RIEK BAKKER
Schaarste kweken en sturen
Nederland rommelt dicht. De landkaart
met dat verrommelde landschap was
twee weken geleden groot nieuws.
Voor mij is het natuurlijk géén nieuws.
Dat proces is al jaren bezig. Onder
voormalig Vrom-minister Jan Pronk
ging het Groene Hart op slot, maar het
landjepik ging gewoon door. Ondanks
harde afspraken, regelgeving en wetten
wordt het groen door heel Nederland
stukje bij beetje opgegeten. Dat is
helaas de realiteit. Om daar iets tegen
te doen, moet je een andere strategie
voeren.
Mijn zorg gaat uit naar de bedrijven-
terreinen. Nu is het vooral door de
overheid gestuurd: er worden gebieden
aangewezen waar kantoren en bedrij-
ven gebouwd mogen worden. Tussen
het initiatief en het realiseren ervan zit
algauw tien jaar. Van procedures tot
het aanbesteden — het hele proces laat
zich, net als een olietanker op zee,
nauwelijks bijsturen. Dat werkt verlam-
mend. Bovendien wil elke gemeente
wel zo’n bedrijventerrein hebben. Dat
ligt politiek lekker, want het gaat om
pagina 7, 09-10-2006 © Het Financieele Dagblad
arbeidsplaatsen en het brengt geld in
het laatje. Elke gemeente probeert een
dikke vis binnen te halen. Gemeenten
gaan met elkaar concurreren en bevor-
deren een negatieve ontwikkeling.
In de praktijk kleven aan deze werk-
enclaves buiten de bebouwde kom veel
haken en ogen. Vaak is er geen open-
baar vervoer, zodat iedereen met de
auto moet komen. Het verwerven van
personeel blijkt soms knap lastig, net
als het huisvesten. Dat levert dagelijks
enorme files op.
Het gevolg is bovendien dat de spin-
off-effecten voor de omringende
gemeente geringer zijn dan altijd
wordt beweerd. De terreinen zelf zor-
gen voor veiligheidsproblemen. Want
wie is er verantwoordelijk? Na slui-
tingstijd zijn het een soort ‘no go’-
gebieden waar private bewakingsdien-
sten met autootjes doorheen crossen.
Een ander punt is dat de bouw van
het aantal vierkante hectaren (!) is
gebaseerd op prognoses, zonder dat
een bedrijf zich van tevoren heeft aan-
gediend. Bij het opleveren van de
ruimte kan dan sprake zijn van gedeel-
telijke leegstand. Hierdoor gaan de
prijzen zakken ten koste van allerlei
voorzieningen of investeringen in
groen. De omloopsnelheid is veel hoger
gebleken: terwijl er steeds nieuwe ter-
reinen bijkomen, liggen de oude
alweer te verkommeren.
Op dit proces van uitdijende wild-
groei moet herbezinning volgen. In een
vroeg stadium moeten bedrijven en
gemeente om de tafel om samen vast
te leggen dat er gedifferentieerde kwa-
liteit komt, zodat niet iedereen hetzelf-
de gaat maken. De kunst is schaarste
kweken en sturen, zodat kwaliteitsei-
sen waargemaakt worden. Niet te veel,
maar juist te weinig ruimte aanwijzen.
Als je begint te bouwen, doe het niet
allemaal in één keer. Begin kleiner,
zorg dat de condities goed zijn, en
stuur bij.
Houd desnoods even pas op de
plaats. Het is aan de gemeente en de
provincie de taak om dit proces te
bewaken. Ook over de provinciale
grenzen heen, want elke provincie
heeft ook zo haar doelstellingen. Vaak
is het eigen beleid, maar het is belang-
rijk ook te kijken naar wat nationaal
verstandig is.
De tijd van blinde planning is van de
afgelopen decennia. Nu dient zich een
nieuwe fase aan: een slimme strategie
van faseren en sturen. Dan kun je het
proces in de hand houden en zorgen
dat er ook wordt geïnvesteerd in goede
infrastructuur en groen.
Ik refereer graag aan een gouden
wet in de ruimtelijke ordening: als je
een nieuwe stad bouwt, dan moet de
oude stad er ook wat aan hebben. Met
bedrijventerreinen is het precies zo. Als
enorme werkenclaves aan de rand van
een stad of dorp ontstaan, moet dat
voor iedereen vooruitgang betekenen.
Zo niet, dan worden het vreemde ‘li-
chamen’ waar niemand zich echt ver-
antwoordelijk voor voelt.
Riek Bakker is stedenbouwkundige en oprichter-
partner van BVR adviseurs stedelijke ontwikkeling,
landschap en infrastructuur te Rotterdam. E-mail:
advies@riekbakker.nl