16.10.

2007

1929 Krizinde nemli Tarihler 24 A ustos 1922- Dow Jones endeksi 63.90 puanda. 22 A ustos 1924-DJ 100 puan seviyesini geerek 100.75 puandan kapanyor. 19 Aralk 1927-Dow Jones tarihte ilk kez 200 seviyesinin zerinde kapan yapyor. 31 Aralk 1928- Dow yl tam 300 seviyesinden kapatyor. Yeni bir rekor. The Great Gatsby!! (gzel kitaptr) 3 Eyll 1929- Dow Jones 381.17 seviyesini gryor. Bu seviye 25 yl boyunca Dowun zirvesi olarak kalacak. 23 Ekim 1929- Birka gn nce hisseler yatay bir dneme girdi, 21 Ekimde piyasa sadece fanatikleri (koskoca ekonomist keriz diyemez tabii) silkeliyor diyen dnemin en nl ekonomisti Irving Fisher bankaclarla yapt bir toplantda hisse fiyatlarnn byk lde i ik olmad n syleyebilirim diyor. 24 Ekim 1929- (Kara Per embe)-k ba lyor. 12.9 milyon adet hisse el de i tiriyor ve endeks 17% a a da. 11 borsacnn intihar etti i sylenir ancak bu dedikodu otellerin kalmak iin mi camdan atlamak iin mi oda istiyorsunuz akasndan km tr

25 Ekim 1929- Saat 1 pm. Thomas Lamont (Morgan Bank), Albert Wiggin (Chase National Bank, daha sonra Pecora Komisyonunda Wigginsin eyll aynda bankann hisselerini shortlad ve milyon dolarlk karlar etti i anla ld), Charles Mitchell (National

16.10.2007 City Bank) gibi dnemin nde gelen bankerleri bir araya gelerek piyasaya mdahale etme karar alyor. NYSEnin ba kan yardmcs Richard Whitney floora gelerek US. Steel hisselerine piyasa fiyatnn ok stne bir fiyata blok emir giriyor. Ardndan 10 blue chipe daha benzer emirler brakarak endeksi yukar eviriyor.(Nasl bir ego yaratr acaba byle bir olay, bilmiyorum ama bir gn mutlaka hissederek renicem) 28 Ekim 1929- Hafta sonunda ya ananlar pani i azaltmyor ve endeks gn 13% d erek tamamlyor.

29 Ekim 1929- Kara Sal. Endeks 16.4 milyon hisse e li inde d yor. Bu hacim 1969 ylna kadar krlmad. W. Durant (otomotiv) ve Rockefeller ykl almlara giri mesine ra men endeks 12% (30 puan) geriliyor ve piyasa 14 milyar dolar de er kaybediyor.Shortta olan Livermore artk 100 milyon dolarlk bir adamdr.Arthur Cutten 50 milyon dolar kaybetmi tir. Alfred Loomis tamamen cashte beklemektedir.Man etler halen iyimser

16.10.2007 13 Kasm 1929 Endeks 198.6 seviyesinde dip yapyor.

Nisan 1930- Endeks 294 seviyesine kadar ykseliyor(1930da nemli bir sat n ardndan floor.)

8 Haziran 1932-Dow Jones 41.22 seviyesine geriliyor. Bu zirveye gre 89%lik bir gerileme demek. 23 Kasm 1954 Dow Jones 382.74 seviyesinden kapanarak yeni bir zirve yapyor

16.10.2007 Kriz, Nedenleri ve Sonras 1929 Krizinin nedenleri zerine kendi fikrimi olu turacak kadar ekonomi bilemedi im a ikar ancak konu ile ilgili ok sayda kaynak okudu umu ve kafama yatan 2 teori oldu unu syleyebilirim. Milton Friedmann teorisi establishment asndan geerli olan teori olarak grnyor.Murray Rothbardn analizleri ise benim anlad m kapitalizme daha uygun oldu u iin benim nazarmda gerekte olanlarn aklamas ve Friedmann aksi ynde. Friedman 1929 ve ardndan gelen Byk Depresyonu 4 dneme ayryor. 1928-29 Ekim 1929 Dnemi Sk Para Politikas NBER verilerine gre ekonomik dng resmi olarak 1927 ylnda dip yapm ve yeni yeni yukarya do ru hareketlenmi tir. Emtia fiyatlar geriledi i gibi enflasyon da bir sorun gibi grnmemektedir. Dnemin NY FED ba kan (ki o dnemde NY ba kan nerede ise FED ba kan gcnde oluyormu .) Ben Strong para politikas yolu ile hisse piyasasna mdahale etme fikrine kar olmasna ra men FED krediyi speklatif ve retken olarak iki snfa ayrm ve hisse piyasasnda ya ananlardan byk rahatszlk duymaktadr. Bu nedenle ekonomik ko ullardan ziyade endekslerin seviyesi FEDi kayglandrmaktadr. Strongun vefat ile beraber sk para politikas gr iyice a rlk kazanm ve 1928 Temmuzunda faizler 5% seviyesine ekilmi tir. Bu 1921den bu yana en yksek seviye. Ayn dnemde Fransz ekonomisinde grlen byme nedeni ile Altn ABDden karak Fransaya girmektedir (1929 krizini/Depresyon dnemini tart rken/benzetirken bu noktaya dikkat edilmesi gerekti ini d nyorum, 1929da nemli ekonomilerin o u altn standardna ba l idi) ve FED sk para politikas ile bu hareketi de engellemeye al maktadr. 17 Haziran 1930 Smooth-Hawley Gmrk Yasas Dnya sava srasnda Avrupada olu an tarm rn skntsn gidermek iin kta d zellikle de ABDde tarm sektrnde ciddi geli meler ya anm ayn zamanda her sektrde a r kapasite olu mu tu. Avrupann sava sonras toparlanma dnemin girmesi ile dnya genelinde tarm rnlerinde a r retim ve sonucunda fiyat d leri grlyordu. Ba kan Hoover 1928 seim kampanyasnda tarm rnlerinde gmrk duvarn ykseltece ine dair taahhtlerde bulunmu ancak konunun gndeme gelmesi ile bir anda sadece tarm rnleri de il tm mallar iin gmrk duvarlarnn ykseltilmesi tart lmaya ba land. O srada 1922 ylna kabul edilmi ve zaten yksek oldu u d nlen oranlar getirmi olan FordneyMcCumber yasas yrrlkte idi.1028 ekonomist Hooverdan yasay veto etmesini istemesine ve henz yasa kmadan Kanada gibi lkelerin misillemede bulunmasna ra men Ba kan yasay onaylad ve di er lkelerin de misilleme yapmasna neden oldu. Rakamsal olarak daralmaya bakarsak ABDnin Avrupadan ithalat 1929 ylnda 1,334 milyon dolar iken 1932de bu rakam 390 milyon dolara gerilemi ti. hracat ise 2,341 milyon dolardan 784 milyon dolara d m t. Genelde ise 1929-34 dneminde dnya ticaretinin 66% darald hesaplanmaktadr. Eyll 1931 Dnemi Sk Para Politikas Eyll aynda ngiliz Sterlini zerine yaplan speklatif saldrlarn ardndan ngiltere altn standardn terk etti ini aklar. (olayn nemini gstermesi asndan bir anekdot,sz konusu karar du almakta olan ngiliz Hazine Bakanna sylendi inde Bakann tepkisinin : Bunu

16.10.2007 yapabilece imizi bilmiyordum eklinde oldu u sylenir). Bu geli menin ardndan ABDden de benzer bir hareket bekleyen speklatrler bu kez dolar hedef alr. Eyll ve Ekim aynda nemli miktarda Altnn lkeyi terk etmesi Banka sistemini de zorlamaya ba lam tr. Ancak FED Banklarla ilgili konuda farkl bir gr e (ileride de iniyorum) sahip oldu undan iteki sorun yerine nce d tehdide odaklanr ve 9 ekim 1931de NY FED rediscount ratei (FED reserve sistemine ye bir bankann FEDden kredi alrken bir m terinin ipote ini kullanmas durumu) 2.5%a ykseltirken sadece 1 hafta sonra 16 Ekimde 3.5%ye kartt. Bu 1960lara kadar tarihin en sert ykseli i olarak kald. Bu hareketin ardndan Altn k lar azalrken sadece Ekim aynda 522 ulusal ve yerel banka kaplarn kapatmak zorunda kald. Bankalarn kapanmas ile para arz hzla azald ve ardndan output ve fiyatlarda gerileme artt. Yl 1929 1930 1931 1932 1933 M1 26.4 25.4 23.6 20.6 19.4 Para Taban (H) 7.1 6.9 7.3 7.8 8.2 Multiplier (M1/H) 3.7 3.7 3.2 2.6 2.4 Reel Para Stock (M1/P) 26.4 26 26.5 25.8 25.6

Nisan 1932 Dnemi Gev ek Para Politikas Nisan 1932de Kongrenin FED zerindeki basks artt. Kongre FEDden byk montanl ak piyasa i lemlerine girmesini istiyordu. FED gnlsz de olsa Nisan-Haziran dneminde bu iste i onaylad. Operasyonlarla beraber para stokunda gerileme yava larken devlet ve zel sektr tahvilleri ile finansman bonolarnn getirilerinde belirgin gerilemeler ya and. Bu geli meleri Temmuz aynda toptan e ya fiyatlarnda ykseli ve A ustos aynda da retimde art izledi. stihdam verileri, demiryolu istatistikleri de ekonomide bir canlanma oldu una i aret ediyordu. Ancak iinde NY FED ba kan George Harrisonun da bulundu u baz FED ba kanlarnn aksine Washington merkezde FED d k nominal faizlerin gev ek para politikas anlamna geldi ini d nerek program sona erdirdiler. 1932 ylnn ikinci yarsnda ekonomi yeniden kt. Ocak Mart 1933 Dnemi Sk Para Politikas Kasm 1932de seilmesine ra men Franklin Rooseveltin Mart ayna kadar greve ba lamayacak olmas ve kampanya srasnda aklad politikalar nedeni ile yatrmclarda tedirginlik yine artm t. Kampanyada belirtildi i zere Rooseveltin dolar devale edece i ve hatta altnla olan ba n kopartaca n d nen yatrmclar dolar satarak altn talep etmeye ba lad. Bask altnda kalan baz bankalarn batmas ve FEDin yeniden savunmaya gemesi ile para stokunda gerileme tekrar ba lad.Rooseveltin greve ba lamas ve altn-dolar ili kisini kopartmas ile para tabanlarnda , retimde ve fiyatlarda toparlanma ba lad. Bernankenin deyimi ile ilgin ancak nadir olmayan bir fenomen grlm ve devalasyon beklentisi piyasalar negatif etkilerken devalasyonun kendisi ekonomiye yardmc olmu tur Mart aynda lke baznda Banka sektrnn durumunu gstermek iin 4 Mart itibar ile eyalet baznda durumu veriyorum : Alabama sistem kapal, Arizona sistem 13 marta kadar kapal,Arkansas - sistem 7 marta kadar kapal, Delaware-sistem kapal, Florida- 8 marta kadar bakiyenin sadece 5%si +10 dolar ekilebiliyor, Kansas- bakiyenin 5%si ekilebiliyor,Michigan-sistem kapal, New Jersey ve New York-sistem 7 Marta kadar kapal,gney Carolina- Baz bankalar kapal di erleri kendi opsiyonlarna gre para ekimine

16.10.2007 izin veriyor ve Washington- bankalarn o u 17 marta kadar kapal.Sistemin tam olarak i ledi i hibir eyalet bulunmuyor. Altn Standard 1929 Krizi Altn standardn kabul eden lkelerin ayn zamanda ye di er lke para birimlerine kar fix bir kur takip etmesi bekleniyordu. ABD dnemin en byk ekonomisi olmas nedeni ile para ve fiyat politikasnda ya anan geli meler standarda ba l di er lkeleri de bire bir etkiliyordu. Dolays ile lkelerin 1929 performansn Altn Standardna dahil olup olmadklarna gre de bakabiliriz. Birinci kategori standarda dahil olmayan veya gev ek bir ekilde dahil olan lkeler. Friedman bunlara rnek olarak ini gsteriyor. in altn yerine gm standard kullanyordu ve bu sabit de il de i ken bir kura sahip olmas ve altn baznda gm fiyatnn de er kaybetmesi ile yuann devale olmas anlamna geliyordu.Bu uygulama in ekonomisinin 1929-31 dneminde krizin ok uza nda kalmasna neden olmu tur. sava nedeni ile Altn standardna gemeyen spanya ve hzla uygulamadan ayrlan Japonya di er rnekler arasnda saylabilir. kinci kategoriye ise durumun farkna vararak Standarttan nispeten daha nce kan lkeler giriyor. Speklatif saldrlar neticesinden Eyll 1931 ylnda sistem d na kan ngiltere ve takiben skandinav lkeleri bu grupta. Para politikalarn daha serbest bir ekilde izebilen bu lkelerin krizden nispeten daha erken kt d nlyor. nc kategori ise standarda ba l ancak altn rezervleri yeterli olan Fransa gibi lkeler bulunuyor. Depresyon srasnda Fransaya altn giri i olmas nedeni ile Para arznda herhangi bir sorun ya amayan Fransa daha sonra altn d rezervlerde ya anan d ve bankalarda ya anan problemler nedeni ile 1935 ylnda son bulacak bir krize girdi. Drdnc kategoride ise standardn iinde olan ancak sava nedeni ile rezervleri ok d k seviyede bulunan Avusturya, Almanya, Macaristan gibi lkeler bulunuyor. De i ik kategoride bulunan lkelerin Depresyondan farkl sreler iinde kmas krizin ana kayna nn retim veya hisse fiyatlar gibi non-monetary faktrlerden kaynaklanmad n d ndryor. Para politikas kadar FEDin bankalara olan bak as da krizde nemli bir rol oynam tr. Yukarda rnekleri verdi im gibi Banka sistemi bir noktada tamamen kitlenmi ve Depresyon dneminde lkede bulunan bankalarn yars ya kapanm yada di erleri ile birle mi tir. FEDin kurulmasndan nce herhangi bir bankann problem ya amas durumunda nce mevduat ekimi engellenir ardndan byk bankalar gerekli sermayeyi enjekte ederek sorunu zerdi. FEDin 1913de kurulmasnda bir neden de benzer krizleri daha verimli ynetmektir. Ancak dnemin hazine bakan Andrew Mellonun tezine gre zayf bankalar sistem d na atmak ac ancak gerekli bir uygulamayd. FEDin mdahale etmedi ini gren byk bankalarda, rakiplerinin azalaca ve gerekirse FEDin kendisini kurtaraca d ncesi ile, desteklerini ektiler. Sonuta bankalardan ekilen ve son derece deflasyonist olan nakit olan bitenin tuzu biberi oldu. FEDin hareketlerinin piyasa ve ekonomi zerindeki etkisi Mishkin ve Whiten hazrlad a a daki tabloda da grnyor. lgin bir ekilde faiz spreadi (Moodys Aaa ve Bbb arasndaki fark)1928-29 dneminde hisselerle beraber yukar ynde gidiyor. Ardndan yine hisse piyasasn takip ederek geriliyor. Ancak 1930un ortalarnda spread tavan delip geiyor.

16.10.2007 FED 1928 ylnda ba lad sk para politikasn 1929 ubatna kadar srdrerek hisse fiyatlarna mdahale etmeye al m ve bankalarn brokerlere at kredileri snrlandrmaya u ra m t.

ER B R BAKI GRE 1929 DA OLANLAR

"I believe that banking institutions are more dangerous to our liberties than standing armies. Already they have raised up a monied aristocracy that has set the government at defiance. The issuing power (of money) should be taken away from the banks and restored to the people to whom it properly belongs." Thomas Jefferson

I care not what puppet is placed upon the throne of England to rule the Empire on which
the sun never sets. The man who controls Britain's money supply controls the British Empire, and I control the British money supply. Nathan Mayer Rothschild Murray Rothbard Avusturya Okulunun nde gelen ekonomistlerinden biri olarak biliniyor. Depresyon zerine yazd kitab tart mak bu al mann ok tesinde oldu u iin sadece temel baz noktalar verdikten sonra analize gemek istiyorum. Avusturya okulu (hayatta ve borsann da kendisinde oldu u gibi) i dnyasnda bir business cycle oldu unu iddia eder (Herman Misnkynin teorisi ile paralellik ta yan baz noktalar da bulabilirsiniz). Buna gre Merkez veya sradan Bankalarn para basarak veya kredi imkanlarn kullanarak para arzn maniple edebiliyor olmas nedeni ile i dnyasn yanltarak hatal (overinvestment ve malinvestment arasnda fark oldu unu sylyor) yatrmlar yaplmasna neden olur. Tasarruflar artyormu asna faizlerin d mesi ile ekonomi bir boom dnemine girer ve sermaye mallarna yatrm artar.Ancak gerek ortaya knca ve enflasyon yzn gsterince i dnyas yapt yatrmn kar l n alamayaca n d nerek davran tarzn de i tirir ve bir resesyona girilir. Bu durumda reel ekonomide ( ve elbette borsada grd mz balonlarda) nasl binlerce/milyonlarca yatrmcnn ayn anda hata yapt nn cevab bankaclk sisteminin tasarruflara dayanmayan para yaratabilme yetene inde gizlidir. Yaznn geri kalan Rothbardn bu gr zerine yapt analizlerden olu uyor.

16.10.2007 1921-1929 Para Arznn i mesi A a daki tabloda 30Haziran 1921de toplam para arznn 45.3 milyar dolar oldu u grlyor. 1929 ylna kadar ise para arznda 28 milyar dolar yan 61.8%lik bir art var ki bu yllk 7.7%ye denk d yor.Sert ykseli lerin grld dnemler 1922-23,1924 ve 1925 yl sonlar ve 1927 yl.Bu srete banka depozitolar 51.1%, S&L 224.3% art gsterirken Currency kaleminde 3.68 milyarla ba layan dnem 3.64 milyarla sona eriyor. Tabloda grece iniz gibi 1929 ylnda bir nceki yla gre de i im 0.7% (Friendmann verileri de bu ynde) Para arz ve De i im

Sz konusu dnemde altn standard oldu u gz nne alnrsa enflasyonun altnda ya anan art tan kaynakland da sylenebilir. Ancak Tablo ikide byle bir durumun sz konusu olmad grlyor. Altn Rezervleri

16.10.2007 Tabloda da grld gibi sahte dolarlarn art 63% olurken altnda oran 15%. Bu 63%lik art ta currencynin rol olmad n bildi imize gre art n kayna Banka depozitolar ve kredi taban. Rothbarda gre kredinin artmasnda 3 faktr sz konusu olabilir: 1-Reserve requirementte bir d 2-Toplam rezervlerde art 3-Daha nce tutulmas gerekenden fazla miktarda tutulan rezervlerin kullanlmas. RR oranna bakt mzda 1920lern byk blmnde sabit kald n gryoruz Central Reserve City Banks olarak tabir edilen NYC ve Chicagoda 13%, Reserve City Bankalarnda 10,Country Bankalarnda 7 % ve tm vadeli mevduatlarda 3%. Rothbard RR oranlarnda de i iklik olmad gibi para hareketlerinin yksek RR blgelerinden d k blgelere do ru bir hareketinin de sz konusu olmad n rakamsal olarak gsteriyor. Ancak Vadeli/Vadesiz mevduatlarda nemli bir de i im var, RRn 13-10% civarndan 3%e geriledi i gz nne alnrsa bu nemli bir de i im olabilir.DD 1921-1929 dneminde 30.8% artarken TD tam 72.3% art gsteriyor.

Bankalarn FEDde tuttu u rezervlere ve oranlarna bakt mzda da benzer bir durum sz konusu. Rothbardn analizi bu yaznn hedefi asndan olduka detayl ancak a a da grd nz ikinci tabloda hangi elementlerin ne oranda de i ti i ve rezerv hareketleri net bir ekilde grnyor. ye Banka Rezervleri ve De i im

Tablo dikkatli bir ekilde incelendi inde X. dneme denk d en Aralk 1927-Temmuz 1928 dneminde hareketlerin enflasyonist seyirden deflasyonist bir seyre dnd grlyor. Bu noktada Rothbard FEDin bu trendi srdrmesi gerekti ini ancak bir sonraki dnemde yeniden para srerek enflasyonun derinle mesine neden oldu unu savunuyor. Zira Rothbarda gre bir deflasyondan kmann yolu kamu harcamalarn arttrmak, para musluklarn amak, cretleri yksek seviyelerde tutarak tketimi zendirmek de il tam aksine Kamu harcamalar verimsiz harcamalar (ve zel sektrden alnm ) oldu undan kslmal, para musluklar

16.10.2007 kapatlarak faizler piyasa tarafndan tespit edilmeli, cretler hzla indirilerek zel sektrn zarar etmesinin nne geilmeli ve bylece yatrmlarn devam sa lanmal. 1929 ncesinde tm depresyonlara bu ekilde mdahale edildi i iin toparlanma sresinin de ok daha ksa oldu u iddia ediliyor.Aslnda 1921-29 dneminde enflasyon oran son derece d k seviyelerde seyrediyor. Ancak Rothbarda gre FED ve Bankalar piyasaya para srmyor olsa idi artan verimlilik nedeni ile fiyatlarda grlen 2-3%lik art lar bile ya anmayacak ve enflasyonist politikalarn verdi i sahte sinyaller ve boom dnemi olu mayacaktr. Rezervde Olu an De i imler ve Kaynaklar

Para arznda ya anan geli melerin ilgin bir ksm da NY FED ba kan Strongun Washingtondan tamamen ba msz olarak ba ta ngiliz merkez bankas olmak zere di er MBler ile gr erek ABDnin kaynaklarnn sz konusu lkelerin para birimlerini kuvvetlendirmek ve altn hareketini kontrol altna almak zere yabanc tahvillere yatrmas.Strongun asistan O.Ernest Mooreun a zndan :
He [Strong] was obliged to consider the viewpoint of the American public, which had decided to keep the country out of the League of Nations to avoid interferences by other nations in its domestic affairs, and which would be just as opposed to having the heads of its central banking system attend some conference or organization of the world banks of issue. . . . To illustrate how dangerous the position might become in the future as a result of the decisions reached at the present time and how inflamed public or political opinion might easily become when the results of past decisions become evident, Governor Strong cited the outcry against the speculative excesses now being indulged in on the New York market. . . . He said that very few people indeed realized that we were now paying the penalty for the decision which was reached early in 1924 to help the rest of the world back to a sound financial and monetary basis

Bu operasyonlarla Avrupa lkelerin Gold Bullion Standard ve Gold Exchange Standard (parann direk altnda de il altna ba l bir hard currencyye ba lanmas) olarak iki farkl standarda ba lanmasna al lyordu. Fransa MB ba kannn konuya bak :
England is thus completely or partially entrenched in Austria, Hungary, Belgium, Norway, and Italy. She is in the process of entrenching herself in Greece and Portugal. . . . The currencies [of Europe] will be divided into two classes. Those of the first class, the dollar and the pound sterling, based on gold, and those of the second

16.10.2007
class based on the pound and dollarwith a part of their gold reserves being held by the Bank of England and the Federal Reserve Bank of New York, the latter moneys will have lost their independence.28

Bu konunun detaylarna bakt mzda komplo teorilerinin her zaman komplo teorisi olmad n gryoruz. Bu Srada Wall Street Bankalarn Wall Streete at kredilerin a r oldu unu ve bunlarn kslmasn isteyen kesimlere kar Strong hakl olarak byle bir ayr mann mmkn ve mantkl olmad n sylyordu. FED kurulmadan nce banklarn Streete verdi i kredi faizleri (call loan rate) 100%n zerinde bile olabilirken FED sonras 30%nin zerine asla kmam ve genelde 10% civarnda olmu tur. NYSE ve NY FEDin beraber belirledi i bu oranlara ek olarak 1927 Hazirannda 4.25%lik zgrlk bonolarnn Kasm aynda 3.5%den refinance edilmesi ve Hazine Bakan Mellonun yeterli miktarda ucuz para var aklamalar endeksi yukar itmeye yetiyordu. Discount ratein ilgin bir ekilde (bankalarn son are olarak FEDden alabilecekleri para) riskli irketlere verilen kredi faizlerinden d k olmas da Bankalarn bu pencereyi a r kullanmasna neden oluyordu. 1927 ylnn 2. yarsnda hisselere 20% ykselmi ti. 1927 sonu 1928 ilk yarsnda grlen deflasyonun devam 1929 sonuna kadar gelmedi i iin hisse piyasas ykseli ine 1929 Ekimine kadar devam etti. 1930 Kriz Byyor 1929 ylnn sonunda FEDin asli gr piyasann likiditasyon prosesine mdahale etmemek ve durumun kendi kendini dzlemesini beklemek ynnde idi. Ancak hkmetin gev ek para politikas uygulamaya karar vermesi ile rediscount rate ubat aynda 4.5%den yl sonunda 2%ye geriledi. 1930 ylnn tamamnda ye bankalarn rezervi 209 milyon, altn rezervi ise 309 milyon dolar art gsterdi.Ayn yl yukarda bahsetti im Smooth-Hawley kanununun Ba kan tarafndan onaylanmas ile hisse piyasas sert bir d gerekle tirdi.Ancak 1930 oca nda Senatr Smith Brookbart a a sat i lemlerini yasad ilan eden kanunu meclise getirmi ti.Ba kan Hoover sadece yabanc rnlerine de il i sizlikle mcadele iin gmenlere kar da bir duvar olu turuyordu. kartlan ynetmeliklerle yllk 200K civarnda olan gmen says 1931de 35K 1932de 77K seviyesine d rld. sizlikle sava ta di er bir adm da byk sanayicileri cretleri d rmemeye ikna etmek oldu. yle ki Ford maa lara zam bile yapt. Ancak bu kararlar neticesinden irket karlar hzla d erken retkenli i zayf i gcnn de i ten kartlmas imkanszla t.

Ancak yukardaki tabloda da grld gibi 1930dan sonra sanayiciler bu stratejiyi dayanamam ve cretlerde indirime gitmi tir. Devlet eli ile yrtlen bu politikann sonucunda i sahibi olanlarn geliri artm ancak i sizlik patlam tr.

16.10.2007 Mart 1933 Hoover Dneminin Sonu ve Baz Veriler Endstriyel retim endeksi A ustos 1929da 114ken Mart 1933de 54 , i sizlik oran 25%, yatrmlar zellikle sanayi in aatlar 8.7 milyardan 1.4 milyara gerilemi tir. Non-durable Goods Manufacturing 94den 66ya, Durable Goods 140dan 32ye (sermaye yatrmlarnn daha sert darbe almas harcamalarn de il tasarrufun cesaretlendirilmesi gerekti i fikrine bir destek olarak sunuluyor. Durable Goodsda istihdam 10 milyondan 4 milyona gerilerken, tketim sektrnde 15 milyondan 13 milyona gerileme olmu ) .Fabrika istihdam 42%, demir elik retimi 85% d m tr. Sonu: Gnmzn devasa sisteminde 1929 tarz bir k tahmin etmek ok zor olsa da u anda olan bitenin 1929 ncesinden ok farkl olmad n d nyorum. Sadece A ustos aynda olan bitene bakt mzda FED piyasann sorumsuzca borlanmasna mdahale etmek yerine para musluklarn aarak oyunun devamn sa lamay tercih etti. Tpk 1990larda olu an sahte boomun kendi dinamikleri ile zlmesine izin vermedi i ve faizleri 1 seviyesine indirdi i gibi. Bu oyununun eldeki imkanlarla on yllar boyunca srdrlmesi sz konusu olsa bile artk altn fiyatlarndan birilerinin kanlmaz sona hazrland m d nyorum. nmzde bulunan byk ralli herkes asndan zor gnlere hazrlanmann son frsat olacaktr. I BELIEVE n aatna ba lanmas ile (17 Mays 1930) Byk Buhran srasnda nemli bir istihdam kayna olarak grlen ve her kapitalist hacnn tavaf etmesi gereken Rockefeller Centern nndeki plakadan: I Believe: "I believe in the supreme worth of the individual and in his right to life, liberty, and the pursuit of happiness. I believe that every right implies a responsibility; every opportunity, an obligation; every possession, a duty. I believe that the law was made for man and not man for the law; that government is the servant of the people and not their master. I believe in the dignity of labor, whether with head or hand; that the world owes no man a living but that it owes every man an opportunity to make a living. I believe that thrift is essential to well ordered living and that economy is a prime requisite of a sound financial structure, whether in government, business or personal affairs. I believe that truth and justice are fundamental to an enduring social order. I believe in the sacredness of a promise, that a mans word should be as good as his bond; that character -- not wealth or power or position -- is of supreme worth. I believe that the rendering of useful service is the common duty of mankind and that only in the purifying fire of sacrifice is the dross of selfishness consumed and the greatness of the human soul set free. I believe in an all-wise and all-loving God, named by whatever name, and that the individuals highest fulfillment, greatest happiness, and widest usefulness are to be found in living in harmony with His will. I believe that love is the greatest thing in the world; that it alone can overcome hate; that right can and will triumph over might." KAYNAKLAR: www.state.gov www.marketplace.publicradio.org http://images.search.yahoo.com/ Mishkin &White e itli al malar; Ben Bernanke e itli al malar;

16.10.2007 A Monetary History of the United States - Milton Friedman & Anna Schwartz; Americas Great Depression- Murrey N. Rothbard; antn okudu u bi y n vr zvr kitap ant (arayan belasn da bulur mevlasn da analistiniz)
Burada yer alan bilgiler Yatrm Menkul De erler A. . tarafndan bilgilendirme amac ile hazrlanm tr. Yatrm bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatrm dan manl kapsamnda de ildir. Yatrm dan manl hizmeti; arac kurumlar, portfy ynetim irketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile m teri arasnda imzalanacak yatrm dan manl szle mesi erevesinde sunulmaktadr. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanlarn ki isel gr lerine dayanmaktadr. Herhangi bir yatrm aracnn alm-satm nerisi ya da getiri vaadi olarak yorumlanmamaldr. Bu gr ler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanarak yatrm karar verilmesi beklentilerinize uygun sonular do urmayabilir. Burada yer alan fiyatlar, veriler ve bilgilerin tam ve do ru oldu u garanti edilemez; ierik, haber verilmeksizin de i tirilebilir. Tm veriler, Yatrm Menkul De erler A. . tarafndan gvenilir oldu una inanlan kaynaklardan alnm tr. Bu kaynaklarn kullanlmas nedeni ile ortaya kabilecek hatalardan Yatrm Menkul De erler A. . sorumlu de ildir.

ULUSLARARASI SERMAYE P YASALARI lkay Dalkl ant Manukyan +90-212-350-23-14 +90-212-350-23-36 idalkilic@isyatirim.com.tr smanukyan@isyatirim.com.tr

SAB T GET R L MENKUL KIYMETLER Cneyt Akdemir Ebru Serteser Pnar zdemir Alevtina Klevchuk +90-212-350-23-28 +90-212-350-23-38 +90-212-350-23-12 +90-212-350-23-40 H SSE SENED P YASALARI cakdemir@isyatirim.com.tr eserteser@isyatirim.com.tr pozdemir@isyatirim.com.tr aklevchuk@isyatirim.com.tr oduruz@isyatirim.com.tr tcam@isyatirim.com.tr agursoy@isyatirim.com.tr +90-212-350-26-10 +90-312-455-26-62 +90-216-542-72-00 +90-232-488-90-00 +90-212-363-01-10 +90-212-350-23-06

Orkun Duruz +90-212-350-23-16 Tuner Ali am +90-212-350-23-34 Ahmet Fatih Grsoy +90-212-350-23-22 SATI VE PAZARLAMA GENEL MDRLK ANKARA UBES KALAMI UBES ZM R UBES YEN KY UBES SATI VE PAZARLAMA Nihan zen Ye im zden Alper Kaymak Merih Derinsu Tufan Deriner Can Pamir