B (ATASZLER)

Baba koruk (eki elma, erik) yer, olunun dii kamar. Bir babann yapt kt i, srekli tekrarlad uygunsuz hareketler her nedense aileye yklenmeye allr. Toplum iinde de bunun skntsn en ok, ocuk eker; en ok o, g duruma der. Baba mal tez tkenir, evlt gerek kazana. oklukla insanlar bir emek vererek kazanmadklar maln deerini pek bilmezler, meer ki bu baba mal ola. Babadan kalan mal, mlk ya da para hazr olduu, deeri de pek bilinmedii iin kolay ve abuk harcanr; tez biter. Bu bakmdan babadan kalan mirasa gvenip almamak, bir kazan yolu tutmamak son derece sakncaldr. Kiilik sahibi olan kimse ise baba malna gvenmez, aln teri dkerek kazanmaya alr, kazandnn deerini de bilir, ona sahip kar, dolaysyla onu dikkatle harcar. Baca eri de olsa duman doru kar. Drst, doru, iyi ve gzel vasflarn doutan getiren insan, ne denli bozuk, elverisiz ortamlarda bulunursa bulunsun niteliklerini kaybetmeyip korur. Bu durum nesneler iin de geerlidir. Baa bak zm olsun, yemeye yzn olsun (Bada izin olsun, zm yemeye yzn olsun). Bir ban ba olmas iin gereken bakm gsterilmelidir. zmler zamannda budanmal, gbrelenmeli, apalanmal ve sulanmaldr. Bu yaplmazsa o badan istenilen zm alnamaz. Bu da bize gsteriyor ki emekle zm arasnda sk bir iliki var. Bir kii bir eyden verim bekliyor, fayda temin etmek istiyorsa gereken abay gstermeli; gerekli harcamalardan kamamal, o eye iyi bakmaldr. Aksi takdirde o eyden yararlanmaya yz olmaz. Bala atn, smarla Hakk`a. Hayvanlarn bir yerde durmalar isteniyorsa onlar mutlaka balamak gerekir. Bu durum at iin de geerlidir. Eer onu ba bo brakrsak oradan uzaklap kaybolabilir, bana trl hl gelebilir. Bunun gibi pek ok eyde nce tedbir alnmal, sonra da Allah`a havale etmeliyiz. Ksacas nce tedbir, sonra tevekkl her ite kural olmaldr. Bal koyun yerinde otlar. Nasl ki bal koyun, bal olduu ipin izin verdii snrlarn dna kp otlayamyorsa, kimi insanlar da ellerinde olan imknn dna kp i gremezler; ellerindeki imkn ne kadarsa o kadar baarl olurlar. Fazla imknlara kavumak, becerikli insanlarn daha verimli ve baarl olmalarna kap aralar. Bu sebeple onlara gerekli olan imkn ve frsat verilmelidir. Bakarsan ba, bakmazsan da olur. ster ba, ister i yeri, isterse bir eya olsun, ona gerekli bakm gsterirsek beklediimiz faydaya kavuuruz. Bir baa bakmaz, onu apalamaz, budamasn yapmaz, yabanc otlardan temizlemez ve gbrelemezsek bir zaman sonra onu daa, verimsiz bir yere dnm grebiliriz. Bakm olmayan bir i yeri, bir eya iin de durum bundan farkl deildir. Bakmdan uzak tutulmu bir i yerinde dzen gzetilmezse aksaklklar giderek byr, n alnamaz olur, sonunda i yeri iflasn eiine gelebilir. Bir eyann bozuk, krk, eksik bir yan yerinde ve zamannda giderilmezse, o eya bir sre sonra kullanlamayacak hle gelir. Unutulmamaldr ki, baklan ve onarlan eyler ancak yararlanlacak eyler olarak ortada kalr. Bakmakla usta olunsa, kpekler (kediler) kasap olurdu. renmenin esas denemeye ve yapmaya dayanr. Bir ey, bakasnn yapt ie baklarak

renilemez. Eer bilgi ve becerinin de kazanlmasnn yapmaya dayand dnlrse, bir iin renilmesinin seyretmeye deil, bizzat denemeye ve o i zerinde almaya bal olduu daha aka grlr. Ustalk da ancak byle elde edilir. Bal bal demekle az tatlanmaz. Bir eyin yalnzca adn etmekle, onun hakknda tatl szler sylemekle o eye kavuulmaz. nemli olan gerekli giriimlerde bulunup onu ele geirmek iin ura vermektir. Balk aa girdikten sonra akl bana gelir. oklukla dnp tanmadan, olacaklar hesaplamadan ie kalkan insan, bu ihtiyatszl sebebiyle bir felkete dtkten sonra akln bana toplar; kendine gelip uyanr. Ama dvnmesi, rpnmas bir fayda vermez; nk i iten gemi olur. Balk batan avlanr. Bir yeri yneten oraya hkim demektir. Eer bir yeri ele geirmek istiyorsan, orann hkimi olan yneticileri ele geirmen yeter. Balk batan kokar. Gerek bir aile, gerek bir topluluk ve gerekse bir lkede bataki yneticilerin niyetleri ve tutumlar bozuksa o yerdeki her ey de bozuk ve dzensiz olur. Ortada deerini koruyan bir ey kalmaz. Baln olsun tek, sinek Badat`tan gelir. 1. Yeter ki maln, mlkn ve paran olsun; ondan faydalanmak isteyen pek ok kimse olduuna, hatta bunlardan kimilerinin ok uzaklardan geldiine bile ahit olacaksn. 2. Kymetli bir maln m var? Kayglanma, onun mterisi eninde sonunda mutlaka kp gelir. Balta demedik (girmedik) aa (orman) olmaz. Hayat yle etrefilli bir yoldur ki, zorluk, felket ve aclarla karlamayan, bir zarar grmeyen kimse yoktur. Bal tutan parman yalar. Bakalarna yarar dokunan yerlerde alan, onlara iyi ve gzel eyleri sunmakla grevli bulunan kimse, rettiinden ya da dattndan kendisi de faydalanr. Genellikle bu tutum da ho grlmeye allr. nk o grevi yapan bunu hak ediyor kanaati yaygn hle gelmitir. Bana benden her ne olursa, bam rahat bulur dilim susarsa. 1. Hemen her kii kendi geleceini kendisi hazrlar. Kendisine gelecek zararlarn ya da faydalarn tm onun tutumuna baldr, her eyin sorumlusu o olur. 2. Ne sylediini bilmeyen, szlerinin onu nereye ulatracan hesap etmeyen, lzumsuz ve ok konuan kimse, dili yznden eitli zararlara urar. Aksine diline bir eki dzen veren, susmasn bilen ve ancak gerektii yerde konuan kimseler bu bellardan uzak olur. Bana dokunmayan ylan bin yaasn. Baz bencil, karc kimseler vardr ki, onlar, srf kendilerine zarar vermiyor diye ktlk yapan kimselere engel olmazlar. Onlarn bakalarna ktlk yapmalarna, bu ktlklerinin btn bir toplumu zarara uratmalarna ses dahi karmazlar; onlara dokunmamaya alrlar. Oysa bu tavr son derece yanltr. Yalnz kendimizi deil, toplumun dier bireylerini de dnmek zorundayz. Bana ne demek, nemelzmc olmak toplumun dirlik ve dzenliini temelden bozacak bir harekete yol aar. Baskn basanndr.

Kim ki savata dmann gafil avlayp frsat vermeden hcum ederse, zaferi elde eder; sava kazanr. Basksz (ivisiz) yongay (tahtay) yel (el) alr, sahipsiz tarlay sel alr. 1. yi korunmayan ara ve gereler abuk ypranr; sahiplenilmeyen mallar elden gider, onlara bakalar sahip kar. 2. ocuklarn ya da genlerin denetimini ve gzetimini iyi yapmal; aksi takdirde onlar kt yollara debilir, zararl alkanlklarn tutsa olabilirler. Bunlarn yannda aile ile balar kopup ilikileri tamamen kesilebilir. Baa gelen ekilir. Ne kadar istersek isteyelim kimi felketleri, kt durumlar nleyemeyiz; stmze ken aclara katlanmaktan baka bir ey gelmez elimizden. Bu durumda yaplacak tek ey sabrl olmak, skntlara katlanmay bilmektir. Baa gelmeyince bilinmez. nsan bakalarnn urad felketlerin, dertlerin ne denli ac olduunu gerektii gibi idrak edemez. Ne zaman ki benzer bir olayla karlar ve acy tadar, ite o zaman anlar. Ba baa bal, ba da eriata. Bulunduumuz yerdeki yneticiler, bir st yneticiye; st ynetici ise en st yneticiye; o da eriata, yani Cenab- Hakk`n koymu olduu kanunlara baldr. nsanlarn bana buyruk hareket etmeleri bylelikle nlenir, bir sorumluluk zinciri oluturulur. Alttakiler sttekilere, sttekiler de eriate kar sorumlu olurlar. Bu durum toplumlarn genel dzenini salam olur. Ancak gnmzde bu sorumluluk ba eriatla deil, lik kanunlarla salanmaya allmaktadr. Ba baa vermeyince ta yerinden kalkmaz. Bir insann gc snrldr, tek bana her ii yapamaz. Kimi zor ileri yapmas iin de baka insanlarn gcne, ibirliine ihtiya duyar. Gler birletirilince zor ilerin yaplmas da kolaylar. nk birlikten kuvvet doar. Ba dille tartlr. Kiilerin ne kadar akll, ne kadar dnceli olduklar syledikleri szlerle llr. nk konumalarn tutarl ve yerinde olup olmamas byle bir lm iin en elverili yollarn banda gelir. Ban acemi berbere teslim eden, pamuunu cebinde tasn. Bir iin yaplmasn tecrbesiz, beceriksiz, ustal olmayan kiilere teslim eden, meydana gelebilecek zararlara katlanmaya da hazr olmaldr. Ba kes, ya kesme. Tabiat zengin klan, bir yeri yaanlacak hle getiren unsurlarn banda aa gelir. Hayatmz iin yararlar o kadar oktur ki, ya bir aa kesmek, bir insan ldrmek gibidir. Ba nereye giderse ayak da oraya gider. 1. Kkler oklukla bykleri taklit ederler. Onlara zenir, onlarn yaptklarn yapmaya alrlar. 2. Bir lkede i banda bulunanlar, bir i yerini ynetenler nasl hareket edip bir yol izlerlerse, ynetilenler de onlar gibi davranp onlar takip ederler. Baz bazla, kaz kazla, kel tavuk topal horozla. Bir kimse, kendi niteliine uyan, kendine denk olan, kendine benzeyen kimselerle beraber

olur, arkadalk eder, dp kalkar. Bedava sirke baldan tatldr. Emek verilmeden, karl denmeden ele geirilen eylerin kymeti ne kadar dk olursa olsun kiinin pek houna gider. Bel geliyorum demez. Hayat inili kl bir yoldur. nsann karsna neyi, ne zaman karaca hi bilinmez. nsan bir anda, hi umulmadk bir zamanda ktlklerle, felketlerle kar karya kalabilir. Bu yzden tedbiri elden brakmamak gerekir. Bele atn diine (yana, yularna, dizginine) baklmaz. Bir aba, bir emek harcanmadan, bedava elde edilen eyler insana olduka ho gelir. Bu sebeple bir kusuru, bir eksii var m diye baklmaz; gzel olup olmad aranmaz, niteliklerine pek dikkat edilmez. Besle, byk danay; tanmasn anay. Anne ve babalar ocuklarn salkl bymeleri, iyi bir eitim grmeleri iin her trl zorlua katlanrlar. Ama buna karlk ocuklarndan umduklarn bulamazlar. ocuklar kendilerine kar gerekli sayg ve sevgiyi gstermezler, hayrsz olurlar, onlarn deerini bilmezler, onlar tanmazlar. Dolaysyla da anne ve babann emeklerine kar nankrlk etmi olurlar. Besle kargay, oysun gzn. Kimi nankr, kt niyetli, st bozuk kimseler vardr ki, hi de lyk olmadklar hlde sen onlara iyilik yaparsn, onlar da sana fenalkla karlk verirler. Be parman bei bir deil (olmaz). Bir eldeki parmaklarn kimisi uzun, kimisi de ksadr. Bunun gibi bir anne-babadan olmu, ayn at altnda yetimi kardelerin de fiziksel ve ruhsal yaplar birbirinden farkldr. Huylar, becerileri, karakterleri birbirine benzemez. Bu durum toplumdaki dier insanlar iin de sz konusudur, onlar da birbirlerinden eitli nitelikleriyle ayrlrlar. Beterin beteri vardr. Kt bir duruma dtmzde, bir bel ile karlatmzda bundan kts de olamaz diye dnmemeli; daha da ktsnn olabileceini aklmzdan karmadan gereken sabr gstermeli, Allah`a snmalyz. Ba kestiren kendi yz suyu, insan sevdiren kendi huyu. yi su verilmi elikten yaplan, ustalkla bilenen bak dayankl ve keskin olur; bu da onun deerini artrr. Kiileri deerli, sevimli klan da huy gzelliidir. Geimsiz, huysuz kimseler toplumca sevilmezler. Bak sapn kesmez. Ba bak yapan demir ksm ile sap ksmdr. Demir ksm, sapl ksmna iliemez. Ama baka baklarn saplarna iliip zarar verebilir. Bunun gibi insanlar da ok yaknlarna, annebaba-evltlarna ve dier akrabalarna kolay kolay zarar veremez. Aralarnda onlar btnleyen, birbirlerine balayan bir kan, bir sevgi ba vardr. Bak yaras geer (onulur), dil yaras gemez (onulmaz). Bak ya da herhangi bir silhn at yara bir sre sonra iyileir, vcuta onulur. Ama dilden

kan kt ve ac szlerin gnlde at yara, brakt izi kolay kolay kapanmaz; her hatrlamada yeniden alr, insana znt verir. Bilen bilir, bilmeyen asl var sanr. nsan bir eyi duymusa, o ancak bir sylentidir; doruluu belirsiz, gereklii de phe gtrr. Ancak insanlar sylentilerin bu yanna bakmazlar, duyduklarn bakalarna aktarp dedikodu yaparlar. Konuulan bir olayn aslnn olup olmadn ancak gren bilir, grmeyen ama sylenenleri duyanlar ise dedikodular gerekmi gibi kabul ederler. Bilinmedik a ya karn artr, ya ba. Anlamadmz, daha nce denemediimiz, i yzn bilmediimiz bir i yapmaya kalkmak akl kr deildir. nk tank olmadmz bu iin bamza i amas, bize zarar vermesi kuvvetle muhtemeldir. Bunun iin bir ie giriirken dikkatli olmak zorundayz. Bilmemek ayp deil, sormamak (renmemek) ayp. nsan hayat iin bilgi olduka nemlidir. Ne ki insan her eyi bilmez. Bilmesine de imkn yoktur. nsann her eyi bilmemesi doaldr. Bunun utanlacak bir yan da yoktur. Ancak imkn varken bilmediklerini sorup renmemesi, biliyorum tavryla bir ie girimesi son derece sakncaldr ve kusurludur. nk yanl bir yola saparak hem kendine, hem de bakalarna zarar verebilir. Bin bilsen de bir bilene dan. Herkes eit bilgiye sahip deildir. ok iyi bildiimizi sandmz konunun bilmediimiz bir yan olabilir, o konuyu bizden daha iyi bilenler de kabilir. Bu yzden bir ie kalkmadan nce bu gibi kimselere danmal, onlarn bilgi ve tecrbelerinden yararlanmalyz. Eksiimizi ancak byle giderebilir, yanlmzdan ancak byle kurtulabilir, iyi bir sonuca da ancak byle kavuabiliriz. Bin dost az, bir dman ok. Skntl bir anmzda, kt bir gnmzde hemen yardmmza koan, daima iyiliimizi isteyen dostlarmzdr. Derdimizi onlarla unutur, mutluluu onlarla tadarz. Onlardan zarar deil, yalnzca fayda grrz. Bu sebeple ne kadar ok olurlarsa, bizim iin o kadar iyidir. Ama dmanmz olan yalnzca bizim ktlmz ister, bir tane de olsa onun varl bizi rahatsz eder. Bin merak bir bor demez. Ne denli kayg iinde olursan ol, bunun borcunun denmesinde hibir yarar yoktur. Tasalanmay brakp borcunu demek iin aba harcamal, yollar aramalsn. Bin nasihatten bir musibet yedir. Yanl bir yol tutmu kimi insanlar vardr ki, onlara ne kadar ok t verirsen ver, tuttuklar yanl yoldan onlar evirmekte bu tler bir fayda temin etmez. Ama takip ettii yanl yolda bana gelen bir felket, onu doru yola getirmekte daha etkili olur. nk kt tecrbelerin retme gc olduka byktr. Bin lp bir bimeli. En basitinden en zoruna, yapmaya altmz iin btn ayrntlarn nceden dnmeli; gerekli lmleri yapmal, sonucu iyi hesaplamal, sonra ie girimeliyiz. Yoksa istemediimiz bir zararn ortaya kmasndan duyacamz pimanlk fayda etmez.

Bin tasa (kayg) bir bor demez. ok tasalanmak ve zlmekle bortan kurtulunamaz. nk bor durduu yerde denmez. Borcu demek iin bir eyler yapmal, harekete geip almal, kimi k yollar aranmaldr. Bir adama krk gn deli desen deli olur. nsana yaplan srekli telkinler sonunda bir neticeye ulamak mmkndr. nk insan etkilenen bir varlktr. Birtakm iyi ya da kt duygular, dnceler ve inanlarn srekli telkin edilmesiyle insanlar biimlendirilip ynlendirilebilirler. Bir adamn ad kacana can ksn. Toplumun bir kii hakknda verdii yarg yle kolay kolay deimez. Toplum kiiyi nasl nitelemise, kii o niteliiyle tannr. Ad bir kere ktye kan kii, iyi de olsa toplumun bu yargsnn nne geemez. Adna srlen bu leke onun yakasn brakmaz. Nereye gitse bu leke yzne vurulur, itilip kaklr, skntlar iinde kalr. Byle yaamak kii iin lmekten daha iyidir. Bir azdan kar bin aza yaylr. Bir srrn yaylmas istenmiyorsa, kimseye sylenmemelidir. Sr azdan kt m hemen yaylr, gizli kalmasn nlemek ok zordur. nk insann merak ve dedikoduya eilimi vardr. Bu eilim sr olan eyin dilden dile dolamasna, toplum iinde yaylmasna yol aar. Bir ahrda at da bulunur, eek de. Bir toplumda iyi, yararl ve gzel iler yapanlar bulunduu gibi kt, yararsz ve irkin iler yapan insanlar da bulunabilir. Bir baa bir gz yeter. Ne kadar ok mal olsa da insan yine de elde etmek ister, geleni geri evirmek istemez. Oysa insan hayatta ihtirasl olmamal, ihtiyacndan fazlasn dnmemelidir. Kanaatkr olan kimseler ihtiyalar kadar olan yeter grrler. Bir bulutla k olmaz (Bir iekle yaz gelmez). 1. nemli bir durumun netlik kazanmas iin kk, nemsiz belirtilerin varl yeterli deildir. 2. Gzel ve ho da olsa, kk bir deeri elde etmekle mutluluk tam anlamyla yakalanm saylmaz. Bir plkte iki horoz tmez. Bir toplumda iki ba, bir i yerinde iki ynetici olmaz. Olursa aralarnda kskanlk, ekememezlik yznden anlamazlk kar; fikir ayrlna derler; biri dierini yok etmeye, bulunduu yere tek ba olmaya alr. Bu atma sonunda gl kalr, gsz gider. Bu da az eye mal olmaz. Bir deli kuyuya bir ta atm, krk akll karamam. 1. Akl dengesini yitirmi kimi insanlarn yaptklar yle iler vardr ki, bunu akll insanlar bir araya gelse ne yorumlayabilir, ne de zebilirler. 2. Kimi zaman bir insan yle delice bir i yapar ve zarara yol aar ki, pek ok akll kimse bir araya gelir ama bu zarar gideremez; ii de dzeltemez. Bir (sa) elinin verdiini br (sol) elin grmesin. Yardm yapmak bir insanlk grevi, din bir emirdir. Ancak bunu yapmann da bir yolu yordam vardr. Yoksula yardm ederken insann amac kendini gsterip vnmek deil,

grevini ve sorumluluunu yerine getirmektir. Bu bakmdan yoksullar inciten gsterilerden kanmak; kimsenin haberi, hatta en yaknlarn bile haberi olmadan yardm yapmak gereklidir. Yoksa tersine bir hareket yardm edilen kimseyi mahcup duruma drr, yaplan iyilik de iyilik olmaktan kar. Bir elin nesi var iki elin sesi var. nsann gc snrldr. Bunun iin byk ilerin stesinden tek bana gelemez. Bu tr ileri baarabilmek iin bakalaryla ibirliine, dayanmaya girer. Gleri birletirerek zor ilerin altndan bylelikle kalkar. Bir evde dzen olunca dzenbaz olmaz. Eer bir ailenin hemen btn fertleri arasnda bir uyum, bir anlama, karlkl sevgi ve hogr varsa, o ailede dzen de var demektir. Dolaysyla ailenin huzurunu karacak bir kimsenin bu ailede barnmas da mmkn deildir. Bir gz alarken br gz glmez. Aile fertleri birbirine kan ve akrabalk balaryla baldrlar. Onlar bir vcudun azalar gibidirler. Dolaysyla ailenin bir ferdine gelen zarar, btn aile fertlerine gelmi gibidir. Hemen hepsi de ayn lde znt ekerler. Bir gnlk beylik, beyliktir. nsanlar her zaman arzu ettikleri nimetlere kavuup bunun sefasn sremezler. Bu sebeple ok ksa bir sre iinde de olsa, evresindekilerden daha stn, dertlerden uzak ve arzu ettii biimde bir an yaamak o kii iin gzel bir eydir. Bir insan tanmak iin ya al veri etmeli, ya yola gitmeli. Ortak bir ie girmeden insanlarn gerek yzn anlamak olduka zordur. Al veri etmek, onlar tanmak bakmndan nemli lttr. nk al veri bir eye sahiplenmeyi gerekli kld iin kiinin karc ynn btn plaklyla ortaya koyar. Yolculuk ise fedakrl, cesareti, mertlii gerektirir; dolaysyla yolculukta karlalan zorluklar sebebiyle ortaya konan davranlar kiilerin niteliklerini belirgin klar. Biri yer, biri bakar; kyamet ondan kopar. Bir toplumun sahip olduu varlklardan her fert bir adalet erevesi iinde yararlanmaldr. Eer byle olmaz, adaletli davranlp hak gzetilmez, sadece bir ksm insanlarn yararlanmasna gz yumulup dier insanlarn yararlanmasna frsat verilmezse kargaa kar; kavga ba gsterir, toplumdaki sosyal bar zedelenir, dzen bozulur, insanlar birbirlerine der. Bir koyundan iki post kmaz. Bir i, nesne ya da insandan temin edilecek faydann bir ls, bir snr vardr. Alnabilecek alndktan sonra, onlardan bir kez daha verim istemek, onlar bu konuda zorlamak doru deildir. Bu davrann devam insan yanl bir yola gtrp zarara sokabilir. Bir ktnn yedi mahalleye zarar dokunur (vardr). Yalanc, dzenbaz, iffetsiz bir kimse sadece kendi evresine zarar vermekle kalmaz; ktlklerini daha geni evrelere de tar. Kendinin, yaknlarnn, evresinin ve daha geni muhitlerin adn lekeler; bu leke gittike yaylr. Bir mh bir nal kurtarr, bir nal bir at kurtarr.

Kk ve kymetsiz grdmz eyler zaman gelir ok nem kazanr ve byk i grebilir. Kk bir somun paras yznden bir diki makinesinin almamas, ilerin yatmas mmkndr. Bu sebeple herhangi bir nesne, i ya da olay kk grmeyip nemle ele almak gereklidir. Bir selm bin hatr yapar. Dinimizin bir emri olan selm, bir bilgi ve sevgi belirtisidir. Dolaysyla gnl kazanmann nemli bir anahtardr. Yaknlarmza, arkadalarmza, hatta yabanclara bile vereceimiz selm onlarla aramzda bir yaknln domasna yol aar; gnlleri birbirine yaklatrr. Bu sebeple selmlamay ihmal etmemek gereklidir. Bir srarsn ekirge, iki srarsn ekirge, ncde ele geersin ekirge. Bir suu ileyebilir, kanunsuz bir ii yapabilir ve yakalanmayabilirsin. Hatta bunu birka kez de baarabilirsin. Ama bu byle devam etmez, eninde sonunda yakay ele verirsin. Bir sren atn ba kesilmez. Kusursuz insan olmaz. Hemen her insan bir yanllk yapabilir. Bu bakmdan srekli iyi i yapan, doru yoldan kmayan, kiiliini her ynyle kantlam olan bir kimseyi, bir kez hata yapt diye gzden karmak, olumsuzlamak ve cezalandrmak doru deildir. Yaplacak ey, yalnzca uyarda bulunmak olmaldr. Bir eyin nne bakma, sonuna bak. Kimi iler vardr ki iyi balamam ama iyi sonu vermitir. stelik balam bir ite geri dnmek de zordur. Bu sebeple bize den yolumuza azimle devam etmek, gereken abay gstermek, ii lykyla yapmaya almaktr. Bir yemem diyenden kork, bir oturmam diyenden. Kimi insanlar vardr ki dedikleriyle yaptklar birbirine uymaz. Kimi isteksiz grnp yemem diyen insanlarn isteklilerden daha ok yedikleri, kimi hevessiz grnp kalamam diyen insanlarn da dierlerinden daha ok oturduklar, hatta yatya kaldklar bile grlmtr. Bitli (kurtlu, rk) baklann kr alcs olur. Deersiz, ie yaramaz, kt eylerin de mterisi olur. Onlar kimileri anlamad, kalitesini bilmedii iin alr; kimileri de kendileri bakmndan bizim kavrayamadmz bir deer ifade ettii iin alr. Boaz dokuz (krk) boumdur (boa boa syler). Bir sz dnp tanmadan, iimizden geirmeden, kendi kendimize lp tartmadan, douraca sonular hesaplamadan, dzeltmeden sylememeliyiz. Ola ki istemediimiz bir sz azmzdan karm olabiliriz. En dorusu, uygun biimi bulduktan sonra sylemektir. Bol bol yiyen, bel bel bakar. Bugnn yarn da vardr. Savurganlk yapp elindekini bol bol harcayan, dnceli davranp ilerisi iin bir ey brakmayan kimse, yarn geimini temin edecek bir ey bulamaz. Bakalarna muhta olur, onun bunun eline bakar. Bor iyi gne kalmaz. Borlu olan, borcunu hemen demenin yollarn aramaldr. Elim genileyince, ileride derim diye dnmesi son derece sakncaldr. nk gelecek gnlerin ne gsterecei belli

olmaz. Eli daha da darlaabilir. Dolaysyla borcunu demesi gleir, gn getike de borcu artar. Borlunun yalm alak olur. Borlu kimseler, borlarn deyemedikleri iin alacakllar yannda rahat olamazlar; balar yukarda yryemezler, zlp incinirler, sanki sulu gibi dururlar, kendilerini ezik hissederler. Borsuz oban yoksul beyden yedir. Beyleri bey yapan cmertlikleri, ellerindeki varlklar yoksullara datmalardr. Varlksz, sknt iinde yzen bir beyin sadece ad kalmtr. Varl olmayan, yoksullar gzetme ve doyurma grevini yapamayan bir bey iin bu durum ac vericidir. Byle bir konumda bey olmaktansa borsuz, tasasz, kt kanaat geinen bir oban olmak daha iyidir. nk, o yoksullua alkndr. Bortan korkan kapsn geni (byk) amaz. Alacaklnn yannda yz yerde olmak istemeyen, bor etmekten korkan kimse tedbirli olur; masraflarn ksar, geliigzel harcamalar yapmaktan kanr, kendine uygun bir yol seip ona buna ziyafet vermekten uzak durur. Bor uzaynca kalr, dert uzaynca alr. Hemen her eyin bir yaplma zaman vardr. Bor da zamannda denmezse kiilerde bir geveklik grlr, borluluk duygusu zamanla azalr. Bor uzun sre denmez olur, hatta hi denmez bile. Dert de byledir; zamannda nlem alnmaz ve hastalk uzarsa, kii sonunda gsz kalr; dayanma gc kalmaz ve lr. Bor yiidin kamsdr. Birisine borlanan, borcunu da demek isteyen kimse kendini daha ok almak ve kazanmak zorunda hisseder; bu ynde giriimde bulunur. Bostan yeil (gk) iken pazarla oturulmaz. Ne olaca, nasl geliecei, nasl sonulanaca bilinmeyen bir konu, i ya da durum zerinde anlamaya varlp sz verilemez. Bo uval ayakta (dik) durmaz. 1. Karn a olan kimse, i yapamaz. 2. Beceriksiz, deneyimsiz, bilgisiz kimse bir i tutunamaz. 3. Hibir tutama bulunmayan, gereklerden uzak, temelsiz dnce ya da plnlarla sonuca ulalamaz. Bo f ok (fazla) langrdar. Gsterie dkn, bilgisiz, deneyimsiz kimse kendini n plna karmak ve bilgilik taslamak amacyla ok konuur; her szn arasna girer, etrafndakileri rahatsz eder. Bo gezmekten bedava almak yedir. Bo olmak, hibir uraa girmeden gezmek insan tembellie, miskinlie altrr. yle ki bu insanlarn kimisi can skntsndan ne yapacan bilemez olur, yanl yola sapar, ktlklere bile bular. Parasz da olsa almak, bo oturmamak insan hareketli ve canl yapar; giriimcilik yeteneini artrr, onu gelitirir, zararl alkanlklardan kurtarr. leri de para kazanaca bir i bulmasna da kap aralar.

Bo torba ile at tutulmaz (Bo torbaya eek gelmez). 1. Hi kimse emeinin boa kmasn istemez, karln mutlaka bekler. Bir kimseye i yaptrmak, onu bir yere balamak istiyorsanz, ona emeinin karln da demek zorundasnz. 2. Hemen her i oklukla bir emek, masraf ve fedakrlk ister. Bunlar gsteriniz ki elde etmek istediinize kavumanz mmkn olsun. Boynuz kula geer (Boynuz kulaktan sonra kar ama kula geer). Eitime sonradan da balasa kimi yetenekli, becerikli, renme ve kavrama gc gelikin olan rak veya renci, ustasndan ya da reticisinden daha ileri gidebilir; onlardan daha baarl olabilir. Byle gelmi byle gider. teden beri sre gelen durum, kurulu dzen, halk arasnda yaayan gelenek ve grenekler kolay kolay deimez. Bugn bana ise yarn sana. Neyin ne zaman olaca bilinmez; bu ister felket, ister nimet olsun. Bugn ben bir felket ve hakszlkla karlamsam, yarn da sen ayn durumla karlaabilirsin. Bugn sen nimetler iinde bulunup mutluysan, yarn da ben kavuup mutlu olabilirim. Bunu aklndan karma. Bugnn iini yarna brakma. Bir i gn gnne yaplmaldr. i yarna brakmak kimi olumsuzluklar da beraberinde getirir. Yarn daha nemli bir iin kmayacan nereden bilebiliriz? Diyelim ki kt, o zaman ne yapacaz? Kukusuz bugnk iten nce onu yapacaz, bugnk i de kalacak. Dolaysyla iler birikmeye balayacak, kmaza girecek. Ayrca bugn yaplmas gereken iin sonraki gne braklmasyla nemini yitirmesi, istenen sonucu vermemesi de sz konusu olabilir. Bugnk tavuk yarnki kazdan iyidir. Az da olsa bugn elimizde bulunan bir nimet, imkn ya da nesne, byk de olsa henz elimize gememi olandan daha daha iyidir. nk henz elimize gememi olan, ihtimal dahilindedir. Bir engel kp onun elimize gemesi gereklemeyebilir. Oysa tekinin elimizde olmas gereklemitir. Buday baak verince orak pahaya kar (kymete biner). Kimi zaman ortada duran, pek nemli grnmeyen eyler kendilerine ihtiya duyulunca ok deer kazanrlar. steklisi ok olan nesnenin fiyat artar. Szgelimi yazn ortasnda el srlmek istenmeyen odun ya da kmr, ka doru birden kymet kazanr; ucuzken pahal olur. Budaym var deme ambara girmeyince, olum var deme yoksullua dmeyince. Tarlada ya da harmanda duran, henz hasad yaplp ambara girmemi rn bizim saylmaz. nk bir yangn, bir sel, yamur ya da baka bir felket onun harap olup yok olmasna yol aabilir. Anne ve babann varlkl olduu gnlerde oulun gerek kiilii ortaya kmaz. Ne zaman anne-baba yoksullar, ite o zaman gerek yz ortaya kar. Eer oul, annebabasna kar olan grevlerini yerine getirmiyor, onlardan yardmn esirgiyorsa, ona iyi bir oul denemez. Budayn yannda ac ot da sulanr. Mmkn olduunca dikkatli olunup iyi ve yararlnn yannda, kt ve yararszn geliip

bymesine frsat verilmemelidir. Bkemediin eli p. Kendisiyle mcadele ettiin rakibinin kuvveti, bilgisi ve becerisi karsnda baar gsteremeyip malp olduysan rakibinin stnln kabul et; bu onurlu bir davran olacaktr. Blbl altn kafese koymular, ah vatanm demi. nsan, zgrln ancak vatannda bulur. Bu bakmdan vatan en deerli varldr insann. Orda domu, orda bym, orda doymu, orda tatmtr mutluluu. Bu sebeple yurdundan uzakta yaamak, ne denli bolluk iinde olursa olsun insana zor gelir. Nasl ki blbl asl vatan olan yeil tabiat, kanat rpaca mavi gkleri zleyip ister ve altn kafesten kurtulmaya alrsa, insan da (hele bir de tutsaksa) zgr yaayaca vatann ister ve hasretini eker. Blbln ektii dil (i) belsdr. Bir kargann kafese konup beslendii pek grlmemitir. Ama blbl iin kafesler srekli yaplr durur. Bunun tek sebebi, sesinin gzelliidir. O olduka gzel ter ve bunun iin yakalanp kafese konur. nsanlar bundan ders almaldr. nk dnp tanmadan, sonunun nereye varacan hesaplamadan sarf edilen szler, insann bana dert aabilir. Dili yznden belya saplanp zarar grebilir. Byk balk, kk bal yutar. Gl olan kendinden gsz ya ezer, ya yok eder, ya da kendisine bal klar. Bu durum insan iin olduu kadar, ticar iletmeler ve devletler arasnda da oklukla sz konusudur. Kiiye den, yok olmamak iin var gcyle mcadele etmektir. Byk ban derdi byk olur. Bir i ne kadar bykse zm bekleyen sorunlar da o kadar byk olur. Dolaysyla bir iletmeyi idare eden, bir toplumu yneten, ksacas byk ilerin banda bulunan kimselerin de hem sorumluluklar, hem de dertleri byk olur. Byk lokma ye (de), byk sz syleme. nsan oklukla nefsine yenik der. Kendini pek ok konuda n plna karmak, ne kadar becerikli ve akll olduunu belirtmek ister. Bu durum onun bbrlenmesine, ben olsaydm yle deil, byle yapardm; unu yapsayd kt duruma dmezdi; ben asla onun yapt gibi kt bir ey yapmam; o szler de sylenir miydi? gibi szler sarf etmesine sebep olur ki, byle bir tavr sergilemek son derece zararldr. Dnya ve insanlk hli bu, yle bir gn gelir ki, yerip knadmz kiinin bana gelenler bizim de bamza gelebilir ve gln duruma debiliriz. Bu sebeple azmzdan kacak sze dikkat etmeli, byk sz sylemekten kanmalyz.