PROGRAM PENSISWAZAHAN GURU SEKOLAH RENDAH (PGSR)

MOD KURSUS DALAM CUTI

IJAZAH SARJANA MUDA PERGURUAN DENGAN KEPUJIAN KEPUJIANKEPUJIAN

MODUL KURSUS MAJOR SEMESTER 6

BMM 3111 SEMANTIK DAN PERISTILAHAN BAHASA MELAYU

INSTITUT PENDIDIKAN GURU KEMENTERIAN PELAJARAN MALAYSIA ARAS 1, ENTERPRISE BUILDING 3, BLOK 2200, PERSIARAN APEC, CYBER 6, 63000 CYBERJAYA B !"#$% "#$&$ '$($ J#) 2011

*$+&$,$- P )(.(."$) K /$)0&$$) Pendidikan di Malaysia adalah suatu usaha berterusan ke arah memperkembangkan lagi potensi individu secara menyeluruh dan bersepadu untuk mewujudkan insan yang seimbang dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi, dan jasmani berdasarkan kepercayaan dan kepatuhan kepada Tuhan. Usaha ini adalah bagi melahirkan rakyat Malaysia yang berilmu pengetahuan, berketrampilan, berakhlak mulia, bertanggungjawab, dan berkeupayaan mencapai kesejahteraan diri serta memberi sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran keluarga, masyarakat, dan negara.

*$+&$,$- P )(.(."$) G#!# Guru yang berpekerti mulia, berpandangan progresif dan saintifik, bersedia menjunjung aspirasi negara serta menyanjung warisan kebudayaan negara, menjamin perkembangan individu, dan memelihara suatu masyarakat yang bersatu padu, demokratik, progresif, dan berdisiplin.

etakan !un "#$$ %ementerian Pelajaran Malaysia

H$" 1.'%$ % !' +.-$!$2 K 1#$+. #)%#" %#3#$) ' )(.(."$) 4$)0 %.($" $($ " ' )%.)0$) "56 !&.$+, %.($" (./ )$!"$) & &.$'$ 6 )0 +#$!"$) $%$# 6 )0#+$)0 6$)$76$)$ /$-$0.$) $!%." +, .+#&%!$&. ($) "$)(#)0$) /#"# .). ($+$6 $'$7$'$ 3#0$ / )%#" ($) ( )0$) $'$7$'$ 1$!$ '#), &$6$ $($ & 1$!$ + "%!5).", ,5%5"5'., 6 "$).", !$"$6$) $%$# 1$!$ +$.) & / +#6 6 )($'$% .8.) / !%#+.& ($!.'$($ R "%5! I)&%.%#% P )(.(."$) G#!#, K 6 )% !.$) P +$3$!$) M$+$4&.$2

MODUL INI DIEDARKAN UNTUK KEGUNAAN PELAJAR7PELAJAR YANG BERDA*TAR DENGAN BAHAGIAN PENDIDIKAN GURU, KEMENTERIAN PELAJARAN MALAYSIA BAGI MENGIKUTI PROGRAM PENSISWAZAHAN GURU SEKOLAH RENDAH (PGSR) IJAZAH SARJANA MUDA PERGURUAN2 MODUL INI HANYA DIGUNAKAN SEBAGAI BAHAN PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BAGI PROGRAM7PROGRAM TERSEBUT2

etakan !un "#$$ &nstitut Pendidikan Guru %ementerian Pelajaran Malaysia

KANDUNGAN MUKA SURAT 'alsafah Pendidikan %ebangsaan 'alsafah Pendidikan Guru %ata()lu(aluan *ektor Panduan Pelajar Pengenalan )gihan Tajuk +&nteraksi dan Modul, Tajuk Pembelajaran T$3#" 1 S 6$)%." ($+$6 B$-$&$ M +$4# .ipnosis /asil Pembelajaran %erangka Tajuk $.$ $." $.1 .emantik dan Makna .emantik dan 0inguistik .emantik dan .ejarah vi viii i i iii

)ktiviti %endiri T$3#" 2 M$")$ L "&."$+ ($+$6 B$-$&$ M +$4# .inopsis /asil Pembelajaran %erangka Tajuk ".$ "." .inonim dan )ntonim /iponim, /omonim dan Polisem 9

)ktiviti %endiri T$3#" 3 M$")$ A4$% ($+$6 B$-$&$ M +$4# .inopsis /asil Pembelajaran %erangka Tajuk 1.$ 1." Makna )yat %erangka Genaratif homsky :

)ktiviti %endiri T$3#" 9 P !#/$-$) S 6$)%." .inopsis /asil Pembelajaran %erangka Tajuk 2.$ 2." Pengembangan Makna Penyempitan Makna 11

)ktiviti %endiri T$3#" ; P !.&%.+$-$) B$-$&$ M +$4# .inopsis /asil Pembelajaran %erangka Tajuk 3.$ 3." 4eberapa %onsep 5asar Peristilahan6 5efinisi, Tataistilah dan Tatanama &stilah %husus dan Umum, Morfem Penulisan 13

)ktiviti %endiri T$3#" 6 S#6/ ! I&%.+$- B$-$&$ M +$4# .inopsis /asil Pembelajaran %erangka Tajuk 7.$ 7." 7.1 Perbendaharaan %ata Umum 4ahasa Melayu Perbendaharaan %ata 4ahasa .erumpun Perbendaharaan %ata 4ahasa )sing 2:

)ktiviti %endiri T$3#" < I&%.+$- S.)0"$%$) ($) L$6/$)0 B$-$&$ M +$4# .inopsis /asil Pembelajaran %erangka Tajuk 8.$ 8." .ingkatan )kronim 3<

)ktiviti %endiri T$3#" = E3$$) ($) P !.&%.+$-$) B$-$&$ M +$4# .inopsis 90

/asil Pembelajaran %erangka Tajuk 9.$ :jaan 'onemik dan :timologi )ktiviti %endiri 0atihan Bibliografi Panel Penulis Modul Ikon Modul

PANDUAN PELAJAR Modul ini disediakan untuk membantu anda menguruskan pembelajaran anda agar anda boleh belajar dengan lebih berkesan. )nda mungkin kembali semula untuk belajar

secara formal selepas beberapa tahun meninggalkannya. )nda juga mungkin tidak biasa dengan mod pembelajaran arah kendiri ini. Modul ini memberi peluang kepada anda untuk menguruskan corak pembelajaran, sumber(sumber pembelajaran, dan masa anda. P 6/ +$3$!$) $!$- " )(.!. memerlukan anda membuat keputusan tentang pembelajaran anda. )nda perlu memahami corak dan gaya pembelajaran anda. )dalah lebih berkesan jika anda menentukan sasaran pembelajaran kendiri dan aras pencapaian anda. 5engan cara begini anda akan dapat melalui kursus ini dengan mudah. Memohon bantuan apabila diperlukan hendaklah dipertimbangkan sebagai peluang baru untuk pembelajaran dan ia bukannya tanda kelemahan diri. Modul ini ditulis dalam susunan %$3#". !angka masa untuk melalui sesuatu tajuk bergantung kepada gaya pembelajaran dan sasaran pembelajaran kendiri anda. L$%.-$)7+$%.-$) disediakan dalam setiap tajuk untuk membantu anda mengingat semula apa yang anda telah pelajari atau membuatkan anda memikirkan tentang apa yang anda telah baca. )da di antara latihan ini mempunyai cadangan jawapan. 4agi latihan(latihan yang tiada mempunyai cadangan jawapan adalah lebih membantu jika anda berbincang dengan orang lain seperti rakan anda atau menyediakan sesuatu nota untuk dibincangkan semasa sesi tutorial. Modul ini akan menggantikan satu kredit bersamaan dengan lima belas jam interaksi bersemuka dalam bilik kuliah. Tiada kuliah atau tutorial diadakan untuk tajuk(tajuk dalam modul ini. ;alau bagaimanapun, anda boleh berbincang dengan pensyarah, tutor atau rakan anda melalui email jika terdapat masalah berhubung dengan modul ini. )nda akan mendapati bahawa ."5) digunakan untuk menarik perhatian anda agar pada sekali imbas anda akan tahu apa yang harus dibuat. 0ampiran ) menerangkan kepada anda makna(makna ikon tersebut. )nda juga diperlukan untuk menduduki ' ' !."&$$) / !%#+.& pada akhir kursus. Tarikh dan masa peperiksaan akan diberitahu apabila anda mendaftar. Peperiksaan bertulis ini akan dilaksanakan di tempat yang akan dikenal pasti. T.' #)%#" 6 6/$)%# $)($ 6 +$+#. "#!&#& .).2 $. ari sudut pembelajaran yang sunyi agar anda boleh meletakkan buku dan diri anda untuk belajar. 4uat perkara yang sama apabila anda pergi ke perpustakaan.

". Peruntukkan satu masa setiap hari untuk memulakan dan mengakhiri pembelajaran anda. Patuhi waktu yang diperuntukkan itu. .etelah membaca modul ini teruskan membaca buku(buku dan bahan(bahan rujukan lain yang dicadangkan. 1. 0uangkan sebanyak masa yang mungkin untuk tugasan tanpa mengira sasaran pembelajaran anda. 2. .emak dan ulangkaji pembacaan anda. )mbil masa untuk memahami pembacaan anda. 3. *ujuk sumber(sumber lain daripada apa yang telah diberikan kepada anda. Teliti maklumat yang diterima.

7. Mulakan dengan sistem fail agar anda tahu di mana anda menyimpan bahan( bahan yang bermakna. 8. ari kawan yang boleh membantu pembelanjaran anda.

PENGENALAN

%ursus 4MM1$$$ +.emantik dan Peristilahan 4ahasa Melayu, terdiri daripada $3 tajuk. +.ila rujuk ( )gihan Tajuk,. Modul ini mengandungi 9 tajuk terpilih daripada $3 tajuk keseluruhan. 0apan tajuk yang terlibat dalam modul ini ialah Tajuk $ ( .emantik dalam 4ahasa Melayu,Tajuk " ( Makna 0eksikal dalam 4ahasa Melayu, Tajuk 1 ( Makna )yat dalam 4ahasa Melayu, Tajuk 2 ( Perubahan .emantik, Tajuk 3 ( Peristilahan 4ahasa Melayu, Tajuk 7 ( .umber &stilah 4ahasa Melayu, Tajuk 8( &stilah .ingkatan dan 0ambang 4ahasa Melayu, Tajuk 9 ( :jaan dan Peristilahan 4ahasa Melayu .ecara umumnya ringkasan tajuk(tajuk tersebut adalah seperti yang berikut6 T$3#" 1 mengenai konsep .emantik dan Makna , .emantik dan 0inguistik, dan .emantik dan .ejarah T$3#" 2 mengenai Makna 0eksikal dalam 4ahasa Melayu yang terdiri daripada pecahan tajuk .inonim, )ntonim,/iponim, /omonim +/omograf, /omofon, dan Polisem T$3#" 3 membincangkan Makna )yat dalam 4ahasa Melayu dengan melihat konsep Makna )yat dan %erangka Generatif homsky T$3#" 9 adalah khusus menyentuh aspek Perubahan .emantik daripada aspek Pengembangan Makna, Penyempitan Makna dan )njakan Makna Tajuk 3 membincangkan Peristilahan 4ahasa Melayu yang merangkumi %onsep 5asar Peristilahan +5efinisi, Tataistilah dan Tatanama,, &stilah %husus dan Umum, Morfem Peristilahan, %ata 5asar dan %ata )kar, &mbuhan, %ata, %ata 4erimbuhan, Gabungan %ata, 4entuk Prototaip, serta Paradigma %ata T$3#" 6 berkaitan .umber &stilah 4ahasa Melayu yang terdiri daripada Perbendaharaan %ata Umum 4ahasa Melayu, Perbendaharaan %ata 4ahasa .erumpun, Perbendaharaan %ata 4ahasa )sing T$3#" < membincangkan &stilah .ingkatan dan 0ambang 4ahasa Melayu yang terdiri daripada istilah .ingkatan,)kronim, 0ambang dan /uruf 4ilangan, dan 0ambang Gambar T$3#" = terdiri daripada :jaan dan Peristilahan 4ahasa Melayuyang merangkumi :jaan 'onemik dan :timologi dan :jaan <ama, Penyesuaian :jaan dan &mbuhan )sing Modul ini juga disertakan aktiviti dan latihan untuk pengukuhan pembelajaran. Terdapat beberapa aktiviti dan latihan yang disediakan bagi setiap tajuk. 0atihan ini harus disiapkan dalam jangka masa yang ditetapkan. /asil kerja pelajar yang telah disiapkan hendaklah dihantar kepada pensyarah yang mengajar melalui e( mel atau secara bersemuka. .ebagai memantapkan kefahaman terhadap setiap tajuk dalam kursus ini, pelajar dinasihati membuat banyak rujukan dan pembacaan. Pelajar juga digalakkan menghubungi pensyarah untuk

mendapatkan maklumat lanjut yang berkaitan dengan topik(topik yang dipelajari dan topik(topik lain yang berkaitan.

AGIHAN TAJUK %andungan modul ini akan menggantikan satu kredit bersamaan dengan $3 = 1# jam interaksi bersemuka. !adual di bawah menjelaskan agihan tajuk(tajuk untuk interaksi bersemuka atau pembelajaran melalui modul . Bil. $ K$)(#)0$) S 6$)%." ($+$6 B$-$&$ M +$4# .emantik dan Makna .emantik dan 0inguistik .emantik dan .ejarah *.%#! M$")$ ($+$6 B$-$&$ M +$4# .ifat Makna %elas Makna 0ewah dalam Makna M$")$ L "&."$+ ($+$6 B$-$&$ M +$4# .inonim, )ntonim /iponim, /omonim +/omograf, /omofon, Polisem M$")$ A4$% ($+$6 B$-$&$ M +$4# Makna )yat %erangka Generatif homsky P !#/$-$) S 6$)%." Pengembangan Makna Penyempitan Makna )njakan Makna S 6$)%." T 5!. P 6/#"%.$) %eharmonian dan Pembuktian %oheren dalam Pembuktian T$"&$ ($) K %$"&$$) M$")$ ($+$6 T$%$/$-$&$ Permasalahan dalam Pengajaran Makna %epersisan Makna, %etaksaan 0eksikal dan .truktur %ekaburan Makna
I)% !$"&. B !& 6#"$ (3$6) M5(#+ (3$6) J#62 J$6

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

Bil. 9

K$)(#)0$) P !./$-$&$ B$-$&$ M +$4# Makna dalam Peribahasa )sal Makna dalam Peribahasa P !.&%.+$-$) B$-$&$ M +$4# 4eberapa %onsep 5asar Peristilahan6 5efinisi, Tataistilah ? Tatanama, &stilah %husus ? Umum, Morfem Peristilahan, %ata 5asar ? %ata )kar, &mbuhan, %ata, %ata 4erimbuhan, Gabungan %ata, 4entuk Prototaip, Paradigma %ata S#6/ ! I&%.+$- B$-$&$ M +$4# Perbendaharaan %ata Umum 4ahasa Melayu Perbendaharaan %ata 4ahasa .erumpun Perbendaharaan %ata 4ahasa )sing S" 6$ T$%$1$!$ P 6/ )%#"$) I&%.+$- B$-$&$ M +$4# %onsep dan 0angkah .yarat(syarat Pembentukan &stilah 4aru M )0$'+."$&. P 6/ )%#"$) I&%.+$6 )00#)$"$) S" 6$ T$%$1$!$ P 6/ )%#"$) I&%.+$- B$-$&$ M +$4# %ata 4ahasa Melayu yang 0a@im ? Tidak 0a@im %ata 4ahasa .erumpun yang 0a@im ? Tidak 0a@im %ata 4ahasa &nggeris dan 4ahasa )sing 0ain A&' " T$%$/$-$&$ ($) S 6$)%." P !.&%.+$-$) B$-$&$ M +$4# Penggunaan %ata 5asar, Proses Pengimbuhan, *eduplikasi, Penggabungan, Peleburan 'onem ? .uku %ata, Proses )nalogi

I)% !$"&. B !& 6#"$ (3$6)

M5(#+ (3$6)

J#62 J$6

"

"

>

( "

"

$#

"

"

$$

"

"

$"

"

"

$1

"

"

Bil.

K$)(#)0$)

I)% !$"&. B !& 6#"$ (3$6)

M5(#+ (3$6)

J#62 J$6

$2

Penterjemahan, Paradigma &stilah, .inonim, /omonim, /iponim, %epoliseman

I&%.+$- S.)0"$%$) ($) L$6/$)0 B$-$&$ M +$4# .ingkatan )kronim 0ambang ? /uruf 4ilangan 0ambang Gambar E3$$) ($) P !.&%.+$-$) B$-$&$ M +$4# :jaan 'onemik ? :timologi Transliterasi dan Transkripsi :jaan <ama, Penyesuaian :jaan ? &mbuhan )sing Gugus %onsonan

"

"

$3

"

JUMLAH

1;

1;

30

TAJUK 1 SEMANTIK DALAM BAHASA MELAYU

SINOPSIS %omponen ini tertumpu kepada kajian semantik yang berkaitan dengan makna kata dan ayat. %ajian ini menumpukan kepada aspek makna bentuk linguistik dan hubungannya dunia rujukannya. .emantik merujuk kepada aspek makna bahasa. Untuk memahami bahasa, kita kita perlu memahami makna kata dan morfem yang membentuknya. %ita juga perlu mengetahui makna kata bergabung menjadi frasa dan ayat yang bermakna. .eterusnya kita perlu menginterpretasikan makna ujaran berdasarkan konteks ayat yang diujarkan. HASIL PEMBELAJARAN $. ". Menjelaskan tentang semantik , fitur makna, makna leksikal, dan makna ayat. Menghubungkaitkan antara bidang semantik dengan ilmu linguistik.

KERANGKA TAJUK7TAJUK

121

S 6$)%." ($) M$")$

4idang semantik merupakan bidang yang memberikan perhatian kepada aspek makna dalam bahasa. 5alam kajian semantik kita perlu memahami beberapa istilah penting terutama sekali istilah semantik dan makna. )pakah yang dimaksudkan dengan istilah semantikA Menurut Palmer istilah semantik merujuk kepada bidang kajian makna. &stilah ini merupakan yang agak baharu dalam bidang linguistik. +$>>",, istilah

&stilah ini sebenarnya berasal daripada kata adjektif bahasa Bunani semantikos, yang bermaksud penting atau bererti. &stilah semantik mula(mula diperkenalkan oleh M.4real daripada kata Perancis semantique. %ini istilah semantik digunakan untuk merujuk kepada kajian makna dalam bidang

linguistik. %ata semantik juga diertikan sebagainCilmu tentang makna atau ertiC. %ini makna menjadi sebahagian daripada ilmu linguistik.Manakala makna pula secara umumnya membawa erti DmaksudE atau DertiE. ;alau bagaimanapun, kata makna boleh diberikan bermacam(macam pengertian yang lain. Kamus Linguistik +$>>8, memasukkan dua entri bagi kata makna, iaitu6 +i, :rti yang didukung oleh kata atau kumpulan kata, atau +ii, Pemahaman sesuatu ujaran oleh pendengar, atau pemahaman kata atau frasa bertulis oleh pembaca. Fgden dan *ichard +$>37, pernah memberikan tidak kurang $7 pengertian bagi perkataan makna dalam buku mereka yang berjudul The Meaning of Meanings. )ntara pengertian yang diberikan termasuk makna seperti Dsuatu sifat intrinsic, konotasi sesuatu kata, suatu inti, pokok, suatu kemahuanE, dan Demosi yang ditimbulkan oleh sesuatuE. !adi, berdasarkan pengertian oleh Fgden dan *ichard, kita fahami bahawa erti makna cukup menarik tetapi rumit sekali untuk memahami maksud kata makna. $." S 6$)%." ($) L.)0#.&%."

%ita sudah jelas bahawa semantik adalah sebahagian daripada linguistik. %ini semantik sudah boleh diterima sebagai salah satu komponen penting dalam ilmu linguistic seperti bidang fonetik dan tatabahasa. )hli(ahli bahasa meletakkan bidang semantik pada sebelah hujung, manakala fonetik pula pada sebelah hujung yang lain, dan tatabahasa atau nahu terletak di tengah( tengah deretan ini. 4idang semantik amat penting kerana kajian bahasa tidak akan menjadi sempurna jika tidak ada unsur makna. .emantik menjadi amat penting dalam tatabahasa, dan tanpanya, kita mungkin dapat membina atau melafa@kan ayat atau ujaran yang tepat dari segi rumusnya tetapi tidak tepat dari segi ilmu semantik. ontohnya, kita tidak boleh menerima ayat G%erusi itu sedang menyampaikan ucapan di 5ewan GemilangC, sebagai ayat yang betul, walaupun ayat ini menepati aturan bahasa, iaitu menurut susunan subjek dan predikat +. H P, di dalamnya. /al ini kerana maknanya adalah taksa. Tegasnya, maklumat semantik amat penting dalam linguistik.

123

S 6$)%." ($) S 3$!$-

4erdasarkan sejarah linguistik, pada mulanya istilah semantik digunakan untuk merujuk kepada perkembangan dan perubahan makna dalam bahasa. .ebelum tahun $>1#, kajian semantik telah member focus kepada aspek kajian tradisional, iaitu perubahan makna. Tetapi, selepas tahun $>1#, perubahan telah berlaku dan semantik sudah mula melihat masalah deskriptif dan struktur dalam semantik +Ullmann, $>>7,. Tahun $>1$merupakan detik bersejarah dalam sejarah semantik. /al ini kerana pada tahun itu telah muncul tulisan Gustaf .tren yang berjudul Meaning and Change of Meaning with S e!ial "eferen!e to #nglish Language. Penerbitan tulisan ini telah membawa trend baharu dalam bidang semantik.

Menurut Ullmann +$>>7,, kajian semantik selepas tahun $>3# tidak lagi member perhatian terhadap perubahan makna dan sebab(sebabnya. .ebaliknya, kajian mula beralih kepada aspek dalaman tentang perbendaharaan kata dan juga daripada prinsip umum kepada kajian bahasa yang tertentu.

Aktiviti Kendiri 1.3.1

+a, )pakah maksud istilah semantikA +b, 4erikan dua definisi tentang bidang semantik
Aktiviti Kendiri 1.3.2 4idang semantik boleh dibahagikan kepada beberapa subbidang, seperti semantik linguistik dan semantik falsafah. 4olehkan anda menyenaraikan tiga lagi subbidang semantik serta fokus kajiannya bagi setiap subbidang tersebutA

TAJUK 2 MAKNA LEKSIKAL DALAM BAHASA MELAYU

SINOPSIS Topik ini akan menerangkan tentang leksikal. 5alam sesuatu bahasa, perbendaharaan kata bukanlah tersusun dalam satu senarai yang panjang dan mendatar. &a juga bukan menegak secara homogen iaitu mengandungi semua perkataan dalam sesuatu bahasa itu, seperti tersusunya dalam bentuk kamus. .ebaliknya, susunannya adalah secara berlapis dalam bentuk strata yang banyak serta nmempunyai hubungan konsepsi antara satu sama lain. .usunan perkataan juga mempunyai perkaitan dari segi penggunaannya. /al ini bermakna sesuatu perkataan yang digunakan mestilah bersesuaian serta berselarasan dengan sesuatu situasi atau keadaan. Perkaitan tersebut la@imnya mempunyai hubungan dengan kebudayaan. HASIL PEMBELAJARAN $. Membe@akan antara sinonim dan antonim. ".Men jelaskan tentang fitur makna dan makna leksikal dalam bahasa Melayu. TAJUK7TAJUK 221 22121 S.)5).6 ($) A)%5).6 S.)5).6

.inonim ialah kesamaan makna perkataan, iaitu kata(kata yng mempunyai makna yang sama atau hampir sama. .ecara umumnya, sinonim disebut sebagai perkataan seerti , misalnya perkataan DkeretaE dan DmotokarE, DsejukE dan DdinginE, DsukaE dan DgemarE, DgangguE dan DkacauE, DlupusE dan DluputE, DloncatE dan DlompatE dan sebagainya. 5alam bahasa Melayu, terdapat kamus sinonim yang mengandungi senarai perkataan seerti bahasa Melayu. 5alam kehidupan kita seharian kita biasa bersua dengan penggunaan sinonim di sekeliling kita. .ebagai contoh, di kawasan @oo kita akan melihat papan tanda yang tertulis DTolong jangan usik, kacau atau ganggu binatang(binatang di kawasan iniE. 5i perpustakaan pula, terdapat kata(kata yang berbunyi D5ilarang membuat bising, bercakap dan berbual(bualE. Perkataan(perkataan tersebut mempunyai makna yang hampir sama. ;alau bagaimanapun tidak terdapat perkataan yang bersinonim atau mempunyai makna yang benar(benar sama secara tepat. 5alam semantik, ada beberapa jenis sinonim, iaitu sinonim pinjaman, konteks, laras sosial, dan kolokasi. 2212121 S.)5).6 P.)3$6$) D4elalangE bermakna pepatung dalam kebanyakan dialek Melayu. ;alau bagaimanapun, dalam dialek Perak, DbelalangE bermakna DcakcibauE. 5alam dialek %edah, DbatasE ialah Djalan rayaE, yang maksud konvensionalnya ialah Dtimbunan tanah yang menjadi sempadan petak(petak sawahE.

2212122 S.)5).6 K5)% "& Perkataan DjemputE dan DudangE banyak digunakan dalam konteks protokol. .ebenarnya, DjemputE digunakan dalam konteks lisan, manakala DundangE dalam konteks tulisan. &ni bermakna konteks mewujudkan perkataan yang sama makna. 2212123 S.)5).6 L$!$& S5&.$+ Perkataan(perkataan tersebut digunakan dengan berdasarkan status. Misalnya DpenyanyiE ialah orang yang DbernyanyiE manakala DbiduanE bermaksud DstatusE yang tinggi dalam profesionalisme seni. 2212129 S.)5).6 K5+5"$&. .inonim jenis ini wujud dalam konteks penggunaan yang tersendiri. ontohnya perkataan DbanyakE dan DramaiE mempunyai makna yang sama. ontoh ayat, G4anyak kilang kekurangan tenaga pekerja mahirC dan G*amai pelajar yang gembira setelah memperoleh pencapaian baik dalam peperiksaan tersebut.C GPerkataan DbanyakE boleh digunakan sama ada bagi DmanusiaE, Dtumbuh( tumbuhanE, DhaiwanE dan DbendaE tetapi pastikan perkataan tersebut bermakna apabila digunakan tanpa kata sifat. !ika anda menyebut G4anyak pelajar yang gembira setelah memperoleh pencapaian baik dalam peperiksaan tersebutC akan menunjukkan makna yang salah. )lasannnya, ramai +untuk manusia sahaja, hanya bermakna jika ada kata sifat +gembira, dalam ayat tersebut.

22122

A)%5).6

)ntonim ialah pertentangan makna perkataan atau kata(kata yang mempunyai makna yang tidak sama. .ecara umumnya, antonim disebut sebagai perkataan berlawanan, misalnya sejuk lawannya panas, baik lawannya jahat, cantik lawannya hodoh, tinggi lawannya rendah, miskin lawannya kaya dan sebagainya. <amun demikian, tidak semua perkataan mempunyai pertentangan makna satu lawan satu seperti contoh tersebut. Fleh itu kata nafi DtidakE kadang kala digunakan bagi menunjukkan pertentangan makna tersebut, misalnya perkataan DlenaE lawannya Dtidak lenaE ataupun DmatiE bermaksud Dtidak hidupE. Terdapat beberapa jenis antonim seperti6 +a, )ntonim pasangan komplemen +b, )ntonim hubungan darjah +c, )ntonim hubungan bertentangan 2212221 A)%5).6 '$&$)0$) "56'+ 6 )

)ntonim pasangan komplemen merupakan pasangan perkataan berlawanan yang saling melengkapi antara satu sama lain. otohnya, perkataan tidur(jaga, hidup(mati, duduk(bangun, tajam(tumpul, kembang(kuncup, sihat(sakit, gembira( sedih dan sebagainya. .elain itu, perkataan I perkataan seperti tidak hidup(mati, dan tidak mati(hidup, tidak tidur(jaga dan tidak jaga(tidur dan sebagainya juga termasuk dalam antonim jenis ini. 2212222 A)%5).6 -#/#)0$) ($!3$!enis kedua ialah pasangan kata antonim yang menunjukkan hubungan darjah seperti perkataan besar(kecil, tebal(nipis, tinggi(rendah, panjang(pendek, kurus( gemuk dan sebagainya. Makna kata adjektif yang menunjukkan pasangan kata ini mempunyai hubungan rujukan dengan benda yang dimaksudkan. .ebagai contoh, sebatang kayu itu dikatakan bersia@ panjang dengan merujuk kepada kayu itu secara spesifik berbanding dengan kayu yang sama jenis. .elain itu, perkataan itu sendiri tidaklah menggambarkan darjah secara mutlak. .ebagai contoh, perkataan DkecilE pada Dkerbau kecilE sebenarnya ,menunjukkan darjah dan makna yang tidak sama pada perkataan Dtikus kecilE. 5emikian juga perkataan DlajuE bagi merujuk kepada kereta lumba tentulah tidak sama darjahnya jika merujuk kepada kereta biasa. 2212223 A)%5).6 -#/#)0$) / !% )%$)0$) !enis pasangan kata antonim yang ketiga dinamakan hubungan bertentangan. 5alam hal ini, kedua(dua pasangan kata itu dari segi semantiknya membawa makna yang setara, misalnya beri(terima, jual(beli, murid(guru, majikan(pekerja dan sebagainya. ontohnya jika J DberiE barang pada B bermakna B akan DterimaE barang itu. 222 H.'5).6, H565).6 ($) P5+.& 6

22221 H.'5).6 /iponim ialah kata yang maknanya terangkum dalam makna kata yang lain. .ebagai contoh, melur, mawar,melati,kemboja dan cempaka ialah hiponim kepada bunga. .ecara umumnya, hiponim merupakan kata umum yang mempunyai hubungan kekeluargaan dengan kata(kata yang lebih khusus atau dalam erti kata lain ialah kata umum yang mempunyai lingkungan atau anggotanya terdiri daripada kata yang khusus. 22222 H565).6 /omonim merujuk kepada hubungan antara homonim. &aitu dua kata atau lebih yang mempunyai, sama ada bunyi atau ejaan yang sama, tetapi berlainan makna. Perkataan yang mempunyai sebutan yang sama, tetapi berbe@a makna

seperti yang disebutka tadi dikatakan mempunyai hubungan homonim. .ebagai contoh, perkataan DkepalaE yang membawa maksud DketuaE tidak sama maknanya dengan Dkepada kereta api. Dkepada manusiaE dan Dkepala suratE. Penggunaan homonim dalam pertuturan atau ayat boleh menimbulkan kekeliruan jika tidak berlatar belakangkan konteks tertentu. /al ini kerana homonim mempunyai sebutan dan bentuk ejaan yang sama, tetapi berbe@a dari segi makna. 22223 P5+.& 6 Polisem ialah perkataan yang mempunyai beberapa makna yang berkaitan sama ada secara konseptual atau sedarjah. 5engan kata lain, polisem ialah hubugan kata atau frasa yang mempunyai dua makna atau lebih dan mempunyai etimologi yang sama. .ebagai contoh, kata bantu DtentangE boleh bermaksud berkaitran sesuatu perkara. )da masanya perkataan DtentangE boleh membawa maksud DlawanE, seperti dalam ayat G%ita tentang habis(habisanC. ontoh lain ialah perkataan DbisaE yang membawa maksud sakit sangat dan boleh. 5alam perbualan di &ndonesia, secara normalnya DbisaE digunakan untuk menggantikan perkataan DbolehE. 4erdasarkan contoh(contoh tersebut, DtentangE dan DbisaE bervariasi maknanya, tetapi kewujudan polisem ditinjau dengan berasaskan konteks penggunaan.

A"%.>.%. K )(.!. 2222321

+a, /uraikan jenis(jenis sinonim beserta dengan contohnya +b, 5engan contoh yang sesuai, terangkan perbe@aan antara hiponim dan polisem.

TAJUK 3 MAKNA AYAT DALAM BAHASA MELAYU

SINOPSIS

Topik ini akan menjelaskan tentang makna ayat dalam bahasa Melayu. .eperti yang telah dijelaskan perkataan dan morfem merupakan unit terkecil bahasa yang mempunyai makna. %ita telah pun mempelajari hubungan makna perkataan dan unsur semantik sebagai semantik leksikal sebelum ini. ;alau bagaimanapun dalam banyak perkara kita berkomunikasi menggunakan frasa dan ayat. Makna frasa dan ayat bergantung pada makna perkataan yang terkandung dalamnya dan bagaimana perkataan itu distruktur dan digabungkan. 5alam tajuk ini juga akan dihuraikan penganalisisan makna auat 4ahasa Melayu mengikut %erangka Generatif homsky untuk menunjukkan perubahan semantik dan pengembangan makna.

HASIL PEMBELAJARAN

$. Menjelaskan definisi makna ayat. ". Menghuraikan perubahan semantik dan teori pembuktian. 321 M$")$ A4$%

Makna merupakan satu unsur penting dalam mana(mana ujaran atau tulisan. Tanpa unsur ini, maka apa sahaja yang diujarkan atau yang dituliskan tidak akan memberi sebarang kefahaman kepada orang yang dilawan bercakap atau orang yang membaca sesuatu yang ditulis. .emua bahasa bergantung kepada makna dalam perkataan dan ayat. .etiap perkataan dan setiap ayat la@imnya dikaitkan sekurang(kurangnya dengan satu makna. 4agi ayat persoalannya sangat rumit. 5alam setiap bahasa untuk membentuk suatu ayat, perkataan hendaklah disusun dan untuk mendapatkan makna ayat bergatung pada makna perkataan yang terdapat dalam ayat tersebut. Terdapat juga perkataan yang memiliki dua makna dan ada juga yang mempunyai tiga makna. )dakalanya terdapat juga perkataan yang digunakan tanpa membawa apa(apa makna.5alam konteks berbahasa, kita beranggapan bahawa pendengar atau penulis memehami makna yang ingin di sampaikan sehinggakan kita mengabai ataupun tidak menyebut atau menulis beberapa perkataan. 5alam bahasa Melayu makna ayat boleh dibahagikan makna konotatif dan makna denotatif.

322

K !$)0"$ G ) !$%., C-56&"4

4agi homsky $language is not a habit Stru!ture%. /ipotesisnya, semua bahasa dilihat dari struktur dalaman adalah sama iaitu menunjukkan tingkat fikiran seseorang. homsky telah mengemukakan empat konsep utama dasar analisis %erangka Generatif iaitu kemampuan berbahasa, perlakuan berbahasa, struktur dalaman dan struktur luaran. %emampuan berbahasa ialah segala pengetahuan yang terdapat dalam otak manusia secara sedar dan tidak sedar. Proses ini juga

mengkaji tentang bagaimana proses mengujarkan bahasa yang terdapat dalam bentuk rumus(rumus. Perlakuan bahasa ini mengkaji bagaimana cara seseorang itu mengujarkan bahasa dan bahasa apa yang diujarkan serta mampu didengar oleh orang lain. .eterusnya, strukrur dalaman pula wujud daripada kemampuan seseorang untuk berbahasa serta bagaimana cara menyusun ayat(ayat untuk diujarkan. %onsep yang terakhir iaitu struktur luaran ini wujud daripada ujaran bahasa yang dikeluarkan oleh seseorang iaitu apa yang diujarkan. Menurutnya lagi, ayat(ayat yang diungkapkan oleh penutur lahir di bawah pengetahuan dan kesedaran penuturnya. &a diketahui, disedari dan dinyatakan menerusi bunyi(bunyi dan ejaan.

A"%.>.%. " )(.!. 32221

+a, )pakah yang dimaksudkan dengan makna ayatA +b, /uraikan empat konsep utama %erangka Generatif homsky.

TAJUK 9 PERUBAHAN SEMANTIK

SINOPSIS
Tajuk ini akan mengupas tentang perubahan semantik daripada segi pengembangan makna, iaitu satu proses perubahan makna daripada makna yang khusus kepada makna yang lebih umum. Manakala penyempitan makna pula ialah proses perubahan makna daripada makna yang umum kepada makna yang lebih khusus. )khir sekali anjakan makna yang bermaksud makna yang mengalami proses perubahan berdasarkan situasi atau keadaan.

HASIL PEMBELAJARAN
$. Menghuraikan proses pengembangan makna. ". Menghuraikan perubahan semantik dari aspek penyempitan makna.

KERANGKA TAJUK7TAJUK
921 P )0 6/$)0$) M$")$

.emantik atau makna boleh dilihat dalam dua sudut iaitu pemgembangan makna dan penyempitan makna. Peluasan makna meliputi sintaksis dan pragmatik dan menurut <or /ashimah !alaluddin +$>>"6$, yang memetik pendapat .perber dan ;ilson +$>9#, bahawa pengkajian makna belum dapat dipastikan makna sepenuhnya mengikut apa yang dihajati pleh penutur. akupan makna sekarang lebih luas daripada makna yang lama. ontohnya DberlayarE, dulu digunakan dengan pengertian bergerak di laut dengan memakai layar, tetapi sekarang semua tindakan mengarungi lautan atau perairan dengan alat apa saja disebut DberlayarE . 5ahulu kata DbapaE hanya dipakai dalam hubungan biologis, sekarang semua orang yang lebih tua atau lebih tinggi kedudukannya disebut &ba a' sedangkan segala orang yang dianggap sama darjatnya disebut &saudara'. 922 P )4 6'.%$) M$")$

Menurut haer +$>>3,, Pateda +$>97,, penyempitan makna ialah gejala yang terjadi pada kata yang mulanya mempunyai makna yang cukup luas,kemudian menjadi makna yang cukup terbatas hanya pada makna tertentu sahaja. .edangkan %eraf +$>976>8, menyatakan bahawa penyempitan makna sebuah kata ialah proses perubahan makna kata daripada makna yang lebih luas kepada makna yang lebih khusus atau spesifik. .ebagai contoh kata EahliE membawa makna yang lebih luas iaitu keluarga, sanak(saudara atau orang(orang yang memasuki sesuatu golongan. ;alau bagaimanapun kata EahliE juga telah disempitkan kepada makna orang yang mahir atau pandai dalam sesuatu ilmu atau disebut juga pakar dalam sesuatu bidang.

TAJUK ;
SINOPSIS

PERISTILAHAN BAHASA MELAYU

%ursus ini mengandungi pengenalan, definisi, konsep peristilahan, sejarah penggubalan peristilahan, prinsip pembentukan istilah, peranan 5ewan 4ahasa dan Pustaka, Peranan M)44&M, kepentingan peristilahan dalam 4ahasa Melayu, dan cabarannya pada masa hadapan. 5i samping itu, kursus ini juga mengandungi sumber istilah 4ahasa Melayu, istilah singkatan dan lambang 4ahasa Melayu dan ejaan dan peristilahan 4ahasa Melayu HASIL PEMBELAJARAN

.etelah mengikuti kursus ini, anda dapat 6

$. ". 1. 2. 3.

Menjelaskan definisi istilah dalam bahasa MelayuK Prinsip I prinsip pembentukan istilahK Peranan 5ewan 4ahasa dan Pustaka dan M)44&MK %epentingan Peristilahan dalam 4ahasa MelayuK abaran dan masa depan peristilahan.

;21 P )0 )$+$) ;alaupun serumpun dan mempunyai pertalian yang amat erat dari segi sejarah, politik dan ekonomi Malaysia , &ndonesia dan 4runei 5arussalam bergerak dan memancarkan kepelbagaian corak pengayaan bahasanya. %etiga I tiga negara itu juga mempunyai kaedah tersendiri dalam perkembangan korpus bahasa Melayu. 5alam usaha menyatukan aspek kebahasaan, terutamanya dari segi peristilahan, Majlis 4ahasa &ndonesia I Malaysia +M4&M, dan kemudiannya Majlis 4ahasa 4runei 5arussalam I &ndonesia I Malaysia atau M)44&M telah memainkan peranan untuk mewujudkan satu bentuk ejaan dan istilah yang baku atau seragam sejak tahun $>8". Pembakuan itu dilakukan untuk pengembangan dan pelestarian bahasa Melayu sebagai bahasa maju mengungkap pelbagai ilmu pengetahuan. &stilah ialah lambang linguistik yang berupa huruf, bentuk bebas atau gabungan beberapa bentuk bebas yang gramatis dan sistematik, yang mengandungi timbunan konsep atau objek khas dalam bidang tertentu. 4entuknya telah disepakati oleh sekumpulan pakar melalui jawatankuasa bidang berkenaan sebagai mempunyai nilai komunikatif yang sesuai. %ewujudan sesuatu istilah itu dianggap penting kerana mempunyai nilai komunikatif yang menjadi unsur penyampai ilmu pengetahuan. Melalui istilah, sesuatu konsep dalam bidang ilmu tertentu dapat diungkapkan dan disampaikan kepada khalayak. %edudukan istilah menjadi lebih penting lagi dalam bidang sains dan teknologi yang mengandungi pelbagai konsep khusus dan bersifat teknikal. 5ari segi teorinya, bidang peristilahan merupakan bidang ilmu yang sama dengan bidang(bidang ilmu yang lain, iaitu mempunyai teori yang tersendiri. Peristilahan

merupakan bidang linguistik praktis yang menerapkan Teori Umum Peristilahan +TUP, dalam melaksanakan tugas pembinaan istilah. Teori ini dikembangkan oleh Professor 5r. :ugen ;uster, Lienna. Manakala teori yang lebih khusus, Gumper@ +$>#9, telah memperkenalkan model dari segi tiga teori peristilahan iaitu konsep, simbol dan objek. Teori ini kemudiannya disesuaikan lagi oleh ;uster +$>1$, dengan Teori 'erdinand de .aussure yang menyatakan empat perkara, iaitu lambang, bahasa lisan=tulisan, makna, dan objek. .ebagai badan tunggal yang bertanggungjawab mengubal istilah bahasa Melayu, 5ewan 4ahasa dan Pustaka +54P, telah mencipta banyak istilah dalam bahasa itu. /ingga kini, 54P telah berjaya menghasilkan lebih daripada sejuta istilah dalam pelbagai bidang ilmu, yang kemudiannya diterbitkan dalam bentuk buku. Pencapaian tersebut amat jelas menunjukkan bahawa 54P begitu kominted untuk memartabatkan bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu, bahasa berteknologi tinggi dan bertamadun melalui peristilahan. )kan tetapi semua usaha itu tidak memberi manfaat jika pihak masyarakat atau pengguna bahasa Melayu tidak menghargai sumbangan badan berkenaan, dan bersama I sama meletakkan bahasa Melayu sebagai bahasa yang maju di rantau ini dan dunia umumnya.

L$%.-$) ;21

12 N4$%$"$) "5)& ' ' !.&%.+$-$) ($) ' )0.&%.+$-$) 22 U)%#" 6 )0#3. ' )0 %$-#$) ($) " ,$-$6$) $)($ "$.%"$) ' !$)$) B$-$&$ M +$4# ($!. & 0. 3$%. (.!. !$"4$% M$+$4&.$2 D$'$%"$) & / !$'$ /$)4$" 6$"+#6$% ($!. ' !'#&%$"$$) $%$# '#&$% &#6/ ! 4$)0 / !( "$%$)2

;22 D ,.).&. I&%.+$Menurut %amus 5ewan 4ahasa dan Pustaka +"##863>$,, istilah ialah kata, gabungan kata atau frasa yang mengungkapkan konsep yang khusus yang terdapat di dalam sesuatu bidang ilmu atau profesyen. .esuatu istilah itu mempunyai makna yang tepat bagi konteks bidangnya. Menurut Pedoman umum Pembentukan &stilah 4ahasa Melayu +$>>"6 $(1, Tataistilah ialah kumpulan peraturan untuk membentuk istilah + termasuklah kumpulan istilah yang dihasilkannya,. Tata istilah atau DterminologyE pula merupakan kumpulan istilah bagi satu(satu bidang tertentu yang dibentuk menurut peraturan(peraturan yang ada. Misalnya, tataistilah matematik yang ada yang telah dibentuk berdasarkan sistem tertentu. Manakala tatanama ialah kumpulan peraturan untuk menentukan nama dalam bidang ilmu +termasuklah kumpulan nama yang dihasilkannya,. Terdapat perbe@aan kata biasa dengan kata istilah. %ata biasa atau kata umum ialah kata(kata biasa di dalam bahasa. <amun demikian, kata umum boleh menjadi istilah. %ata istilah ialah kata yang penggunaannya dan maknanya khusus pada bidang tertentu. ontohnya, kata hidrogren, nitrogen, neonatal, fonem, alofon, alormof dan morfem merupakan istilah khusus dalam bidang masing(masing.

3.".$ Morfem dan Proses Peristilahan

Morfem ialah unit atau fungsi nahu. Morfem peristilahan ialah kata akar dan imbuhan yang digunakan dalam pembentukan istilah. Proses pembentukan istilah 4ahasa Melayu ialah pengimbuhan, pengandaan dan penggabungan. 3.".$.$ %ata akar %ata akar ialah kata yang belum mendapat imbuhan. Misalnya6 rumah, asid, algebra dan sebagainya. 3.".$." &mbuhan dan Pengimbuhan &mbuhan ialah morfem yang digunakan untuk mencipta istilah melalui proses pengimbuhan. Misalnya6 ber( +berinteraksi,, (an +hasilan,, e(( M(an + emprosesan,. 3.".$.1 Penggandaan Penggandaan ialah ulangan kata dasar sama ada sebahagian +rambut N rerambut, atau seluruh +kacang N kacang(kacang, untuk membentuk istilah. 3.".$.2 Gabungan Gabungan ialah cantuman dua kata atau lebih untuk membentuk istilah melalui proses penggabungan. )da $7 kata majmuk yang mantap seperti setiausaha, warganegara, bumiputera dan sebagainya. ;alau bagaimanapun, ada juga antara istilah yang digunakan di dalam konteks umum. 5ewan 4ahasa dan Pustaka +"##2,, menjelaskan bahawa hal ini berlaku apabila istilah itu digunakan dengan kerap oleh masyarakat pengguna bahasa, dan penggunaannya itu tersebar melalui media massa. ontohnya, kata taqwa merupakan istilah dalam bidang keagamaan &slam dan belan)awan iaitu istilah dalam bidang ekonomi +dewasa ini istilah DbajetE digunakan,, sekarang ini kata(kata berkenaan sudah digunakan secara am di dalam penggunaan bahasa sehari(hari. Usaha penggubalan istilah di Malaysia bermula selepas tertubuhnya 5ewan 4ahasa dan Pustaka +54P, dalam tahun $>37. Pada peringkat awalnya tidak ada satu sistem organisasi yang memberi panduan dan mengawal kerja(kerja peristilahan. !awatankuasa istilah ditubuhkan berdasarkan permintaan individu yang berwibawa sebagai pemimpin masyarakat atau sebagai ahli akademik. !awatankuasa istilah yang paling awal ditubuhkan ialah !awatankuasa &stilah :konomi yang dipengerusikan oleh Profesor 5iraja Ungku ). )@i@. .ebagai pengerusi dan pengarah pertama 54P, beliau juga seorang pejuang bahasa kebangsaan. Ungku ). )@i@ telah menyaksikan beberapa ciri perkembangan di dalam perwujudan istilah ekonomi yang tidak menyenangkan beliau.

L$%.-$) ;22

12 P$($ ' )($'$% $)($, 6 )0$'$ ' )0.&%.+$-$) $6$% ' )%.)0 (. ) 0$!$ ".%$? 22 S 1$!$ !.)0"$&, )4$%$"$) #&$-$7#&$-$ 4$)0 % +$- (. 6$.)"$) 5+ - D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$ % !-$($' ' !" 6/$)0$) ($) " 6$3#$) ' !.&%.+$-$) (. M$+$4&.$2

;23 P !$)$) D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$

Perbincangan tentang perkembangan bahasa di Malaysia tidak akan lengkap sekiranya peranan 5ewan 4ahasa dan Pustaka +54P, tidak disentuh. 54P merupakan satu satu badan yang ditubuhkan oleh kerajaan khusus untuk memajukan bahasa Melayu. .ehingga hari ini, peranan 5ewan 4ahasa dan Pustaka di dalam memajukan bahasa amat penting dan tidak ada badan I badan lain yang mampu berperanan sebagaimana yang dimainkannya. 5ewan 4ahasa dan Pustaka memainkan peranan yang penting di dalam pembentukan istilah bahasa Melayu. 5i dalam bidang bahasa, 54P berperanan membina korpus dan menyebarkan melalui buku buku istilah, tatabahasa dan perkamusan. 4ahagian pembinaan dan pengembangan bahasa bertanggungjawab membina dan memperkembangkan istilah, mengadakan penyelidikan dan menyebarkan hasil pemerolehan mereka. 4adan ini juga bertanggungjawab mengawal penggunaan bahasa dengan mengeluarkan risalah dan panduan umum kepada sektor awam dan sektor swasta di samping menyediakan khidmat nasihat. Untuk memperkukuhkan lagi peranannya, Unit Pelaksanaan 4ahasa ditubuhkan pada tahun $>9#. Unit ini bertanggungjawab menggalakkan penggunaan bahasa Melayu. &a telah melaksanakan beberapa langkah seperti mengadakan ceramah, taklimat, forum, kursus, rancangan 5ewan 4ahasa di radio, menyebarkan panduan bahasa, khidmat nasihat, mengadakan kempen GMencintai 4ahasa MelayuC dan mengawasi penggunaan bahasa Melayu di sektor awam dan swasta. )pa yang jelas, pelaksanaan perancangan bahasa yang dijalankan oleh 54P melalui bahagian ( bahagian tersebut di dalamnya bersifat revolusi tetapi teratur dan sistematik. 5i dalam usaha memajukan lagi bahasa Melayu, 54P juga telah mengadakan kerjasama dengan beberapa pihak lain. %erjasama terbesar 54P ialah dengan Majlis 4ahasa &ndonesia Malaysia +M4&M,. %erjasama ini diperluaskan lagi dengan memasukkan <egara 4runei 5arussalam. /asil kerjasama ini terbentuklah istilah baharu yang sesuai digunakan di ketiga tiga buah negara yang terlibat. Peranan utama 54P ialah melaksanakan usaha bagi memenuhi matlamat 4ahagian Peristilahan 54P. Fleh itu, antara peranan yang dilaksanakannya ialahK

Mengumpul istilah bahasa Melayu di dalam pelbagai bidang ilmu. Membentuk istilah bahasa Melayu di dalam pelbagai bidang ilmu. Memperbanyak istilah bahasa Melayu di dalam pelbagai bidang ilmu. Menerbitkan istilah bahasa Melayu di dalam pelbagai bidang ilmu. Mewujudkan Pangkalan 5ata Peristilahan yang bersistem, sesuai dengan matlamat penyebaran dan pemasyarakatan istilah. Menyelaraskan istilah dan penggunaan istilah bahasa Melayu dan mengadakan kerjasama dengan &ndonesia dan 4runei 5arussalam melalui M)44&M, dan negara(negara lain.

Pada tahun $>3#(an, apabila dasar pelajaran kebangsaan dirangka dan diluluskan oleh 5ewan Undangan Persekutuan dan kemudian oleh 5ewan Parlimen Persekutuan Tanah Melayu, pengajaran sains dan teknologi diperkenalkan dan ditingkatkan. 5engan itu, istilah sains dan teknologi perlu diadakan dengan segera. 4agi mendapat hasil yang seragam dan lebih cepat maka disusun pedoman pembentukan ini dalam tahun $>3#(an. .egala istilah ilmu dan nama alat perkakas asing yang sedia ada di dalam bahasa Melayu pada masa itu dipakai terus setelah disesuaikan dengan kemajuan ilmu pengetahuan. %alau tidak ada di dalam bahasa Melayu di Tanah Melayu, bolehlah

diambil istilah yang dipakai di &ndonesia, kerana memang bahasa di Tanah Melayu hendak disamakan dengan bahasa di &ndonesia. %alau istilah &ndonesia itu tidak sesuai atau tidak memuaskan hati barulah dibentuk baharu. &stilah(istilah asing yang dipakai oleh kebanyakan bangsa(bangsa dunia atau istilah asing yang tidak dapat diterjemahkan dengan setepat(tepatnya bolehlah diterima jadi istilah Melayu. )pabila membentuk istilah baharu hendaklah digunakan akar kata Melayu. Fleh yang demikian, istilah baharu yang dibentuk itu hendaklah menggambarkan benda atau fikiran atau keadaan yang dimaksudkan oleh istilah asing itu. 5i bawah ini diberikan contohnya6

a, *!id b, *!iditi+ c, *!idi!

( ( (

asid +bukan acid, keasidan +bukan asiditi, berasid +bukan asidik,

.elain itu, adalah dilarang mengambil bentuk &nggeris secara sepenuhnya seperti acid, asiditi, dan asidik, kerana bentuk(bentuk morfologi Melayu berlainan dengan morfologi bahasa &nggeris. Pada penghujung tahun $>7#(an dan awal tahun $>8#(an telah disusun semula satu pedoman pembentukan istilah baharu yang lebih terperinci. 4erdasarkan pedoman yang baharu itu, ada beberapa bahagian yang ditetapkan serta diperluas dari segi dasar, cara dan pedoman, iaitu6

i.

Pembentukan istilah baharu hendaklah berdasarkan sikap dan pandangan yang progresif dan fleksibel bagi bahasa Melayu moden, &stilah baharu hendaklah yang praktis sama ada dalam bidang ilmu atau masyarakat pemakai bahasa, Pembentukan istilah baharu, dalam semua bidang ilmu atau yang popular, hendaklah sentiasa diselaraskan dengan yang dibuat di &ndonesia, &stilah baharu hendaklah memperlihat kekayaan perbendaharaan kata bahasa Melayu dan yang mempunyai sistem struktur menurut kudrat bahasa Melayu(&ndonesiaK dan &stilah ilmu hendaklah seboleh(bolehnya memperlihat bentuk yang jelas dengan istilah asal atau istilah antarabangsa.

ii. iii.

iv.

v.

5asar baharu yang ditetapkan ini sudah membawa peluang kepada penggubal( penggubal istilah untuk melihat dengan lebih luas cakupan pandangannya menuju kearah peringkat antarabangsa. Pada masa lalu apabila menggubal istilah, penggubalan itu dibuat dengan melihat ke dalam bahasa Melayu sahaja. ontohnya jika ada kata berakhiran GgyC dalam bahasa &nggeris maka dalam bahasa Melayu hendaklah dipakai kata GkajiC, sedangkan kata(kata dasarnya yang lain dicari kata terjemahannya dalam bahasa Melayu. ontohnya adalah seperti yang berikut6

a, Biolog+ b, *nthro olog+ c, So!iolog+

( ( (

kajihayat kajimanusia kajimasyarakat

d, *r!heolog+ e, Phonolog+ f, ,eolog+ g, Ps+!holog+ h, Climatolog+

( ( ( ( (

kajipurba kajibunyi kajibumi kajijiwa kajiiklim

4erdasarkan conoth I contoh di atas bentuk istilah memang baik dan sesuai kerana ia seragam, dan boleh dijadikan panduan untuk membentuk pelbagai istilah dalam bahasa Melayu dalam bidang(bidang yang lain mengikut bentuk di atas seperti kajiserangga, kajibintang, kajihaiwan, kajitumbuhan, kajilautan, kajipenyakit dan berbagai(bagai lagi. 5emikian juga daripada bentuk istilah seperti di atas menggambarkan bahawa bahasa Melayu memang cukup kaya dengan istilah dan mudah pula membentuk kata(kata istilah baharu dalam bahasa Melayu. Penggubalan kata istilah di atas ini berlaku kerana kita cuba hendak mempertahankan keaslian bahasa Melayu dan dalam bentuk istilah Melayu yang sedia ada, tetapi mengapa pula perkataan GorganC diciplak daripada bahasa &nggeris, bahasa asing jugaA Fleh itu, untuk mengelak daripada berlakunya hal(hal seperti di atas, maka ditetapkan dasar kedua, supaya penggubalan istilah lebih mudah dan lebih praktis, dan kita dapat menggubal istilah dengan lebih pantas dan cepat, terutama sekali bidang( bidang ilmu yang sudah tersebar luas di seluruh dunia, seperti farmasi, farmakologi, filologi, fotosintesis, neurologi, antropologi, linguistik, dan yang seumpamanya. 4agi dasar yang ketiga pun penting, kerana bahasa Melayu dan bahasa &ndonesia berakarkan induk bahasa yang sama, iaitu bahasa Melayu !ohor(*iau. Persamaannya sangat banyak, jika berbe@a pun hanya kerana pengaruh persekitaran dan penjajahan yang berlainan. %alau di &ndonesia ada pengaruh bahasa 4elanda, di Malaysia pula ada pengaruh bahasa &nggeris yang kuat. .elain itu kita dapat berkongsi membaca buku( buku rujukan, sama ada yang terbit di &ndonesia ataupun yang terbit di Malaysia. 5asar yang seterusnya ialah menggali lebih banyak kosa kata daripada sumber yang lebih tua, iaitu daripada bahasa Melayu klasik dan bahasa &ndonesia. 5engan itu akan dapat memperlihatkan kekayaan bahasa Melayu(&ndonesia dan ini akan dapat meningkatkan kemampuan dan kudrat bahasa Melayu(&ndonesia dalam dunia ilmu pengetahuan. 5asar yang kelima akan dapat merapatkan hubungan antara bahasa Melayu dengan bahasa(bahasa Melayu dengan bahasa(bahasa dunia antarabangsa yang lain, jika membentuk atau menggubal istilah mengikut arus perdana antarabangsa seperti istilah bahasa &nggeris yang sudah menjadi bahasa induk, atau menyerap istilah daripada bahasa 0atin yang menjadi induk bahasa barat yang maju seperti Peranchis, !erman dan .epanyol. Fleh itu, untuk merealisasikan dasar I dasar berkenaan maka 54P telah menyediakan lapan kaedah atau cara, iaitu6 4agi istilah pinjam(terjemah.

a,

Meminjamterjemahkan istilah asing yang sesuai ke dalam bahasa Melayu. Misalnya6 i. -i.ed ri!e ( harga tetap

ii. iii. iv. v.

Market ri!e Pri!e list Cost ri!e Cost se!tion

( ( ( (

harga pasaran senarai harga harga kos bahagian kos

Untuk kepentingan kecekapan, keseragaman, penyelarasan, praktis, ekonomi dan ilmiah, maka +mengikut keutamaan,6

i.

4eberapa istilah asing yang sama konsep=pengertiannya dalam satu bidang ilmu tertentu hendaklah ditetapkan dengan satu sahaja istilah MelayunyaK .esuatu istilah asing yang hanya satu sahaja pengertiannya, walau dalam apa bidang sekalipun, hendaklah ditetapkan dengan satu sahaja istilah MelayunyaK dan .esuatu istilah asing, hendaklah ditakrifkan Melayunya dalam bentuk istilah +bukan terjemahan, yang ringkas dan jumlah perkataan atau suku kata yang minimum.

ii.

iii.

4agi istilah pinjaman, 54P telah memberi pedoman seperti yang berikut6

i.

Pengambilan istilah asing dan terus menjadikannya istilah Melayu hendaklah terbatas kepada +menurut keutamaan,6 a, &stilah ilmiah dalam bidang(bidang ilmu tertentu. &ni bermakna hanya dalam bidang(bidang seperti perubatan, farmakologi, kejuruteraan, aeroangkasa dan seumpanya. b, &stilah khusus seperti nama tempat atau negeri, orang atau gelaran atau idiom. ontohnya seperti Greenland, ;ellington, 4urkina Passo, !ames ;att dan lain(lain. c, &stilah asing yang belum pernah ada konsepnya, atau tidak ada persamaan Melayunya, atau tidak ada persamaan atau terjemahan yang setepat(tepatnya. ontohnya seperti !om uter dan digital !amera. %ata( kata istilah ini diserap sahaja dengan penyesuaian ejaan dan tatabahasa Melayu menjadi komputer dan digital kamera. d, &stilah umum yang didapati telah popular=praktis dalam masyarakat pemakai bahasa Melayu(&ndonesia. ontohnya seperti radio, televisyen dan sebagainya.

Pedoman kedua untuk istilah pinjaman yang ditetapkan oleh 54P ialah6

%ata istilah pinjaman yang diambil hanya dalam bentuk dasar, sama ada kata nama atau kata sifat. Pengambilan istilah terbitan asing dibatasi kepada unsur(unsur atau bentuk(bentuk yang dapat disesuaikan dengan struktur dan kudrat bahasa Melayu. ontohnya kita meminjam hanya perkataan GatomC dan tidak boleh meminjam kata atomic, atomi@ation dan yang seumpamanya. Tetapi perkataan nuklear +daripada nuclear, boleh dipinjam, sekalipun kata akarnya nucleus, kerana ini mempunyai pengertian yang khas. Pedoman yang ketiga untuk istilah pinjaman yang ditetapkan oleh 54P adalah kata yang dipinjam, pada umumnya, hendaklah berdasarkan ejaan asal dan bukan bunyinya dan keutamaannya adalah seperti yang berikut6

a, mengambil bentuk istilah *omawi(Bunani. ontohnya seperti nama(nama saintifik untuk tumbuh(tumbuhan dan haiwan. b, mengambil bentuk asal istilah asing dan disesuaikan dengan sistem ejaan baharu bahasa Melayu(&ndonesia. 4agi bahagian ini ada dua pecahannya, iaitu6 i. menyesuaikan ejaan konsonan=vokalnya menurut bentuk asal *umawi(Bunani atau bentuk istilah asal, terutamanya bagi istilah ilmiah, atau menyesuaikan bunyi ejaan konsonan=vokal istilah asing dengan bunyi menurut ejaan Melayu(&ndonesia, terutama bagi istilah bukan ilmiah.

ii.

5alam buku Pedoman Pembentukan Istilah yang baharu di atas, banyak perkara dan tajuk baharu dimasuk dan tiap(tiap tajuk diberi takrifnya sekali, sehingga pedoman ini menjadi panduan yang jelas dan tidak mengelirukan. )ntara tajuk(tajuk penting yang dimasukkan ke dalam pedoman ini termasuklah6

i.

4eberapa konsep dasar seperti definisi istilah, tataistilah dan tatanama, istilah khusus dan istilah umum, morfem peristilahan, kata dasar dan kata akar, imbuhan, kata berimbuhan, kata gabungan, bentuk prototaip dan paradigma kata atau perangkat kataK .umber istilah, seperti kosa kata bahasa asingK dan skema tatacara pebentukan istilah yang mengandungi tujuh langkah yang ditetapkan seperti yang berikut6
a, %ata dalam bahasa Melayu yang la@im dipakai,

ii.

b, %ata dalam bahasa Melayu yang sudah tidak la@im dipakai, c, %ata dalam bahasa serumpun yang la@im dipakai, d, %ata dalam bahasa serumpun yang tidak la@im dipakai, e, %ata dalam bahasa &nggeris, f, %ata dalam bahasa asing lain, h, Pilih yang terbaik antara istilah baharu.
;29 P !$)$) MABBIM

M)44&M ialah sebuah badan kebahasaan serantau yang dianggotai oleh tiga negara, iaitu <egara 4runei 5arussalam, &ndonesia dan Malaysia. )salnya badan ini dinamai Majlis 4ahasa &ndonesia I Malaysia +M4&M,, yang ditubuhkan pada "> 5isember $>8", setelah satu Pernyataan 4ersama ditandatangani oleh )llahyarham Tun /ussein Fnn, Menteri Pendidikan Malaysia, dan 4apak Mashuri .aleh ../. Menteri Pendidikan dan %ebudayaan *epublik &ndonesia, pada "1 Mei $>8" di !akarta. M4&M menjadi M)44&M apabila negara 4runei 5arussalam menganggotai majlis ini pada 2 <ovember $>93. Manakala, .ingapura masih menjadi negara pemerhati Majlis sehingga kini. Matlamat penubuhan M)44&M ini untuk membina dan mengembangkan bahasa rasmi atau bahasa kebangsaan di tiga buah negara anggota tetap berkenaan. Pendek kata M)44&M bertujuan untuk mendaulat, menyebar dan mengangkat martabat 4ahasa Melayu sebagai bahasa peradapan yang tinggi bukan sahaja di rantau malah di dunia. Usaha ini boleh menjadi realiti apabila usaha I usaha peristilahan berterusan dan lebih mantap. &ni meliputi semua bidang keilmuan seperti sains, teknologi, komunikasi maklumat, perubatan, perundangan, perekonomian, kesusasteraan dan sebagainya.

L$%.-$) ;2921

12 U)%#" ' !" 6/$)0$) B$-$&$ M +$4#, $%$& $+$&$) $'$"$- ($&$!7($&$! ' 6/ )%#"$) .&%.+$- (. +$"&$)$"$)? M )0$'$? 22 N4$%$"$) ($&$! A ($&$! ' 6/ )%#"$) .&%.+$- /$-$&$ M +$4# (. M$+$4&.$2 12 D )0$) &5"5)0$) ' )0#!#&$) 0!$,." /$)(.)0 / 8$"$) ' !$)$) DBP ( )0$) MABBIM ($+$6 ' !" 6/$)0$) B$-$&$ M +$4#2

L$%.-$) ;2922

L$4$!. I)% !) %

12 L$4$!. +$6$) @ / #)%#" 6 )($'$%"$) 6$"+#6$% %$6/$-$)2

;2; D$&$! P 6/ )%#"$) I&%.+$- B$-$&$ M +$4# Pada tahun $>3#(an, apabila dasar pelajaran kebangsaan dirangka dan diluluskan oleh 5ewan Undangan Persekutuan dan kemudian oleh 5ewan Parlimen Persekutuan Tanah Melayu, pengajaran sains dan teknologi diperkenalkan dan ditingkatkan. 5engan itu, istilah sains dan teknologi perlu diadakan dengan segera. 4agi mendapat hasil yang seragam dan lebih cepat maka disusun pedoman pembentukan ini sejak tahun $>3#(an. )dalah dilarang kita mengambil sembarangan bentuk &nggeris secara sepenuhnya seperti acid, asiditi, dan asidik, kerana bentuk I bentuk morfologi Melayu berlainan dengan morfologi bahasa &nggeris.

Manakala pada penghujung akhir tahun $>7#(an dan awal tahun $>8#(an telah disusun semula satu pedoman pembentukan istilah baharu yang lebih terperinci. 4erdasarkan pedoman yang baharu itu ada beberapa bahagian yang ditetapkan serta diperluas dari segi dasar, cara dan pedoman, iaitu6

i.

Pembentukan istilah baru hendaklah berdasarkan sikap dan pandangan yang progresif dan fleksibel bagi bahasa Melayu modenK

ii.

&stilah baru hendaklah yang praktis sama ada dalam bidang ilmu atau masyarakat pemakai bahasaK

iii.

Pembentukan istilah baru, dalam semua bidang ilmu atau yang popular, hendaklah sentiasa diselaraskan dengan yang dibuat di &ndonesiaK

iv.

&stilah baharu hendaklah memperlihat kekayaan perbendaharaan kata bahasa Melayu dan yang mempunyai sistem struktur menurut kudrat bahasa Melayu(&ndonesiaK dan

v.

&stilah ilmu hendaklah seboleh(bolehnya memperlihat bentuk yang jelas dengan istilah asal atau istilah antarabangsa.

5asar baharu yang ditetapkan ini sudah membawa peluang kepada penggubal( penggubal istilah untuk melihat dengan lebih luas cakupan pandangannya menuju kea rah peringkat antarabangsa. Pada masa lalu apabila menggubal istilah, penggubalan itu dibuat dengan melihat ke dalam bahasa Melayu sahaja. ontohnya jika ada kata berakhiran GgyC dalam bahasa &nggeris mala dalam bahasa Melayu hendaklah dipakai kata GkajiC, sedangkan kata(kata dasarnya yang lain dicari kata terjemahannya dalam bahasa Melayu. ;26 P!.)&.' P 6/ )%#"$) I&%.+$Usaha usaha memajukan istilah Melayu lebih aktif selepas tahun $>83. 54P dengan kerjasama Majlis 4ahasa &ndonesia(Malaysia telah menubuhkan !awatankuasa Pedoman Umum Pembentuk &stilah. !awatankuasa ini berfungsi untuk menghasilkan istilah yang seragam antara Malaysia dengan &ndonesia. 5i samping itu, badan ini juga bertanggungjawab mengembangkan istilah Melayu dan menghasilkan istilah yang lebih khusus, abstrak dan tepat bersesuaian dengan bidang bidang ilmu yang terdapat di Malaysia. 5i dalam proses pembentukan istilah, jawatankuasa ini lebih mengutamakan asas bahasa Melayu atau bahasa bahasa serumpun. Pinjaman juga turut dilakukan. %erja kerja penggubalan istilah dan pembentukan istilah berdasarkan kepada beberapa prinsip tertentu.

&stilah boleh dibentuk dengan menggunakanK

i. ii. iii. iv.

%ata tunggal iaitu kata yang tanpa imbuhan. %ata terbitan. %ata ganda. %ata gabungan.

;2621 I&%.+$- K$%$ T#)00$+ (T$)'$ I6/#-$)) &stilah yang berupa bentuk dasar dipilih antara golongan kata utama, saperti kata nama, kata kerja, dan kata adjektif. ontoh6 %ata nama6 buruj !onstellation rawan gristle cahaya light %ata kerja6 pecut &mbas reka a!!elerate s!an in/ent

%ata adjektif6 kenyal elasti! *awak random emas an.ious 5ewan 4ahasa dan Pustaka +"##86"7, menjelaskan akronim adalah kependekan yang terbentuk daripada gabungan huruf I huruf pertama atau suku kata beberapa perkataan yang boleh diujarkan sebagai satu perkataan. ontoh 6 erpen tabika pawagam M)*) 4:*<)M) %F4:<) ;2622 I&%.+$- K$%$ T !/.%$) &stilah yang berupa kata terbitan dibina daripada kata dasar dengan imbuhan awalan, akhiran, sisipan atau apitan. &stilah kata terbitan ini juga termasuk kata dasar yang menerima imbuhan bahasa .anskrit, )rab dan !awa. $2 P$!$(.06$ "$%$ ( )0$) .6/#-$) berontoh6 belajar pelajar pelajaran cereka kugiran *&.5) )5U< P0U. 4:*<).

bertapa pertapa pertapaan bertani petani pertanian /2 P$!$(.06$ ( )0$) P )$6/$- me(N)ontoh6 Menulis mengajar mengamal membesar mengubah mengairi penulis pengajar pengamal pembesar pengubah ( penulisan pengajaran pengamalan pembesaran ( pengubahan pengairan tulisan ajaran amalan ( (

12 P$!$(.06$ ( )0$) me(N)-, berontoh6 memberhentikan ( ( ( ( pemberhentian perkecualian pembelajar perhentian pelajaran

(2 P$!$(.06$ "$%$ ( )0$) me(N)-, perontoh6 Mempersatukan Memperoleh mempelajari 2 P$!$(.06$ "$%$ ( )0$) ke - an ontoh6 saksi bermakna terbuka penduduk sesuai pemersatu pemeroleh pelajar ( pemersatuan persatuan pemerolehan perolehan pelajaran

%esaksian %ebermaknaan %eterbukaan %ependudukan kesesuaian

,2 P$!$(.06$ K$%$ ( )0$) S.&.$'$) -en-, -er-, -el-, -em-, -inontoh6 Gigi susu tapak kuncup sambung ;26232 I&%.+$- K$%$ G$)($ &stilah yang terdiri daripada kata ganda boleh merupakan gandaan kata dasar sepenuhnya atau sebahagiannya dengan atau tanpa imbuhan atau perubahan bunyi. $2 G$)($ P )#ontoh6 gerigi tenusu telapak kemuncup sinambung

langit(langit labi(labi buku(buku /2 G$)($ S#"# K$%$ A@$+ ontoh6 Tetikus ecair gegua

kanak(kanak paru(paru guru(guru

rerongga *erambut jejari

12 G$)($ S#"# K$%$ A@$+ ( )0$) I6/#-$) ontoh6 dedaunan pepohonan jejarian (2 K$%$ G$)($ B ! )%$" ontoh6 ;arna(warni 4atu(batan .erta(merta 4engkang(bengkok 4olak(balik /ingar(bingar 5olak dalih Mudar mandir Pupu poyang rempah ratus ;2629 I&%.+$- B )%#" G$/#)0$) &stilah boleh dibentuk dengan menggabungkan dua kata atau lebih. .emua unsur dalam gabungan ini terdiri daripada bentuk bebas, sama ada sudah mendapat imbuhan atau tanpa imbuhan.

.2 T$)'$ I6/#-$)B ontoh6 garis lintang atas aras laut daftar masuk mesin atur huruf mesin kira tangan segi empat tepat ganda tiga kamera laut dalam ..2 D )0$) I6/#-$) P$($ S$+$- S$%# U)&#!)4$ ontoh( contoh seperti 6 saksi pendakwa dalam talian mengambil alih pelarasan gaji atas talian menerima pakai

penerima janji gelombang melintang ...2 D )0$) I6/#-$) '$($ K (#$7(#$ U)&#! ontoh ( contoh seperti6 !agaan perlindungan kedudukan anggaran Perjanjian meluluskan perbelanjaan terealisasi

L$%.-$) ;29

12 B !($&$!"$) 15)%5- A 15)%5- (. $%$&, 1#/$ $)($ & )$!$."$) 15)%5- A 15)%5- +$.) 4$)0 / !"$.%$) ( )0$) .&%.+$- "$%$ 0$)($ ($) / )%#" 0$/#)0$) .

I%# &$-$3$ 4$)0 ' !+# $)($ +$"#"$)2 S 650$ / !3$4$2

B#"# !#3#"$)

A/(#++$- H$&&$) ( ()2 (1:=<)2 R )1$)$ L.)0#.&%."2 D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$B K#$+$ L#6'#! (B$/ <B S 6$)%." ,-+6219;7169) A/(#++$- H$&&$) C A.)5) M5-(2 (1::9)2 T$%$/$-$&$ D.)$6."$2 K#$+$ L#6'#!B D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$2 A6$% J#-$!. M5$.) (2010)P )00#/$+$) I&%.+$- I+6.$- ($+$6 B$-$&$ M +$4#2 K#$+$ L#6'#! B D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$2 A86$) W$) C-."21:=;2 M )0$3$! B$-$&$ M$+$4&.$ J.+.( 2B L$%.-$) G#!# D$) B$-$)2 K#$+$ L#6'#! B D @$) B$-$&$

D$) P#&%$"$ D$!@.& H$!$-$' (1::9)2 B.)$$) M$")$2 -%%'BDD@@@2$)0 +,.! 2156D.(D$-6$( $@$)0D6 $).)02-%6+ $11 && ( 5) ; J#+4 200<2

TAJUK 6 SUMBER ISTILAH BAHASA MELAYU

SINOPSIS

Topik ini akan menerangkan tentang sumber istilah 4ahasa Melayu. &ni berdasarkan perbendaharaan kata umum 4ahasa Melayu, perbendaharaan kata serumpun, perbendaharaan kata bahasa asal , penyerapan istilah asing, bentuk I bentuk istilah +ungkapan, asing yang tetap dan pembentukan istilah pelbagai bidang.

621 P !/ )($-$!$$) K$%$ U6#6 B$-$&$ M +$4# Pembentukan istilah boleh diambil daripada perbendaharaan kata umum bahasa Melayu termasuk kata dari dialek atau bahasa lama. .esuatu kata yang dipilih untuk dijadikan istilah itu hendaklah memenuhi syarat yang berikutK

kata berkenaan tepat memberi makna, konsep, proses, keadaan atau ciri yang dimaksudkan. kata yang dipilih adalah yang paling singkat +sekiranya ada sekelompok sinonim,. ontoh6 /ospital dan rumah sakit, dipilih hospital

'isiologi dan kaji tugas organ, dipilih fisiologi

622

kata berkenaan tidak mempunyai konotasi buruk atau sebutan sumbang.

P !/ )($-$!$$) K$%$ B$-$&$ S !#6'#)

&stilah juga boleh dibentuk daripada perbendaharaan kata bahasa serumpun dengan bahasa Melayu sekiranya tidak terdapat istilah yang diperlukan daripada bahasa Melayu, ontoh I contoh seperti6

gambut +daripada bahasa 4anjar, I eat nyeri +daripada bahasa .unda, I ain

engkabang +daripada bahasa &ban, I elli enut dermaga +daripada bahasa klasik, I wharf dening +daripada dialek %elantan, I +oke

623 P !/ )($-$!$$) K$%$ B$-$&$ A&$+ .ekiranya istilah yang diperlukan tidak terdapat daripada bahasa Melayu dan bahasa serumpun dengan bahasa Melayu maka bolehlah diambil kata(kata daripada bahasa asal atau bahasa asing. Penulisan istilah ini hendaklah mengutamakan bentuk ejaannya di dalam bahasa sumber +perlu disesuaikan, tetapi penyebutannya hendaklah mengikut sistem bunyi bahasa Melayu. Untuk tujuan keseragaman, bahasa &nggeris yang dianggap paling internasional dijadikan sebagai bahasa sumber melainkan konsep yang berkenaan tidak ada istilahnya dalam bahasa &nggeris. ontoh I contoh seperti6

I&%.+$- B$-$&$ A&$+ )tom :lectron Professional Psychology

I&%.+$- B$-$&$ M +$4#

)tom :lektron Profesional

.tructure *adio Television *adiography

Psikologi .truktur *adio Televisyen *adiografi

629

P )4 !$'$) I&%.+$- A&.)0

&stilah asing boleh dipinjam atas dasarK

.esuai maknanyaK 0ebih singkat daripada terjemahan bahasa MelayunyaK &stilah asing yang diserap itu mempermudahkan penyelarasan, sekiranya istilah bahasa Melayunya mempunyai banyak sinonim.

62921 B )%#"7B )%#" S !$'$) %ata yang diambil daripada bahasa asing terdiri daripada bentuk akar atau terbitannya. /al ini bergantung pada6

%onteks situasi dan pemakaiannya di dalam ayatK %emudahan belajar bahasaK dan %epraktisan.

Pada prinsipnya diambil bentuk tunggal contohnya, spectrum +spektrum, kecuali kalau bentuk jamaknya yang lebih biasa dipakai.

62922 I&%.+$- A&.)0 4$)0 &#($- +$8.6 &stilah asing yang sudah lama digunakan boleh terus dipakai walaupun ada kalanya istilah berkenaan tidak sesuai dengan peraturan. /al ini dilakukan untuk menjauhkan kekacauan dan kekeliruan. ontoh I contoh seperti 6

I&%.+$- A&.)0 ampaign

I&%.+$- B$-$&$ M +$4#

ustom 5engue Grant Pension

%empen %astam 5enggi Geran Pencen

62923 E3$$) I&%.+$- (U)0"$'$)) A&.)0 4$)0 T %$' &stilah asing atau ungkapan tertentu yang sebutan dan ejaannya kekal dalam semua bahasa, digunakan juga dalam bahasa Melayu dengan syarat diberi garis bawah atau dicetak miring. ontoh6

a. b. c. c. d.

bona fide es rit de !or s fait a!!om li weltans!hauung !al de sa!

L$%.-$) 621

12 N4$%$"$) ($!. 6$)$ &#6/ ! .&%.+$- B$-$&$ M +$4# (.' !5+ -?

22 B$-$&"$) 6 )0$'$ #)0"$'$) $%$# /$-$&$ $&.)0 $6$% (. ' !+#"$) ($+$6 ' !" 6/$)0$) ' !.&%.+$-$) (. M$+$4&.$?

R#3#"$)

A/(#++$- H$&&$) C A.)5) M5-(2 (1::9)2 T$%$/$-$&$ D.)$6."$2 K#$+$ L#6'#!B D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$2

A6$% J#-$!. M5$.) (2010)P )00#/$+$) I&%.+$- I+6.$($+$6 B$-$&$ M +$4#2 K#$+$ L#6'#! B D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$2
62; P 6/ )%#"$) I&%.+$- P +/$0$. B.($)0 Pelbagai istilah telah digubal dan dibentuk di dalam pelbagai bidang. .ebagai contoh, istilah ( istilah mengikut bidang berkenaan diberikan di bawah6

$) I&%.+$- T ")5+50. M$"+#6$% ($) K56#)."$&. B$-$&$ I)00 !.& )udioconferencing )utosave 4roadcast lient(server onnection(oriented network 5ata scrambler 5igital camera 5igital certificate 5igital purse 5igital signature B$-$&$ M +$4# .idang audio )utosimpan .iaranKsiar Pelanggan(pelayan *angkaian berorientasikan sambungan Pengarau data %amera digital .ijil digital 5ompet digital Tandatangan digital

/) I&%.+$- U)($)0 U)($)0 B$-$&$ I)00 !.& )dministrative order ivil disorder ivil rights 5ouble jeopardy 5iplomatic immunity :-tradiction 'raud 'ugitive offender 'undamental rights !udicial review 0egitimacy Mala fide Mandatory procedure <ative <atural justice B$-$&$ M +$4# Perintah pentadbiran Gangguan awam /ak sivil Pendakwaan dua kali %ekebalan diplomatik :kstradisi 'raud Pesalah buruan /ak asasi %ajian semula kehakiman %esahan Mala fide Tatacara mandatory )nak negeri %eadilan asasi

1) I&%.+$- K56'#% ! B$-$&$ I)00 !.& )ccess apaian B$-$&$ M +$4#

4ench mark ursor 5ata base 5ownload :nd user 'ont /ardware &ntegrated circuit 0ocal area network

Tanda aras %ursor Pangkalan data Muat turun Pengguna akhir 'on Perkakasan 0itar bersepadu *angkaian kawasan setempat

() E"5)56. D P )%$(/.!$) P !).$0$$) B$-$&$ I)00 !.& 4alance sheet 4ridging loan 4uy out 4uy(back price 4y(product apital gain ash flow ertificate of authori@ation hief e-ecutive officer 5eed of trust &nvestment climate 0ong term debt .hort(term financing .ole agent .teering committee B$-$&$ M +$4# %unci kira(kira Pinjaman penyambung 4eli habis /arga beli balik %eluaran sampingan 0aba modal = keuntungan modal )liran tunai Perakuan kuasa %etua pegawai eksekutif .urat ikatan amanah &klim pelaburan /utang jangka pendek Pembiayaan jangka pendek :jen tunggal !awatankuasa pemandu

) I&%.+$- P !-5% +$) B$-$&$ I)00 !.& 4allroom 4anOuet 4udget hotel 4uffet 4usiness centre heck(in heck(out ocktail 5ay use 5elu-e room B$-$&$ M +$4# 5ewan besar 4ankuet /otel jimat = hotel kelas ekonomi 4ufet Pusat khidmat urusan 5aftar masuk 5aftar keluar %oktel Guna siang 4ilik mewah

5ouble room 'unction room 0uncheon Twin bed ;aiter +0,K waitress +P,

4ilik kelamin 4ilik majlis !amuan tengah hari %atil(kembar Pramusaji

,) *5%50!$,. B$-$&$ I)00 !.& )bstract photography 4etween(the(lens shutter amera angle 5aylight film :ffective aperture 'lash Ground(angle view /alf(length portrait &nvisible light 0atitude of e-posure Main lighting Fut of focus Periscopic lens Puart@ lens *eflect camera B$-$&$ M +$4# 'otografi abstrak Pengatup antara kanta .udut kamera 'ilem warna cahaya siang )pertur berkesan 5engar Pandangan sudut bawah Potret separuh ahaya halimunan 0atitude dedahan Pencahayaan induk 0uar fokus Periskop %anta kuar@a %amera refle-

0) I&%.+$- M$% 6$%." ($) S%$%.&%."

B$-$&$ I)00 !.& )erial cable )ffine )ffine geometry )ffine variety )ggregate )ggregation )ggregative )ggregative inde)ggregative model
626

B$-$&$ M +$4# %abel aerial )fin Geometri afin )neka afin )gregat Pengagregatan 4erdaya agregatK pengagregatan &ndeks pengagregatan Model berdaya agregat

C$/$!$) A C$/$!$) P 6/ )%#"$) I&%.+$-

Tugas dan tanggungjawab !awatankuasa istilah amat mencabar. %ritikan yang dilemparkan kepada mereka datang bertubi tubi, khusus daripada kalangan yang kurang

memahami rasional di belakang pemilihan sesuatu istilahK dan kritikan sinis ini sering terdengar. ;alau bagaimanapun, bagi orang bahasa, linguis dan pendidik, mereka amat memahami keputusan yang telah dibuatK mereka akur pada istilah yang telah dibentuk dan menerimanya dengan hati terbuka. 4agi orang yang tidak memahaminya, tidak semudah untuk mencapai kesepakatan dan persetujuan di dalam pembentukan istilah baruK tentu sekali banyak cabarannya. ;alau apapun kritikan yang dilemparkan jawatankuasa istilah tetap dengan pendirian mereka. /akikatnya kerja yang mereka lakukan berpandu kepada dua kriteria umum6 %epesatan ilmu 6

i. ii. i. ii.

Perkembangan ilmu dalam bidang(bidang tertentu. Penyerapan istilah(istilah baru mengikut perkembangan semasa. %ekurangan pakar di dalam bidang tertentu. Penentuan sumber istilah +bahasa asal, bahasa serumpun, bahasa pinjaman,

%epakaran 6

L$%.-$) 622

12 S#$%# 6$&$ ($-#+#, /$)4$" .&# 4$)0 / !"$.%$) ( )0$) ' !.&%.+$-$) 5+ - 6 (.$76 (.$ 6$&&$ (. M$+$4&.$2 B !. ' )($'$% $)($ % )%$)0 "#$+.%. ' !.&%.+$-$) 4$)0 (. 0#)$"$)2 A($"$- $)($ & %#3# /$-$&$ 4$)0 (.0#)$"$) .%# % '$% ( )0$) $'$ 4$)0 - )($" (.)4$%$"$)?

S.+$ !#3#" '$"$!7'$"$! ' !.&%.+$-$) 4$)0 / !( "$%$) ( )0$) $)($2

B#"# !#3#"$)

D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$ (1::2) P (56$) P 6/ )%#"$) I&%.+$- B$-$&$ M +$4#2 K#$+$ L#6'#!2 G!$1 , H2 (1:<;)2S4)%$E $)0 & 6$)%.1& 3B S' Y5!"B S 6.)$! P! &&2

#6#6

1- $1%&2 N @

H$&-.6 H32 M#&$ (2006)2 P )0$)%$! *$+&$,$- B$-$&$2 (E(.&. K (#$)2 K#$+$ L#6'#!B D @$)B$-$&$ ($) P#&%$"$2 N$%- &$), S2 (2001 )2 M$")$ ($+$6 B$-$&$ M +$4#2 D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$B K#$+$ L#6'#! (B$/2BK ' +/$0$.$) M$")$ /$0. ' !"$%$$) ,-+6 1:726)2 N." S$,.$- K$!.6 ($) !$"$)(200=) T$%$/$-$&$ D @$) E(.&.

K %.0$2 K#$+$ L#6'#! B D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$2 P$+6 !,*2R, (1::2)2 S 6$)%."2 D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$B K#$+$ L#,'#! (T !3 6$-$) 5+ - A/(#++$- H$&&$)) P#% !. R5&+.)$ A/(#+ W$-.( (200;) P 6.)3$6$) K$%$ B$-$&$ I)00 !.& D$+$6 P !.&%.+$-$) U)($)0 A U)($)02 K#$+$ L#6'#!B D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$2 O, G!$(4, W2 (2000)2 S 6$)%.1&B TA((.&.5) W &+ 4 L5)06$)2 $)$+4&.& 5, 6 $).)02

TAJUK < ISTILAH SINGKATAN DAN LAMBANG BAHASA MELAYU

SINOPSIS Topik ini akan menerangkan dan menjelaskan tentang singkatan dan lambang bahasa. .elain itu, cuba menerangkan perbe@aan antara singkatan dengan lambang. HASIL PEMBELAJARAN Menjelaskan tentang konsep singkatan, akronim dan lambang dalam bahasa Melayu. <21 K5)& ' ($) ( ,.).&. &.)0"$%$) ($) L$6/$)0 <2121 D ,.).&. S.)0"$%$) Menurut %amus 5ewan +"##86 $3#$, menyatakan singkatan ialah kependekan, ringkasan , merupakan gejala umum dalam pemakaian bahasa. Manakala <ik .afiah %arim dan rakan(rakan +"##96 77, )kronim adalah kata singkatan yang terbentuk dengan menggabungkan huruf awal suku kata atau dengan menggabungkan huruf awal dan suku kata daripada rangkai kata, dan ditulis serta dilafa@kan sebagai perkataan utuh. 4eliau menyatakan ada tiga cara pembentukan akronim. Manakala )smah /j. Fmar +"##>6"8, akronim adalah kata selapis yang dibentuk dengan menggunakan suku kata pada kata(kata unsur. Menurut !awatankuasa Tetap 4ahasa Melayu %PM +$>>"6$3, singkatan terbentuk dengan empat cara melalui penggunaan 6

a, Menggugurkan satu bahagian atau lebih bahagian daripada dasarnya. Misalnya 6 lab + laboratory, b, Menyingkatkan huruf ejaan, tetapi sebutannya seperti bentuk lengkap. Misalnya6 sin cm cos hab ( ( ( ( sinus sentimeter konsinus habitat

c, Menggabungkan suku kata atau bahagian kata. Misalnya6 Mara Perkim 4ernama Tadika ( ( ( ( Majlis )manah *akyat Pertubuhan %ebajikan &slam Malaysia 4erita <asional Malaysia taman didikan kanak I kanak

erpen %ugiran 4erdikari Pawagam Perkeso

( ( ( ( (

cerita pendek kumpulan gita rancah berdiri dengan kaki sendiri Panggung wayang gambar Pertubunhan %eselamatan .osial

d, Menggabungkan huruf pangkal setiap kata, istilah begini dipanggil akronim. Misalnya6 !%* T05M &PG%T)* *a@ak 0UT/ )4&M )5U< &%&M ( ( ( ( ( ( ( !abatan %erja *aya Tentera 0aut 5i*aja Malaysia &nstitut Pendidikan Guru %ampus Tun )bdul 0embaga Urusan Tabung /aji )ngkatan 4elia &slam Malaysia )hli 5ewan Undangan <egeri &nstitut %efahaman &slam Malaysia

<2122 D ,.).&. L$6/$)0 Menurut %amus 5ewan :disi keempat + "##86 987, 0ambang ialah tanda yang mewakili entiti linguistik seperti bunyi, fonem,suku kata, morfem dan kata yang diterima dalam transkripsi fonetik atau sistem tulisan. 0ambang huruf ialah singkatan khusus berdasarkan kebiasaan yang terdiri daripada satu huruf atau lebih tanpa titik di belakangnya, dan digunakan untuk menandai sesuatu konsep. ontoh 6 meter kilogram second( ampere degree ( candela radian steradian mole hecto centi mega giga ( ( saat ( darjah ( ( ( ( ( ( ( ( meter kilogram ( ampere ( kandela radian steradian mol hekto senti mega giga ( ( s ( % ( ( ( ( ( ( ( ( m kg ) cd rad st mol h c M G

L$%.-$) <21

12 P )00#)$$) +$6/$)0 A +$6/$)0 .&%.+$- / +#6 (."#$&$. ( )0$) & ' )#-)4$ 5+ - ' +$3$! $%$# 6$&4$!$"$% (. M$+$4&.$2 B !. ' )($'$% $)($?

L$4$!. .)% !) %

S.+$ +$4$!. .)% !) % #)%#" 6 )($'$%"$) 6$"+#6$% %$6/$-$)2

T$6$%2 S 650$ $)($ / !3$4$2

TAJUK = EJAAN DAN PERISTILAHAN BAHASA MELAYU

SINOPSIS HASIL PEMBELAJARAN

Topik ini akan menerangkan tentang transliterasi dan transkripsi. 4erdasarkan transkripsi dan transliterasi istilah atau perkataan tersebut digunakan dalam bahasa Melayu tanpa mengubah sebutan dan makna asal atau sumber perkataan tersebut. 5alam bahasa Melayu banyak perkataan diperoleh dan dikenal pasti dalam bahasa sumber yang lain. 4ahasa I bahasa bereknaan seperti bahasa )rab, bahasa Bunani, bahasa .ankrit dan bahasa I bahasa lain. =21 E3$$) T!$)&+.% !$&. D$+$6 B$-$&$ M +$4# %amus 5ewan +"##86$8$", menyata transliterasi ada penukaran huruf >perkataan dsb,daripada abjad sesuatu tulisan +misalantulisan )rab kepada huruf yang selaras bunyinya dsb dalam abjad system tulisan lain +spt *umi,. :jaan Transliterasi atau alih huruf boleh mengikut perakuan &.F untuk huruf )rab +Perakuan &.F(*"11, atau Perakuan &.F(*1$3 huruf Bunani. ontoh transliterasi )rab. ontoh 6 4ismillahirrahmanirrahim muslimin mslimat unta@ usta@ah haji hajah fikir hadith gaib @akat akad lafa@ solat iman imam talak lian sujud kiam =22 E3$$) T!$)&"!.'&. D$+$6 B$-$&$ M +$4#

Transkripsi ialah penulisan sebutan yang menunjukkan sebutan dalam bahasa yang bersangkutan. &stilah asing yang diserapkan ke dalam bahasa Melayu tanpa diterjemahkan, pada umumnya ditranskripsikan lebih dahulu. Misalnya6 bureau ( police ambulance biro ( ( polis ambulans

:jaan nama khas, yang dalam bahasa sumber ditulis dengan huruf 0atin, tidak diubah. .ekiranya nama khas itu ditulis dengan huruf lain, maka diambil ejaannya yang dalam bahasa &nggeris dan kemudian disesuaikan dengan bahasa Melayu. Misalnya6 4aekelund anni@@aro )Ouadag 5acron %eops 5mitri &vanovic Mendeleev )nton hekhov Mao T@e Tung

L$%.-$) =21

12 B 8$"$) $)%$!$ 3$$) %!$)&+.% !$&. ( )0$) 3$$) %!$)&"!.'&. ($+$6 B$-$&$ M +$4#2 22 D )0$) 6 !#3#" /#"# ($) .)% !) %, & )$!$."$) 15)%5- A 15)%5- +$.) 3$$) %!$)&"!.'&. 4$)0 / !"$.%$)2 32 M !#3#" /#"# $%$# /$-$) .)% !) % , & )$!$."$) 15%5- A 15)%5- 3$$) %!$)&"!.'&. 4$)0 /$)4$" (.0#)$"$) 5+ - 6 (.$ 6$&&$ % !#%$6$ 6 (.$ 1 %$" (. M$+$4&.$2

T$6$%2 S 650$ $)($ % !#& / !3$4$2

R#3#"$)

A/(#++$- H$&&$) C A.)5) M5-(2 T$%$/$-$&$ D.)$6."$2 K#$+$ L#6'#!B B$-$&$ ($) P#&%$"$2

(1::9)2 D @$)

A6$% J#-$!. M5$.) (2010)P )00#/$+$) I&%.+$I+6.$- ($+$6 B$-$&$ M +$4#2 K#$+$ L#6'#! B D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$2 A86$) W$) C-."21:=;2 M )0$3$! B$-$&$ M$+$4&.$ J.+.( 2B L$%.-$) G#!# D$) B$-$)2 K#$+$ L#6'#! B D @$) B$-$&$ D$) P#&%$"$ D$!@.& H$!$-$' (1::9)2 B.)$$) M$")$2 -%%'BDD@@@2$)0 +,.! 2156D.(D$-6$( $@$)0D6 $).)02-%6+ $11 && ( 5) ; J#+4 200<2 D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$ (1::2) P (56$) #6#6 P 6/ )%#"$) I&%.+$- B$-$&$ M +$4#2 K#$+$ L#6'#!2 P#% !. R5&+.)$ A/(#+ W$-.( (200;) P 6.)3$6$) K$%$ B$-$&$ I)00 !.& D$+$6 P !.&%.+$-$) U)($)0 A U)($)02 K#$+$ L#6'#!B D @$) B$-$&$ ($) P#&%$"$2 T #"# I&"$)($!2200=2 K$6#& D @$) E(.&. K 6'$%2 K#$+$ L#6'#! B D @$) B$-$&$ D$) P#&%$"$2

PANEL PENULIS MODUL PROGRAM PENSISWAZAHAN GURU SEKOLAH RENDAH (BAHASA MELAYU PENDIDIKAN RENDAH)
NAMA KELAYAKAN KELULUSANB SARJANA (UPM) ANUA BIN HARIS PENSYARAH IPG KAMPUS SULTAN MIZAN, BESUT E7MELB $&4F&4$8.+.G4$-552156 PENGALAMAN KERJAB 20 TAHUN

HJ2 ABANG MOHAMAD DAUD BIN ABANG TAHA PENSYARAH IPG KAMPUS TUN ABDUL RAZAK2 SARAWAK E7MEL B )5!$/0<2G06$.+2156

KELULUSAN B SARJANA (UPM) PENGALAMAN KERJA B 23 TAHUN

P:<B:0)*).6 HAYATI BINTI MAT YUSO* PENOLONG PENGARAH PUSAT PEMBANGUNAN AKADEMIK INSTITUT PENDIDIKAN GURU MALAYSIA KEMENTERIAN PELAJARAN MALAYSIA2 E7MELB -$4$%.264#&5,G65 205>264 KELULUSAN B M2A (PENGAJIAN MELAYU) UM B2A (HONS), UM PENGALAMAN KERJA B 16 TAHUN