Turizam PDF

Turizam Arhitektonski fakultet
21. 03 21 03. 2010 2010. 4. 04. 2010.
Turizam PDS
Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo
Interes studenata
Regeneracija R ij prostora t
Stari rudnici, industrijski j objekti
Op O i pregled l d
Lokalni ekonomski razvoj
Mjera i mo
Dubai
eljeznice
Cilj putovanja
Zdravstveni Seoski ruralni Planinski Pl i ki zimski i ki planinski l i ki centri

Grad na p planini Planina u gradu Lokalni odrivi razvoj
Turizam PDS
Kulturni turizam
Turizam generalno
Turizam za invelide
Invalidi I lidi turisti i i
Stanovanje i turizam generalno
Interesi j Manifestacije Turizam vs razvoj Razvoj vs turizam
TURIZAM
MOTIVI POTREBE
RAZVOJ
Turizam PDS
INDIREKTNI EFEKTI
922 miliona turista (2008) 1,9 % vie nego 2007 944 milijarde USD 642 milijarde EUR (2008) 1,8 % vie nego 2007
RADNA MJESTA
TURIZAM
S Sveukupno 1,1 trilion USD 3 milijarde ilij d USD svaki dan

PLATNA BILANSA
TURIZAM
PRIHOD
DIREKTNI EFEKTI
Turizam PDS
Novac za i izgradnju d j turistike infrastrukture
INFRASTRU KTURA
Nivo ekonomske razvijenosti Dohadak per capita
RADNA MJESTA
MOTIVI POTREBE
RAZVOJ
VIAK PRIHODA
TURIZAM
Stil Kultura Standard

VIAK SLOBODNOG VREMENA
PLATNA BILANSA
PRIHOD
Radno vs slobodno vrijeme
Turizam PDS
RAZVOJ
TURIZAM
TURIZAM
RAZVOJ
5
Efekti
Ekonomski efekti
Kreiranje zaposlenosti Porast deviznih prihoda Porast dodatnih prihoda
Zaposlenost
Diretna
Hoteli, luke, tur operatori, putnike agencije, age c je, turisti tu st ki uredi u ed
Indirektna
usluge g
Turizam PDS
Efekti
Efekti na okoli
Obrazovanje Konzervacija Poboljanje okolia Regenracija Zatita
Socio-kulturni efekti
Promocija kulturnog razumijevanja Kreiranje nacionalnog id d tit t idedentiteta
Partnerstvo
Turizam PDS
Turizam vs razvoj
RADNA MJESTA ... RADNA MJESTA
Lokalna ekonomija
PRIHOD
Kultura TURIZAM TURIZAM
PLATNA BILANSA
PLATNA BILANSA
PRIHOD
Jezik
Okolina
Socijalna zajendica
Matrice ponaanja
Turizam PDS
?
?
Prilagoditi se svim vrstama promjena Upravljati promjenama Turbulentna stvarnost Zbunjujui niz utjecaja V liki b Veliki broj jt trinih i ih prilika ilik
922 miliona turista (2008) 1,9 % vie nego 2007 944 milijarde ilij d USD 642 milijarde EUR (2008) 1,8 % vie nego 2007 Sveukupno 1,1 1 1 trilion USD Svaki dan 3 milijarde USD
Turizam PDS
Trendovi
N Novi i potroa t ki trendovi Politi P litike k promjene j Nova tehnologija Fragmentacija trita Globalizacija Integracija
Vertikalna Horizontalna Dijagonalna
Turizam PDS Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo 10
Z Zabrinutost b i t t za okoli k li Ekonomska i t integracija ij Drugi vani dogaaji
Trendovi
Gospodarski G d ki aspekti kti Ponuda i potranja Sezonske oscilacije g promjene j Sociodemografske Sociokulturni aspekti Ekoloki aspekti Tehnoloki aspekti Politiki aspekti Planiranje
Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo 11
Turizam PDS
Gospodarski aspekti
WTO
Godinja stopa rasta 4,5 5,5 %
Stru St njaci j i
Delphi metoda 3 3,5 , %
elja za putovanjima se pribliava razini zasienosti

Tradicionalne industrijske zemlje vedska, vicarska, Nor eka Norveka Neto intenzitet putovanja preko 75 % Francuska, Francuska Njemaka i UK 57 60 % Trend procvata turizma u azijsko-pacifikoj regiji Rastvarajua lepeza povoljnih prilika
12
Herman Kahn
Godinja stopa rasta 8 % Petorostruki rast izdataka za turizam
Turizam PDS
Ponuda i potranja
Konkurencija novih destinacija i objekata Poveanje u vrstama smjetaja koje nude parahoteli u odnosu na tradicionalne hotele Tradicionalni hoteli
Tendencija smanjivanja Nove proizvodne strategije
Prema aktivnom odmoru Klubovi, parkovi i naselja za odmor, kao i hoteli koje nude aktivan odmor
Trai se jeftiniji smjetaj uz manji obim konzumiranih usluga Udio ovog smjetaja raste Trai se jeftniji odmor Rastua rafiniranost kupaca
Uticae na razvoj proizvoda Rastu zahtjevi za visoki standard u dizajnu, uinkovitosti i sigurnosti
Raspakiravanje vs pakiranje
Vea panja na pojedine usluge unutar odreenog raspona cijena Paket-araman e ostati, ali e se smanjiti znaaj
13
Turizam PDS
Sezonske oscilacije
Tendencija koncentracije na kratko razdoblje tokom godine Model oscilacija Sezonski model Efekti na
Popunjenost kapaciteta Profitabilnost turistikih objekata Sposobnosti turistikih objekata
Izvan I sezone
Bolji i raznovrsniji proizvodi
Sociodemografske promjene
St Starije ij osobe b Aktivne sredovjene osobe b
50-65 mlae starije osobe
Mladi Ml di
Broj onih koji putuju ubrzano raste Stanka u obrazovanju Stanka izmeu faza u obrazovanju
Samci
Oni ispod 35
Mladi urbani strunjaci YUP YUP-s s Strani radnici

Sociodemografske promjene
Mlade obitelji Obitelji sa dva dohotka bez djece j
DINKS
double income, no kids
Zrelo trite Evropljana 55 65

100 miliona ljudi
2-3-4 dana
Twarfs
Dva zaposlena koja podiu porodicu
ene Kuanstvo sa jednom odraslom osobom

u UK
Osobe sa invaliditetom
Samopomo i samostalnost 37 miliona invalida u SAD Osobe koje trebaju dijalizu
Krstarenje oko svijeta
Turizam PDS
16
Globalna urbanizacija
Ekonomski poticaji drava da se vrate na selo Turizam bi treba pomoi redistribuciji
Turizam PDS
17
Kulturno okruenje
K lt Kultura
Dio atraktivnosti za turiste Zanimanje za kulturu i hranu Spajanje razliitih kultura
Upuslenici U l i iut turizmu i moraju j poznavati

Jezike Govor tijela Ponaanje Drutvenim strukturama ...

Turizam PDS
Napetost izmeu turista i stanovnika Planiranje za dobrobit zajednice Kulturne manifestacije Kulturne vrijednosti Kultura budunosti
18
Ekonomsko okruenje
Oko 11 % neizravnih poreza u svijetu dolazi od turizma Recesija j kriza Financijska Ekonomska kriza
Turizam PDS
19
Sociokulturni aspekti
Usredoto U d t enost t na vanjski j ki svijet Usredotoenost na sebe i i t i integrirane vrijednosti ij d ti Porast vanosti postmaterijalnih vrijednosti
Rastue nematerijalne potrebe Briga o okoliu Manje j zanimanja j za karijeru, j , presti, status itd
Sve vea raznolikost u nainu j j ivljenja

Novi pristupi ivotu Novi pristupi rekreaciji
Dalje D lj poveavanje j diferencijacije i polarizacije potranje J lj j novih, Javljanje ih specijaliziranih ij li i ih trita i trinih segmenata Smanjenje tjelesno i kulturno pasivnih oblika odmora, u korist aktivnih Pomak p prema maksimalnom poveanju individualne slobode u prekrajanju sastavnih dijelova odmora u paket-aranmanu
Modularni dizajn proizvoda
Turizam PDS
20
Rastua potreba za nestandardiziranim uslugama i individualiziranim ponaanjima turista povezana je sa
Potragom za samoodreenjem i uradi sam naelom Veim iskustvom putovanja

Selektivniji Se e t j Kritiniji Kvalitetu
orijentiran pristup individualnom planiranju odmora
Rastua elja za
Povezivanjem sa prirodom Stjecanjem iskustva iz prve k ruke Aktivnim odmorom
Odmor radi hobija Agroturizam Itd
Rafiniranija potranja Racionalniji izbor
Vea ekoloka svijest Osjetljivost prema kvalitetu ivota Sve vee nastojanje za uenjem
Upoznavanje stranih kultura
21
Turizam PDS
Bitne odrednice sociokulturni aspekti

Aktivnosti Iskustvo Sudjelovanje Uenje Sve popularniji
Pustolovni odmori Sportovi Zdravlje Dugotrajni g j p plaeni odmor Edukativni odmor Povratak u prirodu Cjeloviti oblik rekreacije Potraga za opom ravnoteom: tijelo tijelo, um um, dua Sadrajni odmor dubinom
22
Turizam PDS
Sve vei raspon moguih vrsta putovanja i destinacija Raspon alternativnih naina koritenja slobodnog g vremena neprekidno se iri Provoenje slobodnog vremena kod kue ili u blizini Dizajn ivotnog prostora orijentiran ij ti prema provoenju slobodnog vremena
Turizam PDS
Djeija igralita blizu mjesta stanovanja Zeleni p pojasevi j oko gradova

Obrazovanje i izobrazba
ivot neprekidni proces uenja Pluralizacija i liberalizacija obrazovanja i izborazbe

Od osnovne kole do ... kole kao integrirani centri za obrazovanje, kulturu i slobodno vrijeme
23
Kuna proizvodnja j neformalne irenje ekonomije Granica izmeu slobodnog vremena, ivota i rada
Sve nejasnija
Klizno radno vrijeme, djeljenje posla, individualni aranmani u vezi s odmorom i mirovinom
Turizam PDS
24
Ekoloki aspekti
Briga za okoli Ouvanje prirodnih bigatstava g Zatita Ouvanje Unaprje U j enje j Objekti
Renoviranje, a ne izgradnja Preobrazba povijesnih ili d ih starih drugih t ih objekata bj k t u centre za izobrazbu ili rekreaciju Oblikovanje okolia da omogui rekreaciju 28 % turista je razmatralo zatitu okolia kod izbora hotela 13 miliuna stanovnika SAD se smatra ekoturistima
Spremni platiti 8,5 % vie za hotel koji ne naruava okoli
Tehnoloki aspekti
Telekomunikacije T l k ik ij Obrada podataka Uredski strojevi j Neovisnost od lokacije
Seljenje profesionalne aktivnosti p prema kui osobe koja radi Granica izmeu rada, ivota i slobodnog vremena sve tanja
Novi N i sistemi i t i prodaje d j i distribucije Elektronika distribucija On-line prodaja Nove turistike agencije Telekonferencije
Smanjenje poslovnih putovanja za 25 %
Uvoenje robate
Poveanje slobodnog vremena
Kupovanje godinjih odmora u trgovakim centrima
Turizam PDS
26
Politiki i institucionalni aspekti

Utjecaj javnih institucija na sektor slobodnog vremena e rasti Institucije
Turizam PDS
27
Izgledi za planere
Integralno planiranje
Integralno sustavno planiranje Spajanje svih aspekata k t i komponenti k ti znanja u procesu analize i oblikovanja Interdisciplinaran i transdisciplinaran participatorno
Turizam PDS
Dugorono razmiljanje
Dugorono Strateko
Dosljedno djelovanje
Strateki p planovi Strateke politike Zakonski okvir
28
Trendovi
101 milion ili zaposlenih l ih i irom svijeta ij t
Preko 2 triliona USD bruto prodaja 5,5 % svjetskog GDP
Dug za prirodu (nacionalni parkovi, zatieni pejzai)

Meunarodni dug se mijenja za podruja koja e proglasiti
Bolesti poput AIDS

Negativan uinak na turizam
O Opadanje d j stanovnitva t it u razvijenim, ij i a poveanje j u nerazvijenim

Negativan g uinak na turizam
Turistika privreda eli zajednike stavove o fiskalnoj politici, oporezivanju, akumulaciji kapitala itd
Trendovi
Usporeno U ulaganje l j uh hotelijesrtvo t lij t u SAD SAD, a rast tuE Evropi i Realna stopa rasta turizma i do 5 % godinje
Glavni rastui ekonomski faktor
Kompjuterizirani sistem rezervacije

Manji j sistemi e nestajati j sa scene
Mogunost
da se otvori oko 50 miliona novih radnih mjesta
ok siromatva ... Nestabilnost

Negativan uinak na turizam
Manji broj globalnih operatora i vei broj lokalnih operatora

Karakteristika okruenja
Problemi globalnog turizma

Briga o okoliu raste
Pritisak na turizam da ne teti okoliu
Masovni politiki pokreti, participacija

Staovnici turistikih destinacija j e sve vie zahtijevati j da turizam slui njihovim intersima Da koristi budu vee od troka za stanovnike i lokalnu zajednicu
Promjena svjetskog ekonomskog poretka

Restrukturiranje rasporeda bogatstva i dohotka Utie na g globalni model turizma

Gl Globalizacija b li ij politi litikih i ekonomskih k kih struktura t kt vodi di ukidanju granica
TNC imaju konkurentske prednosti
Stanovnici bogatih zemalja stare, a siromanih brzo raste

Utie na globalnu uestalost putovanja
Tehnologija: telekomunikacije, promet i turizam, komplementarnost i supstitutivnost Uloga turizma u LDC Sve vee zanimanje za etiku i odgovornost u kreiranju turistike politike
Preispitivanje vrijednosti

Zabrinutost za zdravlje, sigurnost, zakonsku odgovornost
Meunarodni ratovi, sukobi, kriminal, terorizam, zarazne bolesti
Zabrinutost vezana za radnu snagu p p politika irok raspon

Koje utiu na planiranje, stanovnitvo, obrazovanje, useljavanje, radne odnose, upotrebu tehnologija
Trend prema kupcima

Trendovi za 21 21. stoljee

Globalizacija j Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje j Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo)
Turizam PDS
34

Globalizacija Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) Motivacijski sistem Univerzalna privlaenost Prilagodljivost
Turizam PDS
35

Globalizacija Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) Udobnost tedi vrijeme Smanjuje stres Konkurentnost Modernizacija
Turizam PDS
36

Globalizacija Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) sigurnost
Turizam PDS
37

Globalizacija Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) Zadrati svoje najbolje kupce Preuzeti P ti trini t i i udio di konkurenata privlaenje novih turista
Turizam PDS
38

Globalizacija Gl b li ij Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje j rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) Opreznije troenje Neizvjesnost i nesigurnost i t Stresne misli
Kreativni Kreati ni marketing Promotivne aktivnosti Financijske tehnike
Cilj da turista kae

To j je u redu
Turizam PDS
39

Globalizacija Gl b li ij Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) Koalicije K li ij Mree Joint venturea Strateke trine nabave Povjeravanje posla vanjskim izvriteljima
Jaanje globalnog dometa Postizanje konkurentnosti branda Pronalaenje j novih distribucijskih kanala Pokazivanje rasta
40
Turizam PDS

Globalizacija Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) elja za ouvanjem prolog Prolost P l t vs novo
Turizam PDS
41

Globalizacija Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) elja da se bude blizu kue i posla Nesigurnost N i t radnih d ih mjesta Odustaje se od dugih putovanja
Produljeni vikendi elja za bijegom
Turizam PDS
42

Globalizacija Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) Osvrtanje na prolost Usredotoenost na sebe k reakcija kao k ij na stres t
Relaksacija Okrepljivanje due elja za osobno Briga o sebi Neto vie od stresa na poslu
Turizam PDS
43

Globalizacija Tehnoloko ubrzanje Minodopski rat Propast zbog duga Promijenjeno ponaanje Poticanje rasta Centruizam i oekivanje Sindrom blizine doma Usedotoenost na sebe Istraivanje (novo) Potraga za novim destinacijama Baviti B iti se nei im novim i u slobodno vrijeme eljeti neto novo
Turizam PDS
44
Budunost
Promjena ponaanja
Konvencionalni pogled na ponaanje potroaa u turizmu brzo zastarjeva Vea identinost i vea raznolikost lik t Sigurnost i preuzimanje rizika Slika provoenja slobodnog vremena
Neshvatljiva N h tlji Nedosljedna Protuslovna
Objekti
Plovei hoteli Podvodni hoteli Zabavni parkovi
Tehnologija Prijevoz
Budunost
Objekti Obj kti
Plovei hoteli Podvodni hoteli Zabavni parkovi
Tehnologija T h l ij
Roboti Videocikli naoale za nono gledanje Sunane kapsule
Mj Mjehuri h i na solarnu l energiju
Digialna TV
G Gledaoci uestvuju u produkciji
Osjetilna TV
Temperatura, vlaga, miris
Virtualna stvarnost
Budunost
Prijevoz
Smanjivanje trokova prevoza Vrijeme letova e se skraivati Vienamjenska vozila Okomito uzlijetanje i slijetanje Nebeski bicikl Ultralagane letjelice Naprtnjae na mlazni pogon
Svemirska putovanja
Turizma u budunosti T
Pl Planiranje i j na osnovu neizvjesnosti jaz j i izmeu

Onoga to znamo Onoga O to t bi trebali t b li znati
Planiranje Pl i j Upravljanje Istraivanje

Ljudi j iz doba renesanse
Za donoenje ispravnih odluka Pametno postupanje sa neizvjesnou

Turizam PDS
Zamiljanje Percipiranje Ocjenjivanje
budunost
48
Turistikim fenomenom u budunosti upravljae dananji strnjaci koji promatraju budunost i oblikuju je u strateku viziju Pomo u stvaranju vizije Sutina Ne smijemo oekivati oekivano
Turizam
Avanturisti A t i tiki t turizam i Agroturizam Arheoloki turizam Atomic turizam Birth turizam Bookstore turizam Christian turizam Kulinariski turizam Kulturni turizam Dark turizam Dentalni turizam Disaster Di t t turizam i Drug turizam Ekoturizam Ekstremni turizam Female sex turizam Garden turizam Ghetto turizam Halal turizam g turizam Heritage Kongresni turizam LGBT turizam
50
Turizam PDS
Turizam
Lit Literary t turizam i Medical turizam Militarisam heritage turizam Music turizam Nautical turizam Popculture p turizam Poverty turizam Ratni turizam Religiozni turizam Ruralni turizam
Turizam PDS
Sacred S dt travel l Safari Sex turizam Space turizam Sportski turizam Tolein torizam Odrivi turizam Gradski turizam Vodeni turizam Wildlife turizam Vinski turizam
51
Turizam
Meunarodn M d t turizam i Domai turizam Zimski turizam Masovni turizam Elitni turizam Odrivi turizam Ekoturizam Recesioni turizam Medicinski turizam Obrazvni turizam Kreativni turizam Dark turizam Putovanja Geoturizam G t i Dentalni Fertilitetni Medicinski Estetski Seoski Craft Creative
Turizam PDS
52
Avanturistiki i ekstremni turizam

Planinarenje j j Penjanje Bungee jumping Mountin biking Rafting Speleoturizam ... Accessible turizam Disaster turizam Etno turizam Ghetto turizam Jungle turizam Overland travel Urban exploration
Turizam PDS
53
Accessible tourism
invalidi 13 milijardi USD godinje NAmerika
Ethno tourism
Prvi kontakt Zdravlje Degradacija i destrukcija kulture i/ili jezika
Turizam PDS
54
Ghetto tourism
Raste popularnost
Overland travel
Overland journey Marco Polo 60-tih popularna putovanja krzo Afriku, Evropu, Aziju, Indiju, Ameriku i Australiju 60-tih i 70-tih hiljade mladih je putovalo u Indiju, Nepal, na istok
55
Urban exploration
Turizam PDS
Extreme ili shock tourism

Planine Pustinje Peine Participcija u opasnim dogaajima Extremni sport Raste interes
Sovjetska S j k unija ij
Rusija, Ukrajina, Azerbejdan
Juna Amerika
Peru, ile, Argentina
Sjeverni Pakistan ernobil
Turizam PDS
56
Ecoturisam ili ekoloki turizam

Negativni utjecaj Direktni utjecaji na okoli Lokalno stanovnitvo Popravljanje odrivosti
Regulacija i akreditacija Vodi V dii i obrazovanje b j Small scale, slow growth, local control
Parkovi Virgin teritorije

Turizam PDS
Natural resorce managment Konzervacija K ij Promocija Dijeljenje Dij lj j socioi ekonomskih benefita Costa Rica Rica, Ekvador Ekvador, Nepal, Kenija, Madagaskar, Antarctica Jedan od najbre rastuih sektora 10-15 % g godinje j
57
Lokanlno stanovnitvo Tour operatori, putnike agencije ij

Advanture Life Intrepid Travel Frontier Marine Conservation society Fammily Nature Summit Pergerine Advantures World Expeditions
Turizam PDS
Explore E l W ld id Worldwide
58
Geoturizam
Geografske karakteristike mjesta Kultura K lt Okoli Nasljee Geoparkovi Geoturisam Charter
13 principa
2002 Travel Industry Association of America National Geographic Traveler magazine Sense of place
Istorijske strukture ivotne i tradicionalne kulture Okoli Kulinarstvo Umjetnost Flora fauna
59
Turizam PDS
Odgovorni turizam
Minimalni negativni efekti na ekonomiju, ekonomiju okoli, okoli drutvo Generiranje velikih ekonomskih k kih b benefita fit za lokalno stanovnitvo Poporavljanje p j j uslova rada i pristup industriji Ukljuivanje lokalnog stanovnitva u donoenje odluka
D Doprinos i k konzervaciji iji prirodnog i kulturnog nasljea Osiguravanje adekvatnog iskustva za turiste Razmjena ljudi Kulturna senzitivnost Osiguravanje g j respekta p izmeu turista i domaina Izgradnja potovanja i povjerenja
Turizam PDS
60
Oblani turizam
Medicinski turizam
Dentalni Fertilitetni Medicinski Estetski
Turizam PDS
61
Dark turizam
Mjesta zloina ili genocida Koncentracioni logori
Ratni turizam
Turizam PDS
62
Studenti
Uticaj na prostor
Stari rudnici
Vjetako podzemlje Rudnik soli kod Bea Holandija
Zdravstveni turizam
Dentalni turizam Plastina hirurgija Organi, g , transplantacije p j Banjski turizam Wellness turizam Zdravstveni
Industrijski objekti i postrojenja Regeneracija, rekonstrukcija, konzervacija
Ljudski Lj d ki k kapital it l Konkurencija na poslu Kompetitivnost

Imperativ mladosti i ljepote Impereativ zdravlja Cijena bolesti
Industrija j zdravlja j
Radna mjesta Prihod
Turizam PDS
63
Seoski turizam
Razvoj sela
Ruralni turizam
Ruralni razvoj
Turizam PDS
64
Planinski turizam
Sezona Trajanje Sadraj

Turizam PDS
Skijanje Hodanje Pl i Planinarenje j Skupljanje ljekobilja Sela i etno sela Kuhinja Bivaci
Prirodni P i d if fenomeni i Flora Fauna Rukotvorine Planinski biciklizam Paraglajding kole u prirodi S t k pripreme Sportske i Rekreacija Tim bilding
65
Zimski-planinski centri EBRD i druge banke

Planina u gradu Grad na planini Odluka o investiranju vezana za nh lokacije
Promjena j klime Tehnologija

Topovi za pravljenje snijega Kuvajt i druge bogate zemlje imaju ski centre
Turizam PDS
Jahorina, Bjelanica, Vlai, ... Sebei
66
eljeznice
Tematski turizam Vonja orijent ekspresom Vonja ... Indija Vonja j vozom do Venecije j Elitni turizam Posjeta starim eljeznikim stanicama t i Pruge uskog kolosjeka Muzeji
I Istorijski ij ki d dogaaji ji vezani i za eljeznicu i objekte na eljeznici
Turizam PDS
67
Tuizam za invelide
Invalidi kao turisti Raste broj invalida
Rat Katastrofe Saobraajne nesree Bolest ..
Lijeenje Druenje Socijalizacija Senzibilnost zajednice
Potrebe
Specifine
Turizam PDS
68
Kulturni turizam
Nekulturni turizam Materijalna i nemeterajalna kultura Festivali
Filmski, pozorini, ...
Drugi sadraji
Konferencije Radionice Okrugli stolovi Zabave Kupovina Smjetaj Mediji Ishrana
69
Koncerti K ti Izlobe Muzeji, galerije, .. Drugi objekti i sadraji
Turizam PDS
Metodologija j Institucije Financiranje
Turizam PDS
70
Poimanje i evolucija poimanja

Razvoj g razvoja j Ekonomskog Razvoja turizma
Turizam PDS
71
Poimanje razvoja Ekonomski rast Ekonomski razvoj Odrivi razvoj

Ekonomski Ekoloki Socijalno j Tehnoloki
Humani razvoj Razvoj kao mogunost funkcioniranja Kompetitivni razvoj Potpuni (holistiki, participatorni) razvoj Razvoj kao sloboda
Ekonomski rast i razvoj

Pojam ekonomskog rasta je relativno novija pojava. Ekonomski rast je rast materijalne proizvodnje i poeo je u 18.stolje 18 t lj u Tek poslije 1950. Stope rasta su bile dovoljno velike da bi bile uoljive Za prvu fazu teorije karakteristino je nerazlikovanje ekonomskog rasta i razvoja bilo da se upotrebljava
Sa istim znaenjem (Kindelberg) Kao sinonimi ( (Nurkse, Meier, Baldwin) )
Turizam PDS
73
Ekonomski rast i razvoj j

Razvoj pretpostavlja drutveno-ekonomske promjene (kvaliteta). (kvaliteta) Zakonita tendencija koja se manifestira na dui rok i ne ukljuuje samo promjene u materijalnoj sferi nego i u cjelokupnoj sferi, cjelok pnoj str strukturi kt ri dr drutvenot eno ekonomskog razvoja (nauci, obrazovanju, zdravstvu, kulturi, institucijama) Rast se odnosi na promjene u stupnju materijalne proizvodnje u okviru postojeeg drutvenoekonomskog g sistema. Promjene u materijalnoj proizvodnji u kraem vremenskom periodu obino godina dana (kvantitet) ili godinji porast materijalne proizvodnje preko stope rasta GDP u jednoj zemlji
Ekonomski rast i razvoj j
Ekonomski razvoj je proces u kome realni GDP stalno raste u duem vremenskom periodu i ako je vei od stopa rasta stanovnitva onda GDP/pc raste Strateki cilj nacionalnih ekonomija je rast GDP, odnosno GDP/pc Filozofija rasta, rasta zahtjev za veim kvantitetom kao mjerilom napretka, doveo je na globalnom nivou, i pored rasta GDP, GDPpc do porasta siromat siromatva, a po pove eavanja a anja jaza ja a i izmedju medj siromanih i bogatih, porasta nejednakosti, rasta nezaposlenosti, unitavanja ogranienih prirodnih resursa itd.
Turizam PDS
Odrivi razvoj
Osnov: ukljuivanje humane dimenzije u redefinirani pojam rasta i razvoja Istrauje se siromatvo, siromatvo nejednakost, nejednakost nezaposlenost Izdvajanje fenomena okoline Ideja je artikulirana 1974 1974. na skupu UNESCO u tokholmu Filozofija odrivog razvoja polazi od razumijevanja interakcije ekonomije i ekologije i preferira anticipativni pristup politici zatite okoline
Odrivi razvoj
Proces P promjena j uk kojem j su
eksploatacija resursa smjer investiranja tehnoloki razvoj institucionalne promjene u skladu kl d sa ciljem ilj zadovoljavanja d lj j sadanjih d jih i b budu d ih potencijalnih potreba kvaliteta ivljenja zatim odreenog nivoa ekonomske i drutvene razvijenosti, s rsishodnog koritenja prirodnih res svrsishodnog resursa rsa ouvanja i unaprjeenja prirodne i kulturne batine
Savrena harmonija j izmeu

Turizam PDS
77
Odrivi razvoj
Znai obavezu svake generacije da j oj jp preda resurse koji j up per capita p sljede terminima nisu manji od onih koje je ta generacija naslijedila
Turizam PDS
78
Ekonomski razvoj 70-80-tih godina

P Proces koji k ji i implicira li i promjene, j odnosno d ekonomske i drutvene transformacije unutar zemlje Pojam ukljuuje ekonomske i socijalne aspekte i vrijednosti drutva Komponente razvoja su (prema Goulet):
Samoodranje S d j Samopotovanje Sloboda
Turizam PDS
79
Samoodranje
obezbijeenje temeljnih ljudskih potreba (osnovne lj. potrebe definirala je 70-tih WB) i podizanje iz apsolutne p nerazvijenosti j
Samopotovanje
samouvaavanje i nezavisnost (uspostavljanje odnosa sa drugim pod jednakim uslovima)
Sloboda od oskudice, neznanje, bijede tako da ljudi mogu sami odreivati svoju sudbinu sudbinu, da mogu birati
Turizam PDS
80
Sen razvoj definira

kao irenje prava i sposobnosti ljudi ljudi, najprije davanjem samoodranje i samopotovanja a potom i slobode samopotovanja,
Thirwall razvoj definira

kao napredak u temeljnim potrebama, vei osje j aj j samopotovanja p j za zemlju j i za pojedinca, proirenje ljudskih prava i sposobnosti p
Turizam PDS
81
Humani razvoj
Poetkom 90-tih 90 tih UN uvode pojam, koncepcije i metode mjerenja humanog razvoja Zato?
GDP pc u ZUR je 6 % prosjenog nivoa razvijenih, prosjena oekivana ivotna dob je za 20 % nia od ostvarene u razvijenim j zemljama, j , pismenost je za 34 % nia od prosjeka razvijenih, milijardu ljudi je u apsolutnom siromatvu, 900 miliona je nepismeno nepismeno, skoro 2 mijarde nemaju pristup istoj vodi, 100 miliona je beskunika, 39 hiljade djece dnevno umire prije 5 godina, 3 mijarde ljudi nema sanitarije
Humani razvoj
Ljudska dobrobit i kvaliteta ivota trebaju j osigurava g da se trae na nain koji najpotpuniji procvat ljudskog potencijala
bez degradacije degradacije, kvarenja ili unitavanja drutva ili prirode (UNDP)
Turizam PDS
83
Nova razvoja paradigma

WB osim i t tradicionalnih di i l ih makroekonomskih k k kih ciljeva razvoja i shvatanja razvoja kao procesa rasta i promjena u postignutom standardu ivota,
koji ukljuuje ukupan i prosjean prihod, kao i osnove makroekonomske strukture i promjene u ekonomiji, obuhvata u razvoj j i socijalni j razvoj, j, uklju j uju j i i pravosudni sistem, pismenost i zdravlje
Comprehensive Development Framework

potpuni razvojni okvir Stigliz 98. I WB 99.
Holisti H li tiki pristup i t razvoju: j

Makroekonomski aspekti Strukturalni Socijalni Humani Fizi Fi iki Specifine strategije (urbane, ruralne ..)
Akteri razvoja
Vlada Privatni sektor Civilno drutvo Nevladine organizacije Lokalna L k l zajednica j d i Porodica Pojedinac
Turizam PDS
86
Razvoj je transformacija drutva bazirana na participaciji Pomjeranje od kvantiteta ka kvalitetu Unaprjeenje kvaliteta ljudskog ivota, irenje mogunosti i izbora da oblikuje budunost
Turizam PDS
87
Nova razvojna paradigma ukljuuje

Vei GDP pc p Pravednije obrazovanje Mogunost zapoljavanja Veu gender ravnopravnost Bolje zdravlje i prehranu istu, odrivu prirodnu sredinu Nezavisno ne pristrasno sudstvo i pravni Nezavisno, sistem i vladu ire graanske i politike slobode Bogatiji kulturni ivot
Indikatori razvoja
I Indikatori, dik t i pokazatelji k t lji razvoja j openito, it izraavaju
t tendencije d ij neke k varijable ij bl u odredjenom d dj vremenskom k periodu koja moe biti kvantitativna i kvalitativna mjerljiva j j veliina, , mora se ispoljavati kao rezultat ostvarivanja utvrdjenih ciljeva razvoja, mora da analitikom strukturom slui kao sredstvo u makroekonomskoj analizi i politici, mora da bude medjunarodno komparirajua veliina, ina odnosno da se koristi kao alat za projekcije i planiranje razvoja
Sa stanovita pristupa
Tradicionalni indikatori razvoja Indikatori novog pristupa razvoju
Turizam PDS
90
Tradicionalni indikatori razvoja

GDP GDP pc Nominalni i realni GDP NDP GNP Stepen zaposlenosti Stepen nezaposlenosti
Turizam PDS
GDP GDP pc, GDP, pc ...

V Vrijednosni ij d i pokazatelj k t lj nivoa i razvijenosti ij ti Ostvareni obim ukupne materijalne proizvodnje ( ij d (vrijednosni ii izraz) ) i mjera j uspjeha j h cjelokupne j l k ekonomije Ra R uni i BDP i nacionalnog i l raunovodstva d t daju d j ukupnu sliku stanja ekonomije i upuuju na mogue recesije recesije, inflaciju inflaciju, ostvarivanje postavljenih ciljeva
Turizam PDS
92
BDP (GDP) suma vrijednosti potronje, bruto investicija, j , dravne nabavke dobara i usluga, g , neto izvoza ostvarenih u zemlji tokom godine. Suma ukupnih novanih vrijednosti toka finalnih proizvoda i d k koje j proizvede i d j jedno d d drutvo t Ukupna zarada faktora koji uestvuju u proizvodnji (nadnice kamate (nadnice, kamate, renta, renta profit) koja je drutveni troak proizvodnje finalnih proizvoda, uveana za posredne poreze koji se iskazuju kao troak proizvodnje i d j tog t proizvoda i d i amortizaciju ti ij Prema konceptu SNA-93 (sistem nacionalnih rauna UN za zemlje trine privrede)
Kada se nominalni GDP podijeli sa deflatorom dobije se realni GDP (otklonjene su promjene cijena) GDP pc ukupna godinja proizvodnja prema ljudima koji dijele tu proizvodnju, prosjean GDP po stanovniku. Uzima se kao mjera ivotnog standarda Mjera j razvijenosti j zemlje, j , osnov za klasifikaciju j zemalja, slui za identifkaciju potreba za razvojem
Turizam PDS
94
Stope rasta GDP ili GDP pc

upuuju na kretanje i promjene u vremenu
Neto GDP je
GDP umanjen za amortizaciju kapitalnih dobara, kao mjeru iznosa kapitala koji se troi tokom godine
GNP
vrijednost ukupne finalne proizvodnje proizvedene u vlasnitvu stanovnika zemlje tokom godine, dakle faktori proizvodnje i ljudi mogu biti u zemlji i u inostranstvu
Stepen zaposlenosti i nezaposlenosti

ILO propisuje i j standarde t d d mjerenja j j zaposlenosti l ti ili nezaposlenosti, obuhvatnost, periodiku isl. Sveobuhvatni okvir zaposlenosti (Comprehensive Employement Framework) 2001.
u centar ekonomskih i socijalnih politika stavlja zaposlenost
Cilj je alijansa UN, WB, ILO Elementi CEF su:

radna d snaga j je potencijal t ij l za rast t i prosperitet, it t zaposlenost je centar ekonomskih i socijalnih politika i p potreban j je p pregled g g globalnih strategija g j koje j su vane za zaposlenost
Turizam PDS
96
Stepen p zaposlenosti p stanovnitva Stepen zaposlenosti radno sposobnog stanovnitva (1565) Okunov zakon
1% poveanje nezaposlenosti rezultat je 2% pada proizvodnje (GDP)
Radna snaga
zbir bir zaposlenih aposlenih i ne nezaposlenih aposlenih (15 (15-65) 65)
Zaposleni,
osobe koje obavljaju plaeni posao ili imaju zaposlenje
Nezaposleni osobe koje nisu zaposlene, ali aktivno trae posao ili ekaju k j d da se vrate t na posao Osobe izvan radne snage razlika lik i izmeu radno d sposobnog b i radne d snage (li (lica na kolovanju, u mirovini, itd.) Stepen nezaposlenosti broj nezaposlenih/radna snaga100
Turizam PDS
98
Indikatori novog pristupa razvoju

I Indikatori dik t i rasta t d dohotka h tk Indikatori odranja okruenja Indikatori humanog razvoja
Indeks humanog razvoja Indeks humanog siromatva Gender indeks razvoja Indeks osnaivanja gendera Indeks ljudske slobode I d k t Indeks tehnolokih h l kih dostignu d ti a
Turizam PDS
99
Indikatori rasta dohotka

Alternativni prilaz se zasniva na paritetu kupovne moi (purchasing power parity ppp)
Pokazuje za koliko se uobiajeno trina potroaka korpa proizvoda i usluga jedne valute moe kupiti na l k l lokalnom t tritu, it uklju klj uju j i proizvode i d i robe b k koji ji se ne razmjenjuju meu dravama Ukazuje na nivo teaja zamjene nacionalne valute stranim novcem koji odgovara kupovnoj moi novca u j j vlastitoj j zemlji j njihovoj
Turizam PDS
100
U manjim a j zemljama e ja a kupovna upo a s snaga aga novca o ca je ve ea nego trini kurs Indikatori odranja j okruenja j Nacionalno privredno bogatstvo j bogatstvo g Ljudsko (radno sposobno stanovnitvo, njegove produktivne sposobnosti) Prirodno bogatstvo (vrijednosti zemlje, vode, uma, imovine ispod zemlje) Saldo stanja nacionalnih osnovnih sredstava
Indikatori humanog razvoja

Indeks humanog razvoja Indeks humanog siromatva Gender indeks razvoja Indeks osnaivanja gendera Indeks ljudske slobode Indeks tehnolokih dostignua
Turizam PDS
102
Indeks humanog razvoja HDI

Osnovne dimenzije ljudskog razvoja
Duina trajanja j j ivota, , oekivano trajanje j j ivota po roenju Znanje, Znanje stepen pismenosti i stopa upisa u kole Dostignuti standard ivota ivota, GDPpc ppp
Turizam PDS
103
Indeks humanog siromatva HPI

1996. j j ljudske j Multidimenzionalno mjerenje uskraenosti - % ljudi kojima nedostaju osnovne ili minimalne esencijalne, j ljudske j sposobnosti
Sposobnost da budu uhranjeni i dobrog zdravlja (% djece ispod 5 godina koja su neuhranjena) Sposobnost za zdravu reprodukciju, % djece rodjene bez zdravstvene zatite Sposobnost obrazovanja i znanja, % nepismenih ena
GDI gender indeks razvoja
Iste dimenzije kao i HDI s uvaavanjem razliitosti dostignua izmeu mukaraca i ena
Turizam PDS
105
GEM indeks osnaivanja gendera
Turizam PDS
Gender emprowerment indeks O j j j napredak Ocjenjuje d k ena u ekonomskom k k i politi litikom k ivotu i t i njihove mogunosti Dimenzije: Politi P litika k participacija ti i ij i mo donoenja d j politi litikih odluka dl k (% uea m i u parlamentu) Ekonomska participacija i mo donoenja odluka (% i m u pozicijama zakonodavstva, zakonodavstva viih slubenika i menagera menagera, % uea i m na profesionalnim, strunim i tehnikim pozicijama Jainu ekonomskih izvora izvora, mjereno prihodima koji zaradjuju im
106
Indeks ljudske slobode HFI

Human freedom indeks - ukljuuje
Ljudska sloboda Kulturne Socijalne Ekonomske Politike Ljudskih prava
Garantovana sloboda, , sloboda koja j se kri, , nepotuje (0-1)

TAI indeks tehnolokih dostignua
Technology achievement indeks

Izvjetaju o humanom razvoju 2001
Obuhvata karakteristike u stvaranju i rasprostiranju tehnologije i izgradjivanja lj d kih sposobnosti ljudskih b i
Turizam PDS
108
TAI indeks tehnolokih dostignua
Dimenzije: (tehnoloko stvaranje) Broj patenata per capita i broj primljenih p j nagrada g (rasprostranjenost novih inovacija) Broj internet prikljuaka per capita i udio izvoza visoke i srednje tehnologije u ukupnom k pnom izvozu i o (rasprostranjenost starih inovacija) Broj telefona pc (ljudske vjetine) Broj godina kolovanja iznad 15 godina i stopa upisa na univerzitet
Razvoj
UNWTO
Prognoze prosjean godinji rast 4 % Negativni trendovi
Recesija
Turista T i t
Ima iskustva to se tie putovanja Svjestan je kvaliteta Ima razvijen osjeaj za okoli Ne kupuje p j p putovanje, j nego stil ivota Preferira sociokulturno i ekoloko jedinstvo, a time i razliitosti
110
Turizam PDS
Promjene P j Ljudi sve due ive Osobna sigurnost g Informacije ICT Diferenciranje segmentiranje turistikog trita prema
ivotnom stilu Osobnim okolnostima Potrebama ivotnim prilikama
Trite T it Standardizacija, brending Evropa p oko 500 miliona stanovnika Vertikalna i horizontalna integracija g j Brz razvoj tehnologije smjetaja i prehrane, rast standarda, kvaliteta smjetaja Zdrava hrana Okrunjavanje avioprevoznika, eljeznica, eljeznica
Turizam PDS
111
Trendovi j i eko Eko sadraji potranje, eko imid Boravci u prirodi Avanturistiki sadraji Zdravstveni sadraji Kongresni sadraji
Posjete gradovima i manifestacijama (dogaaji, premijere) j j objekti j Smjetajni moraju biti namijenjeni odreenoj ponudi isegmentu trita
Turizam PDS
112
Opi trend putovanja

Stalan porast broja putnika Posjete gradovima
Duljina putovanja
Skraivanje
Uestalost
Poveavati
Motivi
Odmor, vjera, posao, zabava, edukacija, priroda, rekreacija, ...
Organizacija
Porast organiziranih putovanja i to all inclusive aranmana
Turizam PDS
113
Trite prirode
Zdrav okoli i zdrava autohtona hrana etnje, planinarenje, rafting, mirovanje u prirodi, skijanje, kij j ..
Trite sporta
Sposrtske priredbe/projekti Rekreacija
Trite kulure i p povjesti j

Zanimljivi Poseban doivljaj Jedinstvena pria
Trite vjere j
Hodoaa Vjerska okupljanja
Turizam PDS
114
Trite T it zabave b Trite dobrog ivota

Zadovoljstvo i kvalitet Brend hoteli All inclusive hoteli Zdrav ivot Originalnost Duhovnost Mir spokoj Zdrava hrana Autohtona kultura kultura, hrana Zabave na otvorenom Festivali Program u dvorcima i na povjesnim lokalitetima Veza sa nacionalnom i lokalnom kulturom
Trite hiper p turizma

Planine Povjesna zdanja Vjerski objekti Nasljee ...
115
Turizam PDS
Preduvjeti
Stabilno politiko i sigurnosno okruenje j j e stanje j okolia Zadovoljavaju Povoljna zdravstvena situacija Povoljna ekonomska kretanja Odgovarajui razvoj tehnologije, posebno u prometu
Turizam PDS
116
Interes studenata
Regeneracija R ij prostora t
Stari rudnici, industrijski j objekti
Op O i pregled l d
Mjera i mo
Dubai
eljeznice
Cilj putovanja
Zdravstveni Seoski ruralni Planinski Pl i ki zimski i ki planinski l i ki centri

Grad na p planini Planina u gradu Lokalni odrivi razvoj
Turizam PDS
Kulturni turizam
Turizam generalno
Turizam za invelide
Invalidi I lidi turisti i i
Stanovanje i turizam generalno
117
Odgovorni turizam
Minimizira negativne ekonomske, okoline i soc ijalne utjecaje Generira vee ekonomske benfite za lokalno stanovnitvo Poveava blagostanje g stanovnitva domaeg Popravlja radne uvjete i pristup industriji j uje j lokalno stanovnitvo Uklju u proces odluivanja Ima pozitivan utjecaj na konzervaciju prirodnog i k lt kulturnog naslje lj a Osigurava iskusvo za turiste kroz bolju komunikaciju sa lokalnim stanovnitvom, bolje j j lokalne kulture, , razumijevanje socijalnih i okolinskih pitanja Osigurava pristup promjenama Osigurava g vee p potovanje j izmeu turista i domaina Osigurava izgradnju potovanja i povjerenja lokalne zajednice j d i Globalni trend Juna Afrika, UK, USA, Gambija, Indija, Sri Lanka, ...Trite je najbre rastue
118
Turizam PDS
922 miliona turista (2008) 1,9 % vie nego 2007 944 milijarde USD
INDIREKTNI EFEKTI
642 milijarde EUR (2008) 1,8 % vie nego 2007 Sveukupno 1,1 trilion USD 3 milijarde USD svaki dan
RADNA MJESTA
TURIZAM
TURIZAM
PLATNA BILANSA
PRIHOD
DIREKTNI EFEKTI
Turizam PDS
119
2008/bilioni USD USA panija p j Francuska Ki Kina Italija UK Ukrajina Turska Njemaka Meksiko
Toruism Receipts 110 62 56 41 46 36
Expenditures 78
Tourist errivals milioni 58 57 43 36 31 69 79 53 43 30 25
22 40 91
25 25 23
Na listi prvih deset prema UN WTO

Turizam PDS
120
Najposjeeniji gradovi Broj turista u mil Paris London Bankog Singapur New York Hong Kong Istambul Dubai Shanghai Rim
Turizam PDS
16 15 11 10 10 8 7 7 7 6

Turizam PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Turizam PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Turizam Arhitektonski fakultet

21. 03 21 03. 2010 2010. 4. 04. 2010.

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Zdravstveni Seoski ruralni Planinski Pl i ki zimski i ki planinski l i ki centri

Stanovanje i turizam generalno

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Interesi j Manifestacije Turizam vs razvoj Razvoj vs turizam

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

S Sveukupno 1,1 trilion USD 3 milijarde ilij d USD svaki dan

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Novac za i izgradnju d j turistike infrastrukture

Nivo ekonomske razvijenosti Dohadak per capita

Stil Kultura Standard

Radno vs slobodno vrijeme

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Kultura TURIZAM TURIZAM

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Z Zabrinutost b i t t za okoli k li Ekonomska i t integracija ij Drugi vani dogaaji

elja za putovanjima se pribliava razini zasienosti

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Mladi urbani strunjaci YUP YUP-s s Strani radnici

Zrelo trite Evropljana 55 65

ene Kuanstvo sa jednom odraslom osobom

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Upuslenici U l i iut turizmu i moraju j poznavati

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Sve vea raznolikost u nainu j j ivljenja

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Rastua potreba za nestandardiziranim uslugama i individualiziranim ponaanjima turista povezana je sa

Potragom za samoodreenjem i uradi sam naelom Veim iskustvom putovanja

Rafiniranija potranja Racionalniji izbor

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Bitne odrednice sociokulturni aspekti

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Djeija igralita blizu mjesta stanovanja Zeleni p pojasevi j oko gradova

ivot neprekidni proces uenja Pluralizacija i liberalizacija obrazovanja i izborazbe

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Kupovanje godinjih odmora u trgovakim centrima

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Politiki i institucionalni aspekti

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Prof. Jasmina Osmankovi, Ekonomski fakultet Sarajevo

Dug za prirodu (nacionalni parkovi, zatieni pejzai)

Bolesti poput AIDS

O Opadanje d j stanovnitva t it u razvijenim, ij i a poveanje j u nerazvijenim

Kompjuterizirani sistem rezervacije

ok siromatva ... Nestabilnost

Manji broj globalnih operatora i vei broj lokalnih operatora

Problemi globalnog turizma

Masovni politiki pokreti, participacija

Promjena svjetskog ekonomskog poretka

Problemi globalnog turizma

Stanovnici bogatih zemalja stare, a siromanih brzo raste

Problemi globalnog turizma

Zabrinutost vezana za radnu snagu p p politika irok raspon

Trend prema kupcima