Rơi T Do 2 - Joseph E. Stiglitz PDF

LOi HUA CUA CAC 1O CHUC 1OAN CAU
3 2
1OAN CAU HOA VA NHUNG MA1 1iAi
CHIONG I
IOI HIA CIA CAC
T CHIC TOAN CAI
C
AC QUAN CHUC QUC T bIeu Iuong gIau maI cua IraI
Iu kInh Ie Ihe gIoI dang bI Ian cng o khap moI noI.
Nhung cuc hop Ihng Ihuong Iruoc day cua cac nha ky
IrI Ihao Iuan nhung chu de IhIeI Ihan nhu cac khoan cho vay
uu daI va han ngach Ihuong maI gIo day gan IIen voI nhung
canh danh nhau Iren duong ph va cac cuc bIeu Iinh ram r.
La n so ng bIe u Iinh pha n d I h I nghI cu a T chu c Thuong ma I
The gIoI (WTO) IaI SeaIIe nam 1999 Ia mI cu sc. Ke Iu do,
phong Irao nay ngay cang manh me va con IhInh n da Ian
Iran khap noI. Hau nhu cuc hop Ion nao cua IMI, Ngan hang
The gIoI, va WTO bao gIo cung co canh xung dI va bao Ioan.
Ca I che I cu a m I nguo I pha n d I o Genoa nam 2001 ch Ia kho I
dau cua chuyen se co Ihem nhIeu nan nhan Irong cuc chIen
chng Ioan cau hoa.
Bao Ioan va phan dI chng IaI nhung chnh sach va hanh
d ng cu a ca c I chu c Ioa n ca u ho a khng co gi mo I. Ha ng Iha p
ky nay, nguoI dan o cac nuoc dang phaI IrIen da nI Ioan khI
cac chuong Irinh IhaI Iung buc bung ap daI Ien daI nuoc
ho Io ra qua khac nghIeI. Nhung su phan dI cua ho hau nhu
5 4
1
J. Chirac, The Economy Must Be Made to Serve People, phat biu tai Hi
ngh Lao ng Quc t, thang 6.1996.
khng duoc nghe Ihay o phuong Tay. CaI moI o day Ia Ian
song phan dI da Ian sang den Ian cac nuoc phaI IrIen.
Da Iu ng co nhu ng chu de , nhu Ia ca c chuong Irinh cho vay
dIe u chnh co ca u (duo c xay du ng nha m gIu p ca c qu c gIa dIe u
chnh va kha c phu c khu ng hoa ng) va ha n nga ch nha p kha u chu I
(ha n che ma m I s nuo c chau u da nh va o chu I nha p kha u
Iu ca c nuo c khng pha I Ia Ihu c dIa cu cu a ho ) ch phu c vu Io I
ch cho m I I nguo I. Nga y nay, nhu ng du a Ire 16 Iu I Iu ca c
vu ng ngoa I cu ng co nhu ng y kIe n ma nh me ve nhu ng hIe p uo c
b hIe m nhu GATT (HIe p uo c chung ve Ihuong ma I va Ihue quan)
va NAITA (Khu vu c ma u dIch Iu do Ba c My , Iho a Ihua n duo c ky
nam 1992 gIu a MexIco, My va Canada cho phe p ha ng ho a, dIch
vu va da u Iu, Iru con nguo I, dI chuye n Iu do gIu a ca c nuo c). Su
pha n kha ng na y da khIe n nhIe u nguo I dang na m quye n pha I Iu
va n Iuong Iam. Tha m ch, nhu ng chnh kha ch ba o Ihu nhu T ng
Ih ng Pha p |acques ChIrac cu ng da ba y Io Io nga I ra ng Ioa n ca u
ho a dang khng Ia m cho cu c s ng I I de p hon cho da s nhu ng
nguo I ca n de n nhu ng Io I ch duo c hu a he n cu a no .
1
DIe u Iro nen
ro ra ng vo I Ia I ca mo I nguo I Ia da co ca I gi do saI Ia m. Ch qua
m I dem, Ioa n ca u ho a da Iro Iha nh chu de ba o ch no ng h I,
chu de duo c Iranh ca I Iu Irong ca c pho ng ho p de n ca c Irang ba o
va Irong ca c Iruo ng ho c Iren Ioa n Ihe gIo I.
TAI SAO TOA N C U HO A suc manh da mang IoI bao nhIeu
dIe u I I Ia nh Ia I Iro Iha nh m I chu de Iranh ca I nhu va y7 Mo
cu a ra vo I Ihuong ma I qu c Ie da gIu p bao nhIeu qu c gIa Iang
Iruo ng nhanh hon. Thuong ma I qu c Ie gIu p kInh Ie pha I IrIe n
khI xuaI khau da Iro Ihanh Iuc day cho Iang Iruong. Tang
Iruong dua vao xuaI khau Ia Irung Iam cua chnh sach cng
nghIep da Iam gIau nhIeu nuoc chau A va Iam cho hang IrIeu
nguoI duoc huong cuc sng II hon. Nho Ioan cau hoa ma
nhIe u nguo I Iren Ihe gIo I nga y nay s ng Iau hon va huo ng mu c
s ng cao hon Iruo c day nhIe u. NhIe u nguo I phuong Tay co Ihe
coI nhu ng cng vIe c vo I d ng Iuong re ma I Ia I ca c nha ma y cu a
NIke Ia su bo c I I, nhung vo I nhu ng nguo I o ca c nuo c dang pha I
IrIen, Iam vIec Irong nha may con II hon nhIeu so voI phoI
Iung Iren nhung canh dng Irng Iua.
Toa n ca u ho a da Ia m gIa m dI Iinh Ira ng c Ia p ma ca c nuo c
dang pha I IrIe n Ihuo ng ga p va Ia o ra co h I IIe p ca n IrI Ihu c cho
nhIe u nguo I o ca c nuo c dang pha I IrIe n, dIe u vuo I xa Ia m vo I
cu a Iha m ch nhu ng nguo I gIa u nha I o ba I ky qu c gIa na o m I
Ihe ky Iruo c day. Ba n Ihan phong Ira o ch ng Ioa n ca u ho a cu ng
Ia ke I qua cu a su IIen ke I mang Inh Ioa n ca u ho a. Su IIen ke I
gIu a nhu ng nha hoa I d ng o kha p noI Iren Ihe gIo I, da c bIe I
nhu ng IIen ke I Ihu c hIe n qua ma ng InIerneI da Ia o ra su c e p dua
de n hIe p uo c qu c Ie ve min sa I Ihuong, ma c cho su pha n d I
cu a nhIe u chnh phu co Ihe Iu c. Duo c ky bo I 121 nuo c va o nam
1997, hIe p uo c na y gIa m xa c sua I nhu ng du a Ire va nhu ng nguo I
v I I pha I Iro Iha nh na n nhan cu a min. Tuong Iu , a p Iu c xa h I
bu c c ng d ng qu c Ie pha I xo a no cho ca c nuo c nghe o nha I.
Ngay ca khI Ioa n ca u ho a co nhu ng ma I Ira I, Ihi Ihuo ng cu ng dI
ke m vo I Io I ch. Su mo cu a IhI Iruo ng su a cu a |amaIca cho ha ng
nha p kha u Iu My va o nam 1992 co Ihe gay IhIe I ha I cho nhu ng
nng dan nuI bo nhung Ia I Ia o ra co h I cho Ire em nghe o duo c
du ng su a re hon. Ca c ha ng nuo c ngoa I co Ihe gay IhIe I ha I cho
ca c doanh nghIe p qu c doanh duo c ba o h nhung cu ng da n Io I
vIe c pha I a p du ng cng nghe mo I, IIe p ca n IhI Iruo ng mo I va Ia o
ra ca c nga nh cng nghIe p mo I.
7 6
2
Vao nm 1990, 2.718 t ngi sng di mc 2 USD mt ngay. Vao nm
1998, s ngi ngheo sng di mc 2 USD mt ngay c tnh khoang 2.801
t ngi theo Ngn hang Th gii, Global Economic Prospect and the
Developing Countries 2000 (Washington, DC: World Bank, 2000), trang 29.
tm hiu thm s liu, xem World Development Report and World Economic
Indicators, nhng n phm hang nm cua Ngn hang Th gii. S liu v y t co
th tm lai UNAIDS/WHO, Report on the HIV/AIDS Epidemic 1998. Trong khi
vn con co s tranh cai v nhng s liu nay th co ba d kin khng b nghi
ng chut nao la: khng co chut tin trin v giam ngheo; phn ln tin trin
la chu A, c bit la Trung Quc; va hoan canh khn cung cua ngi
VIen Iro nuoc ngoaI, mI kha canh khac cua Ihe gIoI Ioan
cau hoa, du co nhung maI khng II van mang IaI IoI ch cho
hang IrIeu nguoI, Ihuong duoI nhung hinh Ihuc ma nguoI Ia
khng de y: quan du kch o PhIIIpInes da nhan duoc vIec Iam
Iu mI du an do Ngan hang The gIoI IaI Iro khI ho gIa Iu vu
kh; cac du an Ihuy IoI Iam Iang gap dI Ihu nhap cua nhung
nng dan may man Iay duoc nuoc Iu ngun nay; cac du an
gIao duc da xoa nan mu chu o cac vung nng Ihn; mI vaI
du an chng AIDS gIup ngan ngua su Iay Ian cua benh dIch
cheI nguoI nay.
Nhung nguoI noI xau Ioan cau hoa Ihuong coI nhe hay bo
qua nhung IoI ch cua no. Nhung nguoI ung h Ioan cau hoa
Iham ch con cuc doan hon. DI voI ho, Ioan cau hoa (dIeu
Ihuong gan IIen voI su Ihang Ihe cua chu ngha Iu ban kIeu
My) Ia mI IIen b, cac quc gIa dang phaI IrIen phaI chap
nhan no neu ho mun Iang Iruong va xoa ngheo hIeu qua.
Nhung dI voI nhIeu nguoI o cac nuoc dang phaI IrIen, Ioan
cau hoa da khng mang IaI nhung IoI ch da hua hen.
CaI h ngan cach ngay cang Ion gIua nhung nguoI co cua
va nhung nguoI ngheo da Iam cho s nguoI Irong Ihe gIoI Ihu
ba sng Irong ngheo doI Iung quan voI muc Ihu nhap duoI 1
dIa mI ngay ngay cang Iang. BaI chap nhung IoI hua hen
Iap dI Iap IaI ve xoa doI gIam ngheo Irong Ihap ky vua qua
cua Ihe ky haI muoI, s nguoI sng Irong ngheo kh Ihuc Ie
da Iang Ihem 100 IrIeu nguoI.
2
DIeu nay IaI xay ra cung IhoI
gIan khI ma Ing Ihu nhap cua Ihe gIoI Iang binh quan IoI
2,S mI nam.
O chau PhI, su pha n khch va nhu ng kha I vo ng sau khI Ihoa I
khoI ach Ihuc dan da khng keo daI. Thay vao do, Iuc dIa nay
roI va o hoa n ca nh I I Ie hon, khI ma Ihu nha p Iu I gIa m va mu c
s ng Ihi sa su I. Nhu ng Iha nh Ich ca I IhIe n ve Iu I Iho pha I ra I
n Iuc moI daI duoc Irong vaI Ihap ky Iruoc day da baI dau bI
dao nguoc. Mac du Iham hoa AIDS Ia nguyen nhan chnh cua
Iinh Irang nay, ngheo doI cung Ia mI saI Ihu khac. Ngay ca
mI s nuoc da bo caI chu ngha xa hI PhI chau va c gang
xay du ng m I chnh phu Irong sa ch, can ba ng ngan sa ch cu ng
kIe m che Ia m pha I cu ng nha n Iha y ra ng, ho ra I kho de Ihu hu I
cac nha dau Iu Iu nhan. Khng co su dau Iu nay, ho khng
Ihe co duoc su Iang Iruong vung chac.
Neu nhu Ioan cau hoa da khng Ihanh cng Irong gIam
ngheo, no cung khng Ihanh cng Irong vIec dam bao su n
dInh. Khung hoang o chau A va chau My LaIInh de doa nen
kInh Ie va su n dInh cua IaI ca cac nuoc dang phaI IrIen.
NguoI Ia Io ngaI rang, con khung hoang IaI chnh co Ihe Ian
Iran khap Ihe gIoI va rang su sup d Iy gIa o mI nen kInh Ie
moI nI cung co ngha Ia nhung nen kInh Ie khac se sup d
Iheo. Da co Iuc, vao nam 19971998, cuc khung hoang chau
A xuaI hIen va de doa Ioan b nen kInh Ie Ihe gIoI.
ngheo phn ln th gii con lai cang ti t thm. vung Ha Sahara chu
Phi, 46% dn s sng trong ngheo oi tuyt i ( mc t hn 1 la mt
ngay), con My Latinh va Lin x cu ty l dn s ngheo kh (theo nh ngha
ht sc cht che nay) ln lt la 16% va 15%.
9 8
Toa n ca u ho a va su a p du ng kInh Ie IhI Iruo ng cu ng da khng
dem IaI keI qua hua hen o Nga va hau heI cac quc gIa dang
chuyen dI Iu kInh Ie ke hoach sang IhI Iruong. Nhung nuoc
nay da duo c ca c nuo c phuong Tay hu a he n ra ng, he Ih ng kInh
Ie mo I se dem Ia I su IhInh vuo ng chua Iu ng co . Thay vi va y, no
Ia I mang de n su nghe o do I chua Iu ng co . Tren nhIe u ma I va vo I
ha u he I mo I nguo I, kInh Ie IhI Iruo ng Io ra Iha m ch I I Ie hon
dIe u ma nhu ng nha Ia nh da o c ng sa n Iu ng du doa n. Su Iuong
pha n gIu a su chuye n d I cu a kInh Ie nuoc Nga (duoc IhIeI ke
boI cac I chuc kInh Ie quc Ie) va cua Trung Quc (do ho Iu
va ch ra) Ia khng Ihe Io n hon. Thu c Ie cho Iha y, Irong khI nam
1990, I ng sa n pha m qu c n I (GDP) cu a Trung Qu c ch ba ng
60 cua Nga Ihi cho den cuI Ihap ky, con s nay da bI dao
nguoc. Trong khI nuoc Nga chung kIen Iinh Irang doI ngheo
gIa Iang chua Iung co Ihi Trung Quc daI duoc Ihanh cng
Irong gIam ngheo chua Iung co.
Nhu ng nguo I ch Irch Ioa n ca u ho a bu c I I ca c nuo c phuong
Tay Ia dao duc gIa va ho hoan Ioan dung. Cac nuoc phuong
Tay da e p bu c nhIe u nuo c nghe o xo a bo ha ng ra o Ihuong ma I,
nhung IaI gIu IaI hang rao Ihuong maI cua chnh ho, ngan can
cac nuoc dang phaI IrIen xuaI khau nng san va do do, Iuoc
doa I nhu ng ngu n Ihu xua I kha u ma nuo c dang pha I IrIe n dang
raI can. TaI nhIen, My Ia mI Irong nhung nuoc chIu Irach
nhIem chnh, va dIeu nay Iam II phaI suy ngh raI nhIeu. KhI
co n Ia m chu IIch h I d ng c va n kInh Ie , II da da u Iranh ma nh
me ch ng Ia I Iho I da o du c gIa na y. No khng ch I n ha I cho ca c
nuo c dang pha I IrIe n, ma co n gay IhIe I ha I cho ca nguo I My , vu a
Irong vaI nguo I IIeu du ng vi ho se pha I Ira gIa cao hon va vu a
Irong vaI nhu ng nguo I do ng Ihue de Ia I Iro cho khoa n Iro ca p
Io n IrI gIa ha ng I USD. Su da u Iranh cu a II Ihuo ng Ia khng
Iha nh cng. Nhu ng Io I ch Ihuong ma I va Ia I chnh da Iha ng Ihe
va khI II chuye n de n Ia m cho Ngan ha ng The gIo I, II ca ng Iha y
ro nhu ng ha u qua d I vo I ca c nuo c dang pha I IrIe n.
Nhung du khng mang I I da o du c gIa , ca c nuo c phuong Tay
cung da khoI xuong va Ihuc day qua Irinh Ioan cau hoa, dam
bao rang ho Ihu duoc phan IoI ch hon Iu Ioan cau hoa va cac
nuo c dang pha I IrIe n pha I hu ng chIu su IhIe I ha I. Khng ch Ia
vIe c ca c nuo c cng nghIe p pha I IrIe n Iu ch I mo cu a IhI Iruo ng
cho hang hoa cua cac nuoc dang phaI IrIen chang han nhu
duy Iri che d han ngach voI nhIeu IoaI hang hoa nhap khau
Iu ca c nuo c dang pha I IrIe n, Iu ha ng de I may de n duo ng Irong
khI khang khang yeu cau cac nuoc dang phaI IrIen phaI mo
cu a IhI Iruo ng cho nhu ng nuo c gIa u hon. Khng ch Ia vIe c ca c
nuo c cng nghIe p pha I IrIe n IIe p Iu c Iro ca p nng nghIe p, khIe n
cho ha ng nng sa n cu a ca c nuo c dang pha I IrIe n kho ca nh Iranh
Irong khI van khang khang yeu cau cac nuoc dang phaI IrIen
xoa bo Iro cap cho san pham cng nghIep. Neu chung Ia nhin
va o Iy gIa ca nh ke o mu c gIa ca c nuo c pha I IrIe n va ke m pha I
IrIen Ihu duoc Iu hang hoa ho san xuaI va xuaI khau Ihi sau
Ihoa Ihuan Ihuong maI cuI cung nam 199S (Ihoa Ihuan Ihu
8), ke I qua ro ng Ia Ia m gIa m Iuong d I gIa ha ng xua I kha u cu a
nhu ng nuo c nghe o nha I so vo I mu c gIa ma ho pha I Ira cho ha ng
nhap khau.
3
KeI qua Ia, nhIeu nuoc ngheo nhaI Ihe gIoI Ihuc
ra con bI Iam cho ngheo hon.
3
Thoa thun th tam nay la kt qua cua cac cuc am phan goi la Vong am
phan Uruguay bi v cac cuc am phan bt u t nm 1986 Punta del
Este, Uruguay. Vong am phan nay kt thuc Marrakech vao ngay 15.12.1993,
khi 117 nc tham gia vao thoa thun thng mai t do nay. Thoa thun nay
c Tng thng Clinton, ai din cho My, ky ngay 8.12.1994. WTO chnh
thc ra i t ngay 1.1.1995 va hn 100 nc a ky gia nhp cho n thang
7. Mt iu khoan cua thoa thun nay yu cu chuyn GATT thanh WTO.
11 10
Cac ngan hang phuong Tay da Ihu duoc nhIeu IoI nhuan Iu
vIe c no I Io ng kIe m soa I IhI Iruo ng v n o ca c nuo c My LaIInh va
chau A . Trong khI do , chnh nhu ng khu vu c na y Ia I bI a nh huo ng
xau khI nhung dong IIen dau co nong (ngun IIen chay vao va
ra khoI mI nuoc Irong khoang IhoI gIan raI ngan, Ihuong ch
sau m I dem, Ihuo ng Ia nha m da nh cuo c Iy gIa m I d ng IIe n
Ien gIa hay xu ng gIa ) cha y va o d I ng I d I chIe u. Nhu ng do ng
IIen chay ra khoI daI nuoc dI ngI de IaI sau Iung no Ia su
sup d cua he Ihng Iy gIa va he Ihng ngan hang bI suy yeu.
Vong dam phan Uruguay cung da Iang cuong quyen so huu
Ir Iue. Cac cng Iy duoc pham My va cac nuoc phuong Tay
kha c gIo day co quye n ngan cha n ca c cng Iy o n D va BrazII
an ca p nhu ng Ia I sa n Ir Iue cu a ho . Nhung chnh nhu ng cng
Iy duoc pham Irong Ihe gIoI dang phaI IrIen nay da va dang
san xuaI ra nhung IoaI Ihuc cuu nguoI cho nhan dan ho voI
m I mu c gIa ch ba ng m I pha n nho mu c gIa Ihu c ma ca c cng
Iy duo c pha m phuong Tay ba n. Nhu ng quye I dInh Ia I Vo ng da m
phan Uruguay nhu vay co haI maI. MI maI, IoI nhuan cua cac
cng Iy duoc pham phuong Tay se Iang. Nhung nguoI ung h
quyen so huu Ir Iue Iap Iuan rang, dIeu nay se cho ho Ihem
dng Iuc de sang Iao. Nhung IoI nhuan Iang Ihem Iu vIec ban
duoc pham sang cac nuoc dang phaI IrIen raI nho boI vi ch
raI I nguoI co Ihe mua nhung Ihuc do va do vay, Iac dung
khuyen khch sang Iao se han che. MaI khac Ia, hang nghin
nguoI se phaI chIu cheI boI vi chnh phu va nguoI dan o cac
nuoc dang phaI IrIen khng du IIen de Ira muc gIa Ihuc cao
nhu vay. Trong Iruong hop cua benh AIDS, cac cng Iy duoc
pha m phuong Tay da va p pha I Ia n so ng pha n d I, pha I nhuo ng
b va cu I cu ng bu c gIa m gIa Ihu c xu ng mu c gIa Iha nh sa n
xuaI vao cuI nam 2001. Nhung van de nam sau ben duoI
ca I Ihu c Ie Ia che d quye n so hu u Ir Iue Iheo quy dInh o Vo ng
dam phan Uruguay Ia khng can bang, rang no phan anh qua
mu c Io I ch va quan dIe m cu a ca c nha sa n xua I chu khng pha I
cua nguoI su dung, du Ia o cac nuoc phaI IrIen hay dang phaI
IrIen van In IaI.
Khng ch Irong Iu do hoa Ihuong maI ma Irong moI kha
canh khac cua Ioan cau hoa, ngay ca nhung n Iuc duong nhu
co mu c dch nha I cu ng Ihuo ng mang Ia I ke I qua nguo c Ia I. Ca c
du an, du Ia nng nghIep hay xay dung co so ha Iang, do
phuong Tay de nghI, xay dung duoI su Iu van cua cac c van
phuong Tay do Ngan hang The gIoI hay cac dInh che khac IaI
Iro Iha I ba I Ihi Iru phI co m I hinh Ihu c xo a no na o do , nhu ng
nguoI ngheo o cac nuoc dang phaI IrIen van Ia nhung nguoI
phaI Ira no.
Neu, nhu Irong qua nhIeu Iruong hop, cac IoI ch cua Ioan
cau hoa khng nhIeu nhu nhung nguoI ung h Iuyen b Ihi
ca I gIa pha I Ira cho no Ia I Io n hon, khI mI Iruo ng bI hu y hoa I,
ca c IIe n Irinh chnh IrI bI Iham nhu ng, va su chuye n d I nhanh
chong khng cho cac nuoc IhoI gIan de Ihch nghI ve van hoa.
Nhung cuc khung hoang Iao ra IhaI nghIep Iran Ian va keo
Iheo no nhung van de ve chIa re xa hI Iau daI Iu bao Iuc
Irong d IhI o My LaIInh de n xung d I sa c I c o nhu ng noI kha c
Iren Ihe gIoI, chang han nhu IndonesIa.
Nhung van de nay IhaI ra chang co gi Ia moI me nhung su
pha n d I ma nh me nga y ca ng Iang Iren Ioa n ca u ch ng Ia I ca c
chnh sach Ioan cau hoa moI Ia su Ihay dI dang ke. Trong
hang Ihap ky, IIeng keu cuu cua nguoI ngheo o chau PhI va
cac nuoc dang phaI IrIen o nhung noI khac Iren Ihe gIoI hau
nhu chang bao gIo duoc bIeI den o phuong Tay. Nhung nguoI
Iao dng o cac nuoc dang phaI IrIen bIeI chac rang da co dIeu
gi do saI Ia m khI ho chu ng kIe n ca c cu c khu ng hoa ng Ia I chnh
13 12
nga y ca ng Iro nen Ihuo ng xuyen va s nguo I nghe o nga y ca ng
Iang Ihem. Nhung ho cha ng co ca ch na o de Ihay d I ca c Iua I Ie
hay Ia c d ng de n nhu ng I chu c IaI chnh qu c Ie da vIe I ra
chu ng. Nhu ng nguo I quan Iam de n qua Irinh dan chu cu ng Iha y
ro nhu ng dIe u kIe n ma nhu ng nha Ia I Iro qu c Ie a p da I de
d I Ia y su Iro gIu p da can IhIe p va o chu quye n qu c gIa nhu
Ihe na o. Nhung ma I cho de n khI nhu ng nguo I ch ng d I Ioa n
ca u ho a Ia p ho p nhau Ia I, cha ng co hy vo ng nho na o ve su Ihay
d I, cha ng co I chu c na o Ia ng nghe de ma pha n na n. M I s
nguo I ch ng d I da Iro nen cu c doan, m I s do I Iang ha ng ra o
ba o h ma u dIch ch ng Ia I ca c nuo c dang pha I IrIe n, dIe u se Ia m
cho hoa n ca nh kh n kho cu a ho I I Ie Ihem. Nhung ma c cho
nhu ng va n de do , nhu ng nha hoa I d ng cng doa n, sInh vIen,
ca c nha hoa I d ng mI Iruo ng nhu ng cng dan binh Ihuo ng
da Iua n ha nh Iren ca c duo ng ph o Praha, SeaIIIe, WashIngIon
va Genoa yeu cau dua caI cach vao IIch Irinh Iam vIec cua Ihe
gIo I pha I IrIe n.
Nhu ng nguo I ch ng d I nhin Ioa n ca u ho a ba ng con ma I kha c
voI b Iruong IaI chnh My, hay b Iruong IaI chnh, Ihuong
maI cua hau heI cac nuoc cng nghIep IIen IIen. Su khac bIeI
Ion den nI, dI khI nguoI Ia phaI Iu hoI, co phaI nhung nguoI
chng dI va cac quan chuc dang noI ve cung mI hIen Iuong
hay khng7 Ho co cung dua vao mI s IIeu7 Hay IIeu quan
dIem cua nhung nguoI co quyen Iuc bI che phu boI nhung IoI
ch cu Ihe nao do7
HIen Iuong nao cua Ioan cau hoa, IaI cung mI Iuc, Ia chu
de cho ca su Ia n duong va Io I Iang ma nhu Ihe 7 Ve co ba n, Ioa n
cau hoa chnh Ia qua Irinh hI nhap sau hon cua cac nuoc va
nguoI dan Iren Ihe gIoI, da gIup caI gIam dang ke chI ph van
chuyen va IIen Iac, da xoa bo rao can nhan Iao cho dong hang
hoa, dIch vu, Iu ban, IrI Ihuc va (o mI muc d Ihap hon) con
nguo I xuyen qua ca c duo ng bIen gIo I. Toa n ca u ho a dI ke m vo I
su hinh Ihanh nhung Ihe che moI de cung voI cac I chuc da
co hoaI dng xuyen quc gIa. Tren vu daI xa hI dan su quc
Ie, nhung nhom, hI moI, chang han nhu ky nIem phong Irao
Ihuc day qua Irinh gIam no cho cac nuoc ngheo nhaI, da hop
Ia c cu ng vo I nhu ng I chu c Iau do I nhu H I Chu Iha p do Qu c
Ie . Toa n ca u ho a cu ng duo c Ihu c da y bo I ca c Ia p doa n da qu c
gIa, nhung Iap doan dI chuyen khng ch vn va hang hoa ma
ca cng nghe dI khap Ioan cau. Toan cau hoa cung dua den
su quan Iam nhIeu hon IoI cac I chuc quc Ie IIen chnh phu
nhu: LIen hIep quc, I chuc co chuc nang gin gIu hoa binh;
T chuc Lao dng Quc Ie (ILO), co quan duoc Ihanh Iap nam
1919 va dang hoa I d ng kha p Ihe gIo I vo I kha u hIe u vIe c Ia m
Iuom IaI cho moI nguoI; va T chuc Y Ie The gIoI (WHO), co
quan dac bIeI quan Iam den vIec caI IhIen dIeu kIen y Ie o cac
nuoc dang phaI IrIen.
NhIe u, co Ie Ia ha u he I, kha ca nh cu a Ioa n ca u ho a da duo c
cha o do n o kha p noI. Cha ng aI mu n nhin con ca I ho pha I che I
khI kIe n Ihu c ve be nh va Ihu c da co sa n o m I noI na o do Iren
Ihe gIoI. Chnh kha canh kInh Ie cua Ioan cau hoa va cac I
chuc quc Ie da vIeI ra nhung quy Iac quy dInh hoac Ihuc day
nhung Ihu nhu Iu do hoa IhI Iruong IaI chnh (su xoa bo kIem
soaI va quy dInh nham n dInh dong IIen chay vao va chay ra
o nhIeu nuoc dang phaI IrIen) moI Ia chu de Iranh caI.
De hIe u dIe u gi da saI, dIe u quan Iro ng Ia pha I xem xe I ba I
chu c chnh dang dIe u ph I Ioa n ca u ho a: IMI, Ngan ha ng The
gIo I va WTO. Them va o do , co v s nhu ng I chu c kha c do ng
vaI Iro Irong he Ih ng kInh Ie qu c Ie m I s ngan ha ng khu
vu c, nho hon va Ia da n em cu a Ngan ha ng The gIo I, va nhIe u I
chu c Ihu c LIen hIe p qu c, cha ng ha n nhu Chuong Irinh pha I
IrIe n LIen hIe p qu c (UNDP), H I nghI LIen hIe p qu c ve Thuong
15 14
ma I va Pha I IrIe n (UNCTAD). Nhu ng I chu c na y Ihuo ng co quan
dIe m kha c ha n vo I IMI va Ngan ha ng The gIo I. Cha ng ha n, ILO
Io nga I ra ng IMI chu y qua I de n quye n cu a nguo I Iao d ng Irong
khI Ngan ha ng Pha I IrIe n chau A do I ho I da nguyen ca nh Iranh.
Theo do , ca c nuo c dang pha I IrIe n se duo c IIe p ca n ca c quan
dIe m kha c nhau ve chIe n Iuo c pha I IrIe n, bao gm ca m hinh
chau A (m hinh Irong do ca c chnh phu , Irong khI va n du a
va o IhI Iruo ng, da do ng vaI Iro chu d ng Irong xay du ng, dInh
huong va huong dan IhI Iruong, bao gm vIec ph bIen cng
nghe moI, va Irong do cac doanh nghIep co Irach nhIem Ion
hon dI voI phuc IoI xa hI cua nhan vIen) duoc Ngan hang
Pha I IrIe n chau A coI Ia dIe m kha c bIe I ro ra ng so vo I m hinh
My ma cac I chuc dong IaI WashIngIon dang Ihuc day.
Trong cu n sa ch na y, II chu ye u Ia p Irung va o IMI va Ngan
hang The gIoI, phan Ion vi chung Iun o Irung Iam Irong cac
va n de kInh Ie Iro ng ye u Irong haI Iha p ky qua, bao g m nhu ng
cuc khung hoang IaI chnh va su chuyen dI cua nhung nuoc
co nen kInh Ie ke hoach Iap Irung Iruoc day sang kInh Ie IhI
Iruong. IMI va Ngan hang The gIoI deu hinh Ihanh Irong The
chIen Ihu II, sau HI nghI IIen Ie va IaI chnh LIen hIep quc o
BreIIon Woods, New HampshIre, Iha ng 7.1944, m I pha n Irong
n Iu c ph I ho p de Ia I Iro cho vIe c Ia I IhIe I chau u sau su Ia n
pha cua The chIen Ihu II va cuu Ihe gIoI khoI nhung suy IhoaI
kInh Ie Irong Iuong IaI. Ten dung cua Ngan hang The gIoI Ia
Ngan hang Quc Ie ve TaI IhIeI va PhaI IrIen, Ihe hIen nhIem
vu nguyen Ihuy cua no. Phan phaI IrIen duoc Ihem vao sau.
Va o Iu c do , ha u he I ca c nuo c Irong Ihe gIo I dang pha I IrIe n va n
co n Ia Ihu c dIa va nhu ng n Iu c pha I IrIe n kInh Ie I o I ch co
Ihe do cac nuoc de quc chau u dam nhIem.
Trong Irach kho khan hon Irong vIec dam bao n dInh kInh
Ie Ioa n ca u duo c gIao cho IMI. Nhu ng nguo I Iham gIa h I nghI
BreIIon Woods con nho nhu In cuc DaI suy IhoaI cua nhung
nam 1930. Gan ba phan Iu Ihe ky Iruoc day, chu ngha Iu ban
da Iam va o cu c khu ng hoa ng Io n nha I, Inh de n Iho I dIe m na y.
DaI khung hoang Ian Iran khap Ihe gIoI va gay ra su gIa Iang
Iha I nghIe p chua Iu ng co . Va o Iho I dIe m I I Ie nha I, m I pha n
Iu Iuc Iuong Iao dng My IhaI nghIep. Nha kInh Ie hoc nguoI
Anh, |ohn Maynard Keynes, nguoI sau nay da dong vaI Iro
quan Irong IaI hI nghI BreIIon Woods, da dua ra mI IoI gIaI
Ihch don gIa n va m I nho m gIa I pha p cu ng don gIa n: I ng ca u
gIam da gay ra su suy gIam kInh Ie va chnh sach cua chnh
phu co Ihe gIup Iam Iang Ing cau. Trong nhung Iruong hop
ma chnh sa ch IIe n Ie khng Ia o ra hIe u qua , chnh phu co Ihe
du a va o chnh sa ch Ia I kho a, hoa c ba ng ca ch Iang chI IIeu chnh
phu, hoac bang cach caI gIam Ihue. Mac du nhung m hinh
Ia m co so cho phan Ich cu a Keynes ve sau bI ch Irch va duo c
caI IIen nham dem den hIeu bIeI sau sac hon ve nguyen nhan
IaI sao IhI Iruong khng phan ung kIp IhoI de dIeu chnh nen
kInh Ie IoI Irang IhaI Ioan dung Iao dng, nhung baI hoc co
ban Iren van con gIa IrI.
IMI da duoc gIao nhIem vu ngan ngua nhung cuc khung
hoa ng Ioa n ca u xa y ra. No Ia m dIe u na y ba ng ca ch gay su c e p
qu c Ie Ien ca c nuo c khng hoa n Iha nh pha n ngha vu cu a ho ,
nha m duy Iri mu c I ng ca u Ioa n Ihe gIo I, ba ng ca ch de cho ne n
kInh Ie cu a nuo c do roI va o suy Ihoa I. KhI ca n IhIe I, quy na y
cu ng cung ca p Ihanh khoa n (IIquIdIIy) cho ca c nuo c dang ga p
suy Ihoa I kInh Ie va khng co kha nang kch Ihch I ng ca u ba ng
ngu n Iu c n I dIa duo I hinh Ihu c cho vay.
Theo khaI nIem ban dau, IMI duoc Ihanh Iap dua Iren nhan
Ihuc rang IhI Iruong Ihuong hoaI dng khng hoan hao IhI
Iruo ng co Ihe gay ra Iha I nghIe p ha ng Ioa I hoa c co Ihe Iha I ba I
Irong vIe c cung ca p ngu n v n cho ca c nuo c de gIu p khI phu c
17 16
nen kInh Ie. IMI duoc Ihanh Iap voI nIem IIn rang, can IhIeI
phaI co su phI hop hanh dng o quy m Ioan cau nham duy
Iri su n dInh kInh Ie, cung gIng nhu LIen hIep quc da duoc
Iha nh Ia p vo I nIe m IIn ra ng co su ca n IhIe I ph I ho p ha nh d ng
nha m duy Iri n dInh chnh IrI. IMI Ia m I I chu c cng, Iha nh
Iap nho vao IIen cua nguoI dong Ihue Iren Ioan cau. DIeu nay
raI quan Irong va dang nhac den boI vi IMI khng he bao cao
Iruc IIep cho nhung nguoI dong Ihue nuI no hay Ia nhung
nguoI chIu anh huong Iac dng boI no. Thay vao do, no bao
cao hoaI dng voI b IaI chnh va ngan hang Irung uong cac
nuo c Iren Ihe gIo I. Nhu ng b va ngan ha ng na y Ihu c IhI quye n
kIem soaI IMI Ihng qua mI co che bo phIeu phu c Ia p du a
chu ye u Iren su c ma nh kInh Ie cu a ca c qu c gIa va o Iho I dIe m
sau The chIe n Ihu II. Ma c du da co m I va I dIe u chnh nho nhung
Iu do de n nay, ca c nuo c pha I IrIe n va n do ng vaI Iro chnh Irong
vIe c dIe u ha nh IMI, voI My Ia quc gIa duy nha I co quye n phu
quye I. (Ve ma I na y, no cu ng gI ng nhu o LIen hIe p qu c, noI ma
m I saI Ia m cu a IIch su quye I dInh aI co quye n phu quye I ca c
qu c gIa Iha ng Ira n sau The chIe n Ihu II nhung I nha I o day,
quye n phu quye I duo c chIa bo I nam nuo c).
Qua IhoI gIan, ke Iu khI ra doI, IMI da Ihay dI raI nhIeu.
Duoc Ihanh Iap Iren co so nIem IIn rang IhI Iruong Ihuong Ia
khng hoan hao, gIo day no IaI quay sang sI sang c vu cho
su Ihang IoI cua chu IhuyeI IhI Iruong Iu do. Duoc Ihanh Iap
Iren nIem IIn rang can co ap Iuc quc Ie buc cac nuoc Iheo
du I nhu ng chnh sa ch kInh Ie IIe n Ie Ia I kho a mo r ng, cha ng
han nhu Iang chI IIeu, gIam Ihue, hay ha IaI suaI nham kch
Ihch ne n kInh Ie nga y nay, IMI Ia I Ihuo ng ch cha p nha n cho
vay ne u ca c nuo c Ihu c hIe n ca c chnh sa ch IIe n Ie , Ia I kho a kha c
kh nhu ca I gIa m Iham hu I ngan sa ch, Iang Ihue hoa c Iang Ia I
suaI dan IoI su Ihu hep nen kInh Ie. Keynes chac cung chang
Ihe nam yen Irong m neu bIeI nhung gi da xay ra voI dua
con cua ng (IMI ND).
Su Ihay d I Io n nha I Irong ca c I chu c qu c Ie na y da xa y ra
vao nhung nam 1980, khI Tng Ihng My RonaId Reagan va
Thu Iuo ng Anh MargareI ThaIcher c vu cho Iu Iuo ng IhI Iruo ng
Iu do o Anh va My . IMI va Ngan ha ng The gIo I Iro Iha nh nhu ng
co quan Iruyen gIao, qua do nhung quan dIem Iu do IhI
Iruong duoc ap daI Ien cac nuoc ngheo can den nhung khoan
vay va Ia I Iro . B Ia I chnh ca c nuo c nghe o bu c pha I Iro Iha nh
nhu ng ke ca I da o, ne u ca n IhIe I, de nha n duo c khoa n cho vay,
mac du da s quan chuc chnh phu, va hon Ihe, nhan dan o
cac quc gIa nay van nhin IMI va Ngan hang The gIoI voI con
maI nghI ngo. Vao dau Ihap ky 80 da co mI cuc Ihanh Ioc
xay ra ngay Irong nI b Ngan hang The gIoI, Irong b phan
nghIen cu u, co quan ch da o chnh sa ch va duo ng I I cu a ngan
hang nay. Nam 1968, RoberI McNamara duoc b nhIem Iam
Chu IIch Ngan hang The gIoI. Chung kIen canh ngheo doI o
nhung quc gIa Ihe gIoI Ihu ba, McNamara da chuyen huong
Ia nh da o ngan ha ng sang mu c IIeu xo a do I gIa m nghe o va HoIIIs
Chenery, mI Irong nhung nha kInh Ie hoc phaI IrIen II Iac
nha I cu a My , m I gIa o su Da I ho c Harvard da co ra I nhIe u cng
Irinh do ng go p Irong Inh vu c nghIen cu u kInh Ie ho c pha I IrIe n
va cac Inh vuc kInh Ie khac, Ia ban Iam Iinh va nha Iu van
cho McNamara, da Iap hop mI nhom cac nha kInh Ie hang
dau Iu khap Ihe gIoI ve Iam vIec cho ngan hang. Nhung cung
vo I su Ihay d I nguo I ba o Iro , m I chu IIch mo I, WIIIIam CIausen,
va nha kInh Ie Iruong moI Ann Krueger, mI chuyen gIa ve
Ihuong ma I qu c Ie va n I IIe ng vo I ca c cng Irinh ve Iim kIe m
dIa I (renI seekIng) ca ch ma ca c nho m da c quye n da c Io I su
dung Ihue quan va cac cng cu bao h mau dIch khac de Iruc
IoI Iren IhIeI haI cua nhung nguoI khac da den Ngan hang
19 18
The gIoI vao nam 1981. Trong khI Chenery va nhom cua ng
Iap Irung vao nghIen cuu Iam sao ma IhI Iruong IaI IhaI baI o
cac nuoc dang phaI IrIen va Iim hIeu xem cac chnh phu co
Ihe Ia m gi de ca I IhIe n IhI Iruo ng va gIa m nghe o Ihi Krueger Ia I
xem chnh phu chnh Ia ngun gc cua van de. Va do do, IhI
Iruo ng Iu do mo I Ia gIa I pha p cho ca c va n de cu a ca c nuo c dang
phaI IrIen. VoI su Ihang Ihe cua he Iu Iuong moI, nhIeu nha
kInh Ie ho c ha ng da u ma Chenery mo I ve c ng Ia c da ro I ngan
hang.
Mac du nhIem vu cua IMI va Ngan hang The gIoI van khac
nhau, Iu Iho I dIe m do , ca c hoa I d ng cu a haI I chu c na y nga y
cang chng Ien nhau. Vao nhung nam 1980, Ngan hang The
gIoI da mo rng hoaI dng cho vay khng ch cho cac du an
(nhu cau duong) ma cung cap su h Iro Iren nhIeu Inh vuc,
duo I Ien go I ca c khoa n cho vay dIe u chnh co ca u (sIrucIuraI
adjusImenI Ioans); nhung IaI ch cho vay neu nhu co su chap
Ihuan cua IMI va IMI da ap daI mI s dIeu kIen Ien cac quc
gIa. NhIem vu cua IMI Iap Irung vao van de khung hoang,
nhung cac nuoc dang phaI IrIen Ihi Ihuong xuyen can su gIup
do, nen IMI da Iro Ihanh mI phan Irong cuc sng cua hau
heI cac nuoc dang phaI IrIen.
Su sup d cua Buc Iuong BerIIn Iao ra mI dau Iruong moI
cho IMI: Ihuc day va h Iro qua Irinh chuyen dI sang kInh Ie
IhI Iruo ng o ca c nuo c Ihu c LIen X cu va ca c nuo c Irong kh I
xa hI chu ngha o chau u. Gan day hon, khI cac cuc khung
hoang bung n voI quy m ngay cang Ion ma Iham ch ngan
sach cua IMI cung duong khng du dap ung, Ngan hang The
gIo I duo c go I va o cu c cung ca p ha ng chu c I USD Iro gIu p kha n
cap, nhung ch voI Iu cach Ia dI Iac h Iro cho IMI, duoI su
huong dan cua IMI. Ve nguyen Iac van co su phan chIa cng
vIe c gIu a haI I chu c na y. IMI co nhIe m vu Ia p Irung va o nhu ng
va n de kinh t v m cu a ca c qu c gIa, nhu Iham hu I ngan sa ch
chnh phu, chnh sach IIen Ie, Iam phaI, Iham huI Ihuong maI
va vay no nuoc ngoaI, con Ngan hang The gIoI se chIu Irach
nhIem ve cac vn c cu, chang han nhu chnh phu IIeu
IIe n va o vIe c gi, he Ih ng Ia I chnh, IhI Iruo ng Iao d ng va chnh
sa ch Ihuong ma I. Nhung IMI co m I quan dIe m kha Ia de qu c:
vi hau heI cac van de co cau deu anh huong IoI Ioan b nen
kInh Ie va do do a nh huo ng Io I ngan sa ch chnh phu hay Iham
huI Ihuong maI. Vi vay, IMI cam Ihay duong nhu IaI ca moI
van de deu nam Irong quyen quan Iy cua minh. Thuong Ihi
IMI khng Ihe kIen nhan nI voI Ngan hang The gIoI, noI Iun
co nhu ng cu c Iranh Iua n ra ng chnh sa ch na o se phu ho p nha I
voI dIeu kIen cu Ihe cua mI nuoc, ngay ca Irong nhung IhoI
ky he Iu Iuo ng kInh Ie IhI Iruo ng Iu do Ih ng IrI va Iha ng Ihe .
IMI Ihi Iun co cau Ira IoI (ve co ban Ia gIng nhau cho moI
nuoc) va khng Ihay can IhIeI phaI Ihao Iuan, Irong khI nguoc
IaI, Ngan hang The gIoI Iun Iranh Iuan xem nen Iam caI gi va
Iim cach dua ra cau Ira IoI II nhaI.
HaI I chuc nay Ie ra co Ihe dua ra IoI khuyen va Iro gIup o
nhu ng go c d kha c nhau cho ca c nuo c dang pha I IrIe n va dang
chuyen dI, va Iam nhu vay Ihi ho da day manh cac qua Irinh
dan chu duo c r I. Nhung ca haI Ia I bI dIe u khIe n bo I y ch chung
cua cac nuoc G7 (chnh phu cua bay nuoc cng nghIep IIen
IIen quan Irong nhaI),
4
va dac bIeI Ia cac b Iruong IaI chnh
cu a nhu ng nuo c na y. DIe u ho I mong mu n nha I Ia Iranh Iua n
m I ca ch dan chu Iha I su ve ca c chIe n Iuo c gIa I pha p kha c nhau
4
Cac nc o la My, Nht Ban, c, Canada, Italia, Phap va Anh. Ngay nay,
cac nc G-7 thng gp nhau cung vi Nga (G-8). Bay nc nay khng con
la bay nn kinh t ln nht th gii. Ch thanh vin cua G-7 cung ging
nh ch thanh vin thng trc cua Hi ng Bao an Lin hip quc, c
quyt nh bi lch s.
21 20
5
Xem Gerard Caprio, Jr., et al., eds., Preventing Bank Crises: Lessons from
Recent Global Bank Failures. Proceedings of a Conference Co-sponsored
by the Federal Reserve Bank of Chicago and the Economic Development
Institute of the World Bank. EDI Development Studies (Washington, DC:
World Bank, 1998)
Hon mI nua Ihe ky ke Iu khI Ihanh Iap, ro rang Ia IMI da
Iha I ba I Irong ca c su me nh cu a minh. No da khng Ia m ca I da ng
Ie phaI Iam: cung cap Iro gIup IaI chnh cho cac nuoc gap kho
khan kInh Ie nham Iam cho nhung nuoc nay phuc hI Irang
IhaI gan Ioan dung Iao dng. Mac cho nhan Ihuc cua chung Ia
ve cac qua Irinh kInh Ie da IIen b raI nhIeu Irong vong nam
muoI nam qua, va mac cho nhung n Iuc cua IMI Irong mI
pha n Iu Ihe ky qua, khu ng hoa ng kInh Ie n ra nga y ca ng nhIe u
va (ne u khng Inh de n cu c Da I suy Ihoa I) nga y ca ng kh c IIe I.
Bang mI vaI Inh Ioan co Ihe Ihay rang, gan mI Iram nuoc
da Iung phaI dI maI voI khung hoang.
S
TI Ie Ia, kha nhIeu
chnh sach ma IMI ap daI, dac bIeI Ia qua Irinh Iu do hoa IhI
Iruo ng Ia I chnh qua so m, da do ng go p va o su ba I n dInh Ioa n
cau. Va khI mI nuoc bI khung hoang, cac Iro gIup va chuong
Irinh cua IMI khng ch IhaI baI Irong vIec n dInh Iinh hinh
ma Irong nhIe u Iruo ng ho p co n Ia m cho Iinh hinh Iro nen I I Ie
hon, da c bIe I Ia d I vo I nguo I nghe o. IMI da Iha I ba I Irong nhIe m
vu nguyen Ihu y cu a no Ia Ihu c da y su n dInh Ioa n ca u; cu ng
khng Iha nh cng hon Irong nhu ng su me nh mo I ma no da m
nhIe m, cha ng ha n huo ng da n va Iro gIu p qua Irinh chuye n d I
cu a ca c qu c gIa co ne n kInh Ie ke hoa ch sang kInh Ie IhI Iruo ng.
Thoa Ihuan BreIIon Woods cung keu goI Ihanh Iap mI I
chu c kInh Ie qu c Ie Ihu ba, WTO, de kIe m soa I quan he Ihuong
maI quc Ie cng vIec Iuong Iu nhu IMI quan Iy quan he IaI
chnh quc Ie. NguoI Ia cho rang, nhung chnh sach Ihuong
maI Iheo kIeu haI hang xom (beggarIhyneIghbor), Irong do
cac nuoc Iang Ihue nhap khau nham bao ve nen kInh Ie nI
dIa, Ia nguyen nhan gay ra su Ian Iran cua suy IhoaI kInh Ie
Ia n mu c d nghIem Iro ng cu a no . M I I chu c Ihuong ma I qu c
Ie Ia ca n IhIe I de khng ch ngan ngu a su Ia I dIe n ma co n Ihu c
day su Iuu chuyen Iu do cua hang hoa va dIch vu. Mac dau
Tho a Ihua n chung ve Thue quan va Ma u dIch (GATT) da Iha nh
cng Irong vIe c gIa m da ng ke ha ng ra o Ihue nha p kha u, nhung
vIe c dI de n m I hIe p uo c cu I cu ng Iha I kho khan; ma I de n Ia n
nam 199S, mI nua Ihe ky sau The chIen Ihu II va haI phan
ba Ihe ky sau cu c Da I suy Ihoa I, WTO mo I ra do I. Nhung WTO
hoan Ioan khng gIng voI haI I chuc quc Ie da noI o Iren
(IMI va WB). No khng Iu da I ra nhu ng quy dInh; ma du ng hon
Ia Iao ra mI dIen dan Irong do dam phan Ihuong maI dIen ra
va bao dam nhung Ihoa Ihuan duoc Ihuc hIen.
Nhu ng y Iuo ng va du dInh da ng sau su hinh Iha nh ca c I chu c
qu c Ie de u Ia I I de p, nhung da n da n qua Iho I gIan da bI bIe n
da ng Iha nh nhu ng Ihu kha c hoa n Ioa n. Nhu ng dInh huo ng hoa I
d ng kIe u Keynes cho IMI, Irong do nha n ma nh de n nhu ng Iha I
ba I IhI Iruo ng va vaI Iro cu a chnh phu Irong vIe c Ia o vIe c Ia m,
da bI Ihay Ihe bo I Iu Iuo ng IhI Iruo ng Iu do cu a nhu ng nam 1980.
Tu Iuo ng na y, m I pha n cu a ca I go I Ia D ng Ihua n
WashIngIon mo I (WashIngIon Consensus), m I su d ng Ihua n
gIu a IMI, Ngan ha ng The gIo I va B Ta I chnh My ve ca c chnh
sach dung cho cac nuoc dang phaI IrIen, da danh In hIeu ve
mI cach IIep can hoan Ioan khac dI voI su n dInh va phaI
IrIe n kInh Ie .
Kha nhIe u y Iuo ng na m Irong su d ng Ihua n mo I na y da duo c
hinh Ihanh Irong qua Irinh dI pho voI nhung van de cua My
LaIInh, noI cac chnh phu Ihuong maI kIem soaI chI IIeu ngan
sach Irong khI IaI Ihuc IhI chnh sach IIen Ie noI Iong va hau
23 22
qua keo Iheo Ia Iam phaI. Su Iang Iruong nhanh cua mI vaI
quc gIa Irong khu vuc nay Irong vaI Ihap ky ngay sau The
chIen Ihu II da khng keo daI, bI cho Ia do su can IhIep qua
muc cua nha nuoc vao nen kInh Ie. ThaI khng may, nhung y
Iuong duoc phaI IrIen nham gIaI quyeI cac van de cu Ihe cua
My LaIInh IaI duoc ap dung cho cac nuoc khac, nhung nuoc
ma nen kInh Ie co cau Iruc, Ihe manh va dIem yeu hoan Ioan
kha c. Nhu ng chnh sa ch nhu Iu do ho a IhI Iruo ng v n duo c da y
ma nh Iren kha p ca c nuo c My LaIInh, Iruo c khI duo c chu ng mInh
cha c cha n ca ve Iy Ihuye I Ia n ba ng co xa c Ihu c Ia chu ng Ihu c
da y Iang Iruo ng. Cu ng Iu c, ba ng chu ng ch ng cha I cho Iha y
nhu ng chnh sa ch nhu Ihe go p pha n Ia o ra ba I n dInh Ihi nhu ng
chnh sa ch na y va n duo c Ihu c da y o noI kha c, co khI Irong nhu ng
hoa n ca nh ma chu ng Iha m ch khng phu ho p chu I na o.
Trong nhIe u Iruo ng ho p, nhu ng chnh sa ch kInh Ie Iheo kIe u
Dng Ihuan WashIngIon, cho du phu hop o My LaIInh, IaI
chang he Ihch hop voI nhung nuoc dang Irong gIaI doan dau
cua qua Irinh phaI IrIen hay chuyen dI kInh Ie. Hau heI cac
nuoc cng nghIep phaI IrIen, bao gm ca My va NhaI Ban, da
xay du ng ne n kInh Ie cu a ho ba ng ca ch ba o h m I ca ch khn
khe o va co Iu a cho n ca c nga nh cng nghIe p cho de n khI chu ng
du manh de canh Iranh voI cac dI Ihu nuoc ngoaI. Trong khI
bao h Ihuong khng Ihanh cng voI cac nuoc ap dung Ihi Iu
do hoa Ihuong maI nhanh chong cung vay. VIec baI mI nuoc
dang phaI IrIen mo cua IhI Iruong cho hang hoa nhap khau
canh Iranh voI san pham cua cac nganh cng nghIep nI dIa
con non noI va de In Ihuong co Ihe gay ra nhung hau qua
kInh Ie xa h I nghIem Iro ng. Tha I nghIe p Ia khng Ira nh kho I
nng dan ngheo o cac nuoc dang phaI IrIen khng Ihe nao
ca nh Iranh n I vo I nhu ng sa n pha m duo c Iro ca p Iu My va chau
u Iruoc khI khu vuc cng nng nghIep phaI IrIen du manh
de Iao ra vIec Iam moI. Tham ch, II Ie hon, IMI khang khang
do I ca c nuo c dang pha I IrIe n pha I Iha I cha I chnh sa ch IIe n Ie ,
da y Ia I sua I Ien cao de n mu c, vIe c Ia o ra vIe c Ia m mo I kho Ihu c
hIen ngay ca Irong nhung dIeu kIen II nhaI. Va boI vi Iu do
hoa Ihuong maI dIen ra Irong khI mang IuoI bao hIem xa hI
chua hinh Ihanh, nhung nguoI maI vIec se bI day vao canh
ngheo doI Iung quan. Tu do hoa, vi Ihe chang dem IaI su Iang
Iruong hua hen ma Ihay vao do Ia gIa Iang su ngheo kh. Va
ke ca nhung nguoI khng maI vIec cung se bI anh huong boI
Irang IhaI baI n va Io Iang ngay cang Iang.
KIe m soa I chu chuye n v n (capIIaI conIroI) Ia m I v du kha c.
Ca c nuo c chau u da Ia m dIe u na y cho Io I Ia n nhu ng nam ba y
muoI. M I s nguo I co Ihe cho ra ng, Iha I khng cng ba ng khI
baI nhung nuoc dang phaI IrIen voI he Ihng ngan hang vua
ch moI phaI IrIen phaI dI maI voI nhung ruI ro khI mo cua
IhI Iruo ng. Bo sang m I ben va n de cng ba ng, do cu ng Ia m I
Iuan dIem kInh Ie II: su Iuu chuyen IIen vao va ra cac nuoc
dIen ra voI Ian suaI qua Ion Iheo sau Iu do hoa IhI Iruong IaI
chnh ch Iao ra su pha hoaI. Cac nuoc dang phaI IrIen nho be
cung gIng nhu nhung con Ihuyen nho. Tu do hoa IhI Iruong
IaI chnh chong maI, Iheo caI cach IMI Ihuc day, chang khac
na o da y nhu ng con Ihuye n nho do pha I Iham gIa va o cu c ha nh
Irinh Iren bIe n so ng du da n Iruo c khI nhu ng I h ng Iren Ihan
Ihuyen duoc sua chua, Iruoc khI Ihuyen Iruong duoc dao Iao,
va Iruoc ca khI phao cuu sInh duoc chuan bI. Ngay ca Irong
Iruong hop II nhaI, van co kha nang raI cao Ia nhung con
Ihuyen do se bI IaI up khI bI vuI dap boI nhung con song Ion.
Cho du IMI Ia n Iha nh nhu ng Iy Ihuye I kInh Ie saI Ia m, da ng
Ie no khng gay hau qua Ion den Ihe neu Ianh dIa hoaI dng
cua no gIoI han o chau u, My, va cac nuoc cng nghIep IIen
IIen khac Iu Io IIeu duoc. Nhung su cham duI cua chu ngha
25 24
Ihuc dan kIeu cu va IIep do Ia cua che d cng san o mI s
nuo c da cho IMI va Ngan ha ng The gIo I co h I mo r ng su ma ng
nguyen Ihuy cua chung. Ngay nay, haI I chuc nay Iro Ihanh
nhu ng I chu c Ih ng IrI ne n kInh Ie Ihe gIo I. Khng ch nhu ng
nuo c ca n de n su Iro gIu p mo I pha I nho Io I chu ng ma ca nhu ng
nguo I ca n de n su do ng da u cng nha n (seaI oI approvaI) cu a
haI I chuc nay de co Ihe IIep can IhI Iruong vn quc Ie II
hon cung phaI Iuan Iheo nhung Ioa Ihuc kInh Ie cua ho,
nhung Ioa Ihuc phan anh nhung Iu Iuong va Iy IhuyeI kInh
Ie IhI Iruong Iu do.
Ha u qua cho nhIe u nguo I Ia nghe o do I, va cho nhIe u nuo c Ia
ma I n dInh kInh Ie , chnh IrI. IMI da ma c saI Ia m Irong Ia I ca
nhu ng Inh vu c ma no Iham gIa: pha I IrIe n, ch ng khu ng hoa ng,
va Irong ca c ne n kInh Ie chuye n d I Iu m hinh c ng sa n sang
Iu ba n. Ca c chuong Irinh cho vay dIe u chnh co ca u khng dem
IaI Iang Iruong ben vung, ngay ca voI cac nuoc, nhu BoIIvIa,
da Iuan Ihu chaI che moI yeu cau. O nhIeu nuoc, chnh sach
IhaI Iung buc bung da can Iro Iang Iruong. Cac chuong Irinh
kInh Ie Ihanh cng doI hoI cuc ky Ihan Irong voI trnh t va
nhIp d cua caI cach. Neu, chang han, IhI Iruong duoc mo cua
cho Iu do canh Iranh qua som, Iruoc khI cac I chuc IaI chnh
duoc xac Iap, vIec Iam moI duoc Iao ra se I hon s maI dI. O
nhIeu nuoc, nhung saI Iam Irong Irinh Iu va nhIp d caI cach
da da n de n Iha I nghIe p va nghe o do I gIa Iang.
6
Sau cu c khu ng
hoang chau A nam 1997, chnh sach cua IMI da d dau vao
Iu a khu ng hoa ng o Tha I Lan va IndonesIa. Nhu ng ca I ca ch kIe u
IhI Iruong Iu do o My LaIInh cung co dem IaI mI vaI Ihanh
cng ChIIe Ia m I Iruo ng ho p Ihuo ng xuyen duo c nha c de n
nhung hau heI phan con IaI cua Iuc dIa nay van con phaI IIep
Iu c bu Ia I m I Iha p ky ma I ma I Iheo sau ca I go I Ia chuong Irinh
cu u gIu p Iha nh cng cu a IMI va o da u nhu ng nam 1980. Nga y
nay, nhIeu nuoc Irong s do van con phaI chIu Iinh Irang IhaI
nghIe p cao kInh nIen o ArgenIIna cha ng ha n, Ia haI con s Iu
nam 199S ngay ca khI Iam phaI da duoc day IuI. Su sup d
cua ArgenIIna vao nam 2001 ch Ia mI cua nhung v du gan
nhaI Irong ca chuI IhaI baI Irong vaI nam qua. VoI Iy Ie IhaI
nghIep cao choI voI Irong vong gan bay nam nhu vay, dIeu
dang ban khoan khng phaI Ia vIec dan chung cuI cung cung
nI Ioan ma Ia ho da phaI chIu dung am Iham qua nhIeu va
qua Iau. Ke ca nhu ng nuo c co duo c m I chu I Iang Iruo ng cu ng
Ihay ro Ia IoI ch chu yeu Ich Iu Irong Iay nhung nguoI gIau
va dac bIeI Ia Iang Iop cuc gIau, khoang 10 gIau nhaI, Irong
khI nghe o do I va n hoa nh ha nh va Iha m ch Irong m I s Iruo ng
hop, Ihu nhap cua nhung nguoI duoI day con IuI gIam.
Nam sau nhung van de cua IMI va cac I chuc quc Ie khac
Ia van de co cau quan IrI (governance): aI quyeI dInh nhung gi
chung Ihuc hIen. Nhung I chuc nay khng ch bI dIeu khIen
boI cac nuoc cng nghIep gIau nhaI ma con boI gIoI Iu ban
Ihuong ma I va Ia I chnh o ca c nuo c do , cho nen chnh sa ch cu a
chung duong nhIen phan anh nhung IoI ch nay. Su Iua chon
Ianh dao cua cac I chuc nay bIeu Iuong hoa nhung van de
cu a ca c I chu c, va Ihuo ng go p pha n gay ra hoa I d ng ye u ke m
cua chung. Trong khI hau heI IaI ca cac hoaI dng cua IMI va
6
Co nhiu ph bnh chng trnh cho vay iu chnh c cu, ngay ca anh gia
cua IMF v chng trnh cung ghi nhn nhiu sai sot. anh gia nay bao gm
ba phn: anh gia ni b cua nhn vin IMF (IMF Staff, The ESAF at Ten
Years: Economic Adjustment and Reform in Low Income Countries. Occa-
sional Papers #156, 12.2.1998); anh gia c lp bn ngoai (K. Botchwey, et
al., Report by a Group of Independent Expert Review: External Evaluation of
the ESAF [Washington, DC: IMF, 1998]); va mt bao cao cua nhn vin IMF
cho Ban giam c IMF, cht loc nhng bai hoc t hai anh gia trn (IMF Staff,
Distilling the Lessons from the ESAF Reviews [Washington, DC: IMF, thang
7.1998]).
27 26
Ngan hang The gIoI ngay nay Ia o cac nuoc dang phaI IrIen
(Ia I nhIen, Ia I ca ca c khoa n cho vay cu a chu ng), chu ng Ia I duo c
dIeu hanh boI nhung daI dIen cua cac quc gIa cng nghIep.
(Theo Ia p qua n hay m I su Iho a Ihua n nga m, chu IIch cu a IMI
Iun Ia m I nguo I chau u va chu IIch cu a Ngan ha ng The gIo I
Ia nguo I My ). Ho duo c Iu a cho n sau ca nh cu a do ng kn, va chua
bao gIo kInh nghIem ve Ihe gIoI dang phaI IrIen Ia dIeu kIen
IIen quyeI khI Iua chon chu IIch. Cac I chuc nay khng phaI
Ia daI dIen cho cac nuoc ma no phuc vu.
Va n de co n na y sInh o ch aI Ia nguo I da I dIe n cho IIe ng no I
cua mI quc gIa. TaI IMI, do Ia cac b Iruong IaI chnh va
Ihng dc ngan hang Irung uong. O WTO, do Ia cac b Iruong
Ihuong maI. MI mI b Iruong nay IaI co quan he voI nhung
nho m cu IrI nha I dInh o nuo c ho . B Iruo ng Ihuong ma I se Ihe
hIe n nhu ng m I quan Iam cu a c ng d ng kInh doanh ca nha
xuaI khau mun mo cua cac IhI Iruong moI cho hang xuaI va
ca cac nha san xuaI phaI canh Iranh voI hang nhap khau.
Nhung b phan cu IrI nay IaI nhIen mun duy Iri cang nhIeu
hang rao Ihuong maI cang II va xIn Iro cap o muc cao nhaI
ma ho co Ihe IhuyeI phuc quc hI chuan y. VIec cac rao can
Ihuong maI Iam Iang gIa ca ma nguoI IIeu dung phaI Ira hay
Iro cap Ia mI ganh nang dI voI nguoI dong Ihue IaI chang
duoc quan Iam bang IoI nhuan cua nha san xuaI. Nhung van
de ve mI Iruong va Iao dng Iham ch con I duoc quan Iam
hon, Ihay vi coI do Ia nhung kho khan can phaI vuoI qua. Cac
b Iruo ng Ia I chnh va Ih ng d c ngan ha ng Irung uong Ihi Ia I
gan bo chaI che voI cng dng IaI chnh. Ho Ihuong xuaI Ihan
Iu cac cng Iy IaI chnh va sau khI keI Ihuc nhIem ky Irong
chnh phu, do Ia noI ho IaI Iro ve. RoberI RubIn, B Iruong IaI
chnh My Irong phan Ion khoang IhoI gIan duoc de cap Irong
cun sach nay, xuaI Ihan Iu mI ngan hang dau Iu Ion nhaI,
GoIdman Sachs, va sau khI ro I chu c vu Ia I chuye n sang
CIIIgroup, ha ng so hu u ngan ha ng Ihuong ma I Io n nha I
CIIIbank. Nhan vaI quyen Iuc Ihu haI IaI IMI Irong IhoI ky nay
Ia SIanIey IIscher da chuyen Ihang Iu IMI den CIIIgroup sau
khI ngh vIe c. Nhu ng ca nhan na y duong nhIen se nhin Ihe gIo I
bang con maI cua cng dng IaI chnh. Nhung quyeI dInh cua
baI ky I chuc nao cung phan anh quan dIem va IoI ch cua
nhung nguoI ra quyeI dInh; khng ngac nhIen, nhu chung Ia
se Ihay duoc nhac dI nhac IaI o cac chuong sau, chnh sach
cu a ca c I chu c kInh Ie qu c Ie Ihuo ng xuyen dI IIe n vo I Io I ch
Ihuong maI va IaI chnh cua nhung nguoI o cac quc gIa cng
nghIe p IIen IIe n.
DI voI nhung nng dan o cac nuoc dang phaI IrIen dang
phaI cong Iung Iam vIec Ira cac mon no cho IMI hay nhung
doanh nhan dang pha I chIu du ng nhu ng khoa n Ihue gIa IrI gIa
Iang cao hon Iheo yeu cau cua IMI, caI he Ihng hIen nay do
IMI dIeu hanh chang khac gi mI he Ihng danh Ihue Ien ho
nhung khng da I dIe n cho ho . Tha I vo ng vo I he Ih ng Ioa n ca u
hoa quc Ie duoI IrIeu daI cua IMI Iang Ien khI nhung nguoI
dan ngheo o IndonesIa, Marc hay Papua New GuInea bI caI
bo Iro cap Iuong Ihuc va chaI dI; hay nhung nguoI dan ThaI
Lan chung kIen su hoanh hanh cua benh AIDS, do keI qua cua
vIec caI gIam chI IIeu y Ie duoI ap Iuc cua IMI. Cac gIa dinh o
nhIe u nuo c dang pha I IrIe n pha I Ira IIe n cho vIe c ho c ha nh cu a
con caI Iheo caI goI Ia nhung chuong Irinh bu IaI chI ph, da
phaI chap nhan mI su Iua chon dau Iong Ia khng guI con
gaI ho IoI Iruong.
Khng co n co su Iu a cho n na o kha c, khng co ca ch na o kha c
de Ihe hIen nI baI binh cua minh, de doI hoI su Ihay dI, ho
da nI Ioan. Duong ph, IaI nhIen, khng phaI Ia noI de Ihao
Iuan, khng phaI Ia noI hoach dInh chnh sach hay dua ra
29 28
nhung nhuong b. Nhung nhung nguoI phan dI da buc cac
quan chuc chnh phu va nhung nha kInh Ie Iren Ioan Ihe gIoI
phaI suy ngh ve nhung gIaI phap dung dan de Iang Iruong va
phaI IrIen Ihay cho nhung chnh sach Iheo kIeu Dng Ihuan
WashIngIon. Nga y ca ng ro ra ng, khng ch vo I nhu ng nguo I dan
Ihuong ma ca voI cac nha hoach dInh chnh sach, khng ch
vo I nhu ng nguo I o ca c nuo c dang pha I IrIe n ma ca nhu ng nguo I
o cac nuoc phaI IrIen, rang Ioan cau hoa Iheo caI cach da IIen
hanh khng gIng nhu nhung gi ma nhung nguoI ung h no
da hua hen hay nhu nhung gi ma no co Ihe Iam va nen Iam.
Trong mI s Iruong hop, Ioan cau hoa khng dem IaI Iang
Iruo ng, nhung khI dem Ia I Iang Iruo ng Ihi no cu ng khng dem
IaI IoI ch cho IaI ca moI nguoI. KeI qua cuI cung ma nhung
chnh sach Dng Ihuan WashIngIon daI ra raI Ihuong Ia dem
IaI IoI ch cho mI s I nguoI voI caI gIa Ia IhIeI haI cua nhIeu
nguo I, Io I ch cho nguo I gIa u vo I ca I gIa pha I Ira cu a nguo I nghe o.
NhIeu khI, nhung IoI ch va gIa IrI Ihuong maI da Ian aI mI
quan Iam cho mI Iruong, dan chu, quyen con nguoI va cng
bang xa hI.
Toa n ca u ho a ba n Ihan no khng I I hay xa u. No co su c ma nh
de dem IaI v s dIeu II. VoI cac nuoc Dng A, nhung nuoc
da va n du ng Ioa n ca u ho a theo ca ch ring cu a mnh, Iheo nhIp
d rIeng cua minh, ho da Ihu duoc nhIeu IoI ch, baI chap ca
su IhuI IuI do cuc khung hoang 1997 gay ra. Nhung o phan
Io n ca c noI kha c, Ioa n ca u ho a khng dem Ia I Io I ch Iuong xu ng.
KInh nghIe m cu a nuo c My Irong Ihe ky 19 cu ng Iuong Iu nhu
qua Irinh Ioan cau hoa ngay nay va su khac bIeI gIup soI roI
nhung Ihanh cng cua qua khu va IhaI baI hIen nay. Vao IhoI
dIem do, khI ma chI ph van chuyen, IIen Iac gIam xung va
IhI Iruong duoc mo rng, nen kInh Ie quc gIa moI duoc hinh
Iha nh va vo I ne n kInh Ie qu c gIa mo I do , ca c cng Iy qu c gIa
ra doI, hoaI dng Iren Ioan b Ianh Ih quc gIa. Nhung IhI
Iruo ng khng bI bo ma c cho pha I IrIe n m I ca ch Iu pha I, chnh
phu da dong mI vaI Iro quan Irong Irong vIec dInh hinh su
phaI IrIen cua nen kInh Ie. Chnh phu My da co duoc quyen
Iuc rng raI khI Ioa an baI den xanh, dua vao mI dIeu khoan
Irong hIen phap, cho phep chnh quyen IIen bang dIeu IIeI
Ihuong maI IIen IIeu bang. Chnh phu IIen bang da kIem soaI
he Ih ng Ia I chnh, quy dInh mu c Iuong Ia n dIe u kIe n Ia m vIe c
II IhIeu, va cuI cung Ia he Ihng phuc IoI va bao hIem IhaI
nghIep de gIaI quyeI nhung van de do he Ihng IhI Iruong daI
ra. Chnh phu IIen bang cung Ihuc day mI s nganh cng
nghIep (duong dIen IhoaI dau IIen, chang han, do chnh phu
My xay du ng n I BaIIImore va WashIngIon nam 1842) va
khuye n khch nhu ng nga nh kha c, nhu nng nghIe p, khng ch
gIu p Iha nh Ia p ca c Iruo ng da I ho c phu c vu cho nghIen cu u ma
con cung cap cac dIch vu mo rng de huan Iuyen nng dan
nhu ng ky Ihua I va cng nghe mo I. Chnh phu IIen bang da do ng
vaI Iro quan Irong khng ch Irong vIec Ihuc day Iang Iruong,
ngay ca khI chnh phu khng Iham gIa va o ca c chnh sa ch chu
dng phan phI IaI, I nhaI chnh phu cung co nhung chuong
Irinh ma Io I ch cu a no duo c chIa se r ng ra I khng ch nhu ng
chuong Irinh ph cap gIao duc va nang cao nang suaI nng
nghIe p ma co n chuong Irinh ca p da I nha m Ia o ra co h I I I IhIe u
cho IaI ca moI nguoI My.
Nga y nay, vo I vIe c chI ph gIao Ihng IIen Ia c nga y ca ng gIa m
va su do bo ca c ha ng ra o d I vo I ha ng ho a, dIch vu va v n (ma c
du van con nhung rao can voI su dIch chuyen nhan cng),
chu ng Ia co qua Irinh Ioa n ca u ho a, Iuong Iu nhu nhu ng qua
Irinh Iruo c day khI ca c ne n kInh Ie qu c gIa hinh Iha nh. Nhung
khng may, chu ng Ia Ia I khng co m I chnh phu chung de chIu
Irach nhIem voI nguoI dan o moI nuoc, de gIam saI qua Irinh
NHUNG LOi HUA li lHA lO
31 30
Ioan cau hoa Iheo cach gIng nhu chnh phu quc gIa da dInh
huong qua Irinh quc gIa hoa. Thay vao do, chung Ia co mI
he Ihng co Ihe goI Ia quan ly toan cu khng co chnh phu
toan cu (gIobaI governance wIIhouI gIobaI governmenI), mI
he Ihng ma Irong do mI vaI I chuc quc Ie nhu Ngan hang
The gIoI, IMI va WTO va mI vaI ca nhan cac b Iruong IaI
chnh, Ihuong ma I co quan he cha I che vo I ca c Io I ch Ia I chnh
Ihuong maI, Ihng IrI Irong khI v s nguoI bI anh huong boI
cac quyeI dInh cua ho bI bo mac khng Ihe co IIeng noI cua
minh. Da de n Iu c pha I Ihay d I ca c quy Ia c chI ph I Ira I Iu kInh
Ie quc Ie, suy ngam IaI ve vIec cac quyeI dInh da duoc ban
hanh nhu Ihe nao va vi IoI ch cua aI o cap d quc Ie va hay
boI coI Irong he Iu Iuong ma hay nhin xem Ihuc Ie caI gi co
hIeu qua. DIeu quan Irong Ia Iam sao nhung Ihanh cng ma
chung Ia Ihay o Dng A cung daI duoc o nhung noI khac. CaI
gIa pha I Ira se ra I Io n ne u de IIe p dIe n su ba I n Ioa n ca u. Toa n
cau hoa co Ihe duoc dInh huong IaI, va khI duoc dInh huong
du ng, cng ba ng d ng Iho I Ia I ca ca c nuo c de u co IIe ng no I d I
voI nhung chnh sach anh huong den ho, se gIup Iao ra mI
ne n kInh Ie Ioa n ca u mo I, Irong do Iang Iruo ng khng ch be n
vu ng hon va n dInh hon ma Iha nh qua cu a no cu ng duo c chIa
se cng bang hon.
CHIONG 2
NHING IOI HIA BI IHA BO
T
rong ngay dau IIen cua II, ngay 13.2.1997, voI Iu cach
Ia kInh Ie Iruo ng va Pho chu IIch cao ca p cu a Ngan
hang The gIoI, khI II rao buoc vao Ioa nha Ion va hIen
daI nam Iren duong 19 o WashIngIon, dIeu dau IIen dap vao
ma I II Ia ca I kha u hIe u Gi c m cu a chu ng ti la m t th gi i
khng co ngheo oi. Chnh gIua mI can phong o Iang 13 Ia
bu c Iuo ng m I chu be dang da I m I ng gIa mu , m I bIe u Iuo ng
Iuo ng nho su xo a bo be nh mu sng (rIver bIIndness hay
onchocerciasis). Truo c khI Ngan ha ng The gIo I, T chu c Y Ie Ihe
gIo I va ca c I chu c kha c ho p su c Ia I vo I nhau, ha ng nga n nguo I
da bI mu hang nam o chau PhI vi can benh co Ihe ngan ngua
nay. Pha ben kIa duong Ia mI Ioa nha d s khac, Iru so cua
IMI. Toa nha duoc IaI da ben Irong, I dIem boI he Ihuc vaI
phong phu, nhac nho cac b Iruong IaI chnh den Iu khap noI
Iren Ihe gIoI rang, IMI bIeu hIen cho su Iap Irung cua IIen bac
va quyen Iuc.
HaI I chuc do, Ihuong bI nham Ian Irong cng chung, Ihe
hIen su Iuong phan ro reI boI nhung khac bIeI ve van hoa, ve
phong ca ch va ve nhIe m vu : m I I chu c chu Iam va o cng Ia c
xoa ngheo, I chuc kIa chIu Irach nhIem ve gIu gin su n dInh
33 32
kInh Ie Ioan cau. Mac du ca haI deu co nhom cac nha kInh Ie
bay den cac nuoc dang phaI IrIen Iheo cac nhIem vu Irong ba
Iuan, Ngan hang The gIoI Iun n Iuc de dam bao mI co s
dang ke nhan vIen Ihuong Iru daI han o cac nuoc ma no gIup
do. TraI IaI, IMI Ihuong ch co mI daI dIen Ihuong Iru voI
quye n Iu c ha n che . Ca c chuong Irinh cu a IMI Ihuo ng duo c pha I
ra Iu WashIngIon va duoc xay dung Ihng qua nhung chuyen
dI ngan ngay, Irong do cac nhan vIen IMI gap go voI nhIeu b
Iruo ng Ia I chnh, Ih ng d c ngan ha ng Irung uong va ngh ngoI
IhoaI maI Irong nhung khach san S sao sang Irong o cac Ihu
d. Su kha c bIe I na y khng ch co y ngha bIe u Iuo ng: ba n khng
Ihe hIeu va yeu mI daI nuoc Iru khI ban co dI den cac vung
nng Ihn. Nguo I Ia khng nen nhin Iha I nghIe p ch nhu nhu ng
con s Ih ng ke, m I phe p de m, m I IaI na n Irong cu c chIe n
chng Iam phaI hoac de bao dam cho cac ngan hang phuong
Tay Ihu hI no. Nhung nguoI IhaI nghIep Ia nhung con nguoI
co gIa dinh cua ho, nhung nguoI ma cuc sng bI anh huong
va dI khI bI Ian pha boI nhung chnh sach kInh Ie duoc goI y
boI nuoc ngoaI va Irong Iruong hop cua IMI, Ia bI ap daI boI
nuoc ngoaI. Ky IhuaI chIen Iranh cng nghe cao duoc IhIeI ke
de IoaI bo su IIep xuc Iruc IIep: Iha mI qua bom Iu d cao
S0.000 IeeI bao dam rang chang aI cam Ihay caI hau qua ma
minh gay ra. Quan Iy kInh Ie hIen daI cung Iuong Iu nhu Ihe:
ng I Irong kha ch sa n sang Iro ng, nguo I Ia da nha n Iam ra nhu ng
quyeI dInh ma dung ra nguoI Ia phaI suy ngh ky hon neu ho
bIeI nhung nguoI ma cuc sng dang bI anh huong.
S IIeu Ihng ke xac nhan dIeu ma nhung aI co dIp dI qua
vung nng Ihn deu chung kIen; o nhung Iang que o chau
PhI, NepaI, MIndanao hay LIhIopIa: khoang cach gIua nguoI
gIau va nguoI ngheo dang ngay cang gIa Iang, va s nguoI
ngheo o muc IuyeI dI sng duoI 1 dIa mI ngay Iham
ch dang Iang Ien. Ngay ca khI benh mu sng da duoc IoaI
Iru, Ihi ngheo doI van IrIen mIen baI chap nhung du dInh va
IoI hua II dep cua cac nuoc phaI IrIen dI voI cac nuoc dang
phaI IrIen. Hau heI cac nuoc Irong s nay da Iung Ia Ihuc
dIa cua cac nuoc phaI IrIen.
Nep ngh khng phaI Ia dIeu co Ihe Ihay dI ngay mI ngay
haI va dIeu do dung voI cac cac nuoc dang phaI IrIen Ian cac
nuo c da pha I IrIe n. Dem Ia I Iu do cho ca c nuo c dang pha I IrIe n
(Ihuo ng Ia sau m I chu I chua n bI cho vIe c Iu IrI) Ihuo ng khng
Iam Ihay dI quan dIem cua nhung ke Ihuc dan Iruoc day,
nhung ke IIep Iuc Iu cho minh Ia nhaI. CaI Iu Iuong Ihuc dan
ganh nang cua nguoI da Irang va caI suy ngh ra ng ho bIe I
dIe u gi Ia I I nha I cho ca c nuo c dang pha I IrIe n va n I n Ia I daI
da ng. My , nuo c da Iro Iha nh ke Ih ng IrI kInh Ie Ioa n ca u, co ra I
I nhu ng dI sa n cu a chu ngha Ihu c dan, nhung nhu ng gIa IrI
My cu ng bI va y ba n bo I Iu Iuo ng ba nh Iruo ng xua I hIe n Iu Iho I
ky chIe n Iranh Ia nh, Irong do ca c nguyen Ia c dan chu da bI
nhuo ng b hoa c Io dI Irong cu c chIe n Ioa n dIe n ch ng Ia I chu
ngha c ng sa n.
VA O CA I DM TRUOC KHI II Iam vIec IaI Ngan hang The gIoI,
II co bu I ho p ba o cu I cu ng Irong vaI Iro Ia Chu IIch H I d ng
c van kInh Ie cua Ing Ihng. BoI nen kInh Ie My dang duoc
kIem soaI II, II cam Ihay rang Ihach Ihuc Ion nhaI cho mI
nha kInh Ie hIe n gIo Ia su do I nghe o dang Iang Ien Iren Ihe gIo I.
Chung Ia co Ihe Iam gi voI khoang 1,2 I nguoI Iren Ioan cau
sng duoI muc 1 dIa mI ngay, hay 2,8 I nguoI sng duoI
muc 2 dIa mI ngay chIem IoI 4S dan s Ihe gIoI7 TI co
Ihe Ia m gi de bIe n gIa c mo m I Ihe gIo I khng co nghe o do I Iro
Iha nh hIe n Ihu c7 TI nha n ra ra ng, nhIe m vu cu a II co ba buo c:
35 34
suy ngh Ihau dao chIen Iuoc nao co Ihe hIeu qua nhaI Irong
Ihuc day Iang Iruong va gIam ngheo; Iam vIec voI chnh phu o
ca c nuo c dang pha I IrIe n de dua nhu ng chIe n Iuo c do va o Ihu c
Ie; va Iam IaI ca nhung gi ma II co Ihe o nhung nuoc phaI
IrIen de Ihuc day nhung IoI ch va mI quan Iam cua Ihe gIoI
dang pha I IrIe n, du cho do Ia vIe c gay su c e p mo cu a IhI Iruo ng
hay Ia yeu ca u su gIu p do co hIe u qua hon. TI bIe I ra ng nhIe m
vu nay Ia kho khan, nhung II da khng bao gIo co Ihe Iuong
Iuong rang, mI Irong nhung Iro ngaI Ion nhaI ma cac nuoc
dang pha I IrIe n pha I d I ma I Ia do con nguo I gay ra, hoa n Ioa n
khng can IhIeI, va nam o pha ben kIa con duong, Irong mI
I chu c anh em cu a II, do Ia IMI. TI khng he ky vo ng ra ng,
Ia I ca mo I nguo I Irong ca c I chu c qu c Ie hay ca c chnh phu
u ng h chu ng de u cam ke I mu c IIeu xo a nghe o; nhung II da
ngh ra ng se co nhu ng cu c Iranh Iua n cng khaI ve nhu ng chIe n
Iuo c xem ra dang Iha I ba I Iren nhIe u ma I va da c bIe I Ia Iha I ba I
d I vo I nhu ng nguo I nghe o. Vi Ie do , II ca m Iha y ra I Iha I vo ng.
EIhiopia va cu c chie n
giu a quye n lu c chnh Iri va su nghe o do i
Sau bn nam o WashIngIon, II da co dIp Iam quen voI Ihe
gIoI Ia Iung cua gIoI cng chuc va chnh khach. Nhung ch den
khI II daI chan den LIhIopIa, mI Irong nhung nuoc ngheo
nhaI Ihe gIoI, vao Ihang 3.1997, Irong khoang mI Ihang Ihuc
IhI cng vIec cua Ngan hang The gIoI, II hoan Ioan bI choang
bo I ca I Ihe gIo I cu a su Inh Ioa n chnh IrI o IMI. Thu nha p binh
quan da u nguo I o LIhIopIa ch co 110 dIa m I nam va da I nuo c
nay da IIen Iuc phaI hung chIu han han va maI mua, gay nen
caI cheI cua 2 IrIeu nguoI. TI gap Thu Iuong MeIes ZenawI,
nguo I Ia nh da o Iu c Iuo ng du kch 17 nam ch ng Ia I che d Ia n
bao cua MengIsIu HaIIe MarIam. MeIes da gIanh Ihang IoI vao
nam 1991 va sau do chnh phu ba I Iay va o cng vIe c kho khan
khI phuc daI nuoc. La mI IIen s, MeIes da Iheo hoc chnh
quy ve kInh Ie bo I vi ng hIe u ra ng, ca I co Ihe Ia m cho da I nuo c
cua ng IhoaI khoI ngheo doI khng gi khac hon Ia qua Irinh
chuye n d I kInh Ie . Va ng da cho Iha y minh co du nhu ng kIe n
Ihu c kInh Ie va Ihu c Ie Ia Inh sa ng Ia o cho phe p ng du ng
dau baI ky mI Iop hoc kInh Ie nao o Iruong daI hoc cua II.
ng Ihe hIe n su hIe u bIe I sau sa c ca c nguyen Iy kInh Ie va cha c
chan Ia mI su hIeu bIeI con sau sac hon nhIeu ve Iinh hinh
va hoan canh cua daI nuoc ng hon raI nhIeu nhung quan
chuc kInh Ie quc Ie ma voI ho, II phaI Iam vIec cung Irong
ba nam IIep Iheo.
Con nguo I MeIes Ia su ke I ho p gIu a pha m cha I Ir Iue va nhan
ca ch nha I qua n: khng aI nghI ngo su Irung Ihu c cu a MeIes va
ch co raI I nhung IoI buc II Iham nhung Irong chnh phu
cua ng. DI Ihu chnh IrI cua MeIes chu yeu Ia nhung nguoI
Ihuc cac nhom da Iung Ihng IrI sng o Ihu d, nhung ke da
bI maI quyen Iuc chnh IrI sau khI MeIes Ien nam quyen va ho
daI ra nhung chaI van ve cam keI cua ng dI voI cac nguyen
Iac dan chu. Tuy nhIen, ng khng phaI Ia mI nha ky IrI kIeu
cu. Ca ng va chnh phu cua ng cam keI Iheo duI qua Irinh
phI Iap Irung hoa, dua chnh phu den gan voI nguoI dan va
dam bao Irung Iam daI nuoc khng chIa Iach voI cac khu vuc
khac. HIen phap moI Iham ch con cho phep cac khu vuc co
quye n bo phIe u m I ca ch dan chu ve vIe c Iy khaI, da m ba o ra ng
nhung chnh khach o Ihu d, du Ia aI, cung khng Ihe khng
chu y de n nhu ng m I quan Iam cu a nguo I dan Ihuo ng o Ia I ca
cac vung cua daI nuoc; hay mI vung nao do cua daI nuoc
37 36
khng Ihe a p da I quan dIe m cu a no Ien nhu ng vu ng kha c. Chnh
phu da Iheo dung cam keI khI LrIIrea Iuyen b su dc Iap vao
nam 1993. (Nhung su kIen IIep Iheo chang han vIec chnh
phu chIem Iruong daI hoc o AddIs Ababa vao mua xuan nam
2000 voI vIec baI gIam mI s gIao su va sInh vIen ch ra su
ba p benh o LIhIopIa cu ng nhu nhu ng noI kha c, Irong vIe c Ihu c
IhI nhung quyen dan chu co ban).
KhI II den vao nam 1997, MeIes dang Iham gIa mI cuc
Iranh Iuan nay Iua voI IMI va IMI da dung chuong Irinh cho
vay cua no. Tinh hinh kInh Ie v m cua LIhIopIa Iuc do caI
ma IMI can xem xeI khng Ihe II hon. Khng co Iam phaI
va Ihu c Ie Ia gIa ca co n gIa m xu ng. Sa n Iuo ng Iang de u Iu khI
MeIes Iha nh cng Irong vIe c Ia I d MengIsIu va Ien na m quye n.
7
MeIes da cho Ihay rang, voI nhung chnh sach dung dan, ngay
ca mI quc gIa chau PhI ngheo doI cung co Ihe Iang Iruong
n dInh. Sau nhIeu nam chIen Iranh va IaI IhIeI, cac chuong
Irinh Iro gIu p cu a qu c Ie da quay Iro Ia I. Nhung MeIes Ia I ga p
phaI van de voI IMI. Van de khng ch Ia 127 IrIeu USD khoan
vay ma IMI cap Ihng qua caI goI Ia Chuong Irinh dIeu chnh
co cau nang cao (Lnhanced SIrucIuraI AdjusmenI IacIIIIy
chuong Irinh cho vay vo I Ia I sua I Iha p de gIu p ca c nuo c nghe o)
ma con ca nhung khoan IIen vay cua Ngan hang The gIoI nua.
IMI da m nha n m I vaI Iro kha c bIe I Irong Ia I Iro qu c Ie . Co
quan nay se ra soaI Iinh hinh kInh Ie v m cua nuoc nhan IaI
Iro va dam bao rang nuoc do ch chI IIeu Irong muc cho phep
cua ngan sach. Neu khng Iam nhu vay Ihi nuoc do dang co
va n de : Irong nga n ha n, m I nuo c co Ihe chI IIeu qua kha nang
bang cach vay muon nhung cuI cung, den mI Iuc nao do,
Ihi khung hoang se xay ra. IMI dac bIeI Iuu Iam den van de
Ia m pha I. Nhu ng nuo c ma chnh phu chI IIeu nhIe u hon khoa n
Ihu nhap Iu Ihue va vIen Iro nuoc ngoaI Ihi Ihuong phaI dI
ma I vo I Ia m pha I, da c bIe I Ia ne u nhu ho Ia I Iro Iham hu I ngan
sach bang cach In IIen. TaI nhIen, co nhung kha canh khac
cua mI chnh sach kInh Ie v m II chu khng ch Iam phaI.
Thua I ngu v m ch ca c ha nh vI t ng l ng (aggregaIe
behavIor), muc Iang Iruong, IhaI nghIep va Iam phaI Ing Ihe.
M I nuo c co Ihe co Ia m pha I Iha p nhung khng co Iang Iruo ng
d ng Iho I Iha I nghIe p Ihi cao. D I vo I ha u he I ca c nha kInh Ie ,
mI quc gIa nhu vay duoc danh gIa Ia co nen Iang kInh Ie v
m yeu. DI voI hau heI cac nha kInh Ie, Iam phaI khng phaI
Ia mI muc dch Iu Ihan, ma Ia mI phuong IIen de daI muc
dch: bo I vi Ia m pha I qua cao Ihuo ng da n Io I Iang Iruo ng cha m,
va Iang Iruong cham Ihi dan IoI IhaI nghIep cao, do do Iam
pha I Ia khng I I. Nhung IMI Ihuo ng hay Ia n I n gIu a phuong
IIen va muc dch va do vay khng nhin Ihay duoc Ihuc chaI
ca I gi mo I Ia dIe u pha I quan Iam I I ha u. M I nuo c nhu
ArgenIIna co Ihe duo c xe p ha ng A, ngay ca khI no co Iha I nghIe p
o mu c haI con s nhIe u nam IIe n mIe n Ia ngan sa ch cu a no can
bang va Iam phaI duoc kIem soaI!
Neu mI nuoc khng dap ung duoc mI s IIeu chuan II
IhIe u na o do Ihi IMI se ngung Ia I Iro ; va da c bIe I, khI no ngung
Ia I Iro ca c nha Ia I Iro kha c cu ng Ia m Iuong Iu . Co Ihe hIe u duo c
Ia Ngan hang The gIoI va IMI khng cho cac nuoc vay Iru khI
ho co mI nen Iang kInh Ie v m II. Neu mI nuoc co Iham
huI ngan sach Ion va Iam phaI cao Ihi nguy co Ia IIen vay se
khng duo c su du ng hIe u qua . Ca c chnh phu da Iha I ba I Irong
vIe c qua n Iy ne n kInh Ie Ihuo ng cu ng se khng Ia m I I vIe c qua n
Iy IIe n Ia I Iro . Nhung ne u ca c ch s kInh Ie Ia m pha I va Iang
Iruong Ia vung chac, gIng nhu o LIhIopIa, chac chan Ia nen
7
Ch Mengistu b buc ti git cht t nht 200.000 ngi, theo s liu cua
Human Rights Watch, va ep buc khoang 750.000 ngi phai t nan.
39 38
Ia ng kInh Ie v m cu ng pha I I I. LIhIopIa khng ch co ne n Ia ng
kInh Ie v m II ma Ngan hang The gIoI con co nhung bang
chung Iruc IIep ve kha nang cua chnh phu cung nhu cam keI
cu a chnh phu d I vo I nguo I nghe o. LIhIopIa da de ra chIe n Iuo c
pha I IrIe n nng Ihn, Ia p Irung n Iu c va o nguo I nghe o va da c
bIe I Ia 8S dan s s ng o khu vu c nng Ihn. Nuo c na y da ca I
gIa m ma nh me chI IIeu quan su m I ke I qua he I su c a n Iuo ng
voI mI chnh phu gIanh Iay quyen Iuc bang suc manh quan
su boI vi ho hIeu rang s IIen chI cho vu kh se khng Ihe
dung cho chI IIeu xoa doI gIam ngheo. Chac chan, do chnh Ia
hinh ma u chnh phu ma c ng d ng qu c Ie nen gIu p do . Nhung
IMI da ngung chuong Irinh IaI Iro o LIhIopIa, mac cho Ihanh
qua kInh Ie v m II, Iap Iuan rang ho Io ngaI ve Iinh hinh
ngan sach cua LIhIopIa.
Chnh phu LIhIopIa co haI ngu n Ihu chu ye u Ia Ihue va vIe n
Iro nuoc ngoaI. Ngan sach cua mI chnh phu Ia can bang neu
nhu ngun Ihu cua no bang voI cac khoan chI IIeu. LIhIopIa
cung gIng nhu nhIeu nuoc dang phaI IrIen khac, phu Ihuc
mI phan Ion ngun Ihu vao vIen Iro nuoc ngoaI. IMI Io ngaI
rang khI ngun vIen Iro nay cham duI, LIhIopIa se gap kho
khan. Vi Ihe, ho cho rang ngan sach cua LIhIopIa ch duoc coI
Ia vung chac neu nhu cac khoan chI IIeu duoc gIoI han Irong
ngun Ihue Ihu duoc.
SaI Iam ro rang Irong IogIc Iap Iuan cua IMI Ia no cho rang,
khng mI nuoc ngheo nao co Ihe su dung IIen vIen Iro cho
baI cu caI gi. Neu nhu Thuy DIen, chang han, vIen Iro cho
LIhIopIa de xay Iruo ng ho c, ca I IogIc na y cho ra ng LIhIopIa nen
cho s IIen do vao kho du Iru. (TaI ca cac nuoc deu co hoac
nen co ca c Ia I khoa n du Iru cho Iu c kho khan. Va ng Ia phuong
IIen du Iru Iruyen Ihng nhung ngay nay, no duoc Ihay Ihe
bang ngoaI Ie manh va cac chung khoan co IaI. Cach Ihng
du ng nha I de du Iru Ia na m gIu Ira I phIe u kho ba c My ). Nhung
dung IIen vIen Iro de du Iru khng phaI Ia muc IIeu cua cac
nha Ia I Iro . O LIhIopIa, nhu ng nha Ia I Iro d c Ia p va khng dnh
da ng Io I IMI mu n duo c Iha y nhu ng ngI Iruo ng mo I va nhu ng
benh vIen moI duoc xay dung. NguoI dan LIhIopIa cung mun
Ihe . MeIes co n Ia p Iua n ma nh me hon: ng no I ra ng ng khng
chIe n da u Irong 17 nam Iro I de ng I nghe nhu ng Io I ch ba o Iu
nhu ng quan chu c qu c Ie ra ng ng khng duo c xay Iruo ng ho c
va benh vIen cho nhan dan ng mI khI ng da IhuyeI phuc
duoc cac nha IaI Iro gIup do.
Quan dIem cua IMI khng baI ngun Iu mI Io ngaI Iau nay
ve Inh ben vung cua cac du an. MI vaI nuoc da su dung IIen
vIen Iro de xay Iruong hoc va benh vIen. Nhung khI IIen vIen
Iro cham duI, ho khng co IIen de duy Iri va bao duong cac
cng Irinh do. Cac nha IaI Iro nhan bIeI duoc dIeu nay va da
dua vao Irong cac chuong Irinh IaI Iro o LIhIopIa cung nhu o
nhung noI khac. Nhung caI ma IMI dI ung Irong Iruong hop
cua LIhIopIa vuoI qua nhung Io ngaI do. Quy nay cho rang,
cac ngun IaI Iro Ia khng du n dInh de co Ihe dua vao. DI
voI II, Iap Iuan cua IMI Ia v ngha khng ch boI vi nhung
ham y ky quac cua no. TI Ihi bIeI rang cac ngun IaI Iro
Ihuong con n dInh hon ca ngun Ihu Ihue, ngun Ihu co Ihe
Ihay dI dang ke khI Iinh hinh kInh Ie Ihay dI. KhI Iro ve
WashIngIon, II da yeu cau nhan vIen kIem Ira IaI cac s IIeu
Ihng ke va ho khang dInh rang ngun vIen Iro n dInh hon
Ihu Ihue. Neu su dung Iap Iuan cua IMI ve Inh n dInh cua
ngun Ihu Ihi LIhIopIa va cac nuoc dang phaI IrIen khac Ie
ra nen Inh vIen Iro vao ngan sach nhung khng nen Inh
ngun Ihu Ihue. Va neu ca Ihue va vIen Iro deu khng duoc
Inh vao phan Ihu cua ngan sach, moI nuoc deu se bI coI Ia
dang co ngan sach II Ie.
41 40
La p Iua n cu a IMI Iha m ch co n saI Ia m hon Ihe . Co ra I nhIe u
cach khac nhau de dI pho voI Iinh Irang khng n dInh ve
Ihu ngan sa ch, cha ng ha n nhu Ia p ra ca c khoa n du Iru b sung
hay Ihu c hIe n chnh sa ch chI IIeu me m de o. Ne u Ihu ngan sa ch,
du Iu ngu n na o, gIa m xu ng va khng co n du Iru de b sung,
chnh phu se phaI caI gIam chI IIeu. Nhung voI cac khoan IaI
Iro do ng go p va o m I pha n Io n ngan sa ch ca c nuo c nghe o nhu
LIhIopIa, co m I co che dIe u chnh Iu Ihan: ne u ho khng nha n
duoc IIen xay Ihem Iruong hoc, ho se don gIan khng xay
Iruo ng ho c nu a. Ca c quan chu c chnh phu LIhIopIa hIe u ro va n
de chnh Ia gi. Ho hIe u ro m I Io nga I dIe u gi se xa y ra ne u nhu
ngu n Ihu Ihue hay vIe n Iro gIa m su I va ho da xay du ng nhu ng
chnh sa ch de d I pho vo I Iruo ng ho p do . Ca I ho khng Ihe hIe u
va II cung khng Ihe hIeu Ia IaI sao IMI khng Ihe nhin
Iha y Inh IogIc Irong Ia p Iua n cu a ho . Va dIe u quan Iro ng o day
Ia: do Ia nhung Iruong hoc va benh vIen cho nhung nguoI dan
ngheo nhaI Iren Ihe gIoI.
Ben canh su baI dng xung quanh vIec su dung ngun vIen
Iro nuo c ngoa I Ihe na o, II nhanh cho ng nha n ra m I Iranh ca I
khac gIua IMI va LIhIopIa ve van de Ira no som. LIhIopIa da
su dung mI phan du Iru cua minh Ira no som cho mI ngan
hang cua My. GIao dIch nay co y ngha kInh Ie hoan hao. Mac
cho chaI Iuong cua IaI san Ihe chap (mI may bay), LIhIopIa
da phaI Ira IaI vay cao hon nhIeu so voI khoan IaI nhan duoc
Iu IIen du Iru. TI cung se khuyen ho Ira som, dac bIeI boI vi
Irong Iruo ng ho p sau do Ia I ca n vay IIe n, chnh phu hoa n Ioa n
co Ihe IaI vay IIen, su dung chIec may bay do Iam IaI san Ihe
chap. My va IMI phan dI vIec Ira no som. Ho phan dI khng
pha I bo I vi ca ch Ia m na y Ia saI Ia m, ma vi LIhIopIa da Ia m dIe u
do ma khng xIn phe p IMI. Nhung Ia I sao m I qu c gIa co chu
quyen IaI phaI xIn phep IMI voI moI vIec ho Iam7 NguoI Ia co
Ihe cho ra ng vIe c Ia m cu a LIhIopIa de do a kha nang Ira no cu a
no voI IMI, nhung nguoc IaI, day Ia mI quyeI dInh IaI chnh
du ng da n, no Ia m Iang kha nang Ira nhu ng khoa n no de n ha n.
8
Trong nhIe u nam qua, ca I kha u hIe u o Iru so s 19 cu a IMI
IaI WashIngIon Ia chIu Irach nhIem va danh gIa dua Iren keI
qua. KeI qua cua nhung chnh sach phan Ion Ia Iu quyeI
cu a LIhIopIa da ng Ie pha I mInh chu ng Ihuye I phu c ra ng LIhIopIa
co kha nang Iu dInh doaI s phan cua minh. Nhung IMI IaI
cam Ihay rang, cac nuoc nhan IIen cua no co Irach nhIem bao
cao IaI ca moI Ihu Ihch hop; khng Ihuc hIen dIeu do se dan
IoI vIec dinh ch cac chuong Irinh vay, baI ke Iy do cua vIec
khng bao cao Ia gi. DI voI LIhIopIa, su can IhIep nay mang
huong vI cu a m I hinh Ihu c Ihu c dan mo I. D I vo I IMI, do don
gIan ch Ia mI Ihu Iuc chuan muc.
Con nhung dIem dang chu y khac Irong quan he gIua IMI
va LIhIopIa IIen quan den qua Irinh Iu do hoa IhI Iruong IaI
chnh. ThI Iruong IaI chnh II Ia mI su khang dInh cua chu
ngha Iu ban, nhung khng o dau su baI binh dang gIua cac
nuoc phaI IrIen va kem phaI IrIen IaI Ihe hIen ro hon Ia Iren
cac IhI Iruong IaI chnh. Toan b he Ihng ngan hang cua
LIhIopIa (do Iuo ng, cha ng ha n, bo I quy m Ia I sa n) co n nho hon
he Ihng ngan hang o BeIhesda, MaryIand, mI vung ngoaI
cu a WashIngIon vo I dan s ch SS.277 nguo I. IMI mu n
LIhIopIa khng ch mo cu a IhI Iruo ng Ia I chnh cho ca nh Iranh
nuoc ngoaI ma con mun chIa ngan hang Ion nhaI cua quc
gIa nay Ihanh cac don vI nho. Trong mI Ihe gIoI ma cac Iap
doa n Ia I chnh kh ng I nhu CIIIbank and TraveIers hay
ManuIacIurers Hanover and ChemIcaI con phaI hop nhaI de
8
Nhng thao lun su hn v trng hp cua Ethiopia, xem Robert Hunter
Wade, Capital and Revenge: The IMF and Ethiopia, Challenge 44(5)
(1.9.2001), trang 67-75.
43 42
canh Iranh hIeu qua hon, mI ngan hang co nhu NorIh LasI
BeIhesda NaIIonaI Bank Ihu c su khng Ia m sao ma ca nh Iranh
IaI mI nha khng I Ioan cau nhu CIIIbank. KhI cac I chuc
IaI chnh Ioan cau vao mI nuoc, chung dam bep moI dI Ihu
canh Iranh Irong nuoc. Va khI Ihu huI duoc nhung nguoI guI
IIe n Iu bo ca c ngan ha ng n I dIa o m I nuo c nhu LIhIopIa, chu ng
se Ia p Irung hon va r ng ra I hon khI cho ca c Ia p doa n da qu c
gIa Ion vay, hon Ia cung cap In dung cho cac doanh nghIep
nho va nng dan.
IMI con mun nhIeu hon Ia ch mo cua he Ihng ngan hang
cho canh Iranh nuoc ngoaI. No mun cung c he Ihng IaI
chnh bang cach Iao ra mI IhI Iruong dau gIa cho IraI phIeu
kho bac LIhIopIa mI caI cach co Ihe Ia raI II o nhIeu quc
gIa nhung IaI hoan Ioan Iac dIeu voI Irinh d phaI IrIen cua
daI nuoc nay. No cung mun LIhIopIa Iu do hoa IhI Iruong IaI
chnh, ngha Ia, cho phep IaI suaI duoc Iu do dInh doaI Iren
IhI Iruong dIeu ma ca My va Tay u deu khng Iam cho den
sau nam 1970, khI ma IhI Iruo ng va ca c co che qua n Iy da pha I
IrIen hon nhIeu. IMI da Ian In phuong IIen va muc dch. MI
Irong nhung muc IIeu chnh cua mI he Ihng ngan hang II
Ia cung cap In dung voI nhung dIeu kIen de chap nhan cho
nhung nguoI co Ihe Ira no. O mI daI nuoc phan Ion Ia nng
Ihn nhu LIhIopIa, dIe u quan Iro ng Ia nng dan co Ihe IIe p ca n
In dung voI dIeu kIen hop Iy de mua haI gIng va phan bon.
NhIem vu nay khng he de dang mI chuI nao, ngay ca o My.
Trong nhu ng gIaI doa n pha I IrIe n ma nng nghIe p chIe m vI Ir
quan Irong, chnh phu phaI dam nhan vaI Iro Ion Irong vIec
cung cap ngun In dung can IhIeI. He Ihng ngan hang cua
LIhIopIa I nha I Ia duo ng nhu kha hIe u qua , chenh Ie ch Ia I sua I
dI vay va cho vay Ihap hon nhIeu so voI cac nuoc dang phaI
IrIen khac, nhung nuoc nghe Iheo IoI khuyen cua IMI. Du Ihe,
quy nay khng haI Iong, don gIan boI vi no IIn rang IaI suaI
phaI duoc dInh doaI Iu do boI cac Iuc Iuong IhI Iruong quc
Ie , cho du IhI Iruo ng do co Inh ca nh Iranh hay khng. D I vo I
IMI, m I IhI Iruo ng Ia I chnh Iu do ho a Ia m I mu c dch Iu Ihan.
Su IIn Iuong ngay Iho cua IMI vao IhI Iruong Iam cho no IIn
rang, IhI Iruong IaI chnh Iu do Iun Iam gIam IaI suaI va do
do Iam cho ngun vn de IIep can hon. IMI cung qua Iu IIn
va o su du ng da n Irong quan dIe m gIa o dIe u cu a minh nen cha ng
quan Iam den vIec xem xeI nhung kInh nghIem Ihuc IIen.
LIhIopIa da ch ng Ia I yeu ca u cu a IMI ve vIe c mo cu a he Ih ng
ngan hang vi mI Iy do chnh dang. Ho da nhin Ihay dIeu gi
xa y ra khI m I Irong nhu ng nuo c Ia ng gIe ng cu a ho cha p Ihua n
yeu cau cua IMI. IMI da Iun doI hoI Iu do hoa IhI Iruong IaI
chnh, IIn Iuong ra ng su ca nh Iranh se Ia m cho Ia I sua I ngan
ha ng gIa m xu ng. Ha u qua Iha I khu ng khIe p: Iheo sau Iu do ho a
Ia I chnh Ia su gIa Iang nhanh cho ng s Iuo ng ca c ngan ha ng
n I dIa, Irong Iu c ma he Ih ng pha p Iy va qua n Iy ngan ha ng
co n ye u ke m, va ke I qua Iha I de doa n Iruo c: 14 vu pha sa n ngan
ha ng o Kenya ch rIeng Irong haI nam 1993 va 1994. Ke I cu c,
IaI suaI khng gIam ma IaI Iang. Su Io Iang cua chnh phu
LIhIopIa Ia co Ihe hIe u duo c. Vo I cam ke I ca I IhIe n mu c s ng nguo I
dan Irong khu vu c nng Ihn, ho so ra ng Iu do ho a se co m I
a nh huo ng Ia n kh c d I vo I ne n kInh Ie . Nhu ng nng dan Iruo c
kIa IIe p ca n duo c ngu n In du ng Ihi nay se khng Ihe mua ha I
gI ng va phan bon boI vi ho khng duoc vay re hoac phaI Ira
mI IaI suaI cao qua muc ho co Ihe vay. Day Ia daI nuoc da bI
han han Ian pha va gay ra nan doI rng khap. Cac nha Ianh
dao nuoc nay vi Ihe khng mun Iam cho moI Ihu II Ie hon.
LIhIopIa Io rang IoI khuyen cua IMI se Iam Ihu nhap cua nng
dan gIam suI, Iam xau dI Iinh hinh vn da raI am dam.
45 44
BI chnh phu LIhIopIa Iu chI, IMI cho rang chnh phu nay
khng nghIem Iuc caI cach va nhu II da noI, IMI ngung ngay
cac chuong Irinh IaI Iro cua no. ThaI may, II va nhung nha
kInh Ie kha c o Ngan ha ng The gIo I da c ga ng Ihuye I phu c Ia nh
dao ngan hang rang cho LIhIopIa vay IhaI co y ngha: do Ia
quc gIa dang raI can ngun vn, voI nen Iang kInh Ie vung
chac va mI chnh phu cam keI caI IhIen Iinh Irang khn kho
cu a nguo I nghe o. Mu c cho vay cu a Ngan ha ng The gIo I da Iang
Ien gap ba, mac dau phaI maI nhIeu Ihang, Iruoc khI IMI cuI
cung cung boI cung nhac Iren Iap Iruong cua ho. De Ihay dI
Iinh Ihe Iuc do, II, cung voI su gIup do v gIa cua cac dng
nghIep, da IIen hanh mI chIen dIch van dng hanh Iang. O
WashIngIon, II va cac dng nghIep I chuc hI Ihao de Ihuc
gIuc nhung nguoI o ca IMI va Ngan hang The gIoI xem xeI IaI
van de Iu do hoa IaI chnh o cac nuoc kem phaI IrIen va hau
qua cua chnh sach IhaI Iung buc bung khng can IhIeI dI
vo I ca c qu c gIa nghe o phu Ihu c va o vIe n Iro nuo c ngoa I nhu
LIhIopIa. TI da c ga ng IIe p ca n nhu ng nha Ia nh da o cao ca p
Ia I IMI, ca Iru c IIe p va Ihng qua ca c d ng nghIe p Ia I ngan ha ng.
Nhu ng nhan vIen cu a Ngan ha ng The gIo I Ia m vIe c Ia I LIhIopIa
cu ng co nhu ng n Iu c Iuong Iu de Ihuye I phu c ca c d ng nghIe p
o IMI. TI su du ng mo I a nh huo ng co Ihe co duo c Ihng qua
m I quan he cu a II vo I chnh quye n CIInIon, bao g m ca vIe c
no I chuye n vo I da I dIe n cu a My Ia I IMI. Tu u Irung Ia I, II da Ia m
mo I Ihu co Ihe de chuong Irinh Ia I Iro cu a IMI duo c n I Ia I.
Chuong Irinh IaI Iro duoc nI IaI va II ngh rang nhung c
gang cua II da gIup duoc cho LIhIopIa. Tuy nhIen, II cung
ho c duo c ra ng, ca n nhu ng n Iu c Io Io n va Iho I gIan de Ia c d ng
Ihay d I, Iha m ch Ia Iu ben Irong, m I I chu c qu c Ie . Nhu ng
I chuc nhu Ihe khng he mInh bach va chung chang nhung
khng Iam gi de nang cao Inh cng khaI va mInh bach Ihng
IIn ben Irong ra Ihe gIo I ben ngoa I, ma co Ie Iha m ch Ihng IIn
ben ngoa I Iham nha p duo c va o Irong I chu c co n I hon. Khng
mInh bach cung co ngha Ia Ihng IIn Iu cap Ihap nhaI cua I
chuc kho ma den duoc IoI cap cao nhaI.
Su Iranh caI ve van de cho LIhIopIa vay da day II raI nhIeu
ve co che Iam vIec cua IMI. Co nhung bang chung ro rang Ia
IMI da saI Iam ve Iu do hoa IhI Iruong IaI chnh va Iinh hinh
kInh Ie v m cua LIhIopIa, nhung IMI da co cach rIeng cua
no. IMI duong nhu se khng bao gIo nghe nguoI khac, du cho
IoI gop y co v Iu va I m den dau. Ban chaI bI xep Ihu yeu so
voI Ihu Iuc Ihuc hIen. VIec LIhIopIa co Ihe Ira no hay khng
khng quan Irong bang vIec quc gIa nay da khng Ihem hoI
y kIen IMI. VIec Iu do hoa IhI Iruong IaI chnh nen duoc IIen
ha nh nhu Ihe na o o m I da I nuo c ke m pha I IrIe n nhu LIhIopIa
Ia mI van de Ihuc ve ban chaI va phaI Iham khao y kIen cac
chuyen gIa. VIec cac chuyen gIa ben ngoaI khng he duoc keu
goI phan xu van de gay Iranh caI nay phu hop voI phong cach
cu a IMI, Irong do IMI Iun Iu cho minh Ia nha cung ca p d c
quye n nhu ng Iu va n du ng da n. Ngay ca vIe c Ira no cu a
LIhIpopIa ma c du du ng ra khng pha I Ia va n de ma IMI pha I
chu y mIen Ia nhung hanh dng cua LIhIopIa Iam Iang chu
khng Ia m gIa m kha nang Ira no cu ng co de dua ra Iham kha o
y kIen nhung nguoI ngoaI cuc de danh gIa xem nhung hanh
dng do hop Iy hay khng. Nhung Iam Ihe cung Ia mI su
ru I phe p Ihng cng d I vo I IMI bo I vi ha u he I ca c quye I dInh
cua no duoc dua ra Iu sau nhung canh cua dong kn, hau nhu
khng co su Ihao Iuan cng khaI ve nhung van de duoc dua
ra. IMI Iam cho nguoI Ia nghI ngo rang, quyen Iuc chnh IrI,
nhung IoI ch dac bIeI, hay nhung Iy do ngam khac khng IIen
quan gi den nhIem vu va muc IIeu cua IMI da anh huong den
chnh sach va su Ihuc hIen nhIem vu cua I chuc nay.
47 46
ThaI kho cho ngay ca mI I chuc co Irung nhu IMI Ihau
hIeu ve moI nen kInh Ie Iren Ihe gIoI. MI s nha kInh Ie hoc
hang dau cua IMI duoc Irao nhIem vu ve kInh Ie My nhung
khI II con Iam Chu IIch HI dng c van kInh Ie, II Ihuong
ca m Iha y ra ng, su hIe u bIe I ha n che cu a IMI ve kInh Ie My Ia m
cho no dua ra nhu ng go I y chnh sa ch saI Ia m. Ca c nha kInh Ie
cua IMI cam Ihay, chang han, Iam phaI se Iang Ien o My khI
Iha I nghIe p gIa m xu ng duo I 6. O h I d ng, m hinh cu a chu ng
II cho Iha y ho da saI, nhung ho Ia I khng Ihe m de y de n ke I
qua cu a chu ng II. Chu ng II da du ng co n IMI da saI: Iha I nghIe p
o My gIa m xu ng duo I 4 Irong khI Ia m pha I khng he Iang. Du a
Iren phan Ich saI Ia m cu a ho ve kInh Ie My , ca c nha kInh Ie cu a
IMI dua ra m I phuong Ihu c saI Ia m: nang Ia I sua I. May ma n
Ihay, Ied khng de m xa de n Io I de xua I cu a IMI. Nhung vo I ca c
nuo c kha c, Iu ch I IMI khng pha I Ia chuye n de da ng.
DI voI IMI, vIec IhIeu nhung hIeu bIeI cu Ihe chang co gi Ia
quan Irong boI vi ho Ihuong su dung phuong Ihuc mI IIeu
chu a ba ch be nh (one sIze IIIs aII). Nhu ng va n de cu a ca ch IIe p
ca n na y Iro nen da c bIe I nghIem Iro ng khI su du ng cho ca c nuo c
dang phaI IrIen va dang chuyen dI. T chuc nay khng Ihuc
su co chuyen mn Irong Inh vuc phaI IrIen. Su menh nguyen
Ihuy cua no Ia h Iro su n dInh Ioan cau, nhu II da noI, chu
khng pha I nha m xo a do I gIa m nghe o o nhu ng nuo c dang pha I
IrIen nhung no khng ngan ngaI nhung muI va nhung muI
sau vao cac van de phaI IrIen. Cac van de phaI IrIen raI phuc
Ia p. Theo nhIe u ca ch kha c nhau, ca c nuo c dang pha I IrIe n ga p
kho khan hon nhIeu so voI cac nuoc phaI IrIen. Do Ia boI vi o
nhu ng nuo c dang pha I IrIe n, nhIe u IhI Iruo ng khng I n Ia I va
khI I n Ia I Ihi hoa I d ng khng hoa n ha o. Ca c va n de ve Ihng
IIn Ia ph bIen va van hoa co Ihe anh huong dang ke IoI hanh
vI kInh Ie.
ThaI khng may, cac khoa dao Iao khng chuan bI cho
nhung nha kInh Ie v m dI pho voI nhung van de ma ho gap
phaI o cac nuoc dang phaI IrIen. O mI vaI Iruong daI hoc ma
IMI Ihuo ng Iuye n nhan vIen Iu do , chuong Irinh ho c Ia p co ba n
bao gm cac m hinh ma o do khng he co IhaI nghIep. Tom
IaI Ia Irong m hinh canh Iranh hoan hao, m hinh Iam nen
Ia ng cho Iy Iua n IhI Iruo ng cu a IMI ca u bao gIo cu ng ba ng cung.
Ne u ca u Iao d ng ba ng cung Iao d ng se khng bao gIo I n Ia I
IhaI nghIep khng Iu nguyen. Neu aI do khng Iam vIec Ihi ro
rang Ia do anh Ia Iua chon khng Iam. Theo IogIc nay Ihi IhaI
nghIe p Irong Iho I ky Da I suy Ihoa I, khI ma cu b n nguo I co m I
nguo I Iha I nghIe p, cha c Ia ke I qua cu a su Iang Ien ba I ngo ham
mu n ngh ngoI. Co Ihe nhu ng nha Iam Iy ho c se quan Iam Ia I
sao IaI co su Ihay dI dI ngI ve so Ihch ngh ngoI hay IaI
sao nhung nguoI dang ngh ngoI IaI cam Ihay khng vuI. Con
dI voI m hinh kInh Ie chuan, nhung cau hoI do khng nam
Irong dIa haI cua kInh Ie hoc. Trong khI nhung m hinh kIeu
do co Ihe dem Ia I m I va I nIe m pha n kho I Irong gIo I ho c Ihua I,
chung duong nhu chang phu hop chuI nao de hIeu nhung van
de cua mI daI nuoc nhu Nam PhI, noI ma IhaI nghIep hoanh
hanh o muc Iren 2S ke Iu khI che d AparIheId bI xoa bo.
Cac nha kInh Ie cua IMI IaI nhIen khng Ihe Io dI su In IaI
cua IhaI nghIep. Chu ngha IhI Iruong gIa dInh Ia IhI Iruo ng
hoa I d ng hoa n ha o va ca u Iao d ng pha I ba ng cung Iao d ng
cu ng gI ng nhu nhu ng ha ng ho a kha c. Khng Ihe co Iha I nghIe p
I n Ia I va vi Ihe , Iha I nghIe p ne u I n Ia I Ihi khng do va n de
cu a IhI Iruo ng. Va n de pha I na m o ch nao khac nhu ng cng
doa n Iham Iam va nhu ng chnh kha ch can IhIe p va o su hoa I d ng
cu a IhI Iruo ng Iu do, ba ng ca ch do I ho I va nha n Iuong qua cao.
Va y go I y chnh sa ch hIe n nhIen Ia : ne u co Iha I nghIe p IIe n Iuong
pha I bI gIa m xu ng.
49 48
Nhung ngay ca khI vIec dao Iao mI nha kInh Ie v m cua
IMI phu hop hon voI cac van de cua cac nuoc dang phaI IrIen
Ihi cung I co kha nang mI chuyen cng Iac cua IMI, mI
chuyen dI ba Iuan IoI AddIs Ababa, Ihu d cua LIhIopIa, hay
Ihu d cua baI ky mI nuoc dang phaI IrIen nao khac IaI Ihuc
su phaI IrIen duoc nhung chnh sach phu hop cho nuoc do.
Nhung chnh sach phu hop phaI duoc xay dung boI cac nha
kInh Ie hang dau, duoc dao Iao II, sInh sng o ngay Irong
nuoc, hIeu bIeI sau sac va Iam vIec hang ngay de gIaI quyeI
cac van de o nuoc nay. Nhung nguoI ben ngoaI co Ihe dong
mI vaI Iro, nhu chIa se kInh nghIem cua cac nuoc khac, hay
dua ra cac cach gIaI Ihch khac ve cac Iuc Iuong kInh Ie dang
Iac dng. Nhung IMI khng mun ch dong vaI Iro Ia mI nha
Iu van canh Iranh voI cac nha Iu van khac, nhung nguoI cung
co Ihe dua ra cac phuong an rIeng cua ho. No mun mI vaI
Iro Irung Iam Irong dInh huong chnh sach. Va no co Ihe Iam
vay boI vi quan dIem cua no dua Iren mI he Iu Iuong chu
ngha IhI Iruong quan dIem doI hoI raI I, neu co, su quan
Iam den Iinh hinh va cac van de cu Ihe cua mI quc gIa. Cac
nha kInh Ie cua IMI co Ihe Io dI nhung Iac dng ngan han cua
chnh sa ch cu a ho o m I nuo c, vo I nIe m IIn ra ng trong da i ha n,
nuo c do se I I hon IhI. Ba I ky m I Ia c d ng nga n ha n na o cu ng
ch Ia su dau don can IhIeI, nhu Ia mI phan cua qua Irinh caI
ca ch. Tang Ia I sua I nga y hm nay co Ihe da n de n na n do I nhung
Inh hIeu qua cua IhI Iruong doI hoI cac IhI Iruong phaI Iu do,
va r I cu c, Inh hIe u qua se dem Ia I Iang Iruo ng, va Iang Iruo ng
se dem Ia I Io I ch cho Ia I ca . ChIu du ng dau do n Iro Iha nh m I
phan cua qua Irinh caI cach va Ia bang chung cho Ihay rang
nuoc do da dI dung huong. DI voI II, dI khI dau don Ia can
IhIeI, nhung dau don Iu Ihan no chang co gIa IrI gi. Nhung
chnh sa ch duo c IhIe I ke I I co Ihe Ira nh duo c pha n Io n nhu ng
dau do n. M I s dau do n nhu su kh n cu ng gay ra bo I chnh
sa ch ca I gIa m Iro ca p Iuong Ihu c d I ng I da da n de n Iinh Ira ng
bao Ioan va su xoa bo keI cau xa hI da co Iac dung nguoc.
IMI da Ihanh cng Irong vIec IhuyeI phuc nhIeu nuoc rang
nhu ng chnh sa ch cu a no Ia ca n IhIe I ne u ca c nuo c mu n Iha nh
cng Irong da I ha n. Ca c nha kInh Ie Ihuo ng chu Iro ng de n Ia m
quan Iro ng cu a su khan hIe m va IMI Ihuo ng no I ra ng no chnh
Ia su gIa cu a su khan hIe m: ca c nuo c khng Ihe Ihuo ng xuyen
chI IIeu vuoI qua kha nang. TaI nhIen, khng can phaI Ia mI
I chu c Ia I chnh phu c Ia p ma nhan vIen Ioa n Ia IIe n s kInh Ie
moI co Ihe khuyen mI nuoc khng nen chI IIeu vuoI qua Ihu
nhap. Nhung nhung chuong Irinh caI cach cua IMI da dI qua
xa hon Ia ch don gIan dam bao rang cac nuoc khng Iam chI
qua nang Iuc cua minh.
Co NHI U PHUONG A N KHA C voI kIeu IMI, khng dua Iren chu
ngha IhI Iruong, doI hoI I su hy sInh hon va co keI qua II
hon. MI v du Ia BoIswana, quc gIa cach pha nam LIhIopIa
2.300 dam, voI dan s ch co 1,S IrIeu nguoI va mI nen dan
chu n dInh ke Iu ngay gIanh duoc dc Iap. Vao IhoI dIem
BoIswana dc Iap nam 1966, do Ia mI nuoc raI ngheo, cung
gI ng nhu LIhIopIa va ha u he I ca c nuo c chau PhI kha c, vo I Ihu
nhap binh quan dau nguoI ch co 100 USD. Do Ia mI nuoc
nng nghIe p nhung IhIe u nuo c va co so ha Ia ng he I su c so khaI.
Nhung BoIswana Ia I Ia m I Irong nhu ng nuo c Iha nh cng Irong
pha I IrIe n. Ma c du da I nuo c na y dang pha I chIu su hoa nh ha nh
cua benh AIDS nhung Iang Iruong binh quan cua no Ien IoI
7,S , ke Iu nam 1961 den 1997.
BoIswana Ihuan IoI Ia co nhIeu kIm cuong. Nhung cac nuoc
khac nhu Cng hoa Conggo, NIgerIa va SIerra Leone cung Ia
51 50
nhung nuoc gIau IaI nguyen. O nhung nuoc do, ngun IoI Iu
IaI nguyen gIau co ch d Ihem dau vao nan Iham nhung va
de ra mI nhom dac quyen dac IoI Iranh gIanh nhau Irong
nhung cuc chIen dam mau de kIem soaI ngun cua caI nay.
Tha nh cng cu a BoIswana du a Iren kha nang duy Iri su n dInh
chnh IrI Iren co so kh I da I doa n ke I dan I c. Su n dInh chnh
IrI, yeu I can IhIeI Irong baI ky mI khe uoc xa hI nao gIua
chnh phu voI nguoI dan, da duoc chnh phu duy Iri cung voI
su hop Iac cua nhung nha Iu van nuoc ngoaI den Iu nhIeu I
chu c, ca I chu c cng va I chu c Iu nhan, bao g m ca Quy Iord.
Nhu ng nha Iu va n da gIu p BoIswana xa c Ia p I Irinh cho Iuong
IaI cua daI nuoc. Khng gIng nhu IMI ch chu yeu Iam vIec
voI b IaI chnh va ngan hang Irung uong, cac nha Iu van da
gIaI Ihch mI cach coI mo va chan Ihanh ve cac chnh sach
cua ho khI ho Iam vIec voI chnh phu nham Iim kIem su ung
h r ng ra I cho nhu ng chnh sa ch va chuong Irinh do . Ho Iha o
Iua n ca c chuong Irinh vo I nhu ng quan chu c ca p cao cu a
BoIswana, bao gm cac b Iruong nI cac va nghI s quc hI,
ca Irong ca c cu c h I Iha o cng khaI va nhu ng cu c ga p rIeng.
M I Iy do nu a da n de n Iha nh cng cu a BoIswana Ia nhu ng
nguo I co Ira ch nhIe m da Iu a cho n nha Iu va n ra I ky Iuo ng. KhI
IMI gIo I IhIe u cho Ngan ha ng Irung uong BoIswana (Bank oI
BoIswana) m I pho Ih ng d c, ngan ha ng da khng d ng y ngay
Ia p Iu c. Th ng d c cu a ngan ha ng da bay de n WashIngIon de
IIe n ha nh pho ng va n. ng da Ia m m I vIe c Iuye I vo I. Ta I nhIen,
cha ng Iha nh cng na o ma khng co khuye I dIe m. Va o m I dIp
khac, Ngan hang BoIswana da cho phep IMI duoc Iua chon
gIa m d c nghIen cu u va ke I qua , I nha I Ia Iheo quan dIe m m I
s nguoI, kem Ihanh cng hon nhIeu.
Su kha c bIe I Irong ca ch IIe p ca n ve pha I IrIe n gIu a haI I chu c
na y khng ch pha n a nh Irong ke I qua da I duo c. Trong khI IMI
bI pha n u ng o ha u kha p mo I noI Irong Ihe gIo I dang pha I IrIe n
Ihi mI quan he nng Iham gIua BoIswana va cac nha Iu van
Ihe hIe n ro nha I o vIe c BoIswana Irao huan chuong cao qu nha I
cua daI nuoc nay cho SIeve LewIs, vao IhoI dIem Iu van cho
BoIswana dang Ia gIa o su kInh Ie pha I IrIe n cu a Iruo ng WIIIIams.
Su dng Ihuan sng con o BoIswana da Iung bI de doa haI
Iha p ky Iruo c day khI BoIswana pha I d I ma I vo I khu ng hoa ng
kInh Ie. MI Iran han han de doa cuc sng cua nhIeu nguoI
nuI gIa su c va ca c va n de Irong nga nh cng nghIe p kIm cuong
da Iac dng den Iinh hinh ngan sach va Irang IhaI ngoaI hI
cua daI nuoc. BoIswana gap phaI dung caI IoaI khung hoang
Ihanh khoan (IIquIdIIy crIsIs) ma IMI da duoc Ihanh Iap de
dI pho mI cuc khung hoang co Ihe gIaI quyeI bang cach
IaI Iro Iham huI nham ngan chan suy IhoaI va kho khan kInh
Ie . Tuy nhIen, Irong khI do co Ihe Ia y dInh cu a Keynes khI ng
Ihuc day vIec Ihanh Iap IMI, I chuc nay ngay nay da khng
co n Iu coI minh ch Ia nguo I Iro gIu p Ia I chnh de bu da p Iham
hu I, cam ke I duy Iri ne n kInh Ie o Ira ng Iha I Ioa n du ng Iao d ng.
Thay vao do, no Iheo duI chnh sach IaI khoa IhaI Iung buc
bung kIeu IIenKeynes khI gap phaI suy IhoaI kInh Ie, b Ih
ngun quy Iro gIup ch khI nuoc vay no Iuan Iheo quan dIem
cua IMI ve chnh sach kInh Ie phu hop, Ihuong Ia cac chnh
sa ch Ihu he p va ca I gIa m, ke o Iheo suy Ihoa I kInh Ie hay Iha m
ch II Ie hon. Nho nhan bIeI duoc su khng n dInh cua haI
khu vuc kInh Ie chnh Ia chan nuI gIa suc va kIm cuong,
BoIswana da Iha n Iro ng da nh ra m I quy de pho ng nhu ng cu c
khung hoang nhu vay. KhI nhan Ihay ngun quy dang suy
gIa m, ho bIe I ra ng ho se pha I IIe n ha nh nhu ng bIe n pha p ma nh
me hon. BoIswana da IhaI chaI day Iung, hop suc voI nhau va
vuoI qua khung hoang. Nho hIeu bIeI rng ve cac chnh sach
kInh Ie da hinh Iha nh Irong nhIe u nam qua va ba ng ca ch quye I
53 52
dInh chnh sa ch Iren co so d ng Ihua n, su Iha I Iung bu c bu ng
khng gay ra su chIa ca I xa h I, dIe u ma Ihuo ng xa y ra o nhu ng
noI khac Irong cac chuong Irinh cua IMI. Co Ie, neu nhu IMI
Iam caI dIeu ma no Ie ra nen Iam Ia cung cap IaI chnh nhanh
chong cho cac nuoc co chnh sach kInh Ie II Irong IhoI dIem
khung hoang ma khng doI hoI cac dIeu kIen ap daI Ihi quc
gIa na y da Iheo ca ch rIeng ma vuo I ra kho I khu ng hoa ng I dau
do n hon nhIe u duo c r I. (Pha I doa n cu a IMI de n va o nam 1981
va ngac nhIen khI Ihay raI kho Iim ra cac dIeu kIen moI de ap
daI khI ma BoIswana da hoan Ihanh xong nhung dIeu ma ho
Ihuong yeu cau). Tu do, BoIswana khng con quay sang IMI
de xIn gIup do nua.
Su gIup do cua cac nha Iu van nuoc ngoaI, dc Iap voI cac
I chuc IaI chnh quc Ie, da dong vaI Iro quan Irong Irong
Iha nh cng cu a BoIswana, Iha m ch co n Iu Iruo c do nu a.
BoIswana da khng Ihe phaI IrIen duoc nhu Ihe neu con IIep
Iuc Iham gIa vao ban hop dng cu voI LIen mInh kIm cuong
Nam PhI. Ngay sau khI BoIswana gIanh dc Iap, IIen mInh nay
da Ira cho BoIswana 20 IrIeu USD IIen I khaI Ihac kIm cuong
vao nam 1969, Irong khI IoI nhuan Ihu duoc Iu kIm cuong Ia
60 IrIeu USD mI nam. NoI cach khac, khoang IhoI gIan hoan
vn ch Ia bn Ihang. MI IuaI su IaI nang va kheo Ieo duoc
bIe I pha I Iu Ngan ha ng The gIo I da da m pha n m I ca ch Ihuye I
phuc de ky IaI hop dng voI muc gIa cao hon Irong su choang
vang cua gIoI khaI mo. De Beers (LIen mInh kIm cuong Nam
PhI) da c gang IhuyeI phuc moI nguoI rang, BoIswana qua
Iham Iam. Ho su du ng mo I su c ma nh chnh IrI ma ho co , Ihng
qua Ngan hang The gIoI, de ngan chan vI IuaI su. CuI cung,
ho cung kIem duoc mI Ia Ihu Iu Ngan hang The gIoI noI ro
rang vI IuaI su nay khng daI dIen cho ngan hang. BoIswana
dap IaI: do chnh Ia Iy do vi sao chung II Iang nghe ng ay.
Sau cung, su phaI hIen mo kIm cuong Ion Ihu haI da cho
BoIswana co hI dam phan IaI Ioan b mI quan he. Thoa
Ihuan moI cho den nay van co IoI cho BoIswana va cho phep
nuoc nay va De Beers duy Iri mI quan he II dep.
LIhIopIa va BoIswana Ia dIe n hinh cho nhu ng Iha ch Ihu c ma
cac nuoc Iuong dI Ihanh cng o chau PhI dang phaI dI pho.
Do Ia nhung daI nuoc co cac nha Ianh dao heI Iong vi IoI ch
cua nhan dan, voI nen dan chu con mong manh va nhIeu khI
khng hoa n ha o, dang n Iu c Ia o cu c s ng mo I cho nhan dan
ho Iu dng d naI cua dI san Ihuc dan voI su IhIeu huI nhung
Ihe che va ngun nhan Iuc phu hop. HaI nuoc nay cung dIen
hinh cho su Iuong pha n cu a Ihe gIo I dang pha I IrIe n: su Iuong
phan gIua Ihanh cng va IhaI baI, gIua gIau va ngheo, gIua hy
vong va Ihuc Ie, gIua caI dang co va nhung caI dang Ie co.
TI DA NH N BI T ve su Iuong pha n na y khI II de n Kenya Ia n
dau IIen vao cuI nhung nam 1960. Do Ia mI daI nuoc gIau
co va mau mo. NhIeu manh daI II nhaI hIen con nam Irong
Iay nhung nguoI Iap ra Ihuc dIa cu. KhI II den, nhung cng
chuc Ihuc dIa van con o do. HIen gIo, ho duoc goI Ia cac nha
Iu van.
Theo doI su phaI IrIen cua Dng PhI Irong nhung nam IIep
Iheo va da Iro IaI Iham noI nay nhIeu Ian sau khI Iro Ihanh
kInh Ie Iruo ng cu a Ngan ha ng The gIo I, II Iha y su Iuong pha n
gIua nhung uoc vong nhung nam 1960 va Ihuc Ie phaI IrIen
sau do Iha I da m ne I. La n da u IIen II de n day, IInh Iha n uhuru,
Iu IIeng SwahIII de ch Iu do va ujama Iu de ch su Iu Iuc,
con dang bay bng. KhI II Iro IaI, cac van phong chnh phu
day ap cac nhan vIen duoc dao Iao II va gIoI gIao IIep, Ihe
55 54
nhung nen kInh Ie Ihi IaI suy sup Irong nhIeu nam. MI s
va n de , cha ng ha n nhu Ie Iham nhu ng hoa nh ha nh, Ia I I rIeng
cua Kenya. Nhung IaI suaI cao, hau qua cua vIe c Iuan Ihu
nhung IoI khuyen cua IMI, va nhung van de khac co Ihe duo c
quy cho, I nhaI Ia mI phan, nhung ke den Iu nuoc ngoaI.
Uganda da baI dau qua Irinh chuyen dI Iu mI xuaI phaI
dIem co Ie kha hon baI ky nuoc nao khac. Do Ia mI daI nuoc
Irng ca phe Iuong dI gIau nhung IhIeu cac nha Ianh dao va
qua n Iy ba n xu duo c da o Ia o. Nguo I Anh ch cho phe p haI nguo I
chau PhI duo c Ien de n chu c Ihuo ng s Irong quan d I cu a chnh
ho. ThaI khng may, mI nguoI Uganda Ien Ia IdI AmIn da IaI
d Thu Iuong MIIIon OIobe vao nam 1971 va Iro Ihanh Tng
Iu Ienh quan dI Uganda. (AmIn da gIanh duoc su IIn Iuong
nhaI dInh cua nguoI Anh nho nhung dong gop Irong KIngs
AIrIcan RIIIes Irong The chIen Ihu II va Irong cac Iran danh
cua quan Anh nham dan ap cuc nI Ioan MauMau o Kenya).
AmIn da bIen daI nuoc nay Ihanh mI Io saI sInh va IoI 300
nghin nguo I da bI gIe I bo I vi bI coI Ia ke ch ng d I T ng Ih ng
mun nam, danh hIeu AmIn Iu Iuyen b vao nam 1976. CaI
vuong IrIe u khu ng b do ke d c Ia I be nh hoa n na y na m quye n
cham duI vao nam 1979 khI bI nhung nguoI Uganda dI day
va Iu c Iuo ng Iu nuo c Ia ng gIe ng TanzanIa Ia I d . Nga y nay, da I
nuo c na y dang Iren da h I phu c va duo c Ia nh da o bo I m I nha
Ianh dao uy In va cun huI, YowerI MusevenI, nguoI da khoI
xuong nhung caI cach Ion Ihanh cng, gIam mu chu va AIDS.
Va ng con Ia nguoI raI Ihu vI, ca khI noI ve IrIeI Iy chnh IrI
cung nhu khI noI ve cac chIen Iuoc phaI IrIen.
NHUNG IMI KHNG THICH Ia ng nghe suy ngh cu a nhu ng nuo c
kha ch ha ng cu a no ve nhu ng chu de nhu chIe n Iuo c pha I IrIe n
hay chnh sach IaI khoa khac kh. Cach IIep can cua Quy dI
voI cac nuoc dang phaI IrIen Ihuong mang dang dap cua mI
ke Ihuc dan Ihng IrI. MI hinh anh co Ihe con dang gIa hang
nghin IoI noI va ch mI hinh anh duoc chup vao nam 1998
va duoc cng b Iren Ioan Ihe gIoI da Iu no khac sau vao Iam
Ir cu a ha ng IrIe u nguo I, da c bIe I Ia nhu ng nguo I dan o ca c nuo c
Ihuc dIa cu. Do Ia canh ngaI gIam dc dIeu hanh cua IMI,
MIcheI Camdessus, (o IMI, nguoI Ianh dao cao nhaI duoc goI
Ia gIam dc dIeu hanh ManagIng DIrecIor), mI nguoI Ihap,
an ma c cha I chu I, cu u quan chu c kho ba c Pha p, nguo I da Iu ng
Iu nha n minh Ia m I nguo I xa h I, du ng khoanh Iay vo I khun
maI Ianh Iung Iruoc vI Tng Ihng IndonesIa dang ngI nhuc
nha. VI Ing Ihng IuyeI vong nay, Iren Ihuc Ie, da buc phaI
dang np chu quyen quc gIa cho IMI de dI Iay ngun vIen
Iro ma nuoc ng dang can. Nhung cuI cung, ma maI Ihay,
pha n Io n IIe n vIe n Iro khng pha I Ia de gIu p cho IndonesIa ma
ch de cuu gIup nhung chu no Iu nhan Iu nhung Ihe Iuc Ihuc
dan. (MI cach chnh Ihuc Ihi buI Ie nay Ia Ie ky Ihu Ihoa
Ihuan, Irong Ihuc Ie Ia do IMI ap daI, mac du no van gIu ve
hinh Ihuc Ia Ihu do chnh phu cua IndonesIa de nghI).
Nhung nguoI bao ve cho MIcheI Camdessus bIen Iuan rang
buc anh do khng cng bang, rang ng Camdessus khng he
bIeI Ia bI chup anh va rang buc anh da duoc xem ma khng
co bI canh Ihuc Ie. Nhung do chnh Ia van de: Irong gIao IIep
hang ngay, khI khng co camera va cac phong vIen, do chnh
xac Ia IhaI d ma cac quan chuc IMI Ihe hIen, Iu nha Ianh dao
cao nha I cho de n ca p duo I. D I vo I nhu ng nuo c dang pha I IrIe n,
buc anh do goI Ien mI cau hoI kho chIu: Su vIec co Ihuc su
Ihay dI ke Iu khI chu ngha Ihuc dan chnh Ihuc keI Ihuc
nua Ihe ky Iruoc day khng7 KhI II nhin Ihay buc hinh, hinh
anh cua nhung Ie ky Ihoa Ihuan khac hIen Ien Irong Iam Ir
57 56
II. TI Iu hoI canh Iuong nay Ihi Iuong Iu Ihe nao voI nhung
canh danh dau su mo cua nuoc NhaI bang chnh sach ngoaI
gIao Ia u chIe n cu a D d c Perry, hay su ke I Ihu c cu a chIe n Iranh
A phIen, hay su dau hang cua nhung hoang Iu n D.
Lap Iruong cua IMI cung nhu Iap Iruong cua nhung nguoI
Ianh dao no raI ro rang: IMI Ia dnh cao cua Ir Iue, Ia nguoI
ph bIen quan dIem chnh Ihng phuc Iap ma nhung nguoI o
ca c nuo c dang pha I IrIe n khng Ihe du Irinh d na m ba I. Thng
dIe p duo c chuye n Ia I cu ng ro ra ng: IMI ch co Ihe d I Ihoa I vo I
mI nhan vaI cao cap, mI b Iruong IaI chnh hay mI Ihng
d c ngan ha ng Irung uong. Vo I nhu ng nguo I kha c, cha ng co Iy
do gi de dI IhoaI ca.
M I pha n Iu Ihe ky Iruo c, nhu ng nguo I o ca c nuo c dang pha I
IrIen co Ie da co dI chuI knh Irong dI voI cac chuyen gIa
Iu IMI. Nhung ngay khI co su dIch chuyen can can quyen Iuc
quan su Ihi cung co mI su dIch chuyen manh me hon ve can
can quyen Iuc IrI Ihuc. Nhung nuoc dang phaI IrIen hIen gIo
cung co cac nha kInh Ie cua rIeng minh va nhIeu nguoI Irong
s ho duo c da o Ia o Ia I ca c Iruo ng I I nha I cu a Ihe gIo I. Nhu ng
nha kInh Ie na y co Io I Ihe Io n Ia ho s ng ca do I o nuo c ho , quen
Ihuc voI he Ihng chnh IrI, dIeu kIen va cac khuynh huong.
IMI cu ng gI ng nhu nhIe u chnh Ihe kha c Iun c ga ng mo r ng
pham vI hoaI dng ra khoI nhung Inh vuc duoc gIao ban dau.
KhI IMI da n da n vuon ra kho I Inh vu c chu ch I ma no hIe u ro
Ia kInh Ie v m, sang cac van de co cau, chang han nhu Iu
nhan hoa, IhI Iruong Iao dng, caI cach Iuong huu, van van,
va sang nhu ng Inh vu c r ng Io n hon cu a chIe n Iuo c pha I IrIe n,
can can quyen Iuc IrI Ihuc Iham ch cang bI Iech.
IMI IaI nhIen bao gIo cung Iuyen b rang no khng ap daI
ma Iun da m pha n nhu ng dIe u khoa n cu a ba I ky ho p d ng vay
nao voI cac nuoc dI vay. Nhung day Ia nhung cuc dam phan
mI pha, Irong do IaI ca quyen Iuc nam Irong Iay IMI, phan
Ion boI vi nhIeu nuoc dI vay IIen dang o Irong Iinh Irang doI
v n Iuye I vo ng. Ma c du II da Iha y dIe u na y ro ra ng o LIhIopIa
va cac nuoc dang phaI IrIen khac ma II da Iam vIec, no IaI
dap vao maI II mI Ian nua Irong chuyen cng du Han Quc
vao Ihang 12.1997, khI cuc khung hoang Dng A n ra. Cac
nha kInh Ie Han Quc bIeI rang, cac chnh sach ma IMI Ihuc
e p se mang Ia I ha u qua na ng ne . Ma c du khI suy nga m Ia I, Iha m
ch IMI cu ng pha I d ng y ra ng no da a p da I chnh sa ch Ia I kho a
qua khac kh, nhung nhin Ioan canh, raI I nha kInh Ie (ben
ngoaI IMI) cho rang chnh sach khac kh do co y ngha hay
Iac dung.
9
Nhung cac quan chuc Han Quc van Im Iang. TI
da ban khoan khng hIe u Ia I sao ho pha I Im Ia ng nhu Ihe nhung
khng he co duoc cau Ira IoI Iu cac quan chuc chnh phu cho
den Ian chuyen vIeng Iham haI nam sau, khI nen kInh Ie Han
Qu c da phu c h I. Cau Ira Io I Ia I chnh Ia dIe u ma II, du a Iren
nhung kInh nghIem Iruoc day, da nghI ngo. Nhung quan chuc
Ha n Qu c mIe n cuo ng gIa I Ihch ra ng ho da so ha I khng da m
phan dI cng khaI. IMI khng ch ngung cho vay ma con co
Ihe su dung kha nang IhuyeI gIang manh me cua no de Iam
na n Io ng ca c quy da u Iu Iu nhan, no I vo I ho ra ng IMI nghI ngo
kha nang h I phu c cu a ne n kInh Ie Ha n Qu c. Ha n Qu c khng
co su Iu a cho n na o kha c. Ngay ca m I su pha n d I nga m nga m
cu a Ha n Qu c vo I IMI cu ng co ha u qua nghIem Iro ng. Vo I IMI,
dIeu do ngha Ia chnh phu Han Quc khng hoan Ioan hIeu
kInh Ie hoc cua IMI, rang chnh phu dang ngan ngaI va I co
9
T.Lane, A. Ghosh, J. Hamann, S. Phillips, M. Schulze-Ghattas and T. Tsikata,
IMF-Supported Programs in Indonesia, Korea and Thailand: A Premilinary
Assessment, Occational Paper 178, International Monetary Fund, tha ng
1.1999.
59 58
kha nang Ihuc hIen chuong Irinh cua IMI. (IMI co mI cum Iu
dac bIeI danh cho nhung Iruong hop nhu vay: nuoc nay da dI
chech huong. Ch co mI con duong dung va baI cu su dI
saI na o cu ng Ia da u hIe u cu a m I su Ie ch Ia c). Thng ba o cng
khaI cua IMI rang cac cuc dam phan da d vo, hay bI hoan
IaI, se guI nhung In hIeu xau IoI IhI Iruong. Nhung In hIeu
na y, Irong Iruo ng ho p I I nha I, se ch Ia m Iang Ia I sua I va Irong
Iruong hop xau nhaI, se dan den vIec cac quy Iu nhan cham
du I Ioa n b ca c khoa n da u Iu. DIe u na y co n nghIem Iro ng hon
voI cac nuoc ngheo nhaI, noI raI kho IIep can ngun vn Iu
nhan, vi cac nha IaI Iro khac (nhu Ngan hang The gIoI, Cng
dng chau u va nhIeu nuoc khac) Ihuong cho vay Iren co so
cha p Ihua n cu a IMI. Nhu ng sa ng kIe n mo I day ve gIa m no Iha m
ch con dem IaI cho IMI nhIeu quyen Iuc Ihuc Ie hon nua, boI
vi Iru khI duoc IMI dng y ve chnh sach kInh Ie, nuoc do se
khng duoc gIam no chuI nao heI. DIeu nay dem den cho IMI
suc manh Io Ion va chnh IMI cung bIeI ro.
Su maI can bang quyen Iuc gIua IMI va cac nuoc khach
hang khng Ihe Iranh khoI dan den su cang Ihang gIua haI
ben nhung chnh ca ch cu xu cu a IMI Irong da m pha n ca ng Ia m
xau Ihem mI quan he da khng may II dep. KhI ap daI cac
dIeu kIen cua Ihoa Ihuan, IMI Ihuc Ie da bop cheI moI Ihao
Iua n vo I chnh phu kha ch ha ng ve ca c chnh sa ch kInh Ie , chua
noI den Ihao Iuan rng raI Irong pham vI ca nuoc. Trong IhoI
gIan khu ng hoa ng, IMI co Ihe ch ng che ra ng khng co du Iho I
gIan. Nhung cach Iam cua IMI chang khac nhau may du co
khung hoang hay khng. Quan dIem cua IMI IhaI don gIan:
chaI van, dac bIeI Ia khI duoc dua ra mI cach cng khaI va
a m , duo c coI nhu su Iha ch Ihu c d I vo I su c ma nh chnh Ih ng
ba I kha xam pha m cu a IMI. Cha p nha n dIe u do co Ihe Ia m suy
gIam quyen Iuc va d IIn cay cua I chuc nay. Cac nha Ianh
dao chnh phu hIeu dIeu nay va Ihuc hIen phuong sach Ie nhI
hon: ho Iranh Iuan kn, chu khng Iranh Iuan cng khaI. Co
h I Ihay d I quan dIe m cu a IMI Ia ra I nho , Irong khI kha nang
Iam cho cac Ianh dao IMI nI gIan va kch dng ho ap dung
nhu ng ha nh d ng cu ng ra n Ia I Io n hon nhIe u. Va ne u nhu gIa n
du hay khng ha I Io ng, IMI co Ihe ngu ng khoa n cho vay m I
vIen canh kInh hoang cho mI nuoc dang dI maI voI khung
hoa ng. VIe c ca c nuo c cha p nha n nhu ng de nghI cu a IMI khng
co ngha Ia ho Ihuc su dng y voI nhung de nghI do. Va IMI
cung hIeu ro dIeu nay.
Tha m ch ch ca n do c qua ca c dIe u khoa n cu a m I Iho a Ihua n
dIen hinh gIua IMI va cac nuoc dang phaI IrIen cung cho Ihay
su IhIeu IIn Iuong gIua haI ben. Nhan vIen cua IMI gIam saI
qua Irinh Ihuc hIen, khng ch Ihng qua cac ch s kInh Ie
IIen quan de n qua n Iy kInh Ie v m nhu Ia m pha I, Iang Iruo ng
va Iha I nghIe p ma co n ca ca c bIe n s Irung gIan nhu cung IIe n
Ie , bIe n s Ihuo ng ch co quan he Io ng Ie o vo I ca c mu c IIeu cu I
cung. Cac nuoc buc phaI Ihuc hIen cac muc IIeu khaI khe:
hoan Ihanh caI gi Irong 30 ngay, 60 ngay va 90 ngay. DI khI,
Ihoa Ihuan Iham ch con quy dInh quc hI phaI Ihng qua
IuaI gi va khI nao de dap ung yeu cau cua IMI.
Nhung yeu cau nay Ihuong duoc xem Ia nhung dIeu kIen,
va a p da I dIe u kIe n cu a IMI Ia m I chu de ba n Ia n no ng bo ng
Irong Ihe gIoI phaI IrIen. TaI nhIen, moI khe uoc cho vay deu
daI ra nhung dIeu kIen co ban. O muc II IhIeu, mI khe uoc
vay se ch ro khoan vay duoc gIaI ngan Iheo nhung dIeu kIen
Ihanh Ioan va voI mI IIch Ira no kem Iheo. RaI nhIeu khoan
vay ap daI cac dIeu kIen de Iang kha nang Ihu hI no. Nhung
dIeu kIen o day de cap den nhung dIeu kIen khaI khe hon
nhIeu. Do Ia nhung dIeu kIen Ihuong bIen mon vay Ihanh mI
cng cu chnh sach. Chang han, neu IMI mun mI nuoc Iu
61 60
do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh, no se IIe n ha nh cho vay Iheo nhIe u
doI, rang buc mI Ian gIaI ngan voI mI IIen b huong IoI Iu
do hoa. Ca nhan II IIn rang ap daI dIeu kIen, I nhaI Iheo
cach Ihuc va muc d ma IMI su dung, Ia mI y Iuong II. Co
raI I bang chung cho Ihay vIec ap daI cac dIeu kIen Iam cho
chnh sach kInh Ie II hon, ma ap daI dIeu kIen qua Ia co Iac
d ng chnh IrI xa u bo I vi ca c nuo c se kho chIu vo I ca c dIe u kIe n
ap daI Ien ho. MI s nguoI bao ve su can IhIeI phaI ap daI
dIeu kIen rang, baI ky ngan hang nao cung ap daI dIeu kIen
Ien nguoI vay de dam bao vIec khoan no se duoc Ira. Nhung
nhung dIeu kIen ma IMI va Ngan hang The gIoI ap dung hoan
Ioa n kha c. Trong m I va I Iruo ng ho p, chu ng Iha m ch co n la m
giam kha nang Ira no.
Cha ng ha n, m I s dIe u kIe n co Ihe Ia m suy ye u ne n kInh Ie
Irong nga n ha n va du co ba I ky Io I ch da I ha n na o dI nu a, dIe u
na y cu ng co nguy co da y ne n kInh Ie va o suy Ihoa I sau hon va
vi Ihe Iam cho vIec Ira no ngan han cho IMI Iro nen kho khan
hon. Xoa bo hang rao Ihuong maI, dc quyen va nhung meo
mo ve Ihue co Ihe Ihu c da y Iang Iruo ng da I ha n, nhung nhu ng
xao Irn dI voI nen kInh Ie co Ihe nhan chim nen kInh Ie vao
suy IhoaI.
Trong khI nhung dIeu kIen nay khng Ihe duoc Iy gIaI nhu
Ira ch nhIe m In du ng cu a IMI, chu ng Ia I duo c Iy gIa I Iheo Ira ch
nhIem dao duc hay ngha vu cua I chuc nay, rang IMI Iam
baI cu Ihu gi co Ihe de caI IhIen nen kInh Ie cua nhung nuoc
da quay sang IMI xIn gIup do. Nhung dIeu nguy hIem Ia ngay
ca khI co IhIen y, v s nhung dIeu kIen, dI khI Ien IoI hon
m I Iram, m I dIe u kIe n Ia I ke m m I Iho I gIan bIe u cu ng nha c,
se Ia m cho ca c nuo c gIa m kha nang Ia p Irung gIa I quye I nhu ng
van de Irong Iam cap bach.
NhIe u dIe u kIe n da vuo I ra kho I Inh vu c kInh Ie sang nhu ng
Inh vuc khac nhu dIa haI chnh IrI. Chang han, Iruong hop
cua Han Quc, khoan vay cua IMI dI kem voI dIeu kIen Ihay
d I dIe u Ie cu a Ngan ha ng Irung uong, Ia m cho no d c Ia p hon
voI cac IIen Irinh chnh IrI, mac du co raI I cac bang chung
cho Ihay cac nuoc co ngan hang Irung uong dc Iap hon Ihi
Iang Iruo ng nhanh hon
10
hoa c co I bIe n d ng kInh Ie hon hoa c
voI muc d nhe hon. Co mI cam nhan rng raI rang chnh su
dc Iap cua Ngan hang Irung uong chau u da Iam cho suy
Ihoa I kInh Ie o khu vu c na y Irong nam 2001 Iro nen Ira m Iro ng
hon, khI no gIng nhu mI dua Ire, gIay nay Ien Iruoc nhung
Io Ia ng chnh IrI chnh da ng ve Iinh Ira ng Iha I nghIe p dang gIa
Iang. Ch de chung Io rang no hoan Ioan dc Iap, Ngan hang
Irung uong chau u da Iu chI gIam IaI suaI va chang aI con
co Ihe Iam gi duoc nua. Van de nay sInh mI phan Ia do Ngan
ha ng Irung uong chau u co nhIe m vu Ia p Irung kIe m che Ia m
phaI, chnh sach ma IMI c vu khap noI nhung cung Ia chnh
sa ch co Ihe bo p nghe I Iang Iruo ng hay Ia m Ira m Iro ng suy Ihoa I
kInh Ie . Trong cu c khu ng hoa ng o Ha n Qu c, Ngan ha ng Irung
uong Han Quc duoc yeu cau khng ch Iro nen dc Iap hon
ma con phaI Iap Irung vao chng Iam phaI, mac du Han Quc
khng he co van de Iam phaI va chang co baI cu Iy do nao de
IIn rang, caI chnh sach IIen Ie saI Iam do gIup ch duoc gi de
ngan chan khung hoang. IMI ch don gIan Ia da IoI dung co
h I ma cu c khu ng hoa ng da Ia o ra de Ihu c da y IIch Irinh chnh
10
Co s tranh cai v vic ngn hang trung ng nn hay khng nn c lp hn.
Co mt s bng chng (da trn nhng phn tch hi quy a quc gia) la ty l
lam phat co th thp hn, nhng co rt t bng chng la cac bin s thc, nh
tng trng va tht nghip c cai thin. Y cua ti y khng phai giai
quyt tranh cai nay ma nhn manh rng, bi co nhng tranh cai nh vy,
khng nn ap t mt quan im cu th nao o ln cac nc.
63 62
IrI cua no. KhI o SeouI, II da hoI nhom nhan vIen IMI IaI sao
ho Ia I Ia m nhu Ihe , va II nha n duo c m I cau Ira Io I da ng kInh
nga c (ma c du cho de n Iu c do Ie ra khng co gi da ng nga c nhIen
nua): Chung II Iun Iun yeu cau cac nuoc phaI co mI ngan
hang Irung uong dc Iap Iap Irung vao chng Iam phaI. Day
Ia dIeu II cam Ihay chua chaI. KhI II con Iam Chu IIch HI
dng Iu van kInh Ie cua Ing Ihng, chung II da bac bo n
Iuc cua Thuong nghI s ConnIe Mack bang IIorIda nham Ihay
dI dIeu Ie Cuc du Iru IIen bang My, Iam cho no ch Iap Irung
va o nhIe m vu ch ng Ia m pha I. Ied, Ngan ha ng Irung uong cu a
My, co nhIem vu Iap Irung khng ch chng Iam phaI ma con
Ihuc day Iang Iruong va Iao vIec Iam. Tng Ihng da bac bo
Ihay dI do va chung II bIeI rang, neu co, Ihi nguoI My cho
ra ng Ied da chu y qua nhIe u de n Ia m pha I r I. T ng Ih ng no I
ro Ia ng se phan bac de nghI nay va ngay khI dIeu do duoc
Ihng bao, nhung nguoI ung h su Ihay dI da ruI IuI. Nhung
o day chung Ia dang noI den vIec IMI, chIu anh huong phan
na o Iu B Ta I chnh My , da a p da I Ien Ha n Qu c m I dIe u kIe n
chnh IrI ma hau heI nguoI My chac se khng Ihe chap nhan
cho chnh ho.
DI khI, nhung dIeu kIen khng Ia gi khac ngoaI su Ihe hIen
quye n Iu c. Trong Iho a Ihua n cho Ha n Qu c vay nam 1997, IMI
da khang khang doI Han Quc phaI Ihay dI ngay mo cua IhI
Iruong cho mI s hang hoa cua NhaI Ban, du rang dIeu nay
co Ie chang he gIup gi cho vIec gIaI quyeI khung hoang. DI
vo I m I s nguo I, nhu ng ha nh d ng do Ia su Io I du ng co h I,
dua vao cuc khung hoang de ap daI nhung Ihay dI ma IMI
va Ngan ha ng The gIo I da Iheo du I Iu Iau. D I vo I m I s nguo I
khac, do don gIan ch Ia hanh dng Ihe hIen suc manh chnh
IrI Ihuan Iuy. Mac ca co cua nhung dIeu I gIa IrI, don gIan ch
de Ihe hIen aI moI Ihuc su co vaI Iro quyeI dInh.
Mac du ap daI dIeu kIen gay ra su buc Iuc, chung IaI chang
he Iha nh cng Irong vIe c Ihu c da y su pha I IrIe n. Nhu ng nghIen
cuu cua Ngan hang The gIoI va cac nha nghIen cuu khac ch
ra rang, cac dIeu kIen ap daI khng nhung khng dam bao
vIec chI IIeu hop Iy cac khoan vay va cac nuoc se Iang Iruong
nhanh hon, ma con co raI I bang chung Ia chung Ihuc su co
Iac dung gi do. Nhung chnh sach II khng Ihe ch don gIan
bo IIen ra mua.
Co V S LY DO gIaI Ihch su IhaI baI cua vIec ap daI dIeu
kIen. Ly do don gIan nhaI IIen quan den khaI nIem kInh Ie co
ba n ve Inh Ihay Ihe , kha I nIe m du ng de ch hIe n Iuo ng khI m I
Iuo ng IIe n duo c su du ng va o m I mu c dch, m I Iuo ng IIe n kha c
se khng phaI su dung vao muc dch do va se duoc dung cho
mI muc dch khac. KeI qua sau cung co Ihe chang IIen can gi
IoI muc IIeu du dInh. Tham ch khI cac dIeu kIen ap daI dam
bao rang mI khoan IIen vay cu Ihe duoc su dung hop Iy, s
IIen vay nay se gIaI phong nhung ngun Iuc khac ma co Ihe
duo c su du ng I I hoa c cu ng co Ihe khng. Cha ng ha n m I nuo c
co haI du an Iam duong, mI Ia con duong gIup Ing Ihng dI
ngh IaI bIeI Ihu mua he de dang hon, con duong kIa gIup cho
mI s Ion nng dan van chuyen hang hoa ra cang. Nuoc nay
ch co Ihe duoc vay IIen de Iam mI con duong. T chuc cho
vay co Ihe yeu cau IIen vay cua no duoc chI cho con duong
Ihu haI de gIup nang Ihu nhap cho nng dan ngheo. Nhung
vay duoc rI Ihi chnh phu IaI IaI Iro xay dung con duong Ihu
nhaI.
Co nhung Iy do khac khIen cho nhung dIeu kIen cua Quy
khng Ihu c da y Iang Iruo ng kInh Ie . Trong m I s Iruo ng ho p
do Ia nhung dIeu kIen ap daI saI Iam: Iu do hoa IaI chnh o
65 64
Kenya va chnh sach IaI khoa IhaI chaI o Dng A da gay Iac
du ng xa u Ien ne n kInh Ie . Trong nhu ng Iruo ng ho p kha c, ca ch
ap daI nhung dIeu kIen Iam cho chung khng Ihe dung vung
ve ma I chnh IrI. KhI m I chnh phu mo I Ien na m quye n, chu ng
se bI IoaI bo. Nhung dIeu kIen do duoc xem nhu mI su xam
pha m cu a Ihe Iu c Ihu c dan mo I va o chu quye n qu c gIa. Nhu ng
chnh sa ch nhu va y se khng Ihe I n Ia I vo I su Ihang Ira m cu a
cac IIen Irinh chnh IrI.
Co dI chuI ma maI Irong Iap Iruong cua IMI. No c gang
Io ra Ia dung ngoaI chnh IrI nhung ro rang, chnh sach cho
vay cua IMI bI dIeu khIen phan nao boI chnh IrI. IMI da vIen
co Iinh hinh Iham nhung o Kenya va dung chuong Irinh cho
vay Iuong d I nho o day. Nhung no Ia I d ha ng I USD va o Nga
va IndonesIa. DI voI mI s nguoI, duong nhu Quy nay da bo
qua cac vu bIen Ihu Ion Irong khI IaI qua khaI khe voI nhung
vu Irm nho. IMI dang Ie khng nen de daI voI Kenya vi vu
Irm nho Ihuc Ie IaI Iuong dI Ion voI nen kInh Ie nuoc nay.
IMI dang Ie cung phaI khaI khe hon voI Nga. Day khng ch Ia
van de cng bang hay Inh nhaI quan. The gIoI nay Ia khng
cng bang va khng aI Ihuc su hy vong rang, IMI se dI xu
vo I m I cuo ng qu c ha I nhan gI ng he I nhu vo I m I nuo c chau
PhI ngheo khng co Iam quan Irong chIen Iuoc. DIem can noI
o day don gIan hon nhIeu: cac quyeI dInh cho vay Ia co Inh
chnh IrI va danh gIa chnh IrI Ihuong Ien vao Irong nhung de
xuaI cua IMI. IMI Ihuc day Iu nhan hoa mI phan vi no IIn
ra ng, ca c chnh phu , Irong khI qua n Iy ca c doanh nghIe p, khng
Ihe cach Iy khoI nhung ap Iuc chnh IrI. Y Iuong cho rang co
Ihe Iach roI chnh IrI va kInh Ie hay mI su hIeu bIeI rng ve
xa hI ch Ihe hIen mI Iam nhin han hep. Neu cac chnh sach
do chu no ap daI dan den bao Ioan nhu da Iung xay ra o heI
qu c gIa na y de n qu c gIa kha c Ihi chu ng se Ia m cho Iinh hinh
kInh Ie xau dI, vn chay ra nuoc ngoaI con cac doanh nghIep
Io ngaI ve nhung du an dau Iu moI. Cac chnh sach nhu vay
khng pha I Ia cng Ihu c cho su pha I IrIe n Iha nh cng hoa c cho
su n dInh kInh Ie.
Nhung Ihan phIen chng IaI su ap daI dIeu kIen cua IMI
khng ch dung IaI o ban Ihan cac dIeu kIen va cach ap daI
ma con ca ngun gc hinh Ihanh cua cac dIeu kIen nua. Thu
Iu c chua n mu c cu a IMI Iruo c khI cng du m I nuo c kha ch ha ng
Ia Iruoc IIen vIeI mI ban bao cao so b. Chuyen cng du ch
nham muc dch Irau chuI IaI ban bao cao va nhung de xuaI
cu a no , va de Iim nhu ng saI so I qua hIe n nhIen. Trong Ihu c Ie ,
bao cao so b cua IMI gIng nhu mI khun mau voI nhIeu
doa n duo c copy nguyen ve n Iu ba o ca o m I nuo c na y nhe I va o
ba o ca o cu a m I nuo c kha c. Ca c pha n me m soa n Iha o van ba n
co Ihe Ia m dIe u na y de da ng. M I cau chuye n co Ie Ia ngu y Ia c
ke ra ng, co Ia n m I pha n me m soa n Iha o van ba n da bI I I khI
Iim va Ihay Ihe va Ien cua mI nuoc ma bao cao copy van
co n nguyen xI Irong Ia I IIe u duo c Iuu ha nh cu a nuo c kha c. Tha I
kho ma bIeI chuyen do ch xay ra mI Ian do ap Iuc IhoI gIan
hay khng, nhung dIe u na y kha c sau Irong Iam Ir nhIe u nguo I
hinh anh cua nhung bao cao Iam mI Ian dung nhIeu Ian.
Tham ch ngay ca nhung nuoc khng he vay IIen cua IMI
cung bI anh huong boI nhung quan dIem cua I chuc nay. IMI
a p da I quan dIe m o kha p noI Iren Ihe gIo I khng ch Ihng qua
cac dIeu kIen cho vay. IMI co cac cuc hop Iu van I chuc
hang nam voI IaI ca cac nuoc Ihanh vIen. Tu van nay, duoc
go I Ia Iu va n Iheo DIe u 4 Irong dIe u Ie cu a IMI, Ia nha m da m
ba o m I qu c gIa Iuan Ihu ca c dIe u khoa n Iho a Ihua n ma Iheo
do IMI duoc Ihanh Iap (co ban Ia dam bao kha nang chuyen
67 66
d I cu a d ng IIe n cho mu c dch Ihuong ma I). Nhung su mo r ng
pha m vI hoa I d ng cu a IMI da Ia c d ng de n ba o ca o bo I vi ba o
cao nay con de cap den nhIeu kha canh hoaI dng khac cua
IMI. Thuc chaI, Iu van Iheo dIeu 4 ch Ia mI phan nho Irong
Ioa n b qua Irinh gIa m sa I cu a IMI. Ba o ca o cu a IMI Ihu c cha I
Ia su danh gIa cua IMI ve nen kInh Ie mI quc gIa.
Trong khI cac nuoc nho bI buc phaI nghe nhung danh gIa
Iheo DIeu 4, My va cac nuoc kInh Ie phaI IrIen khac co Ihe
phoI Io chung. Chang han, IMI bI chung hoang Iuong ve Iam
phaI ngay ca khI kInh Ie My dang dI pho voI muc Iam phaI
Ihap nhaI Irong hang Ihap ky. Va phuong Ihuc cua IMI hoan
Ioan co Ihe doan duoc: Iang IaI suaI de gIam nhIeI nen kInh
Ie. IMI don gIan Ia chang hIeu gi ve nhung Ihay dI se xay ra
sau do cung nhu khng hIeu gi ve nhung gi da xay ra Irong
Ihap ky Iruoc cua nen kInh Ie My cho phep nuoc My daI duoc
Iang Iruong nhanh hon, IhaI nghIep Ihap hon va Iam phaI
Ihap cung mI Iuc. Neu nhu nghe Iheo IoI khuyen cua IMI,
nuoc My se khng bao gIo bIeI den su bung n kInh Ie Irong
nhung nam 1990 mI su bung n kInh Ie dem IaI su IhInh
vuong chua Iung co va dua daI nuoc Iu ch Iham huI IaI khoa
khng I den ch Ihang du ngan sach dang ke. Ty Ie IhaI
nghIep Ihap hon cung keo Iheo nhung Iac dng xa hI sau
sac chu de ma IMI raI I khI chu y den du o baI cu nuoc
nao. Hang IrIeu cng nhan vn da bI IoaI ra khoI Iuc Iuong
Iao dng duoc Iuyen m IaI, Iam gIam ngheo doI va phuc IoI
xa hI Iang voI Ic d chua Iung co. DIeu nay den IuoI no Iam
gIam Iy Ie II pham. TaI ca moI nguoI My duoc huong IoI. Ty
Ie IhaI nghIep Ihap khuyen khch moI nguoI chap nhan ruI
ro, chap nhan nhung cng vIec khng dam bao Iau daI va
chnh su san sang chap nhan ruI ro Ia mI nguyen nhan quan
Irong Irong Ihanh cng cua My Irong Nen kInh Ie moI.
Nuoc My khng dem xa den IoI khuyen cua IMI. Ca chnh
quyen CIInIon va Cuc du Iru IIen bang My deu khng de Iam
den no. Nuoc My co Ihe kIeu ngao Iam dIeu do boI quc gIa
nay khng phu Ihuc vao su Iro gIup cua IMI hay cac nha IaI
Iro khac va chung Ia bIeI rang IhI Iruong cung cha may may
quan Iam de n IMI gI ng nhu chu ng Ia. ThI Iruo ng khng Iru ng
phaI chung Ia vi khng nghe Iheo IMI va cung chang khen
Ihuong neu chung Ia nghe Iheo. Nhung nuoc ngheo Iren Ihe
gIoI nay khng duoc may man nhu chung Ia. Ho se gap kho
neu bo qua IoI khuyen cua IMI.
Co I nhaI haI Iy do IaI sao IMI nen Iham khao y kIen rng
raI Irong mI nuoc khI dua ra danh gIa va IhIeI ke cac chuong
Irinh hoaI dng. NguoI o Irong nuoc Ihuong bIeI nhIeu ve nen
kInh Ie cua chnh ho hon Ia cac chuyen gIa IMI nhu II da
Ihay ro ngay ca Irong Iruong hop cua nuoc My. Va de cho cac
chuong Irinh co Ihe duoc Ihuc hIen mI cach hIeu qua va ben
vu ng, ca n co su cam ke I cu a nha nuo c du a Iren su d ng Ihua n
r ng ra I. Su d ng Ihua n do ch co Ihe da I duo c Ihng qua Iha o
Iua n m I su Iha o Iua n cng khaI ma cho de n nay IMI Ihuo ng
ne Iranh. Cng bang ma noI, khI khung hoang n ra, co raI I
IhoI gIan cho cac cuc Iranh Iuan cng khaI, dIeu can IhIeI de
xay du ng su d ng Ihua n r ng ra I. Nhung IMI da co ma I o chau
PhI raI nhIeu nam. Neu o do co khung hoang, Ihi do Ia cuc
khu ng hoa ng ke o da I va dang IIe p dIe n. Co du Iho I gIan de Iham
khao y kIen va xay dung su dng Ihuan va o mI vaI nuoc,
cha ng ha n Ghana, Ngan ha ng The gIo I (Iu c do nguo I IIe n nhIe m
cu a II, MIchaeI Bruno, Ia nha kInh Ie Iruo ng) da Ia m duo c dIe u
do, va day cung Ia mI Irong nhung daI nuoc Ihanh cng hon
ve n dInh kInh Ie v m.
Ta I Ngan ha ng The gIo I, Irong su I Iho I gIan II o do , chu ng
II ngay cang IIn Iuong rang su Iham gIa rng raI cua nuoc so
69 68
IaI Ia co y ngha, rang cac chnh sach va chuong Irinh khng
Ihe ap daI Ien cac nuoc ma de Ihanh cng Ihi phaI Ia chnh
sa ch rIeng cu a ho , ra ng xay du ng su d ng Ihua n Ia IhIe I ye u,
rang cac chnh sach va chIen Iuoc phaI IrIen phaI duoc dIeu
chnh cho phu hop voI Iinh hinh Ihuc Ie o cac nuoc va rang
nen chuye n Iu cho vay Iheo dIe u kIe n sang cho vay Iu a cho n,
Iuong Ihuong cho nhung nuoc co Ihanh Ich su dung II IIen
vay, IIn Iuong rang ho se IIep Iuc su dung II cac ngun vn,
va manh me khuyen khch ho. DIeu nay duoc phan anh Irong
Io I hu ng bIe n mo I duo c Chu IIch Ngan ha ng The gIo I, |ames D.
WoIIensohn kha ng dInh ma nh me : Ca c nuo c pha I duo c da I va o
vI Ir nguoI IaI xe. Du vay, nhIeu nha phe binh cho rang qua
Irinh nay chua duoc day IoI noI IoI chn va rang Ngan hang
The gIoI van con mun kIem soaI nhIeu Ihu. Ho Io ngaI rang
ca c nuo c co Ihe ng I ghe nguo I Ia I Irong m I chIe c xe haI nguo I
dIeu khIen, Irong do quyen dIeu khIen Ihuc su IaI nam Irong
Iay nguo I huo ng da n. Thay d I Irong Iha I d va ca ch Ihu c hoa I
d ng o Ngan ha ng se khng Ihe Ira nh kho I cha m Ire , dIe n IIe n
voI Ic d khac nhau Irong cac chuong Irinh o cac nuoc khac
nhau. Tuy Ihe, van co su khac bIeI Ion gIua Ngan hang The
gIoI va IMI Irong van de nay, ca ve IhaI d Ian Ihu Iuc.
IMI, I nhaI Ia Irong nhung IoI hung bIen cng khaI, khng
Ihe Io dI hoan Ioan nhung doI hoI ngay cang ph bIen cua cac
nuoc ngheo doI duoc Iham gIa nhIeu hon vao vIec hoach dInh
chIen Iuoc phaI IrIen va duoc quan Iam nhIeu hon den ngheo
doI. Vi Ihe, IMI va Ngan hang The gIoI da dng y IIen hanh
da nh gIa Iinh hinh xo a do I gIa m nghe o cu ng vo I ca c nuo c kha ch
ha ng, Irong do , buo c da u IIen Ia ca c nuo c kha ch ha ng ph I ho p
voI haI I chuc nay xac dInh quy m ngheo doI. Day co Ihe Ia
mI Ihay dI manh me Irong IrIeI Iy nhung IMI duong nhu
da quen maI y ngha day du cua no. Trong mI dIp gan day,
Ihu a nha n ra ng Ngan ha ng The gIo I dang do ng vaI Iro da n da u
Irong ca c du a n xo a do I nghe o, Iruo c khI pha I doa n Iu va n cu a
IMI khoI hanh den nuoc nao do, IMI guI mI Ihng bao khan
den Ngan hang The gIoI de nghI guI bao cao so b danh gIa
Iinh Ira ng do I nghe o de n Iru so chnh cu a IMI so m nha I co Ihe .
MI vaI nguoI Irong chung II dua rang IMI da Ian. No ngh
ra ng su Ihay d I Io n ve IrIe I Iy ngha Ia Irong ca c su me nh h n
hop IMINgan hang The gIoI, ngan hang nay Ihuc su Iham gIa
bang cach co IIeng noI Irong nhung gi duoc vIeI ra. Y Iuong
cho cng dan o nhung nuoc vay IIen Iham gIa y kIen Ia qua
dang! Nhung cau chuyen kIeu nhu Ihe nay co Ihe se raI Ihu vI
neu nhu chung khng dang Io ngaI den Ihe.
Tuy nhIen, cho du cac danh gIa ngheo doI co su phI hop
Iham gIa khng duo c Ihu c hIe n hoa n ha o, do cu ng Ia m I buo c
IIen dung huong. Cho du van con khoang cach gIua nhung IoI
hung bIen hoa my va Ihuc Ie Ihi vIec nhan Ihuc duoc rang
nhung nguoI o cac nuoc dang phaI IrIen phaI co IIeng noI Ion
hon Irong cac chuong Irinh Ia raI quan Irong. Nhung nguoI Ia
se dI chu I vo m ng ne u khoa ng ca ch na y qua Io n hay ke o da I
qua Iau. O dau do da co su nghI ngo va su nghI ngo nay dang
nga y ca ng Iang Ien. Ma c du ca c da nh gIa nghe o do I da II cu n
duoc su Iham gIa va y kIen Iham khao ngay cang rng raI hon
so vo I Iruo c day, o nhIe u nuo c, su ky vo ng duo c Iham gIa r ng
ra I va duo c do ng go p cng khaI va n chua Iha nh hIe n Ihu c hoa n
Ioan. Su baI binh ngay cang Iang Ien.
O My va nhung nen dan chu Ihanh cng khac, nguoI dan
coI su mInh ba ch, su cng khaI va hIe u ro chnh phu cu a minh
dang Ia m gi Ia m I pha n Ira ch nhIe m IhIe I ye u cu a chnh phu .
NguoI dan coI do Ia mI quyen, khng phaI Ia mI an hue ma
71 70
chnh phu ban cho. LuaI Iu do Ihng IIn nam 1966 Iro Ihanh
mI b phan quan Irong cua nen dan chu My. Nguoc IaI, Iheo
cach Iam vIec cua IMI, nguoI dan (mI dIeu kho chIu boI vi ho
Ihuong phaI mIen cuong Iuan Iheo cac Ihoa Ihuan, noI gi den
chIa se quan nIem ve Ihe nao Ia chnh sach kInh Ie II) khng
ch bI ngan ca n Iham gIa Iha o Iua n ca c Iho a Ihua n ma co n Iha m
ch khng duo c Ihng ba o nhu ng Iho a Ihua n do Ia gi. Thu c Ie ,
van ho a b ma I na ng ne de n n I IMI gIu kn pha n Io n ca c cu c
dam phan va mI s Ihoa Ihuan dI voI ca cac Ihanh vIen cua
Ngan hang The gIoI Irong nhom phI hop. Cac nhan vIen cua
IMI cung cap Ihng IIn Iheo dung phuong cham can bIeI.
Danh sach can bIeI ay ch gIoI han Irong Iruong doan IMI,
mI vaI nhan vaI o Iru so chnh cua IMI o WashIngIon va mI
s nhan va I Irong chnh phu kha ch ha ng. Ca c d ng nghIe p cu a
II o Ngan hang The gIoI Ihuong xuyen phan nan rang, Iham
ch nhung nguoI Iham gIa nhom phI hop cung phaI den gap
chnh phu ca c nuo c de ho IIe I I ve nhu ng gi dang dIe n ra. DI
Ian, II da gap cac Iruong daI dIen (Ien goI danh cho daI dIen
cac nuoc IaI IMI va Ngan hang The gIoI) va ho ro rang cung bI
bII maI ve Ihng IIn.
MI chuyen gan day cho Ihay hau qua cua su khng mInh
bach II Ie den muc nao. Quan nIem cac nuoc dang phaI IrIen
ch co raI I IIeng noI Irong cac I chuc kInh Ie quc Ie duoc
Ihua nhan rng raI. Co Ihe co Iranh Iuan IIeu dIeu nay Ia keI
qua In IaI cua IIch su hay Ia bIeu hIen cua chu ngha chnh
tr thc dung. Nhung chung Ia hy vong rang chnh phu My,
bao g m ca qu c h I, nen co pha I bIe u gi da y, I nha I Ia ve vIe c
Iruong daI dIen cua no o IMI va Ngan hang The gIoI, su dung
quyen bo phIeu Ihe nao. Nam 2001, quc hI da Ihng qua va
Ing Ihng da ky ban hanh dao IuaI yeu cau My phan dI cac
du Ihao cho phep cac I chuc IaI chnh quc Ie Ihu ph cac
Iruong ph Ihng (duoI caI Ien duong nhu v haI: bu dap chI
ph). Nhung daI dIen cua My da Io dI IuaI nay va su b maI
cua cac I chuc nay Iam cho quc hI hay baI ky aI khac cung
kho bIe I nhu ng gi dang dIe n ra. Ch nho m I su ro r Ihng IIn
ma vu vIec vo Io gay ra su phan n Irong quc hI, ngay ca
dI voI cac nghI s da quen voI cac Ihu doan hanh chnh.
Nga y nay, ma c cho nhu ng Iranh Iua n IIen IIe p ve Inh cng
khaI va mInh ba ch, IMI va n chua chnh Ihu c Ihu a nha n quye n
cng dan co ba n quye n duo c bIe I. Khng co Iua I Iu do Ihng
IIn na o ca de m I nguo I My hay cng dan cu a ba I ky nuo c na o
kha c co Ihe Iim hIe u xem I chu c cng qu c Ie na y dang Ia m gi.
TI mun Iam ro o day: IaI ca nhung phe phan ve cach Iam
vIec cua IMI khng ngu y rang IMI Iun Iang ph IIen va IhoI
gIan. Thnh Ihoang, IIen cung den duoc cac chnh phu co cac
chnh sach II du khng nhaI IhIeI Ia IMI da goI y cac chnh
sach nay. KhI do, IIen da dem IaI Iac dung II. DI khI, nhung
dIeu kIen cua IMI Ihay dI nhung Iranh caI Irong nI b cac
nuoc Iheo cach dan IoI cac chnh sach II hon. ThoI gIan bIeu
cung nhac ma IMI ap daI cung mI phan xuaI phaI Iu kInh
nghIe m ra ng o nhIe u noI ca c chnh phu hu a he n Ihu c hIe n m I
s ca I ca ch, nhung m I khI nha n duo c IIe n, ca I ca ch khng dIe n
ra. DI khI, Iho I gIan bIe u cha I che se gIu p da m ba o IIe n d ca I
ca ch. Nhung Ihuo ng Ihi, a p da I dIe u kIe n khng da m ba o ra ng
IIen duoc su dung II hay cac Ihay dI chnh sach co y ngha
va Iac dng daI han se dIen ra. DI khI, nhung dIeu kIen nay
Iham ch co Iac dung nguoc, hoac Ia boI vi cac chnh sach nay
khng phu hop, hoac Ia boI vi caI cach ap daI chung Iao ra su
ch ng d I qua Irinh ca I ca ch. DI khI, ca c chuong Irinh cu a IMI
khng Ia m cho ca c nuo c bo I nghe o do I ma nguo c Ia I cha I Ihem
no nan va Iao ra Iang Iop Ihng IrI gIau co hon.
ULN 1U LO LUA CHON!
73 72
Cac I chuc quc Ie da Irn Iranh nhung Irach nhIem Iruc
IIe p ma chu ng Ia mong do I o ca c I chu c cng Irong xa h I dan
chu hIe n da I. Da de n Iu c da nh gIa hIe u qua Ia m vIe c cu a ca c I
chu c kInh Ie qu c Ie va xem xe I m I s chuong Irinh cu a ho co
Ihuc day Iang Iruong va xoa doI gIam ngheo hay khng.
CHIONG 3
QIYN TI DO IIA CHON`
C
hnh sach IaI khoa IhaI Iung buc bung, Iu nhan hoa
va Iu do hoa IhI Iruong Ia ba Iru cI Irong nhung de
nghI kIe u D ng Ihua n WashIngIon Irong su I nhu ng nam
80 va 90. Nhu ng chnh sa ch D ng Ihua n WashIngIon duo c xay
du ng de d I pho vo I nhu ng va n de Ihu c o My LaIInh va chu ng
co hIeu qua dang ke. Trong nhung nam 80, nhung chnh phu
o My LaIInh da co Iham huI ngan sach raI Ion. Thua I cua
nhung doanh nghIep quc doanh kem hIeu qua da dong gop
vao nhung Iham huI khng I nay. Duoc o be khoI canh Iranh
nho cac bIen phap bao h, nhung doanh nghIep Iu nhan kem
hIeu qua buc khach hang phaI Ira gIa cao. Chnh sach IIen Ie
Iong Ieo dan IoI Iam phaI cao ngoaI vong kIem soaI. Cac nuoc
khng Ihe keo daI Iinh Irang Iham huI ngan sach Ion va Iang
Iruong ben vung khng Ihe daI duoc khI co Iam phaI phI ma.
SIe I cha I chnh sa ch Ia I kho a o m I mu c d na o do Ia ca n IhIe I.
KInh Ie hau heI cac nuoc se II hon neu chnh phu Iap Irung
vao vIec cung cap cac dIch vu cng cng IhIeI yeu hon Ia dIeu
ha nh ca c doanh nghIe p ma khu vu c Iu nhan co Ihe Ia m I I hon
va vi Ihe Iu nhan hoa Ia mI gIaI phap co y ngha. Neu Iu do
hoa Ihuong maI ngha Ia ha Ihap hang rao Ihue quan va xoa
bo ca c bIe n pha p ba o h kha c duo c Ihu c hIe n Iheo du ng ca ch
ULN 1U LO LUA CHON!
75 74
va du ng I c d , sao cho vIe c Ia m mo I duo c Ia o ra Irong khI ca c
cng vIe c khng hIe u qua bI Ioa I bo , Ihi ch Io I Ihu duo c do nang
cao hIeu qua kInh Ie raI dang ke.
Va n de Ia nhIe u chnh sa ch Ia I bI bIe n Iha nh mu c IIeu Iu Ihan
Ihay vi Ia phuong IIen de daI duoc su Iang Iruong cng bang
va ben vung hon. Vi Ihe, cac chnh sach nay da bI IIen hanh
qua muc va qua nhanh ma khng dI kem cac chnh sach can
IhIe I kha c.
Ke I qua vi Ihe kha c xa vo I nhu ng gi duo c du dInh. Chnh sa ch
IaI chnh khac kh neu bI day qua xa, Irong nhung bI canh
khng phu hop co Ihe gay ra suy IhoaI kInh Ie, con IaI suaI
cao gay kho khan cac doanh nghIep con non Ire. IMI da Ihuc
day manh me Iu nhan hoa va Iu do hoa, voI Ic d Ian cach
Ihu c Ihuo ng gay ra nhu ng IhIe I ha I Io n cho ca c nuo c chua duo c
chuan bI II de IIen hanh nhung chuong Irinh nay.
Tu nhn ho a
O ra I nhIe u nuo c, ca pha I IrIe n va dang pha I IrIe n, chnh phu
Ihuong bo qua nhIeu cng suc Iam nhung vIec ma ho khng
nen Iam. DIeu nay Iam cho ho xao Iang nhung cng vIec ma
ho nen Iam. Van de khng phaI Ia quy m chnh phu qua Ion
ma o ch chnh phu khng Ia m vIe c pha I Ia m. No I chung, chnh
phu khng co ky nang de dIeu hanh nha may Ihep va Ihuong
Iam cho moI Ihu rI Ioan. (Du nhung nha may Ihep hIeu suaI
cao nha I Iren Ihe gIo I Ia I Ia nhu ng nha ma y do chnh phu Iha nh
Iap va dIeu hanh nhu o Han Quc, DaI Loan nhung chung Ia
nhung ngoaI Ie). Nhin chung, cac doanh nghIep Iu nhan canh
Iranh co Ihe Iam nhung vIec do hIeu qua hon. Day Ia nhung
Iua n dIe m u ng h Iu nhan ho a de chuye n nhu ng doanh nghIe p
qu c doanh Iha nh doanh nghIe p Iu nhan. Tuy nhIen, co nhu ng
dIe u kIe n IIen quye I ca n pha I duo c Iho a ma n Iruo c khI Iu nhan
ho a dem Ia I do ng go p Ihu c su cho Iang Iruo ng kInh Ie . Va ca ch
Iu nhan hoa cung Iao ra su khac bIeI Ion.
Tha I khng may, IMI va Ngan ha ng The gIo I Ia I IIe p ca n va n
de na y Iu m I he Iu Iuo ng he p ho I: Iu nhan ho a pha I duo c IIe n
hanh nhanh. VIec Inh dIem duoc ap dung voI cac nuoc dang
IIen hanh chuyen dI Iu kInh Ie ke hoach sang IhI Iruong. AI
Iu nhan ho a nhanh hon Ihi duo c dIe m cao. Ke I qua Ia , Iu nhan
hoa khng mang IaI nhung IoI ch da hua hen. Nhung van de
nay sInh Iu IhaI baI nay da Iao ra ac cam dI voI y Iuong Iu
nhan hoa.
Nam 1998, II da den Iham nhung ban Iang ngheo doI o
Marc de xem xeI Iac dng cua nhung du an do Ngan hang
The gIoI va cac I chuc phI chnh phu (NGO) Ihuc hIen den
cuc sng cua nhung nguoI dan noI day. TI da Ihay, chang
han, cac du an Ihuy IoI dua Iren co so cng dng Iam Iang
nang suaI nng nghIep manh me Ihe nao. Nhung co mI du
an da IhaI baI. MI I chuc phI chnh phu da Ian Iinh huong
dan nng dan dIa phuong nuI ga Irong mI IraI ga ma o do
phu nu nng Ihn co Ihe Iam vIec song song voI hoaI dng
canh Ia c Iruye n Ih ng. Ho nha n nhu ng con ga con 7 nga y Iu I
Iu mI x nghIep ga cua chnh phu. Nhung khI II den Iham
Iang, IraI ga moI nay da dong cua. TI da Ihao Iuan voI dan
Iang va cac quan chuc chnh phu caI gi da dan den su vIec
nay. Cau Ira IoI IhaI don gIan: IMI da noI voI chnh phu rang
ho khng nen cung cap ga cho nng dan va vi Ihe chnh phu
da ngung ban ga. Don gIan gia nh rang khu vuc Iu nhan
se ngay Iap Iuc Iam vIec do. Thuc Ie Ihi da co mI nha cung
cap Iu nhan den ban ga moI no cho nng dan. Mac du Iy Ie
ULN 1U LO LUA CHON!
77 76
ga con cheI Irong haI Iuan IuI dau IIen raI cao, nha cung cap
Iu nhan nay khng mun dua ra baI ky bao hanh nao. Nng
dan khng Ihe chIu duoc nhung ruI ro cua vIec mua ga con
boI chung co Ihe se cheI voI s Iuong Ion. Do do, nganh san
xuaI non Ire duoc ky vong de Ihay dI cuc sng cua nng
dan ngheo da bI dong cua.
GIa dInh na m sau Iha I ba I na y Ia dIe u ma II da Iha y Ihuo ng
xuyen. IMI da gIa dInh mI cach heI suc don gIan rang IhI
Iruong se mau chong nI Ien dap ung moI nhu cau, Irong khI
Iren Ihuc Ie, nhIeu hoaI dng cua chnh phu sInh ra boI vi IhI
Iruong IhaI baI Irong vIec cung cap cac dIch vu IhIeI yeu. V
du Ihi raI nhIeu. Ben ngoaI nuoc My, dIeu nay duong nhu qua
ro rang. KhI nhIeu nuoc chau u xay dung he Ihng bao hIem
xa h I, ba o hIe m Iha I nghIe p va ba o hIe m Ia n Ia I cu a ho , khng
he I n Ia I nhu ng IhI Iruo ng ba o hIe m nIen kIm (ba o hIe m ha ng
nam), khng co hang Iu nhan nao ban bao hIem cho nhung
ruI ro dong vaI Iro quan Irong Irong doI sng mI ca nhan.
Ngay ca khI nuoc My da Iao dung he Ihng bao hIem xa hI,
ra I Iau sau do , gIu a da y sau cu a cu c Da I suy Ihoa I, IhI Iruo ng
ba o hIe m nIen kIm da khng hoa I d ng hIe u qua . Ngay ca hIe n
nay Ihi cha ng aI co Ihe mua ba o hIe m ch ng Ia I nhu ng Ia c d ng
cua Iam phaI. LaI nua, o My, mI Irong nhung Iy do cua vIec
Ihanh Iap HIep hI The chap LIen bang (IannIe Mae) Ia IhI
Iruong Iu nhan khng cung cap cac khoan cho vay Ihe chap
voI dIeu khoan hop Iy cho nhung gIa dinh ngheo va Irung Iuu.
O nhung nuoc dang phaI IrIen, nhung van de nhu vay con II
Ie hon nhIeu. Xoa bo cac doanh nghIep nha nuoc co Ihe de IaI
m I khoa ng Ir ng Io n. Ngay ca khI cu I cu ng khu vu c Iu nhan
cu ng nha y va o khoa ng Ir ng na y, co Ihe co nhu ng ma I ma I Io n
Irong khoang IhoI gIan chuyen IIep.
O Bo BIen Nga, nhu van Ihuong xay ra, cng Iy dIen IhoaI bI
Iu nhan ho a Iruo c khI co du ca c che Ia I ve ca nh Iranh. M I ha ng
cu a Pha p mua Ia I doanh nghIe p cu a chnh phu da Ihuye I phu c
chnh phu cho dc quyen khng ch Irong cac dIch vu dIen
IhoaI hIen co ma Irong ca nhung dIch vu dIen IhoaI dI dng
moI. Hang nay da nang gIa Ien cao den muc, chang han, cac
sInh vIen da I ho c khng Ihe du IIe n Iruy ca p InIerneI, dIe u ca n
IhIeI de ngan chan su gIa Iang khoang cach s vn da raI
Ion gIua nguoI ngheo va nguoI gIau gIo IaI con Ion hon.
IMI cho ra ng, dIe u quan Iro ng nha I Ia pha I IIe n ha nh Iu nhan
hoa nhanh chong. Nhung van de khac nhu canh Iranh va che
Ia I co Ihe de gIa I quye I sau. Nhung hIe m ho a o day Ia , m I khI
quyen IoI cuc b da hinh Ihanh, nhung Ihe Iuc do se co dng
Iuc va IIen bac de duy Iri vI Ir dc quyen, dam naI cac quy
dInh ca nh Iranh Ia nh ma nh va Ia m me o mo ca c IIe n Irinh chnh
IrI. Co mI Iy do mang Inh ban chaI gIaI Ihch IaI sao IMI I
quan Iam den canh Iranh va che IaI ma dang ra no phaI Ihe.
Tu nhan ho a m I d c quye n khng bI kIe m soa I co Ihe Ia o Ihem
doanh Ihu cho chnh phu va IMI Ihi Ia I quan Iam de n ca c va n
de kInh Ie v m, nhu mu c d Iham hu I ngan sa ch, hon Ia ca c
va n de co ca u, nhu Inh hIe u qua va Inh ca nh Iranh cu a m I
nga nh cng nghIe p. Du cho ca c ha ng d c quye n duo c Iu nhan
ho a da I duo c hIe u sua I sa n xua I cao hon so vo I doanh nghIe p
qu c doanh, chu ng cu ng Ihuo ng hIe u qua hon Irong vIe c Io I du ng
vI Ihe d c quye n. Ke I qua Ia nguo I IIeu du ng pha I chIu IhIe I.
Tu nhan ho a khng nhu ng gay IhIe I ha I cho nguo I IIeu du ng
ma co n IhIe I ha I cho nguo I Iao d ng. Ta c d ng cu a Iu nhan ho a
Ien vIec Iam co Ie Ia Iranh caI Ion gIua nhung nguoI ung h va
phan dI. Nhung nguoI ung h cho rang, bang cach Iu nhan
ULN 1U LO LUA CHON!
79 78
hoa co Ihe IoaI bo nhung cng nhan nang suaI Ihap, Irong khI
nhung nguoI phan dI khang dInh rang su caI gIam Iao dng
dIen ra ma khng quan Iam den nhung hau qua xa hI. Thuc
Ie, ca haI Iap Iuan nay deu co nhung dIem dung. Tu nhan hoa
Ihuong bIen cac doanh nghIep nha nuoc Ihua I Iro nen co IaI
bang cach caI gIam chI ph IIen Iuong. Cac nha kInh Ie Ihi
Ihuong quan Iam den hIeu qua Ing hop. Co nhung hau qua
xa hI gan IIen voI IhaI nghIep ma nhung hang Iu nhan khng
bao gIo Inh den. VoI bao hIem vIec Iam II IhIeu, cac ng chu
co Ihe sa Iha I cng nhan ma khng hoa c ma I ra I I chI ph, bao
gm, Irong Iruong hop Iac quan nhaI, Ia Iro cap maI vIec. Tu
nhan ho a da bI ch Irch ma nh me bo I vi khng gI ng nhu da u
Iu mo I da u Iu Ia p ha ng mo I chu khng pha I mua Ia I ca c doanh
nghIe p sa n co , Iu nhan ho a Ihuo ng Ia gay ra ca I gIa m vIe c Ia m
hon Ia Iang Ihem vIec Iam.
O ca c nuo c cng nghIe p, nguo I Ia cha p nha n nhu ng dau do n
cua vIec sa IhaI cng nhan hang IoaI va gIam nhe chung phan
nao bang he Ihng bao hIem IhaI nghIep. O nhung nuoc kem
pha I IrIe n, chnh phu Ihuo ng khng pha I Ira IIe n cho cng nhan
IhaI nghIep boI vi raI hIem co nhung chuong Irinh bao hIem
Iha I nghIe p. Nhung co Ihe co nhu ng IhIe I ha I xa h I duo I nhu ng
hinh Ihu c I I Ie nha I nhu ba o Iu c d IhI, gIa Iang I I pha m, r I
Ioan chnh IrI va xa hI. Ngay ca khI khng co nhung van de
do, IhIeI haI do IhaI nghIep van raI Ion. Do Ia nhung Io Iang
r ng kha p Irong cng nhan, nhu ng nguo I Iun c ga ng gIu Ia y
vIe c Ia m. Do Ia ca m gIa c cha n ghe I, Ia ga nh na ng Ia I chnh cho
cac Ihanh vIen gIa dinh, nhung nguoI cung dang c gang de
khng bI sa IhaI. Do Ia vIec Ire em bo hoc de ve gIup gIa dinh.
Nhu ng IhIe I ha I xa h I nhu Ihe co a nh huo ng ke o da I hon nhIe u
so voI su maI vIec Iruoc maI. Chung Ihuong bIeu hIen ro neI
khI mI doanh nghIep duoc ban cho nuoc ngoaI. Cac doanh
nghIe p Irong nuo c ch I cu ng ga n bo vo I b I ca nh xa h I
11
Irong
nuoc va ch mIen cuong sa IhaI cng nhan neu ho bIeI cng
nhan kho co Ihe Iim duoc vIec nao khac. Cac ng chu nuoc
ngoaI, maI khac, cam Ihay co Irach nhIem Ion hon dI voI cac
c dng, Iim cach II da hoa gIa IrI c phIeu Iren IhI Iruong
bang cach gIam chI ph. Ho cam Ihay khng co ngha vu voI
nhung caI ma ho goI Ia Iuc Iuong Iao dng du Ihua.
VIe c Ia I co ca u ca c doanh nghIe p nha nuo c Ia ra I quan Iro ng
va Iu nhan hoa Ihuong Ia mI cach hIeu qua de Iam dIeu nay.
Nhung bIen nhung Iao dng co nang suaI Ihap Irong doanh
nghIep nha nuoc Iro Ihanh IhaI nghIep khng Iam Iang Ihu
nhap quc gIa va d nhIen khng Iam Iang phuc IoI cua cng
nhan. BaI hoc IhaI don gIan va Ia dIeu II se nhac IaI IIen Iuc:
Iu nhan ho a pha I Ia m I pha n cu a m I chuong Irinh Ioa n dIe n
ma do I ho I pha I Ia o Ihem vIe c Ia m mo I ng th i v i qua Irinh
caI gIam vIec Iam khng Iranh khoI khI Iu nhan hoa. Nhung
chnh sach kInh Ie v m gIup Iao vIec Iam, bao gm ca chnh
sach IaI suaI Ihap, se phaI duoc ap dung. Xay dung IhoI gIan
bIe u va IIch Irinh phu ho p Ia quan Iro ng nha I. Day khng pha I
ch Ia van de ve Ihuc dung, ve Ihuc hIen: day Ia van de ve
nguyen Iac.
Co Ie van de nI cm nhaI Ihuong xay ra Irong qua Irinh Iu
nhan hoa Ia Iham nhung. Nhung IoI hung bIen cua chu ngha
IhI Iruong Iu do khang dInh rang Iu nhan hoa se Iam gIam caI
ma cac nha kInh Ie goI Ia Iim kIem dIa I (renI seekIng) cua
cac quan chuc chnh phu, xa xeo IoI nhuan cua cac doanh
nghIep nha nuoc hay ban phaI hop dng va vIec Iam cho ban
11
Ti a hiu ro iu nay trong cac cuc trao i cua ti Han Quc. Nhng
ng chu t nhn th hin s lo lng khi phai cho cng nhn ngh vic. Ho cam
thy co mt rang buc xa hi ma ho khng mun xoa bo, du cho iu o
ngha la ho se chu thit hai v tin bac
ULN 1U LO LUA CHON!
81 80
be . Nhung Ira I nguo c vo I nhu ng dIe u ky vo ng, Iu nhan ho a Ia m
cho moI Ihu II Ie den muc o nhIeu nuoc, ngay nay, Iu nhan
ho a duo c go I Ia I dI m I ca ch ma maI Ia Iham nhu ng ho a. Ne u
mI chnh phu da Iham nhung Ihi co raI I bang chung cho
Iha y Iu nhan ho a co Ihe gIa I quye I va n de . Suy cho cu ng, chnh
caI chnh phu Iham nhung da quan Iy yeu kem doanh nghIep
nha nuoc IaI cung se quan Iy yeu kem qua Irinh Iu nhan hoa.
O nhIe u nuo c, ca c quan chu c chnh phu nha n ra ra ng ho khng
can xa xeo Iung dng IoI nhuan hang nam cua doanh nghIep
nua. Thay vao do, bang cach ban mI doanh nghIep nha nuoc
Ihap hon gIa IhI Iruong, ho co Ihe kIem duoc khI IaI san Ion
cho ban Ihan con hon de IaI cho nguoI se ke vI ho sau nay.
Thuc Ie, ngay bay gIo, ho da Iay heI cac khoan nhung quan
chuc ke vI ho Irong Iuong IaI co Ihe xa xeo. Khng co gi ngac
nhIen, qua Irinh Iu nhan hoa gIan Ian nay duoc sap daI de II
da hoa s IIen ma cac b Iruong Irong chnh phu co Ihe kIem
cha c cho rIeng ho , chu hoa n Ioa n khng pha I s IIe n se Ihu ve
cho ngan kh qu c gIa, no I gi de n chuye n dem Ia I hIe u qua I ng
Ihe cho nen kInh Ie. Nhu chung Ia se Ihay, Nga Ia Iruong hop
khung khIep ve Iac haI Iu nhan hoa bang moI gIa.
Nhung nguoI ung h Iu nhan hoa Iu IhuyeI phuc mI cach
ngay Iho rang, nhung IhIeI haI nay co Ihe duoc bo qua boI vi
sach gIao khoa kInh Ie duong nhu ch ra rang, mI khI quyen
so huu Iu nhan duoc xac Iap ro rang, nhung nguoI chu moI se
dam bao sao cho IaI san duoc quan Iy hIeu qua. The Ihi Iinh
hinh se duo c ca I IhIe n ve da I ha n du cho pha I I I Ie Irong nga n
ha n. Ho khng nha n Iha y ra ng, ne u khng co m I ca u Iru c Iua I
phap va Ihe che IhI Iruong phu hop, nhung ng chu moI ch
co dng Iuc de bon ruI IaI san hon Ia su dung chung nhu co
so de mo r ng sa n xua I. Ke I qua Ia , o Nga va nhIe u nuo c kha c,
Iu nhan ho a khng Iro Iha nh m I su c ma nh hIe u qua cho Iang
Iruo ng nhu Ie ra Ia Ihe . Trong Ihu c Ie , dI khI Iu nhan ho a co n
ga n IIe n vo I suy gIa m Iang Iruo ng va Ia m xo I mo n Io ng IIn va o
cac Ihe che dan chu va IhI Iruong.
Tu do ho a
Tu do hoa, hay xoa bo can IhIep cua chnh phu vao IhI
Iruo ng Ia I chnh, IhI Iruo ng v n va ca c ra o ca n Ihuong ma I, bao
ham nhIeu kha canh. HIen nay, ngay ca IMI cung phaI Ihua
nha n ra ng ho da da y IIe n Irinh Iu do ho a dI qua xa va ra ng, Iu
do ho a IhI Iruo ng v n va IhI Iruo ng Ia I chnh da go p pha n gay
ra nhung cuc khung hoang IaI chnh Ioan cau Irong Ihap ky
90 va co Ihe gay nen su d vo o nen kInh Ie nho moI nI.
M I kha ca nh cu a Iu do ho a duo c su u ng h r ng ra I, I nha I
Irong ha ng ngu Ia nh da o o ca c nuo c cng nghIe p pha I IrIe n, Ia
Iu do hoa Ihuong maI. Nhung neu quan saI ky hon nhung Iac
d ng cu a Iu do ho a d I vo I ca c nuo c dang pha I IrIe n Ihi se hIe u
Ia I sao no Ia I Ihuo ng bI pha n d I ma nh me , nhu chu ng Ia chu ng
kIen IaI nhung cuc bIeu Iinh phan dI o SeaIIe, Prague va
WashIngIon DC.
Tu do hoa Ihuong maI duoc ky vong se nang cao Ihu nhap
quc dan bang cach dua ngun Iuc Iu noI su dung kem hIeu
qua de n noI su du ng hIe u qua hon, nhu ca c nha kInh Ie Ihuo ng
no I, Ia Ia n du ng Io I Ihe so sa nh. Nhung vIe c chuye n ca c ngu n
Iu c Iu noI nang sua I Iha p Io I noI nang sua I ba ng khng cha ng
Ia m ca c nuo c gIa u Ihem va day chnh Ia dIe u da xa y ra Ihuo ng
xuyen duo I ca c chuong Irinh cu a IMI. La m ma I vIe c Ia m Ihi ra I
de va Ihuo ng Ia Ia c d ng Iu c Ihi cu a Iu do ho a Ihuong ma I, khI
nhung nganh cng nghIep kem hIeu qua bI dong cua duoI ap
ULN 1U LO LUA CHON!
83 82
Iuc canh Iranh quc Ie. Quan dIem cua IMI Ia nhung vIec Iam
moI, co nang suaI cao hon se duoc Iao ra khI nhung vIec Iam
cu khng hIe u qua , sInh ra nho va o su ba o h , bI xo a bo . Nhung
Ihuc Ie khng don gIan nhu Ihe va raI I cac nha kInh Ie IIn
vao kha nang Iao vIec Iam Iuc IhoI, I nhaI Ia Iu sau cuc DaI
suy IhoaI den nay. Can phaI co vn va oc kInh doanh de Iap
nhu ng doanh nghIe p mo I va Ia o vIe c Ia m mo I, va o nhu ng nuo c
dang phaI IrIen, yeu I Ihu haI Ihi IhIeu do gIao duc yeu kem
co n ye u I Ihu nha I Ihi IhIe u do khng co Ia I Iro cu a ngan ha ng.
O nhIeu nuoc, IMI da Iam cho moI Ihu xau hon, boI vi cac
chuong Irinh IhaI Iung buc bung IaI chnh Ihuong dan den
IaI suaI cao dI khI Iren 20, dI khI Iren S0, dI khI Iham
ch vuoI qua 100 Iam cho Ihanh Iap doanh nghIep va Iao
vIec Iam Iro Ihanh baI kha IhI, ngay ca Irong mI mI Iruong
kInh Ie II nhu o My. Vn can cho Iang Iruong qua daI do.
Nhung nuoc dang phaI IrIen Ihanh cng nhaI nhung nuoc
Dng A cung mo cua ra Ihe gIoI ben ngoaI nhung da Iam Iu
Iu Iheo m I IIch Irinh phu ho p. Nhu ng nuo c na y Io I du ng Ioa n
ca u ho a de mo r ng xua I kha u va ke I qua Ia Iang Iruo ng nhanh
hon. Nhung ho do bo hang rao bao h mI cach Ihan Irong va
co he Ih ng, ch xo a bo chu ng khI da Ia o Ihem duo c nhu ng vIe c
Iam moI. Ho dam bao rang co du vn dau Iu de Iao Ihem vIec
Iam va Iap Ihem doanh nghIep moI. Tham ch nha nuoc dam
nhIem ca vaI Iro h Iro kInh doanh, Ihuc day nhung doanh
nghIep moI. Trung Quc ch do bo hang rao Ihuong maI haI
muoI nam sau khI ba I da u chuye n sang ne n kInh Ie IhI Iruo ng,
gIaI doan ma nuoc nay Iang Iruong voI Ic d cuc nhanh.
Nhung nguoI o My va cac nuoc cng nghIep phaI IrIen dang
Ie cung de dang Ihau hIeu nhung Io Iang nay. Trong haI chIen
dIch van dng Iranh cu Ing Ihng gan day, ung cu vIen PaI
Buchanan da khaI Ihac nhung Io Iang cua cng nhan My ve
Iinh Irang maI vIec Iam do Iu do hoa Ihuong maI. Chu de cua
Buchanan da gay IIeng vang Iham ch o mI nuoc da gan daI
Io I Ioa n du ng Iao d ng (cho Io I 1999, Iy Ie Iha I nghIe p da gIa m
xu ng duo I mu c 4), ke m Iheo he Ih ng ba o hIe m Iha I nghIe p
II va v s Iro gIup cho cng nhan chuyen Iu cng vIec nay
sang cng vIec khac. Thuc Ie Ia, ngay ca Irong IhoI ky kInh Ie
bung n nhung nam 1990, cng nhan My co Ihe van qua Io
Ia ng ve m I de do a cu a Ihuong ma I Iu do de n vIe c Ia m cu a ho .
DIeu nay dang Ie phaI dan IoI su cam Ihng Ion hon voI canh
khn kho cua cng nhan o cac nuoc dang phaI IrIen ngheo,
noI ho sng o nguong du an, Ihuong Ia ch 2 dIa mI ngay
hay I hon, va khng co baI ky he Ihng bao hIem nao duoI
hinh Ihuc IIeI kIem, bao hIem IhaI nghIep Ihap hon nhIeu, va
Irong m I ne n kInh Ie co Iy Ie Iha I nghIe p Ien Io I 20 hoa c cao
hon.
Thu c Ie , Iu do ho a Ihuong ma I da Ihuo ng xuyen Iha I ba I Irong
vIec dem IaI nhung IoI ch hua hen ma Ihay vao do Ia Iao ra
Ihem Iha I nghIe p, gIa I Ihch Ia I sao ma no gay ra su ch ng d I
manh me. Nhung IhoI dao duc gIa cua nhung ke doI Ihuc day
Ihuong maI Iu do va caI cach ma ho Ihuc day no khng nghI
ngo gi da gay Ihem su Ihu dIch voI Iu do hoa Ihuong maI. Cac
nuo c phuong Tay Ihu c da y Iu do ho a Ihuong ma I de xua I kha u
san pham cua ho nhung cung Iuc IaI IIep Iuc bao h nhung
Inh vuc ma su canh Iranh Iu cac nuoc dang phaI IrIen co Ihe
de doa den nen kInh Ie. Day chnh Ia mI Irong nhung co so
cu a su pha n d I vo ng da m pha n Ihuong ma I mo I duo c du Inh
I chuc o SeaIIe. Cac vong dam phan Iruoc do da bao ve IoI
ch cua cac nuoc cng nghIep phaI IrIen hay dung hon Ia
nhung IoI ch cuc b o cac nuoc nay ma khng he dem xa
den IoI ch cua nhung nuoc kem phaI IrIen hon. Nhung nha
ULN 1U LO LUA CHON!
85 84
bao h Ihuong maI da co Iy khI ch ra rang, nhung vong dam
pha n Ihuong ma I Iruo c do da gIa m ra o ca n Ihuong ma I d I vo I
hang hoa cng nghIep, Iu I cho den may moc do cac nuoc
cng nghIep phaI IrIen xuaI khau. Cung Iuc do, cac nha dam
phan cho nhung nuoc nay duy Iri Iro cap quc gIa cho hang
nng san va dong cua IhI Iruong voI nhung hang hoa nay va
ha ng de I may, nhu ng ma I ha ng ma nhIe u nuo c dang pha I IrIe n
co IoI Ihe so sanh.
O vong dam phan Ihuong maI Uruguay gan day nhaI, chu
de Ihuong maI Irong dIch vu da duoc de cap den. Tuy nhIen,
cu I cu ng, IhI Iruo ng ch duo c mo cu a chu ye u cho nhu ng dIch
vu ma ca c nuo c IIen IIe n xua I kha u dIch vu Ia I chnh va cng
nghe Ihng IIn chu khng cho dIch vu ha ng ha I va xay du ng,
nhu ng Inh vu c ma ca c nuo c dang pha I IrIe n co Ihe gIa nh duo c
mI ch dung. My Ihi khoac Iac ve nhung IoI ch ma no nhan
duo c nhung ca c nuo c dang pha I IrIe n Ihi khng Ihu duo c pha n
IoI ch Iuong xung. MI Inh Ioan cua Ngan hang The gIoI cho
Ihay rang, Ihu nhap cua khu vuc Ha Sahara o chau PhI, khu
vuc ngheo nhaI Iren Ihe gIoI, da gIam 2 do Iac dng cua cac
Ihoa Ihuan Ihuong maI. NhIeu v du ve su baI binh dang khac
ngay cang Iro Ihanh chu de cua nhung cuc Iranh Iuan o cac
nuoc dang phaI IrIen mac du chung hIem khI duoc xuaI ban
IaI cac nuoc phaI IrIen hon. BoIIvIa khng ch ha hang rao
Ihuong maI xung muc con Ihap hon ca muc cua nuoc My ma
co n ho p Ia c vo I My de pha hu y ga n nhu Ioa n b vIe c Ir ng coca,
nguyen IIe u chu ye u cu a cocaIn, cho du vIe c Ir ng cay na y dem
IaI Ihu nhap cao cho nng dan ngheo hon baI ky mI IoaI cay
Ihay Ihe nao khac. Tuy nhIen, My dap Ira bang cach khep kn
IhI Iruong cua minh dI voI cac san pham nng nghIep Ihay
Ihe, nhu duong, ma nng dan BoIIvIa co Ihe san xuaI de xuaI
khau neu nhu IhI Iruong My mo cua dI voI ho.
Cac nuoc dang phaI IrIen dac bIeI kho chIu caI IIeu chuan
ke p, da o du c gIa va ba I binh da ng. Trong Ihe ky 19, ca c cuo ng
qu c phuong Tay ma nhIe u nuo c Irong s do Iu ng Iang Iruo ng
nho vao cac chnh sach bao h da ap daI nhung hIep uoc
Ihuong ma I ba I cng. HIe p uo c co Ie Ia Ia n ba o nha I ra do I sau
cuc ChIen Iranh A phIen, khI Anh va Phap hop Iac de chng
IaI mI nuoc Trung Hoa yeu duI, dng IhoI cung voI Nga va
My , e p bu c HIe p uo c ThIen Tan nam 18S8, khng ch bao g m
nhung nhuong b ve Ihuong maI va Ianh Ih, dam bao Trung
Quc se xuaI khau nhung hang hoa ma phuong Tay can voI
gIa re , ma co n mo cu a IhI Iruo ng Trung Qu c cho a phIe n, Ia m
cho hang IrIeu nguoI Trung Quc Iro Ihanh nghIen ngap. (Ban
co Ihe goI day Ia mI cach IIep can ma quy dI voI can can
Ihuong maI). Ngay nay, cac IhI Iruong moI nI khng bI ep
buc phaI mo cua bang cach de doa su dung vu Iuc quan su
ma ba ng su c ma nh kInh Ie , ba ng de do a Iru ng pha I hay ngung
Iro gIu p khI khu ng hoa ng. Ma c du WTO Ia m I dIe n da n Ihuong
Iha o nhu ng Iho a Ihua n Ihuong ma I qu c Ie , ca c nha da m pha n
Ihuong maI My va IMI Ihuong khang khang doI day Iu do hoa
Ihuong maI dI xa hon va Iang Ic qua Irinh Iu do hoa Ihuong
maI. IMI doI gan Iu do hoa nhanh hon nhu mI dIeu kIen cho
su Iro gIup va cac nuoc dang phaI dI maI voI khung hoang
Iha y ra ng ho khng co Iu a cho n na o kha c ngoa I vIe c pha I Iho a
man nhung doI hoI cua Quy nay.
Van de co Ie con II Ie hon khI My Ihuong hanh dng don
phuong hon Ia nam duoI caI bong cua IMI. DaI dIen Ihuong
ma I My hoa c B Thuong ma I, do su Ihu c gIu c cu a nhu ng nho m
IoI ch cuc b Irong Iong nuoc My, dua ra buc II cac nuoc
khac vI pham IuaI. Sau do Ia mI qua Irinh dIeu Ira do chnh
phu My Iu IIen hanh va Iu quyeI dInh va IIep Iheo Ia mI Ienh
Iru ng pha I duo c a p da I ch ng Ia I ca c nuo c ma My khng Ihch.
ULN 1U LO LUA CHON!
87 86
Nuoc My Iu bIen minh dng IhoI Ihanh nguoI buc II, quan
Ioa va bI Iham doan. MI qua Irinh gIng voI mI phIen Ioa
dIen ra nhung keI qua da bIeI Iruoc: ca IuaI Ie Ian cac quan
Ioa deu dng Iong buc II. KhI Ihung Ihuc sung nay duoc
ne m ve pha ca c nuo c cng nghIe p kha c, chau u hay Nha I Ba n,
nhung nuoc nay co du cac ngun Iuc de Iu ve. KhI no duoc
nem vao cac nuoc dang phaI IrIen, du Ia nhung nuoc Ion nhu
n D hay Trung Qu c Ihi do cu ng Ia m I Ira n da u khng can
suc. Hau qua cua vIec nay Ion hon baI ky nhung IoI ch nao
ma nuoc My co Ihe gaI haI. No khng gIup gi cho vIec cung c
nIem IIn vao he Ihng Ihuong maI quc Ie.
Nhung IoI hung bIen ma nuoc My su dung de nang cao vI
Ihe cu a minh b sung Ihem va o hinh a nh m I sIeu cuo ng mu n
gay anh huong cua minh o khap noI vi IoI ch rIeng. KhI con
Iam daI dIen Ihuong maI My Irong nhIem ky dau cua chnh
quyen CIInIon, MIckey KanIor da raI mun Ihuc gIuc Trung
Quc mo cua IhI Iruong nhanh hon. ng Ia da dong mI vaI
Iro quan Irong Irong Vong dam phan Uruguay vao nam 1994,
Ia p ra WTO va ca c nguyen Ia c hoa I d ng co ba n cho ca c Iha nh
vIen I chu c na y. Tho a Ihua n da I duo c kha ho p Iy khI cho phe p
cac nuoc dang phaI IrIen co IhoI gIan daI hon de dIeu chnh.
Ngan hang The gIoI va cac nha kInh Ie xem Trung Quc voI
muc Ihu nhap binh quan dau nguoI Ia 4S0 dIa khng ch Ia
m I nuo c dang pha I IrIe n ma co n Ia m I nuo c dang pha I IrIe n
co Ihu nhap Ihap. Nhung KanIor Ia mI nha dam phan cung
ra n. ng Ia khang khang ra ng, Trung Qu c Ia m I nuo c da pha I
IrIen va vi Ihe phaI chuyen dI kInh Ie nhanh hon.
KanIor co mI s Ihe manh boI vi Trung Quc can su phe
chuan cua My de gIa nhap WTO. HIep dInh Ihuong maI My
Trung cho phe p Trung Qu c gIa nha p WTO va o Iha ng 11.2001
Ihe hIen haI maI mau Ihuan Irong Iap Iruong cua My. Trong
khI My keo daI IhoI gIan mac ca voI su khang khang v Iy cua
minh ra ng Trung Qu c Ihu c su Ia m I nuo c pha I IrIe n Ihi Trung
Qu c da ba I da u qua Irinh Iu dIe u chnh. Tren Ihu c Ie , m I ca ch
v y Ihuc, My da cho Trung Quc Ihem IhoI gIan ma nuoc nay
mong mun. Nhung ban Ihan ban hIep dInh da phan anh he
Ihng IIeu chuan kep va baI binh dang. Ma maI Ihay, Irong
khI My khang khang Trung Quc phaI dIeu chnh nhanh nhu
m I nuo c pha I IrIe n va nho su du ng khn khe o Iho I gIan ma c
ca, Trung Quc da Ihoa man duoc yeu cau cua My Ihi My
con doI hoI rang My phaI duoc dI xu nhu Ihe no Ia mI nuoc
ke m pha I IrIe n, ra ng My pha I duo c co khng ch muo I nam dIe u
chnh de ha Iha p ha ng ra o ba o h ch ng Ia I ha ng de I may nha p
khau mI phan Irong nI dung Ihoa Ihuan nam 1994 ma
con doI Ihem bn nam b sung.
DIe u da c bIe I kho chIu Ia nhu ng Io I ch cu c b Ia I co Ihe pha
hoaI uy In cua My va IoI ch quc gIa rng Ion hon. DIeu nay
Ihe hIe n ro nha I va o Iha ng 4.1999 khI Thu Iuo ng Trung Qu c,
Chu Dung Co, de n Iham My , m I pha n nha m ke I Ihu c qua Irinh
da m pha n ve vIe c Trung Qu c gIa nha p WTO. Day Ia m I d ng
IhaI IhIeI yeu cho he Ihng Ihuong maI Ioan cau Iam sao co
Ihe de m I Irong nhu ng cuo ng qu c Ihuong ma I Io n nha I na m
ngoaI I chuc7 ma con vi qua Irinh caI cach Iheo kInh Ie IhI
Iruo ng cu a Trung Qu c. Ma c ke su pha n d I cu a da I dIe n Ihuong
ma I My va cu a B Ngoa I gIao, B Ta I chnh My do I Trung Qu c
phaI Iu do hoa cac IhI Iruong IaI chnh nhanh hon. Su Io Iang
cua Trung Quc Ia chnh dang. Chnh qua Irinh Iu do hoa IaI
chnh da dan den khung hoang IaI chnh voI IhIeI haI Ion o
nhung nuoc Iang gIeng Dng A nhung Trung Quc da Iranh
duoc khung hoang nho co chnh sach khn kheo.
ULN 1U LO LUA CHON!
89 88
Nhung doI hoI cua My ve Iu do hoa IhI Iruong IaI chnh o
Trung Quc khng gIup dam bao su n dInh cua nen kInh Ie
Ioa n ca u. No duo c dua ra de phu c vu cho nhu ng Io I ch cu c b
cua cng dng IaI chnh My ma B TaI chnh Ia daI dIen. Ph
WaII IIn rang Trung Quc Ia mI IhI Iruong rng Ion day IIem
nang cho nhung dIch vu IaI chnh va quan Irong Ia ph WaII
se pha I co ma I va Ia o Ia p m I ch du ng vu ng cha c Ia I IhI Iruo ng
na y Iruo c khI ke kha c da I chan va o. Tha I Ia IhIe n ca n Ia m sao!
Ro ra ng, Trung Qu c cu I cu ng cu ng se pha I mo cu a. V I va mo
cu a m I va I nam cha c cha n khng Ia o ra nhIe u kha c bIe I. Nhung
ph WaII Io Ia ng nhu ng Io I Ihe ca nh Iranh cu a no se bIe n ma I
vo I Iho I gIan khI ca c I chu c Ia I chnh o chau u va nhu ng noI
kha c du I kIp Io I Ihe Ia m Iho I cu a ca c d I Ihu ca nh Iranh o ph
WaII. Nhung ha u qua IIe m Ia ng cu a su v I va na y ra I Io n. Ngay
sau khu ng hoa ng Ia I chnh Dng A , Trung Qu c khng Ihe Iuan
Ihu yeu ca u cu a B Ta I chnh My . D I vo I Trung Qu c, duy Iri
su n dInh Ia va n de IhIe I ye u. Ho khng Ihe IIe u Inh vo I nhu ng
chnh sa ch da gay ma I n dInh o nhu ng noI kha c. Chu Dung Co
da bu c pha I ve nuo c ma khng ky duo c hIe p dInh na o. Trong
Io ng Trung Qu c, da co m I qua Irinh da u Iranh ke o da I gIu a
nhu ng nguo I u ng h va pha n d I ca I ca ch. Nhu ng nguo I pha n
d I ca I ca ch cho ra ng phuong Tay dang Iim ca ch Ia m suy ye u
Trung Qu c va se khng bao gIo ky m I hIe p dInh cng ba ng.
VIe c ke I Ihu c Iha nh cng qua Irinh da m pha n se gIu p duy Iri
ch du ng cho nhu ng nha ca I ca ch Irong chnh phu Trung Qu c
va cung c suc manh cua qua Irinh caI cach. Nhu da xay ra,
Chu Dung Co va phong Irao caI cach ma ng daI dIen da bI
maI nIem IIn, suc manh va anh huong cua cac nha caI cach da
bI suy ye u. May ma n Ihay, IhIe I ha I na y ch Ia Ia m Iho I. Nhung
du vay, B TaI chnh My cung da cho Ihay no san sang IIeu
Inh Iheo duI IIch Irinh rIeng.
MA C DU MT LICH TRINH Iu do hoa Ihuong maI khng cng
ba ng dang duo c Ihu c da y, I nha I cu ng co nhu ng co so Iy Ihuye I
va nhu ng ba ng chu ng da ng ke cho Iha y Iu do ho a Ihuong ma I,
neu duoc IIen hanh dung cach, se mang den nhung dIeu II
de p. Nhung Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh Ia I ra c r I hon nhIe u.
NhIeu nuoc co nhung quy dInh IaI chnh khng phuc vu muc
dch gi khac hon Ia Iam Iang IoI nhuan cua cac nhom dac IoI.
Nhung quy dInh do nen bI baI bo. Nhung IaI ca cac nuoc deu
dIe u IIe I IhI Iruo ng Ia I chnh cu a ho , va vIe c phI dIe u IIe I nhIe I
Iinh IhaI qua cung da gay ra v s van de cho cac IhI Iruong
IaI chnh, ngay ca o cac nuoc phaI IrIen. Lay mI v du Ia su
sup d cua he Ihng IIeI kIem va cho vay o My. Trong khI Ia
nhan I chnh gay ra su suy IhoaI kInh Ie 1991 va IIeu In IoI
200 I USD IIe n cu a nguo I do ng Ihue , vu d vo na y ga n vo I m I
Irong nhung chuong Irinh Iro gIup I In kem nhaI (Inh Iheo
pha n Iram cu a GDP) ma phI dIe u IIe I gay ra, bo I vi su suy Ihoa I
My Iuc do Ia mI Irong nhung suy IhoaI I nghIem Irong nhaI
so vo I suy Ihoa I o nhu ng ne n kInh Ie kha c ga p pha I khu ng hoa ng
Iuong Iu.
Trong khI cac nuoc cng nghIep IIen IIen, voI he Ihng Ihe
che phuc Iap cua ho, da hoc duoc nhung baI hoc daI gIa Iu
phI dIeu IIeI IaI chnh Ihi IMI IaI mang Ihng dIep Reagan
ThaIcher de n ca c nuo c dang pha I IrIe n, nhu ng nuo c khng duo c
chuan bI nhung phuong IIen de quan Iy nhung nhIem vu ma
ngay ca Irong nhung dIeu kIen II nhaI cung day kho khan va
ruI ro. Trong khI cac nuoc cng nghIep phaI IrIen khng IIen
ha nh Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh cho ma I de n gIaI doa n pha I
IrIen cao cua minh cac nuoc chau u da cho doI den Ian
nhung nam 70 moI xoa bo quan Iy IhI Iruong vn nguoI Ia
IaI khuyen khch cac nuoc dang phaI IrIen Iam dIeu do IhaI
nhanh.
ULN 1U LO LUA CHON!
91 90
Ha u qua suy Ihoa I kInh Ie cu ng vo I khu ng hoa ng ngan ha ng
do phI dIeu IIeI IhI Iruong vn gay ra, du cung IhaI dau don
voI cac nuoc phaI IrIen nhung con I nghIem Irong hon nhIeu
so voI o cac nuoc dang phaI IrIen. Cac nuoc ngheo khng co
he Ih ng an sInh de gIa m nhe nhu ng a nh huo ng cu a suy Ihoa I
kInh Ie. Hon nua, su canh Iranh han che Iren IhI Iruong IaI
chnh o nhu ng nuo c na y co ngha Ia Iu do ho a khng pha I Iun
mang IaI nhung IoI ch hua hen do IaI suaI gIam. Thay vao do,
nng dan dI khI Ihay rang ho phaI Ira IaI cao hon, Iam cho
ho ga p kho khan hon khI mua ha I gI ng va phan bo n ca n IhIe I
de caI IhIen cuc sng khn kho cua ho.
Ha u qua cu a Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh, Iheo nhIe u ca ch,
Iham ch con IaI haI hon so voI nhung Iac haI cua Iu do hoa
Ihuong ma I qua so m, IhIe u kIe m soa I. Tu do ho a IhI Iruo ng Ia I
chnh doI hoI do bo nhung quy dInh dung de kIem soaI dong
IIe n no ng (hoI money), Iu c Ia nhu ng khoa n vay no va ho p d ng
nga n ha n ma Ihuo ng khng kha c gi da nh ba c Iren su bIe n d ng
cua Iy gIa. Nhung khoan IIen dau co nay khng Ihe dung de
xay nha may hay Iao vIec Iam. Cac doanh nghIep khng dau
Iu daI han bang nhung khoan IIen ma co Ihe bI ruI ra voI ch
m I Io I Ihng ba o. Thu c Ie , nhu ng ru I ro dI ke m do ng IIe n no ng
Iam cho dau Iu daI han vao cac nuoc dang phaI IrIen Iro nen
kem hap dan. Hau qua IIeu cuc Ien Iang Iruong Iham ch con
Ion hon. De kIem soaI nhung ruI ro dI kem voI dong vn day
bIe n d ng na y, ca c nuo c Ihuo ng duo c khuye n ca o da nh ra m I
khoan du Iru Iuong duong voI no ngan han bang ngoaI Ie. De
hIeu dIeu nay ngha Ia Ihe nao, gIa su mI doanh nghIep IaI
mI nuoc nho dang phaI IrIen vay 100 IrIeu USD Iu mI ngan
hang My voI IaI suaI 18. Chnh sach du phong ruI ro doI hoI
nuoc do phaI Iang Ihem 100 IrIeu du Iru. Thuong Ihi du Iru
nay duoc nam gIu duoI hinh Ihuc IraI phIeu kho bac My ma
hIen nay cho IaI suaI 4. Tren Ihuc Ie, ngha Ia nuoc nay dang
dng IhoI vay My voI IaI suaI 18 Irong khI IaI cho My vay voI
Ia I sua I ch co 4. Xe I Iren I ng Ihe , nuo c na y cha ng Ihem duo c
d ng v n na o de da u Iu. Ngan ha ng My Ihi co Ihe Ihu duo c Io I
nhuan ngon Ianh va nuoc My, ve Ing Ihe, kIem duoc 14 IrIeu
USD IIen IaI mI nam. Nhung IhaI kho hIeu Iam sao dIeu nay
IaI co Ihe Iam cho caI nuoc dang phaI IrIen kIa Iang Iruong
nhanh hon. Neu daI van de nhu Ihe, Ihi Ioan b nhung hanh
dng nay chang co y ngha nao heI. Con co mI van de nua:
su kha c bIe I ve d ng Iu c. Vo I vIe c Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh,
chnh ca c doanh nghIe p Ia nguo I quye I dInh nen vay v n nga n
han Iu cac ngan hang My hay khng. Nhung chnh chnh phu
phaI Iu dIeu chnh, Iang Ihem du Iru neu mun duy Iri muc
d an Ioan.
IMI c vu cho Iu do hoa IaI chnh dua Iren nhung Iap Iuan
raI don gIan: IhI Iruong Iu do Ihi hIeu qua hon, hIeu qua cao
hon Ihi dan den Iang Iruong nhanh hon. No Io dI nhung Iap
Iuan nhu chung Ia vua Irinh bay o Iren va dua ra nhung IoI Ie
bong bay be ngoaI, chang han nhu neu khng co Iu do hoa IaI
chnh, cac nuoc se khng Ihe Ihu huI vn dau Iu nuoc ngoaI,
dac bIeI Ia dau Iu Iruc IIep. Nhung nha kInh Ie cua Quy chua
bao gIo Iu nhan Ia nhung nha kInh Ie Iy IhuyeI hang dau. Ho
Iu nhan Ia ho co chuyen mn dua Iren kInh nghIem Ioan cau
va Ia m chu s IIe u. Nhung Iha I kInh nga c, ngay ca s IIe u cu ng
khng u ng h nhu ng ke I Iua n cu a Quy . Trung Qu c, nuo c nha n
Iuo ng da u Iu nuo c ngoa I Io n nha I, khng he dI Iheo ba I ky m I
phuong Ihuc phuong Tay nao (ngoaI Iru n dInh kInh Ie v
m) va Iha n Iro ng ch ng Ia I Iu do ho a hoa n Ioa n IhI Iruo ng Ia I
chnh. Cac nghIen cuu Ihng ke khang dInh rang Iu do hoa,
su du ng chnh dInh ngha cu a IMI, khng dem de n Iang Iruo ng
nhanh hon hay muc dau Iu cao hon.
ULN 1U LO LUA CHON!
93 92
Trong khI Trung Quc chung Io rang Iu do hoa IhI Iruong
Ia I chnh Ia khng ca n IhIe I de Ihu hu I v n da u Iu, Ihu c Ie Ia o
khu vuc Dng A, voI Iy Ie IIeI kIem cao (3040 GDP, so voI Iy
Ie IIeI kIem ch 18 o My va 1730 o chau u), khu vuc nay
khng ca n v n da u Iu b sung Iu ben ngoa I. Ba n Ihan khu vu c
nay da phaI dI pho voI Ihach Ihuc Iam Ihe nao de dau Iu
nhung khoan IIeI kIem du da.
Nhung nguoI ung h Iu do hoa cung dua ra mI Iap Iuan
kha c, nghe ra I bu n cuo I duo I a nh sa ng cu a cu c khu ng hoa ng
IaI chnh Ioan cau nam 1997, rang Iu do hoa se dam bao su
n dInh ba ng ca ch da da ng ho a ca c ngu n v n da u Iu. Y Iuo ng
o day Ia, khI gap kho khan va suy IhoaI, cac nuoc co Ihe keu
go I ca c nha da u Iu nuo c ngoa I b sung cho v n da u Iu bI IhIe u
hu I Irong nuo c. Ca c nha kInh Ie cu a IMI duo c ky vo ng Ia nhu ng
nguoI Ihuc Ie va dang khen ngoI Iheo nhIeu cach khac nhau.
D nhIen, ho phaI bIeI rang cac ngan hang Ihch cho vay voI
nhu ng aI khng ca n v n cu a ho . D nhIen, ho pha I Iha y ro mo I
chuye n se ra sao ne u ca c nuo c ga p kho khan, ra ng vIe c ca c chu
no ruI vn ra se Iam cho suy IhoaI kInh Ie Iram Irong hon.
Mac du chung Ia se xem xeI ky hon Iy do IaI sao Iu do hoa,
dac bIeI Ia khI duoc IIen hanh Iruoc khI cac Ihe che IaI chnh
phu hop hinh Ihanh, Iam Iang baI n, co mI su IhaI ro rang
Ia : su ba I n khng ch co ha I cho Iang Iruo ng ma nhu ng ga nh
nang IhIeI haI phan Ion IaI do nguoI ngheo ganh chIu.
Vai Iro cu a d u Iu nuo c ngoa i
Dau Iu nuoc ngoaI khng phaI Ia mI Irong ba Iru cI cua
D ng Ihua n WashIngIon nhung Ia I Ia m I b pha n chu ye u cu a
qua Irinh Ioa n ca u ho a mo I. Theo D ng Ihua n WashIngIon, Iang
Iruong xay ra Ihng qua Iu do hoa va gIaI phong cac IhI
Iruo ng. Tu nhan ho a, Iu do ho a va su n dInh kInh Ie v m se
Iao ra dIeu kIen Ihuan IoI Ihu huI dau Iu, bao gm ca dau Iu
nuoc ngoaI. Dau Iu se Iao ra Iang Iruong. Cac doanh nghIep
nuo c ngoa I dem de n kIe n Ihu c cng nghe va kha nang IIe p ca n
IhI Iruong nuoc ngoaI, Iu do Iao ra nhIeu co hI vIec Iam. Cac
doanh nghIe p nuo c ngoa I co n IIe p ca n duo c ca c ngu n Ia I chnh,
da c bIe I quan Iro ng o nhu ng nuo c dang pha I IrIe n, noI Ihe che
Ia I chnh Irong nuo c co n ye u ke m. Da u Iu Iru c IIe p nuo c ngoa I
dong vaI Iro quan Irong Irong nhIeu nhung khng phaI IaI
ca cau chuyen phaI IrIen kInh Ie Ihanh cng nhaI o nhung
nuoc nhu SIngapore, MaIaysIa va Iham ch ca Trung Quc.
NoI nhu Ihe nhung dau Iu Iruc IIep Iu nuoc ngoaI cung co
nhung maI IraI. Cac Iap doan nuoc ngoaI Iran vao Ihuong de
bep cac dI Ihu canh Iranh Irong nuoc, bop cheI Iham vong
cu a nhu ng doanh nhan nho hy vo ng pha I IrIe n ne n cng
nghIep ban dIa. Co v s Ih du ve chuyen nay. Cac nha san
xuaI d ung nhe khap Ihe gIoI da bI su xam nhap cua Coca
coIa va PepsI chen ep Iren chnh que huong ho. Cac nha san
xua I kem dIa phuong cu ng Iha y ra ng ho khng Ihe ca nh Iranh
nI voI cac san pham kem cua UnIIever.
M I ca ch de ngh ve va n de na y Ia h I Iuo ng Ia I nhu ng Iranh
caI o nuoc My ve cac he Ihng chuI cua hang Ihuc va cua
hang 24gIo. KhI WaI MarI xam nhap mI cng dng dan cu,
ca c doanh nghIe p dIa phuong Iun pha n d I ma nh IIe I, Io nga I
(mI cach co Iy) rang ho se bI IoaI khoI cuc choI. Nhung cua
ha ng dIa phuong so ho khng du kha nang ca nh Iranh vo I WaI
MarI bo I su c mua kh ng I cu a no . Nhu ng nguo I dan s ng Irong
Ihanh ph nho Ihi Io ngaI dIeu gi se xay ra voI ban sac cua
cng dng neu IaI ca cac cua hang dIa phuong phaI dong cua.
ULN 1U LO LUA CHON!
95 94
Nhu ng Io Ia ng Iuong Iu o nhu ng nuo c dang pha I IrIe n co n ma nh
hon gap nghin Ian. Mac du nhung Io ngaI nay Ia chnh dang,
nguoI Ia can phaI hIeu Ia: Iy do de WaI MarI Ihanh cng chnh
Ia o ch no cung cap hang hoa cho nguoI IIeu dung voI gIa ca
Iha p hon. VIe c cung ca p hIe u qua ha ng ho a va dIch vu de n cho
dan nghe o o nhu ng nuo c dang pha I IrIe n co y ngha quan Iro ng
neu bIeI rang nhIeu nguoI Irong s ho sng o nguong ngheo
kh .
Nhung nhu ng nha phe binh cu ng dua ra v s Ia p Iua n. Ne u
chua co IuaI canh Iranh hoac co nhung khng duoc Ihuc IhI
hIeu qua Ihi sau khI cac hang nuoc ngoaI danh baI su canh
Iranh cu a ca c doanh nghIe p so Ia I, chu ng se su du ng su c ma nh
dc quyen de Iang gIa. Nhung IoI ch cua gIa hang hoa re se
ch In IaI Irong IhoI gIan ngan.
MI phan cI IoI cua van de chnh Ia nhIp d mo cua. Cac
doanh nghIep dIa phuong phan nan rang neu ho co du IhoI
gIan Ihch nghI va dI pho voI canh Iranh, ho co Ihe san xuaI
ha ng ho a hIe u qua hon, ra ng vIe c ba o ve ca c doanh nghIe p dIa
phuong Ia quan Irong nham cung c suc manh cng dng, ca
ve kInh Ie Ian xa hI. TaI nhIen, van de Ia nhung bIen phap
bao h Iam IhoI chng IaI canh Iranh cua nuoc ngoaI Ihuong
IaI bIen Ihanh su bao h Iau daI.
NhIe u Ia p doa n da qu c gIa da khng chu y de n vIe c ca I IhIe n
dIeu kIen Iam vIec cua cng nhan o cac nuoc dang phaI IrIen.
Ho cham hIeu ra nhung baI hoc ma ho da hoc cung raI cham
o chnh que nha. Cung cap dIeu kIen Iam vIec II hon Ihuc Ie
co Ihe nang cao nang suaI Iao dng va gIam Ing chI ph hay
I nhaI cung khng nang chI ph Ien nhIeu.
Ngan ha ng Ia m I Inh vu c kha c ma ca c Ia p doa n nuo c ngoa I
Ihuong chen ep cac ngan hang nI dIa. Nhung ngan hang Ion
cua My Ihuong cung cap bao hIem cao hon cho nguoI guI IIen
so voI cac ngan hang nho dIa phuong (Iru khI Ia chnh quyen
dIa phuong cung cap bao hIem IIen guI). Chnh quyen My da
va dang Ihu c e p ca c nuo c dang pha I IrIe n mo cu a ca c IhI Iruo ng
IaI chnh. Nhung IoI ch cua vIec nay Ia ro rang: canh Iranh
manh me hon se dan den dIch vu II hon. Suc manh IaI chnh
cua cac ngan hang nuoc ngoaI se Iang cuong su n dInh IaI
chnh. Tuy nhIen, mI de doa cua cac ngan hang nuoc ngoaI
vo I nga nh ngan ha ng Irong nuo c Ia ra I Ihu c Ie . Tha I su Ihi cu ng
da co m I cu c Iranh Iua n r ng kha p o My cu ng ve chu de na y.
VIec mo rng hoaI dng cua cac ngan hang ra Ioan quc bI
ngan Iro (cho den IhoI ky cua chnh quyen CIInIon, duoI suc
ep cua ph WaII, khu vuc vn co Iruyen Ihng anh huong den
Dang Dan chu) voI Io ngaI rang, IIen se chay ve cac Irung Iam
Ia I chnh Io n nhu New York Ia m ca n kIe I ca c ngu n Ia I chnh o
nhung khu vuc xa xI raI can vn. Truong hop cua ArgenIIna
Ihe hIe n ro nguy co na y. Truo c khI su p d va o nam 2001, nga nh
ngan hang cua ArgenIIna da bI cac ngan hang nuoc ngoaI chI
phI. Trong khI cac ngan hang de dang cho nhung Iap doan
da qu c gIa hay Iha m ch ca c doanh nghIe p Io n Irong nuo c vay,
cac doanh nghIep vua va nho phan nan rang ho raI kho IIep
can den vn. KInh nghIem ngan hang quc Ie va su hIeu bIeI
Ihng IIn khIen cac ngan hang nay Ihch cho cac khach hang
Iruye n Ih ng vay. Cu I cu ng, co Ihe ho cu ng mo r ng hoa I d ng
cho vay den nhung khu vuc khac hoac cac I chuc IaI chnh
moI se ra doI Iap vao khoang Irng nay. Va Iang Iruong kem,
Irong do co su dong gop cua IhIeu Ihn IaI chnh, Ia nguyen
nhan chnh da n de n su su p d cu a da I nuo c na y. O ArgenIIna,
van de nay duoc Ihua nhan rng raI. Chnh phu da Iam mI
ULN 1U LO LUA CHON!
97 96
s vIec de Iap day khoang Irng In dung. Nhung vIec chnh
phu cho vay khng Ihe bu dap su IhaI baI cua IhI Iruong.
KInh nghIem cua ArgenIIna da mInh hoa mI s baI hoc co
ba n. IMI va Ngan ha ng The gIo I Iun Iun nha n ma nh de n Ia m
quan Irong cua su n dInh he Ihng ngan hang. ThaI de dang
de Iao ra nhung ngan hang khoe manh khng maI IIen vi no
xau, don gIan Ia bang cach yeu cau ho dau Iu vao IraI phIeu
kho bac My. Nhung Ihach Ihuc Ia o ch, khng ch Iao ra cac
ngan hang khoe manh ma Ia can Iao ra cac ngan hang khoe
manh cung cap In dung cho Iang Iruong. ArgenIIna da cho
Ihay, IhaI baI khI Iam vIec do co Ihe dan IoI maI n dInh kInh
Ie v m. Bo I vi kInh Ie Iang Iruo ng ke m da n de n Iham hu I ngan
sa ch gIa Iang va khI IMI yeu ca u pha I gIa m b I chI va Iang Ihue ,
vong xoay Iuan quan cua suy IhoaI kInh Ie va maI n dInh xa
hI baI dau khoI dng.
BoIIvIa Ia mI v du khac, noI cac ngan hang nuoc ngoaI ch
mang de n su ma I n dInh. Va o nam 2001, m I ngan ha ng nuo c
ngoaI Ion hoaI dng o BoIIvIa dI ngI quyeI dInh, do Io ngaI
ru I ro Ioa n ca u gIa Iang, ru I Ia I ca c khoa n cho vay. Su Ihay d I
dI ngI Irong ngun cung In dung da keo nen kInh Ie nay
chim sau vao suy IhoaI, manh hon nhIeu nhung Iac dng do
su gIam gIa hang nng san va su Iri Ire cua kInh Ie Ioan cau
dem IaI.
Cung co nhung Io ngaI nua ve su xam nhap cua cac ngan
ha ng nuo c ngoa I. Ca c ngan ha ng Irong nuo c Ihuo ng nha y ca m
hon voI caI Ihuong duoc goI Ia cua s chIeI khau, mI hinh
Ihuc Iac dng IInh vI cua ngan hang Irung uong, chang han,
mo rng In dung khI nen kInh Ie can su kch Ihch hay Ihu
hep khI co nhung dau hIeu nen kInh Ie qua nong. Cac ngan
ha ng nuo c ngoa I I bI Ia c d ng bo I nhu ng cng cu nhu va y hon
nhIeu. Tuong Iu, cac ngan hang Irong nuoc cung Ihuong phaI
chIu ap Iuc Iap nhung khoang Irng Irong he Ihng In dung:
nhung khu vuc khng duoc phuc vu hoac khng duoc phuc
vu day du, chang han nhung nhom IhIeu s hoac nhung vung
kInh Ie khng Ihua n Io I. O My , m I Irong nhu ng IhI Iruo ng In
dung phaI IrIen nhaI, vIec Iap nhung khoang Irng nay quan
Iro ng de n n I Lua I Ia I da u Iu c ng d ng (CommunIIy
ReInvesImenI AcI CRA) da duoc Ihng qua nam 1977, baI
buc cac ngan hang phaI cho vay nhung khu vuc ma vIec IIep
can ngun vn In dung con kho khan. LuaI CRA nay Ia bIen
phap raI quan Irong, du con co Iranh caI, de daI duoc nhung
muc IIeu xa hI.
TaI chnh, Iuy vay, khng phaI Ia Inh vuc duy nhaI ma dau
Iu Iruc IIep nuoc ngoaI co Iac dung haI maI. Trong mI s
Iruong hop, cac nha dau Iu moI IhuyeI phuc (Ihuong Ia kem
h I I ) chnh phu cho ho nhu ng da c quye n, cha ng ha n nhu Ihue
quan bao h. Cac chnh phu My, Phap hay nhung nuoc cng
nghIe p IIen IIe n kha c Irong nhIe u Iruo ng ho p cu ng can IhIe p
cung c quan dIem noI cac nuoc dang phaI IrIen cho Ia hoan
Ioan Ihch dang Irong vIec chnh phu can IhIep vao va nhan
IIe n Iu khu vu c Iu nhan. O m I s Iruo ng ho p kha c, vaI Iro cu a
chnh phu co ve Iuong dI mo nhaI (du khng nhaI IhIeI Ia
khng co Iham nhung). KhI B Iruong Ihuong maI My Ron
Brown chu du nuoc ngoaI, ng Ia duoc nhung doanh nhan My
dang c ga ng Iham nha p va o IhI Iruo ng nuo c ngoa I Iha p Iu ng.
Doan chung, co hI kIem duoc mI ghe Irong nhung chuyen
bay nhu va y se Iang Ien da ng ke vo I nhu ng doanh nhan co do ng
gop quan Irong Irong chIen dIch bau cu.
Trong nhung Iruong hop khac, mI chnh phu co Ihe can
IhIep Iam dI Irong voI mI chnh phu khac. O Bo BIen Nga,
ULN 1U LO LUA CHON!
99 98
Irong khI chnh phu Phap ung h c gang cua Irance TeIecom
da nh ba I su ca nh Iranh cu a m I cng Iy dIe n Ihoa I d c Ia p My
Ihi chnh phu My nguo c Ia I, u ng h cho cng Iy dIe n Ihoa I cu a
My. NhIeu khI, cac chnh phu nay dI qua ca gIoI han hop Iy. O
ArgenIIna, chnh phu Phap gay ap Iuc doI Ihay dI hop dng
cua mI cng Iy cap nuoc (Aguas ArgenIInas) sau khI cng Iy
me o Phap (Suez LyonnaIse), cng Iy da ky hop dng, nhan ra
rang no khng kIem duoc nhIeu IoI nhuan nhu da ky vong.
Co Ie mI Io ngaI Ion nhaI Ia vaI Iro cua cac chnh phu, bao
gm ca chnh phu My gay ap Iuc nham daI duoc nhung Ihoa
Ihuan, phan Ion Ia khng cng bang dI voI cac nuoc dang
phaI IrIen, do nhung chnh phu Iham nhung o cac nuoc do
ky. TaI hI nghI cac nguyen Ihu quc gIa APLC (T chuc hop
Iac kInh Ie chau A ThaI Binh Duong) I chuc IaI |akarIa,
IndonesIa nam 1994, Tng Ihng CIInIon da Ihuc gIuc cac
hang cua My den IndonesIa. NhIeu hang da den, Ihuong Ia
voI nhung dIeu kIen uu daI (voI nhung goI y Iham nhung bI
Iron gu ng ma y gay IhIe I ha I cho nguo I dan IndonesIa).
Tuong Iu, Ngan hang The gIoI cung khuyen khch cac du an
nang Iuong Iu nhan o IndonesIa va o nhung nuoc khac, v du
nhu PakIsIan. Nhung hop dng nay bao gm cac dIeu khoan
Irong do chnh phu cam keI mua dIen voI s Iuong Ion va gIa
raI cao (goI Ia dIeu khoan mua hoac chIu phaI). Khu vuc Iu
nhan Ihu IoI Ion con chnh phu Ihi ganh chIu ruI ro. The da
Ia qua du II Ie rI. Vay ma khI cac chnh phu Iham nhung
bI Ia I d (Mohammed SuharIo bI Ia I d o IndonesIa nam 1998,
Nawaz SharII o PakIsIan nam 1999), chnh phu My IaI gay ap
Iuc cho cac chnh phu moI hoan Ihanh cac hop dng Ihay vi
xoa bo hay dam phan IaI cac dIeu khoan hop dng. Thuc Ie,
vIec ky keI nhung hop dng baI cng co IIch su Iau daI, Irong
do cac chnh phu phuong Tay su dung suc manh cua ho de
ap daI.
12
Con nhIeu IoI buc II co Iy khac chng IaI dau Iu Iruc IIep
nuoc ngoaI. Nhung dau Iu nhu Ihe Ihuong khaI hoa keI qua
ch boI vi chung duoc huong nhung uu daI dac bIeI Iu chnh
phu. Trong khI kInh Ie hoc chnh Ihng Iap Irung vao nhung
bop meo Irong co che khuyen khch do nhung uu daI gay ra,
co nhu ng kha ca nh sau kn hon nhIe u: nhu ng uu da I do Ihuo ng
Ia ke I qua cu a Iham nhu ng va h I I quan chu c chnh phu . Da u
Iu nuoc ngoaI den voI caI gIa phaI Ira Ia Iam suy yeu cac IIen
Irinh dan chu. DIeu nay dac bIeI dung voI nhung dau Iu vao
khaI mo , da u kh va nhu ng ngu n Ia I nguyen IhIen nhIen kha c,
noI ca c nha da u Iu nuo c ngoa I co d ng Iu c de Iim kIe m nhuo ng
b ve muc gIa Ihap.
Hon Ihe, nhung dau Iu nhu vay con co cac Iac dng baI IoI
va Ihuong Ia khng Ihuc day Iang Iruong. Thu nhap Iu khaI
mo co Ihe Ia v gIa nhung phaI IrIen Ia su chuyen dI xa hI.
MI du an dau Iu khaI mo, chang han, o mI khu vuc xa xI,
khng gIup gi cho su chuyen dI phaI IrIen ngoaI vIec Iao ra
nhu ng ngu n Iu c. No Ia o ra m I ne n kInh Ie ke p, m I ne n kInh
Ie Irong do co nhu ng khu vu c gIa u. Nhung m I ne n kInh Ie ke p
khng phaI Ia mI nen kInh Ie phaI IrIen. Thuc Ie, cac ngun
Iuc dI khI IaI Ia Iuc can cho phaI IrIen Ihng qua mI co che
duoc goI Ia can benh Ha Lan. Cac dong vn chay vao co Ihe
Ia m d ng n I Ie Ien gIa , Ia m cho nha p kha u re dI co n xua I kha u
daI Ien. CaI Ien nay gan IIen voI kInh nghIem cua Ha Lan Iheo
sau su phaI hIen ra mo dau o BIen Bac. Thu nhap Iu ban dau
day dng IIen Ha Lan Ien gIa va gay IhIeI haI cho cac nganh
12
ly mt v du, xem P. Waldman, How U.S Companies and Suhartos
Circle Electrified Indonesia, Wall Street Journal, 23.12.1998.
ULN 1U LO LUA CHON!
101 100
cng nghIe p xua I kha u. No Ia o nen m I Iha ch Ihu c nhung Iha ch
Ihu c na y co Ihe vuo I qua duo c vo I Ha Lan. Nhung vo I ca c nuo c
dang phaI IrIen, van de co Ihe kho khan hon nhIeu.
TI Ie hon, su san co cua cac ngun Iuc co Ihe Iam Ihay dI
dng co: nhu chung Ia da Ihay Irong chuong 2, Ihay vi Iap
Irung suc vao vIec Iao ra cua caI, o nhIeu quc gIa voI ngun
Ia I nguyen d I da o, nguo I Ia Ia I Ia p Irung n Iu c va o vIe c chIe m
doaI IoI nhuan (cac nha kInh Ie goI Ia renIs) gan IIen nhung
ngun IaI nguyen Iu nhIen.
Cac I chuc IaI chnh quc Ie Ihuong Io dI nhung van de II
da vach ra. Thay vao do, phuong Ihuc de Iao vIec Iam cua
IMI khI no Iap Irung vao van de nay IhaI don gIan: IoaI bo
su can IhIep cua chnh phu (duoI hinh Ihuc cac quy dInh ngaI
ngheo), gIam Ihue, gIam Iam phaI den muc Ihap nhaI co Ihe
va mo I mo c ca c doanh nghIe p nuo c ngoa I va o da u Iu. Theo m I
ngha nao do, Iham ch chnh o day chnh sach nay phan anh
Iu duy Ihuc dan ma II da noI Irong chuong Iruoc: d nhIen,
cac nuoc dang phaI IrIen phaI dua vao cac doanh nghIep cua
nuoc ngoaI. Bo qua su Ihanh cng ky dIeu cua Han Quc va
NhaI Ban, noI dau Iu nuoc ngoaI chang dong chuI vaI Iro nao
ca . O nhIe u nuo c kha c, nhu SIngapore, Trung Qu c va MaIaysIa,
nhu ng nuo c Ia m du ng kIe m soa I da u Iu nuo c ngoa I, da u Iu Iru c
IIep nuoc ngoaI dong mI vaI Iro quan Irong, khng phaI vi
ngu n v n (do ca c nuo c na y co Iy Ie IIe I kIe m cao nen v n khng
IhaI su qua can) hay vi cach Ihuc kInh doanh, ma vi kha nang
IIep can IhI Iruong va nhung cng nghe moI ma dau Iu nuoc
ngoaI mang IaI.
Xa c dinh nhip d
Co Ie Irong Ioa n b nhu ng saI Ia m ngo nga n cu a IMI, saI Ia m
ve IIch Irinh, nhIp d va ke m nha y ca m vo I b I ca nh xa h I duo c
chu y nhIe u nha I. Do Ia vIe c Ihu c da y Iu do ho a Iruo c khI ma ng
Iuo I an sInh duo c xay du ng, Iruo c khI khung Iua I pha p da y du
duoc IhIeI Iap va Iruoc khI cac nuoc co Ihe chIu dung nhung
ha u qua ba I Io I cu a su Ihay d I d I ng I Irong Iam Iy IhI Iruo ng,
m I da c Irung cu a chu ngha Iu ba n hIe n da I; a p da I ca c chnh
sa ch gay Iha I nghIe p Iruo c khI co nhu ng dIe u kIe n IhIe I ye u de
Iao vIec Iam; Ihuc day Iu nhan hoa Iruoc khI co cac IhIeI che
dIe u IIe I ca nh Iranh da y du . NhIe u saI Ia m ve nhIp d pha n a nh
nhu ng hIe u bIe I saI Ia m m I ca ch co ba n ve ca ca c IIe n Irinh kInh
Ie va chnh IrI, nhu ng hIe u bIe I saI Ia m ga n IIe n vo I nhu ng nguo I
IIn Iheo chu ngha IhI Iruo ng Iu do. Ho Ia p Iua n, cha ng ha n, ra ng
m I khI so hu u Iu nhan duo c IhIe I Ia p, mo I Ihu kha c se de n m I
ca ch Iu nhIen, bao g m ca Ihe che va nhu ng co ca u pha p Iua I
cho hoa I d ng cu a ne n kInh Ie IhI Iruo ng.
Dang sau he Iu Iuong Iu do kInh Ie Ia mI m hinh, Ihuong
duoc gan cho Adam SmIIh, Iap Iuan rang cac Iuc Iuong IhI
Iruo ng Iheo d ng co Io I nhua n se huo ng ne n kInh Ie de n Ira ng
Iha I hIe u qua nh la co m t ba n tay v hnh d n d t. M I Irong
nhu ng Iha nh Iu u v da I cu a kInh Ie ho c hIe n da I Ia ch ra y ngha
va nhu ng dIe u kIe n ma vo I chu ng, ke I Iua n cu a Adam SmIIh Ia
chnh xac. HIen nhIen, nhung dIeu kIen do Ia raI ngaI ngheo.
13
13
Adam Smith a ra lun im th trng t no dn n hiu qua trong cun
sach kinh in cua ng, cun S thnh vng cua cac quc gia (The Wealth
of Nations), vit vao nm 1776, cung nm tuyn b c lp cua My. Chng
minh toan hoc ch ra nhng iu kin lun im cua Adam Smith la ung
do hai nha kinh t hoc c giai Nobel la Gerard Debreu trng ai hoc
California at Berkeley (giai Nobel nm 1983) va Kenneth Arrow trng ai
ULN 1U LO LUA CHON!
103 102
Thuc Ie Ia, nhung IIen b gan day cua Iy IhuyeI kInh Ie ma
maI Ihay Ia I xua I hIe n du ng va o Iho I ky nguo I Ia Iheo du I m I
cach Ian nhan nhung chnh sach Dng Ihuan WashIngIon.
Nhu ng Iy Ihuye I na y da chu ng mInh ra ng ba I cu khI na o Ihng
IIn khng hoa n ha o va IhI Iruo ng khng hoa n chnh, dIe u Iun
Iun va c bit ung vi cac nc ang phat trin, Ihi ban
Iay v hinh cu ng Ia m vIe c khng hoa n ha o. Da c bIe I, su can IhIe p
cu a chnh phu , ve ma I nguyen Ia c, co Ihe ca I IhIe n hIe u qua cu a
IhI Iruo ng. Nhu ng dIe u kIe n de IhI Iruo ng hoa I d ng hIe u qua Ia
ra I quan Iro ng va nhIe u ha nh d ng cu a chnh phu co Ihe duo c
hIe u nhu d I sa ch su a chu a nhu ng Iha I ba I IhI Iruo ng. GIo day
chu ng Ia bIe I ra ng, ne u Ihng IIn Ia hoa n ha o, IhI Iruo ng Ia I chnh
se cha ng co vaI Iro gi va vi Ihe cu ng khng ca n kIe m soa I IhI
Iruo ng Ia I chnh. Ne u ca nh Iranh Iu no da hoa n ha o, se cha ng
ca n de n vaI Iro cu a ca c I chu c ch ng d c quye n.
Tuy nhIen, nhu ng chnh sa ch D ng Ihua n WashIngIon Ia I du a
Iren m hinh don gIa n cu a ne n kInh Ie IhI Iruo ng: m hinh can
bang canh Iranh, Irong do ban Iay v hinh cua Adam SmIIh
hoaI dng va hoaI dng hoan hao. BoI vi m hinh do khng
can den chnh phu ngha Ia hoan Ioan Iu do va IhI Iruong Iu
do hoa I d ng hoa n ha o, ca c chnh sa ch cu a D ng Ihua n
WashIngIon dI khI duoc goI Ia chnh sach Ian Iu do (neo
IIberaI), dua Iren chu ngha IhI Iruong Iu do, su IaI sInh cua
nhung chnh sach Iu do kInh Ie IhInh hanh o Ihe ky 19. Sau
cuc DaI suy IhoaI va su Ihua nhan nhung IhaI baI khac cua
IhI Iruo ng Iu do, Iu su ba I binh da ng ph bIe n de n nhu ng Iha nh
ph khng Ihe sng nI vi nhIem, nhung chnh sach kInh Ie
IhI Iruong Iu do nhu vay da bI IoaI bo o nhung nuoc cng
nghIep IIen IIen, du Irong nhung nuoc nay van con co nhung
Iranh caI ve can bang gIua chnh phu va IhI Iruong.
CHO DU LY THUY T ba n Iay v hinh cu a SmIIh phu ho p vo I ca c
nuo c cng nghIe p pha I IrIe n, nhu ng dIe u kIe n de no hoa I d ng
hIeu qua khng co o cac nuoc dang phaI IrIen. He Ihng IhI
Iruong doI hoI nhung quy dInh ve so huu ro rang va co cac
che IaI de IhI hanh, nhung nhung dIeu nay Ihuong IaI khng
co o ca c nuo c dang pha I IrIe n. He Ih ng IhI Iruo ng do I ho I ca nh
Iranh va Ihng IIn hoan hao. Nhung canh Iranh Ihi ch co gIoI
ha n va Ihng IIn Ihi co n xa mo I hoa n ha o. M I IhI Iruo ng ca nh
Iranh hoaI dng II khng Ihe hinh Ihanh qua mI dem. Ly
Ihuye I ch ro ra ng, m I ne n kInh Ie IhI Iruo ng hIe u qua do I ho I
IaI ca cac gIa dInh cua no duoc Ihoa man hoan Ioan. DI khI,
caI cach o mI Inh vuc neu khng dI kem Iheo dI moI o cac
Inh vu c kha c, co Ihe Ia m cho Iinh hinh I I Ie hon. Do chnh Ia
van de daI IIch Irinh. He Iu Iuong Iu do kInh Ie Io dI van de
nay. No ch gIan don noI rang can phaI chuyen sang nen kInh
Ie IhI Iruong cang nhanh cang II. Nhung Iy IhuyeI va IIch su
kInh Ie da cho Ihay Io dI vIec xep daI IIch Irinh caI cach phu
hop co hau qua bI daI Ihe nao.
Nhung saI Iam Irong Iu do hoa Ihuong maI, IhI Iruong IaI
chnh va Iu nhan hoa de cap den o cac phan Iruoc Ihe hIen
nhung saI soI ve IIch Irinh Ihuc hIen Iren quy m Ion. Nhung
saI so I Irong IIe n Irinh Ihu c hIe n o quy m nho Iha m ch co n I
duoc bIeI den hon Iren bao ch phuong Tay. TaI ca chung Iao
nen Iha m kIch chnh sa ch cu a IMI, a nh huo ng de n nhu ng nguo I
hoc Stanford (giai Nobel nm 1972) a ra. Kt qua c ban ch ra khi thng tin
khng hoan hao hoc th trng khng hoan chnh, cn bng canh tranh se
khng hiu qua (gii han Pareto), c trnh bay trong B. Greenward va J.E.
Stiglitz, Ngoai ng trong nn kinh t vi thng tin khng hoan hao va th
trng khng hoan chnh, Quarterly Journal of Economics, 101(2) (thang
5.1986), trang 229-264.
ULN 1U LO LUA CHON!
105 104
v n da nghe o kh Irong Ihe gIo I ca c nuo c dang pha I IrIe n. Cha ng
ha n, nhIe u nuo c co nhu ng d I Ihu mua nng sa n cu a nng dan
va ba n Iren IhI Iruo ng Irong nuo c va qu c Ie . Ho chnh Ia nguyen
nhan cu a su ke m hIe u qua va Iham nhu ng co n nng dan ch
Ihu duo c pha n nho cu a gIa ba n cu I cu ng. Ma c du chnh phu
cha ng gIu p nng dan duo c nhIe u khI Ia m vIe c na y, ne u chnh
phu d I nhIen Iu bo nhIe m vu Ihi cu ng khng co ngha khu vu c
Iu nhan co Inh ca nh Iranh se Iu d ng hinh Iha nh.
NhIeu nuoc Tay PhI phaI xoa bo cac dI Ihu mua duoI ap
Iuc cua IMI va Ngan hang The gIoI. Trong mI s Iruong hop,
vIec nay co ve n nhung Irong mI s Iruong hop khac, khI
nhung dI Ihu mua khng con, mI he Ihng dc quyen dIa
phuong hinh Iha nh. Ngu n v n ha n che bI gIo I ha n ro I va o IhI
Iruong nay. RaI I nng dan co Ihe mua xe IaI cho nng san
cu a ho ra cho . Ho cu ng khng Ihe vay ngu n v n ca n IhIe I bo I
IhIe u nhu ng ngan ha ng hoa I d ng hIe u qua . M I va I Iruo ng ho p,
nng dan kIe m duo c xe cho nng sa n ra IhI Iruo ng va ban da u
IhI Iruong cung hoaI dng. Nhung rI IhI Iruong beo bo nay
bIe n Iha nh maIIa dIa phuong. Trong ca haI Iruo ng ho p, nhu ng
Io I ch ma IMI va Ngan ha ng The gIo I hu a he n da khng Iha nh
hIe n Ihu c. Thu nha p cu a chnh phu bI gIa m, nng dan ha u nhu
khng kham kha hon Iruoc va ch mI vaI Ihuong gIa dIa
phuong (maIIa va chnh IrI gIa) Ia kIem IoI.
NhIeu dI Ihu mua dung chnh sach mI gIa dI voI nng
san cua nng dan, Ira ho mI gIa gIng nhau baI ke ho o ch
nao. Mac du nghe co ve cng bang, cac nha kInh Ie phan dI
chnh sach nay boI vi nhu Ihe cung co ngha Ia nhung nng
dan o gan IhI Iruong phaI Iro cap cho nhung nng dan o xa.
Trong dIeu kIen IhI Iruong canh Iranh, nhung nng dan o xa
noI ba n ha ng ho a se pha I ba n vo I gIa Ihu c Ie Iha p hon. Ho pha I
chIu Ihem khoan chI ph van chuyen hang hoa den noI ban.
IMI da baI mI nuoc chau PhI phaI huy bo chnh sach mI gIa
Iruoc khI he Ihng gIao Ihng Iuong ung duoc xay dung. GIa
ban ma nhung nng dan o vung heo Ianh nhan duoc dI ngI
gIam boI ho phaI chIu chI ph van chuyen. KeI qua, Ihu nhap
o nhu ng vu ng nng Ihn nghe o nha I da I nuo c dI xu ng va Iinh
Irang khn kho bao Irum. Chnh sach gIa cua IMI co Ihe co
m I chu I ch Io I xe I Iren kha ca nh Iang hIe u qua kInh Ie nhung
chung Ia phaI so sanh nhung IoI ch kInh Ie voI caI gIa ve maI
xa hI. Sap xep IIch Irinh phu hop co Ihe dan mang IaI hIeu
qua kInh Ie Irong khI Iranh duoc cac IhIeI haI xa hI nhu vay.
Co nhung phe phan can ban hon dI voI cach IIep can cua
IMI,Dng Ihuan WashIngIon: cach IIep can nay khng Ihua
nhan rang phaI IrIen doI hoI phaI co su chuyen dI xa hI.
Uganda da nam Iay Iu Iuong nay Irong chuong Irinh xoa bo
moI IoaI hoc ph, dIeu ma nhung nhan vIen ke Ioan ch cham
cham vao doanh Ihu va chI ph don gIan khng Ihe hIeu nI.
MI Irong s nhung cau Ihan chu Irong kInh Ie hoc phaI IrIen
nga y nay Ia nha n ma nh vaI Iro cu a ph ca p gIa o du c ph Ihng,
bao gm ca gIao duc cho cac em gaI. Khng dem xue nhung
nghIen cuu ch ra rang nhung nuoc, v du nhu cac nuoc Dng
A, da dau Iu manh vao gIao duc ph Ihng, bao gm ca gIao
duc nu gIoI, da Ihu duoc Ihanh Iuu kInh Ie hon han. Nhung o
mI s nuoc ngheo, nhu nhung nuoc o chau PhI, IhaI kho de
co duoc Iy Ie Ire em den Iruong cao, dac bIeI Ia cac em gaI. Ly
do IhaI don gIan: nhung gIa dinh ngheo con chang du Iuong
Ihu c de I n Ia I. Ho cha ng Iha y Io I ch Iru c IIe p na o Iu vIe c cho
con ga I ho dI ho c va he Ih ng gIa o du c cu ng huo ng Io I vIe c Ia o
co hI Iam vIec o khu vuc d IhI, duoc coI Ia phu hop hon voI
nam gIoI. Hau heI cac nuoc gap phaI gIoI han ngan sach da dI
Iheo Iu van cua Dng Ihuan WashIngIon rang dI hoc Ia phaI
dong hoc ph. Suy Iuan cua ho nhu sau: nhung nghIen cuu
ULN 1U LO LUA CHON!
107 106
Ih ng ke cho Iha y nhu ng khoa n ho c ph nho khng a nh huo ng
de n Iy Ie ho c sInh dI ho c. Nhung T ng Ih ng Uganda MusevenI
Ia I ngh kha c. ng bIe I ra ng, ng pha I Ia o Ia p m I ne n van ho a
ky vo ng ra ng mo I nguo I de u duo c de n Iruo ng. Va ng bIe I ng
khng Ihe Ia m duo c dIe u na y ne u nhu Iruo ng ho c va n co n Ihu
hoc ph. Cho nen ng Io dI nhung IoI khuyen bao cua cac
chuyen gIa ben ngoaI va IIen hanh xoa bo hoc ph. Ty Ie hoc
sInh den Iruong Iang voI. KhI mI gIa dinh nhin Ihay nhung
nguo I kha c cho con cu a ho dI ho c, ho cu ng dua con ga I cu a ho
dI hoc. Nhung nghIen cuu Ihng ke gIan don da khng Ihay
duoc suc manh cua su Ihay dI h thng.
Ne u chIe n Iuo c cu a IMI ch khng Ihe pha I huy he I IIe m nang
Iang Iruong Ihi cung da qua du II Ie rI. Dang nay, IhaI baI o
nhIeu noI con keo IuI IIch Irinh phaI IrIen, bang cach Iam xoI
mon khng can IhIeI keI cau nen Iang cua xa hI. DIeu khng
Ihe Ira nh kho I Ia qua Irinh pha I IrIe n va nhu ng Ihay d I nhanh
cho ng Ia o ra a p Iu c kh ng I Ien Ioa n xa h I. Chnh phu Iruye n
Ihng bI Ihach Ihuc va quan he Iruyen Ihng bI danh gIa IaI.
Do Ia Iy do vi sao su phaI IrIen Ihanh cng phaI chu y den su
n dInh xa hI mI baI hoc Ion khng ch cho cau chuyen
cua BoIswana o chuong Iruoc ma con cua IndonesIa Irong
chuong IIe p Iheo, noI ma IMI khang khang do I hu y bo he Ih ng
Iro cap Iuong Ihuc va dau kerosene (IoaI dau dung de nau an
cho dan nghe o) cu ng nhu chnh sa ch cu a IMI Ia m gIa Iang suy
IhoaI kInh Ie, Ihu nhap va IIen Iuong gIam suI Irong khI Iy Ie
IhaI nghIep Iang Ien. Nhung cuc bao dng sInh ra Iu do da
xe naI keI cau ha Iang xa hI, d Ihem dau vao cuc khung
hoang dang dIen ra. Huy bo Iro cap khng ch Ia chnh sach
xa hI II, no Ia chnh sach kInh Ie II.
Da y khng pha I Ia nhu ng cu c ba o Ioa n co ngu n g c Iu IMI
dau IIen va neu nhu nhung de xuaI cua IMI duoc Ihuc hIen o
nhIe u noI hon, cha c cha n ba o Ioa n se co nhIe u hon. Nam 199S,
II o |ordan ho p vo I hoa ng Iu va ca c quan chu c chnh phu cao
cap khac Irong Iuc IMI dang Ihuc gIuc caI gIam Iro cap Iuong
Ihuc de caI IhIen Iham huI ngan sach. Ho gan nhu da Ihanh
cng Irong vIec daI duoc Ihoa Ihuan cho den khI vua HusseIn
can IhIe p va cho ngu ng vIe c do . ng dang huo ng Ihu vI Ir cu a
minh, dang Iam raI II va mun IIep Iuc nhu vay. Trong khu
vuc Trung Dng day baI n, nhung cuc bao Ioan vi IhIeu doI
co Ihe Ia I d ca chnh phu va cu ng vo I no Ia ne n ho a binh mong
manh Irong khu vuc. Dem so voI su caI IhIen khng dang ke
Iinh hinh ngan sach, nhung su kIen nay co hau qua nghIem
Iro ng hon nhIe u d I vo I mu c IIeu pha I IrIe n IhInh vuo ng. Ta m
nhin kInh Ie han hep cua IMI Iam cho no khng Ihe xem xeI
duoc cac van de o Iam bao quaI hon.
Tuy nhIen, nhu ng cu c ba o Ioa n do ch Ia pha n n I cu a Ia ng
bang. Chung Ihu huI su chu y cua moI nguoI vao mI Ihuc Ie
gIa n don Ia khng Ihe bo qua b I ca nh chnh IrI xa h I. Nhung
van con nhung van de khac. Trong khI vao nhung nam 1980,
My LaIInh ca n ca I IhIe n Iinh hinh Iham hu I ngan sa ch va kIe m
che Ia m pha I, Ihi chnh sa ch Iha I Iung bu c bu ng qua mu c da n
da den Iy Ie IhaI nghIep cao Irong khI khng co he Ihng bao
hIem xa hI day du va dIeu nay IaI dan den Iy Ie bao Iuc cao o
d IhI. M I mI Iruo ng nhu va y khng Ihe ha p da n da u Iu. Xung
dI xa hI o chau PhI Ia mI yeu I co ban day IuI IIch Irinh
pha I IrIe n. Ca c nghIen cu u o Ngan ha ng The gIo I cho Iha y nhu ng
xung dI do IIen quan mI cach he Ihng den cac yeu I kInh
Ie ba I Io I, bao g m Iha I nghIe p co Ihe xa y ra do chnh sa ch Iha I
Iung buc bung qua dang. Lam phaI vua phaI chac khng Ia
mI Iruo ng Iy Iuo ng cho da u Iu r I, nhung ba o Iu c va xung d I
xa hI Ihi con II Ie hon.
Chu ng II nha n Iha y ra ng nga y nay co m I khe uo c xa h I
ULN 1U LO LUA CHON!
109 108
gan keI moI nguoI IaI voI nhau va voI chnh phu cua ho. KhI
chnh sach cua chnh phu vI pham khe uoc, nguoI dan cung
co Ihe cha ng In Iro ng khe uo c gIu a ho vo I nhau hay vo I chnh
phu. Bao dam nhung khe uoc xa hI Ia cuc ky quan Irong va
kho khan Irong bI canh su chuyen dI xa hI Ihuong xuyen
dI kem voI nhung chuyen dI kInh Ie chnh IrI.
Kinh Ie ho c lo I sa ng xu ng nia
MI phan cua khe uoc xa hI doI hoI su cng bang, rang
nguoI ngheo cung duoc chIa se nhung Ihanh qua cua xa hI
khI xa h I pha I IrIe n va ra ng nguo I gIa u chIa se nhu ng kho khan
cu a xa h I Irong Iho I gIan khu ng hoa ng. Nhu ng chnh sa ch cu a
D ng Ihua n WashIngIon chu y ra I I de n va n de phan ph I hay
su cng ba ng. Ne u duo c pho ng va n, nhu ng nguo I u ng h d ng
Ihua n na y se Ia p Iua n ra ng, ca ch I I nha I de gIu p nguo I nghe o
Ia Iam cho nen kInh Ie Iang Iruong. Ho IIn Iuong vao kInh Ie
hoc IoI sang xung nIa (IrIckIe down economIcs).
14
KInh Ie
hoc nay khang dInh rang, IoI ch cua Iang Iruong se IoI sang
xu ng nIa de n nhu ng nguo I nghe o. KInh Ie ho c Io I sa ng xu ng
nIa chua bao gIo Ia caI gi khac ngoaI mI nIem IIn, mI duc
IIn. Tinh Irang ban cung duong nhu Iang Ien o nuoc Anh Ihe
ky 19 cho du Inh chung ca nuoc Ihi kInh Ie dang phn IhInh.
Tang Iruong o My nhung nam 80 Ia v du dIen hinh gan day
nha I: Irong khI kInh Ie Iang Iruo ng Ihi nhu ng nguo I o duo I da y
xa hI IaI Ihay ro Ihu nhap cua minh ngay cang gIam. Chnh
phu CIInIon da pha n d I gay ga I ca I kInh Ie ho c Io I sa ng xu ng
nIa na y. Ho IIn ra ng ca n pha I co nhu ng chuong Irinh nang d ng
de gIu p nguo I nghe o. Va khI II ro I Nha Tra ng de Io I Ngan ha ng
The gIo I, II mang Iheo su nghI ngo d I vo I kInh Ie ho c Io I sa ng
xung nIa. Neu no da khng Ihe hIeu qua o nuoc My, Iam sao
no co Ihe hIeu qua o nhung nuoc dang phaI IrIen7 Mac du su
IhaI Ia gIam ngheo ben vung khng Ihe Ihuc hIen duoc neu
khng co Iang Iruong kInh Ie vung chac, dIeu nguoc IaI IaI
khng du ng: Iang Iruo ng khng da m ba o mo I nguo I de u co Io I.
Cau noI nuoc Ien Ihuyen Ien cung khng dung. DI khI, mI
do I nuo c dang cao, da c bIe I khI ke m Iheo ba o, da y nhu ng chIe c
Ihuye n ye u hon ra xa bo , da p chu ng vo Ian ra Iu ng ma nh nho .
Ma c du ro ra ng Irong nhIe u va n de , kInh Ie ho c Io I sa ng xu ng
nIa cu ng co co so khoa ho c. ArIhur LewIs, m I nha kInh Ie doa I
gIaI NobeI, Iap Iuan rang baI binh dang Ia II cho phaI IrIen
va Iang Iruo ng kInh Ie bo I vi nguo I gIa u se IIe I kIe m nhIe u hon
nguo I nghe o va chia kho a cho Iang Iruo ng chnh Ia vIe c Ich Iu
Iu ba n. M I nguo I duo c gIa I NobeI kha c Ia SImon KuzneIs cu ng
cho rang mac du baI binh dang Iang dan Irong IhoI ky dau
cu a qua Irinh pha I IrIe n, xu Ihe na y se bI da o nguo c o ca c Irinh
d phaI IrIen cao hon.
1S
TUY NHIN, LICH SU S0 nam qua khng u ng h nhu ng Iy Ihuye I
va gIa IhuyeI nay. Nhu chung Ia se Ihay o chuong sau, nhung
nuoc Dng A Han Quc, Trung Quc, DaI Loan, NhaI Ban
cho Iha y Iy Ie IIe I kIe m cao khng do I ho I pha I co ba I binh da ng
14
Trickle down economics la quan im kinh t cho rng khi lam cho cac doanh
nghip, doanh nhn, ngi giau... co li th nn kinh t tng trng va do o,
bng cach nay hay cach khac, li ch cung se lot xung, ti ngi ngheo -
ngi dch.
15
Xem W. A. Lewis, Economic Development with Unlimited Supplies of La-
bor, Manchester School 22 (1954), trang 139-191, va S. Kuznets, Eco-
nomic Growth and Income Inequality, American Economic Review 45(1)
(1955), trang 1-28.
ULN 1U LO LUA CHON!
111 110
va co Ihe da I duo c Iang Iruo ng nhanh ma khng Ia m Iang da ng
ke baI binh dang. Vi cac chnh phu o day khng IIn rang Iang
Iruong Iu no se Iam IoI cho dan ngheo va vi ho IIn rang cng
ba ng hon Ihu c Ie se Ihu c da y Iang Iruo ng, ca c chnh phu Irong
khu vu c da Ihu c hIe n ca c buo c dI chu d ng nha m da m ba o do I
so ng Iang Iruo ng nang ha u he I ca c con Ihuye n, ra ng chenh Ie ch
IIe n Iuong duo c gIu Irong m I gIo I ha n, ra ng m I s co h I ho c
Iap duoc cung cap cho IaI ca moI nguoI. Chnh sach cua ho
dem Ia I su n dInh chnh IrI va xa h I va de n Iuo I no do ng go p
vao mI Iruong kInh Ie gIup cho hoaI dng kInh doanh Ihang
hoa. KhaI pha nhung ngun Iuc IaI nang moI cung cap nang
Iuong va ky nang nhan Iuc dong gop vao su nang dng cua
khu vuc nay.
O nhung noI khac, noI cac chnh phu ap dung nhung chnh
sach Iheo Dng Ihuan WashIngIon, nguoI ngheo Ihu duoc I
nhaI Iu Iang Iruong. O My LaIInh, Iang Iruong khng dI kem
voI gIam baI binh dang, hay Iham ch gIam ngheo. Trong mI
s Iruong hop, doI ngheo Ihuc Ie da Iang Ien voI bang chung
Ia ca c khu chu I dIe m xuye I Irong ca c Iha nh ph . IMI Ihuo ng
Iu hao ve nhung IIen b Irong caI cach IhI Iruong o My LaIInh
Irong nhung Ihap ky qua (du o muc d nao do Im IIeng hon
sau su su p d cu a ho c Iro xua I sa c ArgenIIna va o nam 2001,
va su suy Ihoa I Iri Ire hoa nh ha nh o nhIe u nuo c ca I ca ch Irong
nam nam qua) nhung noI raI I ve s nguoI Irong ngheo kho.
Ro rang Iang Iruong Iu no khng phaI bao gIo cung nang
cao chaI Iuong cuc sng cua moI nguoI dan Irong mI nuoc.
Khng co gi dang ngac nhIen Ia cum Iu IoI sang xung nIa
da bIen maI khoI nhung Iranh Iuan chnh sach. Tuy vay, y
Iuo ng na y, duo c bIe n d I chu I I, va n co n I n Ia I. TI se go I bIe n
Ihe moI nay Ia IoI sang xung nIa cng. LoI sang xung nIa
c ng cho ra ng Iang Iruo ng Ia ca n IhIe I va ga n nhu du de gIa m
ngheo. Do do, chIen Iuoc II nhaI don gIan Ia Iap Irung vao
Iang Iruo ng Irong khI co quan Iam Io I m I s va n de nhu gIa o
duc cho phu nu va y Ie. Nhung nhung nguoI ung h IhuyeI
Io I sa ng xu ng nIa c ng da khng Ihu c hIe n duo c nhu ng chnh
sach gIaI quyeI hIeu qua van de Ion Ia doI ngheo hay Iham ch
nhung van de cu Ihe nhu gIao duc cho phu nu. Trong Ihuc Ie,
nhung nguoI c suy IoI sang xung nIa cng van IIep Iuc
nhung chnh sach y nhu Iruoc voI cung nhung Iac dng IIeu
cu c. Nhu ng chnh sa ch dIe u chnh qua kha I khe Ia I nhIe u nuo c
da khIen ngan sach cho gIao duc va y Ie bI caI gIam. Hau qua
Ia o ThaI Lan, khng ch nan maI dam Iang Ien ma s IIen d
vao vIec phong chng AIDS cung bI caI xen va Iam cho mI
Irong nhung chuong Irinh phong chng AIDS hIeu qua nhaI
Ihe gIoI bI IhuI IuI dang ke.
DIeu Iro Ireu Ia mI Irong nhung nguoI ung h quan Irong
nha I cu a Io I sa ng xu ng nIa c ng Ia I Ia B Ta I chnh duo I Iho I
Tng Ihng CIInIon. Trong chnh phu, ve maI chnh IrI, co raI
nhIeu quan dIem khac nhau, Iu nhung nguoI Dan chu moI
mun chnh phu co vaI Iro han che hon, IoI nhung nguoI Dan
chu cu, mun chnh phu co nhIeu can IhIep hon. Nhung quan
dIe m chnh, Ihe hIe n Irong Ba o ca o kInh Ie Ihuo ng nIen cu a I ng
Ihng (do HI dng c van kInh Ie chuan bI) phan dI manh
me ca IoI sang xung nIa Ian IoI sang xung nIa cng. B
Ta I chnh My da Ihu c e p ca c nuo c kha c Ihu c hIe n nhu ng chnh
sach ma neu duoc de cap IaI nuoc My se gay Iranh caI gay gaI
ngay Irong chnh phu va hau nhu chac chan se bI IhaI baI.
Nguyen nhan cua dIeu co ve nhu Ia mau Ihuan nay Ihuc ra
kha don gIan: IMI va Ngan hang The gIoI cung Ia mI phan
san choI cua B TaI chnh, noI ma Iru mI vaI ngoaI Ie, Ihi ho
duoc phep ap daI quan dIem cua minh, cung gIng heI nhu
nhung b khac duoc ap daI quan dIem Irong Inh vuc cua ho.
ULN 1U LO LUA CHON!
113 112
NHU NC UU T!LN \A CH!L N LUO C NHU NC UU T!LN \A CH!L N LUO C NHU NC UU T!LN \A CH!L N LUO C NHU NC UU T!LN \A CH!L N LUO C NHU NC UU T!LN \A CH!L N LUO C
Ca n pha I xem xe I khng ch nhu ng gi IMI dua va o IIch Irinh
hanh dng cua minh ma ca nhung gi da bI bo soI. LIch Irinh
hanh dng nay nhan manh IoI n dInh hoa va he Ihng Ihue
cung nhung Iac dng IIeu cuc cua no nhung IaI bo qua van de
Iao cng an vIec Iam va caI cach rung daI. Co IIen de cuu cac
ngan hang gap kho khan nhung IaI khng co IIen de caI IhIen
gIao duc va dIch vu y Ie, noI gi den gIup do nhung cng nhan
bI maI vIec Iam do nhung chnh sach quan Iy v m saI Iam
cua IMI gay ra.
NhIe u dIe m khng duo c de ca p de n Irong D ng Ihua n
WashIngIon IaI co Ihe mang IaI cung Iuc Iang Iruong cao hon
va binh dang hon. Ban Ihan caI cach rung daI cung Ihe hIen
Ia Iu a cho n s ng co n o nhIe u qu c gIa. O nhIe u nuo c dang pha I
IrIen, phan Ion daI daI nam Irong Iay mI s nguoI gIau. Phan
Ion nguoI dan Iam vIec nhu Ia dIen, ch duoc gIu IaI mI nua,
Iham ch I hon, nhung san pham ho san xuaI ra. KIeu canh
Ia c na y duo c go I Ia lnh canh (sharecroppIng). No Ia m IhuI ch I
dng co Iam vIec cua nng dan vi ho phaI chIa dI san pham
voI chu daI. Tac dng cua vIec nay cung gIng danh Ihue S0
Ien nng dan ngheo vay. IMI ch Irch muc Ihue cao danh vao
nguoI gIau, cho rang no da pha huy dng co Iam vIec, nhung
Ia I khng m I Io I gIa I Ihch ve nhu ng Ihu Ihue a n no I Iren. Ca I
cach rung daI, neu duoc IIen hanh hop Iy, hoa binh va hop
pha p se ba o da m cho nguo I Iao d ng khng ch co da I ma co n
IIep can duoc In dung va nhung dIch vu mo rng day ho ve
nhu ng gI ng mo I va ky Ihua I canh Ia c mo I. Tuy nhIen, ca I ca ch
rung daI Ihe hIen su Ihay dI co ban Irong cau Iruc xa hI,
mI Ihay dI ma Iang Iop Ihuong Iuu Irong cac b IaI chnh,
co quan Iam vIec Iruc IIep voI cac I chuc IaI chnh quc Ie,
khng nha I IhIe I mong mu n. Ne u ca c I chu c na y Ihu c su quan
Iam de n Iang Iruo ng va gIa m nghe o, ho da pha I da c bIe I chu y
Io I va n de na y: ca I ca ch ru ng da I da duo c Ihu c hIe n Iruo c IIen
o nhIeu nuoc phaI IrIen Ihanh cng nhaI, chang han nhu Han
Quc va DaI Loan.
M I va n de nu a khng duo c chu y Ia kIe m soa I Ia I chnh. Ta p
Irung vao khung hoang o My LaIInh Irong nhung nam dau
1980, IMI cho ra ng nguyen nhan khu ng hoa ng Ia nhu ng chnh
sach IaI khoa IhIeu Ihan Irong va chnh sach IIen Ie Iong Ieo.
Nhung nhu ng cu c khu ng hoa ng Iren kha p Ihe gIo I da cho Iha y
nguyen nhan Ihu ba cua baI n: do Ia IhIeu nhung quy dInh
kIe m soa I khu vu c Ia I chnh. Va y ma IMI Ia I Ihu c da y vIe c gIa m
bo I kIe m soa I cho de n khI khu ng hoa ng Ia I chnh Dng A bu c
no phaI Ihay dI. Neu nhu caI cach rung daI va kIem soaI IaI
chnh khng duoc IMI va Dng Ihuan WashIngIon chu Irong
dung muc Ihi Irong raI nhIeu Iruong hop, Iam phaI IaI duoc
nhan manh qua muc. TaI nhIen, o nhung khu vuc nhu My
LaIInh voI Iam phaI Iran Ian Ihi cung dang phaI chu y. Nhung
su Ia p Irung qua da ng cu a IMI va o Ia m pha I da da n Io I Ia I sua I
va Iy gIa cao, Ia o ra Iha I nghIe p chu khng pha I Ia Iang Iruo ng.
ThI Iruong IaI chnh co Ihe haI Iong voI Iy Ie Iam phaI Ihap
nhung cng nhan va nhu ng nguo I quan Iam de n do I nghe o Ihi
khng Ihe vuI mu ng vo I mu c Iang Iruo ng Iha p cu ng vo I con s
IhaI nghIep cao.
May ma n Ia gIa m nghe o da Iro Iha nh m I uu IIen nga y ca ng
quan Irong cua phaI IrIen. Chung Ia da Ihay o phan Iruoc Ia
nhung chIen Iuoc kIeu IoI sang xung nIa cng khng phaI
huy Iac dung. Dung Ia nhung nuoc Iang Iruong nhanh hon
Ihuong daI duoc nhIeu IIen IrIen hon Irong gIam ngheo, dIen
ULN 1U LO LUA CHON!
115 114
hinh nhu Trung Qu c va Dng A . Du ng Ia mu n xo a bo nghe o
doI can nhung ngun Iuc ch co Iang Iruong moI co Ihe mang
IaI. Vi Ihe, vIec In IaI mI quan he gIua Iang Iruong va gIam
ngheo khng phaI Ia dIeu gi dang ngac nhIen. Tuy nhIen, mI
quan he na y khng co ngha Ia nhu ng chnh sa ch Io I sa ng xu ng
nIa (hay Ia IoI sang xung nIa cng) Ia cach II nhaI de chng
ngheo doI. Nguoc IaI, Ihng ke da ch ra mI s nuoc Iang
Iruong ma khng gIam ngheo con mI s nuoc da Ihanh cng
hon raI nhIeu Irong gIam ngheo hon cac nuoc khac, o baI ky
Iy Ie Iang Iruong nao. Van de khng phaI o ch ung h hay
phan dI Iang Iruong. Theo cach nao do, cuc Iranh Iuan ve
Iang Iruong,gIam ngheo duong nhu Ia v ngha. NoI cho cung
Ihi chang aI IaI khng IIn vao Iang Iruong kInh Ie ca.
Cau hoI nam o Iac dng cua Iung chnh sach cu Ihe. MI s
chnh sa ch Ihu c da y Iang Iruo ng nhung khng Ia c du ng nhIe u
den gIam doI ngheo. MI s khac Iac dng den Iang Iruong
nhung IaI Iam gIa Iang Iinh Irang ngheo doI. Va mI s vua
kch Ihch Iang Iruo ng vu a gIa m nghe o. Nhu ng chnh sa ch sau
cu ng duo c go I Ia chIe n Iuo c Iang Iruo ng phu c vu nguo I nghe o.
DI khI co nhung chnh sach IoI ca dI duong, v du nhu caI
ca ch ru ng da I hoa c ca I IhIe n co h I ho c Ia p cho nguo I nghe o,
mang IoI IrIen vong II hon ve Iang Iruong va binh dang.
Nhung nhIeu khI phaI co su danh dI. Tu do hoa Ihuong maI
co Ihe kch Ihch Iang Iruong nhung cung Iuc, I nhaI Ia Irong
ngan han, ngheo doI se Iang Ien, dac bIeI khI IIen hanh Iu do
hoa qua nhanh, vi se co mI s cng nhan maI vIec Iam. Va
dI khI, co nhung chnh sach haI ca dI duong, chang mang
IaI IoI ch gi cho Iang Iruong nhung IaI Iam Iang dang ke baI
binh da ng. Tu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh o nhIe u nuo c Ia m I
v du . Tranh Iua n ve Iang Iruo ng va nghe o do I Ia Iranh Iua n ve
cac chIen Iuoc phaI IrIen, Iim kIem nhung chnh sach gIam
nghe o Irong khI Ihu c da y Iang Iruo ng, Ira nh nhu ng chnh sa ch
Iam Iang doI ngheo ma mang IaI raI I Iang Iruong, va khI can
nha c nhu ng Iinh hu ng co su da nh d I, ca n quan Iam da c bIe I
den nhung Iac dng Ien nguoI ngheo.
Mu n hIe u duo c nhu ng Iu a cho n chIe n Iuo c Iren Ihi pha I hIe u
duoc nguyen nhan va ban chaI cua ngheo doI. Khng phaI do
nhu ng nguo I nghe o Iuo I Iao d ng, Ihuo ng Ihi chnh ho Ia m vIe c
va I va hon, Irong Iho I gIan da I hon nhu ng nguo I gIa u co . NhIe u
nguo I bI qua n va o m I ca I vo ng Iua n qua n: do I an da n de n su c
khoe kem, suc khoe kem Iam han che Ihem kha nang kIem
sng, va kha nang kIem sng kem dan IoI suc khoe kem hon
nu a. Kho khan Ia m mo I I n Ia I duo c, ho khng Ihe cho con de n
Iruo ng. Khng duo c dI ho c, con ca I ho Ia I ga n vo I cu c do I nghe o
do I. Ca I nghe o duo c Iruye n Iu Ihe he na y sang Ihe he kha c. Nng
dan nghe o Ihi khng kIe m dau ra IIe n mua phan bo n va gI ng
cao san de co Ihe nang cao nang suaI.
Day ch Ia mI Irong raI nhIeu nhung vong Iuan quan ma
nguo I nghe o ga p pha I. ParIha DasgupIa Ia I Da I ho c CambrIdge
Iap Irung vao mI caI vong Iuan quan khac. O nhung nuoc
ngheo nhu NepaI, nguoI dan ban cung khng co ngun nang
Iuo ng na o kha c ngoa I nhu ng ca nh ru ng ke ben. Nhung m I khI
ho da khaI Iha c he I ru ng cho nhu ng nhu ca u I I IhIe u nhu suo I
a m va na u nuo ng, da I bI xo I mo n va khI mI Iruo ng s ng xu ng
cap, ho IaI roI vao Iinh canh khn cung hon bao gIo heI.
Cung voI doI ngheo Ia cam gIac baI Iuc. Trong Bao cao phaI
IrIe n Iren Ihe gIo I nam 2000, Ngan ha ng The gIo I da pho ng va n
hang nghin nguoI ngheo Irong mI chuong Irinh goI Ia Ting
noi cua ngi ngheo. NhIeu chu de ma chang co gi baI ngo
da nI Ien. NguoI ngheo cam Ihay rang ho khng co IIeng noI
va ho khng Ihe quyeI dInh duoc s phan cua chnh ho. Ho bI
bao vay boI nhung suc manh ngoaI Iam kIem soaI.
ULN 1U LO LUA CHON!
117 116
Va nhung nguoI ngheo cam Ihay baI an. Khng ch vi Ihu
nhap cua ho bap benh. Nhung Ihay dI ve Iinh hinh kInh Ie
ngoaI Iam kIem soaI co Ihe dan den muc Iuong Ihap hon, maI
vIec Iam, nhu da Ihay raI ro Irong cuc khung hoang Dng A.
Ho ca m Iha y ba I an co n vi ho pha I d I ma I vo I nhu ng ru I ro ve
suc khoe va nhung de doa ve bao Iuc, dI khI Iu chnh nhung
nguo I nghe o kha c Iim mo I ca ch kIe m s ng cho gIa dinh ho , dI
khI Iu ca nh sa I va nhu ng nguo I co chu c sa c Irong chnh quye n
kha c. Trong khI nguo I dan o ca c nuo c pha I IrIe n Ihan phIe n ve
su IhIeu Ihn cua he Ihng bao hIem y Ie, nguoI dan cac nuoc
dang pha I IrIe n pha I xoay so ma khng co ba I ky Ioa I ba o hIe m
na o, khng ba o hIe m Iha I nghIe p, khng ba o hIe m y Ie , khng
bao hIem huu Ir. LoaI bao hIem duy nhaI ma ho co Ia Iu gIa
dinh va cng dng. Do chnh Ia Iy do vi sao Irong qua Irinh
pha I IrIe n, ca n pha I Ia m mo I dIe u co Ihe de gin gIu nhu ng m I
quan he nay.
De caI IhIen Iinh Irang baI an du do su IhaI Ihuong cua
nhu ng ng chu bo c I I hay cu a IhI Iruo ng Ien xu ng Iheo nhu ng
bIen dng Iren IhI Iruong quc Ie cng nhan da dau Iranh
de duoc dam bao II hon ve vIec Iam. Nhung Irong khI cng
nhan dau Iranh vaI va de co cng vIec Iuom IaI Ihi IMI IaI
da u Iranh cho su IInh hoa I cu a IhI Iruo ng Iao d ng, dIe u nghe
khng co gi kha c hon Ia Ia m cho IhI Iruo ng Iao d ng hoa I d ng
II hon bang cach gIam Iuong va gIam bao dam vIec Iam.
Khng pha I Ia I ca nhu ng ma I Ira I cu a D ng Ihua n
WashIngIon Iac dng Ien nguoI ngheo deu da co Ihe du bao
Iruo c duo c, nhung de n gIo Ihi chu ng da Iro nen ro ra ng. Chu ng
Ia da Iha y Iu do ho a Ihuong ma I cu ng vo I Ia I sua I cao ga n nhu
Iro Ihanh cng Ihuc de gIam vIec Iam va gIa Iang IhaI nghIep
voI hau qua ganh chIu Ia nguoI ngheo. Tu do hoa IhI Iruong
Ia I chnh khng dI dI vo I ca u Iru c kIe m soa I phu ho p ga n nhu
Ia cng Ihu c gay ba I n kInh Ie va co Ihe da n de n Ia I sua I Iang
chu khng phaI gIam, khIen cho nng dan ngheo cang kho co
Ihe mua duoc gIng va phan bon de nang cao muc sng. Tu
nhan ho a khng ke m Iheo ca c chnh sa ch ca nh Iranh va su gIa m
saI de dam bao rang quyen Iuc dc quyen khng bI Iam dung,
co Ihe Iam Iang gIa chu khng gIam gIa cho nguoI IIeu dung.
Chnh sach IaI khoa IhaI Iung buc bung, IIen hanh mI cach
mu quang, Irong IhoI dIem khng Ihch hop, co Ihe dan IoI Iy
Ie IhaI nghIep cao va Iam Ian vo khe uoc xa hI.
Ne u nhu IMI da nh gIa khng du ng mu c nhu ng ru I ro ma ca c
chIen Iuoc phaI IrIen cua minh gay ra cho nguoI ngheo, cung
nhu nhu ng IhIe I ha I chnh IrI, xa h I gay ra cho Ia ng Io p Irung
Iuu Irong khI Ia I Ia m gIa u cho m I s I nguo I gIa u co nha I, Ihi
IMI Ia I da nh gIa qua cao Io I ch Iu nhu ng chnh sa ch IhI Iruo ng
Iu do cua no. Tang Iop Irung Iuu Ia Iang Iop co Iruyen Ihng
ung h su caI IrI bang IuaI phap, ung h gIao duc ph Ihng
cho moI nguoI va ung h Iao Iap he Ihng an sInh xa hI. Day
Ia nhung yeu I co ban cho mI nen kInh Ie Ianh manh va su
xo I mo n cu a Ia ng Io p Irung Iuu da d ng Iho I ke o Iheo su gIa m
suI ung h nhung caI cach quan Irong nay.
Trong khI danh gIa Ihap IhIeI haI Ihi IMI IaI danh gIa qua
cao Io I ch Iu nhu ng chuong Irinh cu a no . La y va n de Iha I nghIe p
Ia m v du . D I vo I IMI va nhu ng nguo I IIn ra ng cung Iun ba ng
cau khI IhI Iruong hoaI dng binh Ihuong, IhaI nghIep ch Ia
IrIeu chung sInh ra do su can IhIep vao hoaI dng Iu do cua
IhI Iruo ng. Luong qua cao (cha ng ha n, do cng doa n) Ia nguyen
nhan gay ra IhaI nghIep. Cach khac phuc ro rang Ia ha Ihap
Iuong, Iu do Iang cau Iao dng va Iang s nguoI co vIec Iam.
Ly IhuyeI kInh Ie hIen daI (cu Ihe Ia nhung IhuyeI dua Iren
Ihng IIn khng can xung) da gIaI Ihch vi sao ngay ca Irong
nhung IhI Iruong mang Inh canh Iranh cao, bao gm ca IhI
ULN 1U LO LUA CHON!
119 118
Iruong Iao dng, IhaI nghIep van In IaI. Vi Ihe, Iap Iuan rang
cng doan hoac muc Iuong II IhIeu do chnh phu quy dInh
gay ra Iha I nghIe p Ia saI hoa n Ioa n. Co n co m I phe pha n kha c
vo I chIe n Iuo c gIa m Iuong. Luong Iha p hon co Ihe khIe n doanh
nghIe p Ihue Ihem m I s nhan cng, nhung con s na y co Ihe
kha nho Irong khI su nghe o kh do mu c Iuong Iha p vo I nhu ng
cng nhan khac co Ihe raI Iram Irong. Nhung ng chu va c
dng co Ihe ra I vuI mu ng khI Io I nhua n Iang vo I. Day Ia nhu ng
nguo I se nhIe I Iinh u ng h m hinh IhI Iruo ng Iu do va nhu ng
de xua I chnh sa ch cu a IMI! Yeu ca u nguo I dan o ca c nuo c dang
phaI IrIen Ira hoc ph Ia mI v du khac ve cach nhin han hep
na y. Nhu ng nguo I cho ra ng ca n pha I Ihu ho c ph bIe n Iua n ra ng
dIe u do se khng gay a nh huo ng gi da ng ke Ien s Iuo ng nguo I
dI hoc Irong khI chnh phu IaI raI can s IIen nay. DIeu ma
maI o day Ia nhung m hinh qua don gIan da Inh Ioan saI Iac
dng cua vIec Ihu hoc ph Ien s nguoI dI hoc, do khng Inh
den anh huong he Ihng cua chnh sach. Ho khng nhung
khng Inh duo c nhu ng Ia c d ng xa h I r ng Io n ma co n khng
Inh duoc chnh xac nhung hau qua Iac dng Ien s hoc sInh
den Iruong.
Neu nhu IMI co quan dIem qua Iac quan ve IhI Iruong Ihi
ho IaI qua bI quan ve vaI Iro cua chnh phu rang, neu chnh
phu khng pha I nguyen nhan cu a mo I saI Ia m Ihi no cha c cha n
cung Ia mI phan van de chu khng phaI Ia gIaI phap. Nhung
IhIeu quan Iam den nguoI ngheo khng phaI ch Ia van de ve
nhu ng quan dIe m d I vo I IhI Iruo ng va chnh phu , nhu ng quan
dIem cho rang IhI Iruong se gIaI quyeI moI van de con chnh
phu ch Ia m mo I chuye n I I Ie hon, ma no co n Ia va n de ve gIa
IrI: chung Ia nen quan Iam IoI nguoI ngheo den muc d nao
va aI phaI chIu nhung ruI ro nao.
NHU NG CHINH SA CH AP DAT boI Dng Ihuan WashIngIon da
khng mang IaI keI qua dang khch Ie: o hau heI nhung nuoc,
phaI IrIen dIen ra cham chap va o nhung noI co Iang Iruong
Ihi IoI ch Iu Iang Iruong khng duoc chIa deu, khung hoang
khng duo c xu Iy I I, qua Irinh chuye n IIe p Iu kInh Ie ke hoa ch
sang kInh Ie IhI Iruong day IhaI vong (nhu chung Ia se Ihay o
pha n sau). Trong Ihe gIo I ca c nuo c dang pha I IrIe n, nhu ng cau
hoI duoc daI ra nhuc nhI. Nhung nuoc chap nhan nhung de
xuaI cua IMI, Ihuc hIen chnh sach IhaI Iung buc bung dang
Ihac mac: khI nao chung II moI duoc huong Ihanh qua7 O
nhIeu nuoc My LaIInh, sau mI IhoI gIan ngan Iang Iruong
nhanh chong vao dau nhung nam 1990, Iinh Irang dinh dn
va suy IhoaI da baI dau. Tang Iruong da khng duy Iri duoc
Iau, co Ihe no I Ia khng be n vu ng. Thu c ra, Irong Iho I dIe m na y,
Ihanh Ich Iang Iruong cua caI goI Ia ky nguyen sau caI cach
khng co ve gi sa ng su a hon, Iha m ch, o m I s nuo c Iinh hinh
con II Ie hon so voI gIaI doan Iheo chIen Iuoc Ihay Ihe nhap
khau Iruoc caI cach (khI cac nuoc su dung chnh sach bao h
de gIu p ca c nga nh cng nghIe p Irong nuo c ca nh Iranh vo I ha ng
nhap khau) vao nhung nam 19S0 va 1960. Ty Ie Iang Iruong
binh quan hang nam cua khu vuc Irong Ihap nIen 90 Ia 2,9
sau ca I ca ch ch ba ng hon m I nu a mu c Iang Iruo ng cu a nhu ng
nam 19S0, 1960 voI S,4. Ngam IaI Ihi chIen Iuoc Iang Iruong
cua Ihap nIen 19S0 va 1960 da khng keo daI (nhung nguoI
ch Irch se noI rang chung khng ben vung) nhung su Iang
Iruong nho nho Irong nhung nam 1990 cung khng keo daI
Iau (nhung nguoI ch Irch cung se noI rang chung khng ben
vu ng). Tren Ihu c Ie , nhu ng nguo I ch Irch D ng Ihua n
WashIngIon da ch ra rang muc Iang Iruong dI ngI nhung
nam 90 khng hon Ia may so voI mI su ruoI duI, Iham ch
van chua du de bu dap cho Ihap ky maI maI 1980, Ihap ky
ULN 1U LO LUA CHON!
121 120
sau cuc khung hoang Ion gan day nhaI Iam cho Iang Iruong
ngung IaI. NguoI dan cac nuoc Irong khu vuc dang daI ra cau
hoI IIeu caI cach da IhaI baI hay Ioan cau hoa da IhaI baI7 Su
phan bIeI gIua haI Ihu nay co Ie ch Ia gIa Iao boI vi Ioan cau
ho a na m o Irung Iam cu a nhu ng ca I ca ch. Ngay ca nhu ng nuo c
n Iu c da I duo c Iang Iruo ng nha I dInh nhu MexIco, Io I ch pha n
Io n roI va o Iay 30 nhu ng nguo I gIa u co nha I va co n Ia p Irung
hon nua vao Irong s 10. Nhung nguoI sng duoI day xa hI
ch Ihu duo c Io I ch I o I, nhIe u nguo I Iha m ch co n bI nghe o dI.
Nhung caI cach Dng Ihuan WashIngIon daI cac nuoc vao
Iinh Ihe ru I ro hon, va ru I ro pha n Io n Ia I do nhu ng nguo I I co
kha nang duong dau voI no nhaI hung chIu. Cung gIng nhu
o nhIeu nuoc, khI IIch Irinh va su dIeu IIeI nhIp d caI cach
khng phu hop khIen s vIec Iam bI maI Ion hon s vIec Iam
duoc Iao ra, ruI ro ma cac nuoc gap phaI cung Ion hon nhIeu
kha nang xay du ng nhu ng Ihe che de d I pho vo I nhu ng ru I ro
nay, bao gm nhung he Ihng an sInh xa hI.
Ta I nhIen, D ng Ihua n WashIngIon cu ng co nhu ng Ihng dIe p
quan Irong, bao gm nhung baI hoc ve su can Irong IaI khoa
va IIen Ie, nhung baI hoc ma nhung nuoc Ihanh cng hIeu raI
ro nhung hau heI khng phaI nho hoc duoc Iu IMI.
DI khI IMI va Ngan ha ng The gIo I bI khIe n Ira ch khng cng
bang vi nhung Ihng dIep ma ho dua ra. Khng aI mun bI
ch bao rang ho khng duoc IIeu qua s IIen ho co. Nhung
nhu ng phe pha n da nh cho ca c I chu c kInh Ie qu c Ie na y co n
hon Ihe. Mac du co nhIeu maI II Irong IIch Irinh phaI IrIen
cua ho, ngay ca nhung caI cach du co y ngha Ich cuc Irong
daI han cung can phaI duoc IIen hanh heI suc can Irong. HIen
nay, m I dIe u da duo c cng nha n r ng ra I Ia xa c dInh IIch Irinh
va dIeu IIeI nhIp d caI cach sao cho hop Iy Ia dIeu khng Ihe
bo qua. Nhung quan Irong hon, phaI IrIen can nhIeu Ihu hon
nhu ng dIe u nhu ng ba I ho c Iren ch ra. Co nhu ng chIe n Iuo c Ihay
Ihe khng ch kha c ve Iro ng Iam ma ca ve ca c chnh sa ch, cha ng
ha n nhu chIe n Iuo c ca I ca ch ru ng da I nhung khng Iu do ho a
IhI Iruo ng Ia I chnh, chIe n Iuo c xay du ng chnh sa ch ca nh Iranh
Iruoc khI Iu nhan hoa, chIen Iuoc dam bao Iu do hoa Ihuong
maI phaI dI kem voI Iao cng an vIec Iam.
Nhu ng chIe n Iuo c na y Ia n du ng IhI Iruo ng nhung cu ng nha n
ra vaI Iro quan Irong cua chnh phu. Chung Ihua nhan Iam
quan Irong cua caI cach nhung caI cach can phaI duoc dIeu
IIe I ve nhIp d va Irinh Iu . Chu ng coI Ihay d I khng ch Ia va n
de kInh Ie ma Ia m I pha n Irong su pha I IrIe n r ng hon cu a xa
hI. Chung Ihua nhan rang de Ihanh cng Iau daI can phaI co
su ung h caI cach rng raI va de co duoc su ung h rng raI
Ihi IoI ch phaI duoc phan phI cng bang.
Chung Ia da chu y IoI mI s nuoc da Ihanh cng nhu Ihe:
nhu ng Iha nh cng ha n che o chau PhI, nhu o Uganda, LIhIopIa
va BosIwana, va Ihanh cng Ion hon o Dng A, bao gm ca
Trung Quc. O chuong S, chung Ia se xem xeI ky hon mI s
nuoc Ihanh cng Irong qua Irinh chuyen dI, chang han nhu
Ba Lan. Nhung Ihanh cng nay cho Ihay phaI IrIen va chuyen
d I Ia co Ihe . Nhu ng Iha nh cng Irong pha I IrIe n vuo I xa nhu ng
gi ma ba I ky aI co Ihe Iuo ng Iuo ng nu a Ihe ky ve Iruo c. Su Iha I
Ia ra I nhIe u nuo c Iha nh cng da dI Iheo nhu ng chIe n Iuo c kha c
han so voI nhung chIen Iuoc Iheo Dng Ihuan WashIngIon da
noI Ien IaI ca.
MI IhoI ky va mI nuoc deu khac nhau. LIeu cac nuoc khac
co Ihu duoc Ihanh cng gIng nhu vay neu dI Iheo chIen Iuoc
Dng A7 LIeu nhung chIen Iuoc co Iac dung Iu mI phan Iu
Ihe ky Iruoc se co Iac dung Irong nen kInh Ie Ioan cau ngay
CUOC iHUNG HOANG LONG A
123 122
hm nay7 Cac nha kInh Ie co Ihe khng Ihng nhaI ve cau Ira
Io I cho nhu ng cau ho I na y. Nhung m I nuo c ca n pha I can nha c
nhung Iua chon va Ihng qua nhung IIen Irinh chnh IrI dan
chu de Iu minh quye I dInh. Ca c I chu c kInh Ie qu c Ie ch nen,
va dang ra phaI co nhIem vu, cung cap s IIen can IhIeI cho
cac nuoc de ho co Ihe Iu minh Ihuc hIen nhung chon Iua cua
ho dua Iren hIeu bIeI ve hau qua va nhung ruI ro cua Iung Iua
cho n. Ba n cha I cu a Iu do Ia quye n duo c Iu a cho n va cha p nha n
Irach nhIem voI nhung Iua chon do.
CHIONG 4
CIC KHING HOANG
NG A
Chnh sa ch cu a lMl da dua Ihe gio i Io i bo vu c
cu a su d vo Ioa n c u nhu Ihe na o
K
hI d ng bahI Tha I Lan su p d va o nga y 2.7.1997,
khng aI bIe I ra ng do Ia su kho I da u cu a m I cu c
khung hoang kInh Ie Ion nhaI ke Iu sau DaI suy IhoaI,
cuc khung hoang se can queI Iu chau A cho IoI Nga va chau
My LaIInh va de do a Ioa n Ihe gIo I. Trong vo ng muo I nam, d ng
bahI Iun duo c Irao d I o Iy gIa xung quanh 2S bahI an 1 USD
va no baI ngo maI gIa 2S ch sau mI dem. Dau co ngoaI Ie
Ian r ng va Ia n cng MaIaysIa, Ha n Qu c, PhIIIppInes va
IndonesIa. Cho Io I cu I nam, cu c khu ng hoa ng ma Iu c da u ch
Ia su sup d Iy gIa da de doa Iam Ian vo nhIeu ngan hang, IhI
Iruo ng Ia I chnh va Iha m ch Ioa n b ne n kInh Ie ca c nuo c. GIo
day cuc khung hoang da qua, nhung voI nhIeu nuoc nhu
IndonesIa, anh huong cua no van con keo daI nhIeu nam nua.
Tha I khng may, chnh sa ch ma IMI a p da I Irong Iu c h n Ioa n
na y Ia I Ia m cho Iinh hinh xa u Ihem. Bo I vi IMI sInh ra chnh Ia
de gIaI quyeI nhung cuc khung hoang nhu Ihe nay, su IhaI
125 124
baI cua no, Iheo nhIeu cach khac nhau, Iam cho nguoI Ia phaI
da nh gIa Ia I ve vaI Iro cu a no . NhIe u nguo I o My va nuo c ngoa I
keu goI su Ihay dI chnh sach va caI I ban Ihan I chuc nay.
Thuc Ie, khI ngam IaI, ro rang chnh sach cua IMI khng ch
Ia m cu c khu ng hoa ng I I Ie hon ma co n chIu Ira ch nhIe m m I
phan Irong vIec gay ra khung hoang: Iu do hoa IhI Iruong IaI
chnh va v n qua nhanh co Ie Ia nguyen nhan quan Iro ng nha I
gay ra khung hoang, mac du chnh sach saI Iam cua cac nuoc
cung co vaI Iro nhaI dInh. Ngay nay, IMI da Ihua nhan nhIeu,
nhung khng phaI IaI ca, saI Iam cua no. Nhung quan chuc
cua IMI da Ihua nhan, chang han, Iu do hoa IhI Iruong IaI
chnh qua nhanh co Ihe nguy hIem Iuy rang su Ihay dI quan
dIem nay Ia qua mun de gIup cac nuoc bI anh huong.
Cu c khu ng hoa ng da Ia m nga c nhIen nhIe u nguo I. Ch ngay
Iruo c khI khu ng hoa ng n ra, Iha m ch IMI co n du ba o su Iang
Iruong manh me o day. Trong vong hon ba Ihap ky, Dng A
khng ch Iang Iruong nhanh hon va Iam II cng Iac xoa doI
ngheo hon baI ky mI khu vuc nao Iren Ihe gIoI, du da phaI
IrIe n hay ke m pha I IrIe n, ma co n Iang Iruo ng n dInh hon. Khu
vuc nay IraI qua nhIeu su Ihang Iram kInh Ie nhu Ihuong co o
IaI ca cac nen kInh Ie IhI Iruong. Su phaI IrIen o day ngoan
muc den nI nguoI Ia phaI goI do Ia DIeu Ihan ky Dng A.
Thu c Ie , IMI Iu IIn ve kInh Ie khu vu c na y de n n I no b nhIe m
mI quan chuc Irung Ihanh Iau nam Iam gIam dc khu vuc,
nhu mI vI Ir an nhan Iruoc ngh huu.
KhI cuc khung hoang n ra, II raI ngac nhIen IaI sao IMI
va B TaI chnh My IaI phe phan manh me cac nuoc nay. Theo
IMI, b may o cac nuoc Dng A IhI rua, cac chnh phu Ihi
Iham nhung va mI cuc caI cach Ioan b Ia can IhIeI. Nhung
nguoI phe binh Ion IIeng nay IaI khng phaI Ia chuyen gIa ve
khu vu c. Nhu ng gi ho no I nguo c Ia I vo I nhu ng gi II bIe I ve khu
vuc nay. TI da dI va nghIen cuu khu vuc nay Irong ba Ihap
ky . Ngan ha ng The gIo I va ca nhan Lawrence Summers, khI ng
Ia pho chu IIch phu Ira ch nghIen cu u cu a I chu c na y, yeu ca u
II Iham gIa vao mI nghIen cuu Ion ve DIeu Ihan ky Dng
A , Ia nh da o m I nho m nghIen cu u ve IhI Iruo ng Ia I chnh. Ga n
haI Ihap ky Iruoc, khI Trung Quc baI dau chuyen dI sang
kInh Ie IhI Iruong, ho da moI II Ihao Iuan ve chIen Iuoc phaI
IrIe n cu a ho . O Nha Tra ng, II IIe p Iu c Iham gIa va o nhIe u hoa I
dng o Dng A, Ianh dao, chang han, nhom nghIen cuu vIeI
bao cao kInh Ie cho APLC (T chuc hop Iac kInh Ie chau A
Tha I Binh Duong, I chu c cu a ca c nuo c Irong khu vu c Tha I Binh
Duong, ma cu c ho p Ihuo ng dnh cu a ca c nguyen Ihu qu c gIa
hang nam ngay cang co IIeng Iam khI ma Iam quan Irong cua
khu vu c na y gIa Iang). TI cu ng Iham gIa Ich cu c Ia I H I d ng
an nInh qu c gIa Irong nhu ng Iranh Iua n ve Trung Qu c va Ihu c
Ie , khI nhu ng cang Iha ng ve chnh sa ch ngan cha n cu a chnh
quye n Iro nen qua no ng, II Ia Iha nh vIen n I ca c duo c cu de n
ga p Thu Iuo ng Trung Qu c Chu Dung Co de Ia m dIu Iinh hinh.
TI Ia m I Irong s I nguo I nuo c ngoa I duo c mo I Iham du cu c
ho p kn Ia nh da o ca p cao Trung Qu c Irong phIen ho p va o Iha ng
8 hang nam de ban chnh sach.
DIe u II ban khoan Ia , ne u nhu chnh phu ca c nuo c na y mu c
naI, Ihi Iam Ihe nao ma ho co Ihe Iam II cng vIec nhu vay
Irong mI IhoI gIan daI nhu vay7 Su khac bIeI ve quan dIem
gIua nhung dIeu II bIeI ve khu vuc voI dIeu ma IMI va B TaI
chnh My phe pha n cha ng co y ngha gi cho de n khI II nho Ia I
nhu ng Iranh ca I da xa y ra xung quanh DIe u Iha n ky Dng A .
IMI va Ngan hang The gIoI da c y Iranh nghIen cuu ve khu
vu c na y, ma c du , bo I vi nhu ng Iha nh cng o day, da ng Ie duong
nhIen IMI phaI Iap Irung vao ma ruI ra nhung baI hoc cho
nhung noI khac. Ch khI co ap Iuc cua NhaI Ban va ch sau khI
127 126
NhaI Ban Ira IIen cho vIec nay, Ngan hang The gIoI moI Ihuc
hIe n nghIen cu u ve Iang Iruo ng kInh Ie o Dng A (ba o ca o cu I
cu ng mang Ien DIe u Iha n ky Dng A ). Ly do Iha I ro ra ng: nhu ng
nuo c na y da Iha nh cng ma c du Ihu c Ie Ia ho da khng dI Iheo
ha u he I nhu ng de xua I cu a D ng Ihua n WashIngIon. Nhu ng nuo c
na y Iha nh cng bo I vi ho da khng dI Iheo nhu ng de xua I do .
Ma c du pha I hIe n cu a ca c chuyen gIa da duo c Ia m mo dI Irong
ba o ca o xua I ba n cu I cu ng, nghIen cu u DIe u Iha n ky Dng A
cu a Ngan ha ng The gIo I da chu ng Io vaI Iro quan Iro ng cu a chnh
phu . DIe u na y kha c xa vo I quan dIe m vaI Iro nha nuo c I I IhIe u
ma Dng Ihuan WashIngIon ung h.
Co nhu ng nguo I, khng ch Irong ca c I chu c Ia I chnh qu c
Ie ma ca Irong gIo I ho c Ihua I, ho I ra ng IIe u Ihu c su co dIe u Iha n
ky hay khng7 TaI ca nhung gi ma Dng A Iam Ia IIeI kIem
nhIeu va dau Iu II! Nhung cach nhin nay ve dIeu Ihan ky
da bo qua dIe m quan Iro ng. Khng co nho m nuo c na o Iren Ihe
gIoI co Ihe IIeI kIem o muc cao va dau Iu II den Ihe. Chnh
sa ch cu a chnh phu do ng m I vaI Iro quan Iro ng da m ba o cho
cac nuoc Dng A hoan Ihanh ca haI muc IIeu Iren dng IhoI.
16
KhI cuc khung hoang n ra, duong nhu Ia IaI ca nhung
nguoI ch Irch khu vuc nay deu vuI mung: quan dIem cua ho
da duoc chung mInh. MI su Ihay dI Ia Iung boI mac du ho
mIen cuong khen ngoI cac chnh phu khu vuc voI mI Ihanh
cng Irong mI phan Iu Ihe ky Iruoc, ho nhanh chong chuyen
sang d II nhung IhaI baI cho cac chnh phu.
VIec aI do goI Dng A Ia mI dIeu Ihan ky hay khng ch Ia
ngoaI Ie cua nI dung chnh: Iang Iruong Ihu nhap va gIam
ngheo doI o Dng A Irong vong ba Ihap ky qua Ia chua Iung
co . Cha ng aI de n Iham nhu ng nuo c na y co Ihe khng kInh nga c
Iruoc su phaI IrIen, su Ihay dI khng ch Irong kInh Ie ma ca
Irong xa hI, Ihe hIen Iren nhung con s. Ba muoI nam Iruoc
day, ha ng nga n nguo I pha I ke o xe Iay de nha n duo c khoa n Ihu
Iao re ma I. Nga y nay, nhu ng chIe c xe ke o Iay ch du ng cho Ihu
hu I du IIch, m I co h I chu p a nh cho du kha ch Iu Iuo I ke o de n
khu vu c na y. Su ke I ho p gIu a Iy Ie IIe I kIe m cao vo I da u Iu cu a
chnh phu vao gIao duc va chnh sach cng nghIep do chnh
phu dIeu hanh da gIup khu vuc nay Iro Ihanh mI suc manh
kInh Ie . Ty Ie Iang Iruo ng cao ky Iu c Irong ha ng Iha p ky va mu c
s ng duo c nang Ien ma nh me cho ha ng chu c IrIe u nguo I. Nhu ng
IoI ch cua Iang Iruong duoc phan phI rng khap. Con nhIeu
va n de Irong ca ch pha I IrIe n cu a ca c ne n kInh Ie chau A nhung
nhin Ioa n cu c, ca c chnh phu da xay du ng m I chIe n Iuo c Iha nh
cng, chIe n Iuo c ma ch co m I dIe m chung duy nha I vo I D ng
Ihua n WashIngIon Ia : su n dInh kInh Ie v m. Cu ng nhu D ng
Ihua n WashIngIon, ca c nuo c na y coI Ihuong ma I Ia quan Iro ng,
16
bit cac quan im khac nhau, xem Paul, Krugman, The Myth of Asias
Miracle: A Cautionary Fable, Foreign Affairs, (tha ng 11.1994), va J.E.
Stiglitz, From Miracle to Crisis to Recovery: Lessons from Four Decades of
East Asian Experiences, trong J.E Stiglitz and S. Yusuf, eds., Rethinking the
East Asian Miracle (Washington, DC and New York: World Bank and Oxford
University Press, 2001), trang 509-526. Xem thm, World Bank, The East
Asian Miracle: Economic Growth and Public Policy (New York: Oxford Uni-
versity Press, 1993); Alice Amsden, The Rise of the Rest: Challenges to the
West from Late-Industrialization Economies (New York: Oxford University
Press, 2001); and Masahiko Aoki et al, eds., The Role of Government in East
Asia Economic Development: Comparative Institutional Analysis (New York:
Oxford University Press, 1998). V cuc khung hoang tai chnh ng A, xem
Paul Blustein, The Chastening: Inside the Crisis that Rocked the Global
Financial System and Humbled the IMF (New York: Public Affairs, 2001). Phn
tch su hn c trnh bay , v du Morris Goldstein, The Asian Financial
Crisis: Causes, Cure and Systemic Implications (Washington, DC: Interna-
tional Institute for Economics, 1998), va Jason Furman and Joseph E, Stiglitz,
Brookings Papers on Economic Activity, presented at Brookings Panel on
Economic Activity, Washington, DC, 3.9.1998, vol 2, trang 1-114.
129 128
nhung Iro ng Iam Ia va o Ihu c da y xua I kha u chu khng pha I Ia
xoa bo Iro ngaI cho nhap khau. Thuong maI cuI cung cung
duo c Iu do ho a nhung duo c IIe n ha nh Iu Iu , khI ca c nga nh cng
nghIep xuaI khau Iao ra nhung vIec Iam moI. Trong khI Dng
Ihuan WashIngIon nhan manh Iu do hoa nhanh chong IhI
Iruong IaI chnh va IhI Iruong vn, cac nuoc Dng A ch Iu do
ho a da n da n. Vo I m I va I Irong s nhu ng nuo c Iha nh cng, nhu
Trung Qu c, Iu do ho a va n co n m I cha ng duo ng da I pha Iruo c.
Trong khI Dng Ihuan WashIngIon nhan manh Iu nhan hoa,
chnh phu va chnh quyen dIa phuong da gIup Iao ra nhung
doanh nghIep hIeu qua, dong vaI Iro quan Irong Irong Ihanh
cng cua nhIeu quc gIa. Theo quan dIem cua Dng Ihuan
WashIngIon, chnh sa ch cng nghIe p, Irong do chnh phu dInh
huong phaI IrIen Iuong IaI cua nen kInh Ie, Ia mI saI Iam.
Nhung ca c chnh phu Dng A da da m nhIe m cng vIe c do nhu
Ia mI Irong nhung Irach nhIem Irung Iam cua ho. Cu Ihe, ho
IIn ra ng ne u ho mu n xo a bo khoa ng ca ch ve Ihu nha p vo I ca c
nuo c pha I IrIe n, ho pha I xo a bo khoa ng ca ch ve IrI Ihu c va cng
nghe, cho nen ho xay dung cac chnh sach gIao duc va dau Iu
de Ihu c hIe n dIe u do . Trong khI D ng Ihua n WashIngIon I chu
y den baI binh dang, cac chnh phu Dng A Ich cuc xoa doI
gIa m nghe o va ha n che ba I binh da ng, vo I nIe m IIn ra ng nhu ng
chnh sach nhu vay se duy Iri su gan keI xa hI va rang su
ga n ke I xa h I Ia ca n IhIe I de Ia o mI Iruo ng Ihua n Io I cho da u
Iu va Iang Iruo ng. No I r ng hon, Irong khI D ng Ihua n
WashIngIon nha n ma nh vaI Iro I I IhIe u cu a chnh phu , o Dng
A, cac chnh phu phu da gIup dInh huong IhI Iruong
KhI cuc khung hoang baI dau, phuong Tay khng nhan
Ihay muc d nghIem Irong cua no. KhI duoc yeu cau Iro gIup
cho ThaI Lan, Tng Ihng BIII CIInIon da Iu chI va cho rang
su sup d cua dng bahI ch nhu mI vaI hong hoc nho Iren
duong dI IoI IhInh vuong kInh Ie.
17
Su Iu IIn va binh Ihan cua
CIInIon duoc cac nha Ianh dao IaI chnh cua Ihe gIoI chIa se,
khI ho ga p nhau Ia I h I nghI Ihuo ng nIen cu a IMI va Ngan ha ng
The gIoI vao Ihang 9.1997 IaI Hongkong. Cac quan chuc IMI
o do Iu IIn ve nhu ng de xua I cu a ho de n mu c Iha m ch co n do I
sua dI hIen chuong cua IMI cho phep gay ap Iuc Ion hon voI
cac nuoc dang phaI IrIen de Iu do hoa IhI Iruong IaI chnh.
Trong khI do, Ianh dao cac nuoc chau A, dac bIeI Ia cac b
Iruo ng Ia I chnh ma II ga p, Ihi Io so Ihu c su . Ho da nh gIa do ng
IIen nong dI kem voI IhI Iruong IaI chnh Iu do hoa Ia ngun
gc cua van de. Ho bIeI rang kho khan Ion nhaI nam o pha
Iruoc: cuc khung hoang co Ihe dao In nen kInh Ie va xa hI
cua ho va ho Io ngaI rang chnh sach cua IMI se ngan can ho
Ihuc hIen nhung hanh dng ma ho cho rang ngan chan duoc
khu ng hoa ng. D ng Iho I, ne u khu ng hoa ng n ra, nhu ng chnh
sach ma IMI yeu cau co Ihe cang Iam cho Iac dng den nen
kInh Ie Ihem Iram Irong. Tuy vay, ho cam Ihay baI Iuc khI
chng IaI IMI. Ho Iham ch con bIeI co Ihe va nen Iam gi de
ngan chan va han che Iac dng cua khung hoang nhung cung
bIeI rang IMI se keI II ho neu ho Iam nhu Ihe va ho Io ngaI
dIe u do ke o Iheo su ru I cha y ca c ngu n v n qu c Ie . Cu I cu ng,
ch co MaIaysIa Ia du du ng ca m de IIe u Inh vo I su Iu c gIa n cu a
IMI va du chnh sa ch cu a Thu Iuo ng MahaIhIr: gIu Ia I sua I Iha p,
c gang kIem soaI ngun IIen dau co dang ruI chay khoI daI
nuo c, bI ch Irch Iu mo I pha, khu ng hoa ng cu a MaIaysIa nga n
17
Bi v kinh t My khng b anh hng, My a khng tr giup, khac vi s i
x hao phong ma My a danh cho Mexico trong cuc khung hoang gn nht.
iu nay gy ra s phn n Thai Lan. c bit sau khi Thai Lan a tch cc
ung h My trong chin tranh Vit Nam, Thai Lan cho rng ho xng ang c
i x tt hn.
131 130
hon va nhe hon baI ky mI nuoc bI khung hoang nao khac.
18
TaI hI nghI o Hongkong, II da de nghI b Iruong cua cac
nuo c Dng Nam A ma II ga p IIe n ha nh m I s ha nh d ng ph I
hop: neu ho cung ap daI kIem soaI vn kIem soaI nham han
che nhu ng IhIe I ha I khI do ng IIe n da u co ru I cha y kho I da I nuo c
Iheo ca ch ph I ho p, ho co Ihe ch ng cho I duo c a p Iu c ma c ng
d ng Ia I chnh qu c Ie , khng nghI ngo gi, dang gay ra cho ho
va ho co Ihe gIup nen kInh Ie cua ho Iranh khoI khung hoang.
Ho da ba n vIe c ho p Ia c Ihu c hIe n va o Iho I gIan mu n hon Irong
nam de phac Ihao ke hoach. Nhung khI ho con chua kIp mo
ha nh Iy Irong chuye n Iro ve Iu Hongkong Ihi cu c khu ng hoa ng
da Ian r ng, da u IIen sang IndonesIa va sau do , va o da u Iha ng
12, sang Han Quc. Cung Iuc do, cac nuoc khac Iren Ihe gIoI
cu ng bI da u co ngoa I Ie Ia n cng Iu BrazII Io I Hongkong va
da dung vung nhung phaI Ira gIa daI.
Co haI hinh mau quen Ihuc Irong cac cuc khung hoang
nay. Hinh mau Ihu nhaI duoc mInh hoa bang Iruong hop cua
Han Quc, mI daI nuoc co Ihanh Ich Iang Iruong an Iuong.
N I Ien Iu su Ia n pha cu a chIe n Iranh TrIe u TIen, Ha n Qu c da
xay du ng chIe n Iuo c Iang Iruo ng Ia m Iang Ihu nha p binh quan
dau nguoI Iam Ian Irong vong 30 nam, gIam ngheo doI ngoan
muc, xoa mu chu va IIen nhung buoc daI de Ihu hep khoang
cach cng nghe voI cac nuoc IIen IIen hon. Vao IhoI gIan keI
Ihuc chIen Iranh TrIeu TIen, Han Quc con ngheo hon n D;
nhung den dau Ihap ky 90, Han Quc da gIa nhap T chuc
hop Iac va phaI IrIen OLCD, cau Iac b cua nhung nuoc cng
nghIe p IIen IIe n. Ha n Qu c da Iro Iha nh m I Irong nhu ng nha
san xuaI chIp may Inh Ion nhaI Ihe gIoI va nhung Iap doan
Ion cua no nhu Samsung, Daewoo va HuyndaI san xuaI ra cac
maI hang nI IIeng Iren Ioan Ihe gIoI. Nhung mac du Irong
nhung ngay dau cua qua Irinh chuyen dI, Han Quc quan Iy
cha I che IhI Iruo ng Ia I chnh, Ihi duo I su c e p cu a My , nuo c na y
da phaI mIen cuong cho phep cac doanh nghIep vay Iu nuoc
ngoaI. Nhung vay IIen nuoc ngoaI daI cac doanh nghIep Iruoc
su IhaI Ihuong cua IhI Iruong IaI chnh quc Ie. Vao cuI nam
1997, nhung IoI dn daI Ian Iruyen o ph WaII rang Han Quc
dang co va n de , ra ng Ha n Qu c khng co kha nang g I no de n
han Iu cac ngan hang phuong Tay va cung khng co du IIen
du Iru de Ira no . Nhu ng Io I d n da I nhu va y co Ihe Iu Iro Iha nh
hIe n Ihu c. TI da nghe duo c nhu ng Io I d n da I nhu va y Ia I Ngan
ha ng The gIo I kha Iau Iruo c khI chu ng duo c cng khaI Iren ba o
va II bIeI chung Ihuc su co ngha gi. RaI nhanh chong, cac
ngan hang ma IhoI gIan ngan Iruoc day con raI nhIeI Iinh cho
ca c doanh nghIe p Ha n Qu c vay quye I dInh khng cho vay g I
da u nu a. KhI ma Ia I ca cu ng quye I dInh khng cho vay g I da u
Ihi IoI IIen doan bIen Ihanh su IhaI: Han Quc gap kho khan.
Hinh ma u Ihu haI duo c mInh ho a ba ng Iruo ng ho p Tha I Lan.
O do, nguoI Ia d II cho su Ian cng dau co (keI hop voI Iy Ie
no ngan han cao). KhI nhung nha dau co IIn rang mI dng
IIe n se bI pha gIa , ho se c ga ng chuye n mo I khoa n IIe n Iu d ng
nI Ie sang USD; voI vIec dng nI Ie co kha nang chuyen dI
Iu do ngha Ia kha nang chuye n d ng IIe n Iu do ra USD hoa c
ba I ky d ng IIe n na o kha c dIe u na y Ihu c hIe n de da ng. Nhung
khI cac nha kInh doanh ngoaI Ie IIen Iuc ban ra dng nI Ie,
gIa IrI dng nI Ie gIam xung va IIen doan cua ho Iro Ihanh
su IhaI. Thng Ihuong, chnh phu se c gang bao ve dng nI
Ie . Ho se ba n USD Iu du Iru (ca c nuo c Ihuo ng gIu IIe n, chu ye u
Ia USD de de phong Iinh hung kho khan) va mua vao dng
18
Xem E. Kaplan and D. Rodrik, Did the Malaysian Capital Controls Work?,
working paper no W8142, National Bureau of Economic Research, Cam-
bridge, Mass., February 2001. Co th tm bai vit nay tai trang web cua giao
s Rodrik: http://ksghome.harvard.edu/~.drodrik.academic.ksg/papers.html).
133 132
nI Ie de bao ve gIa IrI cua no. Nhung cuI cung, chnh phu
cung ban heI s ngoaI Ie manh du Iru. Ho chang con USD de
ba n nu a. Va d ng n I Ie roI Iu do. Ca c nha da u co ma n nguye n.
Ho da da I cuo c du ng. Ho co Ihe chuye n nguo c Iu ngoa I Ie sang
nI Ie va kIem IoI. Khoan IoI nhuan co Ihe Ia v cung Ion. GIa
su rang mI nha dau co den mI ngan hang ThaI Lan vay 24
I bahI ma vo I Iy gIa Iu c da u co Ihe d I duo c 1 I USD. M I Iua n
sau, khI Iy gIa gIam, Ihay vi dI 24 bahI duoc 1 USD, bay gIo
phaI dI 40 bahI moI an 1 USD. Nha dau co ch can cam 600
IrIeu USD, dI sang bahI Iay 24 I bahI de Ira no. S 400 IrIeu
USD co n Ia I chnh Ia Io I nhua n m I mo n kha kha vo I ch m I
Iua n Ia m vIe c va m I khoa n da u Iu ma ha u nhu cha ng I n m I
xu. Tu IIn rang Iy gIa se khng Ien (ngha Ia, Iu chang han 24
bahI Ien 20 bahI an 1 USD), ha u nhu cha ng Ihe co I ru I ro na o,
cung Iam Ihi Iy gIa khng Ihay dI va anh Ia ch In mI Iuan
IaI suaI. KhI cam Ihay pha gIa sap xay ra, co hI kIem IIen Iro
nen khng Ihe cuong IaI va cac nha dau co khap noI Iren Ihe
gIoI d x vao kIem IoI Iu Iinh hung nay.
Ne u khu ng hoa ng co hinh ma u quen Ihu c Ihi pha n u ng cu a
IMI cung vay: no roI ca dng IIen (chuong Irinh Iro gIup IaI
chnh Iron goI bao gm ca su gIup do Iu cac nuoc G7 Ia 9S I
USD)
19
de cac nuoc gIu duoc Iy gIa. IMI cho rang, neu nhu IhI
Iruo ng IIn ra ng ca c nuo c co du ngoa I Ie Irong ke I, se cha ng co
Iy do gi de nha dau co Ian cng vao nhung dng IIen nay va
nIe m IIn se duo c khI phu c. Khoa n IIe n na y co n co m I chu c
nang kha c: no cho phe p ca c nuo c cung ca p USD cho ca c doanh
nghIe p da vay IIe n cu a ngan ha ng nuo c ngoa I de Ira no . Khoa n
IIen nay do vay mI phan Ia Iro gIup cac ngan hang quc Ie;
cac chu no quc Ie khng phaI ganh chIu hau qua day du cua
cac khoan no xau. Va o heI nuoc nay den nuoc khac noI ma
IIe n cu a IMI duo c su du ng de gIu Iy gIa Ia m Iho I o mu c khng
ben vung, co mI he qua khac: nhung nguoI gIau Irong nuoc
IoI dung co hI chuyen IIen cua ho ra ngoaI Ie o muc Iy gIa co
IoI va dua ra nuoc ngoaI. Nhu chung Ia se de cap den Irong
chuong IIep Iheo, kIch ban nay xay ra ro nhaI o Nga, sau khI
IMI cho Nga vay IIe n va o Iha ng 7.1998. Nhung hIe n Iuo ng na y,
dI khI duoc goI duoI mI caI Ien Irung Inh Ia ruI chay vn
cu ng da do ng vaI Iro quan Iro ng Irong cu c khu ng hoa ng Iruo c
day o MexIco vao IhoI gIan 1994199S.
IMI kem Iheo khoan IIen IaI Iro cac dIeu kIen duoc cho Ia
gIup sua chua nhung van de da gay ra khung hoang. Nhung
dIeu kIen nay cung voI IIen duoc ky vong se IhuyeI phuc IhI
Iruong gIa han no, quay vong no va IhuyeI phuc cac nha dau
co Iim kIem co hI o ch khac. Nhung dIeu kIen nay bao gm
Iy Ie IaI suaI cao hon Irong Iruong hop cua Dng A, IaI suaI
phaI cuc cao cng voI caI gIam chI IIeu chnh phu va Iang
Ihue. Chung cung bao gm ca nhung caI cach co cau, ngha
Ia , Ihay d I Irong co ca u kInh Ie , duo c cho Ia nguyen nhan na m
sau van de cua nhung nuoc nay. Trong Iruong hop cua Dng
A, IMI khng ch ap daI cac dIeu kIen ve IaI suaI cao va caI
gIam chI IIeu ma con doI hoI Ihay dI, caI cach Ion ve kInh Ie
va chnh IrI cha ng ha n nhu Iang cuo ng mo cu a va mInh ba ch,
caI IIen quan Iy IhI Iruong IaI chnh cung nhu nhung Ihay
dI nho chang han xoa bo dc quyen o IndonesIa.
IMI bIe n h ra ng a p da I nhu ng dIe u kIe n nhu va y Ia vIe c Ia m
co Irach nhIem. No cap hang I USD va co Irach nhIem dam
bao khng ch khoan IIen do se duoc hoan Ira ma cac quc
gIa con phaI Ia m vIe c dung de khI phuc suc manh kInh Ie.
Ne u nhu ng va n de co ca u Ia nguyen nhan gy ra khu ng
hoang, nhung van de do phaI duoc gIaI quyeI. VIec ap daI cac
19
Han Quc nhn c 55 t USD, Indonesia 33 t va Thai Lan 17 t.
135 134
dIeu kIen Iren nhIeu maI ngha Ia cac nuoc chap nhan vIen
Iro phaI Iu bo mI phan Ion chu quyen kInh Ie. MI s phan
dI chuong Irinh cua IMI dua Iren dIeu nay va hau qua pha
hoaI dan chu cua no, va mI s phan dI dua Iren Iap Iuan
ra ng nhu ng dIe u kIe n a p da I khng he (va khng duo c xay du ng
de) khI phuc suc khoe cua nen kInh Ie. Nhung nhu chung Ia
da noI Irong chuong 2, mI s nhung dIeu kIen nay chang he
IIen quan gi den cac van de dang In IaI.
Cac chuong Irinh nay, voI IaI ca nhung dIeu kIen va IaI ca
s IIen, da IhaI baI. Chung duoc hy vong Ia se ngan chan Iy
gIa kho I roI Iu do nhung Iy gIa va n IIe p Iu c roI Iu do ma cha ng
Ihay dau hIeu nao cho Ihay IhI Iruong ghI nhan rang IMI da
de n de cu u gIu p. Trong Iu ng Iruo ng ho p, b I r I vi nhu ng Iha I
ba I do phuong Ihu c minh dua ra khng co hIe u qua , IMI quay
sang buc II cac nuoc da khng IIen hanh nghIem Iuc nhung
ca I ca ch ca n IhIe I. No Ihng ba o vo I Ihe gIo I ra ng co nhu ng va n
de co ban phaI duoc gIaI quyeI Iruoc khI su phuc hI kInh Ie
dIe n ra. La m nhu Ihe cha ng kha c na o keu chu a cha y Irong m I
nha haI dng nguoI: cac nha dau Iu, nhung nguoI IIn vao
nhu ng can be nh do IMI kha m ra hon Ia va o phuong Ihu c IMI
dung chua IrI, da ruI chay.
20
Thay vi khI phuc Iong IIn, dIeu
can IhIeI cho dong vn chay vao cac nuoc khung hoang, phe
phan cua IMI Iam su ruI chay hn Ioan cua vn dau Iu Ihem
nghIem Irong. BoI Ihe, va vi nhung Iy do khac ma II se Irinh
ba y ngay sau day, ca c nuo c dang pha I IrIe n ca m Iha y, dIe u ma
II cung chIa se, Ia ban Ihan IMI chnh Ia mI phan cua van
de hon Ia Iro Ihanh mI gIaI phap. Thuc Ie, o nhIeu nuoc bI
khu ng hoa ng, nguo I dan Ihuo ng cu ng nhu ca c quan chu c chnh
phu IIep Iuc noI den con bao kInh Ie xa hI Iran den daI nuoc
ho don gIan voI Ien goI IMI, gIng nhu nguoI Ia Ihuong goI
benh Iruyen nhIem hay DaI suy IhoaI. LIch su duoc ghI IaI
voI cac cum Iu Iruoc va sau IMI, gIng nhu o cac nuoc bI
Ia n pha bo I d ng da I hay ca c Iha m ho a IhIen nhIen kha c Ihuo ng
ghI cac su kIen Ia Iruoc hoac sau dng daI.
KhI cu c khu ng hoa ng IIe p dIe n Ihi Iy Ie Iha I nghIe p Iang cao,
GDP IuI dc, cac ngan hang dong cua. Ty Ie IhaI nghIep Iang
ga p b n o Ha n Qu c, ga p ba o Tha I Lan, ga p muo I o IndonesIa.
O IndonesIa, gan 1S nam gIoI dang Iam vIec vao nam 1997
bI maI vIec Iruoc Ihang 8.1998 va su Ian pha kInh Ie Iham ch
con khung khIep hon Iren hon dao Ion nhaI, dao |ava. O Han
Qu c, Iy Ie nghe o do I Iha nh IhI Iang ga n ga p ba, vo I m I pha n
Iu dan s roI vao ngheo doI. O IndonesIa, ngheo doI Iang gap
dI. O va I nuo c kha c, nhu Tha I Lan, nhu ng nguo I bI ma I vIe c o
Iha nh ph co Ihe ve que. Tuy nhIen, dIe u do Ia I gay nen a p Iu c
cho nhu ng nguo I dang o khu vu c nng Ihn. Trong nam 1998,
GDP cua IndonesIa gIam 13,1, o Han Quc 6,7 con o ThaI
Lan Ia 10,8. Ba nam sau khung hoang, GDP cua IndonesIa
van Ihap hon Iruoc khung hoang 7,S con ThaI Lan Ihi Ihap
hon 2,3.
ThaI may, Irong nhIeu Iruong hop, hau qua khng am dam
nhu nhIeu nguoI du doan. Cac cng dng o ThaI Lan da hop
Ia c de da m ba o gIa o du c Ire em khng bI du I qua ng Ihng qua
dong gop Iu nguyen nham gIup Ire em den Iruong. Ho cung
dam bao de cho moI nguoI deu co Iuong Ihuc du sng va vi
Ihe, Iy Ie suy dInh duong khng Iang Ien. O IndonesIa, mI
chuong Irinh cu a Ngan ha ng The gIo I da duo ng nhu ngan cha n
Ihanh cng nhung anh huong xau den gIao duc. Chnh nhung
nguoI cng nhan ngheo o Ihanh IhI, nhung nguoI khng gIau
co Iheo baI ky IIeu chuan nao, Ia co cuc nhaI vi khung hoang.
20
Xem J. Sachs, The Wrong Medicine for Asia, New York Times, 3.11. 1997 va
To Stop the Money Panic: An Interview with Jeffrey Sachs, Asiaweek, 13.2.
1998.
137 136
Su xoI mon cua Iang Iop Irung Iuu, do IaI suaI nang ne da day
nhung doanh nghIep nho vao pha san, se co nhung hau qua
Iau daI Ien doI sng chnh IrI, kInh Ie, xa hI cua khu vuc.
Tinh hinh mI nuoc xau dI cung keo Iheo su dI xung cua
nhu ng nuo c Ia ng gIe ng. Suy Ihoa I cu a m I khu vu c se co nhu ng
anh huong Ian Iruyen Ioan cau: Iang Iruong Ioan cau gIam va
khI Iang Iruong gIam, gIa ca nguyen IIeu va san pham so che
gIa m. Tu Nga de n NIgerIa, nhIe u ne n kInh Ie mo I n I phu Ihu c
vao IaI nguyen IhIen nhIen se Iam vao kho khan. KhI cac nha
dau Iu mao hIem dau Iu vao nhung nuoc nay nhan Ihay IaI
san cua ho maI gIa, va khI ngan hang cua ho doI Ira no, ho
phaI caI gIam dau Iu vao nhung nuoc moI phaI IrIen khac.
BrazII, nuo c khng phu Ihu c va o da u mo hoa c Ihuong ma I Iu
nhu ng nuo c ga p kho khan va co da c Irung kInh Ie ra I kha c vo I
nhung nuoc do, da bI cun vao vong xoay khung hoang IaI
chnh Ioan cau do nI so haI Ian Iruyen cua cac nha dau Iu
nuo c ngoa I va su ca I gIa m ca c khoa n cho vay cu a ho . Cu I cu ng,
hau heI cac nen kInh Ie moI nI, ngay ca ArgenIIna nuoc ma
IMI Iu Iau khen ngoI nhu mI hinh mau dI moI, chu yeu nho
Ihanh cng Irong chng Iam phaI deu bI anh huong.
TA ! SAO CH!NH SA CH TA ! SAO CH!NH SA CH TA ! SAO CH!NH SA CH TA ! SAO CH!NH SA CH TA ! SAO CH!NH SA CH
CU A !M! \A BO TA ! CH!NH MY CU A !M! \A BO TA ! CH!NH MY CU A !M! \A BO TA ! CH!NH MY CU A !M! \A BO TA ! CH!NH MY CU A !M! \A BO TA ! CH!NH MY
LA ! DA N TO ! KHU NC HOA NC LA ! DA N TO ! KHU NC HOA NC LA ! DA N TO ! KHU NC HOA NC LA ! DA N TO ! KHU NC HOA NC LA ! DA N TO ! KHU NC HOA NC
BaI n kInh Ie bao Irum Ien hon nua Ihap ky Ihang IoI cua
kInh Ie IhI Iruo ng do My Ia nh da o Iheo sau su ke I Ihu c cu a chIe n
Iranh Ia nh. GIaI doa n na y ga n vo I su quan Iam cu a qu c Ie va o
nhung nen kInh Ie moI nI, Iu Dng A den My LaIInh, Iu Nga
den n D. Cac nha dau Iu coI cac nuoc nay nhu IhIen duong
co IoI nhuan cao va ruI ro co ve Ihap. Trong khoang IhoI gIan
bay nam ngan nguI, dong vn Iu nhan Iu cac nuoc phaI IrIen
chay vao cac nuoc kem phaI IrIen Iang Ien bay Ian Irong khI,
vIen Iro nuoc ngoaI gIu o muc n dInh.
21
Nhung ng chu ngan hang quc Ie va cac chnh IrI gIa IIn
Iuong rang do Ia binh mInh cua mI ky nguyen moI. IMI va
B Ta I chnh My IIn ra ng, hoa c I nha I Ia p Iua n ra ng, Iu do ho a
hoa n Ioa n Ia I khoa n v n se gIu p khu vu c na y Iang Iruo ng Iha m
ch nhanh hon. Nhung nuoc o Dng A khng can Ihem vn,
boI vi ho co Iy Ie IIeI kIem cao. Nhung ho van bI Ihuc gIuc Iu
do hoa IaI khoan vn vao cuI nhung nam 80 va dau nhung
nam 90. TI IIn rang Iu do hoa IaI khoan vn Ia nguyen nhan
quan Irong nhaI dan den khung hoang. TI da dI den keI Iuan
nay khng ch Ihng qua xem xeI ky Iuong nhung gi da xay ra
o khu vu c na y ma ba ng ca ch xem xe I nhu ng gi da xa y ra Irong
gan 100 cuc khung hoang kInh Ie khac Irong vong mI phan
Iu Ihe ky qua. BoI vi khung hoang kInh Ie xuaI hIen Ihuong
xuyen hon (va nghIem Iro ng hon), hIe n Ia I co ra I nhIe u du IIe u
ma qua do Ia co Ihe phan Ich nhung yeu I dan den khung
hoang.
22
Cang ngay cang ro rang Ia Iu do hoa IaI khoan vn
21
Vao nm 1990, u t trc tip nc ngoai la 24.130 t USD, nm 1997 la
170.258 t va nm 1998 la 170.942 t. u t gian tip trong nm 1990 la
3.953 t, tng ln 79.128 t vao nm 1997 va 55.225 t vao nm 1998. u t
lin quan n ngn hang va thng mai la 14.541 t nm 1990, 54.507 t nm
1997 va 41.543 t nm 1998. Tng ngun vn t nhn la 42.606 t nm 1990,
303.894 t nm 1997 va 267.700 t nm 1998. Theo World Bank, Global
Development Finance 2002.
22
V cac yu t lin quan n khung hoang tai chnh ngn hang, xem, chng
han, D. Beim and C. Calomiris, Emerging Financial Markets (New York:
McGraw-Hill/Iwrin, 2001), chng 7; A. Demirguc-Kunt and E. Detragiache,
The Determinants of Banking Crises: Evidence from Developing and
Developed Countries, IMF Staff paper, vol 45, no 1, (thang 3.1998); G. Caprio
va D. Klingebiel, Episodes of Systemic and Borderline Financial Cries,
139 138
chnh sa ch Iu do ho a cu a IMI khng ch ke o Iheo khu ng hoa ng
ma co n bI a p da I Irong khI co ra I I ba ng chu ng chu ng Io chu ng
Ihu c da y Iang Iruo ng. Nguo c Ia I, co v s ba ng chu ng Ia chu ng
gay ra nhung ruI ro Ion cho cac nuoc dang phaI IrIen.
Day Ia dIeu IhaI su ma maI neu nhu caI Iu nhe nhang nay
co Ihe dung duoc. Vao Ihang 10.1997, ngay khI baI dau cuc
khung hoang, IMI con dang c vu cho vIec mo rng ap dung
chnh cac chnh sach Ia nguyen nhan Iam cho khung hoang
xua I hIe n vo I Ia n sua I nga y ca ng Iang. La m I nha nghIen cu u,
II IhaI su sc khI IMI va B TaI chnh My Ihuc day chuong
Irinh na y ma nh me nhu Ihe Irong khI khng co nhu ng Iy Ihuye I
va bang chung chung Io rang dIeu do phuc vu IoI ch kInh Ie
cu a ca c nuo c dang pha I IrIe n hoa c su n dInh kInh Ie Ioa n ca u
Irong khI co nhIeu bang chung nguoc IaI. Chac chan, nguoI Ia
se bIe n h ra ng, cha c Ia pha I co can cu cho quan dIe m cu a IMI
va B TaI chnh My chu khng ch Ia phuc vu cho IoI ch Iran
IruI cua cac IhI Iruong IaI chnh coI Iu do hoa IhI Iruong IaI
chnh nhu m I hinh Ihu c mo r ng IhI Iruo ng va IhI Iruo ng r ng
hon Ihi kha nang kIe m IIe n se nhIe u hon. Nha n Ihu c ra ng Dng
A can raI I vn ben ngoaI, nhung nguoI c vu cho Iu do hoa
IhI Iruong IaI chnh ngh ra Iap Iuan, ma ngay khI do II cung
ngh Ia khng he IhuyeI phuc con bay gIo nhin IaI Ihi ro rang
Ia ky cuc, rang Iu do hoa IhI Iruong IaI chnh se cung c n
dInh kInh Ie. Va dIeu nay daI duoc bang cach da dang hoa
ngun vn dau Iu.
23
ThaI kho ma IIn duoc rang nhung nguoI
nay chua Iung xem nhung s IIeu cho Ihay cac Iung vn dI
chuyen cung chIeu voI chu ky kInh doanh. Ngha Ia Iung vn
se chay ra khoI daI nuoc Iuc suy IhoaI, ngay khI daI nuoc nay
23
M. Camdessus, Capital Account Liberalization and the Role of the Fund,
phat biu tai IMF Hi thao v T do hoa Tai khoan vn, Washington, DC,
9.3.1998.
Ihuong dem IaI ruI ro ma khng co nhIeu IoI ch. Ngay ca voI
nhu ng nuo c co ca c ngan ha ng ma nh, IhI Iruo ng c phIe u Iruo ng
Ihanh va nhung Ihe che khac ma nhung nuoc Dng A khng
co, Iu do hoa IaI khoan vn cung dem den v s ruI ro.
Co Ie, khng mI nuoc nao co Ihe chng choI IaI voI nhung
Ihay d I ba I ngo Irong Iam Iy nha da u Iu, ca I Iam Iy da o nguo c
dong dau Iu khng I Ihanh mI cuc Ihao chay vn, khI cac
nha dau Iu, ca Irong va ngoaI nuoc, chuyen vn cua ho dI noI
khac. DIeu khng Ihe Iranh khoI Ia su dao nguoc Ion nhu Ihe
se dan den mI cuc khung hoang, mI suy IhoaI hay Iham
ch con II Ie hon. Trong Iruong hop cua ThaI Lan, Iung vn
bI ru I cha y Ien Io I Ien Io I 7,9 GDP nam 1997, 12,3 GDP nam
1998 va 7 GDP Irong nua dau nam 1999. Quy m s vn do,
Irung binh Irong gIaI doan 19971999, dI voI ThaI Lan Iuong
duong voI 76S I USD dI voI nuoc My. Neu nhu kha nang
ch ng Ia I nhu ng Ihay d I d I ng I cu a ca c nuo c dang pha I IrIe n
raI yeu Ihi kha nang dI pho cua ho voI nhung hau qua cua
suy IhoaI Ion cung chang kha hon. Su phaI IrIen kInh Ie Ihan
ky cu a Dng A khng he co do I suy Ihoa I kInh Ie Io n na o Irong
vong ba Ihap ky cung dng ngha voI vIec cac nuoc Dng A
da khng xay du ng nhu ng chuong Irinh ba o hIe m Iha I nghIe p.
Nhung Iham ch neu nhu ho co quay sang chu Iam vao vIec
na y Ihi cu ng khng he de da ng. Ngay o My , ba o hIe m Iha I nghIe p
cho nhung nng dan ca Ihe Irong nng nghIep cung con chua
day du. Va nng nghIep cung chnh Ia khu vuc rng Ion nhaI
Irong cac nuoc dang phaI IrIen.
Nhu ng phe pha n ch ng Ia I IMI Iha m ch co n dI xa hon: nhu ng
World Bank, thang 10.1999; va World Bank Staff, Global Economic Pros-
pects and the Developing Countries 1998/1999: Beyond Financial Crisis,
The World Bank, thang 2.1999.
141 140
na y cha c cha n se vo , va khI chu ng vo , ne n kInh Ie se chao da o.
Qua Irinh nay da qua quen Ihuc va chung gIng heI nhau du
o Bangkok hay o HousIon: khI gIa baI dng san Iang, ngan
ha ng ca m Iha y ho co Ihe cho vay nhIe u hon Iren co so Ihe cha p;
khI cac nha dau Iu Ihay gIa Ien, ho mun nhay vao Iro choI
Iruoc khI qua mun va cac ngan hang cung cap IIen cho ho
Iam dIeu do. Nhung cng Iy baI dng san nhin Ihay IoI nhuan
nhanh cho ng khI xay nha mo I. Cho de n khI cung vuo I qua ca u,
nhung cng Iy baI dng san khng Ihe cho Ihue nhung baI
d ng sa n cu a ho ; ho pha sa n, khng Ira no ngan ha ng; va bong
bong n Iung.
Tuy nhIen, IMI IaI cho rang nhung bIen phap han che ma
ThaI Lan ap dung de ngan ngua khung hoang anh huong den
hIeu qua phan phI ngun Iuc cua IhI Iruong. Neu IhI Iruong
noI: hay xay cao c van phong, co ngha xay cao c van phong
chac chan phai Ia hoaI dng cho IoI nhuan cao nhaI. Neu IhI
Iruong noI, nhu Ihuc Ie no da Iam sau qua Irinh Iu do hoa, Ia
ha y xay nhu ng cao c van pho ng Ir ng khng, Ihi cu Ia m. Theo
IogIc cu a IMI, IhI Iruo ng cha c cha n bIe I ro ca I gi I I nha I. Trong
khI ThaI Lan mong moI vn dau Iu cng cng de phaI IrIen co
so ha Iang, he Ihng gIao duc ph Ihng va daI hoc Iuong dI
yeu, hang I USD da Iang ph vao baI dng san Ihuong maI.
Nhu ng Io a cao c de n nay va n co n bo Ir ng Ia ba ng chu ng cho
nhung ruI ro gay ra boI su Iac quan IhaI qua cua IhI Iruong va
Iha I ba I cu a IhI Iruo ng co Ihe xa y ra khI IhIe u nhu ng quy dInh
gIam saI cac I chuc IaI chnh.
24
24
S suy thoai kinh t My 2000-2001 cung c quy cho s hng phn thai qua
cua th trng do u t qua mc vao Internet va vin thng khi gia c phiu
ln cao. S dao ng cua nn kinh t co th nay sinh ngay ca khi khng co sai
lm trong quan ly cac th ch tai chnh va chnh sach tin t.
can den no nhaI, va chay vao khI kInh Ie bung n, Iam Iang
Ihem ap Iuc Iam phaI. Chac chan, vao IhoI dIem cac nuoc can
vn ben ngoaI nhaI Ihi cac ngan hang IaI Iim cach ruI IIen ra.
Tu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh Ia m ca c nuo c dang pha I IrIe n
phu Ihuc vao Iam Iy cua cng dng dau Iu, vao su Iac quan
hay bI quan cu a ho . Keynes da so m nha n ra su Ihay d I duo ng
nhu ba I Ihuo ng Irong Iam Iy da u Iu. Trong cu n Ly thuy t t ng
qua t v lao ng, ti n t va la i su t (193S), ng go I nhu ng Ihay
dI Ion, Ihuong Ia khng gIaI Ihch duoc, Irong Iam Iy dau Iu
Ia Iam Iy bay dan. Khng o dau, Iam Iy nay IaI ro rang nhu
o Dng A. Ngay Iruoc khI khung hoang, IraI phIeu ThaI Lan
ch Ira Ia I sua I cao hon nhu ng Ira I phIe u an Ioa n nha I Iren Ihe
gIo I co 0,8S, ngha Ia no duo c coI Ia cu c ky an Ioa n. Ch I Iau
sau, chenh Iech IaI suaI cho ruI ro cua IraI phIeu ThaI Lan da
Iang voI.
Co m I Ia p Iua n Ihu haI, khng he Ihuye I phu c hon va cu ng
Ia I khng co chu ng cu , u ng h cho Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh.
Ho cho rang kIem soaI IhI Iruong IaI chnh se gIam hIeu qua
kInh Ie va do do, cac nuoc se Iang Iruong II hon neu nhu
khng co cac kIem soaI nay. ThaI Lan cung cap mI v du
chung Io IaI sao Iap Iuan nay Ia saI Iam. Truoc khI Iu do hoa,
ThaI Lan ap daI han che nghIem ngaI Irong vIec cho vay dau
co baI dng san cua ngan hang. Ho quy dInh nhung han che
nay boI vi ho Ia mI daI nuoc ngheo dang mong mun Iang
Iruong va ho IIn rang dau Iu s vn I oI cua minh vao khu
vuc san xuaI se vua Iao Ihem vIec Iam vua kch Ihch Iang
Iruong. Ho cung hIeu rang o khap noI Iren Ihe gIoI, cho vay
dau co baI dng san Ia ngun gc co ban cua baI n kInh Ie.
KIeu cho vay nay de dan den bong bong dau Iu (su Iang voI
cua gIa ca khI cac nha dau co d x vao gaI haI IoI nhuan o
nhung Inh vuc duong nhu dang bung n); nhung bong bong
143 142
o Han Quc cho ho. Va nhu chung Ia se Ihay, B TaI chnh My
da gIup ho bang vu Iuc.
O HI dng c van kInh Ie, chung II khng IIn rang Iu do
hoa cua Han Quc Ia IoI ch quc gIa cua My, mac du dIeu nay
ro ra ng co Io I ch da c bIe I cho ph WaII. Chu ng II cu ng Io nga I
ve anh huong cua vIec nay den su n dInh Ioan cau. Chung
II da vIe I m I ba n ghI nho de dua ra va n de , khoI go I ca c cu c
Ihao Iuan va Iap Irung su chu y vao van de nay. Chung II
chua n bI m I b IIeu chua n de da nh gIa xem nhu ng bIe n pha p
mo cua IhI Iruong nao Ia quan Irong nhaI voI IoI ch quc gIa
cua My. Chung II c vu cho su hinh Ihanh mI he Ihng uu
IIen. Ra I nhIe u ca ch IIe p ca n IhI Iruo ng co ra I I Io I ch d I vo I
nuo c My . Trong khI m I va I nho m Io I ch cu Ihe co Ihe kIe m Io I
nhua n kh ng I Ihi Iren binh dIe n qu c gIa Ia I cha ng duo c gi.
Ne u khng co he Ih ng uu IIen, co kha nang nhu ng gi da xa y ra
duo I Iho I T ng Ih ng Bush cha se Ia p Ia I: m I Irong nhu ng Iha nh
Iu u duo c cho Ia Io Io n Irong vIe c mo cu a IhI Iruo ng Nha I Ba n Ia
vIe c ha ng d choI Toys R Us co Ihe ba n d choI Trung Qu c
cho Ire em Nha I dIe u do I I cho Ire em Nha I va cng nhan Trung
Qu c nhung Ia I ha u nhu cha ng Io I gi cho My . Ma c du Iha I kho
IIn Ia m I de nghI nhe nha ng nhu va y co Ihe bI pha n d I, dIe u
do da xa y ra. Lawrence Summers, Iu c ba y gIo Ia Thu Iruo ng B
Ta I chnh, da kIch IIe I ba c bo de nghI na y, cho ra ng vIe c uu IIen
ho a Ia khng ca n IhIe I. Tra ch nhIe m cu a H I d ng kInh Ie qu c
gIa (NLC) Ia dIe u ph I chnh sa ch kInh Ie , can ba ng gIu a phan
Ich kInh Ie cu a H I d ng c va n kInh Ie vo I nhu ng a p Iu c chnh
IrI Ihe hIe n o nhIe u co quan kha c nhau va quye I dInh dua va n
de gi Ien cho I ng Ih ng ra quye I dInh cu I cu ng.
NLC, khI do duo c RoberI RubIn Ia nh da o, da quye I dInh ra ng
van de nay chua du Iam quan Irong den muc phaI dua cho
Ing Ihng xem xeI. Ly do Ihuc Ie cua su phan dI Ia qua ro
IMI, IaI nhIen, khng c don Iren maI Iran Ihuc day Iu do
hoa. B TaI chnh My, c dng Ion nhaI cua IMI va Ia c dng
duy nhaI co quyen phu quyeI, dong vaI Iro Ion Irong hoach
dInh chnh sach cua IMI, cung Ihuc day Iu do hoa.
TI Iam vIec IaI HI dng c van kInh Ie cua Tng Ihng
CIInIon vao nam 1993 khI quan he Ihuong maI voI Han Quc
duoc dem ra Ihao Iuan. Cac cuc dam phan bao gm nhIeu
van de nho chang han nhu mo cua IhI Iruong Han Quc
cho xuc xch My va mI van de quan Irong Ia Iu do hoa IhI
Iruong vn va IaI chnh. Trong vong ba Ihap ky, Han Quc
da co su Iang Iruo ng ngoa n mu c ma ha u nhu khng ca n nhIe u
dau Iu quc Ie. Tang Iruong dua Iren IIeI kIem cua quc gIa
va cu a Iu ng doanh nghIe p va do chnh nhu ng nguo I Ha n Qu c
quan Iy. Han Quc khng can vn dau Iu phuong Tay va da
Iheo duI mI huong dI khac de nhap khau cng nghe hIen
daI va IIep can IhI Iruong. Trong khI nhung nguoI hang xom
nhu SIngapore va MaIaysIa moI moc cac cng Iy xuyen quc
gIa, Ha n Qu c Iu Ia p ra ca c cng Iy rIeng cu a minh. Vo I nhu ng
san pham II va chnh sach markeIIng nang dng, cac cng
Iy Han Quc da ban hang dI khap Ihe gIoI. Han Quc hIeu
rang de IIep Iuc Iang Iruong va hI nhap vao IhI Iruong Ioan
cau, can phaI dan dan Iu do hoa, hay phI dIeu IIeI hoa hoaI
dng cua IhI Iruong IaI chnh. Han Quc cung hIeu duoc su
nguy hIem cua vIec qua noI Iong kIem soaI: ho da Ihay nhung
dIeu da xay ra o My, khI noI Iong dIeu IIeI keo Iheo su d vo
he Ihng IIeI kIem va cho vay. De dI pho, Han Quc can Ihan
vach ra I Irinh Iu do hoa. Nhung I Irinh nay Ia qua cham
dI voI ph WaII, khI ho nhin Ihay co hI IoI nhuan va khng
mun phaI cho doI. Trong khI ph WaII bao ve nguyen Iac IhI
Iruong Iu do va vaI Iro han che cua chnh phu, ho IaI dI Iim
kIem su gIup do cua chnh phu de Ihuc day I Irinh Iu do hoa
145 144
\O NC MO T CU A NHU NC SA! LA M \O NC MO T CU A NHU NC SA! LA M \O NC MO T CU A NHU NC SA! LA M \O NC MO T CU A NHU NC SA! LA M \O NC MO T CU A NHU NC SA! LA M
Khng may nghI ngo, chnh sach cua IMI va B TaI chnh
da gop phan Iao ra mI mI Iruong gIa Iang kha nang khung
hoa ng ba ng ca ch khuye n khch, va dI khI Ihu c gIu c, qua Irinh
Iu do hoa IaI chnh va IhI Iruong IaI chnh nhanh chong. Tuy
nhIen, IMI va B TaI chnh mac nhung saI Iam Ion nhaI Irong
nhung phan ung ban dau voI khung hoang. Trong nhIeu saI
soI duoc IIeI ke duoI day, hIen nay da co su Ihng nhaI chung
ve mo I dIe m, Iru nhu ng ch Irch ve chnh sa ch IIe n Ie cu a IMI.
Ngay Iu dau, IMI duong nhu da chan doan saI van de. T
chuc nay da Iung gIaI quyeI nhung cuc khung hoang o My
LaIInh, sInh ra do chnh phu chI IIeu bu a ba I va no I Io ng chnh
sach dan IoI Iham huI ngan sach Iram Irong va Iam phaI. Tuy
ra ng IMI co Ie cu ng khng gIa I quye I I I ca c cu c khu ng hoa ng
nay bang chung Ia khu vuc nay da phaI chIu ca mI Ihap ky
dinh dn sau caI goI Ia nhung chuong Irinh Ihanh cng cua
IMI va ngay ca cac chu no cung phaI chIu IhIeI haI Ion I
nhaI no cung co mI ke hoach hanh dng mach Iac, chaI che.
Dng A hoan Ioan khac voI My LaIInh. Cac chnh phu co ngan
sach Ihang du va nen kInh Ie co Iam phaI Ihap Irong khI cac
doanh nghIep IaI no nan nang ne.
VIec chan doan saI nay Iao ra su khac bIeI vi haI Iy do. Thu
nhaI, Irong mI Iruong co Inh Iam phaI cao nhu o My LaIInh,
dIeu can Iam Ia phaI Iam gIam cau du Ihua. VoI nguy co suy
IhoaI o Dng A, van de khng phaI Ia du cau ma Ia IhIeu cau.
GIam cau ch Iam cho Iinh hinh Iro nen II Ie hon.
Thu haI, neu cac doanh nghIep co Iy Ie no Ihap, chnh sach
Ia I sua I cao, ma c du gay IhIe I ha I, nhung va n co Ihe chIu du ng
rang. BaI Han Quc phaI Iu do hoa nhanh hon se khng Iao
Ihem nhIeu vIec Iam o My hay Iam cho GDP cua My Iang Ien
dang ke. Vi Ihe, baI cu qua Irinh Iu nhan hoa nao cung khng
daI nhung gIaI phap Ien ban nghI su.
2S
Nhung II Ie hon, mac
du khng ro Ia nuo c My se , Inh m I ca ch Ioa n Ihe , duo c Io I gi,
dIe u ro ra ng Ia Ha n Qu c co Ihe se bI IhIe I ha I. Quan dIe m cu a
B TaI chnh My rang Iu do hoa Ia quan Irong voI nuoc My va
no se khng gay ra baI n, da chIen Ihang. ThaI de hIeu, day
Ia nhung van de Ihuc pham vI quan Iy cua B TaI chnh va se
Ia khng binh Ihuong neu nhu quan dIem cua B TaI chnh bI
gaI dI. VIec Iranh Iuan ch dIen ra sau canh cua khep kn co
ngha Ia nhung y kIen khac khng duoc nghe. Co Ie, neu nhu
IIeng noI khac duoc Iang nghe, neu nhu co su mInh bach hon
Irong qua Irinh ra quye I dInh o My , ke I qua cha c da kha c. Thay
vao do, B TaI chnh My da Ihang, con nuoc My, Han Quc va
nen kInh Ie Ioan cau da Ihua. B TaI chnh co Ihe Iy Iuan rang
ban Ihan qua Irinh Iu do hoa khng he co II, van de Ia Iu do
hoa khng duoc IIen hanh dung cach. Nhung do chnh Ia mI
Irong nhung dIem ma HI dng c van kInh Ie da neu ra: Iu
do hoa nhanh se duoc Ihuc hIen raI II.
25
Tranh lun xung quanh Han Quc la mt phn cua tranh lun ln hn v t do
hoa th trng tai chnh va tr giup khi khung hoang xay ra, v chc chn phai
xay ra tranh lun IMF va chnh phu My hu nh u tin hanh sau canh
ca ong kn. iu nay lp i lp lai, chng han, khi chung ti chun b
nhng thoa thun thng mai khu vc va bao cao cho cuc hop G-7. Co ln
(vao khung hoang Mexico 1995), B Tai chnh mang vn tr giup ra quc
hi va quc hi bac bo d thao. Sau o, B Tai chnh quay v vi cach lam
vic kn, tm ra cach tr giup ma khng cn quc hi ph chun va cac nc
khac cung tham gia (theo cai cach lam cho cac nc chu u kho chu va hu
qua cua chin thut nay keo dai nhng nm sau, khi quan im cua My b
phan i trong nhiu trng hp, chng han khi la chon ngi ng u
IMF). Cac vn rt phc tap nhng B Tai chnh My dng nh qua say sa
vi kha nng vt mt quc hi.
147 146
chnh cu a II Ia duy Iri ne n kInh Ie o mu c Ioa n du ng nhan cng
va II da hoa Iang Iruong daI han. KhI o Ngan hang The gIoI,
II cung IIep can cac van de cua cac nuoc Dng A Iheo quan
dIem nhu vay, danh gIa cac chnh sach xem chnh sach nao se
co hIeu qua cao nhaI Irong ca ngan han va daI han. Cac nen
kInh Ie bI khu ng hoa ng o Dng A ro ra ng da bI de do a bo I suy
Ihoa I kInh Ie Io n va ca n duo c kch Ihch. IMI da Iheo du I ca ch
Iam nguoc IaI va hau qua chnh xac Ia nhung gi ma nguoI Ia
co Ihe du doan.
KhI xay ra cuc khung hoang, Dng A dang o Irong Irang
IhaI Iuong dI n dInh ve kInh Ie v m voI ap Iuc Iam phaI
Ihap va ngan sach chnh phu dang can bang hoac Ihang du.
DIe u do co haI ha m y . Thu nha I, su su p d cu a IhI Iruo ng ngoa I
h I va chu ng khoa n, su Ian vo cu a bong bo ng nha da I ke m Iheo
su su I gIa m da u Iu va IIeu du ng da dua Dng A de n suy Ihoa I.
Thu haI, su su p d kInh Ie se Ia m suy gIa m doanh Ihu Ihue va
Iao ra maI can dI ngan sach. Khng phaI Iu sau HerberI
Hoover cac nha kInh Ie co Irach nhIem moI cho rang nen Iap
Irung vao Iham huI Ihuc hon Ia Iham huI co cau Iuc Ia Iham
hu I I n Ia I ngay ca khI ne n kInh Ie hoa I d ng o mu c Ioa n du ng
Iao dng. Nhung Iap Irung vao Iham huI co cau IaI chnh Ia
dIeu ma IMI c vu.
GIo day, IMI Ihua nhan rang chnh sach IaI khoa ma no Iu
van Ia qua khac kh.
26
Nhung chnh sach nay da Iam cho suy
26
Trong ba o ca o cu a IMF, Annual Report of the Executive Board for the
Financial Year Ended April 30,1998 (Washington, DC), trang 25, mt s
giam c cua IMF nghi ng s cn thit phai ap dung chnh sach tai khoa
khc kh trong khung hoang chu A v nhng nc nay khng b mt cn
bng tai khoa. Tht thu v la, trong bao cao tng t vao nm 2000, IMF tha
nhn rng (trang 14) chnh sach tai khoa m rng la nguyn nhn phuc hi
Ha n Qu c, Malaysia va Tha i Lan. Xem thm T. Lane, A. Gosh, J. Hamann,
S. Phillips, M. Schulze-Ghattas, va T. Tsikata, IMF-Supported Programsin
duo c. Vo I Iy Ie no cao, a p Ia I sua I cao, Iha m ch Irong Iho I gIan
ngan chang khac gi ky gIay bao Iu cho nhIeu doanh nghIep va
cho ca nen kInh Ie.
Thuc Ie, Irong khI nen kInh Ie Dng A co mI s dIem yeu
ca n pha I gIa I quye I, chu ng khng nghIem Iro ng hon Iinh Ira ng
o nhIe u qu c gIa kha c va khng co nuo c na o o Iinh Ira ng I I Ie
nhu IMI da ngh. Su hI phuc nhanh chong cua Han Quc va
MaIaysIa cho Iha y, ve I ng Ihe , su suy Ihoa I khng kha c gi ha ng
Ia nhung suy IhoaI kInh Ie xay ra Irong nen kInh Ie IhI Iruong
o cac nuoc cng nghIep IIen IIen Irong haI Iram nam Iu ban
chu ngha. Nhung nuoc Dng A khng ch Iang Iruong ngoan
muc, nhu chung II da Irinh bay, ho con IraI qua I chu ky dI
xung Irong vong ba Ihap ky qua hon baI ky mI nuoc cng
nghIe p IIen IIe n na o. HaI Irong s ca c nuo c Dng A ch co m I
nam Iang Iruo ng am; haI nuo c khng he co suy Ihoa I Irong 30
nam. Ve ma I na y va nhu ng ma I kha c, co nhIe u dIe m da ng khen
o Dng A hon Ia da ng che; va ne u Dng A de I n Ihuong Iruo c
khung hoang Ihi do Ia su In Ihuong moI xuaI hIen, phan Ion
Ia keI qua cua Iu do hoa IhI Iruong vn va IaI chnh ma ban
Ihan IMI phaI chIu mI phan Irach nhIem.
Chnh sa ch Ih I ch I kie u Hoover:
su di Ihuo ng Irong Ihe gio i hie n da i
Trong hon bay muoI nam qua, co mI phuong Ihuc chuan
cho nhung quc gIa phaI dI pho voI suy IhoaI kInh Ie Iram
Iro ng. Chnh phu pha I Iim ca ch kch Ihch I ng ca u, ba ng chnh
sach IIen Ie hoac bang chnh sach IaI khoa Iuc Ia bang cach
caI gIam Ihue, Iang chI IIeu hoac noI Iong chnh sach IIen Ie.
KhI II con Ia chu IIch cua HI dng c van kInh Ie, muc IIeu
149 148
Chnh sa ch Iu ha i mnh
Trong s nhung saI Iam ma IMI mac phaI khI cuc khung
hoa ng Dng A Ian Iruye n Iu nuo c na y sang nuo c kha c va o nam
1997 va 1998, saI Ia m Io n nha I Ia khng nha n Iha y nhu ng m I
IIen he Iuong Iac quan Irong gIua chnh sach o ca c nuo c kha c
nhau. Chnh sa ch Iha I cha I o ca c nuo c na y khng ch Ia c d ng
de n ba n Ihan ne n kInh Ie nuo c do ma co n a nh huo ng IIeu cu c
de n nhu ng nuo c Ia ng gIe ng. Ba ng ca ch IIe p Iu c c vu cho nhu ng
chnh sa ch Iha I Iung bu c bu ng, IMI da Ia m Ira m Iro ng Ihem
su Ian Iruye n suy Ihoa I kInh Ie Iu nuo c na y sang nuo c kIa. KhI
m I nuo c ga p kho khan, no se gIa m nha p kha u Iu ca c nuo c Ia ng
gIe ng va do do , ke o nuo c Ia ng gIe ng va o vo ng xoa y khu ng hoa ng.
Nhu ng chnh sa ch ha I Ia ng gIe ng (beggarIhyneIghbor) cu a
nhung nam 1930 Ihuong duoc cho Ia dong vaI Iro quan Irong
Irong co che Ian Iruyen cua cuc DaI suy IhoaI. MI nuoc bI
suy IhoaI Iuc do deu Iim cach vuc day nen kInh Ie cua minh
bang cach caI gIam nhap khau va chuyen nhu cau cua nguoI
IIeu dung vao hang hoa nI dIa. Cac nuoc caI gIam nhap khau
bang hang rao Ihue quan va pha gIa IIen Ie, Iam cho hang hoa
cu a minh re hon co n ha ng ho a cu a nuo c kha c da I do hon. Tuy
nhIen, khI mI nuoc Iim cach gIam nhap khau, no da Ihanh
cng Irong vIe c xua I kha u suy Ihoa I kInh Ie sang nuo c Ia ng
gIeng. Do chnh Ia nI dung cua IhuaI ngu hai lang ging.
IMI da va ch ra m I chIe n Iuo c co Ia c d ng Iha m ch co n I I
hon ca nhu ng chnh sa ch ha I Ia ng gIe ng da Ia n pha ca c nuo c
kha p Ihe gIo I Irong nhu ng nam 1930. IMI da no I vo I ca c nuo c
ra ng, khI dI pho voI suy Ihoa I, ho pha I gIa m Iham hu I Ihuong
ma I va Iha m ch co n pha I c ga ng da I Iha ng du Ihuong ma I. DIe u
na y co Ihe ho p IogIc ne u nhu mu c IIeu chu ye u Irong chnh sa ch
kInh Ie v m cu a nuo c do Ia de Ira no ca c khoa n vay nuo c ngoa I.
Ihoa I Iro nen Ira m Iro ng hon. Trong cu c khu ng hoa ng, Iuy va y,
Iren Io Financial Times pho gIa m d c dIe u ha nh cu a IMI SIanIey
IIscher da bao ve chnh sach cua IMI, cho rang, Ihuc Ie dIeu
ma IMI yeu ca u ca c nuo c ch Ia da m ba o can ba ng ngan sa ch.
27
Trong sa u muoI nam qua, cha ng co nha kInh Ie da ng knh na o
IIn ra ng m I ne n kInh Ie dang khu ng hoa ng pha I co ngan sa ch
can bang.
TI cam nhan manh me ve chu de can bang ngan sach nay.
KhI II con o HI dng c van kInh Ie, mI Irong nhung cuc
Iranh caI Ion nhaI Ia Iranh caI ve du IuaI sua dI ve can bang
ngan sa ch Irong hIe n pha p. Su a d I na y yeu ca u chnh phu IIen
bang gIoI han chI IIeu Iren co so doanh Ihu. Chung II, va B
Tai chnh, chng IaI quan dIem nay boI vi chung II IIn rang
no Ia m I chnh sa ch I I. Trong Iruo ng ho p khu ng hoa ng, dIe u
na y se gay kho khan khI su du ng chnh sa ch Ia I kho a gIu p ne n
kInh Ie phuc hI. KhI nen kInh Ie roI vao khung hoang, doanh
Ihu Ihue se gIa m va su a d I na y se bu c chnh phu se pha I ca I
gIam chI IIeu, hoac Iang Ihue, dIeu con Iam nen kInh Ie chim
sau hon Irong suy IhoaI.
Thng qua sua dI nay cung dng ngha voI vIec chnh phu
se Iu bo m I Irong nhu ng Ira ch nhIe m Irung Iam cu a no Ia duy
Iri nen kInh Ie o muc Ioan dung nhan cng. BaI chap Ihuc Ie
ra ng chnh sa ch Ia I kho a mo r ng Ia m I Irong s I ca c phuong
pha p ra kho I suy Ihoa I va ba I cha p su pha n d I cu a chnh quye n
voI du IuaI sua dI can bang ngan sach, B TaI chnh My va
IMI da ung h mI sua dI Iuong Iu cho ThaI Lan, Han Quc
va nhung nuoc Dng A khac.
Indonesia, Korea, and Thailand: A Preliminary Assesment, Occasional Paper
178, International Monetary Fund, thang 1.1999.
27
Stanley Fischer, Comment & Analysis: IMF The Right Stuff. Bailouts in
Asia are Designed to Restore Confidence and Bolster the Financial System,
Financial Times, 16.12.1997.
151 150
qua cho nhu ng ba n ha ng Ihuong ma I cu a nuo c na y cu ng gI ng
heI nhu chnh sach haI Iang gIeng. MI nuoc caI gIam nhap
kha u cu ng d ng ngha vo I vIe c nuo c kha c bI ca I xua I kha u. Duo I
goc d cua cac nuoc Iang gIeng, ho khng Ihe Iim hIeu vi sao
xuaI khau IaI gIam. CaI ho nhin Ihay Ia su suI gIam doanh Ihu
xuaI khau ra nuoc ngoaI. The Ia suy IhoaI duoc xuaI khau ra
Ioan khu vuc. Ch co dIeu vIec Iam Ie haI nay khng duoc bu
dap nhu su mong doI rang khI suy IhoaI duoc xuaI ra nuoc
ngoa I, ne n kInh Ie n I dIa se ma nh Ien. KhI suy Ihoa I Ian Iruye n
ra Ioa n Ihe gIo I, Iang Iruo ng cha m hon se Ia m gIa m gIa nguyen
IIeu va san pham so che, chang han dau mo, va dIeu nay IaI
gay ra kho khan o nhung nuoc xuaI khau dau mo nhu Nga.
Trong IaI ca cac IhaI baI cua IMI, IhaI baI nay co Ie Ia IhaI
baI dau bun nhaI vi no Ihe hIen su phan bI Ioan b co so
In IaI cua I chuc nay. IMI co Io Iang ve su Ian Iruyen cua
khung hoang su Ian Iruyen Iu IhI Iruong IaI chnh nay sang
IhI Iruo ng Ia I chnh kha c do su hoa ng Ioa n cu a ca c nha da u Iu
mac du nhu chung Ia vua Ihay, nhung chnh sach IMI Iheo
du I ch ca ng Ia m cho ca c nuo c de I n Ihuong hon Iruo c nhu ng
Ihay dI Irong Iam Iy nha dau Iu. Su sup d Iy gIa o ThaI Lan
co Ihe Iam cac nha dau Iu o BrazII Io Iang ve IhI Iruong o do.
Su maI nIem IIn o mI nuoc co Ihe keo Iheo su maI nIem IIn
vao cac IhI Iruong moI nI noI chung. Chnh sach cua IMI de
Ia I nhIe u dIe u da ng suy ngh. Ta o ra khu ng hoa ng vo I ha ng Ioa I
vu pha sa n va ch ra nhu ng va n de I n Ia I da Iau o khu vu c v n
co Iang Iruo ng ngoa n mu c nha I Irong ca c IhI Iruo ng mo I n I
khng Ihe Ia chnh sa ch de khI phu c nIe m IIn. Nhung ngay ca
khI khI phu c duo c nIe m IIn, nhu ng cau ho I cu ng co Ihe duo c
da I ra: vo I vIe c Ia p Irung ba o ve quye n Io I nha da u Iu, IMI da
quen dI nguo I dan o nhu ng nuo c no de n gIu p do ; vo I vIe c Ia p
Irung va o ca c bIe n s Ia I chnh nhu Iy gIa , no da ha u nhu quen
Thng qua Ich Iu y ngoa I Ie , m I nuo c co Ihe nang cao kha nang
Ihanh Ioan no, bo qua nhung IhIeI haI gay ra o Irong nuoc va
cho cac nuoc khac. Ngay nay, khng gIng voI nhung nam
1930, ca c nuo c chIu a p Iu c Io n khng Iang Ihue nha p kha u hay
cac hang rao Ihuong maI khac de han che nhap khau, ngay ca
khI pha I d I ma I vo I suy Ihoa I. IMI cu ng kIch IIe I pha n d I pha
gIa IIen Ie. Thuc Ie, muc IIeu cua Iro gIup IaI chnh khI khung
hoang Ia nham ngan chan su pha gIa IIen Ie. DIeu nay co ve Ia
ky qua c khI IMI duo ng nhu IIn Iuo ng hoa n Ioa n va o IhI Iruo ng.
Ta I sao khng de cho co che IhI Iruo ng quye I dInh Iy gIa , nhu
no da quye I dInh ca c Ioa I gIa ca kha c7 Nhung su nha I qua n ve
nha n Ihu c khng pha I Ia da c Irung cu a IMI va Io Ia ng phIe n dIe n
cu a ho ve Ia m pha I do pha gIa Iun Iun Iha ng Ihe . Ne u nhu da
bo qua Ihue quan va pha gIa , ch co n haI ca ch de da I duo c Iha ng
du Ihuong ma I. Thu nha I Ia Iang cuo ng xua I kha u, nhung dIe u
nay khng de va khng Ihe nhanh chong daI duoc, dac bIeI Ia
khI ne n kInh Ie cu a nhu ng ba n ha ng Ihuong ma I Io n cu ng dang
kho khan con IhI Iruong IaI chnh dang hn Ioan khng Ihe
cung cap vn cho cac nha xuaI khau mo rng san xuaI. Cach
khac Ia gIam nhap khau bang cach gIam Ihu nhap, ngha Ia,
Ia o ra m I su suy Ihoa I kInh Ie . Tha I khng may cho ca c nuo c
va cho ca Ihe gIo I, day Ia Iu a cho n duy nha I co n Ia I. Va do chnh
Ia nhung gi da xay ra o Dng A cuI Ihap ky 90: chnh sach
Ia I kho a va IIe n Ie Ihu he p ke I ho p vo I ca c chnh sa ch Ia I chnh
saI Iam da n Io I suy Ihoa I kInh Ie nghIem Iro ng, gIa m Ihu nha p,
nho do gIa m nha p kha u va da n Io I Iha ng du Ihuong ma I, Ia o ra
ngu n ngoa I Ie du da de Ira cho nhu ng chu no nuo c ngoa I.
Ne u mu c IIeu cu a m I nuo c ch Ia Iang du Iru ngoa I Ie , chnh
sa ch na y Ia m I Iha nh cng. Nhung ca I gIa pha I Ira d Ien da u
nguo I dan Irong nuo c va ca ca c nuo c Ia ng gIe ng. Vi Ihe ca c chnh
sach nay goI Ia chnh sach Iu haI minh (beggarIhyseII). Hau
153 152
ng cha c cha n se ra I Iu c gIa n ve Ia c d ng cu a vIe c Iang Ia I sua I
Ion nhu vay Ien mI nen kInh Ie dang roI vao khung hoang.
Han Quc da nang IaI suaI Ien 2S nhung nguoI Ia IaI baI ho
phaI Iang IaI suaI Iham ch Ien cao hon. IndonesIa da nang IaI
sua I pho ng ngu a Iruo c ca khI khu ng hoa ng nhung nguo I Ia no I
voI ho rang chung do Ia chua du. LaI suaI danh ngha da Iang
manh.
Ly do dang sau chnh sach nay raI don gIan, neu khng noI
Ia qua don gIan. Neu mI nuoc Iang IaI suaI, no se hap dan
ngun vn chay vao. Cac ngun vn nay se gIup h Iro bao ve
Iy gIa va n dInh IIen Ie. Cham heI.
ThoaI nhin, Iap Iuan nay Io ra hop Iy. Tuy nhIen, hay xeI
Iruo ng ho p cu a Ha n Qu c Ia m v du . Nho Ia I ra ng o Ha n Qu c,
khu ng hoa ng xa y ra khI ca c ngan ha ng nuo c ngoa I Iu ch I quay
vong no ngan han. Ho Iu chI boI vi ho Io ngaI kha nang Ira
no cua cac doanh nghIep Han Quc. Pha san maI kha nang
Ihanh Ioan chnh Ia Irung Iam cua van de. Nhung Irong m
hinh cua IMI cung nhu Irong cac m hinh cua hau heI cac
sach gIao khoa kInh Ie vIeI haI Ihap ky Iruoc, pha san chang
he co vaI Iro gi. Ba n ve chnh sa ch IIe n Ie va Ia I chnh ma khng
co pha san chang khac gi vo kIch Hamlet khng co hoang Iu
Dan Mach. O Irung Iam cua phan Ich kInh Ie v m phaI Ia
phan Ich ve Iac dng cua vIec Iang IaI suaI den nguy co pha
san va muc d Ihu hI no cua cac chu no Irong Iruong hop
pha san. RaI nhIeu doanh nghIep o Dng A mac no Ion va Iy
suaI no Iren vn c phan cao. Thuc Ie, Iy Ie no cao qua muc
Ihuong xuyen duoc nhac den, thm ch bi ca chnh IMF, nhu
m I Irong nhu ng dIe m ye u cu a kInh Ie Ha n Qu c. Nhu ng doanh
nghIep co Iy Ie no cao dac bIeI nhay cam voI su gIa Iang IaI
suaI, dac bIeI khI IaI suaI o muc raI cao nhu IMI yeu cau. O
mI muc IaI suaI raI cao, mI doanh nghIep co Iy Ie no cao se
dI kha canh Ihuc cua ne n kInh Ie . IMI da quen ma I nhIe m vu
nguyen Ihuy cu a no.
Bo p che I ne n kinh Ie
b ng chnh sa ch la i su I cao
GIo day, IMI Ihua nhan rang nhung chnh sach IaI khoa
(chnh sach IIen quan den Iham huI ngan sach chnh phu) ma
no ap daI Ia qua khaI khe nhung khng Ihua nhan nhung saI
Iam Irong chnh sach IIen Ie. KhI IMI den Dng A, no baI cac
nuo c pha I Iang Ia I sua I Ien mu c ra I cao, Iheo IIeu chua n Ihng
Ihuong. TI nho nhung cuc hop ma Tng Ihng CIInIon raI
khng ha I Io ng khI Ngan ha ng du Iru IIen bang do AIan
Greenspan, m I nguo I duo c b nhIe m Iu nhIe m ky I ng Ih ng
Iruoc, dung dau chuan bI nang IaI suaI Ien mI phan Iu hoac
m I pha n haI dIe m pha n Iram. ng Io Ia ng ra ng dIe u do se Ia m
ha I su phu c h I kInh Ie . ng ca m nha n ra ng minh da duo c ba u
vo I Iro ng Iam Ia pha I IrIe n kInh Ie va Ia o vIe c Ia m va ng khng
mun Ied Iam hong ke hoach cua minh. ng bIeI Ied Io ngaI
ve Iam phaI nhung cho rang nhung Io ngaI do Ia qua muc
mI quan dIem ma II cung chIa se, va nhung su kIen sau do
cho Ihay Ia dung. Tng Ihng Io Iang Iac dng baI IoI cua vIec
Iang IaI suaI Ien Iinh hinh IhaI nghIep va su phuc hI kInh Ie
dang IIen IrIen. Day Ia o mI nuoc voI mI Iruong kInh doanh
Ihuc IoaI II nhaI Ihe gIoI. Nhung o Dng A, cac quan chuc
IMI, nhung nguoI Iham ch con chIu I Irach nhIem chnh IrI
hon, da baI IaI suaI phaI Iang Ien khng phaI muoI ma Ia nam
muoI Ian muc Iang IoI 2S dIem phan Iram. Neu CIInIon phaI
Io Iang ve Iac dng baI IoI cua vIec Iang IaI suaI ch mI nua
dIe m pha n Iram Ien ne n kInh Ie dang Irong gIaI doa n h I phu c,
155 154
khuyech daI su suy IhoaI ng dI nhIen nhan ra rang danh
mu c da u Iu cu a minh khng du da da ng va chuye n da u Iu sang
IhI Iruong c phIeu My. Nhung nha dau Iu dIa phuong, cung
gIng nhu nhung nha dau Iu quc Ie, khng hao hung d IIen
va o m I ne n kInh Ie dang h n Ioa n. La I sua I cao khng Ihu hu I
duoc vn vao cac nuoc nay. Nguoc IaI, IaI suaI cao Iam cho su
suy Ihoa I Ihem Ira m Iro ng va Ihu c Ie Ia Ia m cho ngu n v n Iha o
chay ra khoI cac nuoc.
IMI Ia I ngh ra m I Io I ba o chu a kha c cu ng khng gIa IrI hon.
Ho Iap Iuan rang neu IaI suaI khng duoc Iang Ien cao, Iy gIa
se sup d va dIeu do se gay IhIeI haI cho nen kInh Ie boI Ie
nhung doanh nghIep co no bang dng dIa se khng Ihe Ira
no . Nhung Ihu c Ie Ia Iang Ia I sua I khng he gIu p n dInh d ng
IIen. Cac nuoc da chIu IhIeI haI Iren ca haI maI Iran. Hon Ihe,
IMI chang bao gIo Ihem xem xeI cu Ihe nhung gi dang dIen ra
ben Irong cac nuoc. Chang han, o ThaI Lan, cac doanh nghIep
kInh doanh baI dng san va nhung doanh nghIep co no nuoc
ngoa I Io n da pha sa n r I. M I su pha gIa Ihem co Ihe gay IhIe I
ha I cho ca c chu no nuo c ngoa I nhung cha ng Ihe Ia m ca c doanh
nghIep nay cheI Ihem Ian nua. Thuc Ie Ia IMI da Ia m cho ca c
doanh nghIe p nho va nhu ng doanh nghIe p cha ng IIen quan gi
pha I Ira gIa cho nhu ng doanh nghIe p vay no nuo c ngoa I nhIe u
va cha ng nha m Io I ch gi ca .
KhI II de nghI IMI Ihay d I chnh sa ch va ch ra nhu ng Iha m
ho a se xa y ra ne u chnh sa ch hIe n Ia I cu duo c IIe p Iu c, II nha n
duoc cau Ira IoI cuI Iun Ihe nay: gIa ma II dung, Quy se Ihay
dI chnh sach. TI kInh ngac voI IhaI d hay cho xem cua
ho . Mo I nha kInh Ie de u bIe I ra ng co d Ire nha I dInh Irong Ia c
d ng cu a chnh sa ch. Nhu ng Io I ch cu a vIe c Ihay d I chnh sa ch
se ch nha n Iha y duo c sau sa u de n Ia m Iha ng Irong khI nhu ng
IhIeI haI khng I co Ihe Ihay ngay Iap Iuc.
nhanh cho ng Iam va o Iinh Ira ng pha sa n. Tha m ch ne u khng
pha sa n, gIa IrI v n c pha n (gIa IrI ro ng) cu a doanh nghIe p se
gIam nhanh chong khI no phaI Ira nhung khoan no khng I
cho cac chu no.
IMI nhan ra nhung van de cua Dng A Ia he Ihng IaI chnh
yeu kem va cac doanh nghIep co Iy Ie no qua cao. Nhung no
IaI Ihuc day chnh sach IaI suaI cao Iam cho cac van de nay
Iro nen I I Ie Ihem. Ha u qua chnh xa c Ia nhu ng gi da duo c du
bao: IaI suaI cao Iam nhIeu doanh nghIep gap kho khan va do
do cu ng Ia m Iang s Iuo ng ngan ha ng pha I d I ma I vo I no xa u.
28
DIe u na y Ia I Ia m suy ye u ca c ngan ha ng. Tinh Ira ng xa u dI cu a
khu vuc doanh nghIep va IaI chnh IaI dan den gIam Ing cau
va do do Iam cho Iac dng cua nhung chnh sach Ihu hep Iro
nen Ira m Iro ng. IMI da d ng Iho I gay ra su Ihu he p ca ve I ng
cung va Ing cau.
De ba o ve chnh sa ch cu a minh, IMI no I ra ng ho se gIu p khI
phuc nIem IIn cua IhI Iruong vao cac nuoc bI Iac dng. Nhung
ro rang Ia cac nuoc dang khung hoang khng khoI day duoc
nIe m IIn. Ha y xem xe I Iruo ng ho p cu a m I doanh nhan |akarIa,
nguoI da dau Iu hau heI cua caI cua minh o Dng A. KhI nen
kInh Ie khu vu c suy su p do nhu ng chnh sa ch Ihu he p
28
Qua thi gian, ti cha bao gi nghe mt li bao cha hp ly nao v chin
lc tng lai sut nhng nc co nhng doanh nghip co ty l n cao t bt
c nhn vin nao cua IMF. Bao cha tt nht ti nghe la t nha kinh t trng
cua Chase Securities, John Lipsky, ngi cp cng khai nhng khim
khuyt cua th trng vn. ng thy rng cac doanh nhn a phng thng
gi nhiu tin nc ngoai nhng lai vay trong nc. Lai sut trong nc cao
buc ho phai mang tin nc ngoai v tra n va tranh phai tra lai cao nh
vy. Gia thuyt nay cha c kim chng. Ro rang, vi nhiu nc khung
hoang, dong vn chu yu la i ra ngoai. Nhiu doanh nhn a gia nh rng
ho khng b buc phai tra lai cao va rng cn phai am phan. Thc t, lai sut
cao la khng th tng tng c.
157 156
Tam quan Irong cua su kIem soaI, bao gm kIem soaI bao
ch duoc Ihe hIen ro rang ngay Iu nhung ngay dau cua cuc
khung hoang. Pho chu IIch phu Irach Dng A cua Ngan hang
The gIo I, |ean MIcheI SeverIno, da bI Summers ch Irch kIch IIe I
khI ng phaI bIeu cng khaI rang nhIeu nuoc o Dng A se roI
vao suy IhoaI, Iham ch khung hoang. Don gIan Ia ho khng
Ihe cha p nha n Iu suy Ihoa I va khu ng hoa ng ma c du ro ra ng
Ia GDP cua IndonesIa da gIam Iu 101S, muc d qua du de
su dung nhung Iu Iren.
CuI cung, Summers, IIscher, B TaI chnh va IMI cung
khng Ihe Io dI cuc khung hoang. MI Ian nua, NhaI Ban IaI
de nghI m I su Iro gIu p ha o pho ng Ihng qua Sa ng kIe n
MIyazawa, duo c da I Iheo Ien cu a B Iruo ng Ta I chnh Nha I Ba n.
Luc do, khoan Iro gIup gIam xung 30 I USD da duoc chap
nhan. Nhung ngay ca nhu Ihe, My cung cho rang khoan IIen
do khng nen du ng de kch Ihch ne n kInh Ie Ihng qua chnh
sach IaI khoa noI Iong ma nen dung cho IaI cau Iruc doanh
nghIep va he Ihng IaI chnh Ihuc Ie Ia gIup cho cac ngan
hang My va nuoc ngoaI va nhung chu no khac. VIec bop cheI
y Iuong ve Quy IIen Ie chau A van con gay phan n o chau A
va nhIeu quan chuc da buc Iuc noI voI II ve vIec nay. Ba nam
sau khung hoang, nhung nuoc Dng A cuI cung cung hop
nhau IaI de baI dau, mI cach Iham Iang, xay dung mI phIen
ba n khIem I n hon cu a Quy IIe n Ie chau A , duo I ca I Ien v ha I
Ia Sang kIen Chang MaI, duoc daI Iheo Ien mI Ihanh ph o
mIen bac ThaI Lan, noI no duoc dua ra.
Nhu ng IhIe I ha I do da xa y ra o Dng A . Bo I vi ra I nhIe u doanh
nghIep co Iy Ie no cao, nhIeu doanh nghIep da buc phaI pha
san. O IndonesIa, uoc chung khoang 7S doanh nghIep Iam
vao kho khan Irong khI o ThaI Lan, gan S0 no ngan hang Iro
Iha nh no xa u. Tha I khng may, pha hu y m I doanh nghIe p de
dang hon Ia Iao ra mI doanh nghIep moI. GIam IaI suaI sau
do se khng Iam cac doanh nghIep bI buc phaI pha san sng
IaI: gIa IrI cua doanh nghIep da bI xoa hoan Ioan. SaI Iam cua
IMI IhaI Ia khung khIep va su phuc hI dIen ra raI cham.
Nhung suy Iuan dIa chnh IrI ngay Iho, dau Ich cua Iruong
phaI KIssInger, da Iam phuc Iap Ihem hau qua cua nhung saI
Iam. Vao nam 1997, NhaI Ban de nghI gIup do 100 I USD de
Iha nh Ia p Quy IIe n Ie chau A , nha m Ia I Iro cho nhu ng bIe n pha p
kch Ihch kInh Ie ca n IhIe I. Nhung B Ta I chnh My da Iim mo I
cach co Ihe de bop cheI y Iuong nay. IMI cung gop Iay voI B
Ta I chnh. Ly do cho Ia p Iruo ng cu a IMI Iha I ro ra ng: Irong khI
IMI c vu cho canh Iranh IhI Iruong, no khng mun co canh
Iranh o Irong chnh Inh vu c cu a no . D ng co cu a B Ta I chnh
cung Iuong Iu. La c dng duy nhaI cua IMI co quyen phu
quyeI, My co IIeng noI raI Ion Irong chnh sach cua IMI. MoI
nguoI deu bIeI rang NhaI Ban kIch IIeI phan dI nhung hanh
dng cua IMI. TI da IIen Iuc co cac cuc hop voI nhung quan
chuc cap cao cua NhaI Ban, o do ho bay Io su Io ngaI ve chnh
sach cua IMI gIng heI nhu nhung Io ngaI cua II.
29
VoI NhaI
Ba n, va co Ihe ca Trung Qu c nhu Ia nhu ng c dng chnh cu a
Quy IIen Ie chau A, IIeng noI cua ho se raI Ion va Ihach Ihuc
dIa vI Ihng IrI va kIem soaI cua My.
29
Ngi co trach nhim B Tai chnh Nht, Eisuke Sakakibara sau o a trnh
bay cach ly giai cua ng trong bai phat biu S kt thuc cua chu ngha th
trng t do tai Cu lac b phong vin nc ngoai tai Tokyo, 22.1.1999.
159 158
KhI san Iuong va Ihu nhap gIam, IoI nhuan cung gIam va mI
s doanh nghIe p se bu c pha I pha sa n. Ca c ngan ha ng se ca ng
gIam cho vay va Iam vong xoay suy IhoaI II Ie Ihem.
Ne u co nhIe u doanh nghIe p khng Ira no duo c, ca c ngan ha ng
cu ng co Ihe pha sa n. Su su p d cu a Iha m ch ch m I ngan ha ng
Ion cung co Ihe dua IoI hau qua khung khIep. Cac I chuc IaI
chnh Ia nguoI danh gIa d IIn cay cua khach hang. Thng IIn
nay raI cu Ihe va khng de IIeI I Iu I chuc nay sang I chuc
khac. Chung duoc Iuu Irong h so cua ngan hang hay nhung
I chuc IaI chnh khac. KhI mI ngan hang pha san, hau heI
nhung Ihng IIn ve d IIn cay cua khach hang bI maI va vIec
Ia I Ia o Ia I nhu ng Ihng IIn na y ra I I n ke m. Tha m ch o nhu ng
nuoc IIen IIen, mI doanh nghIep vua va nho ch vay II da Iu
haI den ba ngan hang. KhI mI ngan hang pha san, raI nhIeu
kha ch ha ng se ga p kho khan khI mu n Iim kIe m nhanh cho ng
ngun cung cap In dung moI. O nhung nuoc dang phaI IrIen,
noI ngun cung cap vn con han che hon, neu mI ngan hang
ma doanh nghIep dua vao pha san, Iim kIem ngun vay moI,
daI bIeI Ia Irong hoanh canh kInh Ie khung hoang, gan nhu Ia
dIeu khng Ihe.
Lo ngaI ve caI vong Iuan quan nay khIen cho cac chnh phu
Iren kha p Ihe gIo I cu ng c he Ih ng Ia I chnh Ihng qua nhu ng
quy dInh ve an Ioan IaI chnh. Nhung nhung nguoI ung h IhI
Iruong Iu do Ihi Iun phan dI nhung quy dInh nay. KhI IIeng
no I cu a ho duo c cha p nha n Ihi ha u qua ra I khu ng khIe p, du Ia
o ChIIe nam 19821983 voI Ing san pham quc nI gIam
13,7 va cu nam cng nhan co mI nguoI IhaI nghIep, hay o
My Irong IhoI ky Reagan, ma nhu chung Ia da noI o Iren, voI
su sup d cua he Ihng In dung Iam IhIeI haI 200 I USD cua
nguoI dong Ihue My.
\O NC HA! CU A NHU NC SA! LA M: \O NC HA! CU A NHU NC SA! LA M: \O NC HA! CU A NHU NC SA! LA M: \O NC HA! CU A NHU NC SA! LA M: \O NC HA! CU A NHU NC SA! LA M:
LU NC TU NC TRONC TA ! CO CA U LU NC TU NC TRONC TA ! CO CA U LU NC TU NC TRONC TA ! CO CA U LU NC TU NC TRONC TA ! CO CA U LU NC TU NC TRONC TA ! CO CA U
KhI cuc khung hoang Iro nen ngay cang II Ie, IaI co cau
Iro Iha nh cau Iha n chu mo I. Nhu ng ngan ha ng co no xa u pha I
bI do ng cu a, nhu ng doanh nghIe p co n no IIe n pha I bI do ng cu a
hoac chuyen quyen so huu cho chu no. IMI Iap Irung vao qua
Irinh nay con nhIeu hon Ia don gIan Ihuc IhI vaI Iro ma nguoI
Ia ky vong o no: cung cap IaI chnh cho cac nhu cau can IhIeI.
HoI I, ngay ca su Iap Irung vao IaI co cau nay cung IhaI baI
va dong gop chu yeu cua IMI Ia gIup nhan chim Ihem nhung
nen kInh Ie Dng A.
He Ih ng Ia i chnh
Cuc khung hoang Dng A, Iruoc heI va chu yeu, Ia cuc
khung hoang cua he Ihng IaI chnh, va day chnh Ia van de
ca n duo c gIa I quye I. He Ih ng Ia I chnh co Ihe duo c coI nhu b
nao cua nen kInh Ie. No gIup phan b nhung ngun IaI chnh
khan hIem gIua cac muc dch su dung khac nhau bang cach
chuyen vn IoI nhung noI vn duoc su dung hIeu qua nhaI,
hay noI cach khac, dem IaI IoI nhuan cao nhaI. He Ihng IaI
chnh cu ng gIa m sa I nhu ng ngu n v n de da m ba o chu ng duo c
su dung dung nhu hua hen. Neu nhu he Ihng IaI chnh d
vo, cac doanh nghIep se khng Ihe vay vn Iuu dng ho can
de duy Iri sa n xua I, chu chua no I de n vIe c da u Iu mo r ng. M I
cu c khu ng hoa ng co Ihe Ia o ra m I vo ng Iua n qua n, Irong do
ngan hang caI gIam vn cho vay Iam cho doanh nghIep caI
gIam san xuaI va cuI cung Iam gIam san Iuong va Ihu nhap.
161 160
soat cht che se dan IoI hau qua cho vay cac khoan vay co ruI
ro cao. Ho danh cuoc voI chIen Iuoc ruI ro cao, IoI nhuan cao
va ne u ho may ma n, ho se Ihu Ia I duo c khoa n cho vay va khoa n
IoI nhuan cao se gIup ngan hang IhoaI khoI kho khan. Nhung
neu ho khng gap may, ho co Ihe se pha san va chnh phu se
IIch Ihu IaI ca nhung IaI san con IaI. Nhung dIeu do cuI cung
cung se xay ra cho du ho khng Ihuc hIen chIen Iuoc cho vay
ruI ro cao. Thuong Ia nhung khoan cho vay day ruI ro nay se
Iro Iha nh no xa u va de n m I nga y, chnh phu pha I d I ma I vo I
m I vu pha sa n I n ke m hon nhIe u so vo I Iruo ng ho p do ng cu a
ngan hang Iu Iruoc. Day chnh Ia mI Irong nhung baI hoc ro
rang Iu khung hoang In dung My. Chnh quyen Reagan da
khng xu Iy va n de Irong nhIe u nam va khI su vIe c dI de n mu c
khng Ihe Io dI nua, Ihi IhIeI haI ma nhung nguoI dong Ihue
phaI chIu Ion hon nhIeu. Nhung IMI IaI con coI nhe mI baI
ho c quan Iro ng kha c: gIu cho ngu n In du ng IIe p Iu c Iuu Ihng.
ChIe n Iuo c Ia I co ca u Ia I chnh cu a IMI duo c IIe n ha nh ba ng
cach phan cac ngan hang Iam ba IoaI: nhung ngan hang Ihuc
su m yeu can phaI dong cua ngay Iap Iuc, nhung ngan hang
m ye u nhung co Ihe cu u duo c va nhu ng ngan ha ng kho e ma nh.
Cac ngan hang phaI dap ung duoc Iy Ie nhaI dInh gIua vn
chu so huu va du no In dung cung cac IaI san khac, goI Ia Iy
Ie v n I I IhIe u (capIIaI adequacy raIIo). Khng co gi nga c nhIen,
khI co nhIeu no xau, nhIeu ngan hang se khng Ihe daI duoc
Iy Ie vn II IhIeu. IMI khang khang doI cac ngan hang nay
phaI nhanh chong dap ung IIeu chuan vn II IhIeu hoac Ia
phaI dong cua. VIec doI hoI cac ngan hang phaI nhanh chong
dap ung yeu cau nay ch Iam cho Iinh hinh xau Ihem. Nhung
IMI da mac phaI saI Iam ma chung II Ihuong canh bao hoc
Iro Irong nhu ng kho a ho c nha p mn kInh Ie . Do Ia saI Ia m khI
Inh g p (IaIIacy oI composIIIon). KhI ch m I ngan ha ng co va n
Nhan Ihuc duoc Iam quan Irong cua vIec duy Iri dong vn
In du ng, nhu ng nha hoa ch dInh chnh sa ch Iim ca ch xu Iy va n
de IaI co cau he Ihng IaI chnh. Su Io ngaI ve Iac dng baI IoI
cu a su ma I ma I Ihng IIn da pha n na o gIa I Ihch Ia I sao nuo c
My , Irong Iho I ky khu ng hoa ng In du ng, da do ng cu a ra I I ngan
ha ng. Ha u he I nhu ng ngan ha ng ye u ke m duo c mua Ia I bo I hoa c
sa p nha p va o nhu ng ngan ha ng kha c va kha ch ha ng ha u nhu
khng ca m Iha y su Ihay d I na o. Ba ng ca ch do , Ihng IIn duo c
gIu Ia I nguyen ve n. Ngay ca nhu Ihe , khu ng hoa ng In du ng cu ng
Ia m I nhan I quan Iro ng gay ra suy Ihoa I kInh Ie nam 1991.
Gy ra khu ng hoa ng ru I Iie n gu i ngn ha ng
Mac du he Ihng IaI chnh cua Dng A yeu kem hon nhIeu
so voI he Ihng cua My, va IMI van Iap Irung vao nhung yeu
kem nay nhu Ia nguyen nhan sau xa cua khung hoang Dng
A, IMI van khng hIeu nI IhI Iruong IaI chnh hoaI dng va
anh huong Ihe nao Ien Ioan b nen kInh Ie. Nhung m hinh
kInh Ie v m Ih so cu a ho da khng bao gIo na m ba I n I bu c
Iranh r ng Io n cu a IhI Iruo ng Ia I chnh o Ia m v m, ma Iha m
ch ca o Ia m vI m ngha Ia o Ia m ca c doanh nghIe p co n ke m
co I hon. Quy na y da khng xem xe I da y du nhu ng kho khan cu a
khu vu c Ia I chnh va doanh nghIe p duo I Ia c d ng cu a ca I go I Ia
nhu ng chnh sa ch n dInh, bao g m Ia I sua I cao, cu a IMI.
KhI ho IIep can van de IaI co cau, nhom chuyen gIa IMI o
Dng A Ia p Irung va o vIe c do ng cu a nhu ng ngan ha ng ye u ke m
cu nhu Ia Irong da u ho a m a nh Iy Ihuye I cho n Io c Iu nhIen cu a
DarwIn, rang nhung ngan hang yeu kem Ihi khng Ihe de In
Ia I. Quan dIe m cu a ho cu ng co m I va I co so . O nhu ng noI kha c,
de cho nhung ngan hang yeu kem hoaI dng khng b kim
163 162
na y ke o Iheo vIe c d x de n ru I IIe n o nhu ng ngan ha ng Iu nhan
con IaI de guI sang ngan hang quc doanh, noI nguoI Ia ngam
hIe u ra ng co su ba o Ia nh cu a chnh phu . Ha u qua Ien he Ih ng
ngan hang va nen kInh Ie IndonesIa IhaI khung khIep va cung
voI nhung saI Iam Irong chnh sach IIen Ie va IaI khoa da de
cap o Iren, s phan cua daI nuoc nay da duoc dInh doaI: daI
khung hoang suy IhoaI Ia khng Iranh khoI.
Nguo c Ia I, Ha n Qu c da pho I Io nhu ng Io I khuyen ben ngoa I
va IaI co cau vn haI ngan hang Ion nhaI Ihay vi dong cua
chung. Day Ia mI phan Iy do IaI sao Han Quc IaI phuc hI
kha nhanh.
Ta i co c u doanh nghie p
Trong khI moI su chu y d vao IaI co cau IaI chnh, ro rang
Ia nhung van de cua khu vuc IaI chnh khng Ihe gIaI quyeI
neu nhu khng gIaI quyeI nhung van de o khu vuc doanh
nghIep. VoI 7S s doanh nghIep o IndonesIa gap kho khan
va mI nua s no o ThaI Lan Ia no xau, khu vuc doanh nghIep
da roI vao Iinh Irang Ie IIeI. Nhung doanh nghIep dI maI voI
pha san nam o Iinh Ihe raI Iu mu: khng ro aI Ia chu, nguoI
chu hIe n Ia I hay nhu ng chu no . Va n de so hu u chua duo c gIa I
quye I cho de n khI nhu ng doanh nghIe p na y Ihoa I kho I Iinh Ira ng
pha sa n. Nhung ne u khng co m I chu so hu u ro ra ng, b ma y
qua n Iy hIe n Iho I va nguo I chu cu co d ng co Ia m Iha I Ihoa I Ia I
sa n va Iha I Ihoa I Ia I sa n Ihu c Ie da xa y ra. O My va nhu ng nuo c
kha c, khI ca c cng Iy pha sa n, Io a a n se ch dInh m I h I d ng
u y Iha c de ngan cha n vIe c na y. Nhung o chau A , khng co quy
dInh pha p Iy cu ng nhu nhan su de Ihu c hIe n nhIe m vu u y Iha c.
Do va y, ba I bu c nhu ng vu pha sa n pha I duo c gIa I quye I nhanh
de , yeu ca u ngan ha ng do pha I da p u ng IIeu chua n v n I I IhIe u
Ia can IhIeI. Nhung khI co nhIeu, hay hau nhu IaI ca cac ngan
hang deu gap kho khan, chnh sach nay se Ia Iham hoa. Co
haI ca ch de Iang Iy Ie v n so vo I du no cho vay: Iang v n hoa c
gIam cho vay. GIua Iuc dang khung hoang, dac bIeI Ia khung
hoang o muc d nghIem Irong nhu Dng A, IhaI kho ma huy
dng vn moI. Cach khac Ia gIam du no cho vay. Nhung khI
mI ngan hang deu gIam du no cho vay, se co Ihem nhIeu
doanh nghIe p Iam va o ca nh kho khan. Khng du v n Iuu d ng,
ho buc phaI caI gIam san xuaI dng IhoI caI gIam nhu cau
dI voI cac doanh nghIep khac. Nen kInh Ie roI vao vong xoay
khung hoang. KhI nhIeu doanh nghIep gap kho khan Ihi Iy Ie
vn Iren du no cang xau dI. N Iuc nham caI IhIen Iinh hinh
IaI chnh cua cac ngan hang da dem IaI keI qua nguoc IaI.
KhI hang IoaI ngan hang dong cua va cac ngan hang gang
guong sng soI duoc khng mun cho khach hang moI vay,
ngay cang nhIeu doanh nghIep khng Ihe IIep can ngun vn
vay. ThIeu vn, hy vong phuc hI se bI dap IaI. Su maI gIa cua
d ng IIe n ngu y ra ng xua I kha u se Ihang hoa, khI ma gIa ha ng
xuaI khau re hon 30 hoac hon. Mac du doanh Ihu xuaI khau
co Iang, no khng Iang nhanh nhu nguoI Ia mong doI vi mI
Iy do don gIan: de Iang xuaI khau, doanh nghIep can co vn
Iuu d ng de sa n xua I nhIe u sa n pha m hon. KhI ngan ha ng do ng
cua va gIam cho vay, doanh nghIep khng Ihe co du vn de
Iham ch duy Iri san xuaI, noI gi den mo rng.
Khng o noI na o ma su IhIe u hIe u bIe I ve IhI Iruo ng Ia I chnh
voI chnh sach dong cua cac ngan hang cua IMI IaI ro neI nhu
o IndonesIa. MuoI sau ngan hang Iu nhan da bI dong cua va
nguoI Ia Ihng bao rang co Ihe IIep Iuc dong cua nhung ngan
hang khac. NguoI guI IIen, Iru nhung nguoI co IIen guI gIa IrI
ra I nho , se khng duo c ba o da m. Khng co gi nga c nhIen, dIe u
165 164
vao cac chuyen gIa quan Iy (Ihuong Ia nguoI nuoc ngoaI). TI
khng Ihay co Iy do nao de IIn rang nhung vI quan chuc quc
Ie duo c da o Ia o ve qua n Iy v m na y co hIe u bIe I gi da c bIe I ve
Ia I co ca u doanh nghIe p no I chung hay nga nh cng nghIe p chIp
no I rIeng. Trong khI Ia I co ca u, Irong mo I Iruo ng ho p, Ia m I qua
Irinh cha m cha p, chnh phu Ha n Qu c va MaIaysIa da do ng vaI
Iro chu d ng va hoa n Iha nh Iha nh cng qua Irinh Ia I co ca u cu a
pha n Io n nhu ng doanh nghIe p co va n de Irong Iho I gIan nga n
da ng kInh nga c, ch haI nam. Nguo c Ia I, Ia I co ca u o Tha I Lan
Iheo chIen Iuoc cua IMI IIen IrIen heI suc cham chap.
SA! LA M KHU NC KH!L ! NHA T: SA! LA M KHU NC KH!L ! NHA T: SA! LA M KHU NC KH!L ! NHA T: SA! LA M KHU NC KH!L ! NHA T: SA! LA M KHU NC KH!L ! NHA T:
A NH BA C \O ! RO ! LOA N CH!NH TRJ XA HO ! A NH BA C \O ! RO ! LOA N CH!NH TRJ XA HO ! A NH BA C \O ! RO ! LOA N CH!NH TRJ XA HO ! A NH BA C \O ! RO ! LOA N CH!NH TRJ XA HO ! A NH BA C \O ! RO ! LOA N CH!NH TRJ XA HO !
Nhung hau qua chnh IrI xa hI vIec xu Iy saI Iam cuc
khung hoang chau A co Ihe khng bao gIo duoc danh gIa day
du . KhI gIa m d c dIe u ha nh cu a IMI, MIcheI Camdessus va ca c
b Iruong IaI chnh va Ihng dc ngan hang Irung uong cua
nhom G22 (nhom cac nuoc cng nghIep phaI IrIen chnh va
nhu ng ne n kInh Ie chau A Io n, bao g m ca AusIraIIa), ga p nhau
IaI KuaIa Lumpur, MaIaysIa vao dau Ihang 12.1997, II da
canh bao nhung nguy hIem cua su baI n chnh IrI xa hI,
dac bIeI o nhung nuoc co IIch su xung dI sac Ic (nhu o
IndonesIa, noI co cu c xung d I sa c I c Io n ba muoI nam Iruo c)
neu nhu chnh sach IIen Ie va IaI khoa IhaI chaI IIep Iuc duoc
a p da I. Camdessus da binh Iha n Ira Io I Ia ho ca n pha I Iheo kInh
nghIe m o MexIco, pha I IIe n ha nh nhu ng gIa I pha p dau do n ne u
mun phuc hI nhanh chong. Khng may, du bao cua II da
hoan Ioan bIen Ihanh su IhaI. Ch nam Ihang sau khI II canh
bao ve Iham hoa sap xay ra, bao Ioan da n ra. Mac du IMI da
cho ng Iruo c khI Iinh Ira ng Iha I Ihoa I Ia I sa n xa y ra. Tha I khng
may, chnh sach saI Iam cua IMI, caI da gop phan Iao ra Iinh
Irang maI kIem soaI Ihng qua IaI suaI cao day cac doanh
nghIep vao kho khan, keI hop voI y Ihuc he va nhung nhom
IoI ch cuc b da anh huong den Ic d IaI co cau.
ChIen Iuoc IaI co cau cua IMI cho nhung doanh nghIep da
pha sa n cu ng khng Iha nh cng hon chIe n Iuo c Ia I co ca u ngan
hang. Ho Ian In gIua IaI co cau ve IaI chnh ngha Ia Iam ro
aI Ia nguoI so huu Ihuc su cua doanh nghIep, Ira no hay bIen
no Ihanh c phan voI IaI co cau ve san xuaI: doanh nghIep
se san xuaI caI gi, nhu Ihe nao va duoc I chuc ra sao. Trong
Iinh Irang suy IhoaI Iram Irong, ro rang IaI co cau IaI chnh
nhanh chong se dem IaI IoI ch kInh Ie v m Ihuc su. Nhung
ca nhan Iham gIa vao qua Irinh mac ca xung quanh nhung
doanh nghIe p pha sa n se khng nhin Iha y nhu ng Io I ch mang
Inh he Ihng do. Ho khng can phaI vI vang va dam phan
pha san Ihuong bI keo daI Iu mI den haI nam. KhI ch co vaI
doanh nghIep Irong nen kInh Ie bI pha san, su cham Ire nay
khng gay ra nhIe u IhIe I ha I xa h I. Nhung khI co nhIe u doanh
nghIep nhu vay, IhIeI haI xa hI co Ihe raI Ion khI suy IhoaI
kInh Ie v m ke o da I. Vi Ihe , ba I bu c ca c chnh phu pha I Ia m
moI cach de gIaI quyeI nhanh qua Irinh nay.
Quan dIem cua II Ia chnh phu phaI dong vaI Iro chu dng
day manh IaI co cau IaI chnh, dam bao rang doanh nghIep co
chu Ihu c su . TI cho ra ng m I khI va n de so hu u duo c gIa I quye I,
nguoI chu moI se quyeI dInh van de IaI co cau san xuaI. IMI
Ia I co quan dIe m nguo c Ia I, cho ra ng chnh phu khng nen do ng
vaI Iro chu d ng Irong Ia I co ca u Ia I chnh nhung nen Ihu c da y
IaI co cau san xuaI, ban IaI san, chang han de gIam cng suaI
duong nhu dang qua Ihua Irong nganh san xuaI chIp va dua
167 166
TI co co hI duoc noI chuyen voI Thu Iuong MaIaysIa sau
cuc xung dI o IndonesIa. Nuoc ng cung Iung xay ra xung
dI sac Ic Irong qua khu. MaIaysIa dung nhIeu bIen phap de
ngan chan dIeu do xay ra mI Ian nua, bao gm ca vIec xay
dung mI chuong Irinh h Iro vIec Iam cho nguoI IhIeu s Ma
LaI. MahaIhIr hIeu ro rang IaI ca moI Ihanh qua cua vIec xay
du ng m I xa h I da sa c I c co Ihe Ian Iha nh may kho I ne u nhu
ng de cho IMI ap daI chnh sach Ien daI nuoc ng va sau do
xung dI n ra. VoI ng, ngan ngua mI cuc khung hoang
khng ch Ia van de kInh Ie, no Ia van de ve su sng con cua
ca mI dan Ic.
!HU C HO !: L!L U CH!NH SA CH CU A !M! !HU C HO !: L!L U CH!NH SA CH CU A !M! !HU C HO !: L!L U CH!NH SA CH CU A !M! !HU C HO !: L!L U CH!NH SA CH CU A !M! !HU C HO !: L!L U CH!NH SA CH CU A !M!
CO CO CO CO CO UO C CHU NC M!NH LA U NC A N? UO C CHU NC M!NH LA U NC A N? UO C CHU NC M!NH LA U NC A N? UO C CHU NC M!NH LA U NC A N? UO C CHU NC M!NH LA U NC A N?
KhI cun sach nay duoc guI IoI nha xuaI ban, cuc khung
hoa ng da qua. NhIe u nuo c chau A dang Iang Iruo ng Iro Ia I ma c
du su phuc hI cua ho cham IaI phan nao boI suy IhoaI kInh
Ie Ioa n ca u ba I da u va o nam 2000. Nhu ng nuo c da Ira nh duo c
khung hoang nam 1998 Ia DaI Loan va SIngapore IaI roI vao
suy Ihoa I Irong nam 2001. Ha n Qu c Ihi Iang Iruo ng kha hon.
KhI suy IhoaI Ioan cau anh huong den ca My va Duc, chang aI
noI rang Ihe che kem hay chnh phu II Ia nguyen nhan suy
IhoaI. GIo day, ho da nho ra rang nhung bIen dng Ien xung
cua nen kInh Ie Iun Ia mI phan cua nen kInh Ie IhI Iruong.
Nhung mac du mI vaI nguoI IaI IMI IIn rang su can IhIep
cua ho da Ihanh cng, da s IIn rang ho da pham phaI nhung
saI Iam nghIem Irong. Thuc Ie qua Irinh hI phuc kInh Ie cho
Ihay dIeu do. Hau nhu su suy IhoaI nao cung co dIem dung.
Nhung cu c khu ng hoa ng chau A da Iro nen nghIem Iro ng hon
cung cap 23 I USD dung de Iro gIup Iy gIa va cac chu no, s
IIen nho hon nhIe u de gIu p nhu ng nguo I nghe o Ihi cha ng Iha y
dau. Theo ca ch no I cu a nguo I My , co ha ng I, ha ng I cho doanh
nghIe p, nhung cha ng co m I IrIe u khIem I n na o da nh cho dan
Ihuong. Tro cap Iuong Ihuc va nhIen IIeu cho dan ngheo o
IndonesIa bI ca I gIa m ma nh va nga y hm sau Ihi ba o Ioa n n
ra. Nhu da Iu ng xa y ra ba muoI nam Iruo c day, nhu ng doanh
nhan IndonesIa va gIa dinh cu a ho Iro Iha nh na n nhan.
Khng ch nhung nguoI Iheo Iu Iuong Iu do kho khao coI
chnh sach cua IMI Ia v nhan dao. Ch can aI do quan Iam
mI chuI den nhung nguoI doI rach, nhung dua Ire suy dInh
duo ng cu ng Iha y ra ng chnh sa ch na y Ia I I Ie . Ba o Ioa n khng
gIu p phu c h I nIe m IIn kInh doanh. No Ia m cho v n Iha o cha y
chu khng Ihu huI vn vao daI nuoc. Va bao Ioan co Ihe duoc
du bao Iruoc gIng nhu baI ky mI hIen Iuong xa hI nao,
khng pha I hoa n Ioa n cha c cha n, nhung vo I xa c sua I chnh xa c
raI cao. Ro rang Ia IndonesIa vn da chn muI cho bao Ioan
xa hI nhu Ihe. IMI Ie ra phaI bIeI dIeu nay; khap noI Iren Ihe
gIoI, IMI da gay ra bao Ioan khI chnh sach cua no caI bo Iro
cap Iuong Ihuc.
Sau cu c ba o Ioa n o IndonesIa, IMI Ihay d I Iha I d : Iro ca p
Iuong Ihuc duoc khI phuc. Nhung mI Ian nua, IMI cho Ihay
ho van chua hoc duoc baI hoc co ban ve Inh khng Ihe dao
nguo c. Cu ng nhu nhu ng doanh nghIe p da pha sa n do Ia I sua I
cao khng Ihe bIe n Iha nh kho e ma nh khI Ia I sua I duo c ha Iha p,
mI xa hI bI chIa caI boI bao Ioan do caI Iro cap Iuong Ihuc
Irong khI dang suy Ihoa I Ira m Iro ng khng Ihe ha n ga n Ia I khI
Iro cap Iuong Ihuc duoc khI phuc. Thuc Ie, su cay dang con
Io n hon: ne u nhu Iro ca p Iuong Ihu c Ia co Ihe , Ia I sao ho khng
Iam ngay Iu dau7
169 168
Cau ho I Ia m Ihe na o de phu c h I nhanh nha I Iha I kho Ira Io I
va cau Ira IoI ro rang Ia phu Ihuc vao ngun gc cua van de.
Trong nhIe u suy Ihoa I kInh Ie , phuong Ihu c I I nha I Ia phuong
phap chuan cua Keynes: IhI hanh chnh sach IaI khoa va IIen
Ie mo rng. Nhung van de o Dng A phuc Iap hon raI nhIeu
boI vi mI phan cua van de Ia nhung yeu kem ve IaI chnh
ca c ngan ha ng m ye u va ca c doanh nghIe p no na n qua nhIe u.
Nhung suy IhoaI Iam cho nhung van de nay II Ie hon. Ban
Ihan su dau don chang co y ngha II dep gi, no khng gIup
nen kInh Ie va su dau don do saI Iam cua IMI cang Iam cho
qua Irinh phuc hI Iro nen kho khan. DI khI, chang han nhu
o My LaIInh, o ArgenIIna, BrazII hay nhIeu nuoc khac Irong
nhung nam 1970, khung hoang n ra do chnh phu chI IIeu
bua baI vuoI qua kha nang chI Ira va Irong Iruong hop do,
chnh phu can caI gIam chI IIeu hoac Iang Ihue, nhung quyeI
dInh dau do n, I nha I ve ma I chnh IrI. Nhung bo I Dng A chua
he no I Io ng chnh sa ch IIe n Ie hay chI IIeu bu a ba I cho khu vu c
cng, Ia m pha I Iha p va n dInh, ngan sa ch Iruo c khu ng hoa ng
Iha m ch co n Iha ng du, nhu ng bIe n pha p Iren khng Ihch ho p
de gIaI quyeI khung hoang Dng A.
Van de voI nhung saI Iam cua IMI Ia chung Ihuong co hau
qua Iau daI. IMI Ihuong noI cu nhu Ia nhung nen kInh Ie nay
can phaI duoc Iam cho sach se. Hay chIu dau don, cang dau
Ihi sau nay cang Iang Iruong nhanh. Trong Iy IhuyeI cua IMI,
nhung nuoc quan Iam den Iuong IaI daI han chang han haI
muoI nam can phaI chIu dau va chap nhan suy IhoaI kInh
Ie. NguoI dan hm nay phaI chIu dung, nhung con chau ho se
duoc sng II hon. ThaI khng may, Ihuc Ie khng ung h Iy
Ihuye I cu a IMI. M I ne n kInh Ie bI suy Ihoa I co Ihe Iang Iruo ng
nhanh hon sau khI hI phuc nhung no chang Ihe bu dap nI
IhoI gIan da maI. Suy IhoaI ngay hm nay cang Iram Irong Ihi
mu c da ng Ie da xa y ra, qua Irinh h I phu c ke o da I hon da ng Ie
can phaI Ihe va IrIen vong Iang Iruong Irong Iuong IaI khng
gIng nhu muc ma no co Ihe.
O ph WaII, mI cuc khung hoang cham duI khI cac bIen
s IaI chnh dao chIeu. KhI ma Iy gIa con suy yeu hay gIa c
phIeu con roI Ihi chua Ihe bIeI dau Ia day. Nhung mI khI da
cham day, IhIeI haI I nhaI cung co Ihe Inh Ioan ro rang. Tuy
nhIen, de co Ihe do Iuong qua Irinh phuc hI, su n dInh Iy
gIa hay IaI suaI Ia chua du. NguoI Ia khng sng bang IaI suaI
hay Iy gIa. Cng nhan quan Iam den vIec Iam va IIen Iuong.
Ma c du Iy Ie Iha I nghIe p va vIe c IIe n Iuong Ihu c Ie gIa m da duo c
chan dung IaI, dIeu do van chua du dI voI nguoI cng nhan
co n dang Iha I nghIe p hay da bI gIa m ma I m I pha n Iu Ihu nha p.
Chang co su phuc hI Ihuc su cho den khI nhung nguoI cng
nhan quay Iro ve IaI cng vIec cu va muc Iuong hI phuc IaI
muc Iruoc khung hoang. HIen nay, Ihu nhap o nhung nuoc
Dng A bI khung hoang van con Ihap hon 20 muc dang Ie
nha n duo c ne u nhu Iang Iruo ng vo I I c d nhu o Iha p ky Iruo c.
O IndonesIa, Ing san pham nam 2000 con Ihap hon 7,S so
voI nam 1997 va Iham ch o ThaI Lan, hoc Iro ngoan nhaI
cua IMI cung chua daI duoc muc Iruoc khung hoang, noI gi
den vIec bu vao su Iang Iruong da maI. Day khng phaI Ia Ian
dau IIen IMI Iung h chIen Ihang qua som. IMI da Iuyen b
khung hoang MexIco nam 199S keI Ihuc ngay khI nhung ngan
hang va chu no nuoc ngoaI duoc Ihanh Ioan no nhung nam
nam sau ngay do, cng nhan con phaI c gang de daI duoc
muc Ihu nhap ma ho da co Iruoc day. VIec IMI Ihuc Ie ch Iap
Irung vao cac bIen s IaI chnh chu khng phaI vao IIen Iuong
Ihuc Ie, IhaI nghIep, GDP va noI rng hon Ia phuc IoI, da Iu
noI Ien nhIeu dIeu.
171 170
va Ngan hang The gIoI duoc nhanh chong cu den de xem xeI
he Ihng ngan hang o day. Mac du Iy Ie no kho doI Ia kha cao
(1S), Ngan ha ng Irung uong MaIaysIa co nhu ng quy dInh cha I
che da m ba o ca c ngan ha ng Irch du du pho ng ru I ro. Hon nu a,
quy dInh cha I che cu a MaIaysIa gIu p ca c ngan ha ng Ira nh duo c
ruI ro bIen dng Iy gIa (mI nguy hIem khI vay bang USD va
cho vay ba ng d ng rInggII) va Iha m ch gIo I ha n Iy Ie no nuo c
ngoa I cu a nhu ng doanh nghIe p ma ngan ha ng cho vay (m I
chnh sa ch Iha n Iro ng ma ngay ca Irong phuong Ihu c cu a IMI
Iu c do cu ng khng co ).
Ca ch Ihng Ihuo ng de da nh gIa su c ma nh cu a m I he Ih ng
ngan hang Ia daI no vao Irong nhung Iinh hung gIa dInh va
da nh gIa pha n u ng cu a no Irong nhu ng Iinh hu ng kInh Ie kha c
nhau. He Ihng ngan hang cua MaIaysIa vuoI qua nhung kIem
Ira na y kha I I. Ra I I he Ih ng ngan ha ng co Ihe vuo I qua nhu ng
doI suy IhoaI Iau daI hoac DaI suy IhoaI va Iruong hop cua
MaIaysIa cu ng khng pha I ngoa I Ie . Nhung he Ih ng ngan ha ng
cua MaIaysIa raI Ianh manh. Trong mI Irong nhung chuyen
vIe ng Iham cu a II o MaIaysIa, II da Iha y su kho khan cu a nhan
vIen IMI khI vIe I ba o ca o: Ia m Ihe na o de vIe I ma khng dI nguo c
IaI voI y kIen cua gIam dc dIeu hanh nhung IaI phu hop voI
bang chung Ihuc Ie.
Ngay Irong da I nuo c MaIaysIa, chu de ve ca ch Ihu c pha n u ng
Ihch ho p d I vo I khu ng hoa ng cu ng duo c ba n Iua n sI n I. B
Iruo ng Ia I chnh Anwar IbrahIm de nghI m I chuong Irinh cu a
IMI ma khng co IMI, ngha Ia, Iang IaI suaI va gIam chI IIeu.
MahaIhIr Io ra nghI ngo ve gIaI phap nay. CuI cung, ng sa
IhaI b Iruong IaI chnh va dao nguoc chnh sach kInh Ie.
KhI cu c khu ng hoa ng khu vu c bIe n Iha nh cu c khu ng hoa ng
Ioan cau va IhI Iruong IaI chnh quc Ie dong bang, MahaIhIr
Ihu nha p sau haI muoI nam ca ng co nhIe u kha nang Iha p hon.
Chang phaI nhu IMI Iuyen b rang cuc sng se II dep hon.
Ha u qua cu a m I cu c suy Ihoa I Ia ke o da I. O day co m I ha m
y quan Irong: suy IhoaI hm nay cang Iram Irong, khng ch
Iam cho san Iuong hm nay Ihap hon ma con nhIeu kha nang
Ia m cho sa n Iuo ng ca c nam IIe p Iheo Iha p hon. Theo ngha na o
do, day Ia mI IIn vuI vi no co y ngha rang nhung phuong
Ihuc II cho hm nay va nhung phuong Ihuc II cho ngay
maI Ia mI. No ngu y rang chnh sach kInh Ie phaI nham gIam
IhIeu muc d va IhoI gIan cua baI ky su suy IhoaI nao. Khng
may Ia, dIeu nay khng phaI Ia y dInh, cung khng phaI Ia keI
qua cua nhung phuong Ihuc cua IMI.
Malaysia va Trung Qu c
Bang cach dI chIeu nhung gi xay ra o MaIaysIa va Trung
Quc, haI nuoc da chon khng Iheo chuong Irinh cua IMI voI
pha n co n Ia I cu a Dng A , nhu ng nuo c da Iheo, nhu ng Ia c d ng
IIeu cuc cua nhung chnh sach cua IMI se hIen hIen ro rang.
MaIaysIa da bI cng dng IaI chnh quc Ie ch Irch manh me
Irong su I cu c khu ng hoa ng. Cho du nhu ng Io I pha I bIe u hu ng
hn cua Thu Iuong MahaIhIr va chnh sach nhan quyen o
MaIaysIa con phaI ban caI, nhIeu chnh sach kInh Ie cua ng
da Ihanh cng.
MaIaysIa mIen cuong Iham gIa chuong Irinh cua IMI, mI
phan boI vi nhung quan chuc o day khng mun phaI nghe
Ie nh Iu ben ngoa I nhung cu ng m I pha n bo I ho khng IIn Iuo ng
va o IMI. Va o da u cu c khu ng hoa ng nam 1997, gIa m d c dIe u
hanh cua IMI, MIcheI Camdessus Iuyen b rang nhung ngan
hang cua MaIaysIa raI dang Io ngaI. MI nhom chuyen gIa IMI
173 172
Iao ra hIeu ung ma cac nha kInh Ie goI Ia ngoaI ung s Ion
(Iarge exIernaIIIIes), Iac dng Ien ca nhung nguoI khng Iham
gIa vao dong chu chuyen vn nay. Nhung dong chu chuyen
vn nhu Ihe gay ra nhung bIen dng cho Ioan b nen kInh Ie.
Chnh phu co quye n, Iha m ch Ia Ira ch nhIe m IIe n ha nh nhu ng
bIen phap de gIam nhung bIen dng nay. NoI chung, cac nha
kInh Ie IIn ra ng nhu ng can IhIe p du a Iren IhI Iruo ng nhu Ihue
se hIeu qua hon va co I Iac dung phu hon Ia can IhIep Iruc
IIep. Do vay, chung II o Ngan hang The gIoI khuyen khch
MaIaysIa Iu bo kIem soaI Iruc IIep va ap daI Ihue chuyen IIen.
Hon nua, Ihue nay co Ihe gIam Iu Iu nen se khng gay ra bIen
dng Ion khI do bo can IhIep.
MoI Ihu IIen hanh nhu ke hoach. MaIaysIa do bo Ihue nhu
da hua sau mI nam ap dung. Thuc Ie Ia MaIaysIa da Iung ap
dung kIem soaI vn Iam IhoI Iruoc day va do bo no khI moI
Ihu n dInh Iro IaI. Nhung nguoI ch Irch nuoc nay da Io dI
kInh nghIem nay. Trong gIan doan mI nam, MaIaysIa da IaI
co cau cac ngan hang va doanh nghIep, chung mInh rang
nhu ng nguo I ch Irch, nhu ng nguo I no I ra ng ch vo I nhu ng bIe n
phap cua IhI Iruong vn canh Iranh, chnh phu moI Iam duoc
dIeu gi do nghIem Iuc, IaI saI mI Ian nua. MaIaysIa da Ihanh
cng hon ThaI Lan, nuoc Iheo don Ihuc cua IMI, raI nhIeu.
Nho Ia I ra ng kIe m soa I v n cu a MaIaysIa cho phe p no h I phu c
nhanh hon voI suy IhoaI I nghIem Irong hon va mon no quc
gIa Ihap hon nhIeu.
30
KIem soaI vn cho phep ho ha Ihap IaI
suaI; IaI suaI Ihap ngha Ia I doanh nghIep phaI pha san va
do do, s IIen cng quy phaI dung de cuu gIup cac doanh
nghIep se I hon. LaI suaI Ihap hon cung co ngha Ia phuc hI
30
bit thm chi tit, xem E. Kaplan and D. Rodrik, Did the Malaysian
Capital Controls Work?, a trch chu thch trc.
Ia I ha nh d ng. Va o Iha ng 9.1998, MaIaysIa c dInh d ng rInggII
o muc 3,8 rInggII an mI USD, gIam IaI suaI va ra sac Ienh ruI
IaI ca nhung ngun IIen Ie guI o nuoc ngoaI. Chnh phu cung
ap daI gIoI han chaI che Irong chuyen vn dau Iu nuoc ngoaI
ra khoI MaIaysIa Irong vong 12 Ihang. Nhung gIaI phap nay
duoc Ihng bao Ia ngan han va duoc chuan bI chu dao de Iam
ro rang nuoc nay khng he ngan can dau Iu nuoc ngoaI daI
ha n. Nhu ng aI da da u Iu IIe n va o MaIaysIa va co Io I nhua n duo c
phe p chuye n Io I nhua n ra nuo c ngoa I. Va o nga y 7.9.1998, Irong
mI cI bao Iren Iap ch Fortune ma ngay nay da Iro nen nI
IIe ng, nha kInh Ie ho c Iha nh danh PauI Krugman khuye n khch
MaIaysIa a p da I kIe m soa I v n. Nhung ng ch Ia IhIe u s . Th ng
dc ngan hang Irung uong MaIaysIa Ahmad Mohamed Don va
cap pho Iong Weng Phak Iu chuc vi ho khng dng y ap daI
kIe m soa I. M I s nha kInh Ie Iu ph WaII cu ng vo I IMI du ba o
ra ng se xa y ra Iha m ho a khI a p du ng kIe m soa I v n va ca c nha
dau Iu nuoc ngoaI se so chang dam den MaIaysIa Irong nhIeu
nam sau. Ho hy vong rang dau Iu nuoc ngoaI se suy sup, IhI
Iruong chung khoan d dc va IhI Iruong cho den cung voI
nhung meo mo cua no se hinh Ihanh. Ho canh bao rang kIem
soa I v n ma c du bo p che I ngu n v n cha y va o MaIaysIa nhung
khng Ihe ngan can ngun vn chay ra khoI MaIaysIa. ThaI
IhoaI vn van cu xay ra. Nhung hoc gIa du doan kInh Ie se bI
IhIe I ha I, Iang Iruo ng se du ng, su kIe m soa I se khng bI do bo
va MaIaysIa dang Iri hoan gIaI quyeI nhung nguyen nhan ban
cha I. Tha m ch, B Iruo ng Ia I chnh RoberI RubIn, nguo I Ihuo ng
hay kn IIeng, cung Iham gIa vao cuc ch Irch hI dng nay.
Nhung Ihu c Ie , ke I qua Ia I hoa n Ioa n kha c ha n. Nho m chuyen
gIa Ngan ha ng The gIo I cu a II Ia m vIe c vo I MaIaysIa de chuye n
kIem soaI vn Ihanh Ihue chuyen IIen ra nuoc ngoaI. BoI
dong vn chay vao hay chay ra se gay ra xao Irn Ion, chung
175 174
Iuc Irong Ihe ky IoI, Iao ra nhu cau Ion ve co so ha Iang. Do
chnh Ia co hI Ion cho dau Iu cng cng voI Iy suaI IoI nhuan
cao, bao gm Iang Ic nhung du an dang IIen hanh va khoI
dng nhung du an da xay dung nhung con bI xep IaI do IhIeu
vn. Phuong Ihuc chuan nay da co hIeu qua va Trung Quc
Iranh duoc suy IhoaI.
Trong khI ra quyeI dInh kInh Ie, Trung Quc chu Iam den
m I quan he gIu a n dInh v m va kInh Ie vI m. Ho bIe I ra ng
ho can IIep Iuc IaI co cau khu vuc doanh nghIep va IaI chnh.
Tuy nhIen, ho cung hIeu rang suy IhoaI kInh Ie se Iam moI caI
ca ch kho Ihu c hIe n hon. M I su suy Ihoa I kInh Ie se da y nhIe u
doanh nghIe p va o Iinh Ira ng nguy hIe m va Ia o ra nhIe u khoa n
no xau, va bang cach do, Iam suy yeu he Ihng ngan hang.
Suy Ihoa I kInh Ie cu ng Ia m Iang Iha I nghIe p va Iang Iha I nghIe p
se Ia m Iang chI ph xa h I cu a qua Irinh Ia I co ca u doanh nghIe p
nha nuoc. Trung Quc cung nhan ra mI IIen he gIua kInh Ie
voI n dInh chnh IrI, xa hI. Nuoc nay da IraI nghIem nhung
hau qua cua baI n va khng mun dIeu do xay ra nua. Tom
IaI, Trung Quc nhan manh nhung anh huong mang Inh he
Ihng cua chnh sach kInh Ie v m, dIeu ma cac chnh sach
cua IMI Ihuong xuyen bo qua.
DIeu do khng co ngha rang Trung Quc khng gap phaI
kho khan nao. Qua Irinh IaI co cau he Ihng ngan hang va
doanh nghIe p nha nuo c va n Ia m I Iha ch Ihu c Io n Irong nhu ng
nam Io I. Nhung da y Ia nhu ng Iha ch Ihu c de gIa I quye I hon nhIe u
khI co mI nen kInh Ie v m manh.
Ma c du su kha c nhau gIu a hoa n ca nh cu a Iu ng nuo c Ia m cho
chung Ia kho chac chan ve nguyen nhan xay ra khung hoang
va Iy do phuc hI nhanh chong cua cac nuoc, II ngh rang
khng phaI ngau nhIen ma quc gIa Ion duy nhaI Iranh duoc
kInh Ie I phaI phu Ihuc vao chnh sach IaI khoa, va keI qua
Ia chnh phu I phaI vay no. HIen nay, MaIaysIa dang o Irang
Iha I I I hon nhIe u nhu ng nuo c Ihu c hIe n nhu ng Io I khuyen cu a
IMI. Cung chang co chung cu nao cho Ihay kIem soaI vn Iam
nan Iong cac nha dau Iu nuoc ngoaI. Dau Iu nuoc ngoaI Ihuc
Ie con Iang Ien.
31
BoI vi nha dau Iu Io Iang ve su n dInh kInh
Ie va boI vi MaIaysIa da n dInh Iinh hinh II hon nhung nuoc
Iang gIeng, nuoc nay co Ihe Ihu huI dau Iu.
TRUNG QU C LA M T NUO C KHA C dI Iheo con duo ng d c Ia p
cu a minh. Khng pha I nga u nhIen ma haI nuo c dang pha I IrIe n
Ion, Trung Quc va n D da Iranh duoc su Ian pha cua cuc
khung hoang Ioan cau va deu ap dung kIem soaI vn. Trong
khI nhung nuoc dang phaI IrIen khac da Iu do hoa IhI Iruong
v n chu ng kIe n Ihu nha p gIa m, n D Iang Iruo ng o mu c Iren
S co n Trung Qu c o mu c ga n 8. DIe u na y ca ng a n Iuo ng hon
Irong b I ca nh suy Ihoa I kInh Ie no I chung va suy Ihoa I Ihuong
maI noI rIeng Iren Ioan cau. Trung Quc da daI Ihanh Iuu nay
nho a p du ng ca c bIe n pha p kInh Ie chnh Ih ng. Do khng pha I
Ia ca c bIe n pha p kIe u Hoover ma IMI da ke don ma Ia bIe n pha p
cac nha kInh Ie da gIang day Irong hon nua Ihe ky qua: khI
gap suy IhoaI kInh Ie, hay dI pho bang chnh sach kInh Ie v
m mo r ng. Trung Qu c da na m Ia y co h I ke I ho p nhu ng nhu
ca u Iruo c ma I vo I nhu ng mu c IIeu kInh Ie Iau da I. Tang Iruo ng
kInh Ie nhanh chong Irong Ihap ky Iruoc va du bao con IIep
31
Trong khung hoang, u t nc ngoai vao Malaysia cung ging nh cac
nc b khung hoang khac va ging nh cac nc trong khu vc. Tuy nhin,
nhng bng chng nay con qua sm kt lun. Mt nghin cu kinh t
lng cng phu hn (vi nhiu s liu hn) la cn thit boc tach anh
hng cua kim soat vn ln u t trc tip nc ngoai khoi anh hng cua
nhng nhn t khac.
177 176
bI anh huong boI cac su kIen chnh IrI va baI n xa hI. Tuy
nhIen, su baI n chnh IrI xa hI ban Ihan no xuaI phaI mI
phan khng nho Iu chnh sach cua IMI, nhu chung Ia da Ihay.
Khng aI dam chac IIeu co su chuyen dI nhe nhang hon Iu
chnh quyen SuharIo, nhung se ch mI vaI nguoI nghI ngo
rang moI Ihu con co Ihe II Ie hon.
Nhu ng Ia c d ng de n Iuong lai
Ma c cho nhu ng IhIe I ha I, cu c khu ng hoa ng Dng A da dem
IaI nhung Iac dng co IoI. Cac nuoc Dng A, khng nghI ngo
gi, se phaI IrIen he Ihng kIem soaI IaI chnh noI rIeng va he
Ihng IaI chnh noI chung II hon. Mac du cac doanh nghIep
da Ihe hIe n kha nang ca nh Iranh a n Iuo ng Iren IhI Iruo ng Ioa n
cau, Han Quc co Ie se Iro IaI voI kha nang canh Iranh manh
me hon. M I s nhu ng va n de Iham nhu ng, ca I go I Ia chu ngha
Iu ban Ihan huu (crony capIIaIIsm) se bI daI duoI Iam ngam.
Tuy nhIen, cach gIaI quyeI khung hoang, dac bIeI Ia vIec su
du ng Ia I sua I cao, Ihuo ng co Ia c d ng IIeu cu c Ien Iang Iruo ng
kInh Ie Irung han cua khu vuc va co Ihe ca daI han. Su ma
maI na m ngay Irong chnh nguyen nhan cu a dIe u na y. He Ih ng
Ia I chnh ye u ke m, IhIe u kIe m soa I da n de n su phan b khng
hop Iy cac ngun Iuc. Trong khI nhung ngan hang o Dng A
con xa moI hoan hao, Irong ba Ihap ky Iruoc, Ihanh qua cua
ho Irong vIec phan b nhung ngun IaI chnh dI dao Ia kha
a n Iuo ng. Chnh dIe u na y da duy Iri su Iang Iruo ng nhanh. Du
cho y dInh cu a nhu ng nguo I Ihu c da y ca I ca ch o Dng A Ia nha m
ca I IhIe n nang Iu c cu a he Ih ng Ia I chnh, Ihu c Ie nhu ng chnh
sach cua IMI co xu huong Iam hong Inh hIeu qua cua IhI
Iruo ng.
khu ng hoa ng o Dng A . Trung Qu c da Iheo con duo ng nguo c
Ia I hoa n Ioa n vo I IMI, co n qu c gIa vo I gIaI doa n suy Ihoa I nga n
nhaI, MaIaysIa, da cng khaI IoaI bo chIen Iuoc cua IMI.
Ha n Qu c, Tha i Lan va lndonesia
Han Quc va ThaI Lan cung cap Ihem mI buc Iranh Iuong
phan. Sau mI gIaI doan ngan Ihay dI chnh sach IIen Iuc Iu
Iha ng 7 de n Iha ng 10.1997, Tha I Lan da Iuan Ihu ha u nhu hoa n
Ioan phuong Ihuc cua IMI. Nhung ba nam sau khI khung
hoa ng n ra, nuo c na y va n co n dang Irong Iinh Ira ng suy Ihoa I,
voI GDP con Ihap hon 2,3 so voI Iruoc khung hoang. TaI co
cau doanh nghIep ch duoc raI I va gan 40 no Ia no xau.
Nguoc IaI, Han Quc khng dong cua cac ngan hang Iheo
phuong Ihuc cua IMI. Chnh phu Han Quc, cung gIng nhu
MaIaysIa, do ng vaI Iro chu d ng hon Irong Ia I co ca u ca c doanh
nghIep. Hon nua, Han Quc van gIu Iy gIa Ihap Ihay vi de cho
Iang Ien. DIeu nay duong nhu cho phep Han Quc Ich Iuy IaI
ngu n du Iru ngoa I Ie , bo I mua USD du Iru se Ia m ha gIa d ng
won. Thu c Ie , Ha n Qu c gIu Iy gIa Iha p de kch Ihch xua I kha u
va han che nhap khau. Han Quc khng Iheo IoI khuyen cua
IMI ve IaI cau Iruc san xuaI. IMI hanh xu nhu Ihe Ia ho bIeI
nhIe u ve cng nghIe p sa n xua I chIp Ioa n ca u hon nhu ng doanh
nghIep da Iay vIec san xuaI chIp Iam nghIep kInh doanh cua
ho va doI Han Quc phaI nhanh chong IoaI bo cng suaI Ihua.
Ha n Qu c da khn khe o Io dI Io I khuyen na y. KhI nhu ca u chIp
phuc hI, nen kInh Ie cung phuc hI. Neu ma Iheo IoI khuyen
cua IMI, phuc hI se cham hon nhIeu.
KhI da nh gIa su phu c h I cu a ca c nuo c, ha u he I ca c nha phan
Ich xep rIeng IndonesIa, don gIan boI vi nen kInh Ie nuoc nay
179 178
nuoc nay anh huong den nhung nuoc Iang gIeng, IMI van
khng Ihu a nha n saI Ia m Irong chnh sa ch IIe n Ie hay I ra Iim
ca ch Iy gIa I Ia I sao nhu ng m hinh kInh Ie cu a ho Iha I ba I Iha m
haI Irong vIec du bao dIen IIen cua nhung su kIen. Ho cung
khng Iim ca ch pha I IrIe n nhu ng m hinh Ihay Ihe , dIe u ngu y
rang Irong cuc khung hoang IIep Iheo, IMI hoan Ioan co Ihe
Iap IaI nhung saI Iam Iuong Iu. (Vao Ihang 2.2002, IMI ghI
Ihem mI saI Iam nua vao bang Ihanh Ich cua no saI Iam o
ArgenIIna. M I pha n cu a saI Ia m na y chnh Ia vIe c IMI IIe p Iu c
ap dung mI Ian nua chnh sach IaI khoa Ihu hep).
M I Iy do gIa I Ihch cho mu c d Iha I ba I Io Io n cu a IMI chnh
Ia IhaI d kIeu ngao: khng aI mun Ihua nhan saI Iam, dac
bIeI Ia saI Iam o muc d Ion nhu Ihe hay gay ra hau qua Iram
Irong den Ihe. Khng phaI IIscher hay Summers, khng phaI
RubIn hay Camdessus, cung chang phaI IMI hay B TaI chnh
My. Chang aI Irong s ho mun ngh rang chnh sach cua ho
Ia saI Ia m. Ho ma c ke I bo I vI Ihe cu a minh, ma c cho nhu ng ba ng
chung hIen nhIen ve IhaI baI cua ho. (KhI IMI cuI cung quyeI
dInh u ng h Ia I sua I Iha p va da o nguo c su u ng h d I vo I chnh
sach IaI khoa IhaI chaI o Dng A, ho noI rang do Ia boI vi bay
gIo mo I Ia Iho I dIe m Ihch ho p. TI cho ra ng ho Ihay d I phuong
phap mI phan Ia do suc ep du Iuan).
Nhung o Dng A, co v s nhung cach gIaI Ihch khac, bao
gm ca cach gIaI Ihch ma II khng dng y: do Ia xem chnh
sach cua IMI nhu Ia mI muu d co chu y nham Iam suy yeu
Dng A khu vuc da cho Ihay Ic d Iang Iruong nhanh nhaI
Ihe gIoI Irong vong bn muoI nam qua hay I nhaI cung Ia
muu d kIem IoI cho nhung nha dau Iu ph WaII va nhung
Irung Iam kInh doanh IIe n Ie kha c. Nguo I Ia co Ihe hIe u vi sao
nhu ng y ngh na y Ia I na y sInh: IMI Iruo c IIen yeu ca u ca c nuo c
O moI noI Iren Ihe gIoI, raI I dau Iu moI duoc IaI Iro bang
ngu n v n huy d ng c pha n mo I (ba n c phIe u cu a m I cng
Iy). Thuc Ie, ch vaI nuoc co he Ihng so huu da dang Ia My,
Anh va NhaI Ban. Nhung nuoc nay deu co he Ihng phap IuaI
manh va bao ve quyen IoI cua c dng. Can phaI co IhoI gIan
de phaI IrIen nhung he Ihng nhu vay va cung ch moI co vaI
nuoc phaI IrIen Ihanh cng. Trong khI do, cac doanh nghIep
Iren Ihe gIoI phaI dua vao vay no. Nhung ban chaI cua vay no
Ia ruI ro. Nhung chIen Iuoc cua IMI, chang han nhu Iu do hoa
IhI Iruong IaI chnh va Iang IaI suaI den muc cuc doan khI
khung hoang n ra Iam cho vIec vay no Iro nen ruI ro hon. De
Iu ve, cac doanh nghIep vay no I hon va buc phaI dua vao
IoI nhuan gIu IaI. Do do, Iang Iruong Irong Iuong IaI se bI han
che , v n khng chu chuye n Iu do de n nhu ng mu c IIeu su du ng
co hIeu qua nhaI. Bang cach do, chnh sach cua IMI Iam cho
phan b ngu n Iu c, da c bIe I Ia phan b v n ke m hIe u qua hon.
Ma day IaI Ia ngun Iuc khan hIem nhaI o nhung nuoc dang
phaI IrIen. IMI khng xem xeI nhung IhIeI haI nay boI vi m
hinh cu a ho khng pha n a nh Ihu c Ie hoa I d ng cu a IhI Iruo ng
IaI chnh, bao gm ca Iac dng cua Ihng IIn khng hoan hao
Ien IhI Iruong IaI chnh.
LY C!A ! NHU NC SA! LA M LY C!A ! NHU NC SA! LA M LY C!A ! NHU NC SA! LA M LY C!A ! NHU NC SA! LA M LY C!A ! NHU NC SA! LA M
Mac du da Ihua nhan nhung saI Iam nghIem Irong Irong
nhung Iu van ve chnh sach IaI khoa, Irong vIec Ihuc day IaI
co cau ngan hang o IndonesIa, Ihuc day Iu do hoa IhI Iruong
Ia I chnh qua so m va vIe c da nh gIa khng du ng mu c Ia m quan
Irong cua nhung Iac dng IIen vung, Iheo do su suy IhoaI cua
181 180
MO T CH!L N LUO C THAY THL MO T CH!L N LUO C THAY THL MO T CH!L N LUO C THAY THL MO T CH!L N LUO C THAY THL MO T CH!L N LUO C THAY THL
Da p Ia I nhu ng phe pha n IIen Iu c cu a II da nh cho IMI va B
TaI chnh My, nhung nguoI phe phan II van IaI, neu Ia II II
se Ia m gi7 Chuong na y da go I y m I chIe n Iuo c co ba n: gIu ne n
kInh Ie o ga n mu c Ioa n du ng Iao d ng nha I co Ihe . De da I duo c
dIeu do doI hoI chnh sach IaI khoa va IIen Ie mo rng (hay I
nhaI cung khng Ihu hep), muc d chnh xac con phu Ihuc
vao Iinh hinh cua mI nuoc. TI dng y voI IMI ve Iam quan
Irong cua IaI co cau IaI chnh, gIaI quyeI cac ngan hang yeu
ke m, nhung II se IIe p ca n va n de na y Iheo ca ch kha c, vo I mu c
IIeu co ban Ia duy Iri dong vn va Iam dung Ihanh Ioan cac
khoan no, Iuc Ia IaI co cau no nhu dIeu cuI cung da dIen ra o
Han Quc. Dam bao duy Iri dong vn IaI chnh doI hoI n Iuc
Io n hon de Ia I co ca u nhu ng I chu c Ia I chnh hIe n co . Va pha n
quan Irong Irong IaI co cau doanh nghIep doI hoI mI dIeu
khoan pha san dac bIeI nham gIaI quyeI nhanh nhung kho
khan do bIen dng kInh Ie v m Ion hon muc Ihng Ihuong.
LuaI pha san My co nhung dIeu khoan cho phep IaI I chuc
Iuong dI nhanh mI doanh nghIep, Ihay vi cho pha san, o
chuong 11. Nhung vu pha san do baI n kInh Ie v m nhu o
Dng A ca n co nhu ng gIa I pha p nhanh hon ma II go I Ia sIeu
chuong 11.
Du co hay khng co mI dIeu khoan nhu vay, su can IhIep
manh me cua chnh phu Ia can IhIeI. Nhung su can IhIep cua
chnh phu se Iap Irung vao IaI co cau IaI chnh, IhIeI Iap quan
he so hu u doanh nghIe p ro ra ng de Ia m cho doanh nghIe p Iham
gIa Iro Ia I IhI Iruo ng In du ng. DIe u do se gIu p ca c doanh nghIe p
Ian dung duoc nhung co hI xuaI khau do Iy gIa Ihap mang
IaI. No cung se xoa bo dng co gay IhaI IhoaI IaI san va Iao ra
chau A mo cu a IhI Iruo ng Ia I chnh cho ca c do ng v n nga n ha n.
Cac nuoc nay nghe Iheo va IIen chay vao am am cho den khI
dI ngI ruI chay. IMI IIen yeu cau Iang IaI suaI va IhaI chaI
IaI khoa va do do, gay ra mI su suy IhoaI nghIem Irong. KhI
gIa IaI san roI Iu do, IMI Ihuc gIuc cac nuoc ban IaI san cua
ho Iham ch voI gIa gc re maI. Ho noI rang cac doanh nghIep
can co su quan Iy cua nuoc ngoaI (Io dI rang nhung doanh
nghIe p na y da co I c d Iang Iruo ng da ng ghen II Irong nhu ng
Ihap ky Iruoc Ihi khng Ihe co b may quan Iy yeu kem duoc)
va dIeu do se daI duoc neu nhu cng Iy duoc ban cho nuoc
ngoaI, chu khng ch Ihue cac nha quan Iy nuoc ngoaI. VIec
mua ban duoc IIen hanh boI chnh nhung I chuc IaI chnh da
ru I v n va gay ra khu ng hoa ng. Nhu ng ngan ha ng na y se kIe m
duo c mo n IIe n hoa h ng Io n khI ba n ca c doanh nghIe p kho khan
hoa c chIa Ia ch chu ng ra, cu ng nhu ho da kIe m mo n Io I Io n khI
ho da u IIen d IIe n va o da u Iu o ca c nuo c na y. KhI ca c su kIe n
xay ra, su hoaI nghI con gIa Iang Ion hon: mI s cng Iy IaI
chnh My va cac nuoc khac khng quan Iam may den vIec IaI
co cau. Ho ch gIu IaI san cho den khI kInh Ie phuc hI, kIem
IoI bang vIec mua o muc gIa re maI va ban o muc gIa Ihng
Ihuo ng.
TI IIn rang co nhung Iy gIaI don gIan hon. IMI khng Iham
gIa vao mI am muu nao ca. Nhung no Ihe hIen he Iu Iuong
va nhung IoI ch cua cng dng IaI chnh phuong Tay. Chnh
nhung co che hoaI dng da cach Iy I chuc nay va chnh sach
cua no khoI su sam soI ky Iuong ma neu co Ihi chac da buc
IMI pha I su du ng nhu ng m hinh va a p du ng nhu ng chnh sa ch
phu hop hon voI Iinh hinh o Dng A. ThaI baI cua IMI o Dng
A co nhIe u dIe m chung vo I Iha I ba I o ca c nuo c dang pha I IrIe n
va dang chuye n d I. O chuong 8 va chuong 9, chu ng Ia se xem
xeI ky hon nhung dIem chung nay.
183 182
quc Ie. Nhung Ihay dI nay se Iao dIeu kIen cho Iang Iruong
manh me hon Irong Iuong IaI.
Nhung d I Ia I nhu ng Iha nh qua Ia nhu ng ma I ma I. Ca ch IIe p
ca n khu ng hoa ng cu a IMI da de Ia I ha u qua no na n cu a ca chnh
phu va Iu nhan o ha u he I ca c nuo c. DIe u na y khng ch de do a
nhung cng Iy boI Iy Ie no qua cao nhu da Iung Ia dac Irung
cua doanh nghIep Han Quc ma con ca nhung cng Iy co muc
no Ihap hon. Chnh sach IaI suaI cao buc hang ngan doanh
nghIep pha san da cho Ihay Iham ch ca muc no binh Ihuong
cu ng co Ihe co ru I ro cao. Ke I qua Ia , ca c doanh nghIe p se pha I
dua vao vn cua chnh minh. Thuc Ie, IhI Iruong vn se hoaI
d ng ke m hIe u qua m I ha u qua cu a ca ch IIe p ca n ve ca I IhIe n
hIeu qua IhI Iruong voI he Iu Iuong cua IMI. Va quan Irong
nhaI, Iang Iruong muc sng se cham IaI.
Ha u qua cu a chnh sa ch cu a IMI Ia I Dng A co n Ia m cho Ioa n
ca u ho a bI Ia n cng. Tha I ba I cu a nhu ng I chu c Ia I chnh qu c
Ie o ca c nuo c nghe o dang pha I IrIe n da co Iu Iau, nhung nhu ng
IhaI baI nay khng nam Iren Irang nhaI cac bao va I nguoI
bIe I de n. Cu c khu ng hoa ng da mInh ho a s ng d ng cho nhu ng
nguoI o cac nuoc phaI IrIen Ihay su IhaI vong ma nguoI dan o
cac nuoc dang phaI IrIen da cam nhan Iu Iau. Nhung gi xay ra
o Nga Irong suI nhung nam 1990 ch cung cap Ihem mI vaI
Ih du gIaI Ihch IaI sao co su khng haI Iong ve cac I chuc
quc Ie va vi sao nhung I chuc nay can phaI Ihay dI.
dng Iuc manh me cho doanh nghIep Iham gIa moI qua Irinh
Ia I co ca u sa n xua I ca n IhIe I. Nhu ng nguo I chu so hu u va qua n
Iy mo I o vI Ihe Ihua n Io I hon Irong ch da o qua Irinh Ia I co ca u
so voI nhung quan chuc quc Ie va Irong nuoc, nhung nguoI
chua bIe I gi ve doanh nghIe p. Ta I co ca u Ia I chnh nhu Ihe na y
khng do I ho I khoa n Iro gIu p Ia I chnh Io n. Su vo m ng vo I chIe n
Iuo c Iro gIu p Ia I chnh kh ng I da qua ro ra ng. TI khng da m
cha c ra ng nhu ng y Iuo ng cu a II se Iha nh cng, nhung II ha u
nhu khng nghI ngo ra ng co h I Iha nh cng se Io n hon ke hoa ch
cua IMI raI nhIeu, ke hoach ma IhaI baI cua no hoan Ioan co
Ihe du bao Iruoc, voI IhIeI haI Ion.
IMI khng nhanh chong ruI ra nhung baI hoc Iu IhaI baI o
Dng A . Ch vo I va I Ihay d I nho , ho Ia I IIe p Iu c a p du ng chIe n
Iuo c Iro gIu p Ia I chnh Io n. Vo I nhu ng Iha I ba I o Nga, BrazII va
ArgenIIna, ro rang Ia can phaI co chIen Iuoc moI Ihay Ihe va
hIen nay ngay cang nhIeu nguoI ung h, I nhaI Ia mI phan,
cach IIep can ma II vua Irinh bay. GIo day, nam nam sau
khu ng hoa ng, IMI va G7 dang cu ng no I Io I vIe c chu Iro ng hon
den su pha san cua doanh nghIep va dong bang cac khoan
Ihanh Ioan ngan han va Iham ch ap dung Iam IhoI kIem soaI
vn. TI se Iro IaI voI nhung caI cach nay sau, o chuong 9.
KHUNG HOANG TA I CHINH chau A da Iao ra nhIeu Ihay dI se
In IaI Iau daI o cac nuoc Irong Iuong IaI. GIam saI doanh
nghIep va nhung chuan muc ke Ioan da caI IhIen, va Irong
vaI Iruong hop, dua cac nuoc nay vao hang Iop nhung IhI
Iruong moI nI. HIen phap moI o ThaI Lan hua hen dan chu
hon (bao gm dIeu khoan ve quyen duoc bIeI cua cng dan,
dIeu ma hIen phap My con chua co), hua hen muc d mInh
bach cao hon muc d mInh bach cua cac I chuc IaI chnh
Ai LANH MA1 NUOC NGA
185 184
CHIONG 5
AI ANH MAT NIOC NGA`
S
au su sup d cua buc Iuong BerIIn vao cuI nam 1989,
mI Irong nhung cuc chuyen dI kInh Ie quan Irong
nhaI moI IhoI daI da baI dau. No Ia cuc Ihu nghIem kInh
Ie xa hI Ion Ihu haI Irong Ihe ky.
32
Cuc Ihu nghIem dau IIen
Ia su chuyen dI nuoc Nga sang cng san bay Ihap ky Iruoc.
Qua IhoI gIan, nhung IhaI baI cua cuc Ihu nghIem dau IIen
nay Iro nen ro rang. Do keI qua cua Cach mang 1917 va su
Ia nh da o cu a LIen X Iren m I pha n Io n chau u sau The chIe n
Ihu II, khoa ng 8 dan s Ihe gIo I s ng duo I he Ih ng c ng sa n
X vIeI voI su chuyen che ve Iu do chnh IrI Ian kInh Ie. Cuc
chuyen dI Ihu haI dIen ra o Nga cung nhu o cac nuoc Dng
va Nam u con Iau moI keI Ihuc, nhung dIeu nay Ihi qua ro
rang: nuoc Nga con Iau moI gaI haI duoc nhung gi ma nhung
32
Phn ln chng nay va hai chng tip theo la da trn cac nghin cu a
c bao cao ky hn ch khac. Xem nhng bai nghin cu sau: J. E. Stiglitz,
Whither Reform? Ten Years of the Transision (Annual World Bank Confer-
ence on Development Economics, 1999), trong The World Bank (xut ban tai
Washington, DC, 2000), trang 27-56, do Boris Pleskovic va Joseph E. Stiglitz
chu bin; J. E. Stiglitz, Quis Custodiet Ipsos Custodes? Corporate Governance
Failures in the Transition, trong Governance, Equity and Global Markets,
Proceedings from the Annual Bank conference on Development Economics in
Europe, thang 6.1999 (Paris: Conseil dAnalyse economique, 2000), trang 51-
84, do Pierre-Alain Muet va J. E. Stiglitz chu bin. Cung c xut ban trong
187 186
S pha n nuo c Nga Ira I ra gI ng nhu m I vo kIch. Ra I I nguo I
du doa n duo c su su p d ba I ngo cu a LIen bang X vIe I va cu ng
I nguo I du doa n duo c su ru I IuI ba I ngo cu a BorIs YeIIsIn. M I
s nguoI cho rang, cac Iap doan dau so chnh IrI day ray duoI
Iho I YeIIsIn da bI kIe m che . S kha c cho ra ng nhu ng ke da u so
chnh IrI da ma I vI Ihe . M I nho m Ihi coI Iang Iruo ng sa n Iuo ng
ke Iu sau khung hoang 1998 nhu Ia su baI dau cua IhoI ky
phuc hung va se dan den su IaI hinh Ihanh Iang Iop Irung
Iuu. NguoI khac IaI coI do Ia nhung nam han gan nhung maI
maI cua Ihap ky Iruoc. Thu nhap hIen nay o Nga Ihap hon
nhIeu so voI cach day mI Ihap ky va Iy Ie ngheo doI Ihi cao
hon nhIeu. Nhung nguoI bI quan Ihay daI nuoc minh nhu
cuong quc haI nhan, nga nghIeng voI nhung baI n chnh
IrI xa hI. Nhung nguoI Iac quan cho rang che d Ianh dao
ban dc IaI gIup n dInh Iinh hinh, nhung voI caI gIa Ia maI
mI phan dan chu.
Nhi u nha khoa ho c chnh tr a co nh ng phn tch no i chung la phu h p
v i nh ng ly gia i c cung c p y. Xem cu th la A. Cohen, Russias
Meltdown: Anatomy of the IMF Failures, Heritage Foundation Backgrounders
No. 1228, 23.10.1998; S.F.Cohen, Failed Crusade (New York: W.W Norton,
2000); P. Reddaway and D.Glinski, The Tragedy of Russias Reforms: Market
Bolshevism Against Democracy (Vin hoa bnh My xut ban tai Washington
nm 2001); Michael McFaul, Russias Unfisnished Revolution: Political
Change from Gorbachev to Putin (Nha xut ban ai hoc Cornell, Ithaca, New
York, 2001); Archie Brown and Liliia Fedorova Shevtskova chu bin,
Gorbachev, Yeltsin and Putin: Political Leadership in Russias Transition
(Quy hoa bnh quc t Carnegie xut ban tai Washington DC, 2000); va Jerry
E Hough and Michael H. Armacost, The Logic of Economic Reform in Russia
(Vin Brookings xut ban tai Washington, 2001).
Khng co g ngac nhin, mt s nha cai cach a cung cp nhng y kin khac
hn vi nhng y kin trnh bay y, mc du nhng ly giai nay thng thy
hn thi ky u, thi ky hy vong cua cuc chuyn i, mt s bai co tiu
dng nh a nhau vi nhng s kin xay ra sau o. Xem v du nh Anders
nguoI ung h kInh Ie IhI Iruong da hua hen hay hy vong. DI
vo I pha n Io n nhu ng nguo I dang s ng o ca c nuo c Ihu c LIen X
cu , cu c s ng duo I che d Iu ba n chu ngha co n I I Ie hon dIe u
ma nhu ng nha Ia nh da o c ng sa n da no I ve no Iruo c day. TrIe n
vong ve Iuong IaI IhaI am dam. Tang Iop Irung Iuu bI pha huy
va suy yeu. MI he Ihng chu ngha Iu ban Ihan huu va maIIa
hinh Iha nh. Nhu ng Iha nh qua xay du ng ne n dan chu Iu do Ihu c
su, bao gm Iu do bao ch Io ra mong manh khI nhung daI
Iruye n hinh d c Ia p bI do ng cu a Iu ng ca I m I. Trong khI nguo I
Nga phaI chIu Irach nhIem ve nhung gi da xay ra, nhung nha
Iu van nuoc ngoaI, dac bIeI Iu My va IMI, nhung nguoI da
nhanh chong den rao gIang ve kInh Ie IhI Iruong, cung phaI
chIu m I pha n Ira ch nhIe m. II nha I ho cu ng da u ng h ca c nha
Ianh dao nuoc Nga va nhung nen kInh Ie khac ve cach chuyen
dI, IhuyeI gIang ve mI In gIao moI chu ngha IhI Iruong
Iu do nhu m I Ihay Ihe cho In gIa o cu chu ngha Ma c da
Io ra khng hIeu qua.
Challenge 42(6) (thang 11-12.1999), trang 26-27. Ban ting Phap: Quis
custodiet ipsos custodes? Les defaillances du gouvernement dentreprise dans
la transition, Revue deconomie du developpement 0 (1-2) (thang 6.2000)
trang 33-70. Bn canh o, xem D.Ellerman va J. E. Stiglitz, New Bridges
Across the Chasm: Macro-and Micro-Strategies for Russia and other Transi-
tional Economies, Zagreb International Review of Economics and Business
3(1) (2000), trang 41-72, va A. Hussain, N. Stern and J.E Stiglitz, Chinese
reforms from a Comparative Perspective, trong sach Incentives, Organization
and Public Economics, Papers in Honour of Sir James Mirrlees (xut ban tai
Oxford va New York: Nha xut ban ai hoc Oxford, 2000), trang 243-277.
V nhng tac phm bao ch xut sc v qua trnh chuyn i Nga, hay xem
Chrystia Freeland, Sale of the Century (Crown: New York, 2000); P. Klebnikov,
Godfather of the Kremlin, Boris Bezezovsky and the Looting of Russia (New
York: Harcourt, 2000); R. Brady, Kapitalism: Russias Struggle to Free Its
Economy (New Haven: Yale University Press, 1999) va John Lloyd, Who
Lost Russia? New York Times Magazine, 15.8.1999.
189 188
IMI va ca c nha Ia nh da o phuong Tay Iuyen b ra ng mo I vIe c
se II Ie hon nhIeu neu nhu khng co su gIup do va su Iu van
cua ho. Luc do va ca hIen nay, chung Ia deu khng co qua cau
Ihuy IInh mau nhIem nao gIup chung Ia Ihay duoc dIeu gi se
xay ra neu ap dung nhung chnh sach khac. Chung Ia khng
co ca ch na o Ia m m I Ih nghIe m co kIe m soa I, dI nguo c Ia I Iho I
gIan de Ihu nghIem nhung chIen Iuoc khac. Chung Ia khng
co cach nao de chac chan dIeu gi se xay ra.
Nhung chu ng Ia bIe I nhu ng quye I dInh kInh Ie chnh IrI da
Ihu c hIe n va chu ng Ia bIe I ha u qua Ia khu ng khIe p. Trong m I
vaI Iruong hop, mI quan he gIua nhung chnh sach va hau
qua cua chung raI de nhan bIeI: IMI Io ngaI pha gIa dng rup
se gay ra vong xoay Iam phaI. VIec ho khang khang doI Nga
phaI gIu muc Iy gIa bI danh gIa qua cao va su ung h voI hang
I USD cho vay cua ho cuI cung da Iam haI nen kInh Ie. (KhI
dng rup cuI cung cung bI pha gIa vao nam 1998, Iam phaI
da khng Iang nhu IMI Io nga I va ne n kInh Ie Ia n da u IIen Iang
Iruo ng ma nh). Trong nhu ng Iruo ng ho p kha c, m I quan he na y
phu c Ia p hon nhIe u. Nhung kInh nghIe m Iu m I s nuo c da dI
Iheo nhu ng con duo ng chuye n d I kha c nhau da ch gIu p chu ng
Ia II ra Irong me cung nay. DIeu can IhIeI Ia ca Ihe gIoI co
nhung danh gIa ve chnh sach cua IMI o Nga, dIeu gi dua day
ho va IaI sao ho IaI saI Iam. Nhung nguoI co co hI Iruc IIep
quan saI qua Irinh ra quyeI dInh va nhung hau qua cua no,
ke ca ban Ihan II, co Irach nhIem dac bIeI phaI Iy gIaI nhung
su kIen da xay ra.
Co n m I Iy do nu a cho vIe c Ia I da nh gIa nhu ng va n de o nuo c
Nga. GIo day, da hon muoI nam sau khI buc Iuong BerIIn sup
d, ro rang Ia qua Irinh chuyen dI sang kInh Ie IhI Iruong se
Ia m I qua Irinh da u Iranh Iau da I, va nhIe u, ne u khng mu n
no I Ia ha u he I, va n de Iuo ng nhu da duo c gIa I quye I Iu va I nam
Nuoc Nga da Iang Iruong raI nhanh sau nam 1998, dua vao
gIa dau cao va su pha gIa dng IIen, dIeu ma IMI Iu Iau phan
dI. Nhung khI gIa dau mo gIam xung va nhung IoI ch cua
vIe c pha gIa da he I Ihi Iang Iruo ng cu ng gIa m. HIe n nay, du doa n
ve kInh Ie nuo c Nga khng co n a m da m nhu gIaI doa n sau khu ng
hoa ng nhung khng ke m pha n ru I ro. Chnh phu ha u nhu ch
vu a du chI IIeu khI gIa da u mo , ngu n xua I kha u chnh, Iang
cao. Ne u gIa da u mo gIa m, dIe u co Ie se xa y ra khI cu n sa ch
na y duo c xua I ba n, nuo c Nga se ga p kho khan. DIe u I I nha I co
Ihe no I Iu c na y Ia Iuong IaI nuo c Nga va n co n mo mII.
Khng he nga c nhIen khI cu c Iranh Iua n ve vIe c aI da da nh
ma I nuo c Nga Ia I co duo c am huo ng vang d I nhu va y. O mu c
d nao do, cau hoI nay ro rang duoc daI khng dung ch. O
My, no goI IaI ky uc ve cuc Iranh Iuan nua Ihe ky Iruoc day
ve vIec aI danh maI Trung Quc, khI chu ngha cng san nam
quyen o day. Nhung Trung Quc chang phaI cua My de ma
danh maI vao nam 1949, cung nhu nuoc Nga chang phaI cua
My de ma danh maI mI nua Ihe ky sau. O ca haI Iruong hop
nay, My va Tay u deu chang co su kIem soaI nao ve nhung
Ihay dI chnh IrI, xa hI. Nhung ro rang Ia dIeu gi do da saI,
khng ch o nuo c Nga ma co n o ha u he I Irong s hon haI muoI
nuoc nI Ien sau su Ian ra cua che d X vIeI.
Aslund, How Russia Became Market Economy, (Vin Brookings xut ban tai
Washington DC, 1995) hay Richard Layard and John Parker, The Coming
Russia Boom: A Guide to New Markets and Politics (Nha xut ban Free Press
xut ban tai New York, 1996). V nhng goc nhn ph phan hn, hay xem
Lawrence R. Klein and Marshall Pomer chu bin (vi li noi u cua Joseph
E. Stiglitz) The New Russia: Transition Gone Awry (Nha xut ban ai hoc
Stanford xut ban tai Palo Alto, Californina nm 2001).
Nhng s liu trch dn trong chng nay chu yu la t World Bank, World
Development Indicators and Global Development Finance (nhiu nm khac
nhau).
191 190
na o, duo c khuye n khch ch ng Ia I Duma duo c ba u ra m I ca ch
dan chu va IIe n ha nh nhu ng ca I ca ch IhI Iruo ng Ihng qua sa c
Ie nh.
33
Co ve nhu nhu ng nguo I Bnsevch kInh Ie IhI Iruo ng
cu ng nhu nhu ng chuyen gIa phuong Tay va nha Iruye n gIa o In
nguo ng kInh Ie mo I o nhu ng nuo c Ihu c LIen X cu dang c ga ng
a p du ng m I phIen ba n n ho a cu a phuong pha p cu a LenIn nha m
Ihu c da y qua Irinh chuye n d I dan chu ha u c ng sa n.
NHU NC THA CH THU C \A CO HO ! NHU NC THA CH THU C \A CO HO ! NHU NC THA CH THU C \A CO HO ! NHU NC THA CH THU C \A CO HO ! NHU NC THA CH THU C \A CO HO !
CU A QUA TR!NH CHUYL N O ! CU A QUA TR!NH CHUYL N O ! CU A QUA TR!NH CHUYL N O ! CU A QUA TR!NH CHUYL N O ! CU A QUA TR!NH CHUYL N O !
Cng cuc chuyen dI kInh Ie baI dau vao dau nhung nam
1990 voI nhung Ihach Ihuc va co hI Ion. Truoc day, ch raI I
nuoc chuyen dI Iu he Ihng Irong do chnh phu quan Iy moI
maI nen kInh Ie sang he Ihng ma moI quyeI dInh duoc Ihuc
hIen Ihng qua IhI Iruong. Trung Quc da IIen hanh chuyen
dI Iu cuI nhung nam 1970 va hIen van con Iau moI daI den
m I ne n kInh Ie IhI Iruo ng pha I IrIe n da y du . M I Irong nhu ng
chuyen dI Ihanh cng nhaI Ia DaI Loan, dao nam cach 100
dam ngoaI khoI Trung Hoa Iuc dIa. Dao nay da Iung Ia mI
Ihu c dIa cu a Nha I Iu cu I Ihe ky 19. Sau cu c ca ch ma ng nam
1949, no Iro Ihanh noI II nan cua nhung nha Ianh dao Quc
dan dang va IaI day, ho quc huu hoa va phan chIa IaI rung
daI, Ihanh Iap va sau do Iu nhan hoa hang IoaI nganh cng
nghIe p chnh va r ng hon Ia IhIe I Ia p m I ne n kInh Ie IhI Iruo ng
s ng d ng. Sau nam 194S, nhIe u nuo c, Irong do co My , chuye n
Iu che d d ng vIen Iho I chIe n sang m I ne n kInh Ie Iho I binh.
Vao Iuc do, nhIeu nha kInh Ie va cac chuyen gIa Io ngaI huy
33
J. R. Wedel, Aid to Russia, Foreign Policy in Focus 3 (25), Interhemispheric
Resource Center and Institute Policy Studies, thang 9.1998, trang 1-4.
Iruoc se phaI duoc danh gIa IaI. Ch khI chung Ia hIeu duoc
nhung saI Iam cua qua khu, chung Ia moI co Ihe hy vong vach
ra nhung chnh sach co hIeu qua Irong Iuong IaI.
Nhung nha Ianh dao cua cuc Cach mang 1917 nhan Ihuc
rang dIeu quan Irong khng ch Ia chuyen dI kInh Ie ma Ia
chuye n d I xa h I ve mo I ma I. Su chuye n d I Iu kInh Ie ke hoa ch
Iap Irung sang kInh Ie IhI Iruong cung khng ch Ia mI Ihu
nghIem kInh Ie ma Ia mI su Ihay dI Ioan b xa hI, Ihay dI
ha Iang xa hI va chnh IrI. MI phan Iy do gIaI Ihch keI qua
Iha m ha I cu a qua Irinh chuye n d I kInh Ie Ia Iha I ba I Irong vIe c
nhan Ihuc vaI Iro Irung Iam cua nhung b phan khac.
Cuc cach mang Ihu nhaI nhan Ihuc duoc su kho khan cua
vIec chuyen dI va nhung nha cach mang IIn rang dIeu do
khng Ihe Ihu c hIe n ba ng ca c bIe n pha p dan chu ma pha I duo c
Ihuc hIen bang chuyen chnh v san. MI s nha Ianh dao cua
cuc cach mang Ihu haI Iuc dau da ngh rang, ch can IoaI bo
kInh Ie ke hoach Iap Irung, nguoI Nga se nhanh chong gaI haI
nhung IoI ch cua IhI Iruong. Nhung mI vaI nha caI cach IhI
Iruong cua Nga (cung nhu nhung nguoI ung h va c van cho
ho o phuong Tay) khng may IIn Iuong hay hung Ihu voI dan
chu, Io ngaI rang neu nguoI Nga duoc Iu do Iua chon, ho se
khng chon m hinh kInh Ie dung. O Dng u va nhung nuoc
Ihuc LIen X cu, khI nhung caI cach IhI Iruong IhaI baI o heI
nuoc nay den nuoc khac, nhung cuc bau cu dan chu da IoaI
bo nhung caI cach IhI Iruong cuc doan va dua nhung dang xa
hI dan chu hay Iham ch nhung dang cng san moI, voI raI
nhIeu cuu dang vIen cng san Irong vaI Iro Ianh dao, Ien nam
quyen Iuc. Khng he ngac nhIen khI raI nhIeu nha caI cach IhI
Iruong IaI Ihe hIen cach Iam vIec gIng ky Ia voI cach Iam vIec
cu : o Nga, T ng Ih ng YeIIsIn, nguo I co quye n Iu c Io n hon nhIe u
nhung nguoI dng cap o baI ky quc gIa dan chu phuong Tay
193 192
Nga vi mI Iy do don gIan: ho IIn rang cuc cach mang th
trng sap xay ra se Iam cho IaI ca kIen Ihuc co san Iro nen
khng phu ho p. DIe u ma nhu ng nha IhI Iruo ng rao gIa ng chnh
Ia kInh Ie hoc sach gIao khoa, mI phIen ban qua so saI cua
kInh Ie hoc IhI Iruong, Irong do khng may chu Iam den Inh
van dng cua Ihay dI.
Chung Ia hay xem nhung van de ma Nga (hay nhung nuoc
kha c Ihu c LIen X cu ) pha I d I ma I va o nam 1989. O Nga cu ng
co nhung Ihe che Iuong Iu nhu cac nuoc phuong Tay nhung
chung IaI co chuc nang khac. O Nga co cac ngan hang va ho
cu ng huy d ng IIe n IIe I kIe m. Nhung ho khng duo c quye I dInh
cho aI vay cung nhu khng co Irach nhIem gIam saI de dam
ba o ra ng khoa n vay se duo c Ira . Thay va o do , ho ch vIe c cung
cap vn Iheo Ienh cua co quan ke hoach Irung uong. O Nga
cung co cac doanh nghIep san xuaI hang hoa, nhung doanh
nghIep cung khng duoc Iu quyeI dInh: ho san xuaI caI ma
nguoI Ia bao ho san xuaI voI dau vao (nguyen IIeu, Iao dng,
ma y mo c) duo c ca p. Pha m vI hoa I d ng cu a doanh nghIe p xoay
quanh nhung van de ma chnh phu daI ra: chnh phu se gIao
ch IIeu san Iuong cho doanh nghIep, nhung khng nhaI IhIeI
se gIao du nguyen IIeu dau vao hoac IaI cung cap dau vao qua
muc can IhIeI. Nhung nha quan Iy doanh nghIep buc phaI
Iham gIa mua ban de co Ihe san xuaI du san Iuong Iheo ch
IIeu, dng IhoI cung kIem IoI cho ban Ihan ngoaI khoan Iuong
chnh Ihuc. Nhung hoaI dng nay can IhIeI cho he Ihng X
vIe I va n ha nh da n de n Iham nhu ng va Iham nhu ng nga y ca ng
Iang Ien khI Nga chuyen sang kInh Ie IhI Iruong.
34
Lach IuaI,
ne u khng mu n no I Ia pha Iua I, Iro Iha nh m I pha n cu a cu c
34
tm hiu thm, xin oc P. Murrell, Can Neo-Classical Economics Under-
pin the Economic Reform of the Centrally Planned Economies?, Journal of
Economic Perspectives 5(4) (1991), trang 59-76.
bo d ng vIen Iho I chIe n, dIe u do I ho I khng ch su Ihay d I qua
Irinh ra quyeI dInh (cham duI kInh Ie menh Ienh Irong IhoI
chIe n, khI chnh phu dua ra nhu ng quye I dInh Io n ve sa n xua I,
va Ira khu vuc san xuaI ve cho Iu nhan) ma con su IaI phan
b san xuaI, chang han Iu san xuaI xe Iang sang san xuaI I,
se ke o Iheo su suy Ihoa I kInh Ie . Nhung cho Io I nam 1947, nam
Ihu haI sau chIen Iranh, san xuaI o My Iang 9,6 so voI nam
1944, nam cuI cung con chIen Iranh Irong ca nam. Cho IoI
khI cuc chIen keI Ihuc, 37 GDP (194S) duoc danh cho quan
su . Trong ho a binh, con s na y gIa m xu ng ch co n 7,4 (1947).
Co mI su khac nhau quan Irong gIua chuyen dI Iu Irang
IhaI chIen Iranh sang hoa binh voI chuyen dI Iu kInh Ie ke
hoach sang kInh Ie IhI Iruong, ma II se Irinh bay chI IIeI sau.
Truo c The chIe n Ihu II, My da co sa n nhu ng Ihe che kInh Ie IhI
Iruong, mac du Irong chIen Iranh, nhIeu Ihe che nay bI Iam
du ng hoa I d ng va Ihay ba ng me nh Ie nh va kIe m soa I. Tra I Ia I,
qua Irinh chuyen dI nuoc Nga can ca vIec b Ir IaI nhung
ngun Iuc va Iao ra Ioan b Ihe che IhI Iruong.
Ca Da I Loan va Trung Qu c de u ga p pha I nhu ng va n de gI ng
nhau cua nen kInh Ie chuyen dI. Ca haI deu phaI dI pho voI
Ihach Ihuc Ihay dI manh me nen Iang xa hI, bao gm vIec
hinh Iha nh nhu ng Ihe che Irong ne n kInh Ie IhI Iruo ng. Ca haI
deu da co nhung Ihanh cng an Iuong. Thay vi IraI qua suy
IhoaI keo daI, ho co Ic d Iang Iruong gan haI con s. Nhung
nha caI cach cap IIen Iam c van o Nga va nhIeu nuoc dang
chuye n d I kha c cha ng ma y chu y de n nhu ng kInh nghIe m na y
va nhu ng ba I ho c duo c ru I ra Iu do . Khng pha I bo I ho IIn ra ng
IIch su nuoc Nga (hay IIch su cua mI nuoc dang chuyen dI
nao khac) cho Ihay khng Ihe ap dung nhung baI hoc kInh
nghIem nay. Ho c Iinh Io dI khuyen nghI cua nhung hoc gIa
195 194
Iua dao cac c dng maI canh gIac. Nhung nuoc dI sau mun
co ne n kInh Ie IhI Iruo ng khng ca n pha I Ira I qua nhu ng Iha m
hoa nay. Ho co Ihe hoc Iu nhung kInh nghIem cua nuoc khac.
Nhung mac du nhung nha caI cach IhI Iruong co Ihe cung co
de cap den ha Iang Ihe che, ho ch noI IuoI qua ve no ma IhI.
Ho mun Ihu mI con duong IaI den chu ngha Iu ban, Iao ra
nen kInh Ie IhI Iruong ma khng co cac Ihe che can IhIeI va
Iao ra Ihe che ma khng co ha Iang Ihe che can IhIeI. Truoc
khI Ihanh Iap mI IhI Iruong chung khoan, ban phaI dam bao
rang da ban hanh nhung quy dInh dIeu IIeI. Nhung doanh
nghIep moI can phaI co kha nang huy dng vn va dIeu nay
do I ho I ngan ha ng pha I Ia ngan ha ng Ihu c su , khng pha I kIe u
ngan hang dac Irung duoI che d cu, hay cac ngan hang ch
cho chnh phu vay. M I he Ih ng ngan ha ng Ihu c su va co hIe u
qua do I ho I nhu ng quy dInh cha I che . Doanh nghIe p mo I cu ng
ca n mua hoa c Ihue da I, va dIe u na y Ia I do I ho I pha I co ca c quy
dInh ve IhI Iruong daI daI va dang ky daI daI.
Cung Iuong Iu, Irong nen nng nghIep duoI ky nguyen X
vIeI, nng dan duoc cap haI gIng va phan bon ma ho can. Ho
khng can phaI Io Iang ve dau vao hay ban san pham nng
nghIep Ihe nao. Trong nen kInh Ie IhI Iruong, can phaI Iao ra
IhI Iruong cho dau vao va dau ra va dIeu do doI hoI phaI co
nhu ng doanh nghIe p mo I. Nhu ng Ihe che xa h I cu ng ra I quan
Iro ng. Duo I he Ih ng cu o LIen X, khng he co Iha I nghIe p va
do do cung khng can co bao hIem IhaI nghIep. Cng nhan
Ihuong Iam cho mI doanh nghIep nha nuoc den suI doI va
doanh nghIe p ca p nha va Iuong huu cho ho . Tuy nhIen, o nuo c
Nga sau nam 1989, ne u co IhI Iruo ng Iao d ng Ihi ca c ca nhan
co Ihe chuyen vIec Iu doanh nghIep nay sang doanh nghIep
kha c. Nhung ne u ho khng Ihe kIe m duo c ch o , vIe c dI chuye n
nay hau nhu Ia khng Ihe. Do vay, IhI Iruong nha daI cung
s ng va Ia dIe m ba o Iruo c cho su d vo cu a he Ih ng pha p Iua I,
danh dau buoc chuyen dI cua he Ihng.
Cu ng nhu Irong kInh Ie IhI Iruo ng, duo I che d X vIe I cu ng
co gIa ca nhung gIa ca do sac Ienh cua chnh phu quy dInh
chu khng phaI do IhI Iruong. MI s IoaI gIa ca, chang han
nhu gIa cac san pham IhIeI yeu, duoc gIu o muc Ihap gIa Iao,
cho phep Iham ch nhung nguoI co Ihu nhap Ihap nhaI cung
khng bI ngheo doI. GIa nang Iuong va IaI nguyen IhIen nhIen
cung gIu o muc Ihap va Nga ch Iam duoc dIeu nay nho vao
ngun IaI nguyen khng I cua minh.
Nhu ng cu n sa ch gIa o khoa kInh Ie ho c cu Ihuo ng no I ve kInh
Ie IhI Iruong nhu Ihe no gm ba Ihanh I chu yeu: gIa ca, so
huu Iu nhan va IoI nhuan. Cung voI canh Iranh, ba Ihanh I
na y Ia o ra d ng co dIe u ph I ca c quye I dInh kInh Ie nha m da m
bao rang doanh nghIep san xuaI ra san pham nguoI IIeu dung
can o muc gIa Ihap nhaI co Ihe. Nhung nguoI Ia cung Iu Iau
nhan Ihay vaI Iro cua Ihe che. The che quan Irong nhaI chnh
Ia he Ihng IuaI phap dam bao su IhI hanh cua hop dng, gIaI
quyeI co IraI Iu nhung Iranh chap Ihuong maI, va khI nguoI
vay no khng Ira duo c no , co Ihu Iu c pha sa n ho p Iy , da m ba o
duy Iri canh Iranh va dam bao ngan hang nhan IIen guI phaI
Ira Ia I IIe n khI nguo I gu I mu n ru I IIe n. He Ih ng Iua I pha p va
nhung co quan cua no gIup dam bao IhI Iruong chung khoan
hoaI dng mI cach cng bang, dam bao nguoI quan Iy khng
Io I du ng c dng hay c dng da s khng gay ha I cho c dng
IhIe u s . O nhu ng qu c gIa co ne n kInh Ie IhI Iruo ng pha I IrIe n,
he Ihng IuaI phap va quy dInh da duoc xay dung Irong hon
mI Ihe ky ruoI de ung pho voI nhung van de cua chu ngha
Iu ban IhI Iruong khng gIoI han. Nhung quy dInh Irong ngan
hang hinh Ihanh sau su sup d hang IoaI ngan hang; nhung
quy dInh ve chung khoan hinh Ihanh sau khI xay ra nhung vu
197 196
buoc IIn rang qua Irinh chuyen dI sang kInh Ie IhI Iruong se
II hon neu duoc chuyen dI voI nhIp d hop Iy, Iheo Ihu Iu
phu hop. Khng can phaI co Ihe che hoan hao ngay Iap Iuc
nhung, chang han, Iu nhan hoa mI Inh vuc dc quyen ma
chua co mI Iruong canh Iranh hay mI co quan quan Iy hIeu
qua co Ihe se bIen dc quyen chnh phu Ihanh dc quyen Iu
nhan, boc II nguoI IIeu dung Iham ch con Iham Ie hon. Sau
muo I nam, cu I cu ng Ihi su sa ng su I cu a nhu ng nguo I Iheo IIe u
pha p Iu ng buo c cu ng duo c Ihu a nha n: con ru a da vuo I qua con
Iho . Phe pha n cu a nhu ng nha ca I ca ch Iu ng buo c ve IIe u pha p
s c khng ch du ba o chnh xa c su Iha I ba I cu a no ma co n ch
ro Ia I sao Ia I Iha I ba I. Ca I IhIe u so I cu a ho ch Ia da da nh gIa
chua chnh xa c mu c d IhIe I ha I do IIe u pha p s c gay ra.
Nhu ng co h I do chuye n d I Ia o ra cu ng Io n nhu nhu ng Iha ch
Ihuc cua no. Nga Ia mI nuoc gIau. Mac du ba phan Iu Ihe ky
c ng sa n Ia m cho dan chu ng khng hIe u ve kInh Ie IhI Iruo ng,
no cung cho ho Irinh d gIao duc cao, dac bIeI Irong nhung
Inh vuc ky IhuaI raI quan Irong cho nen kInh Ie moI. Chnh
Nga Ia nuoc dau IIen dua nguoI vao vu Iru.
Ly IhuyeI kInh Ie gIaI Ihch su IhaI baI cua kInh Ie ke hoach
hoa Iap Irung raI ro rang: ke hoach hoa Iap Irung IhaI baI boI
mI Ie gIan don Ia khng co quan chnh phu nao co Ihe Ihu
Ihap va xu Iy du Ihng IIn can IhIeI de dam bao nen kInh Ie
van hanh II. Khng co so huu Iu nhan va dng Iuc IoI nhuan
Ihi khng co khuye n khch va I cha I, da c bIe I khuye n khch va I
chaI cho nguoI quan Iy. Che d Ihuong maI bI kIem soaI keI
hop voI bao cap Iran Ian va gIa ca Iuy IIen Iam cho he Ihng
kInh Ie bI bop meo.
Vi Ihe, Ihay ke hoach hoa Iap Irung bang kInh Ie IhI Iruong
phI Iap Irung, Ihay so huu cng cng bang so huu Iu nhan va
ca n IhIe I. M I he Ih ng ba o hIe m xa h I ke m cu ng co ngha ra ng
chu doanh nghIep raI ngaI phaI sa IhaI cng nhan neu nhu ho
cha ng co n ch na o de ba u vu. Do va y, ca c doanh nghIe p khng
Ihe IaI co cau manh me neu nhu khng co mang IuoI an sInh
xa hI. ThaI khng may, chang he co IhI Iruong nha daI hay
mI he Ihng an sInh xa hI Ihuc su In IaI o nuoc Nga moI
nam 1989.
Nhung Ihach Ihuc ma cac nen kInh Ie Ihuc LIen X cu va
nhu ng nuo c kha c Ihu c kh I xa h I chu ngha dang chuye n d I
gap phaI Ia raI Ion. Ho phaI chuyen Iu he Ihng mI gIa caI
he Ihng gIa meo mo ph bIen duoI IhoI kInh Ie menh Ienh
sang he Ihng gIa IhI Iruong. Ho phaI Iao ra cac IhI Iruong va
ha Iang Ihe che Ia co so cho nhung IhI Iruong do. Ho phaI Iu
nhan ho a Ia I ca nhu ng Ia I sa n Ihu c so hu u nha nuo c. Ho cu ng
phaI Iao ra cach Ihuc kInh doanh moI, khng phaI Iheo cach
Iach IuaI, va Iao ra nhung doanh nghIep moI gIup phan b
ngun Iuc ma Iruoc day da bI su dung khng hIeu qua.
Du nhin Iu goc d nao, nhung nen kInh Ie nay cung phaI
d I ma I vo I nhu ng Iu a cho n kho khan. Da co nhu ng Iranh Iua n
kIch IIe I ve vIe c Iu a cho n Ihe na o Ia ho p Iy . Da ng chu y nha I Ia
Iua chon ve nhIp d caI cach. MI s chuyen gIa Io ngaI rang
neu ho khng Iu nhan hoa nhanh chong, Iao ra mI Iuc Iuong
Io n co Io I ch dI Iheo chu ngha Iu ba n, se co su da o chIe u quay
IaI con duong chu ngha cng san. Nhung mI s nguoI khac
Ia I Io ra ng, ne u ho chuye n d I qua nhanh, ca I ca ch se Iro Iha nh
Iha m ho a vo I Iha I ba I kInh Ie dI ke m vo I Iham nhu ng chnh IrI
va se mo ma n cho Ia n so ng pha n d I Iu ca nh Ia hoa c ca nh hu u.
Cach Iam Ihu nhaI goI Ia IIeu phap sc con cach Iam Ihu haI
goI Ia caI cach Iung buoc. Quan dIem ve IIeu phap sc duoc
B Ta I chnh My va IMI nhIe I IIe I u ng h va duo c a p du ng ph
bIen o cac nuoc. Tuy vay, nhung nguoI ung h caI cach Iung
199 198
GIa ma moI gIa ca deu duoc Iu do hoa ngay Iap Iuc. Lap Iuan
na y cu ng co chu I ho p Iy nhung ne u du ng de ba o ve cho nhu ng
ca I ca ch ca p IIe n Ihi khng Iha nh Iha I chu I na o. TIe n Irinh chnh
IrI khng bao gIo cho phep cac nha ky IrI quyen Iu do quyeI
dInh mo I Ihu , va vi nhIe u Iy do, nhu chu ng Ia da Iha y, ca c nha
ky IrI Ihuo ng bo qua nhIe u kha ca nh kInh Ie , chnh IrI, xa h I.
CaI cach, ngay ca Irong nhung he Ihng kInh Ie chnh IrI hoaI
dng II, Iun rI ram va hn dn. Tham ch neu nhu Iu do
hoa ngay Iap Iuc Ia co y ngha, Ihi cau hoI hop Iy hon Ia: IaI
sao IaI IIen hanh Iu do hoa gIa ca khI ho da bIeI Ia khng Ihe
Iu do hoa nhanh chong nhung khu vuc quan Irong nhu gIa
nang Iuong7
Tu do hoa va n dInh hoa Ia haI Iru cI cua chIen Iuoc caI
cach cap IIen. Tu nhan hoa nhanh chong Ia Iru cI Ihu ba.
Nhung haI Iru c I da u IIen Ia I Ia o ra ca n Iro cho vIe c Ihu c hIe n
Iru cI Ihu ba. Lam phaI cao da xoa s IIen IIeI kIem cua hau
he I nguo I Nga, do do , khng co du nguo I co IIe n de mua nhu ng
doanh nghIep duoc Iu nhan hoa. Tham ch neu ho co Ihe mua
nhung doanh nghIep nay, vIec vuc chung day cung raI kho
Irong bI canh IaI suaI cao va IhIeu nhung Ihe che IaI chnh
cung cap vn vay.
Tu nhan hoa duoc coI Ia buoc dau IIen Irong qua Irinh IaI
co cau nen kInh Ie. Khng ch so huu phaI Ihay dI ma quan
Iy cung phaI Ihay dI va san xuaI phaI Ihay dI Iu san xuaI
ca I ma doanh nghIe p duo c Ie nh sa n xua I sang sa n xua I ca I ma
nguoI IIeu dung can. Qua Irinh IaI co cau nay can cac khoan
da u Iu mo I va Irong nhIe u Iruo ng ho p, ca n ca I gIa m nhan cng.
CaI gIam nhan cng se gIup nang cao hIeu qua Ing Ihe neu
nhu no chuyen cng nhan Iu nhung cng vIec nang suaI Ihap
sang cng vIec nang suaI cao. ThaI khng may, qua Irinh IaI
co ca u da dem Ia I ra I I hIe u u ng Ich cu c na y, m I pha n Ia bo I
xo a bo hay I nha I gIa m su me o mo ba ng ca ch Iu do ho a Ihuong
maI se Iao ra su bung n san Iuong kInh Ie. Su caI gIam chI
ph quan su chI ph chIe m m I pha n kh ng I Irong GDP Iho I
LIen X co n I n Ia I va ga p nam Ia n Iho I ky sau chIe n Iranh Ia nh
da Ia o ra co h I Iang mu c s ng. Tuy nhIen, Iren Ihu c Ie , mu c
s ng o Nga va nhIe u nuo c chuye n d I o Dng u kha c Ia I gIa m.
CAU CHUYL N CA ! CA CH CAU CHUYL N CA ! CA CH CAU CHUYL N CA ! CA CH CAU CHUYL N CA ! CA CH CAU CHUYL N CA ! CA CH
SaI Iam dau IIen xay ra ngay khI qua Irinh chuyen dI baI
dau. Do nhIeI Iinh va mong mun chuyen nhanh sang kInh Ie
IhI Iruo ng, ha u he I gIa ca da duo c Iha n I ch sau m I dem va o
nam 1992, Iao ra dng co cho Iam phaI queI sach cac khoan
IIeI kIem va dua van de n dInh kInh Ie v m Ihanh uu IIen
hang dau. MoI nguoI deu nhan ra rang, voI Iam phaI phI ma
(Ia m pha I o I c d haI con s m I Iha ng), se ra I kho co su chuye n
d I Iha nh cng. Do do , buo c m I cu a IIe u pha p s c Iu do ho a
gIa ca ngay Ia p Iu c yeu ca u ngay buo c haI: kIe m che Ia m pha I.
DIe u na y do I ho I Iha I cha I chnh sa ch IIe n Ie , nang cao Ia I sua I.
Trong khI hau heI gIa ca duoc Iha nI Iu do hoan Ioan, mI
s Ioa I gIa ca quan Iro ng duo c gIu o mu c Iha p gIa ca Ia I nguyen
IhIen nhIen. VoI nen kInh Ie moI duoc Iuyen b Ia kInh Ie IhI
Iruong nay, dIeu nay Iao ra mI co hI: neu ban co Ihe mua,
cha ng ha n da u mo , va ba n Ia I cho phuong Tay, ba n co Ihe kIe m
hang IrIeu, Iham ch hang I USD. Va nguoI Ia da Iam nhu vay.
Thay vi kIem IIen bang cach Ihanh Iap nhung doanh nghIep
moI, ho Iam gIau Iu m hinh moI cua kInh doanh kIeu cu: IoI
dung chnh sach saI Iam cua chnh phu. Va chnh hanh vI Iruc
Io I na y Ia o co so cho nhu ng nha ca I ca ch Iuyen b ra ng khng
phaI Ia ho caI cach qua nhanh ma Ia ho caI cach qua cham.
201 200
s IIe n re ma I. Duong nhIen ng Ia se mu n chuye n s IIe n kIe m
duo c ra nuo c ngoa I. De IIe n o Nga ngha Ia da u Iu va o m I nuo c
dang khung hoang va co ruI ro, khng ch boI IoI nhuan Ihap
ma con co Ihe bI chnh phu ke IIep IIch Ihu. DIeu nay khng
Iranh khoI dan den nhung ch Irch dung dan ve Inh baI hop
phap cua qua Irinh Iu nhan hoa. Nhung aI du Ihng mInh de
Iro Iha nh nguo I chIe n Iha ng Irong cu c dua xau xe mIe ng ba nh
Iu nhan hoa se du Ihng mInh de dau Iu IIen cua ho vao IhI
Iruo ng chu ng khoa n dang bu ng n cu a My hoa c va o nhu ng Ia I
khoan b maI IaI nhung ngan hang nuoc ngoaI. Khng co gi
ngac nhIen khI hang I USD da chay ra nuoc ngoaI.
IMI hua hen rang Nga se mau chong phuc hI. Cho IoI nam
1997, ho co Iy do de Iac quan nhu Ihe. BoI vi khI san Iuong da
gIam IoI 41 ke Iu nam 1990, IIeu no co Ihe xung Ihap hon
nua hay khng7 Ben canh do, nuoc Nga da Iuan Ihu hau heI
nhung gi ma IMI yeu cau. No da Iu do hoa hau nhu Ioan b.
No da n dInh ho a Iha nh cng (Iy Ie Ia m pha I gIa m xu ng da ng
ke) va no da Iu nhan hoa. D nhIen, qua de de Iu nhan hoa
nhanh chong neu nhu nguoI Ia chang can quan Iam phaI Iu
nhan ho a Ihe na o cho du ng: ch vIe c Ia y nhu ng Ia I sa n nha nuo c
co gIa IrI dua cho ba n be , anh em. Thu c Ie , chnh phu se co Io I
khI Iam nhu vay. Ho se nhan duoc su IaI qua bang IIen maI
hoac Ihng qua su ung h Irong cac chIen dIch bau cu, hoac
ca haI.
Nhung su phuc hI ngan nguI vao nam 1997 khng keo daI
duo c Iau. SaI Ia m cu a IMI, dIe n ra o m I noI ca ch xa nuo c Nga,
chnh Ia mau chI van de. Vao nam 1998, cuc khung hoang
Dng A n ra. Cuc khung hoang nay keo Iheo su dong danh
cu a hoa I d ng da u Iu va o nhu ng IhI Iruo ng mo I n I no I chung
va cac nha dau Iu doI hoI IoI Iuc cao hon de bu dap ruI ro dau
Iu vn vao nhung nen kInh Ie do. Cung voI suy IhoaI GDP va
chIe n Iuo c ca I ca ch da Ia o ra nhu ng ca n Iro khng Ihe vuo I qua.
ChIe n Iuo c ca I ca ch ca p IIe n da Iha I ba I: I ng sa n pha m qu c
n I cu a Nga gIa m nam na y qua nam kha c ke Iu sau nam 1989.
Nhung du doan ve suy IhoaI ngan han khI chuyen dI da bIen
Iha nh m I Iha p ky suy Ihoa I va co Ihe co n ke o da I Iau hon nu a.
Duong nhu khng Ihe Ihay duoc khI nao Ihi vong xoay suy
IhoaI moI cham day. Su gIam suI GDP con Ion hon ca IhIeI
haI ma nuoc Nga da ganh chIu Irong The chIen Ihu II. Trong
gIaI doa n 19401946, sa n xua I cng nghIe p cu a Nga gIa m 24.
Trong gIaI doan 19901999, san xuaI cng nghIep cua Nga
gIam IoI gan 60 Iham ch Ion hon ca Iy Ie gIam cua GDP
(S4). Nhu ng aI quen Ihu c vo I IIch su cu a Ia n chuye n d I Iruo c,
Irong Cuc cach mang Nga chuyen sang chu ngha cng san,
co Ihe ru I ra duo c m I s so sa nh gIu a IhIe I ha I kInh Ie xa h I
Iuc do voI su chuyen dI sau nam 1989: s gIa suc gIam mI
nua, dau Iu vao cng nghIep che Iao gan nhu dung han. Nga
da Ihu huI duoc vaI du an dau Iu vao khu vuc khaI Ihac IaI
nguyen IhIen nhIen; kInh nghIem o chau PhI Iruoc do kha Iau
cho Ihay, neu ban dInh gIa IaI nguyen IhIen nhIen Ihap, IhaI
de de Ihu huI dau Iu nuoc ngoaI vao khu vuc nay.
Chuong Irinh n dInh hoa , Iu do hoa , Iu nhan hoa, IaI
nhIen, khng phaI Ia mI chuong Irinh Iang Iruong. Muc dch
cua chung Ia Iao nhung dIeu kIen IIen de cho Iang Iruong.
Nhung Ihay va o do , chu ng da Ia o IIe n de cho suy Ihoa I. Khng
ch da u Iu du ng Ia I ma ngu n v n cu ng ca n kIe I. TIe I kIe m bay
hoI Iheo Ia m pha I. TIe n Ihu Iu Iu nhan ho a va IIe n vay no nuo c
ngoaI bI phan b khng hop Iy. Tu nhan hoa kem Iheo su mo
cua IhI Iruong IaI chnh khng dua IoI IhInh vuong ma Iao ra
su Iha I Ihoa I Ia I sa n. LogIc na y Iha I hoa n ha o. M I Iay Iru m so
chnh IrI co kha nang su dung anh huong chnh IrI cua minh
de vo veI nhung IaI san co gIa IrI hang I USD, sau khI Ira mI
203 202
chnh sach cua IMI da gop phan Iam cho II Ie Ihem, nhu cau
da u mo khng nhu ng khng Ihe Iang Ien nhu ky vo ng ma Ihu c
Ie con gIam dI. Su maI can dI gIua cung va cau dau mo gay
ra su su I gIa khu ng khIe p cu a da u Ih (gIa m Io I hon 40 Irong
sa u Iha ng da u nam 1998 so vo I mu c gIa binh quan nam 1997).
Dau mo vua Ia hang hoa xuaI khau chu yeu vua Ia ngun Ihu
Ihue cua chnh phu Nga va gIa dau gIam Iao ra hau qua Ian
khc. O Ngan hang The gIoI, chung II da nhan ra van de nay
ngay da u nam 1998, khI gIa da u co xu huo ng gIa m xu ng Iha p
hon chI ph khaI Ihac va van chuyen dau cua Nga. VoI muc Iy
gIa Iuc do, nganh cng nghIep dau mo cua Nga se khng Ihu
duoc IoI nhuan. Pha gIa IIen Ie Ia khng Iranh khoI.
Ro rang, dng rup da bI danh gIa qua cao. Hang nhap khau
Iran ngap va hang nI dIa phaI canh Iranh raI vaI va. Chuyen
dI sang kInh Ie IhI Iruong va gIam dau Iu vao quan su duoc
ky vong se keo Iheo IaI phan b IaI nguyen de san xuaI nhIeu
ha ng IIeu du ng hoa c ma y mo c de sa n xua I ha ng IIeu du ng hon.
Nhung da u Iu bI chu ng Ia I co n ha ng IIeu du ng cu ng khng duo c
sa n xua I. Ty gIa bI da nh gIa qua cao ke I ho p vo I nhu ng chnh
sach kInh Ie v m ma IMI dua vao da bop cheI nen kInh Ie.
Trong khI IhaI nghIep chnh Ihuc co ve ha boI Ihi IhaI nghIep
Ira hinh Ia I Ian Ira n bo I vi Ia nh da o nhIe u doanh nghIe p khng
mun sa IhaI cng nhan khI khng co he Ihng bao hIem xa
hI. Du cho IhaI nghIep bI che gIau, no khng he kem dau
Ihuong: cng nhan ch Iam vIec nua voI, doanh nghIep cung
ch Ira Iuong nua voI. TIen Ihanh Ioan Iuong bIen Ihanh cac
khoan no Iuong va khI duoc Ira no, cng nhan Ihuong nhan
duoc hang Ihay vi dng rup.
Neu nhu dI voI voI nguoI dan va voI nuoc Nga, dng rup bI
da nh gIa cao Ia m I Iha m ho a Ihi vo I Ia ng Io p doanh nhan mo I,
Iy gIa cao Ia I Ia m I m I Io I. Ho ca n I d ng ru p hon de mua xe
kho khan da u Iu Ia nhu ng ye u ke m Irong Ia I chnh cng: chnh
phu Nga Iam vao Iinh Irang vay no qua nhIeu. Mac cho nhung
n Iuc kho khan nham can bang ngan sach, chnh phu Nga,
duo I su c e p pha I Iu nhan ho a nhanh cho ng cu a My , Ngan ha ng
The gIoI va IMI, da phaI ban Ing ban Ihao IaI san nha nuoc
vo I gIa re va da Ia m dIe u do Iruo c khI xay du ng duo c he Ih ng
Ihue co hIeu qua. Chnh phu da Iao ra mI Iang Iop dau so
chnh IrI va doanh nhan, nhung nguoI ch phaI Ira mI phan
nho IaI san ho co de np Ihue, Ihap hon nhIeu muc Ihue ho
phaI np o hau nhu moI quc gIa khac.
Vi Ihe, vao IhoI dIem xay ra cuc khung hoang Dng A, Nga
o va o m I Iinh Ihe ra I ky cu c. Ho co ngu n Ia I nguyen d I da o
nhung chnh phu IaI ngheo. Chnh phu hau nhu da cho dI heI
nhung IaI san co gIa IrI Irong khI IaI khng Ihe Ira Iuong huu
cho nguo I gIa hay Iro ca p phu c Io I cho nguo I nghe o. Chnh phu
pha I vay ha ng I USD Iu IMI va Iro nen nga y ca ng na ng no Irong
khI nhu ng Iay Iru m Iu ba n, nhu ng ke nha n duo c su ha o pho ng
cua chnh phu, Ihi chuyen hang I USD ra nuoc ngoaI. IMI da
khuyen khch chnh phu Iu do IaI khoan vn, cho phep dong
vn chay Iu do. Chnh sach nay du dInh se Iam cho nuoc Nga
Iro nen ha p da n hon vo I ca c nha da u Iu nuo c ngoa I nhung Ihu c
Ie Ia I Ia ca nh cu a m I chIe u Ihu c da y do ng IIe n cha y kho I nuo c
Nga.
Cu c khu ng hoa ng 1998
Trong khI nen kInh Ie dang no nan nang ne Ihi IaI suaI cao
do a nh huo ng cu a cu c khu ng hoa ng Dng A Ia o ra nhu ng kho
khan moI. Toa Ihap Nga op ep da sup d khI gIa dau mo suI
gIam. Do suy IhoaI va khung hoang o Dng Nam A, Irong do
205 204
Mercedes, Iu I xa ch ChaneI va nhu ng mo n an cao ca p nha p kha u
Iu Y. VoI nhung Iay Irum Iu ban mun dem IIen ra khoI nuoc
Nga cung vay, dng rup cao raI co IoI. Ho Ihu duoc nhIeu IIen
d hon Iu dng rup khI ho Ich Iru IoI nhuan vao nhung IaI
khoan o ngan hang nuoc ngoaI.
Ma c cho nhu ng kh so ma pha n Io n nguo I dan Nga pha I chIu
dung, nhung nha caI cach va nhung c van cua ho o IMI Io
ngaI rang pha gIa se Iao ra mI vong xoay Iam phaI moI. Ho
khang khang chng IaI baI ky mI Ihay dI nao ve Iy gIa va
san sang bo hang I USD de Iranh dIeu do. Cho IoI Ihang S, va
cha c cha n hon Ia Iha ng 6.1998, nguo I Ia Iha y ro ra ng ra ng nuo c
Nga can phaI co su Iro gIup Iu ben ngoaI de gIu Iy gIa. NIem
IIn va o d ng ru p bI xo I mo n. TIn Iuo ng ra ng vIe c pha gIa d ng
rup Ia khng Iranh khoI, IaI suaI Irong nuoc Iang voI va IIen
cha y kho I nuo c Nga vo I I c d nhanh hon khI nguo I dan chuye n
rup sang USD. BoI su Io ngaI khI phaI gIu IIen bang dng rup
va su IhIeu IIn Iuong vao kha nang Ira no cua chnh phu, cho
IoI Ihang 6.1998, chnh phu Nga phaI Ira IaI suaI IoI 60 khI
vay bang dng rup. Con s nay Iang Ien IoI 1S0 ch sau vaI
Iua n. Tha m ch ngay ca khI chnh phu hu a se Ira no ba ng USD,
ho cung phaI vay voI IaI suaI cao (IaI suaI Iren khoan vay cua
chnh phu bang IIen USD Iang Iu khoang hon 10 Ien IoI gan
S0, 4S dIem phan Iram cao hon IaI suaI chnh phu My phaI
Ira Iren In phIeu kho bac cung IhoI dIem do). ThI Iruong cho
rang xac suaI vo no cua chnh phu raI cao va IhI Iruong da
dung. LaI suaI nhu vay Iham ch con Ihap hon muc dang Ie
phaI Ira boI vi nhIeu nha dau Iu IIn rang nuoc Nga qua Ion va
qua quan Irong nen kho co Ihe sup d. KhI nhung ngan hang
dau Iu o New York cho Nga vay, ho Ihi Iham voI nhau muc d
Iro gIup cua IMI mI khI co khung hoang.
35
Xem IMF, IMF Approves Augmentation of Russia Extended Arrangement
and Credit Under CCFF, Activates GAB, Press release no. 98/31, Washing-
ton DC, 20.7.1998.
Cuc khung hoang n ra Iheo cach ma chung Ihuong xay
ra. Nhu ng nha da u co co Ihe bIe I duo c du Iru ngoa I Ie co n nhIe u
hay I va khI du Iru gIa m, da nh cuo c va o kha nang pha gIa nga y
cang Iro Ihanh mI canh bac chac Ihang (oneway beI). Chang
co ru I ro na o khI da nh cuo c ve su su p d d ng ru p. Va nhu ky
vo ng, IMI nha y va o cu u gIu p vo I 4,8 I USD va o Iha ng 7.1998.
3S
Trong nhu ng Iua n Iruo c khI khu ng hoa ng n ra, IMI da Ihu c
day nhung chnh sach Iam cho khung hoang xay ra khung
khIep hon. Quy nay da Ihuc gIuc Nga vay ngoaI Ie nhIeu hon
va gIam vay bang dng rup. Lap Iuan cua ho raI don gIan: IaI
suaI dng rup cao hon nhIeu so voI IaI suaI dng USD. Bang
cach vay bang dng USD, chnh phu co Ihe IIeI kIem duoc chI
ph. Nhung co m I saI Ia m co ba n Irong Ia p Iua n na y. Ly Ihuye I
kInh Ie co ba n cho ra ng su kha c bIe I ve Ia I sua I gIu a Ira I phIe u
USD va IraI phIeu rup phaI phan anh ky vong ve su pha gIa.
ThI Iruong can bang khI chI ph hoac IoI nhuan cho vay (da
kha u Iru ru I ro) Ia ba ng nhau. TI khng IIn va o IhI Iruo ng nhIe u
nhu IMI, do do , II cu ng khng ma y IIn Iuo ng ra ng chI ph vay
IIen da khau Iru ruI ro Ia nhu nhau, du vay bang dng IIen
nao. Nhung II cung khng IIn Iuong nhu IMI rang cac quan
chuc cua quy nay co Ihe du bao bIen dng Iy gIa II hon IhI
Iruong. O Iruong hop cua Nga, cac quan chuc IMI IIn rang ho
gIo I hon IhI Iruo ng. Ho sa n sa ng da nh cuo c ba ng IIe n cu a nuo c
Nga rang IhI Iruong da saI. Do Ia mI Irong nhung danh gIa
saI Ia m ma IMI da ma c pha I, duo I nhu ng hinh Ihu c kha c nhau,
heI Ian nay den Ian khac. Danh gIa nay khng ch saI, no con
da I nuo c Nga Iruo c v va n ru I ro: ne u d ng ru p bI pha gIa , Nga
se gap kho khan gap bI khI phaI Ira no cho khoan no bang
207 206
co Ia p Iruo ng cu ng ra n ch ng Ia I vIe c cho vay nhu ng chnh phu
Iham nhu ng, nhu ng dIe u dIe n ra cho Iha y Ia ho co IIeu chua n
ke p. Nhu ng nuo c khng co vaI Iro chIe n Iuo c nhu Kenya bI Iu
chI cho vay vi Iham nhung Irong khI nhung nuoc nhu Nga,
noI ma Iham nhung o muc d khung khIep hon nhIeu, Ihi IaI
IIep Iuc duoc cho vay.
Ben ca nh nhu ng va n de da o du c o Iren, ro ra ng Ia co n co saI
Ia m kInh Ie . Ke hoa ch Iro gIu p cu a IMI du dInh du ng de h Iro
gIu vung Iy gIa. Tuy nhIen, khI ma dng IIen mI nuoc da bI
danh gIa qua cao va Iam cho kInh Ie nuoc do bI IhIeI haI, gIu
Iy gIa se chang co y ngha gi. Neu gIu duoc Iy gIa, nen kInh Ie
se IhIeI haI. Nhung Irong Iruong hop de xay ra hon Ia khng
gIu duo c Iy gIa Ihi s IIe n bo ra Ia Ia ng ph va da I nuo c Ia I chIu
Ihem no na n. Tnh Ioa n cu a chu ng II cho Iha y ra ng Iy gIa cu a
Nga bI da nh gIa cao, do do , d IIe n ra de gIu Iy gIa Ia m I quye I
dInh kInh Ie saI Iam. Hon nua, Inh Ioan IaI Ngan hang The
gIo I Iruo c khI khoa n vay no duo c Ihu c hIe n, du a Iren uo c Iuo ng
ve doanh Ihu va chI IIeu chnh phu qua IhoI gIan, goI y rang
khoan vay no nay Ia khng du. Tru khI co mI dIeu ky dIeu
xa y ra Ia m Ia I sua I gIa m ma nh, Iruo c mu a Ihu, nuo c Nga se Ia I
roI vao khung hoang.
Con mI Iap Iuan khac ma Iheo do, II dI IoI keI Iuan rang
cho Nga vay Ihem IIen se Ia mI saI Iam Ion. Nga Ia mI daI
nuoc gIau IaI nguyen. Neu caI cach hop Iy, no se khng can
den IIen Iu ben ngoaI. Con neu no khng Iam dung, chang co
gi chac chan Ia IIen Iu ben ngoaI se dem IaI dIeu gi khac. Du
Iheo kIch ba n na o, ke I Iua n duo ng nhu cu ng ch ng Ia I vIe c cho
Nga vay IIen.
Mac cho su phan dI manh me Iu chnh cac nhan vIen cua
minh, Ngan hang The gIoI da phaI chIu ap Iuc chnh IrI Ion Iu
chnh quyen CIInIon phaI cho Nga vay. Ngan hang The gIoI da
USD.
36
IMI da Io dI ruI ro nay. VoI vIec Ihuc day vay no bang
USD va Iam cho vI Ir cua nuoc Nga suy yeu dI mI khI pha
gIa, IMI phaI chIu mI phan Irach nhIem khI Nga cuI cung
buc phaI hoan Ira cac khoan no.
Ke hoa ch cu u giu p
KhI khung hoang n ra, IMI Ia nguoI Ianh dao nhung n Iuc
cuu gIup. No doI Ngan hang The gIoI dong gop 6 I USD. Tng
c ng khoa n gIu p do ca go I Ia 22,6 I USD. IMI se do ng go p 11,2
I, nhu II da noI o Iren, Ngan hang The gIoI dong gop 6 I va
phan con IaI do chnh phu NhaI Ban cung cap.
Da co mI cuc Iranh Iuan nong bong Irong nI b Ngan
hang The gIoI. NhIeu nguoI Irong chung II ban khoan ve vIec
cho nuoc Nga vay. Chung II ban khoan IIeu nhung IoI ch dI
voI Iang Iruong Irong Iuong IaI co du Ion de bIen mInh cho
khoan vay se Iao ra ganh nang no nan. NhIeu nguoI ngh rang
IMI dang Iao dIeu kIen cho chnh phu Nga Iri hoan nhung caI
ca ch co y ngha, cha ng ha n Ihu Ihue Iu nhu ng cng Iy da u mo .
Bang chung ve nan Iham nhung o Nga raI ro rang. NghIen cuu
rIeng cua Ngan hang The gIoI cho Ihay khu vuc nay Ia mI
Irong nhung noI Iham nhung nang nhaI Ihe gIoI. Phuong Tay
bIe I ra ng pha n Io n Irong ha ng I USD gIu p do na y se bI chuye n
Iu muc IIeu du dInh cua no vao IuI cua gIa dinh va cng su
cu a nhu ng quan chu c Iham nhu ng va nhu ng Iru m Iu ba n Ihan
IhIeI voI ho. Trong khI Ngan hang The gIoI va IMI duong nhu
36
Co lp lun rng IMF khng h l i vic nay. Thc t, mt s ngi tin rng
Quy nay a c gng chng pha gia bng cach lam cho thit hai cua pha gia
tng ln Nga khng pha gia. Nu o qua thc la lp lun cua IMF, th IMF
a tnh toan hoan toan sai.
209 208
nga y 17.8 da da y nhanh cu c khu ng hoa ng Ia I chnh Ioa n ca u.
LaI suaI cho vay cac IhI Iruong moI nI Iang cao hon ca muc
dnh cao cua cuc khung hoang Dng A. Ngay ca nhung nuoc
dang phaI IrIen co chnh sach kInh Ie II cung khng Ihe huy
d ng duo c ngu n v n. Suy Ihoa I kInh Ie cu a BrazII Ira m Iro ng
hon va cuI cung nuoc nay cung phaI dI maI voI mI cuc
khu ng hoa ng IIe n Ie . ArgenIIna va nhu ng nuo c My LaIInh kha c
vua moI ch dan phuc hI sau nhung cuc khung hoang Ian
Iruo c nay Ia I bI d n Io I bo vu c cu a m I cu c khu ng hoa ng mo I.
Lcuador va CoIombIa roI vao khung hoang. Tham ch ngay ca
nuoc My cung khng Ihe ngI yen ma khng he han gi duoc
nua. Ngan hang du Iru IIen bang New York da phaI sap daI su
Iro gIup Iu nhan de vuc day mI Irong nhung quy dau Iu ruI
ro Io n nha I nuo c My , Long Term CapIIaI ManagemenI, vi Io nga I
rang su sup d cua quy nay co Ihe Iao ra cuc khung hoang
Ioan cau.
DIeu ngac nhIen o IhaI baI nay khng phaI Ia ban Ihan IhaI
baI ma chnh Ia vIec no da gay ngac nhIen cho mI s quan
chuc IMI, bao gm ca mI s quan chuc cap cao nhaI. Ho da
IIn rang ke hoach cua ho se Ihanh cng.
Du bao cua chung II cung ch cho Ihay dung mI phan.
Chung II da cho rang IIen se gIup gIu duoc Iy gIa Irong vong
ba Ihang. TIen ch gIu duoc ba Iuan. Chung II da cho rang
pha I ma I nhIe u nga y, Iha m ch ha ng Iua n, ca c Iru m Iu ba n mo I
chuye n IIe n ra kho I Nga duo c, Irong khI Ihu c Ie ch ca n va I gIo
hoa c va I nga y. Chnh phu Nga da Iha m ch cho phe p d ng ru p
Ien gIa . Nhu chu ng Ia da Iha y, dIe u do co ngha Ia ca c ng Iru m
ch can dung I IIen rup hon de mua USD. Thng dc Ngan
hang Irung uong Nga, VIkIor Gerashchenko IuoI cuoI noI voI
Chu IIch Ngan hang The gIoI va II rang do Ia do IhI Iruong
quyeI dInh. KhI bI caI van ve vIec hang I USD ma IMI da cho
37
Tuyn b cua chnh phu Nga vao ngay 17.8 con co nhiu ni dung khac,
nhng y la nhng ni dung chu yu phuc vu cho muc ch cua chung ta.
Thm vao o, chnh phu Nga thc hin kim soat tam thi vn, chng han
nh cm nhng ngi khng sng Nga u t vao cac tai san ngn han bng
ng rup va hoan tra n 90 ngay nhng khoan thanh toan n va bao him
bng ngoai t. Chnh phu Nga cung tuyn b ung h quy thanh toan do cac
ngn hang ln nht Nga xac lp nhm am bao n nh thanh toan va a ra
quy nh thanh toan ung han cho cng chc chnh phu va phuc hi cac ngn
ha ng. Chi ti t xem trang web www.bisnis.doc.gov/bisnis/country/
980818ru.htm.
38
Vao th ba, 17.8.1998, trn th trng ngoai t lin ngn hang Moscow, ng
rup mt gia 1,9% so vi ngay 16.8, nhng n cui tun, (th sau ngay 21), ty
l mt gia la 11%. Tuy nhin, vao ngay 17.8, trn th trng lin ngn hang
phi chnh thc, ng rup a mt gia 26%. Xem trang web cua Institute for the
Economy in Transtion, http: //www.iet.ru/trend/12-99/3_e.htm.
c ga ng Iho a hIe p, Iuyen b cng khaI cho vay m I khoa n IIe n
Io n nhung Ia I cho vay Iu ng pha n nho m I. Chu ng II quye I dInh
cho Nga vay ngay Iap Iuc 300 IrIeu USD, phan con IaI se duoc
gIa I ngan da n da n Iheo IIe n d cu a ca I ca ch. Ha u he I chu ng II
cho rang chuong Irinh nay se IhaI baI Iruoc khI Nga duoc gIaI
ngan khoa n IIe n IIe p Iheo. Du doa n cu a chu ng II da chu ng Io
Ia dung dan. Ky Ia Ihay, IMI duong nhu Io dI Iinh Irang Iham
nhu ng va nhu ng ru I ro dI ke m vo I khoa n IIe n cho vay. Ho Ihu c
su ngh rang gIu muc Iy gIa bI danh gIa qua cao nhu Ihe Ia II
va khoan IIen cung cap se gIup Ihuc hIen dIeu do Irong nhIeu
Ihang. Vi Ihe, ho da cung cap hang I USD cho nuoc Nga.
Su cu u giu p Ih I ba i
Ba Iua n sau khI khoa n vay duo c Ihu c hIe n, Nga Iuyen b don
phuong ngu ng Ihanh Ioa n ca c khoa n no va pha gIa d ng Ru p.
37
Cho IoI Ihang gIeng nam 1999, dng rup da maI gIa Ihuc Ie
hon 4S so voI gIa IrI vao IhoI dIem Ihang 7.1998.
38
Tuyen b
211 210
coI Ia Ihe ma nh cu a IMI nhung ngay ca Irong Inh vu c na y IMI
cung IhaI baI. Nhung IhaI baI kInh Ie v m cung voI cac IhaI
ba I kha c do ng go p ma nh me va o su Ia n kh c cu a khu ng hoa ng.
NHU NC CHUYL N O ! THA T BA ! NHU NC CHUYL N O ! THA T BA ! NHU NC CHUYL N O ! THA T BA ! NHU NC CHUYL N O ! THA T BA ! NHU NC CHUYL N O ! THA T BA !
HIem o dau ma khoang cach gIua ky vong va Ihuc Ie IaI Ion
nhu Iruong hop su chuyen dI Iu kInh Ie ke hoach sang kInh
Ie IhI Iruong. Su keI hop gIua Iu nhan hoa, Iu do hoa va phI
Iap Irung hoa duoc ky vong se nhanh chong mang IoI Iang
Iruong manh me Irong san xuaI sau mI IhoI gIan suy IhoaI
qua d nga n. Nguo I Ia ky vo ng ra ng nhu ng Io I ch ma qua Irinh
chuyen dI mang IaI se Ion hon ve daI han, khI may moc kem
hIeu qua duoc Ihay Ihe va mI Ihe he doanh nhan moI hinh
Ihanh. Su hI nhap hoan Ioan vao nen kInh Ie Ioan cau voI
nhung IoI ch ma no dem IaI se den nhanh chong, neu khng
noI Ia ngay Iap Iuc.
Ky vong Iang Iruong nay da khng bIen Ihanh hIen Ihuc,
khng ch o Nga ma con o hau heI nhung nen kInh Ie chuyen
dI. Ch mI vaI nhung nuoc cng san Iruoc day, chang han
nhu Ba Lan, Hungary, SIovenIa va SIovakIa co GDP ngang voI
mu c m I Iha p ky Iruo c do . O nhu ng nuo c co n Ia I, mu c d gIa m
su I Ihu nha p Io n de n mu c kho co Ihe do duo c. Theo s IIe u cu a
Ngan hang The gIoI, GDP cua Nga hIen nay (nam 2000) Ihap
chua Io I haI pha n ba mu c cu a nam 1989. Su gIa m su I Ihu nha p
o MoIdova Ia khung khIep nhaI, voI muc san Iuong hIen nay
chua ba ng m I pha n ba mu c sa n Iuo ng m I Iha p ky Iruo c day.
GDP nam 2000 cu a UkraIne ch ba ng m I pha n ba so vo I muo I
nam Iruoc.
Dang sau nhung con s nay Ia nhung IrIeu chung IhaI su
Nga vay chay vao cac IaI khoan IaI Sp va Thuy S ch sau vaI
ngay, IMI Iuyen b rang s IIen do khng phaI Ia IIen ho cho
vay. La p Iua n na y Ihe hIe n hoa c Ia su IhIe u hIe u bIe I da ng kInh
ngac ve kInh Ie cua IMI hoac Ia Irinh d Iap IIem cua IMI da
ngang ngu a vo I Gerashchenko hoa c ca haI. KhI IIe n duo c chuye n
IoI mI nuoc, khng aI danh dau Iren dng IIen do ca. Vi vay,
khng aI co Ihe noI rang IIen cua II da chay ra ch nay hay
ch khac. IMI da cho Nga vay IIen ngun IIen cho phep Nga
de n Iuo I minh dem cho nhu ng Iru m Iu ba n de chuye n ra nuo c
ngoaI. MI vaI nguoI Irong chung II da cham bIem rang IMI
co Ie se Iam cuc sng de chIu hon neu no chuyen Ihang IIen
vao nhung IaI khoan o Sp va Thuy S.
Ta I nhIen, khng ch ca c Iay Iru m Iu ba n Ihu Io I Iu ke hoa ch
Iro gIu p cu a IMI. Ph WaII va nhu ng ngan ha ng da u Iu phuong
Tay, nhung nguoI gay ap Iuc manh me nhaI cho ke hoach Iro
gIu p, hIe u ra ng ho cu ng co Io I. Ho Iranh Ihu Iho I gIan nga n ngu I
do khoa n IIe n Iro gIu p Ia o ra de vo I va I ca ng nhIe u ca ng I I va
ruI chay khoI nuoc Nga voI nhung gi voI vaI duoc.
Bang vIec cho Nga vay mac cho nhung Iy do da bI phe phan
o Iren, chnh sach cua IMI day Nga sau hon vao Iinh Irang no
na n ma cha ng duo c Io I Ihem ba I cu dIe u gi. ThIe I ha I do nhu ng
saI Ia m na y khng do ca c quan chu c IMI, nhu ng nguo I cho vay,
hay My, nguoI da gay ap Iuc, hay nhung ngan hang phuong
Tay va nhung Irum Iu ban da kIem IoI Iu khoan vay nay chIu,
ma Ia nhung nguoI dan dong Ihue o Nga.
Co mI kha canh Ich cuc cua cuc khung hoang: pha gIa
dng rup kch Ihch Iang Iruong khu vuc san xuaI hang Ihay
Ihe nha p kha u. Ha ng sa n xua I Ia I Nga nga y ca ng chIe m IhI pha n
Ion hon IaI IhI Iruong nI dIa. Hau qua khng du Inh nay
cu I cu ng da mang de n su Iang Iruo ng duo c cho do I Iu Iau cho
ne n kInh Ie Nga. Co m I dIe u ma maI o day: kInh Ie v m duo c
213 212
cua can benh nuoc Nga. Nga da nhanh chong chuyen Iu mI
cuo ng qu c cng nghIe p m I da I nuo c da pho ng ve IInh da u
IIen, SpuInIk, Ien quy dao Ihanh mI nuoc xuaI khau IaI
nguyen. Ta I nguyen IhIen nhIen, da c bIe I Ia da u mo va kh d I,
chIem hon mI nua doanh Ihu xuaI khau cua Nga. Trong khI
nhung nha c van caI cach phuong Tay dang vIeI nhung cun
sach voI nhan de nhu Ia S bung n kinh t sp ti Nga hay
Nga a tr thanh mt nn kinh t th trng nh th nao,
nhung s IIeu Iren cho Ihay IhaI kho ma noI rang nhung buc
Iranh day hoa hng ma ho dang ve Ia nghIem Iuc. Nhung Iac
gIa voI cach nhin khng IhIen vI dang vIeI nhung cun sach
voI nhan de chang han nhu Vu mua ban th ky: Bc chuyn
i hn loan t chu ngha cng san sang chu ngha t ban.
39
Muc gIam suI GDP cua Nga (chua noI den nhung nuoc khac
Irong kh I c ng sa n Iruo c day) Ia chu de gay Iranh ca I. M I s
nguoI Iap Iuan rang, boI vi su gIa Iang nhanh chong cua khu
vuc phI chnh Ihuc Iu nhung nguoI ban hang rong den Iho
sua ng nuoc, Iho son va nhung nguoI cung cap dIch vu khac
ma hoaI dng kInh Ie cua ho kho dua vao Ihng ke Ihu nhap
quc dan s IIeu o Iren da danh gIa qua muc muc d suy
gIam Ihu nhap. Tuy nhIen, nhung nguoI khac IaI cho rang, boI
vi nhIeu gIao dIch o Nga Ia o dang hang dI hang (hon S0
doanh s cng nghIep)
40
va boI vi gIa IhI Iruong Ihuong cao
hon gIa Irao dI, s IIeu Ihng ke Ihuc Ie da danh gIa qua
Ihap muc d suy gIam Ihu nhap Ihuc Ie.
39
Xem Chrystia Freeland, a trch dn; Richard Layard and John Parker, a
trch dn; va Ander Aslund, a trch dn.
40
V nhng ham y va chi ph do i hang gy ra ln nn kinh t Nga, xem C.
G. Gaddy and B. W. Ickes, Russias Virtual Economy, Foreign Affairs 77
(thang 9-10, 1998).
Tng hop nhung y kIen nay, co mI su Ihng nhaI chung Ia
ha u he I mo I nguo I de u pha I ne m Ira I su suy gIa m mu c s ng ro
reI, Ihe hIen qua nhIeu ch IIeu xa hI. Trong khI o khap noI
Iren Ihe gIo I, Iu I Iho nga y ca ng Iang nhanh Ihi o Nga, Iu I Iho
Irung binh gIam hon ba nam con o UkraIne, Ia gan ba nam.
DIeu Ira muc chI IIeu cua h gIa dinh ho an gi, ho chI IIeu
bao nhIeu cho quan ao va ho dang sng Irong nhung can nha
Ioa I na o chu ng Ihu c su suy gIa m Irong mu c s ng Ihu c Ie Iuong
duong voI muc d suy gIam Ihe hIen qua cac con s Ihng ke
GDP. NoI cach khac, gIa su rang chI IIeu IIeu dung Ia khng
dI va ch Iay mI phan ba chI IIeu quan su Iruoc day chuyen
sang dau Iu cho san xuaI va gIa su rang khng co dI moI de
Iang hIe u qua hay Ia n du ng nhu ng co h I gIao Ihuong mo I, Ihi
muc IIeu dung va muc sng cung da co Ihe Iang Ien 4, mI
muc Iang chua phaI cao nhung cung con hon raI nhIeu su suy
gIam Ihuc Ie da xay ra.
Gia Ing nghe o do i va b I bnh d ng
Nhung con s Ihng ke Iren khng cho Ihay Ioan b cau
chuyen chuyen dI o Nga. Chung da bo qua mI Irong nhung
Ihanh cng quan Irong nhaI: Iam sao ban co Ihe Inh duoc gIa
IrI cu a ne n dan chu mo I, du no co n khIe m khuye I7 Nhung chu ng
cu ng bo qua m I Irong nhu ng Iha I ba I quan Iro ng nha I: su gIa
Iang ngheo doI va baI binh dang.
Trong khI chIec banh kInh Ie quc gIa Ihu nho IaI, no con
duoc chIa se ngay cang baI binh dang den nI nhung nguoI
Nga binh Ihuong nhan duoc phan ngay cang nho dI. Vao nam
1989, ch 2 nguoI Nga sng Irong ngheo doI. Cho den cuI
nam 1998, con s na y da Iang Ien de n 23,8, Iheo chua n nghe o
215 214
Ie Ia bI IhIeI haI nang nhaI. Truoc IIen, Iam phaI da xoa sach
s IIe n IIe I kIe m I o I cu a ho . KhI IIe n Iuong khng Iheo kIp vo I
Iam phaI, Ihu nhap Ihuc Ie cua ho gIam suI. Su caI gIam chI
ph cho gIao duc va y Ie Iam xoI mon Ihem muc sng cua ho.
Nhu ng aI co Ihe de u Iim ca ch ra nuo c ngoa I (m I s nuo c, cha ng
han BuIgarIa da maI 10 hoac hon dan s va Iha m ch m I Iy
Ie Io n hon Iu c Iuo ng Iao d ng qua da o Ia o). Nhu ng sInh vIen gIo I
o Nga va ca c nuo c LIen X cu ma II da ga p de u ho c Ia p ra I cham
ch vo I m I Iham vo ng: nha p ca nh duo c va o ca c nuo c phuong
Tay. Nhu ng IhIe I ha I na y nghIem Iro ng khng pha I ch bo I dIeu
chu ng go I y cho nhu ng nguo I co n dang o Nga ma ca nhu ng dIe u
ba o Iruo c Iuong IaI: Irong IIch su , Ia ng Io p Irung Iuu Iun Ia Irung
Iam Irong xay du ng xa h I du a Iren nhu ng nguyen Ia c Iua I pha p
va gIa IrI dan chu .
Muc d gIa Iang baI binh dang cung gIng nhu muc d va
IhoI gIan suy IhoaI kInh Ie da gay ra su ngac nhIen Ion. Cac
chuyen gIa da du doan baI binh dang hay I nhaI Ia muc baI
binh da ng do duo c se gIa Iang. O che d cu , Ihu nha p mo I nguo I
duo c gIu Iuong Iu nhau ba ng ca ch xo a bo chenh Ie ch ve Iuong.
He Ih ng c ng sa n, Irong khI khng Ia o ra cu c s ng Ihoa I ma I,
da Iranh duoc Iinh Irang ngheo doI cung cuc va gIu muc sng
Iuong dI ngang bang bang cach cung cap nen gIao duc ph
Ihng, nha o , y Ie va dIch vu cham so c Ire em. Vo I vIe c chuye n
sang kInh Ie IhI Iruong, nhung aI Iam vIec cham ch va Iam ra
nhIeu san pham se gaI haI nhung phan Ihuong cho cng suc
cu a ho va vi Ihe su gIa Iang ba I binh da ng Ia khng Ira nh kho I.
Tuy nhIen, nguoI Ia da hy vong rang nuoc Nga khng co baI
binh dang do IaI san Ihua ke. Khng baI binh dang do Ihua
ke, Nga da co IrIen vong ve mI nen kInh Ie IhI Iruong hon.
Lam sao ma moI chuyen IaI xay ra hoan Ioan khac nhu Ihe!
Nuoc Nga ngay nay co Iy Ie baI binh dang ngang voI nhung
41
Qua trnh chuy n i a khng em la i l i ch cho ng i nghe o. V du , m t
ph n nm dn s nghe o nh t thu nh p ch chi m 8,6% Nga (1998), 8,8%
Ukraine (1999), 6,7% Kazakhstan (1996) (theo World Bank, World
Development Indicator 2001).
ch co 2 USD mI ngay. Hon 40 dan s ch co Ihu nhap duoI
4 USD m I nga y, Iheo m I kha o sa I do Ngan ha ng The gIo I IIe n
hanh. Nhung con s Ihng ke ve Ire em con cho Ihay van de
nghIem Irong hon voI hon S0 Ire sng Irong nhung gIa dinh
nghe o do I. Nhu ng nuo c c ng sa n cu cu ng co Iinh Ira ng gIa Iang
ngheo doI Iuong Iu, neu khng II hon.
41
Ngay khI Io I Ngan ha ng The gIo I, II ba I da u xem xe I ky hon
nhung gi dang dIen ra va nhung chIen Iuoc dang duoc Ihuc
hIe n. KhI II ba y Io m I Io nga I ve va n de na y, m I nha kInh Ie
Ia I ngan ha ng, nguo I da do ng vaI Iro quan Iro ng Irong qua Irinh
Iu nhan hoa da phan ung gay gaI. ng Ia Irch dan Iinh Irang
keI xe, Irong s do nhIeu xe Ia Mercedes, nhung nguoI dI ngh
cuI Iuan vao mua he va cac cua hang day ap hang hoa xa x.
Do Ia buc Iranh khac han nhung cua hIeu Irng rng am dam
duoI che d cu. TI khng phan dI Ia mI s kha Ion nguoI
Nga da kIem duoc du gIau de gay ra nan keI xe, Iao ra nhu
cau ve gIay GuccI hay nhung hang hoa nhap khau xa x khac,
du cho nhIeu cua hang ban Ie phaI IrIen. TaI nhIeu khu ngh
maI chau u, nhung nha gIau nguoI Nga da Ihay Ihe nhung
nguoI Arap haI Ihap ky Iruoc. O mI vaI khu ngh maI do, cac
bang Ien duong Iham ch vIeI bang IIeng Nga cung voI ngn
ngu ban dIa. Nhung keI xe Mercedes o mI nuoc voI Ihu nhap
binh quan 4.730 USD (vao nam 1997) Ia mI dau hIeu cua su
m yeu chu khng phaI khoe manh. Do Ia dau hIeu ro rang ve
mI xa hI Iap Irung cua caI vao Iay mI s I nguoI hon Ia
chIa se cho s dng.
Trong khI su chuyen dI Iam Iang nhanh s nguoI ngheo va
Iam cho mI s I nguoI gIau Ien, Iang Iop Irung Iuu o Nga co
217 216
IhoaI kInh Ie nam Irong Ioan b cun sach nay. O day, II ch
mun de cap so Iuoc ba v du. Trong mI Iruong hop, nhung
nguo I ba o ve cho IMI se no I ra ng mo I Ihu se co n I I Ie hon nu a
neu nhu khng co nhung chuong Irinh cua IMI. Trong vaI
Iruong hop, chang han nhu khI khng co cac chnh sach canh
Iranh, IMI se khang khang rang nhung chnh sach do Ia mI
pha n Irong chuong Irinh, nhung bu n Ihay, Nga da khng Ihu c
hIen. Su bIen bach nhu Ihe qua Ia ngay Iho: voI hang Ia dIeu
kIe n, mo i th de u na m Irong chuong Irinh cu a IMI. Tuy nhIen,
nuo c Nga bIe I ra ng, vo I nhu ng yeu sa ch ma IMI do a ne u khng
Ihoa man se caI vIen Iro, Nga se c gang mac ca va mI Ihoa
Ihuan (Ihuong khng hoan Ioan nhu y) se daI duoc va ngun
Ia I Iro Ia I duo c khoI Ihng. DIe u quan Iro ng (vo I IMI) Ia nhu ng
muc IIeu IIen Ie, Iham huI ngan sach va Ic d Iu nhan hoa
Iuc Ia s doanh nghIep chuyen sang so huu Iu nhan, khng
can bIeI bang cach nao. MoI Ihu khac deu Ia Ihu yeu. Hau heI
chung, nhu chnh sach canh Iranh chang han, ch Ia de Irang
Ir, Ia mI su de phong voI nhung nha phe binh noI rang IMI
da bo ra ngoaI nhung phan quan Irong cua mI chIen Iuoc
chuyen dI Ihanh cng. KhI II IIen Iuc gay suc ep doI nhung
chnh sach canh Iranh manh me hon, nhung nguoI o Nga, bao
gm nhung nguoI da dng y voI II, nhung nguoI dang n Iuc
xay dung mI nen kInh Ie IhI Iruong Ihuc su, va nhung nguoI
dang n Iuc xay dung mI co quan kIem soaI canh Iranh, da
IIen Iuc cam on II.
QuyeI dInh nen nhan manh vao dau, caI nao Ia uu IIen
khng he de dang. Sach gIao khoa kInh Ie Ihuong khng cung
ca p du huo ng da n. Ly Ihuye I kInh Ie no I ra ng de IhI Iruo ng hoa I
dng hIeu qua, can phaI co ca canh Iranh va so huu Iu nhan.
Ne u ca I ca ch ma de da ng, nguo I Ia ch ca n vung chIe c du a Iha n
va se co ca haI Ihu do. IMI Iua chon Iap Irung vao Iu nhan
42
S dung thc o chun v bt bnh ng (h s Gini), vao nm 1998, Nga co
ty l bt bnh ng cao gp i Nht Ban, cao hn 50% so vi Anh va cac
nc chu u va tng ng mc cua Venezuela va Panama. Trong khi o,
nhng nc theo cac chnh sach cai cach tng bc nh Ba Lan va Hungary
a gi mc c bt bnh ng thp. Mc bt bnh ng cua Hungary
thm ch con thp hn cua Nht Ban va mc bt bnh ng cua Ba Lan con
thp hn cua Anh. Xem Angus Maddison, The World Economy: A Millenial
Perspective (Paris: Organization for Economic and Development, 2001).
nen kInh Ie baI binh dang nhaI Iren Ihe gIoI, nhung nen kInh
Ie o My LaIInh dua Iren dI san nua phong kIen.
42
Nga da nhan Iay nhung dIeu II Ie nhaI mI su suy gIam
khung khIep ve san Iuong va mI su gIa Iang khung khIep baI
binh dang. Va du bao Iuong IaI Ihi mo mII: baI binh dang cao
se ca n Iro Iang Iruo ng, da c bIe I khI chu ng da n de n ma I n chnh
IrI xa hI.
NHU NC CH!NH SA CH SA! LA M A DA N L N NHU NC CH!NH SA CH SA! LA M A DA N L N NHU NC CH!NH SA CH SA! LA M A DA N L N NHU NC CH!NH SA CH SA! LA M A DA N L N NHU NC CH!NH SA CH SA! LA M A DA N L N
CHUYL N O ! THA T BA ! NHU THL NA O CHUYL N O ! THA T BA ! NHU THL NA O CHUYL N O ! THA T BA ! NHU THL NA O CHUYL N O ! THA T BA ! NHU THL NA O CHUYL N O ! THA T BA ! NHU THL NA O
Chu ng Ia da Iha y ro nhu ng chnh sa ch D ng Ihua n
WashIngIon da dong gop vao IhaI baI nhu Ihe nao: Iu nhan
ho a saI Ia m khng dem Ia I su ca I IhIe n hIe u sua I hay Iang Iruo ng
ma dem IaI suy IhoaI va IhaI IhoaI IaI san. Chung Ia cung da
Ihay nhung van de Iro nen phuc Iap hon qua su Iac dng Ian
nhau gIua nhung caI cach cung nhu Ic d va buoc dI cua
chu ng: Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh va Iu nhan ho a cho phe p
IIen chay ra nuoc ngoaI de dang hon; Iu nhan hoa Iruoc khI
xay dung co so ha Iang IuaI phap phu hop da Iam Iang kha
nang va dng co Iam IhaI IhoaI IaI san hon Ia IaI dau Iu cho
Iuong IaI. Su mIeu Ia day du nhung gi da xay ra va phan Ich
chI IIe I ca ch ma nhu ng chuong Irinh cu a IMI do ng go p va o suy
219 218
se ca n Iro Iang Iruo ng kInh Ie . La I sua I cao ro ra ng da bo p nghe I
dau Iu. RaI nhIeu doanh nghIep moI duoc Iu nhan hoa, Iham
ch ca nhung nguoI hy vong kIem chac duoc Iu cac doanh
nghIe p Iu nhan ho a, Iha y ra ng ho khng Ihe mo r ng sa n xua I
va chuyen sang bon ruI IaI san. Chnh sach IaI suaI cao cua
IMI Ia m cho Iy gIa bI da nh gIa cao gay kho khan cho xua I kha u
va Iam cho nhap khau Iro nen re hon. Hen chI, Iuc bay gIo baI
ky mI vI khach nao den Moscow sau nam 1992 deu co Ihe
Ihay nhung cua hang day ap quan ao va cac hang hoa nhap
khau khac nhung raI kho de Iim ra mI san pham dan nhan
Made In RussIa (sa n xua I Ia I Nga). Va dIe u na y va n du ng Iha m
ch nam nam sau khI qua Irinh chuyen dI dIen ra.
Chnh sach IIen Ie IhaI chaI con gop phan khI phuc hinh
Ihu c ha ng d I ha ng. Vi IhIe u IIe n, cng nhan duo c Ira ba ng sa n
pham ma nha may san xuaI hoac co san, Iu gIay ve sInh den
gIa y de p. Cho Iro I mo c Ien kha p noI gIu p cng nhan ba n nhu ng
san pham nay Iay IIen mua nhung vaI dung IhIeI yeu. Trong
khI Irng chung co ve gIng nhu mI hoaI dng kInh doanh
mang Inh IhI Iruong, chung che gIau su IhIeu hIeu qua. Lam
pha I cao ra I co ha I cho m I ne n kInh Ie bo I vi no can IhIe p va o
hoaI dng binh Ihuong cua he Ihng gIa ca. Nhung he Ihng
hang dI hang con Iham hoa hon dI voI hIeu qua hoaI dng
cu a he Ih ng gIa ca va chnh sa ch Iha I cha I IIe n Ie ch don gIa n
Ia Ihay Ihe mI su IhIeu hIeu qua nay bang mI su IhIeu hIeu
qua co Ie con II Ie hon.
Tu nhn ho a
IMI da yeu cau Nga hay Iu nhan hoa cang nhanh cang II,
con Iam Ihe nao de Iu nhan hoa Ihi khng may quan Irong.
hoa ma ch danh chuI I IhoI gIan cho canh Iranh. Su Iua chon
na y co Ie cu ng khng co gi nga c nhIen: Io I ch cu a ca c Ia p doa n
va gIoI IaI chnh Ihuong khng ung h chnh sach canh Iranh
vi nhung chnh sach nay han che kha nang kIem IoI cua ho.
Hau qua cua saI Iam cua IMI o day nghIem Irong hon ch Ia
Iao ra gIa cao: nhung doanh nghIep da Iu nhan hoa Iim cach
Iro Iha nh d c quye n va Ia p ca c carIeI nha m Iang Io I nhua n ma
khng chIu su quan Iy cua chnh sach chng dc quyen. Va
nhu Ihuong xay ra, IoI nhuan dc quyen II keo nguoI Ia su
dung nhung ky IhuaI maIIa de Ihng IrI IhI Iruong hoac cung
c IIen mInh dc quyen.
La m pha I
O Iren, chung Ia da Ihay Iu do hoa qua nhanh co Ihe dan
de n su bu ng n cu a Ia m pha I. DIe u da ng bu n Irong cau chuye n
cua nuoc Nga Ia mI saI Iam nay IaI IIep nI mI saI Iam khac
va dua den nhung hau qua raI phuc Iap.
Vi da gay ra Iam phaI bang cach Iu do hoa gIa ca dI ngI
va o nam 1992, IMI va chnh quye n YeIIsIn pha I Iim ca ch kIe m
che no. Nhung can dI chua bao gIo Ia Ihe manh cua IMI va
chnh su nhIeI Iinh IhaI qua cua no da keo Iheo IaI suaI Ien
cao IhaI qua. Chang co may bang chung Ia neu gIam muc Iam
phaI xung duoI muc binh Ihuong se Ihuc day Iang Iruong.
Nhung nuoc Ihanh cng nhaI, nhu Ba Lan, da Io dI suc ep cua
IMI va duy Iri muc Iam phaI khoang 20 Irong nhung nam
dIen ra nhung chuyen dI quan Irong. Nhung hoc Iro xuaI sac
cua IMI, chang han nhu Cng hoa Sec, nuoc da keo Iam phaI
xung 2, da phaI IraI qua Iinh Irang kInh Ie Iri Ire. Co nhIeu
Iy do de IIn ra ng, nhIe I Iinh Iha I qua Irong vIe c ch ng Ia m pha I
221 220
da co quan dIem IhaI ngay Iho ve vaI Iro cua nha nuoc Irong
nen kInh Ie hIen daI. Nha nuoc Ihe hIen su anh huong cua no
Iheo v s cach khac nhau va o v s muc d khac nhau. Tu
nhan hoa qua Ihuc co Iam gIam quyen Iuc cua chnh quyen
Irung uong nhung Ia I da nh cho chnh quye n vu ng va dIa
phuong qua nhIe u quye n ha nh. M I Iha nh ph nhu SI.
PeIersburg hay mI chnh quyen vung nhu Novgorod co Ihe
su du ng ha ng d ng quy dInh va ca c Ioa I Ihue kho a de bo p na n
IIen Iu nhung doanh nghIep hoaI dng Irong vung kIem soaI
cu a ho . O nhu ng nuo c cng nghIe p pha I IrIe n, ca nh Iranh gIu a
cac dIa phuong Iam cho ho deu phaI n Iuc Ihu huI cac nha
dau Iu. Nhung Irong mI Iinh canh IaI suaI cao va Iinh Irang
suy IhoaI kInh Ie can Iro dau Iu, chnh quyen cac dIa phuong
khng bo nhIe u Iho I gIan de Ia o ra mI Iruo ng da u Iu ha p da n
ma Ihay va o do Ia p Irung xem minh co Ihe kIe m cha c duo c bao
nhIeu Iu nhung doanh nghIep dang hoaI dng gIng nhu
chnh nhu ng ng chu va nha qua n Iy cu a nhu ng doanh nghIe p
mo I duo c Iu nhan ho a na y. Va khI doanh nghIe p hoa I d ng Ia I
nhIeu dIa phuong khac nhau, chnh quyen dIa phuong ngh
rang ho nen kIem chac duoc chung nao hay chung do Iruoc
khI nhu ng dIa phuong kha c kIe m he I pha n cu a ho . Va dIe u na y
IaI cung c dng co cua nhung nha quan Iy, kIem chac baI ky
caI gi co Ihe cang nhanh cang II. CuI cung, doanh nghIep
ch con Ia mI caI xac khn kho. Do Ia cuc dua xem doanh
nghIep nao roI den day nhanh hon. Dng co bon ruI IaI san
In IaI o moI cap d.
GIng nhu nhung nha caI cach cap IIen Iheo IIeu phap sc
Iuyen b ra ng va n de vo I Iu do ho a khng pha I Ia no qua nhanh
ma Ia no chua du nhanh, nhung Iuyen b nhu vay cung ap
du ng vo I qua Irinh Iu nhan ho a. Trong khI C ng ho a Se c, cha ng
han, duoc IMI khen ngoI ngay ca khI ho vap nga, ro rang Ia
43
Xem Stiglitz, Quis Custodiet Ipsos Custodes?, a trch dn.
Hau heI nhung IhaI baI II da noI o Iren ca su suI gIam Ihu
nha p va su gIa Iang ba I binh da ng de u co IIen quan Iru c IIe p
den saI Iam nay. NghIen cuu ve IIch su muoI nam cua nhung
ne n kInh Ie chuye n d I o Ngan ha ng The gIo I cho Iha y ro ra ng
Ia, Iu nhan hoa khI khng co co so ha Iang Ihe che can IhIeI
(chang han quan he so huu va quan Iy Irong doanh nghIep) se
chang co Iac dung Ich cuc nao dI voI Iang Iruong.
43
Dng
Ihuan WashIngIon mI Ian nua IaI Io ra saI Iam. De dang nhin
ra su IIen he gIua cach Iu nhan hoa va nhung IhaI baI cua no.
Cha ng ha n o Nga va nhIe u nuo c kha c, vIe c khng co ca c quy
dInh dam bao quan he so huu va quan Iy Irong doanh nghIep
ngha Ia nhung nguoI nam quyen o doanh nghIep co dng co
de bon ruI IaI san cua nhom c dng IhIeu s; va nhung nha
quan Iy cung co dng co gIng nhu vay voI c dng. TaI sao
phaI In suc Iam gIau khI ma de dang bon ruI cua caI7 Nhung
kha ca nh kha c cu a qua Irinh Iu do ho a, nhu chu ng Ia da Iha y,
Ia m Iang Ihem d ng co cu ng nhu co h I kIe m cha c Ia I sa n cu a
doanh nghIe p. Tu nhan ho a o Nga Ihuo ng chuye n ca c doanh
nghIe p Io n cu a nha nuo c va o Iay chnh nhu ng nguo I dang qua n
Iy chu ng. Nhu ng nguo I na m ben Irong doanh nghIe p na y bIe I
ro con duo ng pha Iruo c ru I ro va kho khan Ihe na o. Tha m ch
khI ho pha I Iu nhan ho a, ho khng da m cho do I cho de n khI IhI
Iruo ng v n duo c hinh Iha nh va cho do I v s nhu ng Ihay d I
kha c, ca n IhIe I de ho ga I ha I Ioa n b gIa IrI cu a ba I ky khoa n
da u Iu hay Ia I ca u Iru c na o. Ho Ia p Irung va o nhu ng gi ho co
Ihe kIe m duo c Iu doanh nghIe p Irong vo ng va I nam Io I va Ihuo ng
Ihi, ca ch kIe m cha c duo c nhIe u nha I chnh Ia bo n ru I Ia I sa n.
Tu nhan hoa cung duoc ky vong se xoa bo vaI Iro cua nha
nuoc Irong nen kInh Ie. Nhung nhung nguoI gIa dInh nhu vay
223 222
cho ban be cua ho, hoac cho chnh phu. DIeu kIen vay no Ia
chnh phu se su dung c phIeu cua nhung doanh nghIep nha
nuoc Iam Ihe chap. Va IhaI ngac nhIen, chnh phu khng Ira
duoc no va nhung ngan hang Iu nhan nam quyen quan Iy cac
doanh nghIep. Day co Ihe duoc coI nhu mI vu mua ban gIa
Iao (mac du chnh phu cung IIen hanh caI goI Ia dau gIa) va
mI vaI Iay Irum Iap Iuc Iro Ihanh Iy phu. KIeu Iu nhan hoa
nay khng hop phap ve chnh IrI. Va nhu da noI o Iren, boI vi
chung khng hop phap nen nhung Iay Irum baI buc phaI
chuye n IIe n ra kho I da I nuo c ca ng so m ca ng I I, Iruo c khI chnh
phu moI Ien nam quyen co Ihe dao nguoc qua Irinh Iu nhan
hoa hay Iam suy yeu vI Ir cua ho.
Nhung ke kIem IoI Iu su hao phong cua nha nuoc, hay noI
chnh xac hon Ia su hao phong cua YeIIsIn, Iim moI cach de
da m ba o cho YeIIsIn duo c Ia I cu . Ma maI Ihay, Irong khI nguo I
Ia cho rang mI phan IaI san ma YeIIsIn da hao phong duoc
du ng de Ia I Iro Irong chIe n dIch Iranh cu , m I s nha phe binh
IIn rang nhung ng Irum qua khn ngoan de khng phaI su
du ng IIe n cu a chnh ho Ia I Iro cho chIe n dIch. Co nhIe u ngu n
quy cua chnh phu co Ihe su dung cho muc dch nay. Nhung
ng Irum cung cap cho YeIIsIn mI Ihu khac con gIa IrI hon:
do Ia ky nghe qua n Iy chIe n dIch Iranh cu hIe n da I va he Ih ng
Ihng IIn Iruyen hinh ma ho quan Iy.
Chuong Irinh cho vay d I c phIe u Ia ma n cu I Irong vo kIch
Ia m gIa u cu a ca c ng Iru m, m I nho m nho nguo I (nhIe u nguo I
Irong s do co cac quan he, I nhaI Iheo bao cao, kIeu maIIa)
Ihng IrI khng ch doI sng kInh Ie ma ca doI sng chnh IrI
cu a da I nuo c. Co Iu c, ho da Iuyen b na m gIu S0 Ia I sa n qu c
gIa. Nhung nguoI ung h cac ng Irum nay so sanh ho voI
nhu ng nha da I Iu ba n bo c I I o My nhu HarrImans hay
RockeIeIIers. Nhung co su khac nhau Ion gIua hoaI dng cua
nhung IoI hung bIen da dI qua xa keI qua Ihuc Ie: Sec van con
gIu cac ngan hang voI so huu nha nuoc. Neu mI chnh phu
Iu nhan ho a ca c doanh nghIe p nhung Ia I gIu Ia I ca c ngan ha ng
hoac Ia IhIeu cac quy dInh quan Iy co hIeu qua, chnh phu do
da khng Iao ra rang buc ngan sach du manh de nang cao
hIe u qua ma Ia I Ia o ra nhu ng ca ch Ihu c Iro ca p IhIe u mInh ba ch
cho doanh nghIe p m I co h I Io Io n cho Iham nhu ng. Nhu ng
nha phe binh qua Irinh Iu nhan hoa o Sec cho rang van de
khng phaI Ia Iu nhan hoa qua nhanh ma Ia Iu nhan hoa qua
cha m. Nhung cha ng co nuo c na o da Iha nh cng duo c ba ng ca ch
Iu nhan hoa moI Ihu ch sau mI dem. RaI co Ihe, neu mI
chnh phu na o do mu n Iu nhan ho a ngay Ia p Iu c, ke I qua da I
duoc se Ia mI su hn Ioan. NhIem vu nay qua kho Irong khI
dng co Iham nhung IaI qua cao. Su IhaI baI cua chIen Iuoc Iu
nhan hoa nhanh Ia co Ihe du bao va da duoc du bao Iruoc.
Qua Irinh Iu nhan hoa, nhu duoc ap dung IaI Nga cung nhu
nhIeu nuoc Ihuc LIen X cu, chang nhung khng gop gi cho
Iang Iruo ng kInh Ie ma co n Ia m xo I mo n Io ng IIn va o chnh phu ,
vao che d dan chu va vao caI cach. Hau qua cua vIec ban dI
nhu ng ngu n Ia I nguyen gIa u co Iruo c khI hinh Iha nh he Ih ng
Ihu Ihue Ia I nguyen Ia m I va I nguo I ba n va c ng su cu a YeIIsIn
Iro Iha nh Iy phu co n da I nuo c Ihi khng Ihe Ira Iuong cho nguo I
ve huu ch 1S USD mI Ihang.
Da n chu ng I I Ie nha I cho vIe c Iu nhan ho a saI Ia m Ia chuong
Irinh cho vay d I c phIe u. Va o nam 199S, Ihay vi vay IIe n cu a
Ngan hang Irung uong, chnh phu Nga da quay sang vay cua
nhung ngan hang Iu nhan. RaI nhIeu ngan hang Irong s nay
Ihuc so huu cua ban be cac quan chuc chnh phu, nhung
nguo I da duo c huo ng da c quye n Irong nga nh ngan ha ng. Trong
he Ih ng ngan ha ng IhIe u kIe m soa I, nhu ng da c quye n na y Ihu c
chaI Ia mI gIay phep In IIen, cho chnh ban Ihan ho vay hoac
225 224
duoc coI Ia bIeu hIen cua su xoI mon vn xa hI. Nhung o mI
s nuo c Ihu c LIen X cu ma II da Iham, nguo I Ia co Ihe nhin
Ihay o moI noI, Iheo nhung cach IInh vI hon chu khng phaI
su Ihe hIen Iruc IIep, su xoI mon vn xa hI. Day khng phaI
ch Ia su Iam bay cua mI s nha quan Iy, day gan nhu Ia su
cuop boc v chnh phu cua mI nguoI voI moI nguoI. Chang
ha n, m I Iha ng ca nh o KazakhsIan I ch nhu ng ngI nha knh
da bI maI knh. D nhIen, khng co knh Ihi chung khng Ihe
hoaI dng. Trong nhung ngay dau cua qua Irinh chuyen dI,
chang may aI IIn Iuong vao Iuong IaI den nI, nguoI Ia phaI
kIem chac baI cu caI gi ho kIem duoc. MI nguoI deu IIn rang
nguoI khac se Iay knh cua nha knh va khI do ngI nha knh
(cung nhu cuc sng cua ho) se bI huy hoaI. Nhung neu nhu
ngI nha knh, du Ihe nao dI nua, cung se bI pha hoaI, Ihi moI
nguoI co Iy do de kIem baI cu gi co Ihe Iu no, du rang gIa IrI
cua knh raI nho.
CaI cach ma su chuyen dI dIen ra o Nga da Iam xoI mon
vn xa hI. NguoI Ia gIau Ien khng phaI bang cach Iam vIec
cham ch hay dau Iu ma bang cach su dung quan he chnh IrI
de bon ruI IaI san nha nuoc Irong cac Ihuong vu Iu nhan hoa
re maI. Khe uoc xa hI, caI gan keI cng dan voI nhau va voI
chnh phu da bI pha vo khI nhung nguoI nhan Iuong huu nhin
Ihay chnh phu dang quang dI nhung IaI san co gIa IrI Irong
khI IaI Iuyen b rang khng co IIen de Ira Iuong huu.
VIec IMI Iap Irung vao kInh Ie v m ma cu Ihe Ia Iam phaI
Ia m cho no sao nha ng ca c va n de nhu nghe o do I, ba I binh da ng
va vn xa hI. KhI Iap Irung vao muc IIeu IhIen can nay, IMI
noI rang Iam phaI Iac dng raI xau den cuc sng cua dan
ngheo. Nhung chnh sach cua IMI IaI khng duoc IhIeI ke de
Iam gIam Iac dng Ien nguoI ngheo. Va voI vIec Io dI nhung
anh huong ma chnh sach cua minh gay ra cho nguoI ngheo
nhung nhan vaI nay Irong chu ngha Iu ban Ihe ky 19, bao
g m ca nhu ng nha Iu ba n khaI pha xay du ng duo ng sa I va khaI
mo o mIe n vIe n Tay hoang da cu a My , vo I su bo c I I nuo c Nga,
duoc goI Ia mIen Dng hoang da, cua nhung ng Irum Nga.
Nhung nha Iu ban boc II cua My Iao ra su IhInh vuong ngay
khI ho Iam gIau cho chnh ho. Ho Iam cho daI nuoc gIau hon
ngay ca khI ho kIem duoc IaI banh Io nhaI Irong ca caI banh.
Nhung ng Irum Iu ban Nga bon ruI IaI san va Iam cho daI
nuoc bI ngheo Ihem. Cac doanh nghIep dI den bo vuc pha san
con IaI khoan ngan hang cua cac ng Irum Ihi gIau Ihem.
B i ca nh xa h i
Nhung quan chuc ap dung nhung chnh sach Iheo Dng
Ihua n WashIngIon da Iha I ba I khI da nh gIa b I ca nh xa h I cu a
ca c ne n kInh Ie chuye n d I. DIe u na y da c bIe I I I Ie ne u xe I Io I
nhung gi da dIen ra duoI IhoI chu ngha cng san.
Nen kInh Ie IhI Iruong keo Iheo v s cac mI quan he va
Irao dI kInh Ie. NhIeu quan he Irao dI do IIen quan den van
de su In nhIe m. KhI m I ca nhan cho vay IIe n, anh Ia IIn ra ng
s IIe n do se duo c Ira . H Iro cho nIe m IIn na y Ia m I he Ih ng
IuaI phap. Neu cac ca nhan khng hoan Ihanh nhung ngha
vu hop dng cua ho Ihi IuaI phap se buc ho phaI Iam. Neu
m I ca nhan da nh ca p Ia I sa n cu a nguo I kha c, anh Ia se bI dua
ra Io a. Nhung o nhu ng nuo c co ne n kInh Ie IhI Iruo ng pha I IrIe n
va ha Ia ng Ihe che da y du , ca c ca nhan va doanh nghIe p khng
may khI phaI dung den kIen Iung.
Cac nha kInh Ie Ihuong goI chaI keo dnh gan keI xa hI IaI
voI nhau Ia vn xa hI. Bao Iuc va chu ngha Iu ban maIIa
227 226
Chung Ia da Ihay haI Irong s nhung ch Irch co ban Iu
pha nhung nha caI cach Iung buoc. VI va se gay Iang ph,
IhaI khng de xay dung mI chuong Irinh caI cach II. Thu
Iu va nhIp d caI cach dong vaI Iro quan Irong. Chang han,
co nhu ng dIe u kIe n IIen quye I de Iu nhan ho a Iha nh cng Iren
quy m Ion va vIec Iao ra nhung dIeu kIen IIen quyeI do can
co IhoI gIan.
44
Hinh mau caI cach ky quac cua nuoc Nga cho
Ihay dng co IoI ch dong vaI Iro quan Irong nhung chu ngha
Iu ban nua mua cua Nga khng Iao ra dng Iuc cho hoaI
dng Iao ra cua caI vaI chaI va Iang Iruong kInh Ie ma Iao ra
dng Iuc cho hoaI dng bon ruI IaI san. Thay vi Iao ra mI
nen kInh Ie IhI Iruong hoaI dng nhIp nhang, su chuyen dI
nhanh dem IoI mI mIen Dng rI Ioan, hoang da.
Ca ch Iie p c n Bn-se-vch
d i vo i ca i ca ch Ihi Iruo ng
Neu nhu nhung nha caI cach cap IIen nhin xa hon mI quan
Iam cua ho vao kInh Ie, ho se nhan ra IIch su da cho Ihay hau
44
Chng han: t do hoa th trng vn trc khi xy dng c mt mi trng
u t hp dn trong nc, nh IMF xut, th chng khac g mi moc vn
chay ra nc ngoai. T nhn hoa trc khi co th trng vn hiu qua, theo
cach em quyn s hu hay quyn iu hanh vao tay nhng ngi sp ngh
hu, khng tao ra ng lc tao ra cua cai trong dai han ma ch tao ra ng lc
bon rut tai san. T nhn hoa trc khi tao dng cu truc lut phap am bao
canh tranh ch tao ra ng c hnh thanh c quyn va tao ra nhng khuyn
khch chnh tr ngn khng cho hnh thanh ch canh tranh hiu qua. T
nhn hoa trong mt h thng lin bang nhng lai cho chnh quyn a phng
quyn anh thu t do va quyn a ra cac quy nh theo y mun se khng
xoa bo quyn lc va ng c truc li cua chnh quyn, theo ngha nao o, th
khng phai thc s la t nhn hoa.
va cho v n xa h I, IMI Ihu c Ie da Ia m ho ng Iha nh cng kinh t
v m. Su xo I mo n cu a v n xa h I Ia o ra mI Iruo ng khng Ihua n
IoI cho dau Iu. VIec chnh phu Nga (va IMI) khng chu y xay
dung mI mang IuoI an sInh xa hI II IhIeu da Iam cham IaI
qua Irinh Ia I co ca u bo I ngay ca nhu ng gIa m d c cu ng ra n nha I
cung cam Ihay kho co Ihe sa IhaI cng nhan khI bIeI rang ho
se ga p kho khan cu ng cu c, ne u khng mu n no I Ia se che I do I.
Lie u pha p s c
Cuc Iranh Iuan Ion nhaI ve chIen Iuoc caI cach o nuoc Nga
Iap Irung vao Ic d cua cuc caI cach. CuI cung Ihi aI dung,
nhung nguoI Iheo IIeu phap sc hay nhung nguoI caI cach
Iu ng buo c7 Ly Ihuye I kInh Ie Ihuo ng Ia p Irung va o Ira ng Iha I
can bang va cac m hinh Iy Iuong chang co nhIeu de noI ve
nhung bIen dI, Ihu Iu, IIch Irinh va Ic d caI cach, mac du
cac nha kInh Ie cua IMI Ihuong c gang Iam cho nhung nuoc
kha ch ha ng IIn dIe u nguo c Ia I. Ca c ben Iranh Iua n de u du a va o
nhung an du de IhuyeI phuc ben kIa ve nhung uu dIem Irong
cach cua minh. Nhung nha caI cach cap IIen noI rang ban
khng Ihe nhay qua mI caI hao bang haI buoc nhay Irong
khI nhung nha caI cach Iung buoc IaI Iap Iuan rang can phaI
maI den chn Ihang Ihi dua Ire moI ra doI va de cap den cach
qua sng do da. DI khI, su khac bIeI gIua haI quan dIem nay
chu ye u Ia ve ca ch nhin hon Ia ve Ihu c cha I. TI da co ma I Irong
mI hI Ihao o Hungary, Irong do co mI nguoI da phaI bIeu,
Chu ng Ia pha I ca I ca ch nhanh! No pha I duo c hoa n Iha nh Irong
nam nam. NguoI khac IaI noI, Chung Ia phaI IIen hanh caI
ca ch Iu ng buo c. DIe u do ca n Io I nam nam. Pha n Io n cu c Iranh
Iuan Ia ve cach Ihuc caI cach hon Ia Ic d caI cach.
229 228
nhom uu Iu, duoc nhung quan chuc quc Ie dan daI, cung c
gang mIen cuong ap daI, mI cach Iuong Iu, su chuyen dI
nhanh chong Ien daI nuoc nay.
Nhung nguoI ung h cach IIep can Bnsevch duong nhu
khng ch Io dI IIch su (IhaI baI) cua nhung caI cach cap IIen
nhu Ihe ma con gIa dInh rang cac qua Irinh chnh IrI se dIen
IIe n Iheo nhu ng ca ch ma chua he co IIe n Ie Irong IIch su . Cha ng
ha n, nhu ng nha kInh Ie nhu AndreI ShIeIIer, nguo I nha n ro Ia m
quan Irong cua ha Iang Ihe che Irong nen kInh Ie IhI Iruong,
IIn rang Iu nhan hoa, du IIen hanh baI cu cach nao, cung se
Ia o ra nhu ca u chnh IrI Ia m xua I hIe n nhu ng Ihe che Ihu c hIe n
chuc nang quan Iy IaI san Iu nhan.
La p Iua n cu a ShIeIIer co Ihe duo c coI Ia m I su mo r ng (chua
chung mInh) cua dInh Iy Coase. Nha kInh Ie hoc RonaId H.
Coase, nguoI da duoc gIaI NobeI cho cng Irinh cua minh, da
Iap Iuan rang de daI duoc Inh hIeu qua, xac dInh ro nhung
quye n Ia I sa n Ia ra I quan Iro ng. Tha m ch, ne u ba n dua Ia I sa n
cho m I nguo I khng he bIe I ca ch qua n Iy chu ng sao cho hIe u
qua, Ihi Irong mI xa hI voI cac quyen IaI san ro rang, nguoI
do se co dng Iuc de ban IaI san cho aI co Ihe quan Iy IaI san
hIeu qua. Do Ia Iy do IaI sao nhung nguoI ung h Iu nhan hoa
nhanh chong cho rang khng can phaI chu y nhIeu ve cach Iu
nhan hoa. GIo day, nguoI ra nhan ra rang nhung dIeu kIen de
du bao cua Coase co hIeu Iuc Ia raI kho
4S
va ro rang Ia khng
he I nhu ng Ih nghIe m ca I ca ch ca p IIe n nha I de u ga p v s va n
de. DIeu do dung Iu Cach mang Tu san Phap 1789, Cng xa
ParIs 1871 cho den Cach mang Bnsevch o Nga nam 1917
hay Ca ch ma ng Van ho a o Trung Qu c nhu ng nam 1960, 1970.
De hIeu duoc nhung Iuc Iuong da Iao nen nhung cuc cach
mang do, nhung mI cuc cach mang nay deu Iao ra mI
RobespIerre, nhu ng Ihu Inh chnh IrI cu a ho , nguo I hoa c Ia Iro
nen dI baI sau cach mang, hoac Ia dua no den ch cuc doan.
Nguoc IaI, cuc Cach mang My Ihanh cng IaI khng phaI Ia
mI cuc cach mang Ihuc su ve xa hI. No Ia mI su Ihay dI
cach mang Irong co cau chnh IrI nhung IaI ch Ihe hIen mI
su Ihay dI t t Irong co cau xa hI. Nhung nha caI cach cap
IIen o Nga mun Iao ra mI cuc cach mang ca Irong co cau
kInh Ie va co ca u xa h I. Cau binh Iua n bu n nha I Ia , cu I cu ng
ho da Iha I ba I Iren ca haI ma I: ho co m I ne n kInh Ie IhI Iruo ng
Irong do raI nhIeu cuu dang vIen cng san duoc huong IoI Iu
quyen Iuc, dIeu hanh va kIem IoI Iu nhung doanh nghIep ma
ho quan Iy, Irong khI nhung cuu s quan KGB van con nam
do n ba y quye n Iu c. Ch co m I Iu c Iuo ng mo I: do Ia s I nhu ng
ng Iru m mo I, co kha nang va sa n sa ng su du ng quye n Iu c chnh
IrI va kInh Ie Io Ion.
Tren Ihuc Ie, nhung nha caI cach cap IIen da ap dung cac
chIe n Iuo c kIe u Bnsevch ma c du ho ho c duo c chIe n Iuo c na y
Iu ngun khac (voI chu ngha cng san). Nhung nguoI Bnse
vch da c gang ap daI chu ngha cng san mI cach mIen
cuong Ien daI nuoc nay Irong nhung nam sau 1917. Ho cho
rang cach xay dung chu ngha xa hI Ia de mI nhom can b
uu Iu Ia nh da o (m I uye n ngu Ihay cho ba I bu c) qua n chu ng
nhan dan Iheo con duong dung dan, khng nhaI IhIeI do Ia
con duo ng ma qua n chu ng mong mu n hay ngh Ia con duo ng
II nhaI. Trong cuc cach mang moI hau cng san o Nga, mI
45
Xem nh ly Coase tai R. H. Coase, The Problem of Social Cost, Journal of
Law and Economics 3 (1960), trang 1-44. nh ly nay ch co tac dung khi
khng co chi ph giao dch va khng co thng tin khng hoan hao. Ban thn
Coase tha nhn nhng han ch nay. Hn na, khng bao gi co th xac nh
quyn s hu tai san mt cach tuyt i va iu nay c bit ung vi cac
nc ang chuyn i. Ngay ca cac nc cng nghip tin tin, quyn s
hu tai san cung b gii han bi mi quan tm v mi trng, quyn ngi lao
231 230
nguyen Iac IuaI phap hay phap quyen cua ho, nhung nguoI
da kIem duoc khI IaI san Ihng qua nhung gIao dIch sau buc
man voI dIen KremIIn, ch co khI ho nhin Ihay kha nang anh
huo ng da c bIe I cu a ho Ien chnh quye n ye u du I cu a nuo c Nga.
Ca c ng Iru m da do I pha I mo cu a Inh vu c Iruye n Ihng kho I
bI Ia p Irung va o Irong Iay m I s I nguo I, nhu ng nguo I mu n
kIem soaI Inh vuc nay nham duy Iri quyen Iuc, nhung ch khI
chnh phu Iim ca ch su du ng quye n cu a minh de na m Ia y Iruye n
Ihng. O hau heI nhung nuoc phaI IrIen va dan chu, Iang Iop
Irung Iuu bI bu c pha I Ira gIa d c quye n cao se khng cho phe p
su Iap Irung quyen Iuc kInh Ie nhu vay. O My, Iu Iau nguoI Ia
Iun Io nga I ve m I hIe m ho a cu a su Ia p Irung quye n Iu c Iruye n
Ihng va o My, su Iap Irung quyen Iuc o muc d nhu o Nga se
khng duoc chap nhan. Nhung My va IMI IaI khng quan Iam
den mI hIem hoa do Iap Irung Iruyen Ihng gay ra. Thay vao
do, ho Iap Irung vao Ic d Iu nhan hoa, dau hIeu cho Ihay
qua Irinh Iu nhan hoa dang dIen ra nhanh chong. Va ho haI
Io ng, Iha m ch co n Iu ha o, Iruo c Ihu c Ie Ia quye n Iu c cu a Iruye n
Ihng Ia p Irung Irong Iay Iu nhan da duo c su du ng va su du ng
co hIeu qua de gIu cho nhung nguoI ban cua ho, BorIs YeIIsIn
va caI goI Ia nhung nha caI cach, duy Iri quyen Iuc.
MI Irong nhung Iy do quan Irong phaI co Inh vuc Iruyen
Ihng nang dng va mang Inh phe phan Ia dIeu do dam bao
rang cac quyeI dInh duoc dua ra khng ch phan anh IoI ch
cua s I nguoI ma Ia IoI ch chung cua cng dng. DIeu IhIeI
yeu de duy Iri he Ihng cng san cung chnh Ia khng co su
xam soI cu a cng chu ng. M I Irong nhu ng ha u qua do Iha I ba I
Irong vIe c Ia o ra m I he Ih ng Iruye n Ihng hIe u qua , d c Ia p
va mang Inh canh Iranh o Nga Ia nhung chnh sach, chang
han nhu cho vay dI c phIeu, khng chIu su phe phan cua
cng chung ma chung dang phaI bI. Tuy nhIen, ngay ca o
duoc Ihoa man khI nuoc Nga buoc vao qua Irinh chuyen dI.
ShIeIIer va cng Iy, Iuy vay, da day y Iuong cua Coase dI xa
hon nhung dIeu ma ban Ihan Coase da Iam. Ho IIn rang cac
IIen Irinh chnh IrI duoc dIeu IIeI Iheo cung mI cach voI cac
qua Irinh kInh Ie . Ne u m I nho m Io I ch ve Ia I sa n duo c Ia o ra,
no se doI hoI su hinh Ihanh cua mI ha Iang Ihe che can IhIeI
de Iam cho nen kInh Ie IhI Iruong hoaI dng va doI hoI nay se
duo c pha n a nh Irong ca c IIe n Irinh chnh IrI. Tha I khng may,
IIch su Iau daI cua cac cuc caI cach chnh IrI cho Ihay phan
ph I Ihu nha p co vaI Iro quan Iro ng. Chnh Ia ng Io p Irung Iuu
Ia Iang Iop doI hoI cac cuc caI cach ma Ihuong duoc noI den
nhu Ia nguyen Iac IuaI phap (ruIe oI Iaw). Nhung nguoI raI
gIau Ihuong Iam IoI cho minh sau cac canh cua dong kn, mac
ca nhung dac quyen va dac IoI cho rIeng minh. Chac chan Ia
nhu ng nguo I nhu RockeIIeIIer hay BIII GaIes cha ng bao gIo do I
hoI nhung chnh sach canh Iranh manh me. Ngay nay o Nga,
chu ng Ia khng Iha y ca c ng Iru m, nhu ng nha d c quye n mo I,
doI hoI ve chnh sach canh Iranh manh me. Nhung doI hoI ve
ng, s quy hoach, vn vn. Mc du lut phap c gng xac nh vn nay
ro rang n mc co th, tranh chp vn thng xay ra va phai c xet x qua
qua trnh t tung. Tht may, da trn nguyn tc lut phap, co th tin rng
qua trnh xet x se c thc hin cng bng. Nhng nc Nga khng nh
v y. Xem A. Shleifer va R. Vishny, The Grabbing Hand: Government
Pathologies and Their Cures (Boston: Harvard University Press, 1999)
thy mt quan im ro rang rng co quyn t hu th co ng c manh me
tao ra lut l. Xem thao lun m rng hn v nh ly Coase va vai tro cua no
trong lp lun v chin lc t hu hoa thch hp J. E. Stiglitz, Whither
Socialism (Cambridge: MIT Press, 1994); J. E. Stiglitz Whither Reform? Ten
Years of the Transition, sach a dn; J. E. Stiglitz, Quis Custodiet Pisos
Custodes, sach a dn; va J. Kornai, Ten Years After The Road to a Free
Economy, The Author Self-Evaluation, trong Boris Pleskovic va Nicholas
Stern, Annual World Bank Conference on Development Economics 2000
(Washington, DC: World Bank, 2001), trang 49-66.
LUA1 LL 1HUONG MAi lA1 CONG VA...
233 232
CHIONG 6
IIA T I THIONG MA I BA T CNG
VA NHING THI OAN KHAC
I
MI Ia mI I chuc chnh IrI. Su cuu gIup nam 1998 duoc
Ihuc hIen nham gIu quyen Iuc cho BorIs YeIIsIn, mac du
no khng co y ngha Iren co so cua baI ky nguyn tc cho
vay nao. Su gaI dau Iang Ie cua IMI, neu khng mun noI Ia
ung h cng khaI, voI chuong Irinh Iu nhan hoa dI IIen vay
Ia y c phIe u da y ra y Iham nhu ng, m I pha n Ia do Iham nhu ng
cung II cho muc dch Ia de YeIIsIn IaI dac cu.
46
Chnh sach
cua IMI Irong Inh vuc nay gan bo chaI che voI nhung danh
gIa chnh IrI cua B TaI chnh duoI chnh quyen CIInIon.
Thu c Ie , Irong chnh quye n cu ng co nhu ng m I nghI nga I ve
chIen Iuoc cua B TaI chnh. Sau IhaI baI cua nhung nha caI
cach, vao Ihang 12.1993, SIrobe TaIboII, vao Iuc do Ia nguoI
phu Ira ch ca c chnh sa ch vo I Nga (sau na y Iro Iha nh Ihu Iruo ng
ngoa I gIao) da ba y Io m I quan nga I Ian r ng ve chIe n Iuo c IIe u
pha p s c: IIe u cu s c Ia qua mu c hay IIe u pha p chua du 7 Chu ng
46
Du y la mt cach bin h, nh chung ta a ch ra trn, cach bin h nay
vn co vn . Cac nha tai phit khng dung quy tai tr cho Yeltsin tai c.
Nhng ho giup ng ta cach thc t chc (va ca h thng truyn hnh) ma ng
ta cn.
phuong Tay, cac I chuc kInh Ie quc Ie va B TaI chnh My
cung deu dua ra nhung quyeI dInh quan Irong ve chnh sach
o Nga chu yeu sau canh cua. Ca nhung nguoI dong Ihue o
phuong Tay, nhung nguoI ma cac I chuc nay phaI co Irach
nhIe m va nhu ng nguo I Nga, nhu ng nguo I pha I Ira gIa sau cu ng,
de u khng bIe I nhIe u ve nhu ng gi dang dIe n ra va o Iu c do . Ch
den bay gIo chung Ia moI danh vaI voI cau hoI: AI Iam maI
nuoc Nga7 va IaI sao. Cau Ira IoI, nhu chung Ia baI dau Ihay,
chang co gi ro rang.
235 234
Ira qua Ion. NhIeu nguoI cung vuI mung chang kem aI khI
chung kIen su keI Ihuc chuong IIch su nay. Neu ho co mang
Iheo caI gi Iu IhoI cng san, Ihi do Ia nIem IIn rang nha nuoc
pha I co Ira ch nhIe m quan Iam de n nhu ng nguo I ga p kho khan
va nIem IIn vao mI xa hI cng bang hon.
Tren Ihu c Ie , nhIe u cu u da ng vIen c ng sa n da Iro Iha nh, Iheo
Ihua I ngu cu a chau u, nhu ng nguo I dan chu xa h I o mu c d
khac nhau. Trong IhuaI ngu chnh IrI cua My, ho co Ihe nam
dau do gIu a nhu ng nguo I dan chu kIe u c va nhu ng nguo I dan
chu kIe u mo I, du ra ng ha u he I co Ie se ga n vo I dan chu kIe u c
hon. Ma maI Ihay, chnh quyen dan chu cua CIInIon, duong
nhu co quan dIem hop voI nhung nguoI dan chu xa hI, IaI
Ihuong IIen mInh voI nhung nha caI cach canh huu o nhung
ne n kInh Ie dang chuye n d I, nhu ng ha u due cu a MIIIon
IrIedman va nhung nha caI cach IhI Iruong cap IIen, nhung
nguo I ha u nhu khng quan Iam de n nhu ng ha u qua xa h I cu a
chnh sach.
O Nga, ngoaI nhung cuu dang vIen cng san Ihi chang con
aI de ho p Ia c. Ba n Ihan YeIIsIn cu ng Ia m I cu u da ng vIen c ng
san mI ung cu vIen vao B chnh IrI. O Nga, nhung nguoI
c ng sa n chua bao gIo bI Ioa I ra kho I vo ng quye n Iu c. Ha u nhu
moI nha caI cach cua Nga deu Ia nhung cuu dang vIen cng
sa n. M I Iho I, duo ng nhu da co m I va ch ngan ca ch gIu a nhu ng
nguo I dnh da ng de n KGB va GospIan nhu ng Irung Iam kIe m
soa I kInh Ie va chnh IrI cu a che d Iruo c day va nhu ng nguo I
kha c. Nhu ng nguo I I I Ia nhu ng cu u quan chu c c ng sa n dIe u
hanh cac doanh nghIep, chang han nhu VIkIor ChernomyrdIn,
Chu IIch Gazprom va Ia nguo I ke Iu c GaIdar Ia m Ihu Iuo ng. Do
Ia mI nguoI Ihuc Ie ma chung Ia co Ihe hop Iac. Mac du mI
s nguoI Ihuc Ie san sang bon ruI o muc II da IaI san cua
nha nuo c cho rIeng ho va ba n be cu a ho , ho ro ra ng khng pha I
47
Cac nn kinh t chuyn i hin do cac ang cng san hoc ang vin cng
san cu lanh ao gm: Albania, Azerbaijan, Belarus, Croatia, Kazakhstan,
Lithuania, Moldova, Ba Lan, Nga, Romania, Slovenia, Tajikistan,
Turkmenistan va Uzbekistan.
II o H I d ng c va n kInh Ie ca m Iha y ra ng nuo c My dang dua
ra nhung Iu van II cho nuoc Nga va su dung IIen cua nguoI
dong Ihue de Ihuc day Nga phaI chap nhan nhung Iu van do.
Nhung B TaI chnh Iuyen b rang chnh sach kInh Ie o nuoc
Nga Ia Inh vu c rIeng ho phu Ira ch, ga I dI mo I n Iu c Iha o Iua n,
du Ia Irong chnh phu voI nhau hay voI ben ngoaI, va khang
khang bam Iay cam keI Iu nhan hoa nhanh va su dung IIeu
phap sc. Nhung danh gIa chnh IrI cung nhu kInh Ie an sau
Ia p Iruo ng cu a nhu ng nhan va I Ia I B Ta I chnh. Ho Io Ia ng nuo c
Nga se roI Ia I va o chu ngha c ng sa n. Nhu ng nha ca I ca ch Iu ng
buoc Ihi IaI Io rang mI hIem hoa Ihuc su chnh Ia su IhaI baI
cua IIeu phap sc. GIa Iang ngheo doI va suy gIam Ihu nhap
se Iam gIam su ung h voI nhung caI cach IhI Iruong. MI Ian
nua, nhung nha caI cach Iung buoc IaI dung. Cuc bau cu o
MoIdova va o Iha ng 2.2000, Irong do nhu ng cu u da ng vIen c ng
san chIem IoI 70 s ghe o Duma, co Ie ch Ia mI Iruong hop
hIem, nhung su vo mng voI nhung caI cach cap IIen va IIeu
pha p s c hIe n nay da Iro nen ph bIe n o ca c ne n kInh Ie chuye n
dI.
47
CoI su chuyen dI nhu Ia vong dau cuI cung gIua kInh
Ie IhI Iruong va kInh Ie ke hoach dua IoI mI van de: IMI va
B TaI chnh My coI Ihuong va khng IIn baI cu cuu dang vIen
cng san nao, Iru mI vaI nguoI duoc chon de Iro Ihanh dng
mInh. TaI nhIen, van con mI s dang vIen cng san Ihu cuu.
Nhung mI s, co Ie Ia kha nhIeu nguoI, Iung phuc vu Irong
chnh quyen Iruoc day Ihuc ra ch Ia nhung nguoI Ihuc dung
mun vuon Ien Irong he Ihng. Neu he Ihng doI hoI ho phaI
vao dang cng san Ihi do cung khng phaI Ia mI caI gIa phaI
237 236
van va van van. KhI IrIen vong Ihanh cng ngay cang Iro nen
mong manh va cuc khung hoang duong nhu dang den gan,
nhu ng Io I hu ng bIe n cu ng pha I Ihay d I: Iro ng Iam duo c chuye n
Iu su IIn Iuo ng va o chnh quye n YeIIsIn sang n I Io nga I ve hIe m
hoa cua mI Iuc Iuong khac se nI Ien Ihay Ihe.
NI Io so do co Ihe cam nhan duoc. MI hm II nhan duoc
mI cu dIen IhoaI Iu van phong cua mI c van cap cao cho
chnh phu Nga. ng Ia mun I chuc mI phIen hop ban xem
Nga nen Ia m gi de Iu du ng da y. Lo I khuyen I I nha I ma IMI co
Ihe dua ra Irong nhIe u nam Ia chuong Irinh n dInh ho a. Chu ng
chang co Iac dung gi voI Iang Iruong. Ro rang Ia n dInh hoa,
I nhaI Ia Iheo cach ma IMI ch ra, khng dan IoI Iang Iruong.
KhI IMI va B TaI chnh nhan ra dIeu nay, ho Iap Iuc hanh
dng. B TaI chnh (Iheo bao cao Ia nhung Ianh dao o cap cao
nha I) da go I cho Chu IIch Ngan ha ng The gIo I va II nha n duo c
Ienh khng duoc dI hop. Nhung Irong khI B TaI chnh mun
coI Ngan hang The gIoI Ia IaI san cua minh Ihi cac nuoc khac,
neu hop Iac can Ihan voI nhau, co Ihe manh hon ca B Iruong
TaI chnh My. Va dIeu do da xay ra. Nhan duoc nhung cu dIen
IhoaI va Ihu Iu Nga, II da den Nga de Iam caI dIeu ma nguoI
Nga yeu cau: mo ra mI cuc Ihao Iuan khng bI bo buc boI
ca he Iu Iuo ng cu a IMI hay nhu ng Io I ch cu a B Ta I chnh My .
Chuyen dI cua II IhaI Ia Ihu vI. Pham vI cua cac cuc Ihao
Iuan cung raI an Iuong. NhIeu b oc Ihng mInh canh Iranh
voI nhau de dua ra chIen Iuoc Iang Iruong kInh Ie phu hop.
Ho bIe I nhu ng con s nhung vo I ho su suy gIa m kInh Ie o nuo c
Nga khng pha I ch Ia va n de Ih ng ke. NhIe u nguo I II da IIe p
chuye n hIe u ro Ia m quan Iro ng cu a nhu ng gi da bI bo qua hoa c
khng duo c chu y du ng mu c Irong nhu ng chuong Irinh cu a IMI.
Ho bIeI Iang Iruong can nhIeu Ihu hon Ia ch n dInh hoa, Iu
nhan hoa va Iu do hoa. Ho Io ngaI ap Iuc cua IMI doI Iu nhan
Ia nhung nguoI Iheo he Iu Iuong canh Ia. Trong khI, du nham
Ian hay khng, danh gIa aI Ia nguoI phu hop de dua nuoc Nga
Io I mIe n da I hu a kInh Ie IhI Iruo ng Iu do co Ihe da a nh huo ng
Io I quye I dInh IIen mInh cu a My (va IMI) Irong nhu ng nga y da u
cu a cu c chuye n d I, Ihi cho Io I nam 2000, mo I quye I dInh de u
Iren co so cu a su Ihu c du ng. Ne u nhu co chu I Iy Iuo ng ho a na o
o IhoI dIem ban dau Ihi su sup d cua YeIIsIn va nhung nguoI
vay quanh ng Ia chac chan da dan IoI su bI quan, hoaI nghI.
PuIIn duo ng nhu duo c chnh quye n Bush do n cha o n ng nhIe I
nhu Ia m I nguo I co Ihe ho p Ia c. Qua khu Ia m vIe c cu a ng vo I
KGB khng co n quan Iro ng nu a. Pha I ma I nhIe u Iho I gIan, chu ng
Ia cuI cung moI bo duoc caI cach danh gIa nguoI khac qua
vIec ho co Iung Ia dang vIen cng san hay khng Irong che d
cu hay Iha m ch qua nhu ng vIe c ho da Ia m cho che d cu . Ne u
nhu Iu Iuo ng saI Ia m da Ia m chu ng Ia mu ma I khI Ia m vIe c vo I
nhu ng nha Ia nh da o va da ng pha I mo I n I Ien o Dng u cu ng
nhu khI xay dung nhung chnh sach kInh Ie, nhung danh gIa
chnh IrI saI Iam cung dong vaI Iro khng kem o Nga. NhIeu
nguoI ma chung Ia da IIen mInh khng may hung Ihu voI vIec
xay dung nen kInh Ie IhI Iruong hoaI dng II nhu o phuong
Tay ma hung Ihu Iam gIau cho ban Ihan.
KhI IhoI gIan qua dI, nhung van de voI chIen Iuoc caI cach
va vo I chnh quye n YeIIsIn ca ng Iro nen ro ra ng hon. Pha n u ng
cua cac quan chuc o IMI va B TaI chnh My cung khng khac
voI phan ung cua cac quan chuc Irong chnh quyen Iruoc kIa
khI nhu ng Iha I ba I Irong chIe n Iranh VIe I Nam Iro nen ro ra ng:
Io dI Ihuc Ie, Iu chI su IhaI, dap IaI cac cuc Iranh Iuan va
Ia ng ph nga y ca ng nhIe u IIe n hon de cu u va n Iha I ba I. Ho Iuyen
b nuo c Nga sa p dI de n m I buo c ngoa I; Iang Iruo ng sa p de n
va khoa n cho vay IIe p Iheo se cho phe p Nga da I duo c dIe u do ;
Nga da cho Ihay ho hoan Ioan du cac dIeu kIen de vay, van
239 238
ung h cng khaI, Thu Iruong B TaI chnh My, Lawrence
Summers da moI AnaIoIy ChubaIs, nguoI phu Irach Iu nhan
hoa, nguoI da I chuc chuong Irinh dI IIen vay Iay c phIeu
va cung Ia nguoI, khng co gi dang ngac nhIen, Iro Ihanh mI
Irong nhung quan chuc kem IIeng Iam nhaI o Nga, den nha
choI. B TaI chnh My va IMI da Iham gIa vao doI sng chnh
IrI o Nga. Bang cach saI canh Irong IhoI gIan daI voI nhung
nhan vaI nam quyen Iuc Irong khI su baI cng II bac dang
hinh Ihanh qua qua Irinh Iu nhan hoa Iham nhung, My, IMI
va cng dng quc Ie da gan minh voI nhung chnh sach Iam
Io I cho nhu ng nguo I gIa u co Iren su nghe o do I cu a nhu ng nguo I
dan Nga.
KhI ba o ch My va chau u cu I cu ng cu ng bo c Ira n su Iham
nhung o Nga, su Ien an cua B TaI chnh My ch hoI hoI va gIa
dI. Su IhaI Ia Tng Ihanh Ira cua Dumas da dem nhung cao
buc nay den WashIngIon raI Iau Iruoc khI nhung IIn Iuc nay
bung ra Iren bao ch. TaI Ngan hang The gIoI, nguoI Ia bao II
dung gap ng ay vi so rang chung II se IIn vao nhung IoI cao
buc cua ng. Neu nguoI Ia khng bIeI ve Iham nhung, do Ia
boI vi IaI va maI ho da bI che.
!L U A NC LL NLN LA M !L U A NC LL NLN LA M !L U A NC LL NLN LA M !L U A NC LL NLN LA M !L U A NC LL NLN LA M
Nhung IoI ch daI han cua phuong Tay co Ie da duoc dam
bao II hon neu nhu chung Ia khng dnh Iu qua Ihan maI
vo I m I vI Ia nh da o cu Ihe na o, mIe n Ia duy Iri duo c su u ng h
rng raI cho cac IIen Irinh dan chu. DIeu nay co Ihe daI duoc
Ihng qua vIec ung h nhung nha Ianh dao Ire, moI nI o
Moscow va cac Inh, nhung nguoI chng IaI Iham nhung va n
Iuc Iao dung mI nen dan chu Ihuc su.
hoa nhanh chong, caI ma ho cam Ihay se mang den nhIeu van
de II Ie hon nua. MI s cung nhan ra Iam quan Irong cua
vIec hinh Ihanh nhung chnh sach canh Iranh va Ihan phIen
rang chung khng nhan duoc su ung h day du. Nhung dIeu
Ia m cho II kInh nga c nha I Ia su khng ho a ho p gIu a
WashIngIon va Moscow. O Moscow Iuc bay gIo co mI cuc
Iranh Iuan chnh sach Ianh manh. NhIeu nguoI Io ngaI, chang
han, Iy gIa cao se can Iro Iang Iruong va ho da dung. Nhung
nguo I kha c Io ra ng pha gIa se gay ra Ia m pha I va ho cu ng du ng.
Day Ia nhu ng va n de phu c Ia p va Irong m I ne n dan chu , chu ng
phaI duoc ban bac va Iranh Iuan. Nga da c gang Iam dIeu do,
c ga ng Ia o ra ca c cu c Iranh Iua n gIu a nhu ng y kIe n kha c nhau.
Ch co WashIngIon, hay chnh xac hon Ia IMI va B TaI chnh
My, Ia so dan chu va mun dap IaI cac cuc Ihao Iuan. TI
chang Ihe Iam gi khac ngoaI vIec ghI IaI va cam Ihay bun ve
su ma maI nay.
KhI nhung bang chung ve IhaI baI da chaI dng va khI vIec
nuoc My dang ung h mI con ngua yeu da Iro nen ro rang,
chnh phu My c gang dap IaI su ch Irch va cac cuc Ihao
Iuan cng khaI. B TaI chnh c gang xoa bo nhung Ihao Iuan
gIua Ngan hang The gIoI voI gIoI bao ch de dam bao rang ch
co dIen gIaI cua ho ve nhung gi dang dIen ra Ia duoc nghe. Ky
Ia Iam sao, ngay ca khI nhung bang chung ve nguy co Iham
nhu ng da duo c ch ra Iren ba o ch My , B Ta I chnh va n khng
he Ihay dI chIen Iuoc cua minh.
DI voI nhIeu nguoI, chuong Irinh Iu nhan hoa dI IIen vay
Iay c phIeu duoc ban den Irong chuong S (Irong do mI s I
ng Iru m kIe m soa I m I pha n Io n nhu ng ngu n Ia I nguyen d I
dao cua daI nuoc) da Iro Ihanh IIeu dIem ma chnh phu My Ie
ra pha I co IIe ng no I. O Irong nuo c Nga, nguo I Ia da nh gIa ra ng
My da Iu IIen mInh vo I Iham nhu ng. Nhu m I bIe u hIe n cu a su
241 240
Chang han, su Iro gIup vao Ihang 7.1998 vua Ia su Iro gIup
cho nhu ng ngan ha ng phuong Tay co nguy co ma I ha ng I USD
(va cuI cung cung da maI hang I USD) vua Ia su Iro gIup cho
Nga. Nhung khng ch IoI ch Iruc IIep cua ph WaII ma ca he
Iu Iuong ph bIen Irong cng dng IaI chnh cung anh huong
den cac chnh sach. Chang han, ph WaII cho rang Iam phaI
Ia dIe u I I Ie nha I Iren Ihe gIo I: no Ia m xo I mo n gIa IrI Ihu c cu a
nhung khoan no, Iam Iang IaI suaI va Iam gIam gIa IraI phIeu.
Vo I ca c nha Ia I chnh, Iha I nghIe p khng pha I Ia m I quan Iam
nhIeu Iam. VoI ph WaII, chang co gi quan Irong bang IaI san
Iu nhan nen chang co gi ngac nhIen khI Iu nhan hoa duoc chu
Iam den Ihe. Ho cung khng man ma voI cam keI canh Iranh.
No I cho cu ng, chnh duong kIm B Iruo ng Ia I chnh PauI ONeIII
da IhIeI Iap carIeI nhm Ioan cau va da n Iuc dap IaI canh
Iranh voI IhI Iruong Ihep Ioan cau. Nhung khaI nIem nhu vn
xa h I hay su Iham gIa chnh IrI co Ihe Iha m ch chua Iu ng xua I
hIen Irong suy ngh cua ho. Ho cam Ihay IhoaI maI voI mI
ngan hang Irung uong dc Iap hon Ia ngan hang Irung uong
ma mo I ha nh d ng pha I chIu su chI ph I cu a ca c IIe n Irinh chnh
IrI. (Truong hop nuoc Nga co dI chuI nuc cuoI ve dIem nay.
Sau khu ng hoa ng nam 1998, chnh Ngan ha ng Irung uong d c
Iap cua Nga de doa gay ra Iam phaI cao hon muc ma IMI va
mI vaI quan chuc chnh phu mun va chnh su dc Iap cua
Ngan ha ng Irung uong pha I chIu Ira ch nhIe m m I pha n ve vIe c
no Io dI nhung IoI cao buc Iham nhung).
Nhung nhom IoI ch o My da Iac dng den chnh sach Iheo
ca ch dI nguo c Ia I vo I Io I ch qu c gIa va Ia m cho nuo c My co ve
nhu mI daI nuoc dao duc gIa. Nuoc My ung h Iu do Ihuong
maI nhung khI cac nuoc ngheo Iim ra duoc mI hang hoa nao
do co Ihe xuaI sang My Ihi Ihuong Ia nhung nhom IoI ch bao
h IaI Ihang Ihe. Cac nhom IoI ch cua cng nhan va doanh
TI da uo c gIa nhu co m I cu c Iranh Iua n mo ve chIe n Iuo c
cua My o Nga ngay IhoI ky dau cua chnh quyen CIInIon, mI
cuc Iranh Iuan phan anh nhung Iranh caI dang dIen ra o Ihe
gIo I ben ngoa I. TI IIn ra ng ne u nhu CIInIon duo c nghe nhu ng
Ia p Iua n kha c, ng se a p du ng m I ca ch IIe p ca n can ba ng hon.
ng cu ng se nha y ca m hon vo I nhu ng Io Ia ng cu a nguo I nghe o
va quan Iam hon den Iam quan Irong cua nhung IIen Irinh
chnh IrI hon Ia nhung nhan vaI IaI B TaI chnh. Nhung nhu
Ihuo ng xa y ra, I ng Ih ng Ihuo ng khng co co h I de nghe Ia I
ca cac y kIen va cac quan dIem. B TaI chnh cho rang van de
na y qua quan Iro ng va khng Ihe de I ng Ih ng co vaI Iro quye I
dInh o day. Co Ie boI vi nguoI My cung chang quan Iam Iam
den van de nay nen CIInIon cung khng cam Ihay day Ia van
de du quan Irong de yeu cau nghIen cuu ky cang hon.
LO ! !CH CU A MY \A CA ! CA CH O NCA LO ! !CH CU A MY \A CA ! CA CH O NCA LO ! !CH CU A MY \A CA ! CA CH O NCA LO ! !CH CU A MY \A CA ! CA CH O NCA LO ! !CH CU A MY \A CA ! CA CH O NCA
Co nhIeu nguoI o Nga (va ca nhung noI khac nua) IIn rang
nhu ng chnh sa ch Iha I ba I na y khng pha I Ia m I IaI na n nga u
nhIen: nhung IhaI baI nay deu duoc Inh Ioan nham bon ruI
suc manh cua nuoc Nga va Iam cho no vnh vIen khng Ihe
Iro Iha nh m I m I de do a Irong Iuong IaI. Quan dIe m na y da nh
gIa nhung nguoI o IMI va B TaI chnh My co ac Iam va Ihu
doan hon muc II ngh ma ho co. TI IIn rang ho Ihuc su cho
rang nhung chnh sach ho ung h se Ihanh cng. Ho IIn rang
m I nuo c Nga vu ng ma nh ve kInh Ie va m I chnh phu Nga n
dInh co da u o c ca I ca ch co Io I cho ca My va ho a binh Ioa n ca u.
Nhung nhu ng chnh sa ch do cu ng khng hoa n Ioa n v vI Io I.
LoI ch kInh Ie cua My noI dung hon Ia nhung IoI ch Ihuong
maI, IaI chnh da duoc phan anh Irong cac chnh sach nay.
243 242
cung keu goI chnh phu gIup do Iheo mI hinh Ihuc nao do,
hoa c Ia Iro ca p hoa c Ia ba o h kho I ca nh Iranh cu a nuo c ngoa I.
Nhung II Iham ch da ngac nhIen Iruoc ban de xuaI cua PauI
ONeIII, Chu IIch AIcoa: Iap mI carIeI nhm Ioan cau. CarIeI
na y hoa I d ng ba ng ca ch ha n che sa n Iuo ng de nang gIa nhm
Ien. Y mun cua ONeIII khng Iam II ngac nhIen. DIeu Iam
II nga c nhIen Ia y Iuo ng chnh phu My se khng ch cho phe p
ma con dong vaI Iro quan Irong Irong vIec Iao ra carIeI. ng
Ia cu ng de do a su du ng nhu ng Iua I ch ng ba n pha gIa ne u nhu
carIeI khng Ihe Ihanh Iap. Nhung IuaI nay cho phep My ap
daI Ihue dac bIeI Ien hang hoa ban duoI muc gIa cng bang
cu a IhI Iruo ng va da c bIe I khI chu ng duo c ba n duo I gIa Iha nh.
Va n de Ia I nhIen khng pha I Ia Nga co ba n pha gIa hay khng.
Nga dang ba n nhm o mu c gIa qu c Ie . Do nga nh nhm o Nga
dang Ihua cng suaI va gIa dIen re, hau heI neu khng mun
noI Ia IaI ca nhm Nga ban Iren IhI Iruong quc Ie deu duoc
ba n cao hon gIa Iha nh. Tuy nhIen, Iheo ca I ca ch ma nhu ng Iua I
chng ban pha gIa duoc Ihuc IhI Ihi cac nuoc co Ihe bI buc
I I ba n pha gIa ngay ca khI ho khng he ba n pha gIa Iheo quan
dIem kInh Ie. My Inh Ioan gIa Ihanh bang mI phuong phap
ky quac ma neu ap dung cho cac doanh nghIep My Ihi se dua
den keI Iuan Ia hau heI cac doanh nghIep My cung ban pha
gIa. Te hon, B Thuong maI, co quan vua dong vaI Iham phan
vu a do ng vaI cng I , Inh Ioa n chI ph du a Iren ca I go I Ia Ihng
IIn I I nha I BIA (besI InIormaIIon avaIIabIe), Ihuo ng do nhu ng
doanh nghIep dang mun IoaI bo canh Iranh cua nuoc ngoaI
cung ca p. Trong Iruo ng ho p cu a Nga va nhu ng nuo c xa h I chu
ngha Iruo c day, B Thuong ma I Ihuo ng Inh chI ph ba ng ca ch
xem xe I chI ph o m I nuo c Iuong duong. Trong m I v du kha c,
Ba Lan bI buc II ban pha gIa xe dung cho san gn va nuoc
duo c coI Ia Iuong duong vo I Ba Lan Ia Canada. Trong vu kIe n
nghIe p My su du ng nhIe u Iua I Ie Ihuong ma I, duo c Ihe hIe n cng
khaI Ia nhu ng Iua I Ie Ihuong ma I cng ba ng nhung duo c bIe I
den ben ngoaI nuoc My Ia nhung IuaI Ie Ihuong maI khng
cng bang, de dung Ien nhung hang rao Ihep gaI ngan can
nha p kha u. Nhu ng Iua I na y cho phe p m I cng Iy, IIn ra ng d I
Ihu nuo c ngoa I cu a no dang ba n sa n pha m duo I gIa Iha nh, yeu
cau chnh phu ap Ihue nhap khau dac bIeI de bao h. Ban san
pham duoI gIa Ihanh duoc goI Ia ban pha gIa va khoan Ihue
danh vao san pham ban pha gIa goI Ia Ihue ban pha gIa. Tuy
nhIen, Ihuong Ihi chnh phu My quyeI dInh gIa Ihanh ma ch
du a Iren ra I I ba ng chu ng va Iheo nhu ng ca ch co ra I I y ngha.
VoI hau heI cac nha kInh Ie, Ihue ban pha gIa don gIan ch Ia
su bao h Iran IruI. Ho se hoI, IaI sao mI doanh nghIep binh
Ihuong IaI ban san pham duoI gIa Ihanh7
Vu hnh Iha nh carIel nhm
Trong su I nhIe m ky cu a II Ia I chnh phu , co Ie Iruo ng ho p
da ng bu n nha I ve vIe c nhu ng nho m Io I ch o My can IhIe p va o
Ihuong maI va qua Irinh caI cach, Ia vu vIec xay ra nam 1994,
ngay sau khI gIa nhm roI Iu do. De phan ung IaI su suI gIa,
nhung nha san xuaI nhm My da cao buc Nga ban pha gIa
nhm. BaI ky mI phan Ich kInh Ie nao ve Iinh hinh Iuc do
cung cho Ihay ro rang Ia Nga khng he ban pha gIa. Nga ch
don gIan Ia ban dung gIa quc Ie, muc gIa da bI gIam do cau
ve nhm Iren Ioan cau gIam khI kInh Ie Ioan cau suy IhoaI va
boI Nga da caI gIam su dung nhm cho cac may bay quan su.
Hon nua, nhung Ion xda moI duoc IhIeI ke su dung I nhm
hon Iruoc cung Iam gIam cau ve nhm. KhI II Ihay gIa nhm
roI Iu do, II bIe I ra ng nga nh cng nghIe p nhm so m hay mu n
245 244
c van kInh Ie quc gIa rang ung h y Iuong cua ONeIII se Ia
mI saI Iam Ion va II da daI duoc keI qua. Nhung Irong mI
cuc hop nI cac cang Ihang, nguoI Ia da quyeI dInh ung h
vIec Ihanh Iap mI carIeI quc Ie. NguoI cua HI dng c van
kInh Ie va B Tu phap raI Iuc gIan. Ann BIngaman, Iro Iy Ing
chuong Iy phu Irach chng dc quyen, da canh bao Iruoc mI
nho m Iha nh vIen n I ca c ra ng co Ihe co su vI pha m Iua I ch ng
dc quyen. Nhung nha caI cach Irong chnh phu Nga kIch IIeI
phan dI su Ihanh Iap carIeI va da cho II bIeI cam gIac cua
ho. Ho bIeI rang han che s Iuong ma carIeI se ap daI se day
Iu I nuo c Nga ve con duo ng cu . Vo I carIeI, m I nuo c se duo c ca p
mI han ngach nhm ho duoc phep san xuaI hoac xuaI khau.
Cac b Iruong se quan Iy nhung doanh nghIep nhan duoc han
ngach. Do Ia mI he Ihng ma ho da qua quen va ho da Iung
yeu Ihch. TI Io ngaI rang IoI nhuan Ihang du Iao ra do han
che Ihuong maI se Iao co hI cho Iham nhung. Chung Ia da
khng bIeI duoc Ia o nuoc Nga da bI MaIIa hoa, co Ihe co mI
cuc Iam mau de Iranh gIanh han ngach.
Trong khI II c gang IhuyeI phuc hau heI moI nguoI ve
hIem hoa cua vIec hinh Ihanh carIeI, haI Ihe Iuc da nI Ien
Ian aI. B ngoaI gIao voI cac mI IIen he gan guI voI nhung
quan chuc bao Ihu da ung h su Ihanh Iap carIeI. B ngoaI
gIao danh gIa van de IraI Iu cao hon cac van de khac va carIeI
gop phan Iao ra IraI Iu. Cac quan chuc bao Ihu d nhIen ngay
Iu dau da khng he IIn rang nhung Ihay dI nay co ngha va
nhung gi xay ra voI IhI Iruong nhm da gIup chung mInh
quan dIem cua ho. RubIn, Iuc do Ia Chu IIch HI dng kInh
Ie quc gIa, da dong vaI Iro quyeI dInh ben canh anh huong
cua b ngoaI gIao. II nhaI Ia carIeI da hoaI dng II mI IhoI
gIan. GIa ca duoc nang Ien. LoI nhuan cua AIcoa va nhung
nha san xuaI khac Iang Ihem. NguoI IIeu dung My va nguoI
nhm, ne u bI bu c I I, co kha nang se co m I mu c Ihue du cao
da nh va o nhm cu a Nga Ia m cho Nga khng Ihe ba n duo c nhm
o My. Nga co Ihe ban nhm cho nhung nuoc khac (Iru nhung
nuoc Iheo duI My) va Irong Iruong hop do, gIa nhm quc Ie
se IIe p Iu c gIa m. D I vo I AIcoa, m I carIeI Ioa n ca u ve nhm se
I I hon: dIe u do se Ia o co h I de co gIa cao hon dIe u ma AIcoa
mong mun.
TI pha n d I vIe c Iha nh Ia p m I carIeI nhu va y. DIe u Ia m cho
cac nen kInh Ie IhI Iruong hoaI dng Ia canh Iranh. CarIeI Ia
baI hop phap o My va chung cung nen bI coI Ia baI hop phap
Iren Ioa n ca u. H I d ng c va n kInh Ie da Iro Iha nh d ng mInh
ma nh me cu a Co quan ch ng d c quye n, B Tu pha p Irong vIe c
Ihu c da y IhI ha nh ca c Iua I ca nh Iranh. VIe c My gIu p Ia o ra m I
carIeI Ioan cau Ia su vI pham moI nguyen Iac. Tuy nhIen, con
co m I ru I ro kha c. Nga dang va I I n de xay du ng m I ne n kInh
Ie IhI Iruong. CarIeI nay se Iam haI Nga bang cach caI gIam
mI Irong s I san pham ma Nga co Ihe ban Iren IhI Iruong
qu c Ie . Va Ia o ra carIeI se cho Nga m I ba I ho c saI Ia m ve vIe c
kInh Ie IhI Iruong hoaI dng nhu Ihe nao.
Trong mI chuyen dI ngan den Nga, II da noI chuyen voI
GaIdar, nguo I sau do Ia pho Ihu Iuo ng Ihu nha I phu Ira ch kInh
Ie. ng ay va II bIeI rang Nga khng ban pha gIa Iheo caI
ngha ma cac nha kInh Ie su dung. Nhung chung II deu bIeI
Iua I pha p My hoa I d ng nhu Ihe na o. Ne u nhu bI kIe n Ihi nhIe u
kha nang Ia se bI da nh Ihue . Tuy nhIen, ng a y cu ng bIe I carIeI
se a nh huo ng Ihe na o de n Nga, ca ve kInh Ie va ca ve Ia c d ng
den qua Irinh caI cach ma ng dang c gang Ihuc hIen. ng
ay dng y rang chung II phaI phan dI heI suc minh. ng ay
san sang dI maI voI ruI ro bI ap Ihue ban pha gIa.
TI da n Iu c Ihuye I phu c nhu ng d ng nghIe p Irong H I d ng
247 246
An ninh qu c gia de ba n
Vu hinh Ihanh carIeI nhm khng phaI Ia Iruong hop dau
IIen va cung khng phaI Ia Iruong hop cuI cung Irong do cac
nhom IoI ch cuc b Ian aI muc IIeu quc gIa va Ioan cau ve
chuyen dI Ihanh cng o cac nuoc. Vao IhoI ky cuI cua chnh
quye n Bush (cha) va Iho I ky da u cu a chnh quye n CIInIon, m I
Ihoa Ihuan IIch su bIen guom gIao Ihanh cay cuc da duoc
ky gIu a Nga va My . M I doanh nghIe p cu a chnh phu My go I Ia
UnIIed SIaIes LnrIchmenI CorporaIIon (Ta p doa n Ia m gIa u ha I
nhan My USLC) se mua uranIum Iay ra Iu nhung dau dan haI
nhan cua Nga va chuyen ve My. S uranIum nay se duoc Iam
ngheo de chung khng Ihe duoc su dung Iam vu kh haI nhan
va se duo c su du ng Irong ca c nha ma y dIe n nguyen Iu . Vu mua
ba n na y se gIu p Nga s IIe n Nga dang ca n de kIe m soa I I I hon
kho nguyen IIeu haI nhan Nga dang nam gIu.
Khng Ihe IIn nI Ia nguoI Ia IaI vIen dan den nhung IuaI
Ihuong maI cng bang de can Iro vu chuyen gIao nay. Nhung
nha san xuaI uranIum o My Iuyen b rang Nga dang ban pha
gIa uranIum Iren IhI Iruong My. Cung nhu vu be bI nhm,
cha ng co I ho p Iy na o Irong Io I ca o bu c na y. Tuy nhIen, nhu ng
IuaI Ie Ihuong maI cng bang khng cng bang o My khng
duoc vIeI Iren co so cac nguyen Iy kInh Ie. Chung In IaI ch
nham bao ve cac nganh cng nghIep My khng bI IhIeI haI do
hang nhap khau.
lng hang nm cua Nga, tao ra cng ty nhm ln th hai trn th gii (sau
Alcoa). Xem Russian Aluminum Czars Joining Forces, The Sydney Morning
Herald, 19.4.2000, va A. Meier va Y. Zarakhovich, Promises, Promises,
Time Europe 155(20), 22.5.2000. Xem thm, R. Behar, Capitalism in Cold
Climate, Fortune (thang 6.2000). Du b buc ti, Boris Berezovsky khng
nh khng lam g sai lin quan n nc Nga.
48
bit chi tit, xem M. Du Bois and E. Norton, Foiled Competition: Dont
Call It a Cartel, But World Aluminum Has Forged a New Order, Wall Street
Journal, 9.6.1994. Bai bao nay ch ra mi quan h thn mt gia ONeill va
Bowman Cutter, vao luc o lam pho chu tch Hi ng kinh t quc gia, nh
la cng cu xao nu thng vu nay. Phu gia lam ngot cho ngi Nga la
mt khoan u t c phn tr gia 250 triu USD, do OPIC am bao. Nhng nha
tai phit nhm My lam moi cach che y nhm tranh b buc ti c quyn
va chnh phu My a c ba lut s chng c quyn soan thao thoa thun
nay, thoa thun ma theo bai bao nay la c c y vit mp m thoa man B
T phap.
Vao nm 1995, cartel nay tan ra do nhu cu nhm th gii tng ln va nhng
kho khn khi thc hin thoa thun vi cac nha san xut Nga. Xem S. Givens,
Stealing an Idea from Aluminum, The Dismal Scientist, 24.7.2001
Thm vao o, Alcoa va cac nha san xut nhm My khac b kin v m mu can
tr thng mai du vu kin b toa an bac bo. Xem J. Davidow, Rules for the
Antitrust/Trade Interface, Miller & Chevalier, 29.9.1999, ta i
www.ablondifoster.com/library/article.asp?pubid = 143643792001&groupid
=12. Mt bai xa lun bc l quan im tng t vi y, xem Journal of
Commerce, 22.2.1994.
Cu chuyn cha kt thuc y: vao thang 4.2000, cac hang thng tn dn
dp a tin hai nha tai phit Nga (Boris Berezovsky va Roman Abramovich)
a tao dng thanh cng mt t chc c quyn t nhn kim soat 75-80% san
IIeu dung Ioan Ihe gIoI phaI chIu IhIeI va nhung nguyen Iy
kInh Ie co ban ve gIa IrI cua IhI Iruong canh Iranh ch ro rang
nhung IhIeI haI cua nguoI IIeu dung Ion hon IoI nhuan ma
nha san xuaI Ihu duoc. Nhung Irong Iruong hop cu Ihe nay,
con co dIeu dang noI hon: chung Ia dang c gang day nuoc
Nga ve kInh Ie IhI Iruo ng. Ho da ho c duo c m I ba I ho c, nhung
do Ia mI baI hoc saI Iam, baI hoc se co haI cho ho Irong
nhung nam IIep Iheo: do Ia de phaI IrIen Irong nen kInh Ie
IhI Iruong Ihi phaI Iim den voI chnh phu. Chung Ia khng
dInh day cho ho chu ngha Iu ban Ihan huu va ho co Ie cung
khng can hoc chu ngha Iu ban Ihan huu Iu chung Ia. Dang
Ie ho da Iu ho c duo c nhu ng ba I ho c ca n IhIe I cho minh. Nhung
chung Ia da IhaI ngu ngc khI cho ho mI v du II Ie.
48
249 248
chuc khung b hay mI nuoc voI chnh quyen xau va vIec
m I nuo c Nga suy ye u vo I Iuo ng uranIum Ia m gIa u de ba n cho
ba I ky aI mu n Ira khng pha I Ia m I bu c Iranh IuoI sa ng. USLC
khang khang noI rang se khng bao gIo hanh dng dI nguoc
Ia I Io I ch cu a nuo c My va kha ng dInh se mang ve uranIum ngay
khI Nga mun ban. Nhung ngay caI Iuan ma ho Iuyen b nhu
Ihe , II co duo c m I Iho a Ihua n ma I gIu a USLC va m I co quan
cu a Nga. Nguo I Nga se Iang ga p ba Iuo ng ha ng va USLC khng
ch Iu chI vu nay ma con Ira mI khoan Ion, co Ihe goI Ia hI
I , de gIu b ma I de nghI na y cu a Nga (va su Iu ch I cu a USLC).
NguoI Ia co Ihe ngh rang dIeu nay du de dung qua Irinh Iu
nhan hoa, nhung khng phaI vay: B TaI chnh My cung saI
da ve Iu nhan hoa o My chang khac gi ho da saI da o Nga.
DIe u Ihu vI Ia ca I du a n Iu nhan ho a Io n duy nha I o My Irong
ca mI Ihap ky cung gap phaI nhIeu van de nhu da xay den
voI Iu nhan hoa o nhung noI khac, nhIeu den muc haI dang
phaI Irinh du Ihao IuaI Ien nghI vIen IaI quc huu hoa doanh
nghIe p na y. Du ba o cu a chu ng II ra ng Iu nhan ho a se Ia m a nh
huong den vIec nhap khau uranIum da Iam gIau Iu Nga da Io
ra du ng da n. Tren Ihu c Ie da co Iu c duo ng nhu hoa I d ng xua I
khau sang My co Ihe bI ngung IaI. CuI cung, USLC phaI xIn
mI khoan Iro cap Ion de IIep Iuc nhap khau. Buc Iranh kInh
Ie day hoa hng ma USLC (va B TaI chnh) ve ra da khng
Ihanh hIen Ihuc va cac nha dau Iu gIan du khI ho Ihay gIa c
phIe u su I gIa m. Nguo I Ia Io ra ng doanh nghIe p na y ch co nang
Iu c Ia I chnh ha n che de da m nhIe m vIe c sa n xua I uranIum Ia m
gIa u cu a ca qu c gIa. Trong vo ng ma y nam Iu nhan ho a, nhIe u
cau hoI duoc daI ra IIeu B TaI chnh co Ihe, mI cach cng
khaI, xac nhan IaI chnh Iheo yeu cau cua IuaI de USLC IIep
Iuc hoaI dng hay khng.
KhI vIec nhap khau uranIum nham muc IIeu gIaI Iru quan
bI cua chnh phu My bI cac nha san xuaI uranIum My phan
dI dua Iheo nhung IuaI Ie Ihuong maI cng bang, ro rang Ia
nhung IuaI nay can phaI Ihay dI. B Thuong maI va daI dIen
Ihuong maI My cuI cung bI IhuyeI phuc dua nhung Ihay dI
Irong IuaI ra nghI vIen. NghI vIen da bac bo du Ihao nay. Den
gIo II va n khng ro Ia B Thuong ma I va da I dIe n Ihuong ma I
My co ngam ngam pha hoaI nhung n Iuc Ihay dI IuaI bang
ca ch Irinh ba y ba n du Iha o Iheo ca ch Ia m cho no de bI Iu ch I
hay ho da dau Iranh manh me voI nghI vIen, co quan Iun co
quan dIem bao h manh me.
Cung kInh ngac khng kem Ia nhung gi xay ra sau do, vao
gIua nhung nam 1990. ThaI xau h cho chnh quyen Reagan
va Bush (cha) khI My IuI IaI pha sau Irong Irao Iuu Iu nhan
hoa vao nhung nam 1980. Chnh phu MargareI ThaIcher da
Iu nhan hoa hang I USD Irong khI My ch Iu nhan hoa duoc
ch mI nha may heIIum o Texas IrI gIa 2 IrIeu USD. Su khac
bIe I, d nhIen, Ia do Anh co nhIe u nga nh cng nghIe p qu c hu u
hoa Ion ma ThaIcher co Ihe Iu nhan hoa. CuI cung, nhung
nguo I u ng h Iu nhan ho a cu ng ngh ra ca I co Ihe Iu nhan ho a:
USLC, co quan khng ch Iam gIau uranIum cho cac Io phan
u ng ha I nhan ma co n cho sa n xua I bom nguyen Iu . Vu Iu nhan
hoa nay bI bao phu boI nhIeu van de. USLC da duoc uy quyen
de mang uranIum da Iam gIau Iu Nga ve. Neu Ia mI doanh
nghIe p Iu nhan, Ihi day Ia m I kIe u d c quye n va se khng Ihe
IhoaI khoI su xem xeI cua cac co quan chng dc quyen. ThaI
I I Ie , chu ng II o H I d ng c va n kInh Ie da phan Ich nhu ng
dng co cua mI USLC bI Iu nhan hoa va da ch ra rang no se
co dng co de khng mang uranIum ve nuoc My. Day Ia mI
mI Io Ion: da co nhung Io ngaI ve su Ian Iran cua vu kh haI
nhan ve vIec nguyen IIeu haI nhan IoI vao Iay cua nhung I
NHUNG CON LUONG 1O1 HON...
251 250
CHIONG 7
NHING CON IONG TT HON
I TOI KINH T THI TRIONG
K
hI nhung chIen Iuoc caI cach cap IIen o Nga cung nhu
nhIeu noI khac IhaI baI, nhung nguoI da ung h no bao
chu a ra ng ho cha ng co n ca ch na o kha c. Nhung co nhu ng
ca ch kha c. DIe u na y duo c ch ra m I ca ch Ihuye I phu c Ia I m I
h I nghI o Prague, Iha ng 9.2000, khI cu u quan chu c chnh phu
Iu nhIeu nuoc Dng u ca nhung nuoc da Ihanh cng va
nhung nuoc da IhaI baI hop IaI voI nhau de danh gIa va ruI
kInh nghIem. Chnh phu Cng hoa Sec, do VacIav KIaus Ianh
dao, ban dau duoc IMI danh gIa cao nho chnh sach Iu nhan
ho a nhanh cho ng. Nhung ke I qua cu a Ioa n b qua Irinh chuye n
dI Ia GDP, cho den cuI nhung nam 1990, IaI Ihap hon muc
cu a nam 1989. Nhu ng quan chu c Irong chnh phu cu a ng no I
ra ng ho cha ng co su Iu a cho n chnh sa ch na o kha c. Nhung Iua n
dIeu nay bI cac dIen gIa Iu Cng hoa Sec va nhung nuoc khac
bac bo. Co nhung Iua chon khac cac nuoc khac da chon Iua
khac nhau va co mI IIen he ro reI gIua nhung chon Iua khac
nhau voI nhung keI qua khac nhau.
Ba Lan va Trung Qu c da a p du ng nhu ng phuong pha p kha c
voI nhung phuong phap ma Dng Ihuan WashIngIon ung h.
BA ! HO C CHO NUO C NCA BA ! HO C CHO NUO C NCA BA ! HO C CHO NUO C NCA BA ! HO C CHO NUO C NCA BA ! HO C CHO NUO C NCA
Nga da co mI khoa hoc IhaI baI ve kInh Ie IrI Iruong ma
chu ng Ia Ia nhu ng gIa o vIen. Kho a ho c na y mo I ky cu c Ia m sao.
M I ma I, ho duo c da y vo I IIe u Iuo ng Io n kInh Ie ho c gIa o khoa
ve IhI Iruong Iu do. MaI khac, nhung gi ho Ihay trong thc t
Iu gIao vIen cua ho khac xa voI dIeu da hoc. NguoI Ia bao ho
ra ng Iu do ho a Ihuong ma I Ia ca n IhIe I de xay du ng Iha nh cng
nen kInh Ie IhI Iruong nhung khI ho c gang xuaI khau nhm
va uranIum (va nhung hang hoa khac nua) sang My, ho Ihay
canh cua da bI dong kn. Thuc Ie Ia nuoc My da Ihanh cng
ma chang can den Iu do hoa Ihuong maI hay nhu nguoI Ia dI
khI no I Ihuong ma I Ia I I nhung nha p kha u Ihi khng I I. Ho
duoc day Ia canh Iranh Ia quan Irong (mac du khng nhan
ma nh Ia m), nhung chnh phu My Ia I dang Iha nh Ia p m I carIeI
Ioa n ca u ve nhm va Irao quye n d c quye n nha p kha u uranIum
da Iam gIau cho mI nha san xuaI dc quyen cua My. NguoI
Ia ba o ho Iu nhan ho a nhanh cho ng nhung n Iu c Iu nhan ho a
duy nhaI o My keo daI nhIeu nam IroI. Nuoc My IhuyeI gIang
moI nguoI, dac bIeI Ia sau khung hoang Dng A, ve chu ngha
Iu ban Ihan huu va mI hIem hoa cua no. Nhung van de su
du ng a nh huo ng o My khng ch co o nhu ng v du Irong chuong
nay ma ca o Irong qua Irinh h Iro vuc Quy dau Iu mao hIem
Long Term CapIIaI ManagemenI o chuong cuI cung.
Ne u cha ng aI nghIem Iu c nghe nhu ng Io I rao gIa ng cu a
phuong Tay Ihi chung Ia nen hIeu IaI sao IaI nhu vay. Khng
ch Ia do nhung In Ihuong Irong qua khu, chang han nhu
nhung Ihoa Ihuan Ihuong maI khng cng bang de cap Irong
nhung chuong Iruoc. Do chnh Ia do nhung gi chung Ia dang
Iam hm nay. NguoI Ia khng ch nghe xem chung Ia noI gi,
ma co n nhin xem chu ng Ia Ia m gi. Mo I Ihu khng pha I Iu c na o
cung Ia mI buc Iranh IuoI mau.
253 252
Ia m pha I xu ng mu c Iha p hon Ien Iren ca c m I quan Iam kInh
Ie v m kha c. Nhung ho Ia I chu Iam va o nhu ng Ihu ma IMI
khng chu y da y du , cha ng ha n nhu, Ia m quan Iro ng cu a su
u ng h dan chu d I vo I qua Irinh ca I ca ch, dIe u do I ho I pha I gIu
Iha I nghIe p o mu c Iha p, Iro ca p cho nhu ng nguo I Iha I nghIe p,
dIe u chnh Iuong huu Iheo Ia m pha I va xay du ng co so ha Ia ng
Ihe che ca n IhIe I cho ne n kInh Ie IhI Iruo ng hoa I d ng.
VIec Iu nhan hoa dan dan gIup cho qua Irinh IaI co cau co
Ihe Ihuc hIen Iruoc khI Iu nhan hoa va cac doanh nghIep Ion
co Ihe duoc chIa Ihanh nhung don vI nho hon. Nho do, mI
khu vuc doanh nghIep nho nang dng co Ihe hinh Ihanh va
duoc nhung doanh nhan Ire mong mun dau Iu cho Iuong IaI
cua chnh ho Ianh dao.
S0
Tuong Iu, Ihanh cng cua Trung Quc Irong nhung Ihap ky
qua Iuong pha n hoa n Ioa n vo I Iha I ba I cu a Nga. Trong khI Trung
Quc Iang Iruong binh quan hang nam hon 10 Irong nhung
nam 1990 Ihi Nga Ia I gIa m sa n Iuo ng vo I I c d Irung binh S,6
mI nam. Cho den cuI Ihap ky, Ihu nhap Ihuc Ie (caI goI Ia
suc mua) o Trung Quc da Iuong duong voI o Nga. Trong khI
qua Irinh chuyen dI o Trung Quc keo Iheo keI qua gIam
nghe o Io n nha I Irong IIch su Irong m I Iho I gIan nga n (Iu 3S8
t va cac t chc tai chnh quc t. George W. Kolodko, Russia Should Put
Its People First, New York Times, ngay 7.7.1998.
50
Ba Lan cung cho thy rng ngi ta co th gi s hu nha nc ma khng
nhng khng lam tht thoat tai san ma thc t con lam tng nng sut.
phng Ty, li ch ln nht v nng sut thu c khng phai nh t nhn
hoa ma nh cng ty hoa, ngha la, ap t gii han ngn sach cht che va cac
thng l thng mai vao cac doanh nghip mc du chung vn thuc s hu
nha nc. Xem: J. Vickers va G. Yarrow, Privatization: An Economic Analysis
(Cambridge, MA: MIT Press, 1988), chng 2 va J. Vickers va G. Yarrow,
Economic Perspectives on Privatization, Journal of Economic Perpectives
5(2) (xun 1991), trang 111-132.
Ba Lan Ia nuoc Ihanh cng nhaI Irong nhung nuoc Dng u.
Trung Qu c da I mu c Iang Iruo ng nhanh nha I so vo I ba I cu ne n
kInh Ie Ion nao Irong vong haI muoI nam qua. Ba Lan Iuc dau
cung ap dung IIeu phap sc de dua Iam phaI phI ma xung
muc chap nhan duoc va vIec su dung mI cach han che bIen
phap nay ban dau Iam cho nhIeu nguoI ngh Ba Lan cung Ia
mI nuoc chuyen dI Iheo IIeu phap sc. Nhung hoan Ioan
khng phaI vay. Ba Lan nhanh chong nhan ra IIeu phap sc
ch phu hop de chng Iam phaI phI ma nhung khng phu hop
cho vIec chuyen dI xa hI. Nuoc nay da ap dung chIen Iuoc
Iu nhan hoa dan dan cung Iuc voI xay dung nhung Ihe che co
ban cua mI nen kInh Ie IhI Iruong, chang han cac ngan hang
va m I he Ih ng Iua I pha p co Ihe cuo ng che ho p d ng va xu Iy
pha san mI cach cng bang. Ho nhan ra rang khng co cac
Ihe che do, mI nen kInh Ie IhI Iruong khng Ihe hoaI dng
I I. (Tra I nguo c vo I Ba Lan, C ng ho a Se c Iu nhan ho a ca c doanh
nghIe p Iruo c khI Iu nhan ho a ngan ha ng. Ngan ha ng nha nuo c
IIep Iuc cho vay cac doanh nghIep da Iu nhan hoa va nhung
dng IIen hao phong chay vao nhung doanh nghIep ma nha
nuoc uu aI. Cac doanh nghIep da Iu nhan hoa khng chIu suc
e p ma nh me ve ngan sa ch va dIe u do cho phe p chu ng Iri hoa n
qua Irinh Ia I co ca u). Cu u pho Ihu Iuo ng va b Iruo ng Ia I chnh
Ba Lan, George W. KoIodko cho rang Ihanh cng cua daI nuoc
ng Ia do da bac bo cng khaI hoc IhuyeI cua Dng Ihuan
WashIngIon.
49
Da I nuo c na y da khng Ia m nhu ng gi IMI khuyen
bao. Ho khng Iu nhan hoa nhanh va khng daI muc IIeu ep
49
Trn t New York Times, Kolodko vit: Nhng co mt mt khac, cung quan
trong khng kem, trong thanh cng cua chung ti. Ba Lan khng xin cng
ng tai chnh quc t ph chun. Thay vao o, chung ti mun ngi dn Ba
Lan ng thun vi nhng cai cach. Do o, tin lng va lng hu c tra
va iu chnh theo lam phat. Chung ti co bao him tht nghip. Chung ti
tn trong xa hi cua chung ti trong khi vn n lc am phan vi cac nha u
255 254
kInh Ie hoc gIao khoa, Arrow nhan ra han che cua nhung m
hinh gIa o khoa do . ng a y va II de u nha n ma nh Io I Ia m quan
Iro ng cu a ca nh Iranh, cu a vIe c Ia o ra co so ha Ia ng Ihe che cu a
ne n kInh Ie IhI Iruo ng. Tu nhan ho a ch Ia Ihu ye u. Nhu ng cau
ho I ho c bu a nha I ma nguo I Trung Qu c da I ra Ia cau ho I ve su
va n d ng, da c bIe I Ia Ia m Ihe na o de chuye n Iu he Ih ng gIa bI
meo mo sang he Ihng gIa IhI Iruong. NguoI Trung Quc da
Iim ra mI gIaI phap Ihng mInh: mI he Ihng haI gIa, Irong
do doanh nghIep ban Iheo gIa cu nhung san pham san xuaI
Iheo han ngach cu (nhung gi ho duoc yeu cau san xuaI Irong
he Ih ng kInh Ie ke hoa ch) co n nhu ng sa n pha m sa n xua I vuo I
qua han ngach duoc ban Iheo gIa IhI Iruong Iu do. He Ihng
na y Ia o ra d ng Iu c Io I nhua n ta i bin ca I ma ca c nha kInh Ie
da bIeI Ia yeu I Ihuc su quan Irong nhung Iranh duoc khI
Iuong IaI phan phI khng I neu nhu he Ihng gIa moI duoc
ap dung ngay Iap Iuc cho Ioan b san Iuong. No cho phep IhI
Iruo ng do da m Iim mu c gIa khng bI me o mo , m I qua Irinh
khng phaI Iuc nao cung Iron Iru, voI Iung buoc kInh Ie duoc
gIu II IhIeu. Quan Irong nhaI, cach IIep can Iung buoc cua
Trung Quc Iranh duoc mI nguy Iam phaI Ian Iran da xay ra
voI IIeu phap sc cua Nga va cac nuoc Iheo su day d cua IMI
va nhu ng ha u qua Iha m kh c ke o Iheo no , bao g m ca vIe c ma I
sach cac khoan IIen IIeI kIem. Ngay khI hoan Ihanh muc dch,
he Ihng haI gIa duoc baI bo.
Trong khI do, Trung Quc gIaI phong ngun Iuc bang mI
qua Irinh xoa bo nen kInh Ie cu mang Inh sang Iao: xoa bo
nen kInh Ie cu bang cach Iao ra nen kInh Ie moI. Hang IrIeu
doanh nghIe p huong Ira n duo c Ia o ra va duo c gIa I pho ng kho I
Ira ch nhIe m Irong nng nghIe p va Iu do Iim kIe m ma I ha ng de
san xuaI. Cung Iuc do, chnh phu Trung Quc moI goI cac
doanh nghIep nuoc ngoaI vao Iham gIa IIen doanh. Va doanh
IrIe u nguo I nam 1990 xu ng co n 208 IrIe u nguo I nam 1997, su
du ng IIeu chua n nghe o Iha p, duo c Ihu a nha n o Trung Qu c, Ia
1 USD,nga y), qua Irinh chuye n d I cu a Nga ke o Iheo ke I qua
gIa Iang nghe o do I Io n nha I Irong IIch su Irong m I Iho I gIan
nga n (khng Inh ca c Iruo ng ho p chIe n Iranh va na n do I).
Su khac bIeI gIua chIen Iuoc cua Trung Quc va Nga Ia qua
ro rang, ngay Iu nhung buoc dI dau IIen cua qua Irinh chuyen
dI. CaI cach cua Trung Quc baI dau Iu nng nghIep voI vIec
chuyen he Ihng hop Iac xa Irong nng nghIep sang he Ihng
Irach nhIem ca nhan, ma Ihuc Ie Ia Iu nhan hoa mt phn.
Do khng phaI Ia qua Irinh Iu nhan hoa hoan chnh: ca nhan
khng Ihe mua va ban daI Iu do. Nhung su Iang Iruong san
Iuong cho Ihay ngay ca nhung caI cach nho va han che cung
co Iac dung Ihe nao. Day Ia mI Ihanh qua Ion IIen quan den
hang Iram IrIeu nguoI Iao dng va duoc hoan Ihanh Irong vaI
nam. Nhung no duoc IIen hanh Iheo cach Iao ra duoc su ung
h rng raI: Ihu nghIem Ihanh cng o mI Inh sau do nhan
rng ra o nhIeu Inh khac, cung Ihanh cng khng kem. KeI
qua Iha nh cng de n n I chnh phu Irung uong khng pha I ba I
ep nguoI dan Ihay dI ma nhung Ihay dI nay duoc hang haI
don nhan. Nhung cac nha Ianh dao Trung Quc hIeu ro rang
ho khng Ihe Iu ha I Io ng vo I vo ng nguye I que va ca I ca ch pha I
duoc IIep Iuc mo rng ra Ioan b nen kInh Ie.
Va o Iho I dIe m na y ho keu go I su gIu p do Iu nhIe u nha Iu va n
My , bao g m ca KenneIh Arrow va II. Arrow da duo c Ia ng gIa I
Ihuong NobeI mI phan nho cng Irinh cua ng ve nhung co
so cu a kInh Ie IhI Iruo ng. ng da xay du ng co so Ioa n ho c gIa I
Ihch Ia I sao, va khi na o, kInh Ie IhI Iruo ng hoa I d ng. ng cu ng
da da I duo c nhu ng d I pha ve su va n d ng, ve co che Ihay d I
cua nen kInh Ie. Nhung khac voI nhung chuyen gIa kInh Ie
chuyen dI da hanh quan IoI nuoc Nga voI nhung kIen Ihuc
257 256
Su n dInh dong vaI Iro quan Irong cho Iang Iruong va baI
ky aI bIe I ve IIch su Trung Qu c de u nha n Iha y ra ng n I Io ma I
n dInh Iun am anh daI nuoc hon mI I dan nay. Ro rang,
Iang Iruo ng va IhInh vuo ng duo c chIa se r ng kha p Ia dIe u kIe n
ca n, ne u khng mu n no I Ia du , cho su n dInh Iau da I. Nhu ng
ne n dan chu phuong Tay da cho Iha y IhI Iruo ng Iu do (Ihuo ng
co su quan Iy cua nha nuoc) da Ihanh cng Irong vIec dem IaI
Iang Iruong va IhInh vuong Iren nen Iang Iu do ca nhan.
Nhu ng ke I Iua n na y da du ng Irong qua khu va co Ie se co n du ng
hon Irong Nen kInh Ie moI cua Iuong IaI.
Trong khI Iim kIem dng IhoI su n dInh va Iang Iruong,
Trung Qu c da I Iro ng Iam Ia o Ia p mI Iruo ng ca nh Iranh, hinh
Iha nh ca c doanh nghIe p va Ia o vIe c Ia m mo I Iruo c khI Iu nhan
ho a va Ia I co ca u ca c doanh nghIe p dang co . Ma c du Trung Qu c
nha n ro Ia m quan Iro ng cu a su n dInh kInh Ie v m, ho khng
bao gIo nham Ian phuong IIen voI muc dch va ho khng bao
gIo c gang chng Iam phaI den muc cuc doan. Ho hIeu rang
neu ho mun duy Iri su n dInh xa hI, ho phaI Iranh de xay
ra Iha I nghIe p Ira n Ian. Ta o vIe c Ia m mo I pha I dI IIe n vo I Ia I co
cau. RaI nhIeu chnh sach cua Trung Quc co Ihe duoc dIen
gIaI Iheo huong nay. KhI Trung Quc Iu do hoa, ho Iu do hoa
Iu Iu va Iheo cach dam bao rang cac ngun Iuc da bI phan b
khng hop Iy duoc IaI phan b cho cac muc IIeu su dung co
hIe u qua ma khng Ia o ra Iinh Ira ng Iha I nghIe p v ch. Chnh
sa ch IIe n Ie va ca c Ihe che Ia I chnh da h Iro Ia o ra ca c doanh
nghIe p va vIe c Ia m mo I. M I s IIe n cu ng duo c su du ng de gIu p
do nhung doanh nghIep nha nuoc kem hIeu qua nhung Trung
Quc cho rang, dIeu quan Irong hon, khng ch ve chnh IrI
ma ca ve kInh Ie , Ia duy Iri su n dInh xa h I dIe u co nguy co
bI anh huong boI Iy Ie IhaI nghIep cao. Mac du Trung Quc
khng Iu nhan ho a nhanh ca c doanh nghIe p nha nuo c, khI ca c
nghIep nuoc ngoaI keo den hang dan. Trung Quc Iro Ihanh
nuoc nhan dau Iu nuoc ngoaI Ion nhaI Irong s cac IhI Iruong
moI nI va dung Ihu Iam Iren Ihe gIoI, sau My, B, Anh, Thuy
DIen, Duc, Ha Lan va Phap.
S1
Cho den cuI Ihap ky (90), Ihu
ha ng cu a Trung Qu c Iha m ch co n cao hon. Ho Iha nh Ia p cu ng
Iuc nhung co so ha Iang Ihe che nhu cac co che quan Iy ngan
hang, uy ban chung khoan va he Ihng an sInh xa hI. KhI he
Ihng an sInh xa hI duoc hinh Ihanh va nhIeu vIec Iam moI
duoc Iao ra, ho moI baI dau nhIem vu IaI co cau cac doanh
nghIep nha nuoc, gIam quy m cua chung cung nhu quy m
cua chnh phu. Trong IhoI gIan ngan vaI nam, ho Iu nhan hoa
hau heI quy nha o cua nha nuoc. NhIem vu con chua keI Ihuc,
Iuong IaI con chua ro rang, nhung dIeu nay Ihi khng Ihe ban
ca I: pha n Io n nguo I Trung Qu c hIe n nay duo c huo ng cu c s ng
II hon so voI haI muoI nam Iruoc.
Qua Irinh chuye n d I Iu che d Ioa n IrI cu a da ng c ng sa n
o Trung Quc, Iuy vay, Ia mI qua Irinh kho khan hon nhIeu.
Tang Iruong va phaI IrIen kInh Ie khng Iu nhIen dem den Iu
do va nhan quyen. MI quan he gIua kInh Ie va chnh IrI Ia raI
phu c Ia p. Nam muoI nam Iruo c, co m I quan dIe m ph bIe n Ia
co su da nh d I gIu a Iang Iruo ng va dan chu . Nguo I Ia cho ra ng
Nga co Ihe Iang Iruong nhanh hon My nhung phaI Ira mI gIa
daI. Chung Ia gIo day bIeI rang Nga da danh dI Iu do nhung
Ia I khng duo c Io I ve Iang Iruo ng kInh Ie . Cu ng co nhu ng Iruo ng
ho p ca I ca ch Iha nh cng duo I che d d c Ia I m I v du Ia che
d dc IaI PInocheI o ChIIe. Nhung nhung Iruong hop dc IaI
pha huy kInh Ie Ihi ph bIen hon.
51
Ngun vn t nhn rong chay vao Trung Quc la 8 t USD vao nm 1990. Cho
ti 1999, dong vn vao Trung Quc tng vot ln 41 t USD, hn mi ln s
vn thu hut c Nga trong cung nm (World Bank, World Development
Indicator 2001).
259 258
hon va nhanh hon. ThI Iruong chung khoan cua Trung Quc
Ion hon cua Nga. Hau heI khu vuc nng nghIep cua Nga ngay
nay duoc quan Iy chang khac may so voI mI Ihap ky Iruoc
Irong khI Trung Quc chuyen sang he Ihng Irach nhIem ca
nhan Irong chua day nam nam. Su Iuong phan gIua mI ben
Ia Nga va ben kIa Ia Trung Quc va Ba Lan cung co Ihe Ihay o
nhung nen kInh Ie dang chuyen dI khac. Cng hoa Sec duoc
IMI va Ngan hang The gIoI Iuc dau ca ngoI do nhung Ihanh
Ich caI cach nhanh. Nhung sau do, nguoI Ia Ihay ro rang Ia
nuo c na y da Ia o ra m I ne n kInh Ie IhI Iruo ng khng huy d ng
v n de da u Iu mo I ma Ia I cho phe p m I nho m nha qua n Iy khn
ngoan (du ng hon Ia nhu ng Ien I I pha m c Ira ng ne u nhu ho
Iam nhung Ihu nhu ho da Iam o Sec IaI My, ho se bI bo Iu) Iay
hang IrIeu USD cua nguoI khac. Hau qua cua saI Iam nay va
nhung saI Iam khac Irong qua Irinh chuyen dI, so vi nm
1989, Se c da bI Iu I ha u ma c du qu c gIa na y co vI Ir Ihua n Io I
va Irinh d dan Ir cao. Nguoc IaI, qua Irinh Iu nhan hoa o
Hungary kho I da u cha m cha p nhung ca c doanh nghIe p cu a ho
duo c Ia I co ca u va gIo day Iro nen co Inh ca nh Iranh Ioa n ca u.
Ba Lan va Trung Qu c cho Iha y co nhu ng chIe n Iuo c chuye n
dI Ihanh cng khac. Do hoan canh IIch su, chnh IrI, xa hI
cua mI nuoc kha c nhau, chu ng Ia khng Ihe cha c cha n ra ng
nhu ng gi dem Ia I Iha nh cng o haI nuo c Iren co Ihe dem Ia I Iha nh
cng va kha IhI ve chnh IrI o Nga. Tuong Iu , m I s nguo I cho
ra ng so sa nh nhu ng Iha nh cng Ia khng cng ba ng do su kha c
bIe I hoa n Ioa n ve Iinh hinh ca c nuo c. Ba Lan da ba I da u chuye n
d I vo I Iruye n Ih ng IhI Iruo ng ma nh hon Nga. Ho Iha m ch co n
co khu vu c Iu nhan duo I Iho I ky c ng sa n. Nhung Trung Qu c
da ba I da u chuye n d I Iu vI Ir Iha p hon. Do da co cac doanh
nhan o Ba Lan Iruoc khI chuyen dI, Ba Lan co Ihe ap dung
doanh nghIep moI duoc Iao ra, vaI Iro cua doanh nghIep nha
nuoc gIam dI nhIeu den muc haI muoI nam sau khI qua Irinh
chuye n d I ba I da u, chu ng ch co n chIe m 28,2 I ng sa n Iuo ng
cng nghIep. Ho cung hIeu ro mI nguy hIem cua Iu do hoa
hoan Ioan IhI Iruong IaI chnh, Irong khI van mo cua cho dau
Iu Iruc IIep nuoc ngoaI.
Su Iuong pha n gIu a nhu ng gi xa y ra o Trung Qu c va nhu ng
gi xay ra o nhung nuoc nhu Nga, nuoc da dI Iheo he Iu Iuong
cu a IMI ra I ro ra ng. Duo ng nhu Trung Qu c, m I nuo c mo I buo c
vao kInh Ie IhI Iruong, IaI nhay cam dI voI Iac dng cua mI
chnh sach cua ho hon Ia IMI.
Cac doanh nghIep huong Iran dong vaI Iro Irung Iam Irong
nhu ng nam da u chuye n d I. Theo IrIe I Iy cu a IMI, bo I vi chu ng
Ia ca c doanh nghIe p cng, chu ng khng Ihe Iha nh cng. Nhung
IMI da saI. Cac doanh nghIep huong Iran da gIaI quyeI duoc
va n de qua n IrI, m I va n de IMI chu y ra I I nhung Ia I Ia nguyen
nhan gay ra Iha I ba I o nhIe u noI. Ca c doanh nghIe p huong Ira n
huong ngun vn qu gIa cua ho vao noI sInh IoI va ho phaI
ca nh Iranh ma nh me de Iha nh cng. Nhu ng nguo I Irong huong
Iran co Ihe quan saI duoc dIeu gi xay ra voI vn cua ho. Ho
bIeI IIeu cng an vIec Iam co dang duoc Iao ra va Ihu nhap co
Iang hay khng. Mac du khng co dan chu nhung co Irach
nhIem ro rang. Nhung nganh cng nghIep moI da duoc hinh
Ihanh o nng Ihn. DIeu nay gop phan Iam gIam ap Iuc xa hI
khng Iranh khoI kem Iheo qua Irinh cng nghIep hoa. Nhu
vay, Trung Quc da xay dung duoc nhung nen Iang cua nen
kInh Ie moI Iren co so nhung Ihe che co san, duy Iri va nang
cao duoc vn xa hI, Irong khI Nga IaI Iam xoI mon.
DIe u ma maI nha I Ia nhIe u nuo c dI Iheo chnh sa ch ca I ca ch
Iu ng buo c Ia I IIe n ha nh nhu ng ca I ca ch sau sa c hon, Iha nh cng
261 260
Theo da nh gIa cu a II, Iha nh cng o nhu ng nuo c khng Iheo
ch dan cua IMI khng phaI Ia ngau nhIen. Co mI quan he ro
ra ng gIu a nhu ng chnh sa ch da a p du ng va ke I qua , gIu a Iha nh
cng o Trung Quc va Ba Lan, IhaI baI o Nga voI nhung gi ho
da Ihuc hIen. Hau qua o Nga, nhu chung Ia da noI, Ia nhung
gi ma nhung nha phe binh IIeu phap sc da du bao, Iham ch
ch co II Ie hon ma IhI. KeI qua cua Trung Quc nguoc IaI
vo I nhu ng gi IMI co Ie da du ba o nhung Ia I hoa n Ioa n phu ho p
nhung gi cac nha caI cach Iung buoc da goI y, Iham ch con
II hon ma IhI.
Ly do ma cac nha IIeu phap sc su dung de bao chua rang
nhu ng gIa I pha p ho dua ra khng duo c Ihu c hIe n da y du khng
he IhuyeI phuc. Trong kInh Ie, khng co gIaI phap nao duoc
Ihuc hIen hoan Ioan chnh xac va chnh sach (va cac Iu van)
phaI can cu Iren Ihuc Ie Ia nhung ca nhan Irong nhung qua
Irinh chnh IrI phuc Iap de Ihuc IhI chnh sach, hoan Ioan co
Ihe mac saI Iam. Neu IMI khng Ihe nhan Ihay dIeu nay Ihi
chnh ban Ihan no dang bI phe phan. DIeu II Ie Ia raI nhIeu
IhaI baI da duoc cac nha quan saI va chuyen gIa dc Iap du
bao Iruoc va bI Io dI.
Su phe phan danh cho IMI khng ch boI nhung du bao cua
no khng Ihanh hIen Ihuc. Sau cung, khng aI, ke ca IMI, co
Ihe chac chan ve keI qua cua nhung Ihay dI dIen rng Irong
qua Irinh chuye n d I Iu ne n kInh Ie me nh Ie nh sang IhI Iruo ng.
NguoI Ia phe phan IMI o ch Iam nhin cua IMI qua hep: ho
Iap Irung ch vao kInh Ie va o ch ho ap dung mI m hinh
kInh Ie dac bIeI han che.
HIe n gIo , chu ng Ia co nhIe u ba ng chu ng ve qua Irinh ca I ca ch
hon Ia nam nam Iruoc, khI IMI va Ngan hang The gIoI dI den
chIen Iuoc Iu nhan hoa nhanh hon. Nhung ca Ba Lan va Trung
Quc deu chon cach IIep can caI cach Iung buoc.
Ba Lan duo c cho Ia co Io I Ihe vi co Irinh d cng nghIe p ho a
o mu c cao hon co n Trung Qu c Ihi co Io I Ihe vi co Irinh d cng
nghIep hoa Ihap hon. Theo nhung phe phan nay, Trung Quc
dang con Irong qua Irinh cng nghIep hoa va d IhI hoa. Nga
ga p pha I va n de kho hon nhIe u Ia Ia I dInh huo ng m I ne n kInh
Ie da cng nghIep hoa nhung dang hap hI. Nhung chung Ia
cung co Ihe Iap Iuan: phaI IrIen khng he de dang va bang
chu ng Ia ra I hIe m nuo c Iha nh cng. Ne u chuye n d I Ia kho khan
va phaI IrIen cung kho khan Ihi khng Ihe hIeu nI Iam sao
ma Iam ca haI dIeu nay cung Iuc IaI co Ihe de dang. Su khac
nhau gIua Ihanh cng cua Trung Quc va IhaI baI cua Nga
Irong caI cach nng nghIep con Ion hon su khac bIeI cua haI
nuoc nay Irong caI cach cng nghIep.
M I da c Irung cu a ca c Iruo ng ho p Iha nh cng Ia chu ng mang
Inh n I sInh, do chnh nhu ng nguo I o Irong ca c nuo c do Ihu c
hIen, gan voI nhu cau va nhung mI quan Iam cua daI nuoc
ho. Khng co cach IIep can mI phuong Ihuc IrI ba benh o
Trung Quc, Ba Lan hay Hungary. Nhung nuoc nay va nhung
nuoc chuyen dI Ihanh cng khac deu Ihuc dung. Ho khng
bao gIo cho phep he Iu Iuong hay nhung m hinh gIao khoa
don gIan quyeI dInh chnh sach.
Khoa hoc, ngay ca nhung khoa hoc khng co Inh chnh xac
nhu kInh Ie hoc, cung quan Iam den du bao va phan Ich cac
mI quan he nhan qua. Nhung du bao cua nhung nha caI cach
Iung buoc da dom hoa keI qua o nhung nuoc Iheo duI chIen
Iuoc cua ho va o ca nhung nuoc chuyen Iu IIeu phap sc sang
caI Iuong. Nguoc IaI, du bao cua cac nha IIeu phap sc khng
Ihanh hIen Ihuc.
263 262
CON UO NC TO ! TUONC LA! CON UO NC TO ! TUONC LA! CON UO NC TO ! TUONC LA! CON UO NC TO ! TUONC LA! CON UO NC TO ! TUONC LA!
Nhung nguoI chIu Irach nhIem ve nhung saI Iam Irong qua
khu chang co nhIeu de xuaI ve huong dI cua Nga Irong Iuong
IaI. Ho Iap IaI maI mI khau hIeu: can phaI IIep Iuc n dInh
ho a, Iu nhan ho a va Iu do ho a. Nhu ng va n de gay ra Irong qua
khu bu c ho nha n ra su ca n IhIe I pha I co Ihe che ma nh nhung
ho cha ng co nhIe u Iy gIa I ve vaI Iro cu a Ihe che va Ia m Ihe na o
de xay dung duoc no. Trong heI cuc hop nay den cuc hop
khac ve chnh sach o Nga, II kInh ngac vi chang he co mI
chIe n Iuo c na o de xo a do I gIa m nghe o hay Ihu c da y Iang Iruo ng.
Thuc Ie, Ngan hang The gIoI da ban cach gIam boI quy m
nhung chuong Irinh h Iro o nng Ihn. DIeu nay co y ngha
vo I Ngan ha ng The gIo I sau nhu ng va n de ma ca c chuong Irinh
Iruoc cua no o khu vuc nay da gay ra. Nhung dIeu nay chang
co y ngha gi voI Nga boI vi nng Ihn Ia khu vuc ma phan
dng nguo I nghe o sInh s ng. ChIe n Iuo c Iang Iruo ng duy nha I
duoc de xuaI Ia Nga phaI ap dung nhung chnh sach hI
huong nhung ngun vn dang chay ra khoI daI nuoc. Nhung
nguoI Iheo quan dIem nay Iuong rang goI y nay se gIu duoc
cac ng Irum nhung nha Ianh dao bon ruI IIen nha nuoc
va chu ngha Iu ban Ihan huu MaIIa ma ho daI dIen. Chang co
Iy do nao khac de ho phaI dua IIen Iro IaI Nga khI ma ho co
Ihe kIem duoc nhIeu IoI nhuan o phuong Tay. Hon nua, IMI
va B TaI chnh My cung khng bao gIo de cap den Ihuc Ie Ia
ho dang u ng h m I he Ih ng chnh IrI khng ho p pha p. NhIe u
nguoI Irong he Ihng do da kIem IIen bang cach Iay cap cua
nha nuoc va Ihng qua cac mI quan he voI BorIs YeIIsIn, ke
cu ng da da nh ma I hoa n Ioa n su IIn ca y va Inh ho p pha p. Tha I
bun Ia Nga phaI coI hau heI nhung gi da xay ra Ia su maI cap
ke I Iua n ra ng chIe n Iuo c cu a ho co hIe u qua .
S2
Mo I chuye n hIe n
gIo da khac hoan Ioan so voI gIua nhung nam 1990 va cung
se khac sau mI Ihap ky nua. Chung Ia raI co Ihe se phaI sua
IaI nhung danh gIa cua chung Ia hIen nay boI anh huong cua
caI cach van con dang IIep Iuc. Tuy vay, Iu goc nhin ph bIen
hIen IaI, mI s dIeu duong nhu kha ro rang. IMI cho rang
nhu ng nuo c Iheo IIe u pha p s c co Ihe chIu dau do n Irong nga n
ha n nhung se Iha nh cng hon Irong da I ha n. Hungary, SIovenIa
va Ba Lan da cho Ihay cac chnh sach caI cach Iung buoc gay
ra I dau don Irong ngan han, n dInh chnh IrI xa hI II hon
va Iang Iruong nhanh hon Irong daI han. Trong cuc dua gIua
rua va Iho, ro rang Ia rua mI Ian nua IaI chIen Ihang. Nhung
nha caI cach cap IIen, du Ia hoc Iro duoc khen ngoI nhu Cng
hoa Sec hay co ve hoI baI kham nhu Nga, da Ihua.
S3
52
Xem, chng han, World Bank, World Development Report 1996: From Plan
to Market (London and New York: Oxford University Press, thang 6.1996).
53
Li bao cha tt nht cua nhng nha cai cach cp tin Nga cho tht bai cua
ho la: chung ti khng bit chuyn g khac co th a xay ra. n gian la ho
khng co c nhng chon la ma nhng nc khac co c. Vao thi im
nhng nha cai cach cp tin nm quyn, vic tin hanh cai cach theo hng
dn t trung ng nh Trung Quc la khng con co th c na bi v
quyn lc trung ng Nga luc y a sup . Thay vao o la vic cac quan
chc quan ly ng quyn nm ly cac doanh nghip, nh vn xay ra trong
nhiu trng hp. Ngc lai, ti se lp lun rng tha nhn nhng vn o
la c s khng tin hanh t nhn hoa va t do hoa theo cach a lam. S tan
ra cua quyn lc trung ng ang le phai lam cho vic chia nho nhng doanh
nghip ln, c bit trong nganh khai thac tai nguyn, thanh nhng doanh
nghip nho hn canh tranh vi nhau d dang hn, t o lam cho quyn lc
kinh t tr nn phn tan hn. iu o cung oi hoi am bao h thng thu
phai hnh thanh trc khi ngun thu thu b t nhn hoa. Cai cach Trung
Quc bao gm s phn cp ln v quyt nh kinh t. Nhng phng phap
khac cui cung cung co th khng hiu qua, nhng tht kho tin rng chung se
lam tnh hnh xu i.
265 264
dau. Nhung voI muc Iang Iruong cham hon nhu hIen nay, Nga
se can co mI Ihap ky hoac hon de Iro IaI muc cua nam 1990
Iru khI co nhung su Ihay dI Ion.
Nga da hoc duoc nhIeu baI hoc. Sau su Ian ra cua LIen bang
X vIe I, nhIe u nguo I ham ho dI Iheo In gIa o mo I Ia kInh Ie IhI
Iruong Iu do. Vo boc huy hoang cua Ihu In gIao moI nay da
bI boc Iran va chu ngha Ihuc dung moI da co ch dung.
MI s chnh sach co Ihe Iao ra su Ihay dI. KhI IIeI ke
nhung vIec can Iam, dIeu Iu nhIen Ia baI dau bang cach ngh
ve nhung saI Iam Irong qua khu: do Ia su IhIeu Iap Irung vao
nhung nen Iang cua nen kInh Ie IhI Iruong, Iu nhung Ihe che
IaI chnh cho cac doanh nghIep moI vay den nhung IuaI Ie
dam bao hop dng va Ihuc day canh Iranh, den he Ihng Iu
phap dc Iap va Irung Ihuc.
Nga pha I Ia m nhIe u hon Ia ch Ia p Irung va o n dInh kInh Ie
v m va Ihuc day Iang Iruong. Trong suI nhung nam 1990,
IMI da Iap Irung dam bao cac nuoc co ngan sach can bang va
kIem soaI Iang Iruong cung IIen. Mac du khI Ihuc hIen o muc
d vua phaI, su n dInh nay co Ihe Ia dIeu kIen IIen quyeI cho
Iang Iruo ng, do khng pha I Ia m I chIe n Iuo c Iang Iruo ng. Thu c
Ie, chIen Iuoc n dInh con Iam Ihu hep Ing cau. Su Ihu hep
Ing cau Iuong Iac voI chIen Iuoc IaI co cau saI Iam Iam Ihu
hep Ing cung. Vao nam 1998, co mI cuc Iranh Iuan sI nI
ve vaI Iro cua cung va cau. IMI Iap Iuan rang baI ky su Iang
Ing cau nao cung Iam Iang Iam phaI. Neu dIeu nay Ia dung
Ihi do Ia su Ihua nhan IhaI baI. Trong sau nam, nang Iuc san
xuaI cua Nga bI caI gIam IoI 40 phan Iram cao hon nhIeu so
voI muc caI gIam Irong quc phong, mI su maI maI nang Iuc
san xuaI Ion hon da Iung xay ra, Iru nhung cuc chIen Iranh
II Ie nhaI. TI bIeI rang chnh sach cua IMI da gop phan gay
ma qu c gIa khng bao gIo Ia y Ia I duo c. Mu c IIeu cu a Nga Irong
Iuong IaI phaI Ia c gang ngan chuyen nay IIep dIen, Ihu huI
nhung nha dau Iu hop phap bang cach xay dung nguyen Iac
Iua I pha p va r ng hon Ia m I mI Iruo ng kInh doanh ha p da n.
Cuc khung hoang nam 1998 co mI ch IoI ma II da de
cap Iruoc day: do Ia su pha gIa cua dng rup gIup Ihuc day
Iang Iruong, khng phaI nho Iang xuaI khau ma Ia nho Ihay
Ihe nhap khau. DIeu nay cho Ihay chnh sach cua IMI da bop
cheI nen kInh Ie Nga bang cach gIu no o duoI muc IIem nang.
Su pha gIa d ng ru p c ng vo I m I may ma n Ia gIa da u mo Iang
cao va o cu I nhu ng nam 1990 da Ia o d ng Iu c cho kInh Ie phu c
hI Iu mI nen Iang duoc Ihua nhan Ia Ihap. Co nhung IoI ch
Iau da I Iu su Iang Iruo ng na y: m I s doanh nghIe p da Ia n du ng
duoc nhung dIeu kIen Ihuan IoI, duong nhu dang Iren duong
Iim kIem nhung co hI moI va IIep Iuc Iang Iruong. Co nhung
da u hIe u kha quan kha c nu a: m I s doanh nghIe p da Ia n du ng
duoc IoI Ihe cua he Ihng Iu ban meo mo de Iro nen cuc ky
gIau co dang Iim cach Ihay dI IuaI Ie nham dam bao rang ho
khng Iro Ihanh nan nhan nhu nhung gi ho gay ra cho nguoI
khac. Cung co nhung dng IhaI o mI s khu vuc nham quan
IrI doanh nghIep II hon. MI s ng Irum, Irong khI khng
mun IIeu Inh dau Iu IIen cua ho o nuoc Nga, mun II keo
nhung nguoI khac mao hIem hon voI IIen cua ho va bIeI rang
de Ia m dIe u do Ihi ho pha I cu xu I I hon nhu ng gi ho Ia m Irong
qua khu. Nhung cung co nhung dau hIeu khng duoc Ich cuc
Ia m. Ngay ca Irong nhu ng nga y dnh cao cu a gIa da u, Nga cu ng
ch hau nhu du can bang ngan sach. Ho can phaI co IIen danh
du m cho nhu ng nga y mua khI gIa da u gIa m xu ng. KhI cu n
sach nay duoc dua den nha xuaI ban, su hI phuc con chua
chac chan. GIa dau da gIam so voI Iuc dnh cao va nhu Ihuong
Ihay, Iac dng cua pha gIa gIam gan heI Irong vong haI nam
267 266
dInh chnh IrI xa hI. BaI binh dang Ion va nan ngheo doI Iao
ra mI Iruo ng cho du Ioa I phong Ira o, Iu chu ngha dan I c de n
chu ngha dan Iuy, mI s Irong do khng ch Ia mI de doa
den Iuong IaI kInh Ie cua Nga ma ca hoa binh Ihe gIoI. Se raI
kho va co Ie pha I ca n nhIe u Iho I gIan de da o nguo c su ba I binh
dang da hinh Ihanh qua nhanh.
CuI cung, Nga phaI Ihu Ihue. VIec Ihu Ihue Ia de Ihuc hIen
nha I Irong ca c nga nh kInh doanh Ia I nguyen IhIen nhIen o Nga
boI vi doanh Ihu va san Iuong Irong khu vuc nay, ve nguyen
Iac, de gIam saI va do do de Ihu Ihue. Nga phaI canh bao cac
doanh nghIe p ra ng ne u khng n p Ihue , cha ng ha n Irong vo ng
60 nga y, Ihi Ia I sa n cu a ho se bI IIch Ihu. Ne u khng n p Ihue
va chnh phu IIch Ihu Ia I sa n, chnh phu co Ihe Iu nhan ho a
nhu ng Ia I sa n na y Iheo ca ch ho p pha p hon Ia kIe u Iu nhan ho a
d I IIe n vay Ia y c phIe u Iu y IIe n duo I Iho I YeIIsIn. Ma I kha c, ne u
ca c doanh nghIe p n p Ihue , Nga va chnh phu Nga se co ngu n
Iu c de gIa I quye I m I va I Irong s nhu ng va n de n I c m nha I.
Va khI nhung aI no Ihue phaI Ira nhung khoan no, nhung aI
no ngan hang, dac bIeI Ia nhung ngan hang dang nam Irong
Iay chnh phu do pha san, phaI bI baI Ira no. Chnh phu co
Ihe IaI phaI IaI quc huu hoa nhung doanh nghIep (khng Ira
no) sau do Iu nhan hoa Iheo cach hop phap hon so voI cach
da Iung Iam.
Tha nh cng cu a ke hoa ch na y du a Iren co so m I chnh phu
Iuong dI Irong sach mong mun nang cao phuc IoI chung.
Chung Ia o phuong Tay nen hIeu rang: chung Ia chang Iam
duoc gi de mang IoI nhung dIeu nay. Su ngao man cua nhung
nguoI Irong chnh quyen CIInIon va IMI rang ho co Ihe chon
aI de ung h, Ihuc day cac chuong Irinh caI cach co hIeu qua
va dem den mI ngay moI cho nuoc Nga da cho Ihay hau qua.
ra su gIam suI nang Iuc san xuaI nay nhung II cung IIn rang
su suy gIam Ing cau cung Ia mI van de. Nhu da xay ra, IMI
mI Ian nua IaI Io ra saI Iam. KhI xay ra pha gIa, cac nha san
xuaI nI dIa cuI cung cung canh Iranh duoc voI hang ngoaI
nhap va ho co Ihe dap ung nhung nhu cau moI. San xuaI Iang
Ien. ThaI su Ia van co cng suaI Ihua ma chnh sach cua IMI
da bo Io Irong nhIeu nam.
Tang Iruong se ch co neu Nga Iao ra duoc mI mI Iruong
dau Iu Ihan IhIen. DIeu nay doI hoI hanh dng Iu IaI ca cac
cap chnh quyen. Nhung chnh sach II o Iam quc gIa co Ihe
bI Iam hong boI nhung chnh sach kem o Iam dIa phuong va
khu vu c. Nhu ng quy dInh o nhIe u ca p co Ihe gay kho khan cho
vIe c Iha nh Ia p doanh nghIe p mo I. ThIe u da I cho pha I IrIe n cu ng
gay Iro nga I khng ke m IhIe u v n. Tu nhan ho a khng co nhIe u
Ia c du ng ne u ca c quan chu c chnh quye n dIa phuong bo p che I
doanh nghIep qua dang den muc ho chang con dng Iuc de
dau Iu. DIeu do ham y rang can phaI Iao dau vao gIaI quyeI
cac van de ve che d IIen bang. MI cau Iruc IIen bang Iao ra
dng Iuc Iuong Ihch o moI cap can phaI duoc xay dung. DIeu
do se kho . Nhu ng chnh sa ch nha m gIa m su Ia m du ng cu a chnh
quyen cap duoI cung co Ihe bI Iam dung de Iap Irung quyen
Iuc qua muc vao Irung uong va Iuoc dI nang Iuc xay dung
nhung chIen Iuoc Iang Iruong sang Iao cua chnh quyen vung
va dIa phuong. Mac du ve Ing Ihe kInh Ie Nga bI suy IhoaI,
nhung van co mI vaI dIa phuong daI duoc IIen b va co Io
ngaI rang nhung n Iuc gan day cua dIen KremIIn nham kIem
soaI cac chnh quyen dIa phuong Ihuc chaI se Iam IhuI chI
sang kIen o nhung khu vuc nay.
Nhung co m I ye u I do ng vaI Iro IhIe I ye u Irong vIe c Ia o ra
m I Iruo ng kInh doanh I I, Ihu ma se chu ng Io Ia khng de co
duoc, can cu vao nhung gi da xay ra Irong Ihap ky qua: su n
269 268
Iruo ng, Ihay vi Ia o ra m I ne n dan chu s ng d ng. Ke I Iua n cu a
II khI II ng I Irong nhu ng cu c ho p Iranh Iua n ve khoa n vay
nam 1998 cu ng du ng Ia I Iho I dIe m na y nhu da du ng Iu c do : ne u
Nga, m I nuo c gIa u da u mo va Ia I nguyen IhIen nhIen co Ihe I
chu c I I, no se khng ca n de n nhu ng khoa n vay na y, co n ne u
khng, khoa n vay na y cu ng cha ng co y ngha. Ca I Nga ca n khng
pha I Ia IIe n. Nga ca n m I dIe u kha c, dIe u ma ca Ihe gIo I co Ihe
gIu p, nhung se do I ho I m I chuong Irinh kha c hoa n Ioa n.
TRA CH NH!L M DAN CHU \A NHU NC THA T BA ! TRA CH NH!L M DAN CHU \A NHU NC THA T BA ! TRA CH NH!L M DAN CHU \A NHU NC THA T BA ! TRA CH NH!L M DAN CHU \A NHU NC THA T BA ! TRA CH NH!L M DAN CHU \A NHU NC THA T BA !
TI da pha c ho a nen m I bu c Iranh u a m ve nuo c Nga chuye n
dI: ngheo doI Ian Iran, mI vaI ng Irum gIau co, mI Iang
Iop Irung Iuu bI huy hoaI, mI dan s dang suy gIam va mI
su vo mng voI cac qua Irinh IhI Iruong. Nhung IhaI baI nay
can phaI duoc can bang voI vIec Ihua nhan nhung Ihanh qua.
Nga hIen nay co mI nen dan chu mong manh, II hon che d
Ioan IrI Irong qua khu. He Ihng Iruyen Ihng cua Nga phan
Io n Ia bI kIe m soa I, Iruo c day Ia bo I ca c ng Iru m co n hIe n nay
Ia su quan Iy cua nha nuoc, nhung he Ihng Iruyen Ihng van
Ihe hIe n nhu ng quan dIe m da da ng hon nhIe u so vo I he Ih ng
nha nuo c kIe m soa I Irong qua khu . Nhu ng doanh nhan Ire , duo c
gIa o du c I I va nang d ng, ma c du Ihuo ng Iim ca ch nha p cu
va o phuong Tay hon Ia d I ma I vo I nhu ng kho khan kInh doanh
o Nga va nhu ng nuo c c ng ho a Ihu c LIen X Iruo c day, va n
hu a he n m I khu vu c Iu nhan nang d ng hon Irong Iuong IaI.
CuI cung, Nga va nhung nha Ianh dao cua ho phaI chIu
Irach nhIem ve IIch su can daI va s phan cua nuoc Nga. O
mu c d r ng hon, nguo I Nga, I nha I Ia nho m nho an Iren ng I
Irc, da gay ra Iinh Irang kho khan cua daI nuoc ho. Nga da
Nhung c gang ngao nghe cua nhung nguoI bIeI raI I ve daI
nuoc nay, su dung mI Iap khaI nIem kInh Ie han hep de Ihay
dI IIch su, Ia nhung c gang IhaI baI da bIeI Iruoc. Chung Ia
co Ihe gIup ung h nhung Ihe che Ia nen Iang cua dan chu
Ihanh Iap cac nhom chuyen gIa, Iao mI Iruong cho Ihao Iuan
cng khaI, ung h Iruyen Ihng dc Iap, gIup dao Iao mI Ihe
he moI hIeu duoc co che hoaI dng cua nen dan chu. O ca cap
qu c gIa, vu ng va ca c Inh, co ra I nhIe u cng chu c Ire Iu I mong
mu n Iha y da I nuo c ho dI Iheo m I con duo ng kha c va su u ng
h rng raI ca ve IaI chnh va IrI Ihuc co Ihe Iao ra su khac
bIeI. Neu nhu su pha huy Iang Iop Irung Iuu Ia mI hIem hoa
Iau daI nhaI cho nuoc Nga Ihi IaI sao chung Ia khng Ihe dao
nguoc hoan Ioan nhung IhIeI haI da gay ra, I nhaI chung Ia
cung Iim cach de ngan chan khng de no IIep Iuc xoI mon.
Neu George Soros da cho Ihay su Iro gIup cua mI ca nhan
cung co Ihe Iao su khac bIeI Ihi nhung n Iuc phI hop cua
phuong Tay, ne u duo c Ia nh da o du ng, cha c cha n pha I Ia m duo c
nhIeu hon. KhI chung Ia Iao dung nhung Iuong Iac dan chu
rng raI hon, chung Ia nen Iu Iach ra khoI nhung nguoI IIen
mInh voI cau Iruc quyen Iuc Irong qua khu cung nhu cau Iruc
quyen Iuc dang nI Ien cua cac ng Irum, I nhaI Ia den muc
ma chnh IrI Ihu c du ng cho phe p. DIe u na y Ia Iren Ia I ca : chu ng
Ia khng duo c Ia m I n ha I cho nuo c Nga. TIe n cu a IMI cho Nga
vay Ia co ha I. Khng ch vi nhu ng khoa n vay do va nhu ng chnh
sa ch da ng sau chu ng Ia m cho nuo c Nga Ihem no na n va nghe o
doI va gIup duy Iri Iy gIa o muc cao Iam bop cheI nen kInh Ie
ma chung con duoc dung de c gIu vung quyen Iuc cho mI
nhom nguoI Iham nhung. Trong khI nhung khoan vay nay da
Iha nh cng Irong vIe c can IhIe p va o do I s ng chnh IrI cu a da I
nuoc nay, chung keo IuI mI ke hoach caI cach sau rng den
muc Iao ra mI quan dIem IhIen can ca bIeI ve nen kInh Ie IhI
271 270
Chu ng Ia da da I cuo c Ien nhu ng nha Ia nh da o chu ng Ia Ihch
va Ihuc day nhung chIen Iuoc chuyen dI cu Ihe. MI s nha
Ianh dao Irong s do Io ra baI IaI, nhung nguoI khac Ihi Iham
nhu ng co n m I s Ihi vu a ba I Ia I vu a Iham nhu ng. M I s chnh
sach da Io ra saI Iam, nhung chnh sach khac bI Iham nhung
va co nhu ng chnh sa ch vu a saI Ia m vu a bI Iham nhu ng. Cha ng
co y ngha gi khI noI rang chnh sach Ia dung nhung don gIan
Ia khng duo c Ihu c hIe n I I. Chnh sa ch kInh Ie pha I duo c hoa ch
dInh khng pha I sao cho chu ng co Ihe Ihu c hIe n Irong Ihe gIo I
Iy Iuong ma sao cho chung Ihuc hIen duoc Irong Ihe gIoI Ihuc
Ie ma chung Ia sng. Nhung danh gIa khng ch nham Iim ra
nhung chIen Iuoc khac hua hen hon. Ngay nay, khI Nga baI
dau baI cac nha Ianh dao cua ho chIu Irach nhIem ve nhung
hau qua do nhung quyeI dInh cua ho, chung Ia cung nen yeu
cau nhung nha Ianh dao cua chung Ia chIu Irach nhIem.
Ihuc hIen nhung quyeI dInh quan Irong chang han nhu Iu
nhan hoa dI IIen vay Iay c phIeu. Co Ie nguoI Nga hIeu cach
van dung nhung Ihe che phuong Tay hon Ia nguoI phuong
Tay hIe u Nga. Nhu ng quan chu c ca p cao chnh phu nhu
AnaIoIy ChubaIs da cng khaI Ihua nhan ho da Iam cho IMI
Iam Ian (hay II Ie hon, noI dI IMI).
S4
Ho cam Ihay ho phaI
Iam vay de co s IIen ho can.
Nhung chung Ia o phuong Tay va nhung nha Ianh dao cua
chung Ia da khng dong mI vaI Iro Irung Iap va I co anh
huong. IMI da de cho minh bI Iam Ian vi mun IIn rang cac
chuong Irinh cua no co hIeu qua, vi mun IIep Iuc cho vay, vi
mun IIn rang no dang IaI dInh hinh nuoc Nga. Va chung Ia
chac chan cung da co vaI anh huong Ien con duong cua nuoc
nay: chung Ia da ung h nhung nguoI nam quyen, noI rang
phuong Tay mun Iam vIec voI ho mI khoang IhoI gIan vuI
ve voI hang I USD Iam cho ho duoc IIn Iuong. Nhung nguoI
khac khng Ihe ngh ra Ia su ung h do da gay haI cho ho. Su
u ng h nga m nga m cu a chu ng Ia vo I chuong Irinh d I IIe n vay
Ia y c phIe u co Ihe ga p pha I nhu ng phe pha n nga m nga m. Sau
cu ng, IMI Ia chuyen gIa ve chuye n d I. Ho da Ihu c da y Iu nhan
ho a nhanh nha I co Ihe va chuong Irinh d I IIe n vay Ia y c phIe u
Ia gi ne u khng pha I Ia ca ch Ia m nhanh. VIe c no bI Iham nhu ng
ro rang Ia khng aI quan Iam. Su ung h, cac chnh sach va
ha ng I USD cu a IMI khng ch gIu p cho chnh phu Iham
nhu ng vo I chnh sa ch Iham nhu ng gIu quye n Iu c ma co Ihe co n
Iam gIam ap Iuc dI voI nhung caI cach nhIeu y ngha khac.
54
Khi c hoi liu chnh phu Nga co quyn noi di IMF hay khng, Chubais
a tra li: Trong nhng hoan canh nh th, chnh phu phai lam vy. Chung
ti phai lam. Cac t chc tai chnh hiu rng, mc du chung ti la di ho
ly 20 t USD, chung ti khng co cach nao khac. Xem R. C. Paddock,
Russia Lied to Get Loans, Says Aide to Yeltsin, Los Angeles Times, 9.9.1998.
LiCH 1iiNH iHAC CUA iMI
273 272
CHIONG 8
IICH TRNH KHAC CIA IMI
N
hu ng n Iu c khng ma y Iha nh cng cu a IMI Irong
nhung nam 80 va 90 daI ra nhung chaI van ve cach
Ihuc I chuc nay IIep can qua Irinh Ioan cau hoa: cach
no xac dInh nhung muc IIeu va Iam sao de hoan Ihanh nhung
muc IIeu nay nhu Ia mI Irong nhung vaI Iro va nhIem vu cua
no .
IMI IIn ra ng Quy dang Ihu c IhI I I nhu ng nhIe m vu duo c gIao:
Ihuc day su n dInh Ioan cau, gIup cac nuoc dang phaI IrIen
va chuye n d I khng ch n dInh ma co n Iang Iruo ng. Cho de n
gan day Quy con Iranh Iuan IIeu co nen quan Iam den van de
ngheo doI hay khng vn Ia Irach nhIem cua Ngan hang The
gIoI nhung ngay nay, IMI cung da Iham gIa vao, I nhaI Ia
Iren nhung IoI hung bIen. Tuy nhIen, II IIn rang, Quy nay da
IhaI baI Irong nhIem vu cua no, nhung IhaI baI khng phaI
ngau nhIen ma Ia hau qua cua su nhan Ihuc saI Iam ve nhIem
vu cua minh.
NhIe u nam Iruo c day, m I nha n xe I cu a cu u chu IIch GeneraI
MoIors va B Iruo ng qu c pho ng CharIes L. WIIson: Ca I gi I I
cho GeneraI MoIors Ihi I I cho da I nuo c (My ) n I IIe ng de n n I
sau do Iro Ihanh bIeu Irung cho quan dIem cua chu ngha Iu
ban My. IMI duong nhu co quan dIem Iuong Iu nhung gi
275 274
Iuc Ien cac nuoc dam bao cho nen kInh Ie cua ho o muc Ioan
dung Iao dng va bang cach cung cap Inh Ihanh khoan cho
nhung nuoc dang gap suy IhoaI ma khng du kha nang Iheo
duI chnh sach chI IIeu mo rng, IMI co Ihe duy Iri Ing cau
Ioan cau.
Ngay nay, nhung nha IhI Iruong Iu do Ihng IrI IMI. Ho IIn
rang IhI Iruong noI chung Iam vIec hIeu qua va chnh phu noI
chung Ia m vIe c I I. Chu ng Ia ga p m I va n de o day: m I I chu c
cng duo c Ia p ra de gIa I quye I m I s Iha I ba I IhI Iruo ng nhung
hIen IaI do nhung nha kInh Ie vua raI IIn Iuong vao IhI Iruong
vu a ra I nghI ngo ca c I chu c cng Ia nh da o. Su IhIe u nha I qua n
cu a IMI qua Ia I I Ie ne u nhin Iu nhu ng IIe n b Irong Iy Ihuye I
kInh Ie Irong ba Ihap ky qua.
Khoa hoc kInh Ie da phaI IrIen mI cach IIep can he Ihng
vo I Iy Ihuye I ve su Iha I ba I cu a IhI Iruo ng va vaI Iro chnh phu ,
Irong do c ga ng gIa I Ihch vi sao IhI Iruo ng co Ihe khng hoa I
d ng I I va vi sao ha nh d ng ph I ho p Ia I ca n IhIe I. O Ia m qu c
Ie , Iy Ihuye I na y ch ra nguyen nhan Ia I sao m I chnh phu rIeng
Ie IaI co Ihe IhaI baI khI gIaI quyeI cac van de IoI ch kInh Ie
Ioan cau va Iam Ihe nao de su phI hop hanh dng Ioan cau,
phI hop cac chnh phu cung Iam vIec voI nhau, Ihuong Ia
Ihng qua cac I chuc quc Ie, co Ihe sua chua IhaI baI IhI
Iruong va caI IhIen Iinh hinh. Xay dung mI Iap Iruong Ir Iue
nhaI quan ve chnh sach quc Ie cho mI I chuc quc Ie nhu
IMI doI hoI phaI xac dInh ro nhung Iruong hop Irong do IhI
Iruong co Ihe IhaI baI va phan Ich nhung chnh sach cu Ihe
co Ihe dao nguoc hoac gIam IhIeu IhIeI haI do nhung IhaI baI
nay gay ra. Phan Ich con phaI dI xa hon va phaI ch ra cach
can IhIep II nhaI de xu Iy IhaI baI cua IhI Iruong, gIaI quyeI
van de trc khi chung xay ra va khac phuc khI chung xay ra.
c ng d ng Ia I chnh cho Ia I I cho ne n kInh Ie Ioa n ca u Ihi I I
cho nen kInh Ie Ioan cau va nen Iam. Trong mI vaI Iruong
hop, dIeu nay Ia dung; nhung Irong nhIeu Iruong hop khac,
Ia I khng du ng. DI khI, nhu ng gi c ng d ng Ia I chnh qu c Ie
ngh Ia I I nhung Ihu c ra khng I I bo I vi he Iu Iuo ng IhI Iruo ng
Iu do da che mo suy ngh ve cach gIaI quyeI II nhaI nhung
yeu kem cua mI nen kInh Ie.
a nh m I Inh nh I qua n Iri Ihu c:
Tu lMl kie u Keynes de n lMl nga y nay
Tu Iuong cua Keynes (nguoI cha do dau cua IMI) ve IMI va
vaI Iro cu a no kha cha I che va ma ch Ia c. Keynes ch ra m I Iha I
ba I cu a IhI Iruo ng hay Iy do Ia I sao khng Ihe de ma c IhI Iruo ng
Iu do hoaI dng va cho rang co Ihe sua chua IhaI baI Ihng
qua phI hop hanh dng. ng Io ngaI IhI Iruong se Iao ra IhaI
nghIep kInh nIen. ng Iham ch con dI xa hon. ng ch ra IaI
sao can phaI co su phI hop hanh dng toan cu boI vi hanh
dng cua mI nuoc se co anh huong Ian Iruyen sang cac nuoc
khac. Nhap khau cua nuoc nay Ia xuaI khau cua nuoc kIa. CaI
gIam nhap khau o mI nuoc, du vi Iy do gi, cung se Iam anh
huong den cac nen kInh Ie khac.
ThI Iruong con co mI IhaI baI khac: ng Io ngaI rang khI
kInh Ie bI suy Ihoa I Ira m Iro ng, chnh sa ch IIe n Ie co Ihe khng
hIe u qua nhung m I s nuo c Ia I khng co kha nang vay de Iang
chI IIeu hoa c bu da p cho s Ihue ca I gIa m ca n IhIe I de kch Ihch
nen kInh Ie. Ngay ca mI nuoc co Ihe Ira duoc no cung co Ihe
khng vay duoc IIen. Keynes khng ch ch ra mI Iap hop
nhung IhaI baI cua IhI Iruong, ng con gIaI Ihch IaI sao mI
I chuc nhu IMI co Ihe caI IhIen Iinh hinh: bang cach gay ap
277 276
I chuc quc Ie nay co Ihe gIup n dInh IhI Iruong. DIeu Iam
cho II ngac nhIen va Io mo Ia mI I chuc dI Iheo gIao dIeu
IhI Iruo ng Iu do Iun hoa I d ng I I, ne u khng no I Ia hoa n ha o,
IaI quyeI dInh rang co mI IhI Iruong IhI Iruong ngoaI hI
doI hoI nhung can IhIep Ion nhu vay. IMI chang bao gIo dua
ra duoc mI gIaI Ihch hop Iy vi sao su can IhIep In kem IaI
I I o IhI Iruo ng cu Ihe na y hay vi sao no Ia I khng I I o nhu ng
IhI Iruong khac.
TI dng y voI IMI rang IhI Iruong co Ihe roI vao Iinh Irang
bI quan IhaI qua. Nhung II cung IIn rang IhI Iruong cung co
Ihe roI va o Iinh Ira ng Ia c quan Iha I qua va ra ng dIe u na y khng
ch xuaI hIen Iren IhI Iruong ngoaI hI. Co v s nhung IhaI
ba I Iren IhI Iruo ng, da c bIe I Ia IhI Iruo ng Ia I chnh ca n pha I co
nhung cach can IhIep khac nhau.
Chang han, chnh su Iac quan IhaI qua da dan den bong
bong baI dng san va IhI Iruong chung khoan cua ThaI Lan,
m I bong bo ng duo c cu ng c , ne u khng mu n no I Ia duo c Ia o
ra, boI dong IIen dau co nong chay vao nuoc nay. Sau su Iac
quan IhaI qua nay Ia su bI quan IhaI qua: dong vn dI ngI
dao chIeu. Tren Ihuc Ie, su Ihay dI huong cua dong vn dau
co Ia nguyen nhan gc re cua su bIen dng Iy gIa. Neu co Ihe
so sa nh hIe n Iuo ng na y vo I b nh t t, vIe c chu a be nh co y ngha
hon nhIeu vIec chua IrIeu chung bIeu hIen cua no Ia su bIen
dng Iy gIa. Tu Iuong IhI Iruong Iu do cua IMI khIen IMI Iao
dIeu kIen cho dong IIen dau co nong chay vao va chay ra khoI
mI nuoc de dang hon. Bang cach ch dIeu IrI Iruc IIep IrIeu
chung voI hang I USD d vao IhI Iruong, IMI Ihuc ra da Iam
cho can benh Iro nen Iram Irong hon. Neu cac nha dau co ch
Iim cach Iay IIen cua nhau, do se khng con Ia mI Iro choI
ha p da n ma Ia m I Iro choI ru I ro cao, Irong do Io I nhua n Irung
binh bang khng vi s IIen nguoI nay kIem duoc se bang s
Nhu chu ng Ia da no I, Keynes da Ihu c hIe n m I phan Ich nhu
Ihe , gIa I Ihch Ia I sao co Ihe xa y ra Iruo ng ho p ca c nuo c khng
Iheo duI chnh sach v m noI Iong du muc: boI vi ho khng
quan Iam den IoI ch ma ho co Ihe mang den cho nuoc khac.
Do Ia Iy do IaI sao IMI, Irong y Iuong ban dau cua khI Ihanh
Iap, duoc ky vong phaI gay ap Iuc quc Ie Ien cac nuoc, buc
ho co chnh sach v m noI Iong hon. Ngay nay, IMI IaI Iam
nguo c Ia I, gay a p Iu c Ien ca c nuo c, da c bIe I ca c nuo c dang pha I
IrIen, Ihuc hIen nhIeu chnh sach v m Ihu hep hon muc ma
ca c nuo c na y mu n cho n Iu a Iheo y minh. Trong khI duo ng nhu
da vuI bo quan dIem cua Keynes, IMI ngay nay, Iheo danh gIa
cua II, khng Iheo mI Iy IhuyeI chaI che nao ve IhaI baI IhI
Iruong de Iam co so cho su In IaI cua no va cung cap co so
cho nhung can IhIep cu Ihe vao IhI Iruong. KeI qua Ia, nhu
chung Ia da Ihay, IMI Ihuong dua ra nhung chnh sach khng
ch Iam cho cac van de ma no phaI gIaI quyeI II Ie Ihem ma
con Iam cho nhung van de do xuaI hIen Iap dI Iap IaI.
Vai Iro mo i cho m I che d Iy gia mo i?
Khoang ba muoI nam Iruoc, Ihe gIoI da chuyen sang che d
Iy gIa IInh hoa I. Co m I Iy Ihuye I cha I che na m sau su chuye n
d I na y: Iy gIa , cu ng nhu ca c Ioa I gIa ca kha c, pha I do IhI Iruo ng
quye I dInh. Nhu ng n Iu c cu a chnh phu can IhIe p va o qua Irinh
xac dInh Iy gIa khng Ihanh cng hon nhung n Iuc can IhIep
vao gIa ca cua baI cu hang hoa nao. Nhung, nhu chung Ia da
Iha y, IMI ga n day da Ihu c hIe n nhu ng can IhIe p ma nh me . Ha ng
I USD duoc chI de gIu Iy gIa o BrazII va Nga IaI muc khng
ben vung. IMI Iy gIaI nhung su can IhIep do rang dI khI IhI
Iruong Ihe hIen su bI quan IhaI qua va ban Iay dIem Inh cua
279 278
Ia da Ihay o chuong 4, IMI, Irong khI noI ve su Ian Iruyen, da
ha nh d ng Irong cu c khu ng hoa ng Ia I chnh chau A Iheo ca ch
Ihuc Ie Iam Iang Ic su Ian Iruyen cua benh, khI yeu cau heI
nuoc nay den nuoc khac phaI IhaI Iung buc bung. Su gIam
suI Ihu nhap keo Iheo su gIam suI nhap khau va Irong mI
khu vuc voI cac nen kInh Ie hI nhap, dIeu nay Iam cho cac
nuoc Iang gIeng bI suy yeu Ihem. KhI ca khu vuc sup d, su
suI gIam cau ve dau mo va cac nguyen IIeu khac Iam sup d
gIa nguyen IIe u, gay ra kho khan o ca c nuo c ca ch xa ha ng nga n
da m, nhu ng ne n kInh Ie phu Ihu c va o xua I kha u nguyen nhIen
IIe u Ih.
Trong khI do , IMI ba m Ia y chnh sa ch Ia I kho a kha c kh Ia m
phuong Ihuc, cho rang dIeu do quan Irong de phuc hI nIem
IIn cua cac nha dau Iu. Khung hoang Dng A Ian Iu Dng A
sang Nga do su su I gIa m gIa da u chu khng do ba I ky m I IIen
he Ihan b nao gIua nIem IIn cua cac nha dau Iu Irong nuoc
hay nuo c ngoa I Irong ca c ne n kInh Ie Dng A vo I chu ngha Iu
ban MaIIa cua Nga. Do IhIeu mI Iy IhuyeI chaI che va IhuyeI
phuc ve co che Ian Iruyen, IMI da phaI Ian benh dIch hon Ia
ngan chan no.
Khi na o Ihm hu I Ihuong ma i
Iro Iha nh m I v n de ?
Van de ve Inh nhaI quan khng ch nam Irong cac phuong
Ihu c cu a IMI ma co n na m ca o su cha n doa n cu a no . Ca c nha
kInh Ie hoc cua IMI Io ngaI nhIeu ve Iham huI can can Ihanh
Ioan. Tham huI can can Ihanh Ioan, Iheo Inh Ioan cua ho, Ia
dau hIeu chac chan rang mI van de sap xay ra. Nhung de
chng Iham huI can can Ihanh Ioan, ho Ihuong I chu y Iim
IIen maI dI cua nguoI khac. CaI Iam cho dau co co IoI nhuan
cao chnh Ia IIen Iu cac chnh phu, duoI su Iro gIup cua IMI.
KhI IMI va chnh phu BrazII, chang han, chI ra S0 I USD de
gIu Iy gIa o muc bI danh gIa qua cao vao cuI nam 1998, s
IIe n do dI dau7 S IIe n do khng he bIe n ma I Irong khng kh.
No phaI roI vao IuI mI aI do phan Ion roI vao IuI cac nha
da u co. M I s nha da u co co Ihe Iha ng, m I s nha da u co co
Ihe Ihua nhung nha dau co, Iheo ngha mI Iap Ihe, kIem IoI
duoc mI khoan bang voI khoan I cua chnh phu. Theo mI
ngha nao do, chnh IMI da gIup cho cng vIec Iam an cua cac
nha dau co.
Su lan Iruye n
MI v du khac, cung kInh ngac khng kem, cho Ihay vIec
IMI IhIeu mI Iy IhuyeI chaI che va Iuong dI day du de Iam
co so cho cac chnh sach dan den cac van de ma IMI phaI gIaI
quye I Iro nen Ira m Iro ng hon nhu Ihe na o. Ha y xem dIe u gi da
xay ra khI IMI c gang ngan ngua su Ian Iruyen cua khung
hoang. Quy nay Iap Iuan rang neu ho IIn rang cuc khung
hoang dang dIen ra o mI nuoc se Ian sang cac nuoc khac,
ngha Ia gIng nhu mI can benh Iruyen nhIem, ho phaI can
IhIep va can IhIep nhanh chong.
Ne u su Ian Iruye n Ia va n de Ihi dIe u quan Iro ng Ia pha I hIe u
duo c co che hoa I d ng ma su Ian Iruye n do xa y ra, cu ng gI ng
nhu khI mI nha Iruyen nhIem hoc c gang ngan ngua mI
benh dIch Iruyen nhIem Ihi ng Ia phaI c gang hIeu co che
Ian Iruyen cua benh dIch do. Keynes da co mI Iy IhuyeI chaI
che : su suy Ihoa I o m I nuo c Ia m cho nuo c do nha p kha u I dI
va do do, Iam anh huong den cac nuoc ben canh. Nhu chung
281 280
KhI nhung nguoI cho vay Iu chI IIep Iuc IaI Iro Iham huI
Ihuong ma I, nuo c na y pha I dIe u chnh nhanh cho ng. Trong m I
vaI Iruong hop, su dIeu chnh co Ihe Ihuc hIen de dang: neu
m I nuo c dang vay de Ia I Iro cho phong Ira o mua I (nhu ga n
day o IceIand), Ihi khI nhung nuoc cho vay Iu chI cung cap
Ia I chnh cho mua xe, phong Ira o mua xe se cha m du I va cu ng
se khng co n Iham hu I Ihuong ma I. Nhung Ihuo ng Ihi su dIe u
chnh khng dIen ra Iron Iru. Va van de Iham ch II Ie hon
ne u nuo c na y vay no nga n ha n de Ia I Iro Iham hu I nhu ng nam
Iruoc va chu no co Ihe doI no ngay nhung gi ho da cho vay,
du cho khoa n IIe n do du ng de Ia I Iro cho IIeu du ng ph Iruong
hay cho dau Iu daI han.
Pha sa n va Ru i ro da o du c
KhI su dIe u chnh khng dIe n ra Iron Iru, Ihuo ng Ia co khu ng
hoang. Nhung con nhung ngun khac gay ra khung hoang,
chang han, khI bong bong baI dng san vo, nhu da xay ra o
ThaI Lan. Nhung nguoI da vay nuoc ngoaI de dau Iu vao cac
du an baI dng san khng Ihe Ira no. Tinh Irang pha san Ian
rng. Cach IMI dI pho voI van de pha san cung cho Ihay con
m I da u Iruo ng nu a, noI ca ch IIe p ca n cu a IMI Io ra khng nha I
quan ve IrI Ihuc.
Trong kInh Ie hoc IhI Iruong chuan, neu mI chu no co no
xau, anh Ia phaI chIu Ioan b In IhaI. NguoI vay no co Ihe se
pha san va cac nuoc deu co IuaI ve Ihu Iuc pha san. Day Ia
cach ma nhung nen kInh Ie IhI Iruong Ihuong Iam. Thay vao
do, cac chuong Irinh cua IMI IaI cung cap IIen cho cac chnh
phu de Iro gIup cac chu no. Cac chu no, do da du doan Iruoc
duo c vIe c IMI se Iro gIu p, nen khng co d ng Iu c ma nh me de
hIeu s IIen Iham huI do Ihuc Ie duoc su dung de Iam gi. Neu
m I chnh phu co Iha ng du ngan sa ch (nhu Tha I Lan va o nhu ng
nam Iruoc khung hoang 1997), Iham huI can can Ihanh Ioan
sInh ra do da u Iu ca nhan vuo I qua IIe I kIe m ca nhan. Ne u m I
doanh nghIe p Irong khu vu c Iu nhan vay m I IrIe u USD vo I Ia I
suaI S va dau Iu vao Ihu gi cho IaI 20 Ihi vIec no vay no
ha ng IrIe u USD cha ng co va n de gi ca . Lo I nhua n Iu da u Iu Ihu a
suc Ira cho khoan vay. TaI nhIen, ngay ca khI doanh nghIep
Inh Ioan saI va IaI Ihu duoc ch co 3 hoac Iham ch bang
khng Ihi cung chang co van de gi. Doanh nghIep se bI pha
sa n va chu no bI ma I m I pha n hoa c Ioa n b IIe n cho vay. Day
co Ihe Ia van de cua chu no nhung khng phaI Ia van de ma
chnh phu nuoc do hoac IMI can phaI Io Iang.
Mt cach tip cn nht quan se gIup Ihay ro dIeu nay. No
cu ng pha I cho Iha y ro ra ng ne u m I nuo c nha p kha u nhIe u hon
xua I kha u (ngha Ia co Iham hu I Ihuong ma I), Ihi m I nuo c kha c
phaI xuaI khau nhIeu hon nhap khau (ngha Ia co Ihang du
Ihuong maI). Quy IuaI ke Ioan quc Ie doI hoI Ing cua IaI ca
Iham hu I pha I ba ng I ng cu a Ia I ca Iha ng du. Va y ngha Ia ne u
Trung Qu c va Nha I cu mu n co Iha ng du Ihuong ma I Ihi m I
vaI nuoc khac se phaI chIu Iham huI. NguoI Ia khng Ihe ch
phe pha n nhu ng nuo c bI Iham hu I. Nhu ng nuo c Iha ng du cu ng
co II. Neu Trung Quc va NhaI duy Iri Ihang du va Han Quc
chuyen Iu Iham huI Ihanh Ihang du Ihi van de Iham huI se
phaI xuaI hIen Iruoc cua nha mI aI khac.
Tham hu I Ihuong ma I Io n co Ihe Ia m I va n de . No co Ihe Ia
mI van de boI ngu y rang mI nuoc phaI vay no heI nam nay
de n nam kha c. Va ne u nhu ng nguo I cho vay Ihay d I y kIe n va
du ng cho vay, Ihi nuo c na y se ga p va n de Io n m I cu c khu ng
hoang. Nuoc nay dang chI IIen mua hang hoa Iu nuoc ngoaI
nhIe u hon s IIe n no Ihu duo c Iu ha ng ho a ba n cho nuo c ngoa I.
283 282
de Ihanh Ioan hoac IaI co cau no, cho phep cac doanh nghIep
va cac nuoc IIen ve pha Iruoc va Iang Iruong. Trong Ihe ky
18, bo Iu nhung nguoI mac no co Ihe Ia nguyen nhan khIen
cho cac ca nhan Iranh bI pha san nhung vIec do khng gIup
nhung ke chim Irong no nan hI phuc. DIeu do khng ch v
nhan dao ma con khng gIup nang cao hIeu qua Ioan b nen
kInh Ie Ien chuI nao.
LIch su da u ng h phan Ich Iy Ihuye I na y. V du mo I nha I:
Nga m I da I nuo c co Ia n so ng pha sa n va o nam 1998 va bI
ch Irch kha p noI vi Iha m ch khng Ihe m ho I y kIe n ca c nha Iu
va n da co Ihe vay Iren IhI Iruo ng Iu nam 2001 va v n ba I da u
Ia I cha y va o nuo c na y. Cu ng nhu va y, v n ba I da u cha y Ia I va o
Ha n Qu c ma c du nuo c na y Ihu c Ie da e p bu c ca c chu no Ia I
co ca u ca c khoa n no , bu c chu no nuo c ngoa I pha I Iu a cho n hoa c
Ia quay vo ng no hoa c Ia se khng duo c Ira xu na o ca .
Hay xem xem IMI co Ihe IIep can Ihe nao dI voI mI Irong
nhu ng va n de kho nha I o Dng A : Iang hay khng Iang Ia I sua I
Irong cuc khung hoang, neu nhu IMI co duoc mI m hinh
nha I qua n. Tang Ia I sua I, Ia I nhIen, se bu c ha ng nghin doanh
nghIep roI vao pha san. Luan dIem cua IMI Ia neu khng Iang
IaI suaI Ihi se gay ra sup d Iy gIa va su sup d Iy gIa se Iam
cho cac doanh nghIep pha san Iham ch nhIeu hon. Tam gaI
sang ben cau hoI IIeu Iang IaI suaI (voI keI qua Ia Iam cho suy
Ihoa I Ira m Iro ng Ihem) co Ia m cho Iy gIa vu ng cha c hon khng
(Irong Ihu c Ie Ihi khng)7 Cu ng Ia m ga I sang ben cau ho I Ihu c
nghIem Ia doanh nghIep se bI pha san nhIeu hon do Iang IaI
suaI hay do Iy gIa suI gIam (I nhaI Ia o ThaI Lan, bang chung
cho Ihay rang su IhIeI haI do suI gIam Iy gIa se Ihap hon). Su
d vo kInh Ie do pha gIa gay ra Ia vi cac doanh nghIep da Iua
cho n khng mua ba o hIe m ru I ro Iy gIa ma I gIa . M I phan Ich
chaI che, nhaI quan se phaI baI dau bang cach daI cau hoI IaI
dam bao nguoI vay no co Ihe Ira no. Day chnh Ia van de ruI
ro da o du c (moraI hazard) n I IIe ng, ph bIe n Irong nga nh ba o
hIem va gIo day Irong kInh Ie hoc. Bao hIem Iam gIam dng
Iuc phaI can Irong cua ban. Su Iro gIup khI khung hoang cung
gI ng nhu m I Ioa I ba o hIe m mIe n ph. Ne u ba n Ia m I nguo I
cho vay, ban se I quan Iam hon den vIec Iua chon nguoI vay
mI khI bIeI rang ban se duoc Iro gIup neu nhu khoan vay do
khng doI duoc. Tuong Iu nhu vay, cac doanh nghIep Ihan
Irong co Ihe mua bao hIem de chng IaI su bIen dng Iy gIa.
Nhung neu khI nguoI vay IIen o mI nuoc nao do khng mua
ba o hIe m de ngan ngu a ru I ro na y, vi IMI se can IhIe p de ngan
can vIec maI gIa dng IIen, Ihi khI do nhung nguoI vay IIen se
duoc khuyen khch de chap nhan ruI ro do bIen dng Iy gIa
va khng phaI Io Iang ve no. Van de ruI ro dao duc chnh Ia
dIeu da xay ra Irong gIaI doan Iruoc khung hoang dng rup o
Nga nam 1998. Trong su kIe n do , Iha m ch ngay Iu Iu c ca c chu
no ph WaII cho Nga vay, ho da cho Nga bIeI ho ngh Ia can
pha I co bao nhIeu IIe n Iro gIu p va vo I dIa vI ha I nhan cu a Nga,
ho IIn rang Nga se nhan duoc Iro gIup.
IMI ch Iap Irung vao IrIeu chung va c gang bao ve su can
IhIe p cu a ho va o m I nuo c ba ng ca ch gIa I Ihch ra ng ne u khng
co su can IhIep Ihi nuoc do se pha san va khI do, no se khng
co n duo c cho vay Irong Iuong IaI. M I ca ch IIe p ca n nha I qua n
se phaI nhan ra saI Iam Irong Iap Iuan nay. Neu IhI Iruong IaI
chnh hoa I d ng I I cha c cha n, ne u chu ng hoa I d ng I I ga n
nhu mu c nhu ng nha IhI Iruo ng Iu do cu a IMI Ia p Iua n Ihi IhI
Iruong se nhin ve Iuong IaI. KhI Inh Ioan IaI suaI cho vay, IhI
Iruong se nhin vao ruI ro Iuong IaI. MI nuoc da Ira heI no,
Iham ch ngay ca bang cach pha san, Ihi se co dIeu kIen Iang
Iruo ng I I hon va vi Ihe , co nhIe u kha nang de Ira nhu ng khoa n
IIe n vay Ihem. Do Ia m I pha n Iy do Ia I sao Ia I pha I co pha sa n
285 284
no ), dIe u se gIu p cho RomanIa gIa m duo c mu c Ia I sua I pha I Ira .
Nhung nhung chu no moI se ch cho vay neu IaI suaI Iuong
xu ng vo I ru I ro ma ho co Ihe ga p. Khng Ihe ba I nhu ng chu no
moI phaI hy sInh mI phan IIen cho vay. Neu IMI xay dung
chnh sach cua minh Iren co so mI Iy IhuyeI nhaI quan va
cha I che ve IhI Iruo ng v n hoa I d ng hIe u qua , no da pha I hIe u
ra dIeu do.
Nhung co n co m I va n de nghIem Iro ng hon, na m ngay Irong
nhIe m vu co ba n cu a IMI. Quy na y duo c Iha nh Ia p de gIa I quye I
khung hoang Ihanh khoan xay ra khI co nhung Ihay dI baI
Ihuo ng Iren IhI Iruo ng In du ng nhung Ia I Iu ch I cho ca c nuo c
vay mac du cac nuoc nay Ihuc Ie Ia dang IIn cay. GIo day, IMI
Irao quyen quyeI dInh chnh sach cho vay cua no cho chnh
nhung ca nhan va I chuc da gay ra khung hoang. Ch khI ho
san sang cho vay Ihi IMI moI san sang cho vay. Nhung chu
no nhanh chong nhan ra y ngha cua su Ihay dI nay, ngay ca
khI IMI cung khng nhan ra. Neu cac chu no Iu chI cho mI
nuo c vay IIe n Iru khI nuo c do Ira no cho ho , nuo c na y se khng
Ihe vay IIen, khng ch Iu IMI ma ca Iu Ngan hang The gIoI va
cac I chuc khac, nhung I chuc cho vay Iren co so su phe
chuan cua IMI. Nhung chu no Iu nhan bng nhIen co quyen
Iuc raI Ion. MI ga dan ng 28 IuI o chI nhanh BucharesI cua
mI ngan hang Iu nhan quc Ie co quyen quyeI dInh IIeu IMI,
Ngan hang The gIoI va LU co cho RomanIa vay hon 1 I USD
hay khng. Tren Ihuc Ie, IMI da Irao cho ga dan ng 28 IuI
nay quyen danh gIa. Khng he ngac nhIen khI ga dan ng 28
IuI nay cung voI haI nhan vIen ngan hang 30 va 3S IuI khac
Irong nhung chI nhanh ngan hang quc Ie o BucharesI nhanh
chong nam Iay quyen Iuc moI duoc ban cho nay. MI khI IMI
ha Ihap muc IIen ma ho yeu cau cac ngan hang Iu nhan cho
vay, cac ngan hang Iu nhan cung ha Ihap s IIen ma ho san
sao Ia I co Iha I ba I IhI Iruo ng nhu Ihe , Ia I sao ca c doanh nghIe p
Ia I khng mua ba o hIe m7 Va ba I cu phan Ich na o cu ng se cho
Ihay rang ban Ihan IMI Ia mI phan quan Irong cua van de:
su can IhIep cua IMI de bao ve Iy gIa, nhu da noI o Iren, Iam
cho doanh nghIe p ca m Iha y khng ca n IhIe I mua ba o hIe m, Ia m
cho van de ma IMI du dInh gIaI quyeI bang cach can IhIep Iro
nen kho gIaI quyeI hon.
Tu chie n luo c Iro giu p
de n chie n luo c Iham gia
KhI IhaI baI cua IMI Iro nen ngay cang ro rang, IMI da Iim
kIem mI chIen Iuoc khac nhung su IhIeu nhaI quan Iam cho
vIe c Iim kIe m ca c chIe n Iuo c Ihay Ihe co ra I I co h I Iha nh cng.
Su ch Irch r ng kha p vo I chIe n Iuo c Iro gIu p cu a IMI bu c no
pha I Ihu nghIe m chIe n Iuo c ma m I va I nguo I go I Ia chIe n Iuo c
Iham gIa (baIIIn). IMI mun cac I chuc Iu nhan Iham gIa
vao baI cu hoaI dng Iro gIup nao. IMI yeu cau Iruoc khI no
cho nuoc nao vay IIen Ihi nuoc do da phaI co su Iham gIa
rng raI cua nhung chu no Iu nhan va nhung chu no nay phaI
chIu maI mI phan Ion cua khoan IIen da cho vay. Khng co
gi nga c nhIen, chIe n Iuo c mo I na y da duo c Ihu nghIe m da u IIen
khng phaI o nhung nuoc Ion nhu BrazII hay Nga ma o nhung
nuo c nho be khng Ihe ch ng Ia I IMI nhu Lcuador hay
RomanIa. ChIe n Iuo c na y nhanh cho ng cho Iha y no vu a co va n
de ve Iy Iuan vua baI cap Irong Ihuc hIen voI nhung hau qua
IaI haI cho cac nuoc ap dung no.
RomanIa Ia mI v du dac bIeI kho hIeu. Nuoc nay khng co
nguy co vo no ma ch mun vay IIen Iu IMI de chung Io no
duoc danh gIa Ia nuoc dang IIn cay (I ruI ro khng Ira duoc
287 286
Ca ch pho ng Ihu I I nh I la I n cng:
mo r ng vai Iro cu a lMl vo i Iu ca ch
nguo i cho vay cu u r i cu i cu ng
KhI IhaI baI cua IMI ngay cang duoc cam nhan ro rang va
ap Iuc doI han che pham vI hoaI dng cua no ngay cang Iang
Ien Ihi vao nam 1999, pho gIam dc IMI, SIanIey IIscher da
de nghI mo rng vaI Iro cua Quy nay de no Iro Ihanh nguoI
cho vay cuu rI cuI cung (Iender oI IasI resorI). BoI IMI da
IhaI baI khI su dung nhung quyen Iuc hIen co, de nghI Iang
quye n cho no Iha I Ia Iro Ira o. De nghI na y du a Iren m I su Iuong
dng gIua IMI voI ngan hang Irung uong mI nuoc. O Irong
m I nuo c, ngan ha ng Irung uong se da m nhIe m vaI Iro cho vay
cuu rI cuI cung, dI voI cac ngan hang co kha nang Ihanh
Ioan nhung IhIeu Ihanh khoan, ngha Ia nhung ngan hang co
gIa IrI rong duong nhung khng Ihe Iim duoc ngun vay (de
Ihanh Ioan Iam IhoI ND). IMI se dam nhIem vaI Iro Iuong Iu
cho ca c nuo c. Ne u nhu IMI co m I Ia m nhin nha I qua n va cha I
che ve IhI Iruong vn, no se nhanh chong nhan ra nhung I
hng Irong y Iuong nay.
SS
Theo Iy IhuyeI IhI Iruong hoan hao,
55
Xem S. Fischer, On the Need for an International Lender of Last Resort,
Journal of Economic Perspectives 13 (1999), trang 85-104. Fischer, cung
nh nhng ngi ung h quan im cho vay cu ri cui cung khac, so sanh
s ging nhau gia vai tro cua ngn hang trung ng trong mt nc va vai
tro cua Quy tin t i vi cac nc. Nhng s ging nhau nay la bp bm.
Mt ngi cho vay cu ri cui cung la cn thit trong mt nc bi v ngn
hang thng mai thanh toan cho ngi gi tin trn c s n trc phuc vu
trc, iu co th dn n vic ngi gi tin tranh nhau n rut tin. xem
D. Diamond and P. Dibvig, Bank Runs, Deposit Insurance and Liquidity,
Journal of Political Economy 91 (1983), trang 401-419. Ngay ca khi co
ngi cho vay cu ri cui cung th cung khng u am bao tranh c nan
rut tin at, nh nhng g xay ra nc My a minh chng. Ch khi co cac
sang cho vay. Co Iuc, RomanIa ch IhIeu co 36 IrIeu USD IIen
vay Iu nhan de duo c nha n khoa n h Iro ca I USD. Nhu ng ngan
ha ng Iu nhan hu n IIe n Iheo yeu ca u cu a IMI khng ch do I ho I
IaI suaI raI cao ma I nhaI Irong mI Iruong hop, con doI hoI
no I Io ng ca c quy dInh. Su xue xo a pha p Iua I na y se cho phe p
cac chu no duoc Iam nhung dIeu ma binh Ihuong ho khng
duo c Ia m: cho vay nhIe u hon mu c an Ioa n hoa c cho vay nhu ng
du an co ruI ro cao voI IaI suaI cao hon, qua do Iam Iang co
hI IoI nhuan. Nhung dIeu nay cung Iam Iang Inh ruI ro cua
he Ih ng ngan ha ng va Ia m ho ng y ngha cu a ca c quy dInh kIe m
soa I. Nhu ng chnh phu ye u ke m va Iham nhu ng co Ihe da cha p
nhan dIeu kIen nay nhung RomanIa Ihi khng, mI phan boI
vi ho khng Ihuc su qua Iung IhIeu IIen.
Va n de na y co Ihe duo c nhin ba ng m I ca ch kha c. Nguo I Ia
cho ra ng quye I dInh cho vay cu a IMI du a Iren co so m I nuo c
da gIa I quye I nhu ng va n de kInh Ie co ba n cu a minh nhu Ihe
na o. Theo chIe n Iuo c Iham gIa na y, m I nuo c co Ihe co he Ih ng
ca c chnh sa ch v m hoa n ha o, nhung ne u khng Ihe vay duo c
s IIe n ma IMI yeu ca u no pha I vay Iu ca c ngan ha ng Iu nhan,
nuo c na y se khng Ihe nha n duo c v n Iu ba I ky ngu n na o. IMI
duo c ky vo ng Ia co chuyen gIa ve nhu ng va n de na y chu khng
pha I Ia m I nhan vIen ngan ha ng 28 Iu I o BucharesI.
Cu I cu ng, I nha I Ia Irong Iruo ng ho p cu a RomanIa, Iha I ba I
cua chIen Iuoc Iham gIa Iro nen qua ro rang, ngay ca dI voI
IMI. Va ho da phaI quyeI dInh cho RomanIa vay mac du khu
vu c Iu nhan khng cung ca p du s Iuo ng IIe n ma IMI da khang
khang doI hoI.
289 288
no nuo c ngoa I, khng duo c Ira . Ho se ch duo c Ira sau IMI. Ho
co Ihe cha ng duo c Ira d ng na o ca . Do do , m I I chu c Ia I chnh
Iu nhan se do I m I pha n Ihuo ng cho ru I ro m I mu c Ia I sua I
cao hon de bu dap cho xac suaI khng duoc Ira no cao hon.
Neu s IIen mI nuoc phaI Ira cho IMI nhIeu hon, ho se con I
IIen hon de Ira cho cac chu no Iu nhan nuoc ngoaI va nhung
chu no nay se doI IaI suaI bu dap cao hon. MI Iy IhuyeI nhaI
qua n hon ve IhI Iruo ng v n da ng Ie se Ia m cho IMI bIe I ro hon
ve dIeu do va Iam cho no ngan ngaI hon khI cho vay hang I
va hang I USD ma no da cung cap Irong cac goI vIen Iro cuu
gIup. MI Iy IhuyeI nhaI quan hon ve cac IhI Iruong dang Ie
Iam cho IMI, Irong IhoI gIan co cac cuc khung hoang, n Iuc
hon khI Iim kIe m nhu ng phuong a n Ihay Ihe nhu nhu ng
phuong an ma chung Ia da Ihao Iuan Irong chuong 4.
LJCH TR!NH MO ! CU A !M!? LJCH TR!NH MO ! CU A !M!? LJCH TR!NH MO ! CU A !M!? LJCH TR!NH MO ! CU A !M!? LJCH TR!NH MO ! CU A !M!?
Co Ie khng ngac nhIen khI su IhIeu nhaI quan dan den v
s van de. Nhung cau hoI daI ra Ia, IaI sao IaI co su IhIeu nhaI
quan7 TaI sao no cu In IaI maI, heI Ian nay den Ian khac, ca
sau khI van de da duoc ch ra7 LoI gIaI Ihch phan nao cho
nhung cau hoI nay Ia nhung van de ma IMI phaI dI maI qua
IhaI Ia kho. The gIoI raI phuc Iap con cac nha kInh Ie cua Quy
nay ch Ia nhung nha hoaI dng Ihuc IIen phaI c gang ra cac
quyeI dInh kho khan mI cach nhanh chong, chu khng phaI
Ia nhu ng nha nghIen cu u ho c Ihua I binh Inh Iim kIe m su nha I
quan va chaI che Ir Iue. Nhung II ngh, co mI Iy do co ban
hon: IMI khng ch dang Iheo du I nhu ng mu c IIeu da I ra Irong
su menh nguyen Ihuy cua no Ia cung c su n dInh Ioan cau
ne u m I doanh nghIe p co kha nang Ihanh Ioa n, no se pha I vay
duo c IIe n Iu IhI Iruo ng. Do do , ba I cu doanh nghIe p na o co kha
nang Ihanh Ioan Ihi cung co kha nang Ihanh khoan. Mac du
ca c nha kInh Ie cu a IMI Ihuo ng Io ra IIn va o IhI Iruo ng, ho cu ng
IIn rang ho co Ihe danh gIa gIoI hon IhI Iruong muc Iy gIa nao
Ia phu hop. Va ho cung duong nhu IIn rang ho co Ihe danh
gIa I I hon IhI Iruo ng IIe u m I nuo c co da ng IIn ca y de cho vay
hay khng.
TI khng IIn cac IhI Iruong vn hoaI dng hoan hao. Ma
maI Ihay, ma c du II ngh chu ng hoa I d ng ke m hon nhIe u mu c
d ma ca c nha kInh Ie cu a IMI Ihuo ng go I y , II cho ra ng chu ng
con hop Iy hon Ia IMI ngh khI ho can IhIep. IMI cung co
nhung IoI Ihe khI cho vay; Ihuong Quy cho vay khI cac IhI
Iruong vn Iu chI Iam dIeu do. Nhung cung Iuc, II nhan ra
rang cac nuoc phaI Ira gIa kha nhIeu cho ngun vn re ho
nha n duo c Iu IMI. Ne u m I ne n kInh Ie Iro nen xa u dI va nguy
co pha sa n hIe n ro , IMI se Ia chu no duo c ua Ihch. IMI se duo c
Ira no Iruoc, ngay ca khI nhung chu no khac, chang han chu
quy nh kim soat ngn hang cht che va bao him tin gi th mt ngi
cho vay cu ri cui cung mi co th giup tranh c cac vu rut tin gi at.
Va khng ai, k ca nhng ngi ung h IMF nng nhit nht, ng y la IMF
cung cp cai g o tng t bao him tin gi. Hn na, s cng nhc trong
thc hin chnh sach cua IMF se lam cho cac nc e ngai khi nhn nhng
cho IMF quyn can thip vao hoat ng kim soat (ngay ca khi co th xac
nh chnh xac lnh vc c kim soat va ngay ca khi nhng vn v chu
quyn khng tr nn nong bong). Cn chu y chnh quyn My thng lp lun
rng nhng chnh sach hoan n c xy dng tt la mt b phn quan trong
trong quan ly kinh t v m trong khi IMF lai thng chng lai nhng chnh
sach nay. Ti a lp lun rng lam nh th, IMF khng thy c sai lm c
ban cua phep tng quat hoa: khi co nhng vn mang tnh h thng, nu
khng co chnh sach hoan n th cac ngn hang khng th huy ng thm
vn, khng th thu hi tin cho vay va do o keo theo pha san hang loat, lam
cho suy thoai kinh t cang trm trong.
291 290
Hon Ihe, hanh vI cua IMI chang co gi dang ngac nhIen: IMI
IIep can van de Iu goc nhin va he Iu Iuong cua cng dng IaI
chnh va nhu ng dIe u na y duong nhIen Ia ga n gu I vo I nhu ng Io I
ch cua no. Nhu chung Ia da Iuu y Iruoc do, nhIeu Irong s
nhu ng nhan vIen chu ch I cu a IMI de n Iu c ng d ng Ia I chnh
va nhIeu Irong s nhung nhan vIen chu chI cua IMI, sau khI
da phu c vu I I nhu ng Io I ch cu a c ng d ng na y, Ia I ro I IMI de
nha n duo c nhu ng cng vIe c duo c Ira Iuong cao Irong c ng d ng
Ia I chnh. Trong ca c ne n dan chu hIe n da I, co nhu ng Io nga I ve
nhu ng ca nh cu a xoay nhu Ihe , Irong do nhu ng quan chu c chnh
phu nhanh cho ng de n Iu va chuye n Io I ca c cng vIe c Irong khu
vu c Iu nhan Ia I ca c doanh nghIe p co Ihe huo ng Io I Iu ca c dIch
vu hoa c ho p d ng cu a chnh phu hoa c chIu Ia c d ng cu a ca c
quI dInh cu a chnh phu , vi nhu ng Iy do ro ra ng. Nguo I dan Io
Ia ng IIe u ca c quan chu c chnh phu co bI ca m d de d I da I vo I
nhu ng ng chu Iuong IaI cu a ho da c bIe I I I, vo I hy vo ng ra ng
ba ng vIe c Ia m do , Iuong IaI cu a ho se duo c nang do ngay ca khI
khng he co m I cam ke I de n bu Iuong xu ng ro ra ng. Ca c nha
kInh Ie va nhu ng cng dan binh Ihuo ng IIn ra ng nhu ng khuye n
khch do Ia m I va n de . Ne u nhu va y, Ia m sao ho co Ihe Ira nh
kho I Ia c d ng de n ha nh vI, du ra I nho , Irong nhu ng Iinh hu ng
nhu va y7 Nha y ca m vo I nhu ng Io Ia ng na y, ha u he I ca c ne n dan
chu da a p da I nhu ng ha n che d I vo I nhu ng ca nh cu a xoay, ma c
du co Ihe khng khuye n khch duo c m I s Ia I nang va o khu
vu c dIch vu cng. IMI cho de n gIo va n xa Ia vo I Ira ch nhIe m dan
chu nen nhu ng Io nga I na y duo ng nhu cha ng co chu I a nh huo ng
na o ca ; chuye n Iu IMI de n m I ngan ha ng da Ihu Io I Iu m I
chuong Irinh cu u gIu p cu a IMI ch Ia chuye n binh Ihuo ng.
Nhung nguoI Ia khng can phaI Iim kIem su Iham nhung o
day. IMI (hoa c I nha I Ia nhIe u quan chu c cao ca p va nhan vIen
cu a no ) IIn ra ng Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh se da n de n Iang
va bao dam cung cap vn cho nhung nuoc dang dI maI voI
nguy co suy IhoaI Ihuc hIen nhung chnh sach v m noI Iong
ma con Iheo duI nhung IoI ch cua cng dng IaI chnh. DIeu
na y ngha Ia IMI co nhu ng mu c IIeu Ihuo ng xung d I vo I nhau.
Su cang Iha ng co n Io n hon vi nhu ng xung d I na y khng Ihe
dua ra cng khaI. Ne u nhu vaI Iro mo I cu a IMI duo c Ihu a nha n
cng khaI Ihi su ung h danh cho I chuc nay co Ihe bI suy
yeu va nhung nguoI da Ihay dI Ihanh cng nhIem vu cua IMI
chac chan hIeu dIeu do. Vi Ihe nhIem vu moI nay phaI duoc
che gIau Iheo nhung cach co ve nhu, I nhaI Ia be ngoaI, nhaI
quan voI nhIem vu cu. He Iu Iuong IhI Iruong Iu do qua don
gIan da Iao ra Iam rem ma pha sau no, su van hanh Ihuc Ie
cua nhIem vu moI co Ihe Ihuc hIen. Su Ihay dI Irong nhIem
vu va muc IIeu, du raI Iang Ie, cung khng qua IInh vI: Iu ch
phuc vu cho IoI ch kinh t Ioan cau chuyen sang phuc vu cho
IoI ch cua cng dng tai chnh Ioan cau.
TI phaI noI ro o day: IMI khng bao gIo chnh thc Ihay
dI nhIem vu cua no cung nhu khng bao gIo chnh Ihuc daI
IoI ch cua cng dng IaI chnh Ien Iren su n dInh kInh Ie
Ioan cau hay phuc IoI cua nhung nuoc ngheo ma no co nhIem
vu gIup do. Chung Ia khng Ihe noI ve dng co va muc dch
cua baI ky mI I chuc nao ma ch co Ihe noI ve dng co va
muc dch cua nhung nguoI Iap ra va dIeu hanh I chuc do.
Ngay ca khI do, chung Ia cung Ihuong khng Ihe doan chac
dng co Ihuc su cua ho vi co Ihe co su khac bIeI gIua dIeu ho
noI voI muc dch IhaI su cua ho. Tuy nhIen, Ia nha khoa hoc
xa hI, chung Ia co Ihe c gang mIeu Ia nhung hanh vI cua
m I I chu c Iren co so nhu ng dIe u no dang Ia m. Xem IMI nhu
Ihe Ia no dang Iheo duI IoI ch cua cng dng IaI chnh se
gIup gIaI Ihch nhung hanh vI co ve mau Ihuan va IhIeu nhaI
quan ve Ir Iue.
293 292
ngung Ira no khng phaI Ia nhung Iua chon hay boI vi khI do
cac chu no se khng Ihu duoc no. NhIeu khoan vay da khng
duoc Ihe chap va do do, khI pha san Ihi chu no ch co Ihe Ihu
hI IaI khng dang ke.
IMI Io ngaI rang mI vu pha san, bang cach pha vo Inh baI
kha vI pham cua hop dng, se Iam suy yeu chu ngha Iu ban.
Ve dIeu nay, ho da saI Iren nhIeu maI. Pha san Ia mI phan
khng duoc vIeI cng khaI cua baI ky hop dng In dung nao.
Lua I pha p cung ca p co so gIa I quye I Iruo ng ho p con no khng
Ira duo c no cho chu no . Bo I vi pha sa n Ia m I pha n khng cng
khaI cua mI hop dng In dung, pha san khng pha vo Inh
baI kha vI pham cua hop dng In dung. Nhung con co mI
hop dng khng vIeI cng khaI khac, cung quan Irong khng
ke m, Ia ho p d ng hay khe uo c gIu a cng dan vo I xa h I va chnh
phu, caI dI khI duoc goI Ia khe uoc xa hI. Hop dng nay
doI hoI chnh phu phaI cung cap nhung bao dam kInh Ie xa
hI co ban, bao gm ca nhung co hI vIec Iam. Trong khI Iim
cach gIu gin nhung gi ma no coI Ia Inh baI kha vI pham cua
hop dng In dung, IMI IaI san sang pha bo khe uoc xa hI
quan Irong hon. CuI cung, chnh nhung chnh sach cua IMI
da Iam suy yeu IhI Iruong cung nhu su n dInh daI han cua
nen kInh Ie va cua xa hI.
DO DO, TH T D HI U vi sao IMI va chIen Iuoc ma no dua vao
cac nuoc Iren Ihe gIoI IaI duoc chao don voI IhaI d Ihu dIch
den Ihe. Hang I USD IMI cung cap da duoc dung de bao ve Iy
gIa o m I mu c khng be n vu ng Irong m I Iho I gIan nga n, Irong
Iuc nhung nguoI gIau va nguoI nuoc ngoaI co Ihe ruI IIen cua
ho ra kho I da I nuo c Iheo nhu ng dIe u kIe n co Io I (Ihng qua IhI
Iruo ng Ia I chnh mo ma IMI da Ihu c e p ca c nuo c na y). Vo I m I
Iruong nhanh hon cho cac nuoc dang phaI IrIen, IIn Iuong
manh me den muc hau nhu khng IIn vao baI ky bang chung
nao noI nguoc IaI dIeu do. IMI khng bao gIo mun Iam haI
nguo I nghe o va IIn ra ng ca c chnh sa ch ma no c vu cu I cu ng
se dem Ia I Io I ch cho ho ; IMI IIn va o kInh Ie ho c Io I sa ng xu ng
nIa va IaI khng mun xem qua ky nhung bang chung co Ihe
no I kha c dI. IMI IIn ra ng ky Iua I cu a ca c IhI Iruo ng v n se gIu p
cac nuoc ngheo Iang Iruong va do do no IIn rang gIu quan he
II voI cac IhI Iruong IaI chnh co Iam quan Irong hang dau.
KHI XLM XLT cac chnh sach cua IMI Iheo cach nay, vIec IMI
Iap Irung dam bao cho cac chu no nuoc ngoaI Ihu no hon Ia
gIup cac doanh nghIep Irong nuoc hoaI dng Ia co Ihe hIeu
duoc. IMI co Ihe khng phaI Ia nguoI Ihu IIen cho G7 nhung
ro rang no da Iam vIec heI minh (du khng phaI Iuc nao cung
Iha nh cng) de da m ba o ra ng nhu ng chu no Irong G7 Ihu duo c
no. Thay cho nhung can IhIep cua IMI, nhu chung Ia da Ihay
Irong chuong 4, co mI cach khac II hon cho cac nuoc dang
phaI IrIen va ve daI han II hon cho su n dInh Ioan cau. IMI
dang Ie phaI Iro gIup qua Irinh gIaI quyeI no. No dang Ie cung
pha I Ihu xe p vIe c ngu ng Ira no (su ngu ng Ira no Ia m Iho I), cho
phep cac nuoc va cac doanh nghIep cua ho co IhoI gIan de Ira
no , de Ia I kho I d ng ne n kInh Ie Iri Ire cu a ho . IMI da ng Ie cu ng
phaI n Iuc day nhanh Ic d pha san.
S6
Nhung pha san va
56
iu ma ti goi la siu chng 11. bit chi tit, xem M. Miller and J.E
Stiglitz, Bankruptcy Protection Against Macroeconomic Shocks: The Case
for a Super Chapter 11, World Bank Conference on Capital Flows, Financial
Crises and Policies, 15.4.1999; va J. E. Stiglitz, Some Elementary Principles of
Bankruptcy, trong Governance, Equity and Global Markets: Proceedings
from the Annual Bank Conference on Development Economics in Europe, thang
6.1999 (Paris: Conseil dAnalyse economique, 2000), trang 605-620.
295 294
cua ho da vay. Nhung neu chung Ia quan Iam hon den su n
dInh Ioan cau va su phuc hI kInh Ie cua cac nuoc va cua khu
vuc, chung Ia da phaI co cach IIep can noI Iong hon ve Ich Iu
du Iru ngoaI Ie va cung Iuc do, dua ra nhung chnh sach de
ngan daI nuoc khoI nhung anh huong cua su IhaI Ihuong cua
cac nha dau co quc Ie. ThaI Lan da IIeu sach du Iru ngoaI Ie
boI vi ho da dung no vao nam 1997 de chng IaI cac nha dau
co. M I khI da quye I dInh ra ng Tha I Lan ca n pha I nhanh cho ng
Ich Iu y Ia I du Iru ngoa I Ie , vIe c nuo c na y roI va o suy Ihoa I Ira m
Irong Ia khng Ihe Iranh khoI. Chnh sach Iu haI minh cua
IMI, ma nhu chung Ia da de cap Irong chuong 4, da Ihay Ihe
chnh sa ch ha I ha ng xo m cu a Iho I ky Da I suy Ihoa I, Iha m ch
con Iam cho su Ian Iruyen khung hoang Ioan cau Ihem II Ie.
Tu goc nhin cua cac chu no, nhung chnh sach nay dI khI IaI
II va co hIeu qua nhanh chong. O Han Quc, du Iru ngoaI Ie
Iang Iu khng Ien IoI gan 97 I USD vao Ihang 7.2001. O ThaI
Lan, du Iru Iang Iu am Ien Io I hon 31 I USD va o Iha ng 7.2001.
DI voI cac chu no, d nhIen, day Ia cac IIn II Ianh. Ho co Ihe
ngh ngoI va yen Iam rang Han Quc co du USD de Ira no neu
nhu cac chu no yeu cau.
Ne u Ia II Ihi II da cho n m I chIe n Iuo c ca m Ihng hon vo I
nhung Io Iang cua con no va I Iap Irung vao IoI ch cua cac
chu no. TI co Ie da noI rang, dIeu quan Irong hon Ia dam bao
cho ne n kInh Ie va n ha nh I I va Ia m hoa n Ich Iu y du Iru ngoa I
Ie vaI nam cho den khI nen kInh Ie quay Iro IaI quy dao Iang
Iruong. TI co Ie da Iim kIem nhung phuong an khac de dam
bao su n dInh ngan han khng ch bang cach Iam ngung
Ira no hay cho pha san ma II da de cap Iruoc day ma bang
kIe m soa I v n nga n ha n va Ihue ru I v n nhu ca ch ma MaIaysIa
da su du ng. Co nhIe u ca ch de ba o ve m I nuo c kho I su Ia n pha
cua cac nha dau co hay Iham ch cua cac chu no va cac nha
dng rup, dng rupIah hay dng cruzeIro, nguoI gIau o cac
nuoc do co Ihe dI ra nhIeu USD hon, mIen Ia Iy gIa duoc gIu
vung. Hang I USD cung duoc dung de Ira cho chu no nuoc
ngoaI, ngay ca khI do Ia cac khoan no Iu nhan. Nhung khoan
no Iu nhan Irong nhIeu Iruong hop da bIen Ihanh khoan no
quc gIa.
Trong cu c khu ng hoa ng Ia I chnh chau A , dIe u Iuye I vo I cho
cac chu no My va chau u Ia ho co Ihe vuI mung ruI IIen da
cho cac ngan hang va doanh nghIep o ThaI Lan va Han Quc
vay. Nhung day IaI Ia dIeu chang he IuyeI voI dI voI nhung
cng nhan va nguoI dong Ihue o ThaI Lan va Han Quc, nguoI
ma IIen dong Ihue duoc dung de Ira no cho IMI, du cho ho co
duoc huong IoI ch gi Iu khoan IIen vay cua IMI hay khng.
Nhu xa I Ihem va o ve I Ihuong, sau khI ha ng I USD da duo c IIeu
de bao ve Iy gIa o muc khng ben vung va de Iro gIup nhung
chu no nuo c ngoa I, sau khI ca c chnh phu da pha I da u ha ng Iruo c
a p Iu c cu a IMI do I ca I gIa m chI IIeu va do do , ca c nuo c Iam va o
suy Ihoa I Ia m ha ng IrIe u cng nhan ma I vIe c Ia m, duo ng nhu
cha ng o dau co n co IIe n, du ch m I khoa n IIe n khIem I n de Iro
ca p Iuong Ihu c hay nhIen IIe u cho nguo I nghe o. Vi va y, khng
he nga c nhIen khI nguo I Ia Ia I Iu c gIa n IMI nhu Ihe .
Ne u chu ng Ia coI IMI nhu m I I chu c Iheo du I nhu ng chnh
sa ch phu c vu Io I ch cu a ca c chu no , chu ng Ia se Iha y ca c chnh
sa ch kha c cu a IMI cu ng Iro nen de hIe u hon nhIe u. Truo c day,
chu ng Ia da nha c de n ve vIe c IMI Ia p Irung va o Iham hu I Ihuong
maI. Sau khung hoang, nhung chnh sach IhaI chaI duoc ap
da I Ien ca c nuo c Dng A da nhanh cho ng da n de n su gIa m su I
nhap khau va su Ich Iu nhanh chong du Iru ngoaI Ie. Tu goc
nhin cua mI I chuc Io Iang ve kha nang Ira no cho chu no,
dIeu nay raI co y ngha: khng co du Iru ngoaI Ie, cac nuoc se
khng Ihe Ira IIen vay bang USD ma ho va cac doanh nghIep
297 296
gIo I. Co v s ca c nuo c ke m mInh ba ch hon Ha n Qu c, MaIaysIa
va IndonesIa nhung ho khng bI khung hoang. Neu su mInh
bach Ia chia khoa cho baI Ioan kInh Ie Ihi cac nuoc Dng A da
phaI co nhIeu cuc khung hoang Iu Iruoc do rI boI vi s IIeu
cho Iha y nhu ng nuo c na y dang nga y ca ng mInh ba ch hon, chu
khng kem. Mac cho nhung IhaI baI Iren maI Iran mInh bach
hoa, Dng A khng ch cho Ihay su Iang Iruong ky dIeu ma
con cho Ihay su n dInh ky dIeu. Neu cac nuoc Dng A Ia de
In Ihuong nhu IMI va B TaI chnh Iuyen b Ihi do Ia phaI Ia
su de I n Ihuong mo I xua I hIe n, khng pha I do ke m mInh ba ch
hon ma Ia do mI yeu I quen Ihuc: su Iu do hoa IhI Iruong
IaI chnh qua som ma IMI da Ihuc ep cac nuoc nay.
Nhin IaI, co mI Iy do mInh bach cho vIec IMI Iap Irung
vao su mInh bach:
S7
dIeu quan Irong Ia cng dng IaI chnh,
IMI va B TaI chnh can Iim duoc caI gi do de d II. Nhung
chnh sach ma IMI va B TaI chnh Ihuc day o Dng A, Nga va
nhung noI khac moI chnh Ia Ihu dang d II: Iu do hoa IhI
Iruong vn keo Iheo Iinh Irang dau co gay maI n dInh; Iu do
ho a IhI Iruo ng Ia I chnh ke o Iheo nhu ng Iho I quen cho vay ru I
ro. KhI cac chuong Irinh phuc hI kInh Ie cua ho IhaI baI, ho
co dng co de Iim cach noI rang van de Ihuc su khng phaI Ia
do cac chuong Irinh cua ho, ma Ia o ch nao khac, Irong cac
nuoc da bI khung hoang.
Tuy nhIen, xem xeI ky hon cho Ihay rang cac nuoc cng
nghIep da co II Iheo nhIeu cach khac nhau. Quy dInh ngan
hang khng chaI che o NhaI Ban, chang han, co Ihe da Iao ra
57
Mc du kho co th li gy ra cuc khung hoang cho s kem minh bach, s
kem minh bach cung gy ra thit hai. Mt khi khung hoang n ra, s thiu
thng tin cung co ngha la chu n se thu hi tin t tt ca con n, bt k cht
lng cua ho ra sao. Cac chu n n gian la khng co u thng tin phn
bit gia con n tt va con n xu.
dau Iu ngan han, nhung nguoI da dI ngI Ihay dI Iam Iy.
Khng co chnh sach nao ma khng co ruI ro hay phaI Ira gIa
ca, nhung cac phuong an Ihay Ihe se hau nhu chac chan gIam
duoc IhIeI haI va ruI ro cho nguoI dan o cac nuoc bI khung
hoang, ngay ca khI chung gay IhIeI haI cho cac chu no.
Nhung nguoI bao ve cac chnh sach cua IMI ch ra Ihuc Ie
Ia cac chu no da phaI chIu mI phan IhIeI haI rI. NhIeu chu
no khng Ihu hI duoc Ioan b s no. Nhung ho da quen maI
haI dIem: cac chnh sach co IoI cho chu no da gIup gIam boI
nhIeu IhIeI haI so voI Iruong hop khng ap dung chnh sach
do. Chung da khng phaI Ia mI chuong Irinh h Iro Ioan b
ma Ia h Iro mI phan. Chung khng ngan Iy gIa roI xung
ma c gang khng Iam cho Iy gIa roI xung Ihem. HaI Ia, IMI
Ihuong khng Ihanh cng Irong nhung nhIem vu ma no dInh
Iam. IMI Ihuc day cac chnh sach IhaI chaI o IndonesIa dI xa
de n n I, cu I cu ng, Io I ch cu a ca c chu no cu ng khng duo c Ihu c
hIen. Rng hon, su n dInh Ioan cau khng ch Ia IoI ch cua
ne n kInh Ie Ioa n ca u ma co n Ia Io I ch cu a IhI Iruo ng Ia I chnh.
Nhung nhIeu chnh sach cua IMI Iu Iu do hoa IhI Iruong IaI
chnh den h Iro aI da mang IaI su baI n Ioan cau.
VIe c IMI Io Ia ng cho va pha n a nh quan dIe m cu a c ng d ng
IaI chnh cung gIup gIaI Ihch mI s IoI bao chua hung bIen
cua no. Trong cuc khung hoang Dng A, IMI va B TaI chnh
My da nhanh chong Iim cach d II cho cac van de o cac nuoc
vay IIen, dac bIeI Ia ve su IhIeu mInh bach. Ngay ca khI do, ro
rang Ia su IhIeu mInh bach khng gay ra khung hoang hay su
mInh bach cung khng mIen nhIem mI nuoc khoI khung
hoang. Truoc cuc khung hoang Dng A, cuc khung hoang
Ia I chnh ga n nha I Ia su d vo IhI Iruo ng ba I d ng sa n va o cu I
nhung nam 1980 va dau nhung nam 1990 o Thuy DIen, Na
Uy va Phan Lan, vaI Irong s nhung nuoc mInh bach nhaI Ihe
299 298
vay no xau voI su nham maI Iam ngo cua cac chnh phu Iham
nhung. IMI va B TaI chnh My cung IaI Iham gIa d II cung
voI ho. Ngay Iu dau, nguoI Ia da phaI nghI ngo vao Iap Iuan
cua IMI va B TaI chnh. Mac cho nhung n Iuc cua ho nham
Ihao IuoI cau ra khoI c nhung ngan hang quc Ie, mI Ihuc
Ie dau xo I Ia ba I ky khoa n IIe n vay na o cu ng bao g m ca nguo I
cho vay va nguo I vay. Ne u ba n cha I khoa n vay Ia xa u Ihi nguo I
cho vay cung co II chang kem gi nguoI dI vay. Hon nua, cac
ngan ha ng o ca c nuo c pha I IrIe n phuong Tay cho ca c Ia p doa n
Io n cu a Ha n Qu c vay khI da bIe I ro Iy Ie no cu a nhIe u Ia p doa n
Ha n Qu c. No xa u Ia ke I qua cu a vIe c da nh gIa cho vay I I chu
khng phaI boI baI cu ap Iuc nao Iu My hay cac chnh phu
phuong Tay khac. Cac hop dng no xau duoc Ihuc hIen cho
du cac ngan hang phuong Tay co cac cng cu quan Iy ruI ro
II. Khng ngac nhIen khI cac ngan hang Ion mun chuyen su
d II nham vao ho dI ch khac. IMI co Iy do de ung h ho vi
ban Ihan Quy nay cung phaI chIa se Irach nhIem. Su h Iro
cu u gIu p Ihuo ng xuyen cu a IMI da go p pha n Ia m cho ca c ngan
hang cho vay IhIeu can Irong hon.
Tha m ch co n co m I va n de IInh Ie hon IIen quan o day. B
TaI chnh My da du bao khuc khaI hoan cua chu ngha Iu ban
Irong suI nhung nam dau cua Ihap ky 1990. Cung voI IMI,
B da dam bao voI cac nuoc Iheo chnh sach dung nhung
chnh sa ch Iheo D ng Ihua n WashIngIon Ia ho se Iang Iruo ng.
Cuc khung hoang Dng A Iam day Ien mI nghI ngo ve quan
dIem nay tr khi chng minh c rng y khng phai la
vn vi chu ngha t ban ma la vn vi cac nc ng
A cung vi nhng chnh sach kem coi cua ho. IMI va B TaI
chnh My phaI Iap Iuan rang van de khng nam o caI cach, o
su a p du ng Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh, ma na m o Ihu c Ie Ia
caI cach khng duoc Ihuc hIen IrIeI de. Bang cach Iap Irung
d ng co khIe n ca c ngan ha ng cho Tha I Lan vay vo I Ia I sua I ha p
dan den nI nhung nguoI dI vay khng Ihe Iu chI vay nhIeu
hon muc Ihan Irong. Cac chnh sach Iu do hoa ngan hang o
My va ca c nuo c cng nghIe p Io n kha c cu ng khuye n khch chIe n
Iuo c cho vay ke m khn ngoan vi ca c ngan ha ng duo c phe p coI
cho vay ngan han nuoc ngoaI an Ioan hon cho vay daI han.
DIeu nay khuyen khch cho vay ngan han va cac khoan vay
no nga n ha n Ia m I Irong s nhu ng nguyen nhan gay ba I n o
Dng A.
Cac hang dau Iu Ion cung mun bao chua cho cac nha Iu
van cua ho, nhung nguoI da khuyen khch khach hang bo IIen
vao dau Iu o nhung nuoc nay. Duoc su ung h IuyeI dI cua
ca c chnh phu o My va ca c nuo c cng nghIe p Io n kha c, ca c nha
Iu va n da u Iu Iu IrankIurI de n London de n MIIan co Ihe Iuyen
b rang ho chang co cach nao bIeI Iruoc nhung dIeu II Ie khI
o cac nuoc Dng A co su IhIeu mInh bach nhu vay. Nhung
chuyen gIa nay Iang Ie bo qua Ihuc Ie Ia, Irong mI IhI Iruong
hoan Ioan mo va mInh bach voI Ihng IIn hoan hao, IoI Iuc se
Ihap. Chau A da Ia mI noI dau Iu hap dan IoI nhuan cao
chnh xac Ia boI vi o do co ruI ro cao hon. Cac nha Iu van IIn
rang ho co Ihng IIn II hon, cac khach hang cua ho Ihi dang
khao kha I Io I nhua n cao va vi Ihe ho dua v n de n khu vu c na y.
Van de chnh yeu o day Ia: IaI ca cac van de nhu Iy Ie no qua
cao o Han Quc, Iham huI Ihuong maI Ion o ThaI Lan va su
bung n cua IhI Iruong baI dng san khng Iranh khoI se d
vo, Iham nhung cua chnh quyen SuharIo, deu da duoc bIeI
Iruo c va nhu ng ru I ro ga n IIe n vo I chu ng da ng Ie nen duo c Ihng
bao cho cac nha dau Iu.
Cac ngan hang quc Ie cung Ihay IhaI IIen IoI de d II. Ho
mun d II cho nguoI vay va Iap quan cho vay kem cua cac
ngan hang ThaI Lan va Han Quc, caI ma ho buc II Ia cho
CON LUONG lHiA 1iUOC
301 300
CHIONG 9
CON IONG IHIA TRIOC
T
oan cau hoa ngay nay khng mang IaI IoI ch cho nhIeu
nguoI ngheo Iren Ihe gIoI. No cung chang gIup ch gi
ma y cho mI Iruo ng. No cu ng khng mang Ia I su n dInh
cho nen kInh Ie Ioan cau. Su chuyen dI Iu kInh Ie ke hoach
sang kInh Ie IhI Iruong da duoc IIen hanh yeu kem den muc,
ngoaI Iu vaI ngoaI Ie Ia Trung Quc, VIeI Nam va mI s nuoc
Dng u, ngheo doI Iang Ien khI muc Ihu nhap roI Iu do.
D I vo I m I s nguo I, co m I ca ch pha n u ng ra I de da ng d I
voI Ioan cau hoa: chng IaI Ioan cau hoa. DIeu nay vua khng
kha IhI Ia I vu a khng da ng mong do I. Nhu II da no I o chuong
1, Ioan cau hoa cung dem IaI nhung IoI ch Ion Iao, su Ihanh
cng cua Dng A Ia dua Iren Ioan cau hoa, dac bIeI dua Iren
nhung co hI gIao Ihuong va vIec mo rng kha nang IIep can
den nhung IhI Iruong va cng nghe moI. Toan cau hoa mang
de n su c kho e I I hon cho mo I nguo I cu ng nhu Ia o ra m I c ng
dng nang dng Ioan cau dau Iranh cho dan chu va cng Iy
xa hI. Van de khng nam o ban Ihan Ioan cau hoa ma nam o
ca ch nguo I Ia IIe n ha nh no . M I pha n cu a va n de na m o ca c I
chu c kInh Ie qu c Ie , cu Ihe Ia IMI, Ngan ha ng The gIo I va WTO
nhu ng I chu c gIu p xa c Ia p nhu ng Iua I Ie cu a cu c choI na y.
Ho da Ia nh da o Ioa n ca u ho a Iheo ca ch phu c vu cho Io I ch cu a
vao nhung dIem yeu cua cac nuoc khung hoang, ho khng ch
Iranh duoc su buc II cho saI Iam cua chnh ho ca saI Iam
ve chnh sa ch va saI Ia m khI cho vay ma ho co n c ga ng du ng
kInh nghIem nay de Ihuc day IIch Irinh cua ho dI xa hon.
303 302
IaI co kha nang duoc Ihanh Iap IaI duoI mI dang khac. Trong
Iho I dIe m co khu ng hoa ng qu c Ie , ca c nha Ia nh da o chnh phu
mun Ihay co nguoI chIu Irach nhIem va mI I chuc quc Ie
se Iam gi do gIup ho. HIen nay, IMI dam nhan vaI Iro nay.
TI IIn rang Ioan cau hoa co Ihe duoc IaI cau Iruc de hIen
Ihuc hoa nhung IIem nang cua no; cung nhu cac I chuc kInh
Ie quc Ie cung co Ihe duoc IaI cau Iruc Iheo cach gIup dam
ba o vIe c hIe n Ihu c ho a nhu ng IIe m nang do . Nhung de bIe I ca ch
cau Iruc cac I chuc nay nhu Ihe nao, chung Ia can phaI hIeu
ro IaI sao chung IaI IhaI baI va IhaI baI Iham haI.
Lo i ch va he Iu Iuo ng
Trong chuong Iruoc, chung Ia da Ihay rang, bang cach xem
cac chnh sach cua IMI nhu Ia I chuc nay dang Iheo duI IoI
ch cu a IhI Iruo ng Ia I chnh hon Ia Ihu c hIe n nhIe m vu ban da u
cua no Ia gIup cac nuoc gap khung hoang va cung c su n
dInh kInh Ie Ioan cau, Ia co Ihe Iy gIaI nhung chnh sach cua
IMI nhung chnh sach ma neu nhin khac dI se Ihay chung
duong nhu Ia mI Iap hop IhIeu nhaI quan va chaI che ve Ir
Iue .
Ne u nhu nhu ng Io I ch Ia I chnh Ih ng IrI ca ch Iu duy Ia I IMI
Ihi nhung IoI ch Ihuong maI cung co vaI Iro Ihng IrI khng
kem IaI WTO. Cung gIng nhu IMI chang may quan Iam den
nguoI ngheo va da d ra hang I USD de cuu gIup cac ngan
ha ng nhung cha ng co mo n IIe n nho na o de Iro ca p Iuong Ihu c
cho nhung nguoI bI maI vIec Iam do chuong Irinh cua IMI,
WTO da I Ihuong ma I Ien Iren Ia I ca . WTO no I vo I nhu ng nguo I
mun cam vIec su dung IuoI de baI Im ma IuoI do dng IhoI
cung baI va Iam nguy haI IoaI rua rang vIec cam nhu Ihe Ia
nhu ng nuo c cng nghIe p IIen IIe n va nhu ng Io I ch cu c b Irong
nhung nuoc do hon Ia IoI ch cua nhung nguoI dan o cac nuoc
dang phaI IrIen. Khng ch phuc vu nhung IoI ch do, ho con
saI Ia m khI IIe p ca n Ioa n ca u ho a vo I Iu duy ha n he p vo I nhu ng
dInh kIen cu Ihe ve nen kInh Ie va xa hI.
Co Ihe ca m nha n duo c nhu ng do I ho I ca I ca ch qua Irinh Ioa n
ca u ho a o kha p noI, Iu nhu ng u y ban do qu c h I b nhIe m va
nhung nhom kInh Ie gIa hang dau duoc IaI Iro de vIeI bao cao
ve nhu ng Ihay d I Irong kIe n Iru c Ia I chnh Ioa n ca u de n nhu ng
nguo I pha n d I Ioa n ca u ho a xua I hIe n o ha u nhu mo I h I nghI
quc Ie. Dap IaI, cung da co mI s Ihay dI. Vong dam phan
Ihuong maI moI, duoc Ihoa Ihuan dIen ra IaI Doha, QaIar vao
Ihang 11.2001, duoc goI Ia Vong dam phan phaI IrIen voI
mu c IIeu khng ch mo cu a IhI Iruo ng hon nu a ma co n su a d I
mI s maI can dI Irong qua khu. Cuc Iranh Iuan IaI Doha
da coI mo hon nhIeu so voI Iruoc day. IMI va Ngan hang The
gIoI da Ihay dI nhung Iap Iuan va hung bIen cua ho: ho baI
da u no I nhIe u hon ve nghe o do I; va I nha I Ia o Ngan ha ng The
gIoI, da co mI n Iuc Ihuc su de Ihuc hIen cam keI daI cac
nuoc vao vI Ir nguoI IaI xe Irong cac chuong Irinh cua no o
nhIe u nuo c. Nhung nhIe u nha phe binh ch ng ca c I chu c qu c
Ie va n co n dang nghI ngo . Ho xem nhu ng Ihay d I na y don gIa n
Ia do cac I chuc quc Ie phaI dI maI voI Ihuc Ie chnh IrI va
chung phaI Ihay dI nhung IoI hung bIen neu mun In IaI.
Ho khng an Iam khI vao nam 2000, IMI b nhIem vao vI Ir
s haI cua no mI quan chuc da Iung Iam nha kInh Ie Iruong
cu a Ngan ha ng The gIo I Irong gIaI doa n I chu c na y dI Iheo Iu
Iuo ng IhI Iruo ng Iu do. M I s nha phe binh nghI ngo ve nhu ng
caI cach cua IMI den muc IIep Iuc keu goI nhung hanh dng
manh me hon, chang han nhu xoa bo IMI. Nhung II IIn rang
dIe u na y khng co co so . Ne u nhu Quy IIe n Ie bI gIa I Ia n Ihi no
305 304
dIeu do dng ngha voI IhaI nghIep. Khng ngac nhIen khI ho
Ihay mI de doa cua IaI suaI cao. DI voI nha IaI chnh, nguoI
cho vay daI han, mI Io ngaI Ihuc su chnh Ia Iam phaI. Lam
phaI co Ihe co ngha Ia s USD anh Ia Ihu IaI se co gIa IrI I
hon s USD anh Ia cho vay.
Trong ca c Iranh Iua n chnh sa ch cng, ra I I nguo I Iranh Iua n
cng khaI du a Iren Io I ch cu a ba n Ihan ho . Mo I Ihu Ihuo ng duo c
che day bang caI goI Ia li ch chung. De danh gIa xem mI
chnh sa ch cu Ihe co Ia c d ng de n Io I ch chung hay khng do I
hoI phaI co mI m hinh, mI quan dIem ve cach van hanh
cu a Ioa n b he Ih ng. Adam SmIIh cung ca p m I m hinh nhu
vay voI Iap Iuan ung h IhI Iruong. KarI Marx, hIeu ro nhung
Ia c d ng IIeu cu c ma chu ngha Iu ba n Ia c d ng de n cng nhan
o Iho I cu a ng, da dua ra m I m hinh kha c. Cho du co n nhIe u
I hng, m hinh cua Marx da co anh huong manh me, dac
bIe I o ca c nuo c dang pha I IrIe n, noI ma vo I ha ng I nguo I nghe o
doI, chu ngha Iu ban duong nhu khng mang IaI nhung dIeu
da hu a he n. Nhung vo I su su p d cu a LIen bang X vIe I, nhu ng
yeu kem cua m hinh kInh Ie ke hoach cung Iro nen qua ro
rang, va cung voI su Ihng IrI kInh Ie Ioan cau cua My, co che
IhI Iruong da Ihang hoa.
Nhung khng phaI ch co mI m hinh kInh Ie IhI Iruong.
Co su kha c bIe I da ng kInh nga c gIu a he Ih ng kInh Ie IhI Iruo ng
kIeu NhaI va he Ihng IhI Iruong kIeu Duc, kIeu Thuy DIen va
kIeu My. Co nhIeu nuoc voI Ihu nhap binh quan dau nguoI
Iuong duong vo I My nhung ba I binh da ng Iha p hon, nghe o do I
I hon, suc khoe va nhIeu maI khac cua muc sng cao hon (I
nhaI Ia dua Iren danh gIa cua nhung nguoI sng o do). Trong
khI IhI Iruong Ia Irung Iam Irong ca haI m hinh chu ngha Iu
ba n o Thu y DIe n va o My , chnh phu Ia I do ng vaI Iro kha c nhau.
O Thu y DIe n, chnh phu co Ira ch nhIe m Io n hon Irong vIe c da m
mI su xam pham Iu do Ihuong maI. Ho cho rang nhung mI
quan Iam Ihuong maI quan Irong hon IaI ca nhung Ihu khac,
bao gm ca mI Iruong.
Trong khI cac I chuc duong nhu coI nhung IoI ch Ihuong
maI va IaI chnh Iren heI Ihay moI Ihu khac, ho IaI khng cho
Ia minh dang Iam dIeu do. Ho ngay Iho IIn rang ke hoach ma
ho dang Iheo duI Ia phuc vu IoI ch chung. Mac cho nhung
ba ng chu ng chu ng mInh dIe u nguo c Ia I, nhIe u b Iruo ng Ihuong
maI va IaI chnh va ngay ca mI s Ianh dao chnh IrI cung IIn
ra ng mo I nguo I cu I cu ng cu ng se huo ng Io I Iu Iu do ho a Ihuong
maI va IhI Iruong IaI chnh. NhIeu nguoI IIn dIeu do den muc
ho ung h vIec ep buc cac nuoc phaI chap nhan nhung caI
cach nay, bang baI cu cach nao co Ihe, ngay ca khI co raI I
ung h cua cng chung dI voI nhung bIen phap do.
Thach Ihuc Ion nhaI khng phaI nam Irong ban Ihan cac I
chuc nay ma Ia Irong Iu duy: quan Iam den mI Iruong, dam
bao rang nguoI ngheo co IIeng noI Irong cac quyeI dInh anh
huong den ho, Ihuc day dan chu va Ihuong maI cng bang Ia
ca n IhIe I ne u mu n da I duo c nhu ng Io I ch IIe m Ia ng cu a Ioa n
cau hoa. Van de Ia cac I chuc nay phaI Ihe hIen suy ngh cua
nhung nguoI ma chung co Irach nhIem quan Iam. MI Ihng
dc ngan hang Irung uong Ihuong baI dau ngay Iam vIec cua
minh voI Io Iang ve cac s IIeu Iam phaI, khng phaI s IIeu
nghe o do I; m I b Iruo ng Ihuong ma I Io Ia ng ve s Iuo ng xua I
khau chu khng phaI ch s nhIem.
The gIo I Iha I phu c Ia p. M I nho m Irong xa h I Ia p Irung va o
m I pha n hIe n Ihu c a nh huo ng de n ho nha I. Cng nhan Io Ia ng
ve vIec Iam va IIen Iuong, cac nha IaI chnh Ihi quan Iam den
Ia I sua I va vIe c Ihu h I no . La I sua I cao Ihi I I cho chu no mIe n
Ia nguoI nay co Ihe Ihu hI duoc mon no. Nhung cng nhan
IaI Ihay IaI suaI cao Iam suy gIam Iang Iruong va dI voI ho
307 306
phu da Ihu c hIe n nhu ng vaI Iro Iren m I ca ch kha Iha nh cng.
Cac chnh phu da cung cap gIao duc chaI Iuong cao cho moI
nguoI va xay dung phan Ion co so ha Iang, bao gm ca co so
ha Ia ng Ihe che , nhu he Ih ng Iua I pha p ca n IhIe I cho IhI Iruo ng
hoaI dng hIeu qua. Ho quan Iy khu vuc IaI chnh, dam bao
ra ng IhI Iruo ng Ia I chnh hoa I d ng Iheo du ng ky vo ng va cung
cap mang IuoI an sInh cho nguoI ngheo. Va ho Ihuc day cng
nghe , Iu vIe n Ihng de n nng nghIe p, r I de n d ng co ma y bay
va rada. Trong khI van con Iranh Iuan gay gaI o My va nhung
noI kha c ve vaI Iro chnh xa c ma chnh phu nen Ihu c hIe n, vIe c
chnh phu co vaI Iro Iam cho baI ky xa hI nao, nen kInh Ie
nao hoaI dng hIeu qua va co Inh nguoI Ia mI yeu cau duoc
da s Ihua nhan.
Van co nhung baI dng Ion ve chnh sach kInh Ie, xa hI
Irong cac nen dan chu cua chung Ia. MI vaI baI dng Ia ve
nhu ng gIa IrI chu ng Ia nen quan Iam de n mI Iruo ng Ihe na o
(chung Ia chap nhan muc d Ian pha mI Iruong Ihe nao neu
vIec do cho phep chung Ia Iang GDP); chung Ia nen quan Iam
de n nguo I nghe o Ihe na o (chu ng Ia cha p nha n hy sInh bao nhIeu
Irong I ng Ihu nha p ne u vIe c do cho phe p m I s nguo I Ihoa I
ngheo hoac sng II hon mI chuI); chung Ia nen quan Iam
den dan chu nhu Ihe nao (chung Ia co mun hy sInh nhung
quyen co ban, chang han quyen Iap hI, neu chung Ia IIn rang
vIec do Iam nen kInh Ie Iang Iruong nhanh hon). MI vaI baI
dng Ia ve co che hoaI dng cua nen kInh Ie. Mnh phn
tch
58
Ia ro ra ng: ba I cu khI na o Ihng IIn hay IhI Iruo ng khng
hoan hao (Iun Iun nhu Ihe), Ihi ve nguyen Iac, co can IhIep
cua chnh phu va can IhIep do co Ihe nang cao hIeu qua cua
58
Mt mnh phn tch la mt mnh trong o ni dung v ng a bao gm
trong chu ng. V du: Tt ca nhng ngi an ng c thn u khng co v
(theo wikipedia - ND)
ba o phu c Io I xa h I, cung ca p dIch vu cham so c su c kho e cng
cng II hon, bao hIem IhaI nghIep va Iuong huu II hon so
voI My. Nhung Thuy DIen IaI Ihanh cng chang kem, ngay ca
ve nhung phaI mInh sang Iao gan IIen voI Nen kInh Ie moI.
VoI nhIeu nguoI My, nhung khng phaI voI IaI ca, m hinh My
hoa I d ng hIe u qua . Vo I ha u he I nguo I Thu y DIe n, m hinh My
duoc xem Ia khng Ihe chap nhan. Ho IIn rang m hinh cua
ho phuc vu cuc sng cua ho II hon. VoI nhung nguoI chau
A, nhIeu m hinh chau A khac nhau da hoaI dng II va dIeu
nay dung voI MaIaysIa va Han Quc cung nhu Trung Quc va
DaI Loan, ngay ca khI da Inh den cuc khung hoang IaI chnh
Ioan cau.
Trong vong hon nam muoI nam qua, khoa hoc kInh Ie da
gIa I Ihch duo c co che va dIe u kIe n de cho IhI Iruo ng hoa I d ng
I I va bIe I duo c khI na o Ihi no khng hoa I d ng I I. Khoa ho c
kInh Ie da ch ra IaI sao IhI Iruong co Ihe dan den san xuaI
Iha p hon mu c ca n IhIe I m I s Ihu , cha ng ha n nhu nghIen cu u
co ba n, va sa n xua I nhIe u hon mu c ca n IhIe I m I s Ihu , cha ng
han nhu nhIem. ThaI baI Ion nhaI cua IhI Iruong Ia khung
hoang kInh Ie chu ky, suy IhoaI va daI suy IhoaI, nhung Ihu
da am anh chu ngha Iu ban Irong hon haI Iram nam qua, Ihu
da Iam cho v s cng nhan IhaI nghIep va mI phan Ion vn
Iu ban khng duoc su dung heI cng suaI. Nhung mac du do
Ia nhung v du hIen nhIen nhaI ve IhaI baI IhI Iruong, con co
v s nhu ng Iha I ba I IInh vI hon Ia m cho IhI Iruo ng khng Ihe
Iao ra nhung keI qua hIeu qua.
Chnh phu co Ihe va da Iu ng do ng vaI Iro IhIe I ye u Irong vIe c
khng ch Iam gIam nhe IhaI baI IhI Iruong ma con dam bao
cng ly xa hi. Cac IIen Irinh IhI Iruong co Ihe Iu no Iam cho
nhIe u nguo I nghe o do I ch co ra I I ngu n Iu c de I n Ia I. O nhu ng
nuoc Ihanh cng nhaI My va cac quc gIa Dng A chnh
309 308
can ba ng ve vaI Iro cu a chnh phu , quan dIe m Ihu a nha n ca
nhu ng ha n che va Iha I ba I cu a ca IhI Iruo ng va chnh phu , nhung
coI chu ng Ia haI Iu c Iuo ng cu ng ho p Ia c vo I nhau, vo I mu c d
ho p Ia c kha c nhau Iu y va o Iu ng nuo c, phu Ihu c va o nhu ng gIaI
doa n kha c nhau cu a su pha I IrIe n kInh Ie va chnh IrI.
Nhung o gIaI doa n pha I IrIe n kInh Ie va chnh IrI na o Ihi chnh
phu cung Iao ra su khac bIeI. Nhung chnh phu yeu va qua
Ih bao se anh huong den ca su n dInh va Iang Iruong. Cuc
khung hoang IaI chnh chau A xay ra do su IhIeu quan Iy khu
vuc IaI chnh. Chu ngha Iu ban MaIIa sInh ra o Nga do IhaI
baI Irong vIec Ihuc IhI IraI Iu va IuaI phap co ban. Tu nhan
hoa khng co nhung ha Iang Ihe che can IhIeI o cac nuoc
chuye n d I ke o Iheo su Iha I Ihoa I Ia I sa n hon Ia Ia o ra Ia I sa n.
O nhung nuoc khac, dc quyen Iu nhan hoa, khI khng co cac
quy dInh, se Ia m Iang kha nang bo c I I nguo I IIeu du ng hon Ia
d c quye n nha nuo c. Nguo c Ia I, Iu nhan ho a ke m Iheo ca c quy
dInh, Ia I co ca u doanh nghIe p va qua n IrI doanh nghIe p
S9
cha I
che se mang den Iang Iruong cao hon.
Tuy nhIen, quan dIe m cu a II o day khng pha I de gIa I quye I
nhung Iranh Iuan do hay de khuyech Iruong quan dIem cua
ca nhan II ve vaI Iro cua chnh phu va IhI Iruong ma nham
nhan manh rang co su baI dng Ihuc su ve nhung van de nay
ngay ca gIua nhung nha kInh Ie duoc dao Iao baI ban. MI s
nha phe binh chng kInh Ie hoc va cac nha kInh Ie vI va keI
Iuan ngay rang cac nha kInh Ie Iun baI dng va do do, nen
bo qua bt c th g cac nha kInh Ie noI. DIeu do saI. Trong
m I s va n de nhu ca c nuo c ca n pha I chI IIeu Irong kha nang
59
Khai nim quan tr doanh nghip (corporate governance) cp n nhng
quy nh quyt nh quyn cua c ng, bao gm ca c ng thiu s. Nu
quan tr doanh nghip kem, b may iu hanh co th bon rut tin cua c ng
va c ng a s co th bon rut cua c ng thiu s.
IhI Iruong ngay ca khI chnh phu cung gap phaI chnh van
de Ihng IIn khng hoan hao. Nhu chung Ia da Ihay Irong
chuong 3, nhung gIa IhIeI nam sau Iy IhuyeI IhI Iruong Iu do
khng duoc Ihoa man ngay ca o nhung nuoc phaI IrIen chu
chua no I de n nhu ng nuo c dang pha I IrIe n. Nhung nhu ng nguo I
ung h IhI Iruong Iu do van Iap Iuan rang su IhIeu hIeu qua
cu a IhI Iruo ng Ia Iuong d I nho co n su IhIe u hIe u qua cu a chnh
phu Ia Iuong dI Ion. Ho coI chnh phu Ia mI phan cua van
de hon Ia gIaI phap cua van de. ThaI nghIep duoc d II cho
chnh phu Ia da ap muc Iuong II IhIeu qua cao hoac da cho
cng doan qua nhIeu quyen.
Adam SmIIh da nha n Ihu c duo c I I hon nhu ng nguo I Iu nha n
Ia ha u due cu a ng nga y nay ve nhu ng ha n che cu a IhI Iruo ng,
bao gm ca nhung nguy co do canh Iranh IhIeu hoan hao.
SmIIh cung chu y hon den bI canh xa hI, chnh IrI, Irong do
cac nen kInh Ie hoaI dng. Su gan keI xa hI raI quan Irong
ne u mu n m I ne n kInh Ie hoa I d ng I I. Ba o Ioa n d IhI o My
LaIInh va xung dI xa hI o chau PhI Iao ra mI Iruong khng
Ihuan IoI cho dau Iu va Iang Iruong. Nhung Irong khI su gan
ke I xa h I a nh huo ng de n ke I qua kInh Ie , dIe u nguo c Ia I cu ng
dung. Cac chnh sach qua khac kh du do Ia chnh sach IIen
Ie hay IaI khoa Ihu hep o ArgenIIna hay chnh sach caI gIam
Iro cap Iuong Ihuc cho nguoI ngheo o IndonesIa se dan den
bao Ioan. DIeu nay dac bIeI de xay ra khI nguoI Ia IIn rang co
su baI binh dang Ion Irong xa hI chang han co hang I USD
duoc dung de cuu cac doanh nghIep va Iap doan IaI chnh o
IndonesIa nhung chang co xu nao cho nhung nguoI bI buc
phaI IhaI nghIep.
Trong cng vIec cua minh, ca Irong cac baI vIeI va Irong vaI
Iro cua II Ia c van kInh Ie cua Ing Ihng va nha kInh Ie
Iruong cua Ngan hang The gIoI, II da ung h mI quan dIem
311 310
nIem nay Ihe hIen be ngoaI Ia ca quan dIem ve kInh Ie nhan
ma nh Ia m quan Iro ng cu a su da nh d I va quan dIe m nha n Ihu c
chung. Trong ca c ne n dan chu cu a chu ng Ia, chu ng Ia co
nhung Iranh Iuan sI nI ve moI maI cua chnh sach kInh Ie,
khng ch ve kInh Ie v m ma con ca nhung van de nhu co
cau hop Iy cua IuaI pha san hay Iu nhan hoa mang IuoI bao
hIe m xa h I. Ha u he I pha n co n Ia I cu a Ihe gIo I ca m Iha y duo ng
nhu ho bI Iuoc maI quyen Iua chon cua chnh ho va Iham ch
bI baI buc phaI chon nhung Iua chon ma ban Ihan cac nuoc
nhu My da bac bo.
Nhung cam keI Iuan Iheo mI he Iu Iuong cu Ihe khng
nhung Iuoc maI cua cac nuoc quyen Iua chon ma ho dang Ie
phaI co ma con gop phan vao IhaI baI cua ho. Co cau kInh Ie
o mI khu vuc Iren Ihe gIoI co nhIeu khac bIeI, chang han, Iy
Ie no cao o cac doanh nghIep o Dng A, con nhung doanh
nghIep o My LaIInh IaI raI I. Cng doan raI manh o My LaIInh
nhung IaI Iuong dI yeu o hau heI cac nuoc chau A. Co cau
kInh Ie cu ng Ihay d I Iheo Iho I gIan m I dIe m duo c nha n ma nh
Irong ca c Iha o Iua n ve Ne n kInh Ie mo I nhu ng nam ga n day.
Nhu ng IIe n b cu a kInh Ie ho c Irong ba muoI nam qua da Ia p
Irung va o vaI Iro cu a ca c I chu c Ia I chnh, va o Ihng IIn, va o
su Ihay d I ca ch Ihu c ca nh Iranh Ioa n ca u. TI da ch ra Ia m
Ihe na o nhu ng Ihay d I na y Ihay d I quan nIe m ve hIe u qua cu a
ne n kInh Ie IhI Iruo ng. Chu ng cu ng Ihay d I nhu ng quan dIe m
ve ca ch pha n u ng phu ho p vo I ca c cu c khu ng hoa ng.
TaI Ngan hang The gIoI va IMI, nhung hIeu bIeI moI nay va
quan Iro ng hon Ia ha m y cu a chu ng d I vo I chnh sa ch kInh Ie
bI Iu chI cung gIng nhu khI cac I chuc nay Iu chI xem xeI
nhung kInh nghIem cua Dng A, noI da khng dI Iheo nhung
chnh sach Dng Ihuan WashIngIon va da Iang Iruong nhanh
hon baI cu khu vuc nao khac Iren Ihe gIoI. Su IhaI baI Irong
ngan sa ch va m I nguy hIe m cu a Ia m pha I phI ma co su d ng
Ihuan rng raI gIua cac nha kInh Ie.
Va n de Ia IMI (va dI khI nhu ng I chu c kInh Ie qu c Ie kha c)
dua ra nhung de xuaI chnh sach va Iy IhuyeI gIao dIeu chua
da I duo c su d ng Ihua n r ng ra I. Thu c Ie , Irong Iruo ng ho p Iu
do hoa IhI Iruong IaI chnh, co raI I bang chung ung h va co
v s bang chung chng IaI chuong Irinh nay. Trong khI co su
dng Ihuan Ia khng nen kInh Ie nao Ihanh cng khI co Iam
phaI phI ma, Ihi IaI khng co su dng Ihuan ve nhung IoI ch
cua vIec gIam Iam phaI Ihap hon va Ihap hon nua. RaI I bang
chung chung mInh gIam Iam phaI xung Ihap hon se dem IaI
nhung IoI ch co Ihe bu dap IhIeI haI va mI s nha kInh Ie
Iham ch con IIn rang co nhung IoI ch m neu ep Iam phaI
xung qua Ihap.
60
Su khng haI Iong voI Ioan cau hoa nay sInh khng vi vIec
kInh Ie hoc duong nhu duoc de cao hon moI Ihu khac ma boI
vi m I quan dIe m cu Ihe cu a kInh Ie ho c quan dIe m IhI Iruo ng
Iu do duoc de cao hon moI quan dIem khac. Nhung su phan
dI Ioan cau hoa o nhIeu noI Iren Ihe gIoI khng phaI Ia phan
dI ban Ihan Ioan cau hoa phan dI nhung ngun vn moI
cho phaI IrIen hay nhung IhI Iruong xuaI khau moI ma Ia
pha n d I m I Ia p ho p nhu ng gIa o dIe u, nhu ng chnh sa ch D ng
Ihua n WashIngIon ma ca c I chu c qu c Ie da a p da I. Va khng
ch phan dI ban Ihan cac chnh sach do ma phan dI ca caI
quan nIem ch co mI s chnh sach duoc cho Ia dung. Quan
60
Nhng nghin cu cua Ngn hang Th gii, bao gm ca nhng nghin cu
ng tac gia bi nha kinh t trng tin nhim cua ti, Michael Bruno, cu
thng c Ngn hang trung ng Israel, a giup cung cp c s thc nghim
cho quan im nay. Xem Michael Bruno and W. Easterly, Inflation Crises
and Long-run Growth, Journal of Monetary Economics 41 (thang 2.1998),
trang 3-26.
313 312
ha n, chnh phu pha I cung ca p In du ng cho sInh vIen vi IhI
Iruo ng Iu no khng Ihe cung ca p v n da u Iu va o ngu n Iu c con
nguo I. Va vi nhIe u Iy do kha c nhau, IhI Iruo ng khng Iu kIe m
soa I duo c no co bu ng n va co su p d nen chnh phu do ng
vaI Iro quan Iro ng Irong vIe c Ihu c da y su n dInh kInh Ie .
IMI cam Ihay chang can phaI hoc nhung baI hoc nay boI vi
no da bIe I ca c cau Ira Io I: ne u nhu khoa ho c kInh Ie khng cung
cap cau Ira IoI Ihi da co he Iu Iuong nIem IIn gIan don vao
IhI Iruong Iu do. He Iu Iuong Iao ra mI Iang knh ma qua no
nguoI Ia nhin Ihe gIoI, mI Iap hop nhung nIem IIn vung chac
ma nguo I Ia ha u nhu khng ca n kIe m dInh ba ng Ihu c Ie . Nhu ng
bang chung mau Ihuan voI nhung nIem IIn do se bI bac bo.
DI voI nhung nguoI IIn vao IhI Iruong Iu do, Iu do hoa IhI
Iruong IaI chnh hIen nhIen Ia II, chang can phaI co bang
chung Ia no Ihuc day Iang Iruong. Bang chung chung mInh Iu
do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh gay ra su ba I n se bI ba c bo ch Ia
m I chI ph dIe u chnh, m I pha n cu a n I dau pha I cha p nha n
Irong qua Irinh chuyen dI sang nen kInh Ie IhI Iruong.
Trong vong mI Ihap ky qua, su hIeu bIeI ve vIec phI hop
hanh dng o cap d Ihch hop dIa phuong, quc gIa va Ioan
cau da Iang Ien. Nhung hanh dng dem IaI IoI ch chu yeu o
Ia m dIa phuong (cha ng ha n nhu ng ha nh d ng IIen quan de n
nhIem o dIa phuong) Ihi nen duoc IIen hanh o cap d dIa
phuong Irong khI nhung hanh dng mang IaI IoI ch cho cng
dan ca mI nuoc Ihi phaI duoc Ihuc hIen o cap d quc gIa.
Toan cau hoa ngha Ia su gIa Iang nhan Ihuc ve nhung dau
Iruo ng co a nh huo ng mang Inh Ioa n ca u. Chnh Irong nhu ng
dau Iruong do, can IhIeI phaI co su phI hop hanh dng Ioan
cau va nhung he Ihng gIam saI Ioan cau. Su nhan Ihuc ve
nhung Inh vuc nay da dI kem voI su hinh Ihanh cac I chuc
Ioan cau de gIaI quyeI nhung mI Io chung. LIen hIep quc co
vIec nam Iay nhung baI hoc cua kInh Ie hoc hIen daI Iam cho
ca c I chu c na y IhIe u su chua n bI de d I pho vo I khu ng hoa ng
Dng A khI no xay ra va IhIeu kha nang Ihuc day Iang Iruong
Iren Ihe gIo I.
Su c n Ihie I pha i co ca c I chu c cng qu c Ie
Chu ng Ia khng Ihe da o nguo c Ioa n ca u ho a. Chu ng Ia pha I
s ng chung vo I no . Va n de Ia chu ng Ia Ia m Ihe na o de Ioa n ca u
ho a hoa I d ng co hIe u qua . Va de cho no hoa I d ng hIe u qua ,
ca n pha I co ca c I chu c cng Ioa n ca u gIu p xa c Ia p Iua I Ie .
TaI nhIen, nhung I chuc quc Ie nay nen Iap Irung vao
nhu ng va n de ca n IhIe I pha I co nhu ng ha nh d ng ph I ho p Ioa n
cau. Trong hon ba Ihap ky qua, chung Ia da hIeu bIeI hon ve
nhung Iinh hung can phaI co su phI hop hanh dng, o muc
d kha c nhau. O ca c pha n Iruo c, II da Irinh ba y vi sao Ia I ca n
nhu ng ha nh d ng ph I ho p khI ma IhI Iruo ng Iu no khng mang
Ia I ke I qua mong mu n. KhI co ngoa I u ng Iu c Ia khI ha nh d ng
cua cac ca nhan nay anh huong den cac ca nhan khac ma ho
khng pha I Ira IIe n hay khng duo c b I Ihuo ng IhI Iruo ng se
gay ra su san xuaI qua muc mI s hang hoa va su san xuaI
qua I m I s ha ng ho a kha c. Khng Ihe du a va o IhI Iruo ng de
san xuaI nhung hang hoa mang Inh cng cng nhu quc
phong.
61
O mI s Inh vuc, IhI Iruong khng In IaI;
62
chang
61
Cac nha kinh t a phn tch nhng thuc tnh cua hang hoa cng cng. o la
nhng hang hoa ma chi ph bin cung cp cho thm mt ca nhn la rt nho
hoc bng khng va chi ph loai tr mt ca nhn khoi tiu dung la rt ln.
62
Cac nha kinh t a phn tch su sc tai sao nhng th trng nh vy lai
khng tn tai, chng han nh o la do cac vn thng tin khng hoan hao
(thng tin khng cn xng), goi la la chon i nghch (adverse selection) va
rui ro ao c (moral hazard).
315 314
benh mu sng va benh dau mua. Tuy nhIen, o nhIeu Inh vuc
y Ie cng Ioa n ca u, Iha ch Ihu c pha Iruo c co n ra I Io n. KIe n Ihu c
ban Ihan no Ia mI hang hoa cng cng Ioan cau quan Irong:
keI qua nghIen cuu co Ihe dem IaI IoI ch cho baI cu aI, o baI
ky dau ma khng Iam Iang Ihem chI ph.
Tro gIup nhan dao quc Ie cung Ia mI hinh Ihuc phI hop
hanh dng, nay sInh Iu su chIa se Iinh Ihuong voI nguoI khac.
Du cho IhI Iruong co hIeu qua den may, no cung khng Ihe
dam bao moI ca nhan deu co du Iuong Ihuc de an, quan ao de
mac va mI ch de o. NhIem vu chnh cua Ngan hang The gIoI
Ia xoa bo ngheo doI, khng phaI chu yeu bang cach cung cap
vIe n Iro nhan da o va o Iho I dIe m khu ng hoa ng ma chu ye u ba ng
cach Iam cho cac nuoc Iang Iruong va Iu dung duoc Iren chan
cua minh.
Ma c du ca c I chu c chuyen mn ho a va o ha u he I nhu ng Inh
vu c do da pha I IrIe n de da p u ng nhu ng nhu ca u cu Ihe , nhu ng
van de ma chung dI maI IaI co IIen quan den nhau. Ngheo
do I co Ihe da n de n mI Iruo ng xu ng ca p va mI Iruo ng xu ng
ca p Ia I Ia m Iang Ihem nghe o do I. Nguo I dan o nhu ng nuo c nhu
NepaI, vo I ra I I Iu a cho n ve ngu n nang Iuo ng va suo I a m, bu c
phaI pha rung, chaI cay Iam cuI dI suoI am va nau an, dIeu
co Ihe gay ra xoI mon daI va do do, Iam Iang Ihem ngheo doI.
Ba ng ca ch Iang cuo ng su phu Ihu c Ia n nhau gIu a mo I nguo I
Iren Ihe gIoI, Ioan cau hoa cung c nhu cau phI hop hanh
d ng Ioa n ca u va nang cao Ia m quan Iro ng cu a ha ng ho a cng
cng Ioan cau. VIec cac I chuc Ioan cau duoc Iap ra de dam
nhIem nhung nhIem vu nay chua hoaI dng hIeu qua cung
khng co gi dang ngac nhIen; boI nhung van de nay raI phuc
Iap va su phI hop hanh dng o baI cu cap nao cung deu kho
khan. Nhung o nhung chuong Iruoc, chung Ia da ghI nhan
Ihe duoc coI nhu mI I chuc Iap Irung vao an nInh chnh IrI
Ioan cau Irong khI cac I chuc IaI chnh quc Ie, va cu Ihe Ia
IMI, Iap Irung vao su n dInh kInh Ie quc Ie. Ca haI I chuc
nay co Ihe duoc coI Ia dang dI pho voI nhung ngoaI ung co
Ihe xay ra Iren pham vI Ioan cau. Nhung cuc chIen Iranh dIa
phuong, Iru khI da duo c kIe m soa I va kIe m che , co Ihe ke o Iheo
cac cuc chIen khac cho den khI chung Iro Ihanh nhung xung
dI Ioan cau. Suy IhoaI kInh Ie cua mI nuoc co Ihe dan den
suy IhoaI kInh Ie o cac nuoc khac. Nam 1998, nguoI Ia da Io
ngaI rang mI cuc khung hoang Irong nhung IhI Iruong moI
nI co Ihe dan IoI khung hoang kInh Ie Ioan cau.
Nhung khng ch o nhu ng da u Iruo ng Iren su ph I ho p ha nh
d ng Ioa n ca u mo I ca n IhIe I. Co nhu ng va n de mI Iruo ng Ioa n
cau, dac bIeI Ia nhung van de IIen quan den daI duong va kh
quyen. Su nong Ien cua IraI daI do vIec su dung nhIen IIeu
hoa Ihach o cac nuoc cng nghIep dan IoI su Ich Iu kh nha
knh (CO
2
), anh huong den cuc sng o cac nen kInh Ie IIen
cng nghIep, du Ia mI hon dao IaI bIen Nam hay gIua Irung
Iam chau PhI. Tuong Iu, I hng Irong Iang ozone do su dung
chIoroIIuorocarbons (CICs) cung anh huong den IaI ca moI
nguoI khng ch nhung nguoI da su dung nhung hoa chaI
do. KhI Iam quan Irong cua nhung van de mI Iruong Ioan
cau gIa Iang, cac hIep uoc quc Ie da duoc hinh Ihanh. MI
s hIep uoc da co hIeu qua raI II, chang han nhu hIep uoc
xu Iy van de Iang ozone (NghI dInh Ihu MonIreaI nam 1987),
Irong khI cac hIep uoc khac, chang han nhu nhung hIep uoc
gIaI quyeI van de IraI daI nong Ien Ihi chua Iao duoc anh
huong Ion nao den van de nay.
Cu ng co nhu ng va n de y Ie Ioa n ca u nhu su Ian Iruye n khng
bIen gIoI nhung benh dIch Iruyen nhIem nhu AIDS. T chuc Y
Ie The gIo I da IIeu dIe I Iha nh cng m I s Ioa I be nh, cha ng ha n
317 316
va aI co ghe IaI ban hop Iham ch voI quyen bo phIeu han
che Ia raI quan Irong, quyeI dInh IIeng noI cua aI se duoc
Iang nghe. IMI khng ch quan Iam den nhung dan xep ky
Ihua I gIu a ca c ngan ha ng, cha ng ha n nhu Ia m sao de he Ih ng
Ihanh Ioan bu Iru sec ngan hang hIeu qua hon; ma hoaI dng
cua IMI anh huong den cuc sng cua hang I nguoI Irong Ihe
gIoI cac nuoc dang phaI IrIen. The ma nhung nguoI nay IaI co
ra I I IIe ng no I d I vo I hoa I d ng cu a IMI. Nhu ng cng nhan bI
maI vIec Iam do cac chuong Irinh cua IMI chang co ghe nao
IaI ban hop Irong khI nhung ngan hang dang doI Ihanh Ioan
no Ia I co da I dIe n Ihng qua ca c b Iruo ng Ia I chnh va ca c Ih ng
dc ngan hang Irung uong. He qua dI voI chnh sach Ia co
Ihe du ba o Iruo c: nhu ng ke hoa ch Iro gIu p quan Iam nhIe u de n
vIe c Ihu h I no cu a chu no hon Ia da m ba o duy Iri ne n kInh Ie
o mu c Ioa n du ng nhan cng. Ha u qua d I vo I su Iu a cho n Ia nh
dao cua I chuc nay cung co Ihe du bao Iruoc: nguoI Ia quan
Iam de n vIe c Iim m I nha Ia nh da o co quan dIe m phu ho p vo I
nhung c dng chnh hon Ia Iim mI nha chuyen mn ve
nhung van de cua cac nuoc dang phaI IrIen, dI Iuong chnh
cua hoaI dng cua IMI ngay nay.
Van de quan IrI IaI WTO con phuc Iap hon. Cung gIng nhu
Ia I IMI, Ia I WTO, nguo I Ia ch Ia ng nghe y kIe n cu a ca c b Iruo ng
Ihuong maI. Khng co gi ngac nhIen khI chang may aI quan
Iam den mI Iruong. Nhung Irong khI su phan chIa quyen bo
phIe u Ia I IMI da m ba o cho ca c nuo c gIa u chIe m uu Ihe , o WTO,
m I nuo c ch co m I phIe u va quye I dInh duo c Ihng qua Iren
co so d ng Ihua n. Nhung Iren Ihu c Ie , Irong qua khu , My , chau
u va NhaI Ban da Ihng IrI. HIen gIo , Iinh hinh co ve dang
Ihay d I. Ta I cu c ho p ga n day nha I Ia I Doha, ca c nuo c dang
pha I IrIe n do I ho I, ne u kho I d ng m I vo ng da m pha n Ihuong
ma I mo I, nhu ng quan Iam cu a ho pha I duo c Ia ng nghe va ho
nhIeu Ihan phIen con dI xa ca vIec nhung I chuc nay khng
hoaI dng hoan hao. Trong mI s Iruong hop, IhaI baI cua
ho Ia nghIem Iro ng. Trong nhu ng Iruo ng ho p kha c, ho da Iheo
du I nhu ng ke hoa ch khng can ba ng: m I s nguo I duo c huo ng
Io I Iu Ioa n ca u ho a nhIe u hon nhIe u nhu ng nguo I kha c co n m I
s nguoI Ihi Ihuc Ie Ia bI IhIeI haI nang ne.
Qua n Iri
Cho den Iuc nay, chung Ia da gan nhung IhaI baI cua Ioan
cau hoa voI Ihuc Ie Ia khI xay dung IuaI choI, nhung IoI ch va
Iu duy Ihuong maI va IaI chnh duong nhu da chIem uu Ihe
Irong ca c I chu c kInh Ie qu c Ie . M I quan dIe m cu Ihe ve vaI
Iro cua chnh phu va IhI Iruong da chIem uu Ihe quan dIem
ma khng pha I aI cu ng cha p nha n o ca c nuo c pha I IrIe n nhung
IaI duoc ap daI Ien cac nuoc dang phaI IrIen va cac nen kInh
Ie dang chuyen dI.
Cau hoI daI ra Ia, IaI sao IaI nhu vay7 Va cau Ira IoI khng
he kho Iim: chnh Ia do nhung vI b Iruong IaI chnh va Ihng
d c ngan ha ng Irung uong ng I ba n Iro n ra quye I dInh Ia I IMI
va nhung vI b Iruong Ihuong maI IaI WTO. Ngay ca khI ho
noI phong Ien Ia ho Ihuc day nhung chnh sach phuc vu cho
Io I ch r ng Io n cu a da I nuo c ho (hay dI khI ho co n pho ng da I
hon nu a Ia ho Ihu c da y nhu ng chnh sa ch phu c vu Io I ch Ioa n
cau), ho van nhin Ihe gIoI Ihng qua mI Iang knh cu Ihe,
khng Iranh khoI mang Inh cuc b.
TI da Iranh Iuan rang can phaI co su Ihay dI ve Iu duy.
Nhung Iu duy cu a m I I chu c khng Ira nh kho I IIen quan de n
nhung nguoI ma no chIu Irach nhIem. Van de quyen bo phIeu
319 318
nhu Ia caI gIa cho vIec khoI dng mI vong dam phan Ihuong
maI moI, cho Ihay, I nhaI o WTO, dang co su Ihay dI ve kha
nang mac ca.
Du vay, II khng Iac quan Ia nhung Ihay dI co ban Irong
co cau quan IrI chnh Ihuc cua IMI va Ngan hang The gIoI se
dIen ra mI som mI chIeu. Nhung Irong ngan han, co nhung
Ihay dI ve Ihu Iuc va cach Ihuc hIen co Ihe Iao ra nhung anh
huong dang ke. O Ngan hang The gIoI va IMI, co haI muoI Iu
ghe o ban hop. MI ghe phaI bIeu cho nhIeu nuoc. Trong co
ca u hIe n nay, chau PhI ch co va I ghe bo I vi ho ch co va I phIe u.
Ho ch co vaI phIeu boI vi, nhu chung Ia da noI, phIeu duoc
phan chIa Iren co so su c ma nh kInh Ie . Ngay ca khI khng Ihay
d I co ca u bo phIe u, va n co Ihe co Ihem ghe cho chau PhI, IIe ng
noI cua ho van se duoc nghe ngay ca khI phIeu cua ho khng
duoc Inh.
Su Iham gIa hIe u qua do I ho I da I dIe n cu a ca c nuo c dang pha I
IrIen phaI co du Ihng IIn. Nhung vi cac nuoc dang phaI IrIen
ngheo, ho khng Ihe chI Ira cho Iuong nhan vIen, chang han
nhu My , de da m ba o vI Ihe cu a My Irong Ia I ca ca c I chu c qu c
Ie . Ne u ca c nuo c pha I IrIe n quan Iam nghIem Iu c de n IIe ng no I
cu a ca c nuo c dang pha I IrIe n, ho co Ihe gIu p Ia I Iro m I nho m
chuyen gIa d c Ia p vo I ca c I chu c qu c Ie de gIu p ca c nuo c
dang phaI IrIen hoach dInh chIen Iuoc.
Minh ba ch
Ne u khng co su Ihay d I co ba n Irong co ca u qua n IrI, ca ch
quan Irong nhaI ma II da nhan manh de dam bao rang cac
I chu c qu c Ie quan Iam hon de n nguo I nghe o, mI Iruo ng va
nhung mI quan Iam chnh IrI va xa hI rng Ion, Ia phaI Iang
da da I duo c m I s nhuo ng b da ng ke . Vo I vIe c Trung Qu c
gIa nha p WTO, ca c nuo c dang pha I IrIe n co m I IIe ng no I ma nh
me ve phe cu a ho ma c du Io I ch cu a Trung Qu c va Io I ch
cu a nhIe u nuo c dang pha I IrIe n kha c khng hoa n Ioa n Iru ng ho p
vo I nhau.
S thay i c ban nht, cn thit lam cho toan cu hoa
hoat ng theo hng ma no nn i, la mt s thay i v c
cu quan tr. DIeu nay doI hoI phaI co su Ihay dI ve quyen
bo phIeu o IMI va Ngan hang The gIoI va Irong IaI ca cac I
chuc kInh Ie quc Ie. Nhung Ihay dI do nham dam bao rang
khng ch IIe ng no I cu a ca c b Iruo ng Ihuong ma I duo c nghe o
WTO hay IIeng noI cua cac b Iruong IaI chnh duoc nghe o
IMI va Ngan hang The gIoI.
Co duoc nhung Ihay dI do khng phaI Ia dIeu de dang. My
khng mu n Iu bo quye n phu quye I Ia I IMI. Nhu ng nuo c cng
nghIep phaI IrIen khng mun Iu bo s phIeu cua ho de cho
cac nuoc dang phaI IrIen co nhIeu phIeu hon. Ho Iham ch co
Ihe dua ra m I Ia p Iua n nghe co ve ho p Iy : nhu Irong mo I doanh
nghIep, quyen bo phIeu duoc xac dInh Iren co so vn gop.
Trung Qu c co Ie da mu n Iang s v n go p Iu Iau ne u nhu duo c
yeu cau Iam dIeu do de Iang quyen bo phIeu. B Iruong TaI
chnh My PauI ONeIII da c gang Iao ra an Iuong Ia chnh
nhung nguoI dong Ihue My, nhung Iho han va Iho mc, Ia
nhu ng nguo I da chI nhIe u I USD Iro gIu p va bo I vi ho da do ng
gop kInh ph, ho phaI co quyen bo phIeu. Nhung dIeu do saI.
TIen cuI cung IaI den Iu nhung cng nhan va nhung nguoI
dong Ihue khac o nhung nuoc dang phaI IrIen, boI vi IMI gan
nhu Iun Ihu hI IaI duoc nhung khoan cho vay.
Nhung mac du su Ihay dI khng de dang, dIeu do hoan
Ioa n co Ihe Ihu c hIe n duo c. Nhu ng Ihay d I ma ca c nuo c dang
phaI IrIen doI hoI Iu cac nuoc phaI IrIen vao Ihang 11.2001,
321 320
ch con bao ve Inh b maI cua cac Irung Iam ngan hang ngoaI
khoI (oIIshore). Hang I USD d vao Cayman IsIands va nhung
Irung Iam khac khng phaI vi o nhung dao nay cung cap dIch
vu ngan hang II hon ph WaII, London hay IrankIurI, ma vi
su b ma I o do cho phe p Ir n Ihue , ru a IIe n va nhu ng hoa I d ng
baI chnh khac. Ch sau ngay 11.9, nguoI Ia moI nhan ra rang
Irong s nhung hoaI dng baI chnh co hoaI dng IaI Iro cho
khung b.
Nhung IMI khng pha I Ia m I ngan ha ng Iu nhan. No Ia m I
I chuc cng.
Su IhIeu cng khaI ngha Ia nhung m hinh va chnh sach
khng phaI chIu su phe phan kIp IhoI. Neu nhung hanh dng
va chnh sach cua IMI Irong cuc khung hoang 1997 IraI qua
nhu ng qua Irinh da nh gIa dan chu va co nhu ng cu c Iranh Iua n
cng khaI, day du Irong cac nuoc bI khung hoang, co Ihe Ia
nhung chnh sach va hanh dng do se khng bao gIo duoc su
du ng va nhu ng chnh sa ch du ng mu c hon nhIe u co Ihe n I Ien
Ihay Ihe. Cuc Ihao Iuan co Ihe khng ch Iam sang Io nhung
gIa dInh kInh Ie saI Ia m cu a ca c chnh sa ch; ma co n he I ra ng
IoI ch cua cac chu no dang duoc daI Ien Iren IoI ch cua cng
nhan va nhung doanh nghIep nho. Co nhung phuong an hanh
dng khac, I co ruI ro hon cho nhung cng nhan va doanh
nghIep nay va nhung phuong an do dang Ie xung dang duoc
xem xeI nghIem Iuc.
Truo c day, khI II co n Ia m Irong H I d ng c va n kInh Ie , II
da Iha y va da hIe u duo c ra ng nhu ng Ihe Iu c ma nh me Iun c
nu gIu su b ma I. Su b ma I cho phe p ca c quan chu c chnh phu
co duo c su Iu y IIe n ma ho se khng co ne u nhu ha nh d ng cu a
ho bI cng chu ng soI xe I. Su b ma I khng ch Ia m cu c s ng
cu a ho de chIu hon ma co n cho phe p nhu ng nho m da c Io I Ih ng
IrI Iuye I d I. Su b ma I cu ng du ng de che gIa u nhu ng saI Ia m,
cuong Inh mInh bach va mo cua. Chung Ia da cng nhan vaI
Iro quan Irong hIen nhIen cua bao ch Iu do va quyen duoc
IIe p ca n Ihng IIn de kIe m soa I ca c chnh phu duo c ba u cu dan
chu cua chung Ia. BaI ky Ihu doan nao, baI ky IoI noI ho henh
nao, baI ky su uu aI nao deu phaI chIu su phan xeI va ap Iuc
cua du Iuan da co Iac dng heI suc hIeu qua. MInh bach Iham
ch con quan Irong hon Irong cac I chuc cng nhu IMI, Ngan
ha ng The gIo I va WTO bo I vi nhu ng nha Ia nh da o cu a ho khng
duoc bau Iruc IIep. Mac du chung Ia cac I chuc cng nhung
chung khng chIu Irach nhIem Iruc IIep dI voI cng chung.
Trong khI dIe u na y ha m y ra ng ca c I chu c na y pha I cng khaI
hon Ihi Ihuc Ie, chung Iham ch con kem mInh bach hon.
Su IhIeu mInh bach anh huong den IaI ca cac I chuc quc
Ie , du Iheo nhu ng ca ch kha c nhau. O WTO, da m pha n dua de n
cac Ihoa Ihuan duoc IIen hanh sau nhung canh cua dong kn
Iam cho chung Ia cuc kho de bIeI duoc anh huong cua IoI ch
doanh nghIep va nhung IoI ch khac cho den khI qua mun.
Su can nhac, danh gIa cua nhung hI dng Irong WTO ve vIec
co hay khng su vI pham cac Ihoa Ihuan WTO cung dIen ra b
maI. Co Ie khng ngac nhIen khI nhung IuaI su ve Ihuong maI
va ca c cu u quan chu c Ihuong ma I, nhu ng nguo I Ihuo ng Ia Iha nh
vIen cu a nhu ng h I d ng na y, cha ng ma y quan Iam de n, cha ng
han, mI Iruong. Nhung neu nhu dua nhung danh gIa nay ra
cng khaI, su pha n xe I cu a cng chu ng se Ia m cho ca c h I d ng
nay phaI nhay cam hon voI nhung mI quan Iam cua cng
chung hoac buc phaI caI cach qua Irinh xeI xu.
IMI, m I ca ch Iu nhIen, co IhIen huo ng b ma I: ca c ngan ha ng
Irung uong, ma c du Ia ca c I chu c cng, co Iruye n Ih ng b ma I.
Trong cng dng IaI chnh, b maI duoc coI Ia dIeu Iu nhIen
khac voI Irong cng dng hoc IhuaI noI su cng khaI Ia IIeu
chuan. Truoc ngay 11.9.2001, B Iruong B TaI chnh Iham
323 322
CA ! CA CH !M! CA ! CA CH !M! CA ! CA CH !M! CA ! CA CH !M! CA ! CA CH !M!
\A HL THO NC TA ! CH!NH TOA N CA U \A HL THO NC TA ! CH!NH TOA N CA U \A HL THO NC TA ! CH!NH TOA N CA U \A HL THO NC TA ! CH!NH TOA N CA U \A HL THO NC TA ! CH!NH TOA N CA U
Co m I s va n de chung ca n ca I ca ch Irong Ia I ca ca c I chu c
kInh Ie quc Ie nhung mI I chuc co mI Iap hop nhung van
de rIeng. TI baI dau voI IMI mI phan Ia vi dIeu do gIup Iam
ro hon mI s van de cung xuaI hIen nhung I nI cm hon o
cac I chuc khac.
TI da baI dau chuong Iruoc bang cach daI cau hoI Iam Ihe
nao ma mI I chuc voI nhung quan chuc chnh phu IaI nang
(va duoc Ira Iuong cao) IaI co Ihe mac nhIeu saI Iam den Ihe7
TI da goI y rang mI phan cua cac van de da nay sInh do su
khng hoa hop gIua muc IIeu ban dau cua IMI (Ihuc day su
n dInh Ioan cau) voI nhung muc IIeu moI, chang han nhu Iu
do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh, phu c vu nhIe u cho Io I ch cu a c ng
dng IaI chnh hon Ia cho su n dInh Ioan cau. Su khng hoa
ho p na y ke o Iheo su IhIe u nha I qua n va cha I che IrI Ihu c, dIe u
khng ch Ia va n de ve ho c Ihua I. Do do , khng nga c nhIen khI
raI kho co duoc nhung chnh sach nhaI quan. Khoa hoc kInh
Ie Ihuong bI Ihay bang he Iu Iuong, mI he Iu Iuong co dInh
huong ro rang, neu khng noI Ia Iun co ch dan cu Ihe, phu
hop voI IoI ch cua cng dng IaI chnh quc Ie. Ngay ca khI
nhung ch dan nay Ia saI Iam, ban Ihan nhung IoI ch nay van
duoc phuc vu.
MI Irong nhung su khac bIeI quan Irong gIua he Iu Iuong
va khoa ho c Ia vIe c khoa ho c Ihu a nha n nhu ng gIo I ha n va hIe u
bIeI cua con nguoI. Lun Iun co su khng chac chan. Nguoc
IaI, IMI khng bao gIo mun Ihao Iuan ve su khng chac chan
gan voI nhung chnh sach ma no dua ra ma Iun c gang Iao
dung hinh anh Ia no khng Ihe saI Iam. CaI Iu duy va cung
du v Iinh hay c y , du co gay ra va n de hay khng. DI khI
nguo I Ia no I a nh sa ng ma I Iro I Ia Ihu c khu Iru ng I I nha I.
Ngay ca khI cac chnh sach khng bI anh huong boI nhung
IoI ch cuc b, su b maI cung gay ra nghI ngo Ihuc su Ihi IoI
ch cua aI dang duoc phuc vu7 va nhung nghI ngo nay, ngay
ca khI khng co co so , Ia m suy ye u Inh be n vu ng chnh IrI cu a
cac chnh sach. Chnh su b maI va nhung nghI ngo nay Iam
Iang nguy co va gIu p duy Iri ca c phong Ira o pha n d I. M I Irong
nhung yeu cau cua nhung nguoI phan dI Ia doI Iang cuong
cng khaI va mInh bach.
Nhung yeu cau nay co mI IIeng vang dac bIeI boI ban Ihan
IMI Iun nha n ma nh Ia m quan Iro ng cu a mInh ba ch Irong su I
cuc khung hoang IaI chnh Dng A. MI Irong nhung he qua
khng mong mu n cu a nhu ng Io I hu ng bIe n ve mInh ba ch cu a
IMI Ia cuI cung, khI anh den mInh bach xoay nguoc IaI chIeu
Ien ba n Ihan IMI, nguo I Ia Iha y ra ng IMI khng he mInh ba ch.
63
Su b ma I cu ng pha hoa I dan chu . Ch co Ihe co Ira ch nhIe m
dan chu ne u nhu nhu ng nguo I dan ma ca c I chu c cng na y co
Ira ch nhIe m duo c Ihng IIn da y du ve nhu ng vIe c ca c I chu c
na y dang Ia m, bao g m ca nhu ng Iu a cho n ma chu ng pha I d I
ma I va vIe c ca c quye I dInh duo c dua ra nhu Ihe na o. Chu ng Ia
da Iha y Irong chuong 2 ve vIe c ca c ne n dan chu hIe n da I da Ihu a
nha n nhu ng quye n duo c bIe I co ba n cu a cng dan, duo c Ihu c
hIe n Ihng qua nhu ng Iua I, cha ng ha n nhu Lua I Iu do Ihng IIn
cu a My , nhu Ihe na o. Tuy va y, chu ng Ia cu ng da Iha y, Irong khI
Ia n Iha nh su mInh ba ch va cng khaI, IMI va Ngan ha ng The
gIoI van chua ung h y Iuong nay. Ho phaI ung h chu!
63
Tht ma mai la li ku goi minh bach lai xut phat t IMF, mt t chc t lu
b ch trch v kem minh bach, va B Tai chnh, c quan b mt nht trong
chnh quyn My (ni ti chng kin ngay ca Nha Trng cung thng gp vn
thu thp thng tin v nhng vn lin quan).
325 324
cac chnh sach dung hay khng, Ihi no se danh maI uy In
ma Iha nh cng Irong chnh sa ch cu a IMI do I ho I IhI Iruo ng pha I
daI nIem IIn vao no! O day IaI co mI su ma maI. Khng phaI
IMI, Iun ca ngo I su hoa n ha o va ho p Iy cu a IhI Iruo ng, Ihu c
su IIn rang no co Ihe nang cao uy In cua minh bang cach dua
ra nhu ng du ba o qua Iu IIn da y chu 7 Du ba o ma Ihuo ng xuyen
khng chnh xac se Iam cho Quy IIen Ie Iro nen I IIn cay, dac
bIeI Ia neu IhI Iruong Ia hop Iy nhu IMI Iuyen b. Ngay nay,
IMI da danh maI kha nhIeu uy In, khng ch o cac nuoc dang
pha I IrIe n ma co n vo I cu IrI yeu me n cu a no , c ng d ng Ia I chnh
quc Ie. GIa nhu IMI IhaI Iha hon, Ihang Ihan hon, khIem In
hon, no se co vI Ihe II hon hIen nay.
DI khI, cac quan chuc IMI dua ra mI Iy do khac bao chua
cho vIec khng xem xeI cac chnh sach Ihay Ihe va nhung ruI
ro gan IIen voI mI chnh sach. Ho noI rang dIeu nay don gIan
ch Iam cho cac nuoc dang phaI IrIen bI rI mI IhaI d ke
ca Ihe hIen su nghI ngo sau sac vao cac IIen Irinh dan chu.
Se Ia IuyeI voI neu nhu IMI, sau khI da duoc ch ra nhung
van de cua no, Ihay dI Iu duy va cach ung xu. Nhung dIeu do
I kha nang Iro Iha nh hIe n Ihu c. Thu c Ie , Quy na y ho c Iu nhu ng
saI Iam cua no raI cham chap mI phan, nhu chung Ia da
Ihay, boI vi vaI Iro qua Ion cua he Iu Iuong va nIem IIn cua no
rang Quy nay khng Ihe saI Iam; mI phan Ia boI cau Iruc I
chuc nhIeu Iang cua IMI duoc su dung de dam bao cho Ihe
gIo I quan chIe m uu Ihe cu a no Ih ng IrI Irong Ioa n b I chu c.
IMI khng pha I, no I Iheo Ihua I ngu cu a ca c Iruo ng kInh doanh
hIe n da I, Ia m I I chu c ho c Ia p va gI ng nhu ca c I chu c ra I
kho hoc va dIeu chnh khac, no gap kho khan khI mI Iruong
xung quanh Ihay dI.
O pha n Iruo c Irong chuong na y, II da Ia p Iua n ra ng su Ihay
dI co ban ve Iu duy ch co Ihe xay ra cung voI mI su Ihay
cach nay khIen no kho co Ihe hoc Iu nhung saI Iam Irong qua
khu . La m Ihe na o IMI ho c Iu nhu ng saI Ia m qua khu ne u khng
Ihe Ihua nhan chung7 Trong khI nhIeu I chuc mun nhung
nguo I ben ngoa I IIn ra ng chu ng Ihu c Ie khng Ihe saI Ia m, va n
de vo I IMI Ia no Ihuo ng ha nh d ng nhu Ihe Ia no IIn Iuo ng ra ng
no hau nhu Iun Iun dung.
IMI da cng nhan nhung saI Iam Irong cuc khung hoang
Dng A, Ihua nhan rang nhung chnh sach IaI khoa IhaI chaI
da Iam cho suy IhoaI nghIem Irong hon va rang chIen Iuoc IaI
co ca u he Ih ng Ia I chnh o IndonesIa da gay ra su hoa ng Ioa n
ru I IIe n a I, dIe u ch Ia m cho mo I Ihu I I Ie Ihem. Nhung khng
he nga c nhIen khI Quy na y va B Ta I chnh My , nhu ng co quan
chIu Irach nhIem Ihuc day nhIeu chnh sach, da c gang han
che su ch Irch va vIec Ihao Iuan. Ca haI deu gIan du khI mI
bao cao cua Ngan hang The gIoI de cap den saI Iam nay va
nhu ng saI Ia m kha c duo c dang Iren Irang nha I cu a Io The New
York Times. Lenh bII mIeng nhung nguoI phe binh duoc ban
ha nh. KInh nga c hon, IMI khng bao gIo co n de ca p de n nhu ng
va n de do nu a. No khng bao gIo ho I Ia I sao saI Ia m Ia I xa y ra,
dIe u gi da saI vo I ca c m hinh hay co Ihe Ia m dIe u gi de ngan
ngu a chu ng Ia I dIe n Irong cu c khu ng hoa ng IIe p Iheo. Cha c
cha n se co n co nhu ng cu c khu ng hoa ng kha c Irong Iuong IaI.
(Va o Iha ng 1.2002, ArgenIIna da Ira I qua m I cu c khu ng hoa ng.
M I Ia n nu a, ca c chnh sa ch h Iro cu a IMI khng co hIe u qua .
Ca c chnh sa ch Ia I kho a Iha I cha I ma IMI do I a p da I da da y ne n
kInh Ie ArgenIIna va o m I cu c suy Ihoa I Ira m Iro ng hon). IMI
khng bao gIo Iu ho I Ia I sao ca c m hinh cu a no da nh gIa Iha p
mu c d suy Ihoa I m I ca ch co h th ng hay Ia I sao ca c chnh
sa ch cu a no Iun Iha I cha I Iha I qua m I ca ch co h th ng.
Quy nay c gang bao ve quan dIem rang no khng Ihe saI
Iam bang cach noI rang: neu IMI Io ra dao dng, khng bIeI
327 326
IMI ap daI mI goc nhin cu Ihe Ien cac nuoc dang phaI IrIen
khng phu Ihu c va o vIe n Iro cu a no . Bo I suy Ihoa I kInh Ie cu a
m I nuo c co Ihe Ia c d ng IIeu cu c Ien ca c nuo c kha c, ca c nuo c
ca n gay a p Iu c Ia n nhau de duy Iri su c ma nh kInh Ie cu a minh.
O day co mI hang hoa cng cng Ioan cau. Van de chnh Ia o
ban Ihan cach bao cao. IMI nhan manh den Iam phaI nhung
IhaI nghIep va Iang Iruong cung quan Irong khng kem. Va
de xuaI chnh sach cua IMI cung phan anh quan dIem rIeng
cua no ve su can bang gIua chnh phu va IhI Iruong. KInh
nghIe m Iru c IIe p cu a II vo I nhu ng Iu va n Iheo dIe u 4 o My Ia m
II IIn ra ng nhIe m vu na y nen de m I co quan kha c Ia m. Bo I vi
Iac dng Iruc IIep nhaI cua suy IhoaI kInh Ie cua mI nuoc Ia
Ien cac nuoc Iang gIeng va cac nuoc Iang gIeng da quen voI
nhung Iinh hung nay nen su gIam saI cua khu vuc Ia mI
phuong an Ihay Ihe kha IhI.
Bu c IMI pha I quay Ia I su me nh nguyen Ihu y cu a no ngha
Ia Ihu he p Iro ng Iam hoa I d ng cu a IMI se Ia m Iang Inh Ira ch
nhIe m. Chu ng Ia co Ihe c ga ng xa c dInh IIe u IMI co ngan cha n
khung hoang xay ra, Iao ra mI mI Iruong Ioan cau n dInh
hon va IIeu Quy Iam vIec nay II hay khng. Nhung ro rang,
Ihu he p pha m vI khng gIa I quye I va n de cu a ba n Ihan I chu c
nay. NhIeu Ihan phIen ve IMI Ia vi no da Ihuc day cac chnh
sach, chang han nhu Iu do hoa IhI Iruong IaI chnh, Iam Iang
su baI n Ioan cau va vi nhung chnh sach Iro gIup khng I
cua no, du Ia o Dng A, Nga hay My LaIInh da IhaI baI.
Nhu ng n lu c ca i ca ch
Sau khI cuc khung hoang Dng A n ra va voI nhung IhaI
baI cua cac chnh sach cua IMI, da co su Ihng nhaI rang he
dI ve co cau quan IrI. Nhung nhung su Ihay dI do I co kha
nang xay ra Irong Iuong IaI gan. Tang cuong su mInh mach se
gIu p ch I nhIe u. Nhung ngay ca o do , nhu ng ca I ca ch co y ngha
van bI Iu chI.
O ben ngoaI IMI, da co su Ihng nhaI rng raI doI IMI phaI
Iu gIoI han hoaI dng cua no vao Inh vuc Irong Iam chnh Ia
xu Iy cac cuc khung hoang, rang no khng nen can du vao
(ngoa I khu ng hoa ng ra) Inh vu c pha I IrIe n hay ca c ne n kInh Ie
chuyen dI. TI hoan Ioan Ian Ihanh dIeu nay, mI phan boI
vi nhu ng ca I ca ch kha c cho phe p Ihu c da y dan chu , binh da ng,
chuye n d I va pha I IrIe n be n vu ng don gIa n Ia khng de n ngay
Iap Iuc.
Con nhung kha canh khac cua vIec Ihu hep Irong Iam. IMI
hIe n nay chIu Ira ch nhIe m Ihu Iha p nhu ng Ih ng ke kInh Ie co
gIa IrI va mac du nhin chung no dang Iam II cng vIec nay,
nhung s IIeu ma IMI bao cao bI dIeu chnh do chnh nhung
Irach nhIem ma no dam nhan. De Iam cho cac chuong Irinh
cua no duong nhu hoaI dng hIeu qua, de Iam cho cac con s
Iang Ihem, ca c du ba o pha I bI dIe u chnh. NhIe u nguo I su du ng
ca c s IIe u na y khng bIe I ra ng chu ng khng gI ng ca c du ba o
binh Ihuong; Irong nhung Iruong hop nay, du bao GDP khng
du a Iren ca c m hinh Ih ng ke phu c Ia p, hay Iha m ch du a Iren
nhu ng uo c Iuo ng I I nha I cu a nhu ng nguo I bIe I ro ve ne n kInh
Ie do ma ch dua Iren cac con s duoc dam phan nhu Ia mI
phan cua mI chuong Irinh cua IMI. Nhung xung dI ve IoI
ch chac chan nay sInh khI ma co quan Ihuc hIen cac du an
cung dam nhIem Iun ca nhIem vu Ihng ke va nhIeu chnh
phu da phan ung bang cach Iap ra co quan Ihng ke dc Iap.
MI hoaI dng khac cua IMI Ia gIam saI, kIem Ira keI qua
hoaI dng kInh Ie cua mI nuoc Iheo DIeu khoan Iu van s 4
duoc ban den Irong chuong 2. Day chnh Ia co che ma qua do
329 328
phan nhIeu van de, Iu Inh mInh bach den ngheo doI, den van
de mI Iruong va quyen Iao dng.
Ben Irong ba n Ihan nhu ng I chu c na y, Irong s nhu ng nhan
va I co a nh huo ng, da xua I hIe n Iu Iuo ng Iu ma n. Nhu ng I chu c
nay da Ihay dI nhung IoI hung bIen. Ho noI ve mInh bach,
ve ngheo doI, ve su Iham gIa. Ngay ca khI co su khac bIeI
gIu a nhu ng Io I hu ng bIe n va Ihu c Ie , nhu ng Io I hu ng bIe n cu ng
co Ia c d ng Ien ha nh vI cu a ca c I chu c na y, Ien Inh mInh ba ch,
va Ien m I quan Iam de n do I nghe o. Ho xay du ng nhu ng
websIIe II hon va co su cng khaI hon. Nhung danh gIa doI
ngheo co su Iham gIa cua nhIeu ben da Iang cuong su Iham
gIa va nhan Ihuc ve anh huong cua cac chuong Irinh chng
doI ngheo. Nhung nhung Ihay dI do, du duong nhu Io ra sau
sa c d I vo I nhu ng nguo I Irong ca c I chu c na y, Ia I ho I ho I Irong
con maI cua nhung nguoI ben ngoaI. IMI va Ngan hang The
gIoI van co IIeu chuan mInh bach Ihap hon nhIeu cac I chuc
chnh phu o nhu ng ne n dan chu nhu My , Thu y DIe n hay
Canada. Ho van c gIau nhung bao cao nhay cam. Ch khI ho
khng ngan duoc su ro r Ihng IIn ra ngoaI, ho moI phaI IIeI
I cng khaI. Ca c nuo c dang pha I IrIe n khng ha I Io ng vo I nhu ng
chuong Irinh mo I IIen quan de n su da nh gIa nghe o do I co nhIe u
ben Iham gIa, khI IMI noI voI nhung ben Iham gIa rang nhung
van de quan Irong, chang han nhu khung chnh sach kInh Ie
v m Ia dIeu cam ky.
64
Co nhung v du khac ma o do su Ihay dI duoc noI nhIeu
hon Ia duo c Ia m. Nga y nay, su nguy hIe m cu a nhu ng do ng v n
nga n ha n va cu a Iu do ho a IhI Iruo ng v n va IhI Iruo ng Ia I chnh
64
u o, nhng ngi trong cac nc ang phat trin cam nhn c rng
nc ho co th quyt nh nhng vn nh khi nao bt u va kt thuc mt
nm hoc.
Ihng kInh Ie quc Ie dang co khIem khuyeI va can phaI Iam
mI caI gi do de Iam cho nen kInh Ie Ioan cau n dInh hon.
Tuy nhIen, nhIeu nguoI o B TaI chnh My va IMI IaI cho rang
ch can co nhung Ihay dI nho. Bu IaI, ho de ra mI caI Ien
hoa nh Ira ng cho sa ng kIe n ca I ca ch cu a ho : ca i ca ch ki n tru c
tai chnh toan cu. CaI Ien nay ngu y den mI Ihay dI Ion ve
IuaI choI nham ngan ngua nhung khung hoang IIep Iheo.
Nam duoI nhung IoI Ie hung bIen cung co dI chuI van de
Ihuc su. Nhung cung gIng nhu khI nhung nguoI co Irach
nhIem o IMI Iim cach IaI su buc II sang aI do va sang cac
va n de khng pha I mang Inh he Ih ng, ho Iim mo I ca ch co Ihe
de gIam boI caI cach, Iru nhung caI cach dem IaI nhIeu quyen
Iuc va nhIeu IIen hon cho IMI va nhIeu ngha vu hon (chang
ha n nhu pha I Iuan Ihu Iheo nhu ng IIeu chua n mo I do ca c nuo c
cng nghIep IIen IIen dua ra) cho cac IhI Iruong moI nI.
Ca I ca ch Iha o Iua n ve ca I ca ch ca ng Ia m Iang Ihem m I nghI
ngo. Cuc Iranh Iuan chnh Ihuc ve caI cach Iap Irung van
vao nhung I chuc do va Ianh dao boI van nhung chnh phu
da Ihuc Ie dan daI qua Irinh Ioan cau hoa Irong vong hon
nam muoI nam qua. Khap Ihe gIoI hIen nay, nguoI Ia deu hoaI
nghI ve cu c Iranh Iua n ve ca I ca ch. Pha I d I ma I vo I va n nhu ng
con nguo I a y o Iren ba n ho p, nhu ng nguo I da chIu Ira ch nhIe m
ve he Ihng nay Iau rI, cac nuoc dang phaI IrIen ban khoan
Iu hoI IIeu co Ihe co mI su Ihay dI IhaI su hay khng. DI
voI cac nuoc khach hang, do chang qua ch Ia Iro choI chu,
Irong do cac nha chnh IrI gIa b sua chua cac van de Irong
khI nhung IoI ch IaI chnh van chI phI de gIu IaI he Ihng
hIen nay cang nhIeu cang II. Su hoaI nghI nay dung mI
phan, nhung cung ch dung mI phan ma IhI. Cuc khung
hoang cho Ihay ro rang co dIeu gi do khIem khuyeI Irong qua
Irinh Ioan cau hoa va vi Ihe xuaI hIen cac nha phe binh phe
331 330
nhung nam 1990 Ien cao, hang IoaI nhung caI cach cung IhaI
baI. Dau IIen Ia chuong Irinh cho vay phong ngua cho vay
Iruo c khI m I cu c khu ng hoa ng n ra cho BrazII de do n da u
cu c khu ng hoa ng o nuo c na y. Nhung chuong Irinh ch ke o da I
vaI Ihang va IIeu In chI ph Ion. Sau do Ia chuong Irinh In
du ng kha n ca p, m I bIe n pha p kha c duo c Ia o ra, sa n sa ng cung
cap IIen khI xay ra khung hoang.
67
Chuong Irinh nay cung
khng hIeu qua, chu yeu Ia vi chang aI co ve Ihch Ihu nhung
dIeu kIen cua no.
68
NguoI Ia nhan ra rang chnh cac chuong
Irinh Iro gIup khI khung hoang co Ihe gop phan vao van de
ru I ro da o du c, va o nhu ng Ia p qua n cho vay khng Ia nh ma nh.
Vi Ihe ma m I chIe n Iuo c Iro gIu p Iham gIa duo c dua ra, Irong
do chu no se chIu mI phan chI ph, mac du khng danh cho
nhung nuoc Ion nhu Nga ma danh cho nhung nuoc yeu nhu
Lcuador, UkraIne, RomanIa va PakIsIan. Nhu II da gIaI Ihch
o chuong 8, nhin chung chIen Iuoc Iro gIup Iham gIa da IhaI
baI. Trong vaI Iruong hop, chang han nhu o RomanIa, chung
bI ba I bo sau khI da gay ra nhu ng IhIe I ha I khng nho cho ne n
kInh Ie nuo c na y. Trong Iruo ng ho p kha c, nhu o Lcuador, chu ng
cng khai nhng thay i ngm ngm trong nhim vu cua IMF phan anh
nhng li ch cua cng ng tai chnh. iu o dn n s thiu nht quan v
tri thc cua IMF trong nhiu trng hp. V th, a ra nhng cai cach nht
quan cang tr nn kho khn.
67
Nh chnh cai tn cua no gi y, chng trnh tn dung khn cp t ng cp
tn dung trong nhng trng hp khn cp, gn lin vi mt cuc khung
hoa ng.
68
Co nhng vn su sc hn y. Mc du chng trnh tn dung khn cp
am bao ngun tn dung sn co trong trng hp khung hoang, no khng th
ngn nga nhng khoan vay ngn han khng th gi n va lam cho cac ngn
hang cho vay rui ro hn v ho a tnh n kha nng thu lai nh vao chng trnh
tn dung khn cp. Do o, co s lo ngai rng cung vn rong trong trng hp co
khung hoang se khng thay i nhiu.
qua som dI Iuc da duoc Ihua nhan ngay ca boI nhung quan
chu c cao ca p Ia I IMI. DIe u na y Ia o nen m I su Ihay d I Io n Irong
Iap Iruong chnh Ihuc cua Quy mac du con qua som de bIeI
IIe u va Ia m Ihe na o nhu ng Ihay d I Irong Io I hu ng bIe n se duo c
Ihe hIe n Irong nhu ng chnh sa ch a p du ng o ca c nuo c.
6S
Nhung
ba ng chu ng co duo c cho de n gIo khng co ve hu a he n Ia m, nhu
chI IIe I don gIa n sau day cho Iha y. Ngay sau khI gIa m d c dIe u
ha nh mo I HorsI KhIer Ien na m quye n, ng da cng du m I s
nuoc Ihanh vIen. Trong mI chuyen cng du IoI ThaI Lan vao
cuI Ihang S.2000, ng ghI nhan caI ma cho den Iuc do da Ia
chua n mu c Ir Iue o ben ngoa I IMI va dang ba I da u Iham nha p
vao ban Ihan IMI: su nguy hIem cua Iu do hoa IhI Iruong IaI
chnh. Nuo c Ia ng gIe ng IndonesIa nhanh cho ng chu p Ia y co h I,
va cho de n Iruo c khI ng Ia de n va o Iha ng 7, chnh phu
IndonesIa da cng b nhu ng ke hoa ch can IhIe p va o IhI Iruo ng
IaI chnh. Ngay Iap Iuc, IndonesIa va KhIer bI nhan vIen IMI
chnh huan ngay. B may IMI IaI chIen Ihang: Iu do hoa IaI
chnh co Ihe, ve Iy IhuyeI, co van de nhung can IhIep vao IhI
Iruo ng Ia I chnh (ngha Ia kIe m soa I) Ihi ro ra ng Ia khng duo c
phep voI nhung aI dang con can su gIup do cua IMI.
Cung co nhung y Iuong caI cach khac nhung nua voI va non
no I.
66
KhI su ch Irch ve nhu ng chuong Irinh Iro gIu p Io n Irong
65
Lp trng khng th sai cua IMF lam cho nhng thay i nay din ra kho
khn. Trong trng hp nay, nhng quan chc cao cp co th vn tuyn b
gi th din rng ho a canh bao nhng rui ro gn lin vi t do hoa th trng
tai chnh va vn t lu. Tuyn b nay t nht cung la khng trung thc (va ban
thn no lam xoi mon tin cy cua IMF). Nu IMF a bit nhng rui ro o th
lp trng chnh sach cua no lai cang kho tha th. Nhng i vi nhng
ngi chu ap lc cua IMF, nhng lo ngai nay cung lm ch la nhng li canh
bao nhe nhang, nhng th ch ngh sau. Cai ma IMF bt ho lam la t do hoa
va t do hoa nhanh.
66
Nh a cp trong chng 8, tnh a muc tiu va s min cng thao lun
333 332
Ngay ca nhung caI cach duong nhu raI nho cung phaI dI
maI voI su chng dI manh me, dI khI Iu ca cac nuoc dang
pha I IrIe n Ia n ca c nuo c pha I IrIe n. KhI vIe c vay no nga n ha n Ia
nguyen nhan quan Irong Irong cuc khung hoang Iro nen ro
ra ng, su chu y Ia p Irung va o nhu ng dIe u khoa n cu a Ira I phIe u,
cho phep nhung IraI phIeu duong nhu daI han chuyen Ihanh
no nga n ha n ch sau m I dem.
69
Va khI yeu ca u ve su Iham gIa
cua chu no vao cac chuong Irinh h Iro (cua IMI) Iang Ien, doI
ho I ve nhu ng dIe u khoa n phu Ihem Irong Ira I phIe u cu ng Iang
de Ia o dIe u kIe n cho su Iham gIa ba I bu c cu a ca c chu no Iu
nhan Irong n Iu c ch ng pha sa n, ca I go I Ia nhu ng dIe u khoa n
phI hop hanh dng. ThI Iruong IraI phIeu cho den gIo van
Ihanh cng Irong vIec chng IaI ca haI caI cach nay ngay ca
khI day Ia nhung caI cach duong nhu nhan duoc mI s ung
h Iu IMI. Ca c nha phe binh cho ra ng nhu ng dIe u khoa n
chuyen dI co Ihe Iam chI ph In dung cua nuoc vay Iang Ien
nhung ho da bo quen mI dIem Irong Iam. Ngay nay, chI ph
vay no Ia raI Ion, dac bIeI Ia khI moI Ihu Iro nen II Ie, nhung
ch mI phan chI ph do Ia do nguoI dI vay ganh chIu.
ie u g la c n Ihie I?
Nhan Ihuc ve cac van de cua Ioan cau hoa da IIen mI buoc
da I. Nhung ca I ca ch he Ih ng Ia I chnh qu c Ie mo I ch vu a ba I
dau. Theo suy ngh cua II, nhung caI cach can IhIeI chu yeu
bao gm:
69
Nhng iu khoan nay cho phep chu n oi thanh toan trong nhng hoan
canh nht nh thng chnh la nhng hoan canh ma khi o, cac chu n
khac cung oi rut tin.
duo c Iang cuo ng a p du ng vo I nhu ng IhIe I ha I co n khu ng khIe p
hon. B Iruong IaI chnh moI cua My va gIam dc dIeu hanh
moI cua IMI deu Io ra de daI ve Iac dng Ing Ihe cua chIen
Iuoc Iro gIup nay, nhung sau do van IIep Iuc voI chuong Irinh
y heI nhu vay: cho Th Nh Ky va ArgenIIna Ian IuoI vay 11 I
USD va 21,6 I USD vao nam 2000 va 2001. CuI cung, su IhaI
ba I cu a chuong Irinh Iro gIu p ArgenIIna da gay ra su c e p bu c
IMI phaI xem xeI IaI chIen Iuoc cua minh.
Ngay ca khI co su d ng Ihua n r ng ra I, du chua pha I Ia Ioa n
b, ve caI cach, su chng dI Iu cac Irung Iam IaI chnh van
co n va dI khI, nhu ng ch ng d I na y duo c B Ta I chnh My u ng
h. Trong cuc khung hoang Dng A, khI su chu y Iap Irung
vao su mInh bach, dIeu Iro nen ro rang Ia de bIeI dIeu gi dang
xay ra o nhung IhI Iruong moI nI, nguoI Ia can phaI bIeI cac
quy dau Iu mao hIem va cac Irung Iam ngan hang ngoaI khoI
dang Ia m gi. Thu c Ie da co su Io nga I ra ng nang cao Inh mInh
ba ch o nhu ng noI kha c se ca ng Ia m cho ca c gIao dIch duo c Ihu c
hIen Ihng qua nhung quy dau Iu mao hIem va nhung ngan
hang ngoaI khoI nay va ve Ing Ihe Ihi chung Ia IaI cang co I
Ihng IIn ve nhung gi dang dIen ra hon. B Iruong Summers
da dung ve pha cac quy dau Iu mao hIem va cac Irung Iam
ngan ha ng ngoa I khoI, Iu ch I nhu ng Io I keu go I Iang cuo ng su
mInh bach, Iap Iuan rang su mInh bach IhaI qua se Iam gIam
dng Iuc Ihu Ihap Ihng IIn, chuc nang khaI pha gIa Irong
IhuaI ngu IaI chnh. Nhung caI cach Irong cac Irung Iam ngan
ha ng ngoa I khoI, duo c Ia p ra nhu Ia ca c IhIen duo ng Ir n Ihue
va su quan Iy, ch Iao duoc da sau ngay 11.9. DIeu nay chang
co gi dang ngac nhIen. Nhung Irung Iam nay Ia san pham cua
nhung chnh sach co muc dch cua cac nuoc cng nghIep IIen
IIen, duoI ap Iuc cua cac IhI Iruong IaI chnh va nhung nguoI
gIau co.
335 334
gIu p cu a IMI de gIu p do chu no . DIe u ca n IhIe I Ia ca I ca ch
IuaI pha san phaI Ihua nhan ban chaI dac Ihu cua pha
sa n do bIe n d ng kInh Ie v m gay ra. DIe u ca n co Ia m I
sIeu Chuong 11, mI dIeu khoan pha san yeu cau IaI co
cau va uu IIen cho ban Ianh dao hIen IaI IIep Iuc quan Iy.
MI caI cach nhu vay se co IoI Ia Iam cho cac chu no phaI
ca n Iha n va ky ca ng hon khI cho vay, Ihay vi khuye n khch
cho vay baI mang nhu da Iung ph bIen Iruoc day.
71
C
ga ng Iheo du I nhu ng ca I ca ch Iua I pha sa n co Io I cho chu
no, khng chu y den Inh chaI dac Ihu cua su pha san do
cac van de v m, khng phaI Ia gIaI phap. DIeu do khng
ch IhaI baI Irong vIec gIaI quyeI nhung van de cua cac
nuoc khung hoang ma con Ia mI phuong Ihuc khng
duoc chap nhan nhu chung Ia da Ihay o Dng A. NguoI
Ia khng Ihe don gIan dem IuaI cua nuoc nay ghep vao
nhung IIeu chuan, Iap quan cua nuoc khac. Nhung vu vo
no nha nuoc (nhu o ArgenIIna) Ihi phuc Iap hon nhung
cung can phaI dua vao IuaI pha san va ngung Ihanh Ioan,
mI dIem ma IMI cuI cung duong nhu cung da chap
nhan. Nhung IMI khng Ihe dong vaI Iro Irung Iam. IMI
Ia mI chu no Ion va no bI chI phI boI cac nuoc chu no.
MI he Ihng xu Iy pha san Irong do chu no hay daI dIen
cua no cung Ia nguoI danh gIa pha san se khng bao gIo
duoc coI Ia cng bang.
3. Khng du a nhIe u va o ca c chuong Irinh Iro gIu p. KhI su du ng
bIen phap pha san va ngung Ihanh Ioan nhIeu hon, nhu
71
Mc du trong hu qua cua khung hoang ng A, nhng xut nay thu hut
s quan tm ang k, vi cuc khung hoang Argentine, lin quan n n
cng, mi quan tm a b chuyn sang c ch tai c cu n quc gia mc cho
s vic phn ln khung hoang gn y lin quan n n t nhn ch khng
phai n nha nc.
1. Thu a nha n su nguy hIe m cu a Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh
va ra ng ca c Iu ng v n nga n ha n (IIe n no ng) gay ra ngoa I
u ng Io n, gay IhIe I ha I cho nhu ng nguo I khng Iham gIa Iru c
IIe p va o gIao dIch (nguo I vay va nguo I cho vay). Ba I cu khI
nao co ngoaI ung Ion nhu Ihe Ihi su can IhIep bao gm
ca can IhIep qua he Ihng Ihue va ngan hang
70
Ia can
IhIeI. Thay vi chng IaI nhung can IhIep nay, cac I chuc
Ia I chnh qu c Ie nen Ia p Irung n Iu c Ia m cho su can IhIe p
nay co hIeu qua hon.
2. CaI cach IuaI pha san va ngung Ihanh Ioan. Cach phu hop
de gIaI quyeI van de khI con no Iu nhan khng Ira duoc
cho chu no, du Ia chu no nuoc ngoaI hay Irong nuoc, Ia
pha san, chu khng phaI Ihng qua cac chuong Irinh Iro
70
chu u, ng i ta t p trung s chu y va o m t loa i thu c ngh, go i
la thu Tobin, a nh va o nh ng giao dch ta i chnh xuyn qu c gia. Ch ng
ha n, xem H. Williamson, Khler Says IMF Will Look Again at Tobin Tax,
Financial Times, 10.2001. Hin nay, co nhiu nghin cu phn tch thu nay
ca v ly thuyt va thc nghim. nm c nhng nghin cu v chu nay,
xem trang web www.ceedweb.org/iirp/biblio.html. iu thu v la ngay ca cu
b trng tai chnh cung vit mt bai co th xem nh ung h nhng nguyn ly
cua thu nay L.H.Summers and V.P. Summers, When Financial Markets
Work Too Well: A Cautious Case for a Securities Transactions Tax, Journal of
Financial Services Research 3 (1989), trang 261-286. Nhng ap dung thu
nay th con nhiu vn , c bit trong mt th gii ma o thu c anh
ring tng nc va chng khoan phai sinh va nhng cng cu tai chnh phc tap
tai chnh khac a tr nn ph bin. Xem thm J. E. Stiglitz, Using Tax Policy
to Curb Speculative Short-Term Trading, Journal of Financial Services
Research 3(2/3) (thang 12.1999), trang 101-115. V xut nguyn tac, xem J.
Tobin, A Proposal for International Monetary Reform, Eastern Economic
Journal 4 (1978), trang 153-159, va B. Eichengreen, J. Tobin, va C. Wyplosz,
Two Cases for Sand in the Wheels of International Finance, Economic
Journal 105 (thang 5.1995), trang 162-172. Ngoai ra, xem tuyn tp tiu lun
trong M. ul Haq, I. Kaul, va I. Grunberg, The Tobin Tax: Coping with Financial
Volatility (London and New York: Orford University Press, 1996).
337 336
cu ng pha I Ia he Ih ng cung ca p v n cho ca c doanh nghIe p
va cho cac hoaI dng Iao vIec Iam.
72
S. CaI IIen quan Iy ruI ro. Ngay nay, cac nuoc Iren khap Ihe
gIoI gap v s ruI ro voI su bIen dng cua Iy gIa. Mac du
van de nay kha ro rang, nhung gIaI phap Ihi chua chac
chan. Cac chuyen gIa bao gm ca nhung chuyen gIa IaI
IMI dao d ng gIu a nhu ng he Ih ng Iy gIa ma ho u ng h .
Ho da khuye n khch ArgenIIna neo d ng IIe n cu a nuo c na y
va o d ng USD. Sau khu ng hoa ng Dng A , ho Ia p Iua n ra ng
ca c nuo c hoa c pha I Iha n I Iy gIa hoa c pha I c dInh Iy gIa .
Sau Iham hoa o ArgenIIna, IoI khuyen nay co Ihe IaI Ihay
dI. Du cho caI cach co che Iy gIa cua cac nuoc nhu Ihe
na o, ca c nuo c se va n pha I d I pho vo I nhIe u ru I ro. Nhu ng
nuoc nho nhu ThaI Lan mua va ban hang hoa voI nhIeu
nuoc gap kho khan khI Iy gIa gIua nhung dng IIen chu
chI Ihay dI S0 hoac hon. C dInh Iy gIa vao mI dng
IIen se khng gIaI quyeI duoc van de ma con co Ihe Iam
cho dao dng Iy gIa voI cac ngoaI Ie khac Iang Ihem.
Nhung con mI kha canh ruI ro khac. Khung hoang no o
My LaIInh vao nhung nam 1980
73
Ia vi IaI suaI Iang qua
Io n do chnh sa ch IIe n Ie Iha I cha I cu a Cu c du Iru IIen bang
My duoI IhoI Chu IIch PauI VoIcker. Cac nuoc dang phaI
IrIen phaI hoc cach quan Iy nhung ruI ro do, co Ihe bang
72
Nh chung ta thy, m ca mt nc cho cac ngn hang nc ngoai co th
khng dn ti nhiu ngun vn hn, c bit la cho nhng doanh nghip va
va nho ni a. Cac nc cn co nhng quy nh, tng t nh nhng quy
nh trong Lut tai u t cng ng cua My (Americas Community Rein-
vestment Law) am bao khi ho m ca th trng, nhng doanh nghip
nho se khng b oi vn.
73
Khung hoang n xay ra Argentina vao nm 1981, Chile va Mexico vao nm
1982 va Brazil vao nm 1983. Tng trng chm a keo dai sut nhng nm
con lai cua thp ky.
ca u ve ca c chuong Irinh Iro gIu p Io n, ca I Ihuo ng xuyen Iha I
baI voI IIen d ra de hoac nham gIup cho cac chu no
phuong Tay Ihu hI no hoac Ia duy Iri Iy gIa o muc qua
cao Iau hon (cho phep nhung nguoI gIau o Irong nuoc ruI
IIen ra khoI daI nuoc voI Iy gIa co IoI nhung IaI Iam cho
daI nuoc Ihem no nan), se gIam dI. Nhu chung Ia da Ihay,
chuong Irinh Iro gIu p khng ch Iha I ba I ma co n go p Ihem
vao van de, Iam gIam su can Irong khI cho vay va gIam
dng Iuc ap dung cac bIen phap chng ruI ro Iy gIa.
4. CaI IIen kIem soaI ngan hang ca ve nI dung quy dInh
va vIec Ihuc hIen o ca cac nuoc phaI IrIen va kem phaI
IrIe n. Nhu ng quy dInh IhIe u cha I che o ca c nuo c pha I IrIe n
co Ihe gay ra Iho I quen cho vay IhIe u Ia nh ma nh, m I su
xua I kha u Inh ba I n sang nuo c kha c. Trong khI co Ihe
co Iranh ca I IIe u nhu ng IIeu chua n v n an Ioa n co Ia m Iang
Ihem su n dInh cu a he Ih ng Ia I chnh o ca c nuo c pha I IrIe n
hay khng, I nguo I nghI ngo Ia chu ng se go p pha n Ia m Iang
su ba I n Ioa n ca u, ba ng ca ch khuye n khch cho vay nga n
ha n. Su no I Io ng kIe m soa I Ia I chnh va su Ie Ihu c qua mu c
va o nhu ng IIeu chua n v n an Ioa n da bI Ia m saI Ie ch va Ia m
Iang su ba I n. DIe u ca n IhIe I Ia pha I co m I ca ch IIe p ca n
r ng hon, I gIa o dIe u hon d I vo I vIe c kIe m soa I Ia I chnh,
duo c dIe u chnh de phu ho p vo I hoa n ca nh va nang Iu c cu a
m I nuo c. Tha I Lan da du ng khI Iha I cha I quy dInh cho vay
da u co nha da I va o nhu ng nam 1980. DIe u saI Ia m Ia dI
khuye n khch Tha I Lan bo nhu ng quy dInh na y. Co v s
nhung quy dInh khac, chang han nhu gIoI han Ic d
(nhu ng ha n che ve I c d Iang Ia I sa n cu a ngan ha ng), cu ng
co Ihe Ia m Iang su n dInh. Nhung ca I ca ch khng Ihe cu ng
Iu c Ia m che ch nhu ng mu c IIeu r ng Io n hon: m I he Ih ng
ngan hang an Ioan va Ianh manh Ia quan Irong nhung do
339 338
doanh nghIe p de hon nhIe u so vo I Ia o ra no , ra ng IhIe I ha I
do IaI suaI cao gay ra khng Ihe Iay IaI duoc khI IaI suaI
da duo c ha xu ng. Ca n pha I khI phu c su can ba ng: nhu ng
mI quan Iam cua cng nhan va cac doanh nghIep nho
phaI duoc can bang voI nhung quan Iam cua chu no; Iac
dng cua cac chnh sach ve su Ihao chay vn Irong nuoc
phaI can bang voI su quan Iam duong nhu IhaI qua hIen
nay dI voI cac nha dau Iu nuoc ngoaI. Cach dI pho voI
nhu ng cu c khu ng hoa ng Ia I chnh Irong Iuong IaI se pha I
duoc daI Irong bI canh chnh IrI, xa hI cu Ihe. NgoaI
nhung Ian pha do bao Ioan xay ra khI cuc khung hoang
khng duoc xu Iy II, vn cung se khng chay vao nhung
nuoc dang phaI dI maI voI baI n chnh IrI, xa hI, va
khng mI chnh phu nao, Iru nhung chnh phu dc IaI
dan ap nhaI, co Ihe kIem soaI nI bao Ioan, dac bIeI khI
nguoI dan bIeI duoc rang nhung chnh sach Irong nuoc
dang bI ap daI Iu ben ngoaI.
Quan Iro ng nha I Ia ca n pha I quay Iro Ia I nhu ng nguyen Iy kInh
Ie co ba n. Thay vi Ia p Irung va o Iam Iy so m na ng chIe u mua
cu a nha da u Iu, va o nIe m IIn khng Ihe du doa n cu a ho , IMI
ca n pha I quay Iro Ia I su me nh nguyen Ihu y cu a no Ia cung ca p
v n de khI phu c I ng ca u o nhu ng nuo c ga p suy Ihoa I kInh Ie .
Ca c nuo c dang pha I IrIe n Ihuo ng ban khoan Ia I sao khI My ga p
suy Ihoa I Ihi ho Ia I a p du ng chnh sa ch Ia I kho a va IIe n Ie mo
r ng nhung khI ho ga p suy Ihoa I Ihi nguo I Ia Ia I do I ho pha I Ia m
dIe u nguo c Ia I. KhI My roI va o suy Ihoa I nam 2001, cu c Iranh
Iua n Iu c do khng pha I Ia IIe u co ca n m I chuong Irinh kch Ihch
kInh Ie hay khng ma Ia chuong Irinh do nhu Ihe na o. Cho de n
gIo , nhu ng ba I ho c Iu khu ng hoa ng kInh Ie o ArgenIIna va Dng
A da ro ra ng: nIe m IIn khng bao gIo duo c khI phuc o nhung
ne n kInh Ie co n dang sa Ia y Irong suy Ihoa I Ira m Iro ng. Nhu ng
cach mua bao hIem chng IaI nhung bIen dng Iren IhI
Iruong vn quc Ie. Khng may Ia, ngay nay cac nuoc ch
co Ihe mua ba o hIe m cho nhu ng bIe n d ng nga n ha n. Ca c
nuoc phaI IrIen chac chan co kha nang quan Iy ruI ro cao
hon ca c nuo c ke m pha I IrIe n va ho nen gIu p ca c nuo c ke m
pha I IrIe n pha I IrIe n IhI Iruo ng ba o hIe m. Do do , se y ngha
hon ne u ca c nuo c pha I IrIe n va ca c I chu c Ia I chnh qu c
Ie cho vay ca c nuo c dang pha I IrIe n duo I nhu ng hinh Ihu c
gIam ruI ro, ngha Ia bang cach cho chu no chIu nhung
ruI ro do nhung Ihay dI IaI suaI Ion.
6. Ca I IIe n he Ih ng ba o hIe m xa h I. M I pha n nhIe m vu qua n
Iy ruI ro Ia nang cao nang Iuc cua nhung nguoI de bI In
Ihuong o Irong nuoc de ho chng do ruI ro II hon. Hau
he I ca c nuo c dang pha I IrIe n co he Ih ng ba o hIe m xa h I
yeu, bao gm ca vIec IhIeu nhung chuong Irinh bao hIem
IhaI nghIep. Ngay ca o nhung nuoc phaI IrIen hon, mang
IuoI bao hIem xa hI cung yeu va IhIeu Irong haI khu vuc
ph bIen o cac nuoc dang phaI IrIen Ia nng nghIep va
doanh nghIe p nho . Do va y, Iro gIu p qu c Ie se ra I ca n IhIe I
ne u ca c nuo c dang pha I IrIe n mu n Ia o buo c IIe n nha y vo I
de caI IhIen he Ihng bao hIem xa hI cua ho.
7. Nang cao kha nang dI pho voI khung hoang. Chung Ia
da Ihay nhung IhaI baI Irong dI pho voI khung hoang
Irong cuc khung hoang 19971998. Cac chnh sach Iro
gIu p khng duo c IhIe I ke I I va da duo c Ihu c hIe n I I. Ca c
chuong Irinh da khng Inh den vIec IhIeu he Ihng bao
hIe m xa h I, va ra ng duy Iri do ng In du ng Ia I I quan Iro ng
va rang su Irao dI Ihuong maI gIua cac nuoc gIam suI se
Iam Ian Iruyen khung hoang. Nhung chnh sach do duoc
xay dung khng ch Iren nhung du bao II va con Iren su
IhaI baI Irong vIec nhan Ihuc duoc rang Iam IIeu Ian mI
341 340
Iro cu a Ngan ha ng The gIo I no I rIeng; va m I quan he gIu a Ngan
hang va cac nuoc dang phaI IrIen.
De da nh gIa Ia I hoa I d ng, Ngan ha ng da nghIen cu u su pha I
IrIen Ihanh cng da dIen ra nhu Ihe nao.
74
MI s baI hoc da
duo c ru I ra Iu su da nh gIa Ia I na y Ia nhu ng dIe u ma Ngan ha ng
The gIoI da nhan Ihuc duoc Iu Iau: Iam quan Irong cua vIec
ch chI IIeu Irong gIo I ha n ngan sa ch, Ia m quan Iro ng cu a gIa o
duc, bao gm ca gIao duc danh cho phu nu, va cua su n dInh
kInh Ie v m. Tuy nhIen, cung co nhIeu baI hoc moI. Thanh
cng khng ch den Iu vIec Ihuc day gIao duc ph Ihng ma
con Iu su hinh Ihanh nen Iang cng nghe manh, bao gm su
h Iro cho dao Iao Irinh d cao. Hoan Ioan co Ihe vua nang
cao su cng bang vua daI duoc Iang Iruong nhanh cung mI
Iuc. Thuc Ie Ia nhung chnh sach cang cng bang Ihi IaI cang
gIup cho Iang Iruong. Su ung h Ihuong maI va mo cua cung
quan Iro ng
7S
nhung chnh Ia o vIe c Ia m nho mo r ng xua I kha u
74
Qua trnh tai anh gia (nh chung ta a cp) thc t bt u sm hn, di
ap lc cua chnh phu Nht va c th hin trong n ban mang tnh bc
ngot vao nm 1993, cun iu ky diu ng A: Tng trng kinh t va
Chnh sach cng. Nhng thay i trong suy ngh c th hin trong nhng
bao cao phat trin, goi la Bao cao phat trin th gii (World Development
Report). Chng han, bao cao nm 1997 a anh gia lai vai tro cua nha nc,
bao cao nm 1998 tp trung vao tri thc (bao gm ca tm quan trong cua cng
ngh) va thng tin (bao gm ca nhng khim khuyt cua th trng gn lin
vi thng tin khng hoan hao), bao cao nm 1999 va 2001 nhn manh vai tro
cua th ch, khng ch cua chnh sach va bao cao nm 2000 a ra mt cach
tip cn m rng vi ngheo oi.
75
Khng co g ngac nhin khi Ngn hang Th gii vn tip thu nghim tuc
nhng ch trch v ly thuyt va thc nghim v t do hoa thng mai, chng
han nh trong nghin cu cua F. Rodriguez va D. Rodrik, Trade Policy and
Economic Growth: A Skeptics Guide to the Cross-National Evidence, trong
cun Macroeconomics Annual 2000 (Cambridge, MA: MIT Press for NBER,
2001) do Ben Bernanke va Kenneth S. Rogoff chu bin. Du cho quan im
nay co u im hoc thut g i na, no i ngc lai vi quan im chnh
thng cua My va cac nc G-7 rng thng mai la tt.
dIe u kIe n ma IMI a p da I ca c nuo c de d I Ia y IIe n Iro gIu p khng
ch qua han che ma con Ihe hIen ro cach nhin nay.
Co nhung Ihay dI khac cung raI co y ngha. VIec buc IMI
phaI cng b nhung anh huong Ien ngheo doI va IhaI nghIep
do cac chuong Irinh cua ho gay ra se Ihu huI su chu y vao
nhu ng kha ca nh kha c cu a m I chuong Irinh. Ca c nuo c ca n pha I
bIe I nhu ng ha u qua co Ihe co vo I nhu ng chuong Irinh ma nguo I
Ia goI y cho ho. Neu IMI Ihuong xuyen saI soI mI cach co he
Ihng neu, chang han, ngheo doI Iang Ien Ion hon du bao
Quy nay se phaI chIu Irach nhIem. Cau hoI co Ihe daI ra Ia:
IIeu cac m hinh cua IMI co saI Iam mI cach co he Ihng hay
khng7 Hay IIeu Quy nay co c y huong dan saI hay khng7
CA ! CA CH NCAN HA NC THL C!O ! CA ! CA CH NCAN HA NC THL C!O ! CA ! CA CH NCAN HA NC THL C!O ! CA ! CA CH NCAN HA NC THL C!O ! CA ! CA CH NCAN HA NC THL C!O !
\A \!L N TRO !HA T TR!L N \A \!L N TRO !HA T TR!L N \A \!L N TRO !HA T TR!L N \A \!L N TRO !HA T TR!L N \A \!L N TRO !HA T TR!L N
MI phan Iy do ma II van con hy vong vao kha nang caI
cach cac I chuc kInh Ie quc Ie Ia vi II da Ihay nhung Ihay
dI dIen ra IaI Ngan hang The gIoI. Do khng phaI Ia su Ihay
dI de dang va cung khng nhIeu nhu II da mong mun.
Nhung nhung Ihay dI do van raI dang ke.
Cho den khI II gIa nhap, chu IIch moI |ames WoIIensohn
dang IIe n ha nh ca I ca ch nha m Ia m cho Ngan ha ng The gIo I da p
u ng I I hon nhu ng m I quan Iam cu a ca c nuo c dang pha I IrIe n.
Mac du phuong huong moI khng phaI Iuc nao cung ro rang,
nen Iang kIen Ihuc khng phaI Iun vung chac va su ung h
ben Irong Ngan hang van con Iau moI day du, Ngan hang The
gIoI da baI dau xu Iy nghIem Iuc nhung van de can ban ma
nguoI Ia da phe phan no. CaI cach co IIen quan den su Ihay
d I IrIe I Iy o ba khu vu c: pha I IrIe n; vIe n Iro no I chung va vIe n
343 342
Vie n Iro
Nhung chnh cach vIen Iro IaI co Ihe Iao ra vaI can cho su
chuye n d I co hIe u qua . Chu ng Ia da Iha y o chuong 2 ra ng vIe c
ap daI nhung dIeu kIen, mI s Irong do Ihuong mang Inh
chnh IrI, nhu Ia dIeu kIen IIen quyeI cho vIen Iro da khng
Ihanh cng. No khng Iam cho chnh sach hop Iy hon, Iang
Iruong nhanh hon hay co keI qua II hon. Cac nuoc cam Ihay
ra ng ho bI ba I bu c pha I ca I ca ch nen khng Ihu c su nhIe I Iinh
dau Iu va cam keI dI moI. Nhung su Iham gIa cua ho Ia II
quan Iro ng de co su Ihay d I xa h I Ihu c su . T I Ie hon, nhu ng
dIeu kIen nay Iam xoI mon cac IIen Irinh dan chu. CuI cung,
ngay ca IMI cung Ie IoI nhan Ihuc ra rang cac dIeu kIen nay
da dI qua xa, rang hang Ia dIeu kIen Iam cho cac nuoc dang
pha I IrIe n khng Ihe Ia p Irung va o nhu ng va n de uu IIen. Nhung
Irong khI dang co nhu ng n Iu c de chnh su a ca c dIe u kIe n na y,
ben Irong Ngan hang The gIoI, cuc Iranh Iuan ve caI cach da
duo c da y xa hon. M I s nguo I cho ra ng ca c dIe u kIe n nen duo c
Ihay bang su Iua chon, ch vIen Iro cho nhung nuoc co nhung
Ihanh Ich II, cho phep ho Iu Iua chon chIen Iuoc phaI IrIen
va cham duI ch dao vI m nhu Irong qua khu. Bang chung Ia
nhung vIen Iro mang Inh Iua chon co Ihe co nhung Iac dng
dang ke, vua Ihuc day Iang Iruong, vua gIam ngheo doI.
Xo a no
Cac nuoc dang phaI IrIen khng ch yeu cau duoc vIen Iro
Iheo ca ch gIu p cho su pha I IrIe n cu a ho ma co n mu n co Ihem
nhIeu vIen Iro. Nhung khoan IIen Iuong dI nho co Ihe Iao ra
su kha c bIe I Io n Irong vIe c nang cao su c kho e va Iy Ie bIe I chu .
chu khng pha I ma I vIe c Ia m do Iang nha p kha u, da do ng go p
va o Iang Iruo ng. KhI ca c chnh phu ha nh d ng de Ihu c da y xua I
kha u va h Iro ca c doanh nghIe p mo I, Iu do ho a se co Ia c du ng.
Nguoc IaI, no Ihuong IhaI baI. O Dng A, chnh phu da dong
vaI Iro Iru cI Irong Ihanh cng bang cach gIup Iao ra nhung
Ihe che khuyen khch IIeI kIem va phan b dau Iu hIeu qua.
Ca c nuo c Iha nh cng cu ng nha n ma nh de n ca nh Iranh va hinh
Iha nh doanh nghIe p Ihng qua Iu nhan ho a va Ia I co ca u nhu ng
doanh nghIep dang In IaI.
Tng hop IaI, cac nuoc Ihanh cng da Iheo duI cach IIep
can Ioan dIen dI voI phaI IrIen. Ba muoI nam Iruoc day, cac
nha kInh Ie canh Ia va canh huu Ihuong dng y voI nhau rang
su caI IhIen hIeu qua phan b ngun Iuc va Iang ngun cung
vn Ia IraI IIm cua su phaI IrIen. Ho ch khac nhau o ch nen
Iam Ihe nao de daI duoc dIeu do: qua cac ke hoach cua chnh
phu hay qua IhI Iruong Iu do. CuI cung, ca haI cach nay deu
khng hIeu qua. PhaI IrIen khng ch bao ham ngun Iuc va
vn ma con bao ham mI su chuyen dI xa hI.
76
Ro rang,
cac I chuc kInh Ie quc Ie khng Ihe chIu Irach nhIem ve su
chuyen dI do nhung ho co Ihe dong mI vaI Iro quan Irong.
Va I nhaI, ho khng nen Iro Ihanh vaI can cho su chuyen
dI Ihanh cng.
76
Co nhiu kha canh cua qua trnh chuyn i nay, bao gm ca s chp nhn
thay i (tha nhn rng moi th se khng din ra nh a tng din ra hang
th h trc), chp nhn nhng nguyn ly khoa hoc c ban va cach t duy
khoa hoc, tha nhn s sn sang chp nhn rui ro cn thit trong kinh doanh.
Ti tin rng nhng thay i o, trong nhng bi canh phu hp, co th din ra
trong thi gian tng i ngn. Chi tit hn v quan im phat trin la
chuyn i nay, xem J. E. Stiglitz, Towards a New Paradigm for Develop-
ment Strategies, Policies and Processes, 9th Raul Prebisch Lecture phat biu
tai Palais des Nations, Geneva, UNCTAD, 19.10.1998.
345 344
D I vo I ho , do Ia m I me nh Ie nh da o du c, m I su Ihe hIe n nhu ng
nguyen Iac kInh Ie cng bang.
Van de Irach nhIem dao duc cua chu no Ihe hIen ro Irong
Iruong hop cho vay IhoI chIen Iranh Ianh.
78
KhI IMI va Ngan
hang The gIoI cho che d dc IaI MobuIu o Cng hoa Dan chu
Congo vay IIen, ho bIeI (hoac dang Ie phaI bIeI) rang phan Ion
s IIen do se khng dung de gIup do nguoI ngheo o daI nuoc
nay ma de dung Iam gIau cho MobuIu. Do Ia IIen de dam bao
nha Ianh dao Iham nhung nay se Ianh dao daI nuoc Iheo phe
phuong Tay. DI voI nhIeu nguoI, IhaI khng cng bang khI
nhung nguoI dong Ihue binh Ihuong o cac nuoc co chnh phu
Iham nhung phaI Ira no cho nhung khoan vay vao IuI nhung
nha Ianh dao khng daI dIen cho ho.
Phong Irao xoa no nhan ky nIem nam 2000 da Ihanh cng
khI nhan duoc nhIeu cam keI xoa no Ion. Mac du Iruoc nam
2000, da co chuong Irinh xoa no danh cho nhung nuoc no
nhIe u nha I, ra I I nuo c Iho a ma n nhu ng IIeu chua n ma IMI du ng
Ien. Cho de n cu I nam 2000, duo I su c e p qu c Ie , haI muoI b n
nuoc da vuoI qua nguong de duoc xoa no.
Nhung chuong Irinh xoa no can phaI IIen xa hon nua. Nhu
hIen nay, cac Ihoa Ihuan xoa no moI ch Ia cho nhung nuoc
ngheo nhaI. Nhung nuoc nhu IndonesIa bI cuc khung hoang
Dng A va saI Iam cua nhung chnh sach cua IMI Ian pha Ihi
van con qua sung Iuc de co Ihe duoc xep vao IoaI duoc xoa
no .
VIen Iro phaI IrIen, sau khI da dIeu chnh Iam phaI, Ihuc ra
dang gIam va neu Inh Iheo Iy Ie phan Iram Ihu nhap cua cac
nuo c pha I IrIe n hay Iren co so binh quan da u nguo I Ia I ca c nuo c
dang phaI IrIen Ihi Iy Ie gIam con cao hon. Can phaI xay dung
co so cho su IaI Iro nay (va nhung hang hoa cng cng Ioan
cau khac) mang Inh ben vung hon, khng bI anh huong boI
su Iha I Ihuo ng cu a ne n chnh IrI o My hay dau do . Da co nhIe u
de nghI duoc dua ra. KhI IMI duoc Ihanh Iap, no duoc phep
Iap ra Quyen ruI vn dac bIeI (SpecIaI DrawIng RIghIs SDR),
m I Ioa I IIe n Ie qu c Ie . Do ca c nuo c hIe n nay khn khe o da nh
ha ng I USD de du Iru ha ng nam nha m ba o ve ho kho I su Ihang
Iram cua cac IhI Iruong quc Ie, mI phan Ihu nhap khng
chuyen Ihanh Ing cau. Su suy IhoaI kInh Ie Ioan cau Irong
cac nam 20012002 Iam day Ien nhung mI Io ngaI. PhaI hanh
dng SDR de IaI Iro hang hoa cng cng Ioan cau bao gm
ca vIen Iro phaI IrIen co Ihe gIup duy Iri suc manh kInh Ie
Ioa n ca u Irong khI gIu p duo c m I s nuo c nghe o nha I Iren Ihe
gIoI. De nghI Ihu haI IIen quan den vIec su dung doanh Ihu Iu
ca c ngu n Iu c kInh Ie Ioa n ca u nhu ng khoa ng sa n o duo I da y
bIen va quyen san baI ca daI duong de gIup IaI Iro cho vIen
Iro pha I IrIe n.
Ga n day, su chu y Ia p Irung va o vIe c xo a no . Ne u khng xo a
no, nhIeu nuoc dang phaI IrIen khng Ihe Iang Iruong. MI
phan Ion Ihu nhap Iu xuaI khau cua ho phaI dung de Ira no
cho cac nuoc phaI IrIen.
77
Phong Irao van dng xoa no nhan
ky nIem nam 2000 da Ihu huI duoc su ung h Ion. Phong Irao
na y duo c su u ng h cu a ca c nha Iho o kha p ca c nuo c pha I IrIe n.
77
nhiu nc, tin tra n chim ti hn mt phn t doanh thu xut khu.
mt s nc, tin tra n chim ti gn na doanh thu xut khu.
78
Nhng khoan n o i khi c goi la n bn.
347 346
s baI cng Iruoc day. Nhung van con co nhIeu vIec phaI Iam:
My va cac nuoc cng nghIep phaI IrIen khac moI ch dng y
Ihao Iuan. Ch su dng y Ihao Iuan gIaI quyeI nhung baI cng
IhI cung da duoc xem nhu Ia su nhuong b rI.
MI Irong nhung Inh vuc duoc quan Iam dac bIeI IaI Doha
Ia quyen so huu Ir Iue. DIeu nay Ia quan Irong neu mun cac
nha sang che co dng Iuc de sang che, mac du nhIeu nghIen
cu u quan Iro ng nha I nhu khoa ho c co ba n va Ioa n ho c Ihi khng
Ihe dang ky ba n quye n. Khng aI pha n d I Ia m quan Iro ng cu a
quye n so hu u Ir Iue . Nhung quye n na y ca n pha I can ba ng gIu a
quye n va Io I ch cu a nha sa n xua I vo I quye n va Io I ch cu a nguo I
su du ng khng ch nguo I su du ng o ca c nuo c dang pha I IrIe n
ma ca nhung nha nghIen cuu o nhung nuoc phaI IrIen. Trong
nhung phIen cuI cua Vong dam phan Uruguay, ca Cuc khoa
hoc cng nghe va HI dng c van kInh Ie deu Io ngaI rang
chu ng Ia khng co su can d I ve quye n Iho a Ihua n do da da I
IoI ch cua nha san xuaI Ien Iren IoI ch cua nguoI su dung.
Chung II Io rang khI Iam nhu Ihe, Ic d phaI IrIen va sang
Ia o Ihu c Ie se bI ca n Iro . Sau cu ng Ihi kIe n Ihu c Ia da u va o quan
Irong nhaI cua nghIen cuu va quyen so huu Ir Iue chaI hon
co Ihe Iam Iang gIa ca cua dau vao nay. Chung II cung Io ve
hau qua cua vIec Iu chI cung cap Ihuc cuu nguoI cho nguoI
ngheo. Van de nay sau do da Ihu huI duoc su chu y cua cng
Iua n qu c Ie Irong b I ca nh cu a vIe c cung ca p Ihu c chu a AIDS
o Nam PhI. Ap Iuc quc Ie da buc cac cng Iy duoc pham ruI
IuI va co Ihe Ihay rang, cu IIep Iuc nhu Ihe, nhung Iac dng
IIeu cuc nhaI cung se bI han che. Nhung se huu ch neu bIeI
rang ban dau ngay ca chnh quyen dang Dan chu cua My cung
u ng h ca c cng Iy duo c pha m. DIe u chu ng Ia khng nha n Ihu c
duoc day du chnh Ia mI hIem hoa khac, caI da bI goI Ia n
cp ban quyn sinh hoc cac cng Iy quc Ie dang ky ban
CA ! CA CH WTO \A CAN BA NC CA ! CA CH WTO \A CAN BA NC CA ! CA CH WTO \A CAN BA NC CA ! CA CH WTO \A CAN BA NC CA ! CA CH WTO \A CAN BA NC
LJCH TR!NH THUONC MA ! LJCH TR!NH THUONC MA ! LJCH TR!NH THUONC MA ! LJCH TR!NH THUONC MA ! LJCH TR!NH THUONC MA !
Su phan dI Ioan cau dI voI Ioan cau hoa baI dau Iu cuc
ho p Ihuo ng dnh WTO o SeaIIIe, bang WashIngIon, bo I vi do Ia
bIeu Iuong hIen nhIen nhaI cua su baI binh dang Ioan cau va
Iho I da o du c gIa cu a ca c nuo c cng nghIe p IIen IIe n. Trong khI
ca c nuo c na y Ihuye I gIa ng va e p bu c ca c nuo c dang pha I IrIe n
mo cua IhI Iruong cho hang hoa cng nghIep, ho IaI IIep Iuc
do ng cu a IhI Iruo ng d I vo I sa n pha m cu a ca c nuo c dang pha I
IrIe n nhu de I may va ha ng nng sa n. Trong khI ho Ihuye I gIa ng
cac nuoc dang phaI IrIen khng nen Iro cap cac nganh cng
nghIep Ihi ho IIep Iuc Iro cap hang I USD cho nng dan, Iam
cho san pham cua cac nuoc dang phaI IrIen khng Ihe canh
Iranh. Trong khI ho Ihuye I gIa ng ve uu dIe m cu a IhI Iruo ng ca nh
Iranh, My da nhanh chong Ihuc day su hinh Ihanh carIeI Ihep
va nhm khI cac nganh cng nghIep nI dIa cua My bI hang
nha p kha u de do a. My da Ihu c da y Iu do ho a dIch vu Ia I chnh
nhung ch ng Ia I Iu do ho a nhu ng khu vu c dIch vu ma ca c nuo c
dang phaI IrIen co Ihe manh Ia xay dung va dIch vu hang haI.
Nhu chu ng Ia da de ca p, IIch Irinh Ihuong ma I khng cng ba ng
khng ch o ch nhu ng nuo c nghe o hon khng nha n duo c mIe ng
ba nh Io I ch Iuong xu ng ma co n o ch nhu ng khu vu c nghe o nha I
Iren Ihe gIo I nhu Ha Sahara chau PhI co n bI Ia m nghe o hon do
ke I qua cu a vo ng da m pha n Ihuong ma I ga n day nha I.
Cang ngay, nhung baI binh dang nay cang duoc nhan Ihay
ro va dIe u do ke I ho p vo I quye I Iam cu a m I s nuo c dang pha I
IrIe n da da n Io I vo ng da m pha n Ihuong ma I pha I IrIe n Doha
(Ihang 11.2001), dua vao Irong IIch Irinh vIec gIaI quyeI mI
349 348
IhaI nay dem IaI IoI ch Io Ion cho cac nuoc dang phaI IrIen va
Iha m ch cu ng co Io I cho ca c nuo c pha I IrIe n khI nguo I IIeu du ng
o do duoc su dung hang hoa gIa re hon.
T!L N TO ! TOA N CA U HO A C!A U T!NH NHAN \AN T!L N TO ! TOA N CA U HO A C!A U T!NH NHAN \AN T!L N TO ! TOA N CA U HO A C!A U T!NH NHAN \AN T!L N TO ! TOA N CA U HO A C!A U T!NH NHAN \AN T!L N TO ! TOA N CA U HO A C!A U T!NH NHAN \AN
Nhung caI cach ma II da vach ra se gIup Iam cho Ioan cau
ho a cng ba ng hon va hIe u qua hon ve ma I nang cao mu c s ng,
dac bIeI Ia cua nguoI ngheo. Do khng ch Ia van de ve Ihay
dI cau Iruc Ihe che. Ban Ihan Iu duy ve Ioan cau hoa cung
pha I Ihay d I. Ca c b Iruo ng Ihuong ma I va Ia I chnh xem Ioa n
ca u ho a chu ye u nhu m I hIe n Iuo ng kInh Ie . Nhung vo I nhIe u
nguoI Irong Ihe gIoI dang phaI IrIen, Ioan cau hoa co y ngha
hon Ihe nhIeu.
MI Irong nhung Iy do ma nguoI Ia phan dI Ioan cau hoa
Ia Ioan cau hoa duong nhu Iam xoI mon nhung gIa IrI Iruyen
Ihng. Su xung dI nay Ia co IhaI va o mI muc d nao do Ia
khng Iranh khoI. Tang Iruong kInh Ie bao gm ca Iang
Iruong do Ioan cau hoa se dan den d IhI hoa, Iam xoI mon
nhu ng c ng d ng Iruye n Ih ng o nng Ihn. Tha I khng may,
cho den Iuc nay, nhung nguoI chIu Irach nhIem quan Iy Ioan
ca u ho a, Irong khI ca ngo I nhu ng Io I ch Ich cu c, Ihuo ng cu ng
khng da nh gIa da y du nhu ng ma I Ira I, nhu ng m I de do a de n
ban sac van hoa va nhung gIa IrI.
79
DIeu nay IhaI ngac nhIen
khI ma cac nuoc phaI IrIen da bIeI nhung van de nay. Chau
u bao ve chnh sach nng nghIep cua ho khng ch vi IoI ch
cu a nng dan ma co n vi mu n ba o ve nhu ng Iruye n Ih ng nng
Ihn. NguoI dan o cac IhI Iran nho khap noI Ihan phIen rang
79
Mt ngoai l quan trong la Jim Wolfensohn, ngi a a ra nhng sang
kin vn hoa tai Ngn hang Th gii.
quye n ca c Ioa I Ihu c hay Ihu c pha m Iruye n Ih ng cu a ca c nuo c.
Day khng ch Ia vIec ho Iim cach kIem IIen Iu nhung ngun
Iuc va kIen Ihuc dung ra Ihuc ve cac nuoc dang phaI IrIen
ma khI Iam nhu vay, ho bop cheI cac cng Iy Irong nuoc da
cung cap nhung san pham do Iu Iau. Trong khI khng ro Ia
IIeu nhung ban quyen nay co duoc bao ve neu bI kIen, ro rang
Ia nhung nuoc kem phaI IrIen khng co ngun Iuc IuaI phap
va IaI chnh can IhIeI de kIen doI ban quyen. Van de nay Iro
Ihanh mI Io Iang IInh Ihan, va kInh Ie IIem an, Irong Ihe gIoI
cac nuoc dang phaI IrIen. Gan day, II da o ngI Iang nguoI
Andean o Lcuador, noI mI IhI Iruong ban xu phe phan cach
Ioan cau hoa da dan den an cap ban quyen sInh hoc.
CaI cach WTO se doI hoI suy ngh sau hon ve mI IIch Irinh
Ihuong maI cng bang cng bang hon Irong dI xu voI IoI
ch cua cac nuoc dang phaI IrIen, can bang hon khI dI xu voI
nhu ng m I quan Iam, cha ng ha n nhu mI Iruo ng, vuo I ra ngoa I
pham vI Ihuong maI.
Nhung gIaI quyeI nhung maI can bang hIen IaI khng can
doI hoI Ihe gIoI doI cho den khI keI Ihuc mI vong dam phan
Ihuong maI moI. Cng bang kInh Ie quc Ie doI hoI cac nuoc
pha I IrIe n ha nh d ng de mo cu a, vo I Ihuong ma I cng ba ng va
quan he binh dang, voI cac nuoc dang phaI IrIen ma khng
dua vao ban dam phan hay n Iuc Iim kIem nhung nhuong b
de d I Ia y vIe c do . C ng d ng chau u da Ihu c hIe n nhu ng buo c
dI Iheo huo ng na y vo I sa ng kIe n mo I Ihu Iru vu kh cho phe p
nhap khau Iu do moI hang hoa, Iru vu kh, Iu cac nuoc ngheo
nhaI sang chau u. DIeu nay khng gIaI quyeI heI nhung IoI
Ihan phIen cua cac nuoc dang phaI IrIen: ho van khng Ihe
ca nh Iranh vo I ne n nng nghIe p duo c Iro ca p Ia n rang cu a chau
u. Nhung do Ia m I buo c IIe n Io n Iheo huo ng dI du ng. Tha ch
Ihu c hIe n nay Ia Ia m sao de dua My va Nha I Ba n Iham gIa. D ng
351 350
doaI. Va khI do khng ngac nhIen Ia no se bI phan dI, dac
bIeI Ia Iu nhung nguoI bI Iuoc doaI.
NGA Y NAY, TOA N C U HO A dang bI Iha ch Ihu c o kha p Ihe gIo I.
Dang co mI su baI man chnh dang voI Ioan cau hoa. Toan
ca u ho a co Ihe Ia m I Iu c da y I I. Toa n ca u ho a nhu ng y Iuo ng
ve dan chu va xa hI dan su da Iam Ihay dI cach suy ngh
Irong khI nhung phong Irao chnh IrI Ioan cau da dan IoI xoa
no va hIep uoc ve min saI Ihuong. Toan cau hoa da gIup hang
Iram IrIe u nguo I co mu c s ng cao hon, vuo I qua mu c chnh ho
hay hau heI cac nha kInh Ie cho Ia dIeu Iuong Iuong ch mI
Iho I gIan nga n Iruo c day IhI. Toa n ca u ho a kInh Ie da dem Ia I
IoI ch cho cac nuoc Ian dung duoc no bang cach Iim kIem IhI
Iruong moI cho xuaI khau va Ihu huI dau Iu nuoc ngoaI. Ngay
ca nhu vay Ihi nhung nuoc kIem IoI nhaI chnh Ia nhung nuoc
Ie o Ia I s pha n cu a minh va nha n ra vaI Iro cu a chnh phu Irong
phaI IrIen hon Ia dua vao y nIem IhI Iruong Iu dIeu IIeI se co
Ihe Iu gIaI quyeI duoc cac van de.
Nhung voI hang IrIeu nguoI, Ioan cau hoa da khng mang
Ia I ch Io I. NhIe u nguo I Ihu c Ie co n bI Ia m cho nghe o Ihem, khI
ho bI maI vIec va cuc sng cua ho Iro nen bap benh. Ho cam
Iha y nga y ca ng ba I Iu c Iruo c nhu ng Ihe Iu c vuo I qua Ia m kIe m
soaI cua ho. Ho da Ihay nen dan chu cua ho bI suy yeu va nen
van hoa cua ho bI xoI mon.
Ne u Ioa n ca u ho a IIe p Iu c duo c IIe n ha nh Iheo ca ch hIe n Ia I,
neu chung Ia khng hoc duoc Iu nhung saI Iam qua khu, Ioan
cau hoa se khng ch khng Ihanh cng Irong Ihuc day phaI
IrIen ma se IIep Iuc Iao ra ngheo doI va baI n. Neu khng caI
cach, Ian song phan dI da hinh Ihanh se dang cao hon va su
baI man voI Ioan cau hoa se gIa Iang.
nhung nha ban Ie Ion va cac cua hang da pha hoaI nhung
doanh nghIep nho va cng dng cua ho.
T c d Ioa n ca u ho a cu ng Ia dIe u quan Iro ng: m I qua Irinh
Ioan cau hoa Iu Iu hon co ngha Ia nhung Ihe che va chuan
muc Iruyen Ihng, Ihay vi bI Ian aI, co Ihe dIeu chnh va dap
ung duoc nhung Ihach Ihuc moI.
DIeu dang quan Iam khng kem Ia anh huong cua Ioan cau
hoa den dan chu. Toan cau hoa, nhu duoc ca ngoI, duong nhu
Ihay Ihe su dc IaI cua mI nhom an Iren ngI Irc bang nen
dc IaI moI cua IaI chnh quc Ie. Cac nuoc duoc yeu cau neu
ho khng Iuan Iheo nhu ng dIe u kIe n nha I dInh, IhI Iruo ng v n
hoa c IMI se Iu ch I cho vay IIe n. Ve co ba n ho bI bu c pha I hy
sInh mI phan chu quyen cua ho, cho phep su hoaI dng IhI
Iruong IaI chnh IhaI Ihuong, bao gm ca nhung nha dau co,
nhung ke ch quan Iam den IoI ch ngan han hon Ia su Iang
Iruong daI han cua daI nuoc va su caI IhIen muc sng. Ho bI
ra Ienh nen Iam caI gi va caI gi khng nen Iam.
Nhung cac nuoc cung co nhung Iua chon va Irong s nhung
Iua chon nay Ia Iua chon muc d phu Ihuc vao IhI Iruong IaI
chnh quc Ie. Nhung nuoc, chang han o Dng A, da Iranh su
baI cheI cua IMI Ihi Iang Iruong nhanh hon, cng bang hon
va xoa doI gIam ngheo II hon Ia nhung nuoc Iheo su ch bao
cua IMI. BoI vi nhung chnh sach khac nhau anh huong cac
nhom nguoI khac nhau cung khac nhau, nen vaI Iro cua IIen
Irinh chnh IrI chu khng phaI cua cac quan chuc quc Ie
Ia Iim ra Iua chon phu hop. Ngay ca khI Iang Iruong chu Iac
dng baI IoI Ihi do cung Ia chI ph ma nhIeu nuoc dang phaI
IrIe n sa n sa ng Ira de co m I xa h I dan chu va cng ba ng hon,
gI ng nhu nhIe u xa h I nga y nay dang no I ra ng ho hy sInh m I
phan Iang Iruong vi mI mI Iruong II hon. Toan cau hoa cu
IIen hanh Iheo cach Ihuc hIen nay Ihi no Ihe hIen mI su Iuoc
353 352
ga p pha I I suy Ihoa I hon, suy Ihoa I nga n hon va bu ng n kInh
Ie daI hon Iruoc day.
Ngay nay, he Ihng Iu ban chu ngha dang dung Iruoc nga
ba duong cung gIng nhu gIaI doan DaI suy IhoaI. Vao nhung
nam 1930, chu ngha Iu ban da duoc Keynes cuu IhoaI bang
nhung chnh sach Iao vIec Iam va gIup do nhung nguoI chIu
IhIeI haI Iu su suy sup kInh Ie Ioan cau. Ngay nay, hang IrIeu
nguo I Iren Ihe gIo I dang cho do I xem IIe u Ioa n ca u ho a co duo c
caI cach de IoI ch cua no duoc chIa se rng raI hon.
ThaI may man, cang ngay chung Ia cang nhan Ihuc ra cac
van de va su gIa Iang ap Iuc chnh IrI co Ihe se Iam duoc dIeu
gi do. Hau heI nhung nguoI co IIen quan den phaI IrIen kInh
Ie, ngay ca nhung nhan vaI Irong cac I chuc o WashIngIon,
gIo day cu ng d ng y ra ng Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh nhanh
chong ma khng kem Iheo su quan Iy co Ihe Ia Iham hoa. Ho
cung dng y rang su IhaI chaI qua muc chnh sach IaI khoa
Irong cu c khu ng hoa ng chau A 1997 Ia m I saI Ia m. KhI BoIIvIa
roI vao suy IhoaI nam 2001, mI phan do Iac dng cua suy
Ihoa I kInh Ie Ioa n ca u, m I va I ngu n IIn no I ra ng nuo c na y se
khng bI ep Ihuc hIen chnh sach IhaI Iung buc bung Iruyen
Ihng va caI gIam chI IIeu chnh phu. Thay vao do, vao Ihang
1.2002, co ve nhu BoIIvIa se duo c phe p kch Ihch ne n kInh Ie ,
gIu p cho no ra kho I suy Ihoa I, su du ng doanh Ihu ma nuo c na y
sap sua Ihu duoc Iu mo kh gas Iu nhIen moI duoc phaI hIen
de khac phuc kho khan cho den khI nen kInh Ie baI dau Iang
Iruo ng Iro Ia I. Sau Iha I ba I o ArgenIIna, IMI da nha n ra su Iha I
baI cua cac chIen Iuoc Iro gIup Ion va baI dau Ihao Iuan vIec
su dung bIen phap ngung Ira no va IaI co cau Ihng qua pha
sa n, Ioa I gIa I pha p Ihay Ihe ma II va nhu ng nguo I kha c da u ng
h nhIeu nam qua. VIec xoa no do Iac dng cua vIec ky nIem
phong Ira o va n d ng xo a no va nhu ng nhuo ng b khI kho I d ng
Do se Ia m I bI kIch cho Ia I ca chu ng Ia, da c bIe I Ia cho ha ng
I nguo I Ie ra duo c huo ng Io I. Trong khI nhu ng nguo I o ca c nuo c
dang pha I IrIe n se ma I nhIe u nha I, su chIa re chnh IrI r ng kha p
co Ihe a nh huo ng de n ca ca c nuo c pha I IrIe n.
Ne u nhu ng d I mo I duo c de ca p Irong chuong cu I na y duo c
xem xe I nghIem Iu c Ihi co hy vo ng Ia qua Irinh Ioa n ca u ho a
nhan van hon co Ihe Iro Iha nh m I Iu c da y Iha nh cng, Ia m cho
da s nguo I s ng o nhu ng nuo c dang pha I IrIe n huo ng Io I Iu no
va cha o do n no . Ne u dIe u nay duo c Ihu c hIe n, su ba I ma n vo I
Ioa n ca u ho a da co Io I cho Ia I ca chu ng Ia.
Tinh hinh hIen nay Iam II nho IaI Ihe gIoI bay muoI nam
Iruo c day. KhI Ihe gIo I roI va o cu c Da I suy Ihoa I, nhu ng nguo I
ung h IhI Iruong Iu do noI rang, Dung Io, IhI Iruong Iu dIeu
IIeI va cung voI IhoI gIan, su IhInh vuong kInh Ie se Iro IaI,
chang Ihem de y den su Ihng kh cua nhung nguoI ma cuc
s ng dang bI pha hu y de cho do I ca I go I Ia se xa y ra na y. Keynes
da Iap Iuan rang IhI Iruong khng Iu dIeu chnh hoac I nhaI
Ia khng Iu dIeu chnh vao IhoI gIan Ihch hop. (Nhu ng da
noI mI cau nI IIeng, Ve daI han, IaI ca chung Ia deu se
cheI).
80
ThaI nghIep co Ihe keo daI hang nam va su can IhIep
cua chnh phu Ia can IhIeI. Keynes bI beu rIeu Ia mI nha xa
hI chu ngha, mI nha phe binh IhI Iruong. Nhung Iheo mI
ngha nao do, Keynes raI bao Ihu. ng co nIem IIn vao IhI
Iruo ng. Ch khI chnh phu su a chu a duo c Iha I ba I na y, ne n kInh
Ie moI co Ihe van hanh hIeu qua. ng khng mun Ihay Ioan
b he Ihng IhI Iruong nhung ng bIeI rang Iru khI gIaI quyeI
duo c nhu ng va n de co ba n, a p Iu c Iu cng chu ng Ia ra I Io n. Va
phuong Ihu c cu a Keynes da pha I huy Ia c du ng: ke Iu The chIe n
Ihu II, cac nuoc nhu My, Iuan Iheo phuong Ihuc cua Keynes,
80
J.M Keynes, A Tract on Monetary Reform (London: Macmillan, 1924).
355 354
ra I Io n Ihi d ng Iu c cu a ho Ia I ra I ye u: suy cho cu ng, ca c Irung
Iam Ia I chnh ngoa I khoI va ca c quy da u Iu ma o hIe m Ia de phu c
vu Io I ch cu a nhu ng nuo c pha I IrIe n, va y Ia ca c nuo c pha I IrIe n
co Ihe chIu du ng I I su ba I n ma m I ca I ca ch Iha I ba I co Ihe
dem den cho cac dang phaI IrIen. Thuc Ie Ia My da huong IoI
Iheo nhIeu cach khac nhau Iu cuc khung hoang Dng A.
Do do, cac nuoc dang phaI IrIen cung phaI co Irach nhIem
voI chnh phuc IoI cua ho. Ho co Ihe kIem soaI ngan sach sao
cho khng de chI IIeu vuoI qua muc, mac du co phaI de sen.
Ho co Ihe xo a bo ca c ha ng ra o ba o h dem Ia I Io I nhua n Io n cho
m I s I nhung bu c nguo I IIeu du ng pha I Ira gIa cao hon. Ho
co Ihe xay du ng nhu ng quy dInh cha I che de ba o ve ba n Ihan
Iruo c ca c nha da u co nuo c ngoa I hay nhu ng ha nh vI kInh doanh
gIan Ia n o Irong nuo c. Quan Iro ng nha I, ca c nuo c dang pha I IrIe n
ca n co nhu ng chnh phu co hIe u qua , vo I ne n Iu pha p ma nh va
d c Ia p, vo I su chIu Ira ch nhIe m dan chu , cng khaI va mInh
ba ch va khng co Iham nhu ng Ia m a nh huo ng de n hIe u qua cu a
khu vu c cng va su Iang Iruo ng cu a khu vu c Iu nhan.
Ca I ma ho nen do I ho I c ng d ng qu c Ie Ia : Ihu a nha n nhu
ca u cu a ho va quye n duo c Iu Iu a cho n du a Iren da nh gIa chnh
IrI cu a chnh ho ve , cha ng ha n, aI nen chIu ru I ro. Ho ca n duo c
khuye n khch a p du ng ca c Iua I pha sa n va ca u Iru c Iua I pha p
ca n duo c dIe u chnh cho phu ho p vo I Iinh hinh cu a ho , chu
khng a p da I nhu ng khun ma u do nhu ng nuo c pha I IrIe n hon
dInh ra va du ng cho ca c nuo c pha I IrIe n hon.
81
81
Gn y, cac nc phat trin ngay cang b gy sc ep tun thu cac tiu chun
(chng han tiu chun v ngn hang) ma ho khng tham gia xy dng. Thc
t, iu nay thng c dn ra nh la mt trong nhng thanh tu t oi
trong n lc cai cach cu truc kinh t toan cu. Du cai ho lam nng cao s
n nh kinh t toan cu co tt n u th cach ho ap t lai gy ra s bt man
d di cac nc ang phat trin.
vong dam phan Ihuong maI phaI IrIen moI o Doha bIeu hIen
haI Ihang IoI nua.
Mac du co nhung Ihang IoI nhu vay, van con nhIeu Ihu phaI
Ia m de Ihu he p khoa ng ca ch gIu a nhu ng Io I hu ng bIe n va Ihu c
Ie. O Doha, cac nuoc dang phaI IrIen ch dng y baI dau dam
pha n m I IIch Irinh Ihuong ma I cng ba ng; nhu ng ma I can ba ng
Iruoc day phaI duoc gIaI quyeI. Pha san va Iam ngung Ihanh
Ioan da nam Irong IIch Irinh nhung chang co gi bao dam Ia se
co su can bang gIua IoI ch cua chu no va IoI ch cua con no.
Cac nuoc dang phaI IrIen da duoc Iham gIa Ihao Iuan nhIeu
hon nhung van de IIen quan den chIen Iuoc kInh Ie nhung co
raI I bang chung ve nhung Ihay dI chnh sach Ihe hIen su
Iham gIa nhIeu hon do. Can phaI co su Ihay dI Irong cac I
chu c va Irong Iu duy. He Iu Iuo ng IhI Iruo ng Iu do pha I bI Ihay
bang nhung phan Ich dua Iren khoa hoc kInh Ie, voI quan
dIe m can ba ng hon ve vaI Iro cu a chnh phu , du c ke I Iu su hIe u
bIeI ca nhung IhaI baI cua chnh phu va IhI Iruong. Can co su
nhay cam nhaI dInh ve vaI Iro cua nhung c van nuoc ngoaI
de ho co Ihe h Iro qua Irinh ra quye I dInh mang Inh dan chu ,
bang cach ch ro hau qua cua nhung chnh sach khac nhau,
bao gm ca nhung anh huong Ien nhung nhom nguoI khac
nhau, dac bIeI Ia nguoI ngheo, Ihay vi danh gIa Ihap no bang
cach ap daI chnh sach Ien cac nuoc mIen cuong Iuan Iheo.
Ro rang Ia phaI su dung chIen Iuoc caI cach nhiu hng.
MI muI IIen quan den caI cach cac I chuc va co che kInh Ie
quc Ie. Nhung nhung caI cach nhu vay Ia qua Irinh Iau daI.
Do do, muI Ihu haI nen huong vao khuyen khch nhung caI
ca ch ma m I nuo c co Ihe Iu minh Ihu c hIe n. Ca c nuo c pha I IrIe n
co mI Irach nhIem dac bIeI, chang han nhu xoa bo hang rao
Ihuong maI cua ho, Ihuc hIen nhung dIeu ma ho da IhuyeI
gIa ng. Nhung Irong khI Ira ch nhIe m cu a ca c nuo c pha I IrIe n Ia
357 356
Cac nuoc phaI IrIen can phaI Iam phan vIec cua minh de
caI cach cac I chuc quc Ie dang dIeu hanh qua Irinh Ioan
cau hoa. Chung Ia da dung Ien nhung I chuc nay va chung
Ia ca n Ia m vIe c de ca I IIe n chu ng. Ne u chu ng Ia mu n gIa I quye I
mI quan Iam chnh dang cua nhung nguoI dang baI man voI
Ioan cau hoa, neu chung Ia mun Iam cho Ioan cau hoa co IoI
cho hang I nguoI ma cho den gIo van chua duoc huong IoI,
neu chung Ia mun co mI Ioan cau hoa mang Inh nhan van
Ihanh cng, Ihi chung Ia phaI Ien IIeng. Chung Ia khng Ihe
va khng nen ngI yen khng van dng.
DIe u ca n IhIe I Ia co ca c chnh sa ch cho Iang Iruo ng be n vu ng,
cng bang va dan chu. Do chnh Ia Iy do cho phaI IrIen. PhaI
IrIe n khng pha I Ia gIu p m I va I nguo I gIa u Ien hay Ia o ra m I
nhu m ca c nga nh cng nghIe p duo c ba o h v ch ma ch co Io I
cho Iang Iop Iren cung. No cung khng phaI Ia mang Prada va
BeneIIon, RaIph Lauren hay LouIs VuIIon cho nhu ng nguo I gIa u
Ihanh IhI con de mac nguoI ngheo nng Ihn Irong doI kh.
Co kha nang mua IuI GuccI Irong cac cua hang bach hoa Ing
ho p o Moscow khng co ngha Ia nuo c do da Iro Iha nh m I ne n
kInh Ie IhI Iruo ng. Pha I IrIe n Ia su chuye n d I ca c xa h I, nang
cao muc sng nguoI ngheo, Iam cho aI cung co co hI Ihanh
cng va duoc IIep can voI gIao duc va cham soc y Ie.
Su pha I IrIe n kIe u na y se khng xa y ra ne u ch m I va I nguo I
dua ra cac chnh sach ma mI nuoc phaI Iuan Iheo. Dam bao
cho cac quyeI dInh dan chu ngha Ia dam bao rang cac nha
kInh Ie , quan chu c va chuyen gIa o nhu ng nuo c dang pha I IrIe n
duoc Iham gIa Ich cuc va rng raI vao nhung Iranh Iuan. No
cung co ngha Ia phaI co su Iham gIa rng raI chu khng ch
bo hep Irong cac chuyen gIa va cac nha chnh IrI. Cac nuoc
dang phaI IrIen phaI Iu chIu Irach nhIem ve Iuong IaI cua ho.
Nhung chung Ia o phuong Tay khng Ihe Irn Iranh Irach
nhIe m.
ThaI khng de Ihay dI nhung gi dang dIen ra. Nhung quan
chuc quan IIeu, cung nhu chung Ia, Ihuong sa vao nhung IhoI
quen xau va qua Irinh Ihch nghI voI Ihay dI co Ihe dau don.
Nhung cac I chuc quc Ie phaI IIen hanh nhung Ihay dI dau
don cho phep ho dong vaI Iro ma ho nen dong nham Iam cho
Ioa n ca u ho a va n ha nh va va n ha nh khng ch cho nhu ng nguo I
gIau va cac nuoc cng nghIep ma con cho nguoI ngheo va cac
nuoc dang phaI IrIen.
LOi lA1
359 358
IOI BAT
S
u do n nha n da nh cho a n ba n da u IIen cu a cu n sa ch Iha I
dang haI Iong. No khng ch cho Ihay Ioan cau hoa da
Iro Iha nh m I va n de Irong Iho I da I nga y nay ma co n cho
Ihay rang nhung y kIen cua II cng huong voI nhIeu nguoI.
Su Iha I vo ng r ng kha p vo I Ioa n ca u ho a vuo I xa nhu ng phong
Irao chng dI da Ihu huI su chu y cua Ihe gIoI Irong nhung
nam gan day. TI haI Iong khI ngh rang cun sach da dong
gop vao cuc Iranh Iuan ve Ioan cau hoa va co Ihe Iham ch
gIu p Ia I dInh hinh no . Khng co n Ia va n de Ioa n ca u ho a Ia I I
hay xau: Ioan cau hoa Ia mI suc manh da dem IaI IoI ch v
cu ng Io n d I vo I m I s nguo I. Tuy nhIen, bo I Ioa n ca u ho a da
duo c qua n Iy I I nen ha ng IrIe u nguo I chua duo c huo ng nhu ng
IoI ch cua no va hang IrIeu nguoI Iham ch con bI ngheo kh
Ihem. Thach Ihuc ngay nay Ia Iam sao de caI cach IIen Irinh
Ioa n ca u ho a de cho no co Io I khng ch cho nguo I gIa u va ca c
nuoc cng nghIep IIen IIen hon ma cho ca nguoI ngheo va cac
nuoc kem phaI IrIen hon.
Trong nhIe u Iha ng sau khI cu n sa ch hoa n Iha nh, nhu ng va n
de ma cu n sa ch ch ra Ia I ca ng n I c m Ihem. My da nang Iro
cap nng nghIep Ien cao hon. Tro cap nng nghIep vn bI phe
pha n Ia Ia ng ph IIe n cu a, Ia vI pha m ca c nguyen Ia c IhI Iruo ng
Iu do, Ia xau dI voI mI Iruong va chu yeu Iam IoI cho nhung
chu Irang Ira I gIa u co hon Ia cho ca c chu Irang Ira I nho nghe o
ma da ng Ie no pha I Iro gIu p. Nhung nhu ng Ihan phIe n na y co n
duoc b sung Ihem mI Iap Iuan IhuyeI phuc hon: bang cach
Iang cung nhu ng ha ng ho a duo c Iro ca p, ca c chu Irang Ira I gIa u
LOi lA1
361 360
ho se ngh Ihe nao ve nhung IuaI Ie cua Iro choI IhI Iruong7
Pha I no I ro ra ng: ca c cng Iy na y khng he su du ng nhu ng me o
muc Ihuong maI khng cng bang. Do ch don gIan Ia vi cac
cng Iy cu a My , cha ng ha n, ke m hIe u qua hon ca c cng Iy Dng
A va IhaI baI Irong vIec Ihuc hIen cac bIen phap can IhIeI de
Iam cho chung Iro nen canh Iranh. Nuoc My IhoaI maI gIang
gIaI cho cac nuoc dang phaI IrIen cach dI pho voI dau don
nhung no IaI mIen cuong Iam dIeu do cho minh. Khng ngac
nhIen Ia nhung IoI buc II My dao duc gIa da ngay cang Iang
Ien. Neu My, quc gIa gIau nhaI Iren Ihe gIoI, voI Iy Ie IhaI
nghIep Ihap, voI he Ihng bao hIem IhaI nghIep va mang IuoI
an sInh rng hon noI rang no phaI dua vao cac bIen phap bao
h de bao ve cng nhan cua no, Ihi Iap Iuan do voI cac nuoc
dang pha I IrIe n co Iy Ie Iha I nghIe p cao va khng co ma ng Iuo I
an sInh xa hI con IhuyeI phuc hon nhIeu.
Cun sach nay nhan manh nhIeu maI cua Ioan cau hoa
Ioan cau hoa y Iuong, Ioan cau hoa kIen Ihuc va Ioan cau hoa
xa hI cng dan. Toan cau hoa co ngha Ia dIeu noI o mI noI
se nhanh chong duoc ca Ihe gIoI bIeI den va chnh sach o mI
qu c gIa co Ihe co a nh huo ng Io n de n m I qu c gIa kha c. Ne u
co su mau Ihua n na o do gIu a nhu ng Io I pha I bIe u cu a ca c quan
chu c chnh phu My khI ho c ga ng Ihuye I phu c ca c nuo c dang
pha I IrIe n ky va o m I vo ng da m pha n Ihuong ma I mo I vo I nhu ng
gi cu ng nhu ng quan chu c do no I vo I Qu c h I de Ihuye I phu c
co quan na y cho ho Ihem quye n Iu c, nhu ng mau Ihua n do se
duo c bIe I. Ca c qu c gIa dang pha I IrIe n se IIn va o Io I no I na o7
TIn mung Ia ngay nay nhan Ihuc ve nhung van de cua Ioan
ca u ho a nga y ca ng Iang, khng ch o ca c nuo c dang pha I IrIe n,
noI phaI dI pho voI nhung van de do Iau nay, ma con o ca
nhung nuoc phaI IrIen. Ngay nay, nhIeu nguoI ngay ca Irong
cng dng IaI chnh cung Ihua nhan co dIeu gi do do saI Iam
o My ga I ha I duo c Io I nhua n vo I ca I gIa pha I Ira pha n Io n Ihu c
ve nhung nguoI ngheo nhaI Irong s nhung nguoI ngheo Iren
Ihe gIoI. Chang han, Iro cap danh cho 2S.000 chu Irang IraI
bng cua My vuoI qua gIa IrI bng ho san xuaI ra va do do
Ia m gIa m gIa bng de n mu c nguo I Ia uo c ra ng ha ng IrIe u nguo I
Irng bng rIeng o chau PhI mI nam IhIeI haI Iren 3S0 IrIeu
dIa. DI voI nhIeu nuoc ngheo nhaI chau PhI, IhIeI haI Iu ch
rIeng cay Ir ng na y da vuo I qua ngan sa ch vIe n Iro cu a My cho
Iung nuoc do.
Hay Iay Iruong hop Ihue nhap khau Ihep cua My, duoc coI
Ia duo c a p du ng de ch ng Ia I su Ia n cng du d I cu a Ihe p nha p
khau. Nganh cng nghIep Ihep cua My da co van de Iu Iau va
II da duong da u vo I nhu ng va n de do khI II co n Ia m vIe c Irong
H I d ng Iu va n kInh Ie . Nhu ng Ia p doa n Ihe p kh ng I gIa c I
gap phaI van de IaI co cau. Sau khI cuc khung hoang Dng A
Ia m gIa m mu c IIeu Ihu va ha Iha p mu c Iuong va Iy gIa , ca c cng
Iy co hIeu qua cao cua Dng A de dang dua ra gIa re hon cac
cng Iy cua My. Tuong Iu nhu Ihe, ngay ca khI cac hang nuoc
ngoaI khng hIeu qua hon ve maI ky IhuaI, voI muc caI gIam
Iuong du Ion va Iy gIa du Ihap, ho co Ihe Ihang Irong canh
Iranh. Do chnh Ia Iruo ng ho p, cha ng ha n, o MoIdova, m I Irong
nhung nuoc cng hoa Ihuc LIen X cu, mI nuoc II moI IoI
Iham ga n day. Nuo c na y da co Ihu nha p gIa m Io I 70 pha n Iram
ke Iu khI baI dau chuyen dI sang kInh Ie IhI Iruong (mI v
du dac bIeI an Iuong ve nhung IhaI baI m Ia Irong chuong 6)
va ngay nay phaI dung 70 phan Iram ngan sach de Ira no.
My d I pho vo I nhu ng m I de do a ca nh Iranh na y ba ng ca ch
a p Ihue nha p kha u Ien Ihe p nuo c ngoa I. Trong Iruo ng ho p cu a
MoIdova, Ihue Ia Iren 3S0 pha n Iram! Ne u ba I cu khI na o nhu ng
ne n kInh Ie dang va I I n Irong kho khan na y Iim Iha y m I nga ch
nho de co Ihe Ihoa I ra, Ihue nha p kha u ba o h Ia I de Ien ho Ihi
LOi lA1
363 362
mn de n mu c khng co Iy do gi de c ga ng dua chu ng ra cng
khaI. TI khng dng y va mun khuay dng cuc Iranh Iuan.
TI vuI mu ng vi nhu ng da nh gIa d I Ia p nhau: m I s khen ngo I
II vi quan dIe m can ba ng, m I s kha c Ia I phe pha n II vi IhIe u
can bang. MI s nguoI duong nhIen daI nghI van IIeu II co
Iim cach Ira dua hay chang, s khac IaI hoan nghenh II da
Ira nh vIe c Ira du a. Ta I nhIen, da Iu ng Iham gIa Irong nhIe u cu c
chIe n gay ga I, Iha ng m I s va Ihua m I s kha c, II ca m nha n
manh me ve van de, nhu II da noI Irong IoI mo dau. Nhung
day khng pha I Ia cu n sa ch IIe I I chuye n Iham cung b su .
Day Ia cun sach ve cac quan dIem, ve kInh Ie va chnh IrI, ve
nhung vo kIch Irong do nhung nguoI IhaI dong vaI dIen vIen.
Neu ro nhu ng ca nhan Iham gIa va o vo kIch Ia m cho nhu ng su
kIen duoc Ihao Iuan IhaI hon. Cho du nhung ca nhan cu Ihe
na y co khng o do dI nu a, nhu ng nguo I kha c cu ng se Iheo du I
nhung chnh sach y heI nhu vay: co nhung Ihe Iuc ngam dang
Ia c d ng va cu n sa ch na y Ia ve nhu ng Ihe Iu c do . TI c ga ng
khng Iap Irung vao cac ca nhan vi dIeu do se Iam Iac huong
Ia p Iua n, va vo I ch m I ngoa I Ie , II IIn ra ng II da Iha nh cng.
Co m I Iruo ng ho p Irong do II Iha I ba I va II ra I Ia y Ia m IIe c.
MI Irong nhung phe phan chnh cua II dI voI IMI Ia mac
du IMI Ia mI I chuc cng, no khng Ihoa man ki vong cua
chung Ia ve mI I chuc cng. Trong cac nen dan chu phuong
Tay, cha ng ha n, quye n duo c bIe I Ia quye n co ba n duo c Ihe hIe n,
v du nhu Irong LuaI Iu do Ihng IIn cua My. Quyen do khng
co Irong cac I chuc kInh Ie quc Ie. O My va hau heI cac nen
dan chu phuong Tay kha c, co m I m I Io nga I ve nhu ng ca nh
cua xoay nhung ca nhan qua nhanh chong chuyen Iu cac
I chuc cng sang cac I chuc Iu nhan Ira Iuong cao co quan
he gan guI voI chuc nghIep cng cua ho. Su Io ngaI do khng
ch vi canh cua xoay co Ihe dan den nhung xung dI IoI ch
voI he Ihng Ioan cau hoa, nhIeu Irong s ho cung da bI IhIeI
haI boI baI n qua Ion. Nhung nha IaI chnh nay Irong nhIeu
Iruo ng ho p da pha n h I Ich cu c vo I nhu ng y Iuo ng Irong cu n
sach; mI s, chang han nhu George Soros, da dua ra nhung
de xuaI caI cach cua rIeng ho, va G7 da IhaI may man co mI
s b Iruong IaI chnh co quyeI Iam dch Ihuc chnh sua cac
maI can dI.
Cac van de Irong he Ihng ngan hang va doanh nghIep My
ca c vu scandaI cu a Lnron, ArIhur Andersen, MerrIII Lynch va
ca c vu kha c Ia I nhIen da Ia m ro nhu ng hIe m ho a cu a IhI Iruo ng
Iu do va phI dIe u IIe I. Va o Iho I gIan II vIe I cu n sa ch na y, chu
ngha Iu ban kIeu My duong nhu dac Ihang. Cac b Iruong IaI
chnh My noI voI cac nuoc hay baI chuoc he Ihng quan IrI
doanh nghIep va ke Ioan cua chung Ia. GIo day, cac nuoc do
khng chac IIeu day co phaI Ia m hinh de Iheo khng. Phan
ung cua My voI cac vu scandaI Ia dung, Ihua nhan can IhIeI
pha I ca I IIe n quy dInh, nhung no Ia I dI nguo c Ia I hoa n Ioa n vo I
khau hIeu phI dIeu IIeI hoa ma B TaI chnh My va IMI rao
gIang o nuoc ngoaI.
Cun sach nay may man duoc nhanh chong dIch ra nhIeu
Ihu IIe ng (hon 2S) va nha n duo c nhIe u da nh gIa . TI vuI mu ng
Ia II hau nhu da Ihanh cng Irong vIec chuyen IaI nhung
Ihng dIep ma II du dInh va ngay ca nhung nha phe binh
nghIeng ve pha IMI hoa c Iu do ho a Ihuong ma I cu ng ha u nhu
khng chng IaI nhung phe phan ma II dua ra IIen quan den
Iu do ho a IhI Iruo ng Ia I chnh, su IhIe u nha I qua n IrI Ihu c Irong
chnh sach cua IMI hay IhoI dao duc gIa Irong chnh sach
Ihuong maI. MI Irong nhung Io Iang Iau nay cua II Ia vIec
Iha o Iua n ve nhu ng va n de quan Iro ng na y duo c Ihu c hIe n sau
nhung canh cua dong kn ma khng co su soI xeI cua cng
chung, Iay co nhung van de nay doI hoI su hIeu bIeI chuyen
LOi lA1
365 364
chnh Ia su phan ung cua IMI. TI khng hy vong nhung quan
chuc o do Ihch cun sach nay, nhung II ngh no co Ihe II
ke o ho va o m I cu c Iranh Iua n ve nhIe u va n de ma II da neu
ra. Sau khI hua hen se Iham gIa vao mI cuc Ihao Iuan ve
nhung van de chnh IaI buI ra maI cun sach IaI Ngan hang
Ihe gIo I va o nga y 28.6.2002 m I bu I Iha o Iua n II da c Ihu c
hIen, khng Ihanh cng, Irong nhung nam II Iam vIec o do
ho quye I dInh Iham gIa va o m I cu c cng kch ca nhan Irong
su ngo nga ng cu a khng ch ca c nha kInh Ie Ia I Ngan ha ng The
gIoI, nhung nguoI da den Iham du Ihao Iuan ma cua ca nhung
nhan vIen IMI Iham du . Su cng kch cu a IMI cho nhu ng nguo I
Iham du m I co h I Ia n ma I Iha y su cao nga o va khInh Ihuo ng
cua IMI dI voI nhung nguoI baI dng voI quan dIem cua no.
VIec IMI Iu chI Iham gIa vao nhung Ihao Iuan co y ngha Ia
dIeu ma nhIeu nguoI o cac nuoc dang phaI IrIen da bIeI. VoI
nhung nguoI Iham gIa vao vIec I chuc dIen dan nay Irong
do Quy IIe n Ie qu c Ie IIen Iu c kha ng dInh ra ng do Ia m I cu c
Ihao Iuan quan Irong dIeu do cung cap mI v du khac ve
Inh haI ma I cu a I chu c na y. Ca ch IIe p ca n cu a no d I vo I ba o
ch cu ng va y: sau khI yeu ca u khng ghI che p Ia I cu c Iha o Iua n
(II IIn rang nhung hI Ihao nhu Ihe can phaI duoc ghI IaI,
nhung vi hy vong rang dIeu do se Iao dIeu kIen cho Ihao Iuan
co I mo hon, II da chIe u Iheo dIe u kIe n cu a ho ), IMI Iax va gu I
emaII IoI nhan xeI cua nha kInh Ie Iruong cua ho, KenneIh
RogoII cho bao ch. Ho da khng guI IoI nhan xeI cua II, cua
nha kInh Ie Iruong cua Ngan hang The gIoI va cua nhung nha
phe binh. Nha n xe I cu a RogoII duo c mIeu Ia bo I IMI nhu m I
Ihu ngo ma ban Ihan no Ia mI su gIa dI: II chua bao gIo
nhan duoc buc Ihu va hau nhu chac chan buc Ihu da khng
duo c gu I cho II. DIe u IMI c ga ng Ia m Ia ba n su gIa va sau do
IIen hanh mI cuc hop bao de Ihng bao ve dIeu ho da Iam.
ma co n vi kha nang xa y ra nhu ng xung d I do co Ihe Ia m gIa m
Iong IIn vao cac I chuc cng. MI vI Iuong co Ihe danh hop
dng cho mI nha Ihau, voI hy vong hay Iham ch Ie hon,
voI su hIeu bIeI rang khI vI Iuong den IuI ve huu Iheo IuaI
dInh, nha Ihau se Ira on bang cach Iuyen dung ng Ia. Neu
nhung nha Ianh dao Neu aI do dIeu hanh B nang Iuong den
Iu va chuyen IoI cac cng Iy dau mo Ihi se co Io ngaI rang ho
hoach dInh chnh sach nang Iuong khng phaI vi IoI ch cua
quc gIa ma vi IoI ch cua cac cng Iy dau mo ma ho co mI
quan he Iau daI. Do Ia Iy do vi sao co nhung han che chaI che
dI voI nhung canh cua xoay nhu vay mac du chnh phu bIeI
rang dIeu do cung gay ra nhung maI maI chang han mI s
ca nhan xuaI sac vn co Ihe gIa nhap chnh phu se bI can Iro
gIa nhap. Va ngay ca khI khng co nhung han che chnh Ihuc,
nhu ng Io Ia ng na y Iun ra I nha y ca m. Tuy nhIen, Ia I IMI, khng
hIe m vIe c chuye n vIe c gIu a I chu c na y va ca c I chu c Ia I chnh
Iu nhan ma IMI Ihuo ng bI phe binh Ia phu c vu cho no . La I nu a,
Irong khI su chuyen dIch nay Ia Iu nhIen Quy mun II keo
nhu ng nguo I co chuyen mn ve Ia I chnh va c ng d ng Ia I chnh
mun II keo nhung nguoI co kInh nghIem Ioan cau ma Quy
co su dIch chuyen do van co van de, dac bIeI boI vi I chuc
nay duoc nhin nhan rng raI, dac bIeI o cac nuoc dang phaI
IrIen, Ia khng ch phan anh quan dIem cua cng dng IaI
chnh ma co n ha nh d ng vi Io I ch cu a ho , m I Io nga I ma cu n
sach nay cho rang khng phaI khng co co so. TI ghI IaI mI
v du cu Ihe, hau qua dang IIec cua no da Ia mI cuc Ihao
Iuan cng khaI ve vIec IIeu co phaI II da cng kch pham gIa
cua nguoI do khng. Do khng phaI Ia y dInh cua II. Nhung
khng may, keI qua Ia Iam sao nhang su chu y dI voI van de
chnh sach Irung Iam.
DIe u da ng Iha I vo ng nha I nhung cu ng gay I nga c nhIen nha I
366
Co nhIeu dIeu I ra Iu cuc Ian cng cua IMI. Truoc heI,
no cho cng chung Ihay dIeu ma no Ihuong mun Iam. Thay
vi Iham gIa va o cu c Iha o Iua n mo , ho d I Ira ve y dInh cu a ho
va sau do c gang bIen cuc Ihao Iuan Ihanh mI cuc cng
kch ca nhan mI chIeu voI su bIa daI va bong gIo. Chang Ihe
co su mInh ho a na o I I hon d I vo I nhu ng Iua n dIe m ma II da
de cap Irong cun sach ve su hng hach cua IMI.
TI nhan duoc nhung Ihng dIep ung h Iu khap noI Iren
Ihe gIoI va doanh s cun sach cua II Iang Ien sau cuc Ian
cng. Tham ch phan Ion bao ch Iap Irung vao Ihuc Ie Ia II
bI Ian cng hon Ia ve Ihao Iuan vao van de. IMI da gIup II co
duoc dIeu II mun: Ihu huI su chu y den nhung van de Ioan
cau hoa va nhung van de cua cac I chuc kInh Ie quc Ie.
Nhung su kIen Irong nam qua da Iam sang Io hon bao gIo
heI rang chung Ia phu Ihuc Ian nhau Ioan cau hoa Ia mI
Ihuc Ie cuc sng. Su phu Ihuc nay buc chung Ia phaI hanh
dng phI hop. TaI ca moI nguoI o khap noI Iren Ihe gIoI phaI
Iam vIec cung nhau de gIaI quyeI nhung van de ma chung Ia
gap phaI, du do Ia nhung ruI ro y Ie Ioan cau, mI Iruong hay
su n dInh kInh Ie, chnh IrI. Nhung Ioan cau hoa dan chu co
ngha Ia cac quyeI dInh phaI duoc dua ra voI su Iham gIa cua
IaI ca moI nguoI Iren Ihe gIoI. He Ihng quan IrI Ioan cau ma
khng co mI chnh phu Ioan cau cua chung Ia ch van hanh
neu chap nhan chu ngha da phuong. ThaI khng may, nam
qua da chung kIen su Iang Ien cua chu ngha don phuong cua
chnh phu cu a nuo c gIa u va ma nh nha I Ihe gIo I. Ne u mu n Ioa n
cau hoa co y ngha, dIeu nay phaI duoc Ihay dI.
New York
Thang 1 nam 2003

Rơi T Do 2 - Joseph E. Stiglitz PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rơi T Do 2 - Joseph E. Stiglitz PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LOi HUA CUA CAC 1O CHUC 1OAN CAU

You might also like