YKSEK GENLEMEL KPKL SSTEMLER

200:1den byk genleme oranlarna sahip sistemler yksek genlemeli (Hi-Ex) sistemler olarak tanmlanr. ou uygulamada nominal 200:1 1000:1 orannda genleme arzu edilir. eitli reticilerde genleme oran 1200:1 oranna kadar kabilmektedir. Yksek genlemeli kpkl sndrme sistemleri, d ortam havasn kullanan ve i ortam havasn kullanan tipler olarak kendi iinde ikiye ayrlmaktadr. Klasik yksek genlemeli sistemler d ortam havasn kullanr. Bu amala jeneratrler alann tavanna veya duvarlarna monte edilir. Bu nedenle ilgili alann duvarlarnda veya tavannda ek aklklara ihtiya vardr. Hidrolik veya elektriksel motorlu tip jeneratrler re- ekil 1. Yksek genlemeli kpkl sndrme sistemi prensip ak diyagram. tildii gibi, sadece mevcut hat basncn kullanarak solsyonu hidrolik motorlu jeneratrler gibi dardan ek enerjiye ihtiya duymadan mevcut hat basncn kullanarak arptrma yzeyine gnderen tipleri de retilmektedir. Elektrik motorlu jeneratrler dahili veya harici ortam havasn kullanarak kp genletirirler. Gerekli havay bir elektrik motoruna bal fan vastas ile temin ederler. Elektrik motorlu jeneratr eer riskli alann iine monte edilecek ise ortamn gerektirdii koruma snfna sahip motorlu seilmelidir. Hidrolik motorlu yksek genlemeli kpk jeneratrleri mevcut hat basncn kullanarak hava temin eden hidrolik motora bal fan kullanlarak havay temin eder. Elektrik veya hidrolik motorlu yksek genlemeli kpk jeneratrlerinin zerinde hareketli paralar bulunduu iin kurulumu ve bakm daha zordur. zellikle ilgili alana monte edildiinde ciddi tayc konstrksiyona gereksinim duyarlar. Sklkla duvara veya tavana monte edildikleri iin eer d ortam havas kullanlacak ise normal artlarda damper ile birlikte kullanlmaldr. Sz konusu damper nitenin duvar veya tavandan darya alan ve temiz hava emiini salayan blme monte edilmeli ve jeneratr altnda otomatik olarak almaldr. Eer i ortam havas kullanlacak ise jeneratrn yeterince hava emebilecei mesafelerin korunarak montajnn yaplmas gereklidir. zerinde hibir hareketli para bulunmayan yeni nesil kpk jeneratrleri mevcut hat basncn kullanarak solsyonu arptrma yzerine gnderirler ve bu esnada ortamda bulunan yanma havasn emerek kpn iine hapsederler. nite zerinde hareketli para bulunmad iin son derece haf ve bakm son derece kolaydr.

ekil 2. Tipik hidrolik motorlu yksek genlemeli kpk jeneratr.

Yeni nesil yksek genlemeli sistemler i ortam havasn kullanacak ekilde dizayn edilmitir. Bu nedenle ek duvar-tavan akl gerektirmez. Sndrmede i ortam havasn kullanmak etkin sndrme salar. Jeneratrler kpn genlemesini salarken ortamda snan hava, varsa yanc buhar ve yanmann devam iin gerekli havay (oksijen) da kpk iine hapseder. Bu hali ile yanmann devam iin gerekli etkenler ortamdan ksmen kaldrlr. Yanan maddenin zeri rtlerek hava (oksijen) ile temas engellenir. Yapsndaki su ile soutma yapar.

ekil 3. Tipik i ortam havasn kullanan yksek genlemeli kpk jeneratr.

YKSEK GENLEMEL KPKL SSTEMLERN KULLANIM ALANLARI

Q Uak hangarlar, Q Helikopter hangarlar, Q Gemi makine daireleri ve kargo alanlar, Q Kimya tesisleri, Q Solvent veya hidrokarbon depolama sahalar, Q Boya retim veya depolama alanlar, Q Dk kaynama noktasna sahip gaz retim tesisleri, Q Jeneratr veya motor test odalar, Q Kablo ve tesisat galerileri, Q Enerji retim alanlar, Q Kazan daireleri, Q Yksek depolama alanlar, Q Madenler, Q Yanc ve parlayc ortamlarda buhar bastrma, vb. endstriyel uygulamalar.

Yksek Genlemeli Sistemlerin Tipleri ve Gereklilikleri

Yksek genlemeli sistemler; hacim doldurma (total ooding), lokal uygulama veya tanabilir aparatlar kullanlarak uygulanabilir. Konumuz total ooding sistemler olduu iin dier uygulamalarn zerinde detayl durulmayacaktr.

HACM DOLDURMA (TOTAL FLOODING) SSTEMLER

Total ooding sistemlerde d ortam havasn kullanan veya i ortam havasn kullanarak kp genletiren kpk reteleri kullanlmaktadr. ekil 1 ve ekil 2de i ortam havasn kullanarak solsyonun genlemesini salayan kpk reteci grlmektedir. Sistemin uyguland kapal alann bu sisteme uygunluu kontrol edilmelidir. Montaj ekli dikkate alnarak acil durumda personelin ilgili alan terk edebilmesine kolaylk salamas ve bakm ilemleekil 4. Tipik yksek genlemeli kpk jeneratr alma prensibi. rinin rahatlkla yaplabilmesi planlanmaldr.

Resim 1. Tipik i ortam havasn kullanan yksek genlemeli kpk reten jeneratr alma esnasnda.

Resim 2. Tipik bir yksek genlemeli kpkl sndrme sisteminin almas.

Total ooding sistemler tasarm standardnn gereklerine gre; dizayn, montajn yaplmas, sistemin test edilmesi ve bakmnn yaplmas gereklidir. Kullanlan btn ekipman sertikal olmal ve reticinin kurulum ve bakm ile ilgili uyarlar dikkate alnmaldr. Hacim Doldurma (Total Flooding) yntemi ile korunan riskli alann zellikleri ve temel gereklilikler aadaki gibi olmaldr: Q Kap, pencere gibi ak alanlarn sistem tetiklenmeden nce veya sistem ile e zamanl kapatlmas gereklidir. Bu ilem yaplrken personelin alan terk etmesi gz nnde bulundurularak planlama yaplmaldr. Q Kap ve pencereler kpk veya varsa sprinkler sisteminin boaltlmas esnasnda oluabilecek basnca dayankl olmaldr. Yani perde tipi kaplar kullanlmamaldr. Q Kap ve pencereler kapatlamyor ise bu noktalarda alan dna akacak olan kpk miktar belirlenerek, kayp kpk miktarn karlayacak sayda ilave jeneratr sisteme eklenmelidir. Q Kap veya pencereler dnda da kpk kayb sz konusu ise sisteme kpk eklenmelidir. Q Sistemin gerekli performans salayacak sekilde dizayn edildiinin belirlenmesi iin mutlaka saha testlerinin yaplmas gereklidir. Bu testler neticesinde kayplar sz konusu ise sisteme ilave jeneratr veya kpk konsantresi eklenmelidir. Q Dizayn edilecek sistem i ortam havasn kullanan tip olarak seildiinde alana hava girii mmkn olduu oranda engellenmelidir. (Eer sistemde kullanlan jeneratrler d ortam havasn kullanacak ise ilgili alann mutlaka taze hava ile beslenmesi veya jeneratrlerin direk d ortamdan hava emmesi salanmaldr.) Q Sistem dizayn edildiinde doldurma ykseklii dikkatle belirlenmeli ve belirlenen yksekliin minimum 1.1 m kat veya 0.6 m zerine kadar alan doldurmaldr. (Hangi deer byk ise o seilir.) Q Hzl yanc veya parlayc malzemelerin bulunduu alanlarda belirlenen doldurma yksekliinin 1.1 kat veya 0.6 m deerinden daha yksek seilmelidir. Bu deer yaplacak boaltma testi ile dorulanmaldr. Q Yksek genlemeli kpkl sistem ile birlikte sprinkler sistemi de var ise sprinkler sisteminin almas durumunda krlacak kpk miktar hesaplanarak sisteme eklenmelidir. Q Kpk ile doldurulacak alanda gizli boluklar var ise alan tamamen bo kabul edilmelidir. Tasarm buna gre yaplmaldr. Q Yanc olmayan makineler vb. imalat iin gerekli ekipmanlar toplam belirlenen uygulama hacminden karlmaldr. Tasarm buna gre yaplmaldr. Q Kpk ile doldurulacak alanda yer alan ii bo veya dolu tanklar, variller vb. depolama amal elemanlar var ise alan tamamen bo kabul edilmelidir. Tasarm buna gre yaplmaldr. Q Sistemin aralksz kpk retme zaman korunan alann mimar detaylar ve yanc malzeme tipine bal olarak 6.12.7.1 NFPA 11 2010 Editionda verilen tabloya gre seilmelidir. Q Yangn sndrmek iin gerekli olan kpk miktar (boaltma oran) eer varsa sprinkler sisteminin gc, tehlikenin doas ve kongrasyonu, korunan alann yapsal zellikleri ile potansiyel can ve mal gvenlii dikkate alnarak 6.12.7.1NFPA 11 2010 Editionda verilen tabloda belirtilen deerin altnda seilemez.

Lokal Uygulamalar
Tamamen kapal olmayan alanlarda, yanc veya parlayc svlar, svlatrlan doalgaz veya A snf yanclarn oluturduu yangnlarn sndrlmesinde veya kontrol altnda tutulmas amac ile kullanlmaktadr. zellikle farkl ykseltilere sahip,