KONU 1 - Giriş Gerilme Kavramı

Fifth Edition
CHAPTER
MECHANICS OF MATERIALS
Ferdinand P. Beer E. Russell Johnston, Jr. John T. DeWolf David F. Mazurek Lecture Notes: J. Walt Oler Texas Tech University
Hazrlayan: Do.Dr. Cesim ATA GR Gerilme Kavram

Deerlendirme: 1. Ara Snav 2. Ara Snav Quiz dev+Lab. Final %12.5 %12.5 %15 %10 %50
2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.
MEKANK
Fifth
Beer Johnston DeWolf Mazurek
RJT CSMLER MEKAN
EKL DETREN CSMLER
MEKAN
AKIKANLAR MEKAN
STATK
DNAMK
1- 2
Statik-hatrlatma
Fifth
Statik analiz ile her bir elemandaki i kuvvetleri ve balant noktalarndaki tepki kuvvetlerini bulalm:
Bileke kuvvetler ubuk eksenleri dorultusunda olacaktr: B dm noktasnn SCDndan;
r F B =0
FAB FBC 30 kN = = 4 5 3 FAB = 40 kN

(bas-compression)
FBC = 50 kN
Yap gvenli bir ekilde 30 kNluk yk tayabilir mi?
(eki-tension)
BC
P 50 10 3 N = = = 159 MPa A 314 mm 2
elik iin izin verilebilir gerilme dBC = 20 mm apndaki BC elemannda birim alana gelen i kuvvet (gerilme- stress)
(the allowable stress) :
all = 165 MPa

1- 3
ise BC eleman emniyetle sz konusu yk tayabilir.
Fifth
Eksenel Yklemede Normal Gerilme : (Axial Loading -Normal Stress)

Bir kesite etkiyen bileke i kuvvet yzeye dik ise ortalama normal gerilme;
= lim
F A0 A
ort =
P A
eklinde ifade edilir.
Ancak herhangi bir noktadaki gerilme ortalama gerilmeye eit olmayabilir. Fakat gerilme P = ort A = dF = dA dalm u banty salar:
A
Saint-Venant Prensibi:
Konsantre tekil bir kuvvetten dolay meydana gelen gerilmeler uygulama noktasndan yeterince uzak kesitlerde uniform hale gelir.
1- 4
Kayma Gerilmeleri (Shearing Stress)
Fifth
P ve P kuvvetleri AB elemanna dzey olarak etkimektedir. C kesitindeki i kuvvetlere kesme kuvvetleri denir ve bu kuvvetlerin bilekesi Pye eittir. Bu kesitteki ortalama kayma gerilmesi; ave = ort = Gerekte kayma gerilmesi kesit boyunca uniform (dzgn) deildir.
P A
Tekli Kesim/Kayma (Single Shear)
iftli Kesim/Kayma (Double Shear)
ave = ort =
P F = A A ave = ort = P F = A 2A
1- 5
Fifth
Balantlardaki Yatak Gerilmeleri (Bearing Stress in Connections)

Civatalar, perinler ve pimler balant (temas) noktalarnda veya yatak yzeylerinde gerilmeler meydana getirirler. Yzeye etki eden kuvvetlerin bilekesi pime etki eden kuvvete eit ve zt yndedir. Yzeye etki eden ortalama kuvvetin iddeti yatak gerilmesi olarak adlandrlr.
yatak = b =
Emniyet Faktr/Katsays (Factor of Safety)
P P = A td
Yapsal elemanlar veya makine elemanlar dizayn edilirken; alma artlarndaki gerilmelerin, malzemenin tayabildii gerilme (ekme mukavemeti- ultimate strength) deerinden daha dk olmasna dikkat edilir.
Neden emniyet katsays kullanlmaldr?
Malzeme zelliklerindeki belirsizlikler ve deikenlikler Yklemelerdeki belirsizlikler ve deikenlikler Analizlerdeki hatalar (yanlmalar) ve belirsizlikler Tekrarl ykleme durumlar Hasar tipleri Malzeme zerindeki bozucu etkiler ve onarm gereklilikleri Can ve mal gvenlii/emniyeti Makinenin fonksiyonellii
n=Emniyet katsays/ faktr
(factor of safety)
n=
em
u all
1- 6
rnek :
Fifth
ekildeki ask sisteminde ABC ksmnn st paras 10 mm alt paralar 6 mm kalnlndadr. st ve alt paralar B noktasnda yaptrmak iin epoksi reine kullanlmtr. A daki pim 10 mm ve C deki pim 6 mm apndadr. Buna gre; a) A ve C pimlerindeki kayma gerilmelerini, b) ABC ksmndaki en byk normal gerilmeyi, c) B deki yapma yzeylerindeki ortalama kayma gerilmesini, d) ABC ksm iin C noktasndaki yatak gerilmesini bulunuz.
1- 7
rnek:
P=10 kN
Fifth
P=10 kN yk tayan bir halat 8 mm kalnlndaki elik bir plaka ile beton bir duvara balanmtr. elik plakann ekme mukavemeti 250 MPa, plaka ile beton arasndaki kayma ekme mukavemeti 2 MPa ve emniyet katsays n=3.6 olduuna gre; ykn emniyetle tanabilecei a ve b deerleri ne olmaldr.
rnek:
yaptrc
ki ahap para bir yaptrc ile girinti ara yzeylerinden birbirlerine balanmlardr. Yaptrcdaki ortalama kayma gerilmesi deeri 820 kPa deerine ulatnda balantnn koptuu bilindiine gre P=7.6 kNluk bir ykn balant tarafndan emniyetle tanmas iin d mesafesi ne olmaldr. Ahap paralarn kalnlklar 22 mmdir.
1- 8
Eik Dzlemde Gerilmeler (Stress on an Oblique Plane)
Fifth
F = P cos
V = P sin
Eik dzlemde ortalama normal ve kayma gerilmeleri;
= =
P cos P F = = cos 2 A A0 A0 cos V P sin P = = sin cos A A0 A0 cos
En byk normal gerilme referans kesme dzlemi parann eksenine dik konumda iken (=0)meydana gelir.
max =
En byk kayma gerilmeleri eksene gre + 45o lik alarda meydana gelir.
max = P P sin 45 cos 45 = , A0 2A 0 = P 2A 0
1- 9
P A0
=0
Fifth Edition
CHAPTER
Ferdinand P. Beer E. Russell Johnston, Jr. John T. DeWolf David F. Mazurek Lecture Notes: J. Walt Oler Texas Tech University
2.1 Eksenel Yklemede Gerilme ve Birim ekil Deitirme

(Stress and Strain Axial Loading)
Bir yapnn veya makinenin uygunluuna sadece meydana gelen gerilmelere ile deil ayn zamanda oluan deformasyonlara da baklarak karar verilir. Bunun iin statik analiz tek bana yeterli deildir. Yaplarn/elemanlarn ekil deitirilebilir olmas, statike belirsiz (hiperstatik) problemlerde bilinmeyen i kuvvetlerin ve tepki kuvvetlerinin bulunabilmesine olanak salar. Bir elemandaki gerilme dalmnn tespiti elemandaki deformasyonlarn da incelenmesini gerekli klar.
Gerilme ekil deitirme testi (Stress-Strain Test)
Gevrek malzeme Snek malzeme
Fifth
Fig 2.7 This machine is used to test tensile test specimens, such as those shown in this chapter. Gevrek malzeme
Fig 2.8 Test specimens with tensile load.
Mukavemet alamlamadan, sl ilemden veya retim prosesinden etkilenir ancak direngenlik/elastisite modl etkilenmez veya ok ok az etkilenir.
Elastik blgede:
Snek malzeme
= E
Elastik-plastik davran
1- 11
Eksenel yklemede Uzamalar ve Poisson Oran
Hooke Bantsndan:
Fifth
Eksenel yke maruz ince bir ubukta:
= E
Birim ekil deitirmenin tanmndan:
P AE
x =
x E
; y = z = 0
Bu iki ifadenin eitliinden, ekil deitirme (uzama): = PL AE ubuk eksenin boyunca yklemede, PL kesitte veya malzeme zelliklerinde deiim varsa: = i i i Ai Ei
zotropik bir malzemede ekme ynnde uzamalar meydana gelirken dier ynlerde ksalmalar (bzme) meydana gelir. y = z 0 Bu durumda Poisson oran yle ifade edilir:
y lateral strain = = z x x axial strain
0 < < 1 2
1- 12
rnek:
Fifth
Verilen ykleme durumu iin ekildeki elik ubuun deformasyonunu bulunuz.
E = 200 GPa
L1 = L 2 = 300 mm A1 = A 2 = 580 mm
2
L3 = 400 mm A3 = 190 mm 2
P1 = 240 10 3 N, P2 = 60 10 3 N, P3 = 120 10 3 N
Toplam deformasyon,
=
i
Pi Li 1 P1 L1 P2 L2 P3 L3 = + + Ai Ei E A2 A3 A1
240 10 3 300 60 10 3 300 120 10 3 400 1 + + 200 10 3 580 580 194 = 1.7 mm. =
1- 13
rnek problem:
Fifth
BDE rijit ubuu AB ve CD elemanlar ile sabit bir yzeye balanmtr. Alminyum olan (E = 70 GPa) AB elemannn kesit alan 500 mm2 dir. elik (E = 200 GPa) CD elemannn kesit alan ise 600 mm2 dir. 30-kNluk kuvvete karlk; B, D ve E noktalarnn yer deitirmesini bulunuz.
D noktasnn yer deitirmesi D = PL 90 103 N (400 mm ) = = 0.3 mm AE 600 mm 2 200 103 MPa
)(
zm:
BDE iin Serbest Cisim Diyagram
B noktasnn yer deitirmesi B = PL 60 103 N (300 mm ) = = 0.514 mm AE 500 mm 2 70 103 MPa
)(
gen benzerliklerinden
MB = 0
0 = (30kN 0.6 m) + FCD 0.2 m FCD = +90kN tension
BB BH = DD HD
0.514 mm (200 mm ) x = 0.300 mm x x = 73.7 mm
MD = 0
0 = (30kN 0.4 m) FAB 0.2 m FAB = 60kN compressio n
EE HE = D D HD
(400 + 73 . 7 )mm E = 73 . 7 mm 0 . 300 mm

E = 1 . 928 mm
1- 14
Statike belirsiz (hiperstatik) problemler-Static Indeterminacy
rnek Verilen ykleme durumu iin A ve B noktalarndaki reaksiyon kuvvetlerini bulunuz.
Fifth
Bilinmeyen i kuvvetlerin ve reaksiyon kuvvetlerinin sadece statik denge denklemeleri ile bulunamad (yani ilave denklemelere ihtiya varsa) problemlere, statike belirsiz problemler denir.
(b) ksm iin zm:

P1 = 0 P2 = P3 = 600 10 N P4 = 900 10 N
3 3
RA iin:
A1 = A 2 = 400 mm2
A 3 = A 4 = 250 mm 2
L1 = L 2 = L 3 = L 4 = 150 mm 600 103 150 600 103 150 0 + + Pi Li 1 400 250 L = = 3 A E E 900 10 150 i i i + 250 6 1.125 10 = E
(c) ksm iin zm: P1 = P2 = R B

A1 = 400 mm 2 R =
i
A 2 = 250 mm 2
L1 = L 2 = 300 mm Pi L i 1 R B 300 R B 300 = + Ai Ei E 400 250
=0
= R A 300 600 + 577 R A = 323 kN
1.95 R B = E
Snr art:
= L + R = 0 1.125 106 1.95 R B = =0 E E R B = 577 103 N = 577 kN
R A = 323 kN RB = 577 kN
1- 15
Sperpozisyon prensibi
rnek
Fifth
Rijit bir plaka ile sktrlan ve boluklu olarak i ie gemi tp ve ubuktaki gerilmeleri verilen parametreler cinsinden bulunuz.
rnek
ie geirilmi bir alminyum tp ile bir elik ubuk ekildeki gibi rijit bir plaka ile eksenel ynde yklenmektedir. elik ubuk tpten 0.1 mm daha ksadr. Yani balangta rijit blok sadece Alminyum tpe temas etmektedir. Buna gre; a) Alminyum tpn ve elik ubuun tadklar yk miktarlarn bulunuz. b) Alminyum tpte ve elik ubukta meydana gelen gerilmeleri bulunuz. c) Her iki parada eksenel ynde meydana gelen ekil deiim miktarn bulunuz. Ea=70 GPa, E=200 GPa.
1- 16
rnek
Fifth
AB rijit ubuu 2 mm apndaki elik bir tel (E=200 GPa) ile ekildeki gibi yatayda tutulmaktadr. Buna gre; rijit ubuun zerine B noktasndan itibaren 0.16 m mesafede konulan bir cismin B-E arasndaki 1.5 mmlik akl kapatabilmesi iin ktlesi (m) ne olmaldr?
0.16 m m
rnek
ekildeki ykleme durumu iin; ABC rijit ubuuna bal, her biri 100 mm2 kesit alanna sahip BD ve CE elik halatlarnn (E=200 GPa) uzama miktarlarn bulunuz.
=20 kN
1- 17
rnek:
a) BE ve CF ubuklarnn boylarndaki deiimleri Not: ABC ve DEF elemanlar rijit kabul edilecektir.
Fifth
ekildeki ABC ve DEF elemanlar, kesitleri 15 x 35mm ve elastisite modlleri 200 GPa olan BE ve CF elik ubuklar ile balanmlardr. Verilen ykleme durumu iin; b) Tm pimler eit apta olduuna gre emniyetli pim apn bulunuz. (pimler iin emniyetli kayma mukavemet deeri 60 MPadr)
10 kN
10 kN
rnek:
ekildeki AB, CD ve EF ubuklarnn malzemesi elik olup Elastisite Modl E=200 GPadr. BED rijit bir ubuuna E noktasnda uygulanan yk deeri P=36 kNdur. AB ile CDnin kesit alanlar 200 mm2 ve EFnin kesit alan 625 mm2 olduuna gre; a) EF ubuunun boyundaki deiimi, b) Her bir ubuktaki gerilme deerini bulunuz.
1- 18
Termal Gerilmeler (Thermal Stresses)
Scaklk deiimi termal birim ekil deitirmeler dolays ile ubuk boyunda deiimler meydana getirir. ubuun uzamas kstlanmad srece gerilme meydana gelmez. Ancak yandaki gibi serbeste uzama engellenmise reaksiyon kuvvetleri ve gerilmeler meydana gelir. zm sperpozisyon yntemi ile yaplabilir.
Fifth
rnek :
L1=200 mm
A B
L2=150 mm 12 kN A2=300 mm
C
A1=400 mm
Scaklk farkndan kaynaklanan T deiim:
= (T )L
PL AE
ekildeki yklemeye maruz elik (E=200 GPa, =11.7 x 10-6 /C) kademeli mil balangta oda scaklnda (25C) iken 125Cye stlmtr. Buna gre; a) AB ve BC ksmlarndaki gerilme deerlerini bulunuz. b) B noktasnn yer deitirmesini bulunuz. (E=200 GPa, =11.7 x 10-6 /C)
Eksenel kuvvetten kaynaklanan deiim:
P =
= T + P = 0
PL (T )L =0 AE P = AE (T ) P = = E (T ) A
= sl genleme katsays (1 /C )
1- 19
rnek :
Fifth
Kesit alan 400 mm2 olan bir ubua nce ekildeki gibi P=15 kN luk bir kuvvet etkimitir. ubuk oda scaklndan (25C) 50 C ye karldnda A ve B noktalarnda meydana gelen tepki kuvvetleri ne olur? (L1=125 mm, L2=225 mm, E=200 GPa, =0.3, =17.3 x 10-6 /C).
rnek :
300 mm 250 mm
Oda scaklnda (20C) aralarnda 0.5 mmlik boluk bulunan alminyum ve elik ubuklar 140Cye stldklarnda; alminyum ubukta meydana gelecek gerilme
alminyum
elik
deerini ve boy deiimini bulunuz. (A=2000 mm2, E=75 GPa, Aa=800 mm2, Ea=190 GPa, a=17.3 x 10-6 /C )
=23 x 10-6 /C ,
0.5 mm
1- 20
150 mm 150 mm 20 kN 125 mm 125 mm 10 kN elik
Fifth
Balangta oda scaklnda (T1=20C) bulunan alminyum ubuk ile elik ubuk arasnda 0,5 mmlik bir boluk bulunmaktadr. Verilen ykleme durumunda; aralarndaki boluun kapanabilmesi iin ubuklarn son scakl T2 ne olmaldr? Alminyum elik A=800 mm2 E=190 GPa =17.3 x 10-6 /C A=2000 mm2 E=75 GPa =23 x 10-6 /C
C
0.5 mm
Alminyum
1- 21
Gerilme bileenleri :
A
Fifth
Genel Ykleme Durumunda (3-Boyutlu) Gerilmeler ve ekil deitirmeler

Karlkl yzeylerde (grnen ve grnmeyen) denge iin, eit fakat zt ynl gerilmeler mevcuttur. Gerilmelere karlk gelen kuvvetler denge denklemlerini salamaldr:
x = lim
A 0
F x A Vyx A Vzx A
xy = lim
A 0
Fx = Fy = Fz = 0 Mx = My = Mz = 0
xz = lim
A 0
2-Boyutlu bir gerilme elemannda z-eksenine gre moment alnrsa :
= 0 = ( xy A )a ( yx A )a
benzer ekilde;
xy = yx
yz = zy ; yz = zy
Bylece bir noktadaki genel gerilme durumu 6 gerilme eleman (bileen) ile temsil edilebilir.
ok-eksenli yklemeye maruz bir elemanda, gerilmelere karlk gelen normal ekil deitirmeler sperpozisyon prensibi (principle of superposition) ile bulunabilir. Bunun iin u kabuller yaplr; a) ekil deitirme, gerilme ile lineer deiir b) deformasyonlar kktr
Buna gre, scaklk deiiminden kaynaklanan ekil deiimini de dikkate alarak;
1 x ( y + z ) + T E 1 y = y ( x + z ) + T E 1 z = z ( x + y ) + T E
x =
Genel Hooke Bantlar
1- 22
Hacimsel Modl (Dilatation: Bulk Modulus)
Fifth
Gerilmesiz duruma gre hacimsel deiim:
e = 1 (1 + x )(1 + y )(1 + z ) = 1 1 + x + y + z = x +y +z =
3(1 2 ) p = E k
1 2 ( x + y + z ) E
k= E = hacimsel modl (bulk modulus) 3(1 2 )
Uniform hidrostatik basnca maruz bir eleman iin;
e = p
Hidrostatik basn durumunda hacimsel deiim negatif olmaldr. Bundan dolay;
0 < < 1 2
Kayma ekil deitirmesi (Shearing Strain)
xy = f ( xy )
xy = G xy yz = G yz zx = G zx

Kaymada Hooke Bantlar
G: kayma modl
G=
E 2(1 + )
1- 23
Genel Hooke Bantlar: zet
Normal ekil deitirmeler:
Fifth
Kayma ekil deitirmeleri:
x =
1 x ( y + z ) + T E 1 y = y ( x + z ) + T E 1 z = z ( x + y ) + T E
xy = G xy yz = G yz zx = G zx
rnek :
ekilde verilen 50 x 50 x 10 mm boyutlarndaki Alminyum blok bir kanaln iine yerletirilmi ve z-dorultusunda 10kNluk eki kuvvetine, y-dorultusunda ise P bas kuvvetine maruz braklmtr. x-dorultusunda gerilme olumamas iin; P yknn maksimum deeri ne olmaldr? Bu durumda bloun y-dorultusundaki kenar uzunluu ne kadar deiir?
1- 24
rnek:
Fifth
Dikdrtgen prizmas eklindeki bir blok (G = 630 MPa) iki rijit plakaya yaptrlmtr. Alt plaka sabit iken, st plakaya bir P kuvveti uygulanmtr. Pnin etkisi ile st plaka 1 mm hareket ettiine gre; malzemedeki ortalama kayma ekil deitirmesini ve uygulanan P kuvvetini bulunuz.
xy tan xy =
1 mm 50 mm.
xy = 0.02 rad
xy = G xy = (630MPa)(0.02 rad ) = 12.6 MPa

P = xy A = (12.6 MPa)(2008 mm)(62 mm) = 156.2 10 3 N
rnek:
ekildeki plakann zerine d =225 mm apnda bir ember izilmitir. 18 mm kalnlndaki plakada dzlemsel kuvvetlerin etkisiyle x = 84 MPa ve z = 140 MPalk gerilmeler meydana gelmitir. E = 70 GPa ve = 1/3, olduuna gre: a) AB apndaki, b) CD apndaki, c) plakann kalnlndaki ve d) plakann hacmindeki deiimi bulunuz.
Genel Hooke bantlarndan Normal birim ekil deitirmeler;
Deformasyonlar ;
x =
1 x ( y + z ) E 1 1 = 84 (0 + 140 ) 3 70 10 MPa 3
3
B A = x d = (+ 0.533 10 3 )(225 mm ) = 0.12 mm C D = z d = (+ 1.600 10 3 )(225 mm ) = 0.36 mm t = y t = ( 1.067 10 3 )(18 mm ) = 0.0192 mm

Hacimsel deiim:
= +0.533 10 mm/mm 1 y = y ( x + z ) E = 1.067 10 3 mm/mm 1 z = z ( x + y ) E = +1.600 10 3 mm/mm
[ [
] ]
e = x + y + z = 1.067 10 3
V = eV = 1.067 10 3 (380 380 18 )

V = +2733 mm 3
1- 25
MECHANICS OF MATERIALS rnek:

D C
Fifth
50 x 30 x 12 mm boyutlarndaki alminyum bir plaka ( E=75 GPa, =0.3) ekildeki gibi yklenmitir. Plakaya yaptrlm bulunan uzama tellerinden okunan deerler x =350x10-6 ve y = -125x10-6 olduuna gre;
y
A B
a) P ve F kuvvetlerini bulunuz. b) AC diyagonalindeki deiimi ve hacimsel deiimi hesaplaynz.
rnek:
P=300 kN P z y x y
T=40C
Bir kenar uzunluu 10 mm olan elik bir kp ekildeki gibi bir oyua yerletirilmitir. Kpn x- ve y-ynndeki ekil deitirmeleri engellenmitir. Verilen ykleme durumu iin kpte hacimsel bir deiim olmamas iin P ne olmaldr. (V=0) bulunuz. (E=200 GPa, =0.3, =17.3 x 10-6 /C).
n grn
st grn
1- 26
Gerilme Ylmalar (Stress Concentration)
Fifth
rnek :
t=10 mm, d= 40 , D=60 mm, r = 8 mm. Ve izin verilebilir normal gerilme 165 MPa ise P=?
(a) Flat bars with holes
K = max ave
D 60 mm = = 1.50 d 40 mm K = 1.82
r 8 mm = = 0.20 d 40 mm
zin verilebilir ortalama normal gerilme:
ave =
max
K
165 MPa = 90.7 MPa 1.82
(b) Flat bars with fillets
P = A ave = (40 mm )(10 mm )(90.7 MPa ) P = 36.3 kN = 36.3 103 N
1- 27
Elastoplastik Malzemeler: Gerilme ve ekil Deitirmeler
Daha nceki analizler lineer gerilme-ekil deitirme kabulne dayanmtr. Yani akma noktasnn altndaki gerilmeler iin analizler yaplmtr. Bu yaklam gevrek malzemeler iin iyi sonular verir. nk gevrek malzemeler akmaya uramadan hasara urarlar. Snek malzemelerde ise akma noktasnn zerindeki gerilmelerde plastik deformasyonlar meydana gelir. Plastik deformasyon analizleri yaplrken; ideal (perfect) elastoplastik malzeme kabul yapmak zm basitletirir. Elastoplastik malzemelerin deformasyonu iki blge halinde gz nne alnarak incelenir: elastic blge ve plastik blge. Akma gerilmesinin zerindeki yklemelerde kalc (permanent) deformasyonlar meydana gelir.
Fifth
P = ave A =
max A
K
Maksimum gerilme akma mukavemetinden kk ise gerilmeler elastiktir. Maksimum elastik yklemede, maksimum gerilme akma mukavemeti deerine ulalr.
Y A P Y = K
Maksimum elastik yklemenin zerindeki ykler plastik blgenin gelimesine neden olur.
P U = Y A =KP Y
Ykleme artarsa, tm kesitte akama mukavemetine eit, uniform bir gerilme dalm meydana gelir.
1- 28
rnek:
Fifth
Boyu L=500 mm ve kesiti 60 mm2 olan elastoplastik bir AB ubuunun elastisite modl E=200 GPa, akma mukavemeti ak =300 MPadr. ubuktaki uzama 7 mm oluncaya kadar P kuvveti arttrlmaktadr. P kuvveti kaldrldnda kalc deformasyon miktar ne kadar olur?
rnek:
ekildeki kademeli elik ubuun elastisite modl E=200 GPa, akma mukavemeti ak =250 MPadr. ubua bir P kuvveti uygulanm sonra kaldrlmtr. Kalc deformasyon miktar 2 mm olduuna gre uygulanan P kuvvetini ve maksimum deformasyonu bulunuz.
1- 29
rnek:
Fifth
Rijit bir ABC ubuu iki elik ubuk ile yatayda durmaktadr. B noktas yava yava arttrlan Q yknn etkisiyle 10 mm yer deitirdikten sonra sonra Q yk kaldrlmaktadr. Elastoplastik dey ubuklarn elastisite modl E=200 GPa, akma mukavemeti ak =300 MPa olduuna gre; a) Q yknn maksimum deerini ve bu durumda ABCnin konumunu bulunuz. b) ABC kiriinin son konumunu iziniz.
dev: Ayn soruyu AB=1 m ve BC=3 m iin znz.
1- 30
Artk Gerilmeler
Fifth
Eer bir yapsal eleman/ubuk uniform olarak akma mukavemetinin zerinde bir deere kadar yklenip daha sonra yk boaltlrsa, elemandaki tm gerilmeler kaybolur (kalc deformasyona ramen). Yani herhangi bir artk gerilme meydana gelmez. Ykleme ve boaltma sonras bir malzemede artk gerilmeler u durumlarda meydana gelir: -eer yapnn sadece bir ksm plastik deformasyona uram ise, -eer farkl paralar farkl plastik deformasyonlara uramsa. Artk gerilmeler ayrca, dzgn (uniform) olmayan stma ve/veya soutmaya maruz yap ve yap elemanlarnda da meydana gelir.
rnek:
Ar = 48 mm 2
ekilde eksenel yndeki kesiti verilen, i ie gemi elastoplastik tp ve ubuktan oluan sistem rijit bir plaka ile ekilmektedir. P kuvveti 0 dan 25 kNa yava yava karldna gre; a) b) c) d) yapnn kuvvet-deplasman diyagramn, maximum uzamay kalc deformasyon miktarn, tp ve ubuktaki artk gerilmeleri bulunuz.
( r )Y
Er = 210 GPa = 250 MPa
At = 62 mm 2
( t )Y
Et = 105 GPa = 310 MPa
1- 31
MECHANICS OF MATERIALS rnek:
Fifth
Rijit bir ABC ubuu, AD ve BE elik ubuklar ile desteklenmitir. AD ve BE ubuklarnn kesitleri 37.5-mm x 6-mm, elastisite modl E=200 GPa, akma mukavemeti ak =250 MPa dr. Q yk 260 kN karlp sonra kaldrldnda; a) ubuklardaki artk gerilmeleri bulunuz. b) B noktasnn son konumunu bulunuz. (a=0.64m)
1- 32
rnek:
Fifth
ekildeki dzgn kesitli elik ubuk A ve B noktalarnda sabitlenmitir. ubuk 7 C da gerilmesiz durmaktadr. ubuun elastisite modl E=200 GPa, akma mukavemeti ak =250 MPa ve sl genleme katsays =11.7 x 10-6 /C olduuna gre; a) Scaklk 160 Cye karldnda ubuktaki gerilme deeri nedir? b) Scaklk tekrar 7 Cye indirildiinde ubuktaki gerilme deeri nedir?
1- 33
rnek:
Fifth
ekildeki elik ABC ubuu A ve B noktalarnda sabitlenmitir. ubuk 25 C de gerilmesiz durmaktadr. ubuun elastisite modl E=200 GPa, akma mukavemeti ak =250 MPa ve sl genleme katsays =11.7 x 10-6 /C olduuna gre; Scaklk 150 Cye karldnda a) AC ve CB aralklarndaki gerilmeleri bulunuz. b) C noktasnn yer deitirmesini bulunuz.
1- 34
r. Problem :
Fifth
UYGULAMA: rnek Problemler

ekildeki ahap paralar birbirlerine bir tutkal ile yaptrlmtr. Verilen ykleme durumu iin; yaptrcdaki ortalama kayma gerilmesi deerinin 700 kPa deerini gememesi iin L mesafesi ne olmaldr?
r. Problem :
ekildeki yklemede P=8 kN olduunda ahap para kesikli izgilerle gsterilen yerden krlmaktadr. Krlma anna karlk gelen ortalama kayma kayma gerilmesi ne kadardr?
1- 35
r. Problem :
Fifth
ap
elik malzeme iin emniyetli normal ve kayma mukavemet deerleri srasyla 300 MPa ve 140 MPa, alminyum plaka iin emniyetli kayma mukavemeti 80 MPa olduuna gre uygulanabilecek en byk P deeri nedir?
elik
ap 10 mm
r. Problem :
ekildeki ahap paralar birbirlerine yatayla 30 lik bir kesit boyunca yaptrlmtr. P=11 kN iin yapma yzeyindeki normal ve kayma gerilme deerlerini bulunuz.
30
r. Problem :
Rijit plaka
400 mm d apna sahip ekildeki elik boru, 10 mm kalnlndaki sa eritlerin 20 lik ayla helisel olarak kaynatlmasyla retilmitir. Kaynak blgesinde, kaynaa dik ve teetsel emniyetli gerilme deerleri =60 MPa ve =36 MPa olduuna gre boruya uygulanabilecek emniyetli P kuvvetini bulunuz.
1- 36
r. Problem :
Fifth
ekildeki plastik ekme test numunesinin; 3.2 kN luk eksenel ykleme altnda boyunda (150 mm lik lm boyu-gage length) 11 mm uzama, apnda ise 0.625 mm lik daralma meydana gelmitir. Buna gre, malzemenin elastisite modln, kayma modln ve poisson orann bulunuz.
r. Problem :
60 mm apndaki elik civata bir somun ile sktrldnda apnda 13 m lik daralma meydana gelmitir. Buna gre, civatada meydana gelen ii kuvveti bulunuz. E=200 GPa, =0.29.
1- 37
r. Problem :
Fifth
38 mm apndaki EF alminyum ubuu (E=70 GPa), 18 mm apndaki CD ve GH elik (E=200 GPa) civatalar vastasyla A ve B rijit paralar tarafndan sktrlmaktadr. Kullanlan somunlarn hatvesi (vida adm) 2.5 mmdir. D ve H somunlar vida boluu alndktan sonra eyrek tur dndrldklerine gre; EF alminyum ubuundaki normal gerilmeyi bulunuz.
1- 38
r. Problem :
elik E = 200 GPa
Fifth
ekildeki alminyum ve elik ubuklar zel bir yaptrc ile birbirlerine balanmlardr. Balangta 20C de bulunan sistemin scakl 140 C ye karlrsa , ubuklarda meydana gelen gerilmeleri bulunuz.
Alu min yum E a = 70 GPa
= 11.6 10 6 / C
a = 23.2 10 6 / C
1- 39
MECHANICS OF MATERIALS r. Problem :
Fifth
E noktasnda bir pimle bal olan CDE rijit ubuu 30 mm apnda prin bir silindir (E=105 GPa, =20.9 x 10-6 /C ) zerinde durmaktadr. Rijit ubuk, C noktasnda 22 mm apndaki elik AC ubuu (E=200 GPa, =11.7 x 10-6 /C ) ve bir somun ile (herhangi bir n gerilme oluturmayacak ekilde) yatayda sabitlenmitir. Sistem bu ekilde oda scaklnda (20C) iken sadece prin silindirin scakl 50Cye karlmtr. Buna gre silindirde meydana gelen gerilmeyi bulunuz.
1- 40

KONU 1 - Giriş Gerilme Kavramı

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KONU 1 - Giriş Gerilme Kavramı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Fifth Edition

Hazrlayan: Do.Dr. Cesim ATA GR Gerilme Kavram

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

RJT CSMLER MEKAN

EKL DETREN CSMLER

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

FAB FBC 30 kN = = 4 5 3 FAB = 40 kN

P 50 10 3 N = = = 159 MPa A 314 mm 2

(the allowable stress) :

all = 165 MPa

ise BC eleman emniyetle sz konusu yk tayabilir.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

Eksenel Yklemede Normal Gerilme : (Axial Loading -Normal Stress)

eklinde ifade edilir.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

Tekli Kesim/Kayma (Single Shear)

iftli Kesim/Kayma (Double Shear)

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

Balantlardaki Yatak Gerilmeleri (Bearing Stress in Connections)

n=Emniyet katsays/ faktr

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

Eik dzlemde ortalama normal ve kayma gerilmeleri;

P cos P F = = cos 2 A A0 A0 cos V P sin P = = sin cos A A0 A0 cos

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

2.1 Eksenel Yklemede Gerilme ve Birim ekil Deitirme

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

Fig 2.8 Test specimens with tensile load.

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

Eksenel yke maruz ince bir ubukta:

y lateral strain = = z x x axial strain

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

Verilen ykleme durumu iin ekildeki elik ubuun deformasyonunu bulunuz.

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

B noktasnn yer deitirmesi B = PL 60 103 N (300 mm ) = = 0.514 mm AE 500 mm 2 70 103 MPa

0.514 mm (200 mm ) x = 0.300 mm x x = 73.7 mm

(400 + 73 . 7 )mm E = 73 . 7 mm 0 . 300 mm

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

(b) ksm iin zm:

(c) ksm iin zm: P1 = P2 = R B

L1 = L 2 = 300 mm Pi L i 1 R B 300 R B 300 = + Ai Ei E 400 250

= R A 300 600 + 577 R A = 323 kN

= L + R = 0 1.125 106 1.95 R B = =0 E E R B = 577 103 N = 577 kN

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Beer Johnston DeWolf Mazurek