,
nnkuptohet se ky musliman e l nj farz, kryen nj haram, duke mos u ikur
ktyre gabimeve t rnda gjat leximit t Kuranit fisnik.

2. Lahni hafijj ( _ _ _ _ ) : quhet gabimi i fshehur q bhet n vetit jo t
prhershme t shkronjave. Meq kto gabime nuk mund ti hetoj dokush,
prpos njerzve q i njohin rregullat e texhvidit, quhen gabime t fshehura.
Ky lloj i gabimeve shqyrtohet n dy raste:
38

a) Gabimet q mund ti vrej dokush q ka pak a shum njohuri lidhur me
texhvidin. P. sh. lnia e ihfas, iklabit, idhharit; moszgjatja e duhur e meddeve
vaxhib; zgjatja e teprt e meddit tabiij etj.
b) Gabimet q mund ti vrej njeriu i cili ka njohuri t thella n shkencn e
texhvidit. Pr shembull, gabimet q bhen te vetia e tekririt (prsritjes, dridhjes)
e shkronjs r ( ); te vetia e gunnes te shkronjat n ( ) dhe m ( ), duke kaluar
n skajshmri gjat shqiptimit t tyre.
Gabimet q hyjn n pjesn e par t lahni hafijjit, jan mekruhi tahrimen.
Prandaj, ruajtja e leximit t Kuranit prej ktyre gabimeve sht vaxhib. Kurse
gabimet q hyjn n pjesn e dyt t lahn-i hafijit, jan mekruhi tenzihen.
Prandaj, ruajtja e leximit t Kuranit prej ktyre gabimeve sht mustehab.
Pr sa i prket asaj se a e prishin namazin kto lloje gabimesh, jan dhn
mendime t ndryshme. Prgjithsisht: Gabimet q bhen me rastin e leximit, n
qoft se ua prishin ose ua paqartsojn kuptimin ajeteve kuranore, ather ai
namaz me gabime t ktilla sht i pavlefshm. Po n qoft se nuk u prishet
kuptimi e as nuk u paqartsohet, ather me kto gabime kemi br mekruh
tahrimen ose tenzihen, varsisht sipas shkalls s gabimit.

















39

XII. SEXHDEI TILAVETI
) _ _ _ _ _ (

Sexhdei tilave quhet sexhdeja e cila duhet br pasi t lexohet apo pasi t
dgjohet ajeti n t cilin porositet sexhdeja. N Kuran ka 14 vende me ajete t
sexhdes. Ato jan:

1. el-Araf, 7 : 206, 8. en-Neml, 27 : 25,
2. er-Rad, 13 : 15, 9. es-Sexhdeh, 32 : 15,
3. en-Nahl, 16 : 50, 10. Sad, 38 : 24,
4. el-Isra, 17 : 109, 11. Fussilet, 41 : 37,
5. Merjem, 19 : 58, 12. en-Nexhm, 53 : 62,
6. el-Haxhxh,22 : 18, 13. el-Inshikak, 84 : 20,
7. el-Furkan, 25 : 60, 14. el-Alek, 96 : 19.

Sipas medhhebit hanefij, personi i cili e lexon apo dgjon njrin prej ktyre
ajeteve t sexhdes, e ka vaxhib rnien n sexhde, kurse sipas medhhebeve t
tjera kjo sht sunnet. Sexhde duhet br edhe ai q e lexon apo dgjon madje
edhe prkthimin e ktyre ajeteve. Gjithashtu, sexhde duhet br edhe pasi t
dgjohen kto ajete nprmjet radios, kasetofonit, televizorit, kompjutorit etj.
Njeriu i cili e lexon ose dgjon nj ajet t sexhdes dhe ndodhet jashta namazit, ai
duhet menjher ta bj kt sexhde. Po n qoft se nuk ka mundsi menjher
ta kryej, do ta bj m von kur ti jepet rasti.
N qoft se ky personi q e lexon ose dgjon ajetin e sexhdes, sht brenda n
namaz, ather ky nuk duhet t bj sexhde t posame pr ta uar n vend
sexhden e leximit, n qoft se nuk do t lexoj mbas ktij ajeti mbi tre ajete t
tjera n vazhdim. Ktij i mjafton sexhdeja e vet namazit q sht duke e falur
edhe pr sexhden e leximit t ajetit. Mirpo, nse dshiron q mbas ajetit t
sexhdes t lexoj m tepr se tre ajete, ather ky posa ta lexoj ajetin e sexhdes
do t bjer drejt n sexhde, do ta bj sexhden pastaj do t ngrihet n kmb dhe
do t vazhdoj leximin e ajeteve ku kishte mbetur. Personi q del imam, pr t
mos shkaktuar tollovi me kt sexhden e leximit, duhet t mundohet q ajetin e
sexhdes ta sjell n fund t leximit t Kuranit n kijam.
Ta kaprcesh pa e lexuar ajetin e sexhdes vetm pr t mos br sexhdeh, sht
mekruh. Personi q duhet t bj sexhde t leximit, duhet ti plotsoj kushtet e
namazxhiut, pra duhet patur abdest dhe duhet qen i pastr.
40

Pr sexhden e leximit duhet br nijjet. Mirpo nuk sht kusht q te nijjeti
t caktohet se sexhden e cilit ajet duhet br. Mjafton t thuhet: Bra nijjet q
pr hir t All-llahut t bj sexhdei tilaveh. Ky nijjet gjat namazit bhet vetm
me mend, me zemr, kurse jasht namazit mund t bhet edhe me mend, po m
mir sht edhe me goj.
Si bhet kjo sexhde?
Njeriu i cili e lexon apo e dgjon ajetin e sexhdes ngrihet n kmb, drejtohet
kah kibla, e bn nijjetin dhe pa i ngritur duart te vesht thot All-llahu ekber!
dhe lshohet n sexhde, ku tri her thot: Subhane Rabbijel-ala. Duke thn
All-llahu ekber! ngrihet n kmb dhe e lexon ajetin :
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
(Semina ve etana gufraneke Rabbena ve ilejkel-mesir)

Te sexhdei tilaveti, nuk ka ruku, ulje apo dhnie selam sikurse te namazi.