SG ZET DERS NOTLARI

KONU BALIKLARI 1- Al ve Ders Listesi 2. Sal ve Gvenliinin Kavram ve Kurallarnn Geliimi 3. Sal ve Gvenliine Genel Bak ve Gvenlik Kltr 4.Trkiye'de ve Dnyada Sal ve Gvenlii 5- Temel Hukuk 6- Hukuku 7-Kanunlarda Sal ve Gvenlii 8.Ulusal ve Uluslar aras Kurulular ve Szlemeler 9. Sal ve Gvenlii Hizmetleri 10. Sal ve Gvenlii Kurullar 11. Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri 12.Risk Ynetimi ve Deerlendirilmesi 13.alma Ortam Gzetimi 14. Hijyeni 15.yeri Bina ve Eklentileri 16.Fiziksel Risk Etmenleri 17. Kimyasal Risk Etmeni 18.Biyolojik Risk Etmenleri 19.Piskososyal Risk Etmenleri 20.Ergonomi 21.Korunma Politikalar 22.Kaynak lerinde Sal ve Gvenlii 23.Elektrikle almalarda Sal ve Gvenlii 24.Kaldrma Aralarnda Sal ve Gvenlii 25.Motorlu Aralarda Sal ve Gvenlii 26.El Aletlerinde Sal ve Gvenlii 27.Bakm-Onarm lerinde Sal ve Gvenlii 28.Yangn 29.Acil Durum Planlar 30.Salk ve Gvenlik aretleri 31.Havalandrma ve klimlendirme Prensipleri 32.Basnl Kaplarla almalarda Sal ve Gvenlii 33.Kapal Alanlarda almalarda Sal ve Gvenlii 34.Ekranl Aralarla almalarda Sal ve Gvenlii 35.Elle Kaldrma ve Tama lerinde Sal ve Gvenlii 36.Yksekte almalarda Sal ve Gvenlii 37.naat yerlerinde Sal ve Gvenlii 38.Maden yerlerinde Sal ve Gvenlii 39.Kiisel Koruyucu Donanmlar 40. Ekipmanlarnn kullanmnda isg 41. Kazalar 42.Salk Gzetimi ve Meslek Hastalklar 43. Gvenlii Ynnden Yaplmas Gereken Kontroller ve Dzenlenecek Belgeler 44.Ar ve Tehlikeli ler 45.alma Yaamnda zel Risk Gruplar 46.Vardiyal alma ve Gece almas 47.alma Hayatnda Etik 48.Yetikin Eitimi,yerinde Salk ve Gvenlik Eitimi 49.6331 sayl yeni ynetmelik 50.Deerlendirme ve Son Test SAYFA

01

1 2 6 8 11 12 17 22 27 36 41 43 48 51 55 59 65 67 68 71 81 84 88 90 92 94 96 99 104 108 114 116 120 125 128 132 135 139 144 149 152 157 160 169 172 177 180 184 187 199 Sayfa 1

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

2- SALII VE GVENL KAVRAM VE KURALLARIN GELM

SG kavram ve aamalar Dnyada ve Trkiyede SG SGnin Dnyadaki tarihsel geliimi SGnin Trkiyedeki tarihsel geliimi ada i sal ve gvenlii o Kavram o Gelime aamalar o Kapsam o ve salk ilikileri ada SG uygulama ilkeleri o Uygun ie yerletirme o yeri ortam faktrlerinin deerlendirilmesi o SG risklerinin deerlendirilmesi ve kontrol o Aralkl kontrol muayenesi yerinde SG hizmeti salanmas SALII VE GVENL Sal
Btn mesleklerde alanlarn bedensel, ruhsal ve sosyal ynden iyilik hallerinin en stn dzeyde tutulmas, srdrlmesi ve gelitirilmesi almalardr. (Uluslararas alma rgt-Dnya Salk rgt - 1950)

02

Gvenlii

alanlarn ite karlatklar tehlikelerin ortadan kaldrlmas veya azaltlmas iin getirilmi ykmllklere ait teknik kurallarnn btnn anlatr. gvenlii daha ok iinin yaamna ve vcut btnlne ynelik tehlikelerin ortadan kaldrlmasn hedef alr

TRKYE'DE VE DNYADA SG

Sal ve Gvenlii Nedir? alanlarn salkl ve gvenli almalarn salamak zere alnmas gereken tedbirler dizisidir. yerlerinde iin yrtm srasnda, eitli sebeplerden kaynaklanan, alanlarn salna ve gvenliine zarar verebilecek artlardan korunmak amacyla yaplan sistemli ve bilimsel almalardr.

lkemizde i sal ve gvenliinin salanmas grevi, 1945 ylnda kurulan alma Bakanl bnyesinde i Sal Daire Bakanlna verilmitir.

Trkiyede Gvenlii Konusundaki Devlet Denetimi ve lgili Birimler

Trkiyede genel olarak i hayatn denetleme yetkisi Devlete aittir. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn SG konusundaki denetimden sorumlu birimi Tefti Kuruludur. SG konusunda hizmet veren Sal ve Gvenlii Genel Mdrl ve i Sal ve Gvenlii Merkezi (GM) ile alma ve Sosyal Gvenlik Eitim ve Aratrma Merkezi (ASGEM) bulunmaktadr.

ILO Tahminleri*

Dnyadaki igc 3 Milyar Kadn gc 1.2 milyar le ilgili lm 2.31 milyon kii kazas 337 milyon kaza Meslek hastal 160 milyon kii Dnya GSYH 30 trilyon $ SG kaynakl kayp 1.2 trilyon $-% 4 ILO nun verilerine gre lml i kazas oranlarnda en iyi olan lke ngiltere olup, lkemizdeki lml i kazas oran bu lkenin oranndan yaklak 15 kat daha fazladr. ILO rakamlarna gre lml i kazas oranlarnda en fazla orana sahip lke Trkiye ile Hindistan ve Rusyadr.

SGnin Dnyadaki Tarihsel Geliimi

a) lk alar i, alma sz konusu deil , karn doyurma amal Yiyeceklerin saklanmas , Doada var olan yiyecekler Avclk krkl hayvanlar Topran ilenmesi b) Ta ocaklar, madenler M.. 4000 ve sonras ta ocaklar, demir, kurun dier madenler boya pigment maddeleri M.. 50 Msr altn madenleri

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 2

 Hipokrat - M.. 460-370 o Kurun zehirlenmesi 03 Platon (Eflatun) - M.. 428-348 o Zanaatkarlarn alma koullarndan kaynaklanan sorunlar Aristo M.. 384-322 o Gladyatr diyeti Galen M.S. 2. Yzyl o Hastalklarda evre faktr (Miasma Teorisi) Agricola (1494 az-buruna mendil Paracelsus (1493-1541) altn-gm gibi kymetli madenleri elde etmenin bedeli Btn maddeler zehirdir. Zehir olmayan hibir madde yoktur. Uygun doz, zehir ve ila arasndaki fark yaratr. c) Bernardino Ramazzini (1633-1713) yeri hekimi hastalk ilikisi , hastalara mesleini sorunuz , ayrntl alma yks De Morbis Artificum Diatriba (Bu kitabn en nemli zelliklerinden biri, hastalklar ile i arasnda bir balant kurarak etiyolojik etmenleri belirlemi olmasdr. Ne i yapyorsun ?) Dier Fikir Adamlar ve Aydnlar Voltaire, J. J. Rousseasu Robert Owen, Michael Sadler, Anthony Ashley Cooper, Charles Turner Thackrah, d) Sanayi devrimi ve izleyen yllar Edwin chadwick alanlarn evre sal koullar 1842 ngiltere 1802 Health and Morals of Apprentices Act alma sresi 58 saat/hafta Eitimi engellemeyecek 1833 en kk alma ya 10 ya Doktor raporu (ie giri m.) 1847 iyeri denetimi mfettilii Dier lkeler (ABD, Kuzey Avrupa, ...) e) Gnmz Uluslararas ibirlii, dzenlemeler ILOnun kuruluu, 1919 (alma hayatndaki sorunlarn zmne ynelik hukuksal dzenlemeler.) o Szleme Convention o Tavsiye karar Recommendation o 200 dolaynda szleme ve tavsiye karar kabul etmi o lk oturumdaki 5 karar ocuk ve kadnlar Dnya Salk rgt, 1948 Dier uluslararas kurulular SGnin Trkiyedeki Tarihsel Geliimi Osmanl dneminde ilgi az alma az yok , Sanayi kuruluu, az , Madenler Gmhane, Ergani, ... 1829 Erelide kmr madeni bulunuu 1867 Dilaver Paa Nizamnamesi 1869 Maaddin Nizamnamesi , alma koullar, yatakhane, alma sresi, cret, ... 1871 Ameleperver Cemiyeti , Tekstil, gda, kat ikolu iileri 1895 Osmanl Amele Yardmlama Cemiyeti , Tophane iileri, alma koullar ILO ve WHO ya gre Sal ve Gvenlii Btn mesleklerde alanlarn bedensel, ruhsal ve sosyal iyilik hallerinin korunmas, gelitirilmesi ve en st dzeyde srdrlmesidir. in insana ve iinin kendi iine uyumunun salanmasdr. SALII UYGULAMA LKELER a) Uygun ie yerletirme b) yeri ortam faktrlerinin deerlendirilmesi ve kontrol c) SG risklerinin deerlendirilmesi ve kontrol d) Aralkl kontrol muayenesi e) yerinde salk hizmeti ve eitimi

alma Hayatnda Riskli Kiiler

en kk alma ya ILO 15 ya alma ya kavram Neden risk grubu? nk; Deneyimsiz Fizik yap gc az Mental gelime dk risk bilinci az Oyun oynama hevesi ok kk olduundan horlanr ikinci snf iler yaptrlr nlem: ILO IPEC Temel eitimin 8 yl 11 yl olmas

yal Demografik yallk 65 ya (emeklilik) alma hayatnda yallk 45 50 ya Yallkta sorunlar Fizyolojik deiiklikler Grme, iitme, hareket, mental f Patolojik durumlar Kronik-dejeneratif hastalklar; Hrt.,Kalp h.,DM., KOAH, --- deneyimli (olumlu) --- ar gven

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 3

Kadn fertilite, gebelik, doum, emzirme ... Fizik g 20 y. Erkein %65i -- 55 y. erkein %55i Vcudun su miktar az scak tolerans dk Vcudun ya miktar fazla Solunum kapasitesi erkekten %11 az efor az Hb erkekten %20 az fizik g Boy/omurga orants dk Dier uzun sre alma (ev ileri), taciz ...

Hasta ve zrl olanlar uygun yerletirme Grme, iitme engelliler zel iler
zrl ve eski hkml terr maduru altrma ykmll ( K. M. 30) %6, en az yars zrl olacak Ayn ilde birden fazla iyeri, toplam ii says

04

b) yeri Risklerinin Kontrol Teknik nlemler Yntem teknoloji deiiklii Substitsyon ikame Havalandrma Kapatma Ayrma risk kavram (kabul edilebilir) acceptable in yaplmas yaplmamas Dier risklerle karlatrma c) SG risklerinin deerlendirilmesi ve kontrol Tehlikenin tanmlanmas (hazard identification) in niteliine gre tahmin Kullanlan maddeler, ilemler, kullanlan aletler, vs. Gzlem Olas tehlike noktalar, kaak, tehlikeli aletler, ilemler Kaytlar Salk kaytlar, i hijyeni kaytlar vs. Akut belirtiler Solunum sknts, kant, gzde sulanma ---- irritan m.? Maruziyetin deerlendirilmesi (exposure assessment) Sre Dzey lm grlt (dB), scaklk, radyasyon, ... toz (tr, miktar mg/m3) Kimyasal, metal (tr, miktar...) gaz (ppm-ppb) Doz-cevap ilikisi (dose-response relationship) Maruziyet arttka etkilenme artyor mu? NOAEL Gzlemlenen ters etki seviyesi LOAEL Gzlemlenen en dk ters etki seviyesi Risk karakterizasyonu ( risk characterization ) Kim(ler) iin risk var? Ne dzeyde risk var? Topluma yansyan tehlike var m?

Sonularn deerlendirilmesi, yeri snr deerleri

MAK (MAC; Maksimum zin Verilen Konsantrasyon) Hi almamas gereken deer Akut etkiler iin ESD (Eik snr deer) TLV; Ortalama deerin amamas gereken dzey

d) Aralkl Kontrol Muayenesi

Uygun yerletirme Risklerin saptanmas ve kontrol alma ortam gvenli Yine sorun olabilir Aralklarla salk kontrol erken tan in niteliine gre deiik sklkta koruyucu ie giri, periyodik m. riskli olanlara zel yaklam Tedavi hizmeti de olabilir basit hastalklar lkyardm ve acil hizmetlerin organizasyonu

e) yerinde SG hizmeti salanmas

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 4

 Alama Kre, ocuk yuvas uygun grup yeri riskleri, salk etkileri, korunma yollar Genel salk konular Beslenme, alama, kiisel hijyen, salkl yaam, ... Gnmzde SG ile ilgili Ulusal Kurulular alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Salk Bakanl i ve veren Sendikalar Meslek Odalar YASAL DZENLEMELER ngiltere 1802 Healthand Morals of Apprentices Act - alma sresi 58 saat/hafta - Eitim 1833 En kk alma ya 10 ya -Doktor raporu (ie giri ) 1847 yeri denetimi - mfettilii Trkiyede durum I.Tanzimat ncesi Lonca (Orta Sand Teavn Sand) II.Tanzimat ve Merutiyet dnemi
1865 Dilaver Paa Nizamnamesi (Havza-i FahmiyeTeamlnamesi) 1869 Maadin Nizamnamesi 1871 Ameleperver Cemiyeti 1895 Osmanl Amele Yardmlama Cemiyeti

05

III. Cumhuriyet dnemi Ereli Havza- Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna Mteallik Kanun 1926 Borlar Kanunu 1930 Umumi Hfz shha Kanunu International Labour Organization ILO(Uluslararas alma rgt) ILOnun kuruluu, 1919 Herhangi bir lkenin, emein insani koullarn benimsememesi, kendi lkelerindeki durumu iyiletirme isteinde olan dier lkeler iin bir engel tekil eder. (ILO Anayasas)

Kanunlar: 3008 sayl, 1936 931 sayl, 1967 1475 sayl, 1971 4857 sayl, 2003 6331 sayl 2012

ILO Stratejisi;

alma yaamnda standartlar, temel ilke ve haklar gelitirmek ve gerekletirmek, Kadn ve erkeklerin insana yakr ilere sahip olabilmeleri, iin daha fazla frsat yaratmak , Sosyal koruma programlarnn kapsamn ve etkinliini artrmak , l yapy ve sosyal diyalogu glendirmek , Szlemeler Tavsiye kararlar Teknik yardm Eitim ve danmanlk Emek bir ticari mal deildir. Srdrlebilir bir gelime iin ifade ve rgtlenme zgrl esastr. Dnyann herhangi bir yerindeki yoksulluk, dnyann her yerindeki refah tehdit etmektedir. Btn insanlar, rk, inan ya da cinsiyet fark gzetmeksizin zgrlk ve saygnlk, ekonomik gvenlik ve frsat koullarnda maddi ve manevi geliimlerini srdrme hakkna sahiptirler. i ve iverenlerin rgtlenme zgrl ve etkin toplu pazarlk haklarna iyi niyet erevesinde riayet etme, gelitirme ve gerekletirme taahhd Zorla ve zorunlu altrlmann ortadan kaldrlmas ocuk emeinin yasaklanmas Ayrmcln yok edilmesi

Filadelfiya Bildirgesi (1944)

alma Yaamnda Temel lke ve Haklar Bildirgesi (1988)

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 5

3/ Sal ve Gvenliine Genel Bak ve Gvenlik Kltr

sal ve gvenliine btnsel yaklam yerinde risk nleme kltr Gvenlik kltrnn nemi ve gnlk yaamdaki yeri SGnin iletme ynetimindeki yeri Gvenlik kltrnn oluturulmas ve devamnn salanmas Gvenlik kltrnn oluturulmasnda ulusal kurum ve kurululara den grevler SG temel prensipleri Salkl ve gvenli yaam , SG alannda yaam boyu renme

06

Sal ve Gvenliine Btnsel Yaklam

1. 2. 3.

yerlerinde Risk nleme Kltr

Sal ve Gvenlii ok bileenli bir bilim daldr. Ayn zamanda da birden fazla tarafn bir araya gelmesi ile ortaya kar. Taraflarn kimler olduu iyi bilinmesi (Devlet - i - veren - niversiteler - Dier ) Sal ve Gvenlii ynetimi, yalnzca st ynetimin sorumluluunda olmayp, mdrlerin her birini veya firma danmanlarn veya Sal ve Gvenlii Uzmanlar ile tm alanlar iin iine sokar. Organizasyonel ncellikleri belirleyen st ynetimden, bir kazay veya potansiyel tehlikeyi gzlemleyebilecek iiye kadar herkesi kapsar ve taahhdn gerektirir. Etkin bir risk ynetimi kltrne sahip olmak demek, insanlarn iinde birlikte alabilecekleri ve herhangi bir kayp olmadan nce potansiyel problemleri tanyabilecekleri ve bunlar ortadan kaldrabilecekleri proaktif bir yaklama sahip olmalar demektir. Etkin bir Sal ve Gvenlii Risk Ynetim Kltr iin herkesin buna gerekten inanmas ge rekir. emniyeti ncelii hakknda ynetimden gelen istikrar sinyalleri, tehlikelerin ve risklerin kontrol edilmesi ve tannmas iin nemlidir. Uygun bir Emniyeti Kltr n baarmak iin bir organizasyonun risklere kar sahip olaca genel davran biiminin byk nemi vardr.

4. 5. 6.

Gvenlik Kltrnn nemi ve Gnlk Yaamdaki Yeri

kazalar, meslek hastalklar ve normal hastalklar nedeniyle oluan ekonomik kayplar ortadan kaldrmak iin her eyi zamann akna m brakalm, yoksa sreci ksaltmak iin bir eyler mi yapalm? Bu soruya verilecek yant bir eyler yapmamz gerektiidir. Her eyden nce, birbirlerinin varlk nedeni olan ii ve iverenin ibirlii zemininde yapmas gereken o kadar ok ey var ki. Ayrca ii ve iverenin, Devletin konu ile ilgili birimleri ile ibirlii yapmas ve koordineli almas gereklidir.

Gvenlik Kltrnn Oluturulmas ve Devamnn Salanmas

i sal ve i gvenlii sorunlarnn zme kavuturulmasna ynelik nlemlerin gelitirilmesi almalar bir ok bilim daln yakndan ilgilendirmektedir. Bu almalarn temelini ise retim srecinin gerei olarak mhendislik bilgileri oluturmaktadr. kimyasal madde, grlt, titreim, s, nem, radyasyon gibi eitli etkenler Devletin Grevleri barn salamak lgili mevzuat hazrlamak Gnll katlm desteklemek Denetim yapmak Eitim olana salamak Teknik destek salamak ve Danmanlk yapmak verenin Grevleri yerini kurmak ve iletmek Salk ve gvenlik nlemlerini almak alanlarn eitimlerini salamak yerindeki riskler ve korunma konusunda almalar yapmak Genel salk ve gvenlik eitimi vermek yerinde salk ve gvenlik rgtlenmesi salamak Sal ve Gvenlii Kurulu kurmak Yenilikleri ve gelimeleri izlemek ve uygulamak ,Dier iverenlerle ibirlii yapmak

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 6

ilerin Grevleri Aletler ve malzemeyi doru kullanmak Kendisinin ve bakalarnn saln nemsemek Salk ve gvenlik kurallarna uymak Tehlike durumlarn ilgililere bildirmek Hastalk ve kazalar ilgililere bildirmek Bilme ve bilgi edinme hakk Sal ve Gvenlii; iin yaplmas srasnda eitli nedenlerden kaynaklanan sala ve gvenlie zarar verebilecek koullardan korunmak amac ile yaplan sistemli ve bilimsel almalardr. Sal ve Gvenliinin Amac Salkl ve gvenli bir alma ortam salamak, alanlar alma ortamndan kaynaklanan salk ve gvenlik risklerine kar korumak, alanlarn salk, gvenlik ve refahn salamak ve gelitirmek, retimin devamlln salamak, Verimlilii artrmak olarak sylenebilir, GVENLNN 10 TEMEL KURALI ; 1) Gvenliinin asl alma alan tehlikeli durum ve tehlikeli davrann ortadan kaldrlmasna ynelik olmaldr 2) Kazalar arlkl olarak %88 i tehlikeli davranlardan , %10 u tehlikeli durumlardan - %2 si kanlmaz durumlardan kaynaklanmaktadr 3) Kaza sonucu meydana gelecek zararn bykl nceden kestirilemez 4) Her kazann temelinde 1 Ar yaralanma veya lm, 29 hafif yaralanma , 300 yaralanmasz olay vardr. 1 lm, 29 uzuv kayb, 300 ramak kald 5) Tehlikeli davranlarn nedenleri: a) ahsi kusurlar: Dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlk gibi b) Eitim yetersizlii :Bilgi, ustalk, alkanlk c) Fiziki yetersizlik :Bnyenin yaplan ie uygun olmamas d) Uygunsuz mekanik artlar ve fiziki ortam 6) Kazalardan korunmak iin: a) Mhendislik ve revizyon b) Eitim c) Ergonomi kurallarndan yararlanma, d) Tevik tedbirleri uygulama e) Disiplin tedbirlerini uygulama almalarnn yaplmas 7) Kazalardan korunma yntemleri ile retim, maliyet, kalite kontrol metotlar benzerlik ve paralellik arz eder. 8) Gvenlii almalarna iletmenin st dzey yneticileri de katlmal ve sorumlulua ortak olmaldr. 9) i Sal ve Gvenlii konusunda formen ve ustaba gibi ilk kademe yneticileri ok nemlidir. 10) gvenlii almalarna birinci derecede insani duygular yn vermelidir. Ancak i gvenlii tedbirle -rinin retimin artmas, masraflarn azalmas, maliyetlerin dmesine yardmc olduu unutulmamaldr. Sal ve Gvenlii Tehdit Eden Durumlarn Ortadan Kaldrlmas 1. Proaktif ; Olaylarn nnde olmak ve erken davranmaktr. "nlem alma" olarak anlr. Kt veya yanl bir eyi ortadan kaldrmak veya engel olmak amacyla hazrlk yapmak ve en aza indirmek (Gaz sznts ve iine koku ilave 2. Reaktif ; Olaylara sonradan tepki gsterme, kabul edilir bir davran deildir. SG Alannda Yaam Boyu renme ve Eitim Kanun No. 6331 Kabul Tarihi: 20/6/2012 tarihli kanunda ayn braklan, deitirilmeyen 4857 sayl Yasas'nn 77. Maddesi ile AB direktifleri dorultusunda hazrlanan, "alanlarn Sal ve Gvenlii Eitimlerinin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik"de alanlara verilecek eitimlerin konular ve bu eitimi kimlerin verebilecei belirtilmitir. Sal ve Gvenlii Politikasnn Baarl Olmas iin Yaplmas Gerekenler Devlet, ii ve iverenin l katlm salanmal Ulusal kalknma hedefleri ile uyumlu olmal, lgili mevzuat hazrlanmal, Kurumsal ve mali kaynak olmal, Taraflar ve toplum bilgilendirilmeli, Gnll katlm zendirilmeli ve Srekli gzden geirilmelidir

07

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 7

4/ Trkiye'de ve Dnyada Sal ve Gvenlii

ILO: Uluslararas alma rgt (International Labour Organization) WHO: Dnya Salk rgt (World Health Organization) NACE: Avrupa Topluundaki Ekonomik Faaliyetlerin statistiki Snflandrmas GSMH: Gayri Safi Milli Hasla GSYH: Gayri Safi Yurtii Hasla SGGM: Sal ve Gvenlii Genel Mdrl SGM: Sal ve Gvenlii Enstits Mdrl SG: Sal ve Gvenlii Dnyada Sal ve Gvenliinin Mevcut Durumu (ILO) Dnyada i sal ve gvenliinin mevcut durumunu deerlendirmek iin, bu konuda nc olan iki uluslararas kurumun; Uluslararas alma rgt (ILO) ve Dnya Salk rgt (WHO)nn verileri kullanlmtr. ILO tahminlerine gre *; Dnyadaki igc : 3 Milyar Kadn igc : 1.2 Milyar le ilgili lmler : 2.31 Milyon kazalar : 337 Milyon Meslek hastalklar : 160 Milyon Dnya GSMH : 30 Trilyon $ SG kaynakl kayp : GSMHnn %4 dzeyindedir (1.2 Trilyon $) (SG) asndan yeterince gelimemi olan in ve dier Asya lkeleri gibi lkelerde lml i kazalarnn daha fazla meydana geldii grlmektedir Kazalarnn Blgesel Bazda Dalm (2002) ILO verilerine gre 1980-1995 yllar arasnda grlen lml i kazalarnn yllk ortalamas alnarak sektrel dalmna bakldnda; en fazla lml i kazasnn inaat sektrnde meydana geldii, madenciliin ise alan saysna gre en yksek lml i kazas oranlarna sahip olduu grlmektedir ILO Verilerine Gre Meslek Hastalklarnn Dalm (1980-1995 dnemi, yllk ortalama ) ILO tahminlerine gre; meslek hastal nedenli lmlerin tahmini dalm incelendiinde; %32sinin mesleki kanserlerden ve %23nn kardiyo vaskler sistem hastalklarndan kaynakland grlmektedir Maliyetleri deerlendirildiinde ise kas iskelet sistemi hastalklarnn %40 ile en ok kaynak israfna neden olduu grlr. Dnyada meslek hastalklarna bal lmlerin tahmini dalm, (ILO 2002)

08

7% 8% 9% 14%

3% 3% 40%

16%

Kas skelet Sis. Has. Kalp hastalklar Kazalar Solunum Sis. Has. Merkezi Sinir Sistemi Ruhsal Bozukluklar Tmrler Deri Hastalklar

Trkiyede Sal ve Gvenliinde Mevcut Durum (SGK) lkemizde i sal ve gvenlii istatistiklerine ulaabildiimiz tek kaynak Sosyal Gvenlik Kurumu istatistikleridir. Bu verilere gre 2011 ylnda Trkiyede 1.435.000 iyeri faaliyet gstermi ve bu iyerlerinde 11.030.000 ii istihdam edilmitir. Ayrca bu iyerlerinde 69.000 i kazas, 433 meslek hastal vakas meydana gelmi, bunlarn 850s lmle sonulanmtr. 2008 ylnda i kazalar ve meslek hastalklar sonucu kaybedilen i gn says ise 1.900.000dir. Trkiyede gnde; yaklak 200 i kazas olmakta,3 kii hayatn kaybetmekte, 4 kii i gremez hale gelmekte lkemizdeki iyerlerinin neredeyse tamam (%99.7) kk ve orta lekli iletmelerden olumaktadr. 1.170.000 iletmenin %85i 1-9 sigortal altran iyerlerinden, %13 10-49 sigortal altran iyerlerinden ve %1.6s ise 50-249 sigortal altran iyerlerinden olumaktadr. alanlarn ise %29.1i 1 -9 ii istihdam eden iyerlerinde, %32.9u 10-49 ii istihdam eden iyerlerinde, %21.8i ise 50 -249 ii istihdam eden iyerlerinde bulunmaktadr. 2008de i kazalarnn %33.8i 1-9 ii altran, %26.7si 10 -49 ii altran %20.2si 50-249 ii altran iyerlerinde toplam olarak %80.7si KOB lerde kaza meydana gelmektedir

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 8

Bu rakamlardan da anlalaca zere, i kazalar ve meslek hastalklar sonucu maddi ve manevi kayplar, lke ekonomisi asndan fevkalade nemli boyutlara ulamaktadr. Bu nedenle lkemizde i sal ve gvenlii alannda ok ciddi tedbirlerin alnmas mecburiyeti vardr.
i Says KOBlerin yeri Says indeki Oran (%) KOBlerin i Says indeki Oran (%)

09

KOBlerin Kazalar indeki Oran (%)

1-9 i 10-49 i 50-249 i KOB TOPLAMI

1.224.740 (% 85.3) 183.415 (% 12.8) 24.428 (% 1.7) 1.432.583 (%99.8)

3.271.100 (%29.7) 3.586.499 (%32.5) 2.409.411 (%21.8) 9.267.010 (%84)

16.780 (%24.2) 18.803 (%27.2) 17.003 (%24.6) 52.586 (%76)

Trkiyenin SG asndan kat ettii mesafeyi grmek iin 1961-2008 yllar aras lkemizdeki SG istatistikleri incelenebilir. Yukarda 2011 yl verilerini grmektesiniz 10965 12000 9966 10017
9383

10000 8000 6000 4000 2000 0

kazas saylarnn son 5 yllk dalmnda en ok i kazas grlen sektr olarak metal birinci srada, tekstil ikinci srada, inaat ise nc srada gelmektedir. kazalar 100bin alana oranlandnda sralama deimekte ve ilk srada maden, metal ve makine sektrleri gelmektedir. lml i kazas saylarnn son 5 yllk dalmnda en ok lml i kazas meydana gelen sektr olarak inaat birinci srada, nakliyat ikinci srada, maden ise nc srada gelmektedir. lml i kazalar 100bin alana oranlandnda sralama deimekte ve ilk srada maden, inaat ve nakliyat sektrleri gelmektedir. lml i kazalarnn sektrler iindeki dalmnda inaat sektr %30.4 gibi bir oranla birinci srada yer alrken, 100 bin alan saysna gre lml i kazalarna bakldnda ise yzbinde 82 gibi bir oranla madencilik sektr ilk srada yer almaktadr 2003 Hindistan Rusya ngiltere Trkiye Almanya Fransa 134 381 630 1365 3138 4090 2004 210 331 585 1356 2948 3949 2005 223 300 562 1068 2835 3910 2006 173 277 515 1011 2825 3940 2007 166 262 --948 2803 3943 2008 --238 --829 ----7239 5676 4522 2112

1425 1070

829

spanya 6371 6121 5999 5868 5748 5055 Tablo ILO Verilerine Gre Kazas Oranlar /100.000(2003 -2008) GLKLER Uluslararas kurulular (ILO, WHO, Eurostat) tarafndan yaynlanan SG verileri arasnda tutarszlk olmas lkemiz SG verilerinin Eurostat ile uyumlu olmamas lkemiz rakamlarnn sadece sigortal iileri kapsamas, Avrupa ve Dnya lkelerinde ise tm alanlar lkemizde 2 gn ve zeri i gn kaybna neden olan kazalar bildirilirken, AB yesi lkelerde 3 gn ve zeri Bildirim eksiklii Kayt d istihdam ZM NERLER Uluslararas SG veri standardnn oluturulmas AB standardna paralel olarak TK tarafndan konuyla ilgili yrtlmekte olan projenin tamamlanmas Tm alanlar kapsayacak SG Kanununun yaynlanmas kazas bildirimlerinin AB Direktiflerine uyumlu hale getirilmesi Tm sosyal taraflarn konuyla ilgili bilinlendirilmesi

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 9

Kayt d istihdam ile ilgili Trkiye statistik Kurumu verilerine gz atmak i sal ve gvenliiyle ilgili 10 yukarda bahsedilen zm nerileri bakmndan faydal olacaktr. 2010 yl ubat dneminde, Trkiye genelinde igcne katlma oran, bir nceki yln ayn dnemine gre 1,6 artla % 47,5 olarak gereklemitir. sizlik oran %14,4 ve kayt d istihdam oran ise 2009 yl rakamlarna gre % 42,3dr SG Kaynakl Maddi Kayp ILO yaynlarna gre, endstrilemekte olan lkelerde i kazalar ve meslek hastalklarnn toplam maliyeti, bu lkelerin Gayr Safi Yurtii Haslalarnn yaklak %4 oranndadr. (Introductory Report: Decent Work - Safe Work, Takala, 2005) Bu oran gelimi lkeler iin %1-3dr. lkemizde, Trkiye statistik Kurumundan alnan 2009 yl verilerine gre GSYH 953, 974 Milyar TLdr lkemizde ILO kriterlerine gre i kazalar ve meslek hastalklarnda katlanlacak maliyet; %4 zerinden yaklak ylda 38 milyar TL olarak hesaplanmaktadr.

GRNR MALYETLER

Tbbi maliyetler Sigortaya denen Maliyetler Tazminat maliyetleri

GRNMEZ MALYETLER gn ve i gc kayb (yneticilerin) Mahkeme masraflar Fazla mesai Bina, makine, alet tehizat, retim veya rndeki hasarn maliyeti in durmas nedeniyle uranlan maliyet Sipari kayplar Arzal makinenin retim d kalmas yerinde yaplan denetim, aratrma ve yazmalarn maliyeti Verimin dmesinin maliyeti alanlardaki moral bozukluunun getirdii maliyet Kazal iinin yerine alnan geici iiye verilen eitim maliyeti irketin prestij kayb ve Dier Kayplar

BAZI LKELERDEK SG KURUMLARI VE YAPILARI 1) NGLTERE: Salk ve Gvenlik Komisyonu (HSC) -Salk ve Gvenlik Kurumu (HSE) 2) ALMANYA: 20' den fazla iinin alt iyerinde iveren SG Kurulu kurmak zorundadr. Almanya
da Federal Kanunlar genel ereveyi salar ve bu kanunlar ynetmel ik, tavsiye ve standartlar ile desteklenirler. Bu yzden devlet, idari bamszl olan meslek sandklar (BG ler) ve ynetime katlma hakk olan iletmelerin her biri kendi sektrleri iin daha uygun dzenlemelerin, misyon, grev, kontroller hazrlanmasnda rol alr

3) SVE: svete alma ve istihdamdan sorumlu sve alma Bakanl, 1974te kurulmutur. 1999da

bu Bakanln grevleri Sanayi, stihdam ve Ulatrma Bakanlna devredilmitir. Bakanlk, 2007 Ocak ay itibari ile hkmet karar ile tekrar kurularak grevlerini devralmtr. Bakanlk, konusuyla ilgili pek ok devlet kuruluuna veklet etmektedir. Bunlardan SG ile ilgili olarak sve alma evresi Kurumu (SWEA) ve Ulusal alma Hayat Enstits (NIWL)nden sorumludur.

4) SPANYA: spanya hkmeti, alma yaam mevzuatn dzenleme konusunda tm yetkiye sahiptir.
sal ve gvenlii alanndaki dzenlemeler, ve G Bakanl tarafndan yaplmaktadr. zerk blgeler bu dzenlemelere uymakla ykmldrler. Ulusal Sal ve Gvenlii Komisyonu: Ulusal Hijyeni ve Gvenlii Enstits: ve Sosyal Gvenlik Teftii:

5) FNLANDYA: Finlandiya da i sal ve gvenlii konular birbirinden ayrlmaktadr: Gvenlik konular

iveren ve ii temsilcileri tarafndan iletme iinde ele alnrken, salk konular Salk Birimine aittir

6) TALYA: talya da Sal ve Gvenlii Enstits, alma ve Salk Bakanlna bal olarak ve
blgesel koordinasyon komiteleri ve sosyal taraflarla birlikte almalarn yrtmektedir. sal ve gvenlii ile ilgili sorumluluklar mevzuat iyiletirme almalar, denetim, iyerlerindeki salk hizmetleri ve i hayatn desteklemektir. yerlerinde nlemler Ulusal Bilgi Sistemi ne (SINP), alma ve Salk Bakanl, leri Bakanl, talyan i Tazminatlar Otoritesi (INAIL), Denizcilik Sektr Sosyal Salk Enstits (IPSEMA), Ulusal Sal ve Gvenlii Enstits (ISPESL) ve Sal ve Ulusal nleme Enstits nden oluan bir ekip, almalar srdrmektedir. Ulusal Sal ve Gvenlii sisteminin idari yaps genel anlamda, halk sal ve alma politikas olmak zere 2 temel blmden olumaktadr.

7) HOLLANDA: Hollanda Sosyal ler ve stihdam Bakanlnda i tefti ve i sal gvenlii hizmetleri SONU ; Farkl lkelerde nleme ve korumann nasl organize edildii zerine yaplan bu karlatrmal

ayr ayr yaplanmtr. teftiin faaliyetleri 6 corafi blgede 250 i mfettii tarafndan yrtlmektedir. Sal ve Gvenlii Mdrl ile Tefti Genel Mdrl bilgi iin her ay toplant yapar alma, ereve direktifin tm ye lkelerdeki i sal ve gvenlii organizasyonu zerinde etkisi olduunu gstermektedir. Aratrma sonular, uyumlatrma srecinin henz tamamlanmam olduunu da vurgulamaktadr. Bu lkeler, Avrupa hedeflerine ulamak iin zaman zaman farkl yollar da semilerdir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 10

5/ TEMEL HUKUK
Anayasa, kanun, tzk, ynetmelik, tebli, genelge ve ynerge kavramlar Hukuk normlarnn nitelii

11

Toplum dzen kurallar ; Din kurallar , rf ve Adet kurallar , Grenek kurallar , Hukuk kurallar Hukuk; bireyin bireyle, bireyin devlet ve malla olan ilikilerini dzenleyen kurallar btndr
Pozitif / deal hukuk; Bir lkede fiilen uygulanan btn hukuk kurallardr. olmas arzulanan doal hukukun addr ki daha ok felsefik bir manay ifade eder. rnein; herkes evinin nn temiz tutsa Maddi / ekli hukuk; dorudan doruya toplumsal dzeni salayp insan ilikilerinde meydana gelen sorunlar zmeye ynelik hkmler ieren hukukdur. Normlar hiyeraisine gre ; Anayasa Yasa (kanun) Yasa (kanun) hkmnde kararname Tzk Ynetmelik Genelge

Anayasa ;

Anayasa devletin eklini, yapsn organlarnn grev ve yetkilerini, bunlarn birbiriyle olan ilikilerini, kiilerinin temel hakk ve zgrlklerini dzenleyen temel hukuktur. 1982 Anayasamz; Milli devlet ilkesi Demokratik devlet ilkesi Laik devlet ilkesi Sosyal devlet ilkesi Hukuk devleti ilkesidir. Birbirinden bamsz alan organ mevcuttur. Kuvvetler ayrlna gre alan ve 3 Y kural

Yasama

Yrtme

Yarg

Yasa ; Yrtme organnca (siyasal iktidar ya da bakanlar kurulu) hazrlanan hukuksal nitelikli tasarmlarn ki
buna yasa tasars denir ilgili komisyonda grlp benimsemesinden sonra, Meclis Genel Kurulunda maddeler itibariyle tartlp kabul ve Cumhurbakan tarafndan imzalanp Resmi Gazete de yaymlanma srelerini tamamlayan dzenlemedir .Eer ilgili tasarmlar, Bakanlar Kurulunca deil de halk temsilcileri(milletvekilleri) tarafndan hazrlanrsa, o zaman yasa teklifi veya yasa nerisi adn alrlar.

KHK ; Bu hem bir yasa hem de kararnamedir.

Yasadr nk daha evvel karlan bir yasayla konusu sresi mahiyeti ve uygulanaca alan belirtilmek kaydyla hkmete byle bir dzenleme yapma yetkisi verilmektedir. Ya da meydana gelen fevkalade bir durum (deprem, ayaklanma, salgn hastalk vb. ) nedeniyle siyasal iktidar o fevkalade durumlar gerektirdii ve acil nlemleri alarak uygulamaya koymakta ve fakat yasama meclisini 24 saat zarfnda toplantya ararak ald nlemleri TBMMnin iradesine sunmaktadr. Meclis kabul / ret eder. Cumhurbakan tarafndan imzalanr ve Resmi Gazete de yaynlanrlar. Yaynlandklar gn yrrle girerler. Anayasa ile uyumlu olmak zorundadrlar. Bunlarn denetimi anayasa mahkemesince yaplr. Olaanst ve skynetim hallerinde Cumhurbakanlnn Bakanlnda toplanarak karlan yasa hkmndeki kararnameler hakknda anayasaya aykrl iddiasyla anayasa mahkemesinde iptal davas alamaz. ptal davasn Cumhurbakan, ana muhalefet partisi ile TBMMdeki mevcut milletvekilleri 1/5i aabilir.

Tzk ;

1974 tarihli isg tz 500 maddelik ; Bakanlar kurulu yasalarn uygulamasn gstermek ya da

kanunla emredilen ileri belirtmek zere kanuna aykr olmamak ve Dantayn incelemesinden geirilmek kouluyla tzkler karabilir. Bir hkmet tasarrufu olan tzk Cumhurbakan imzalar ve R. Gazete yaynlanr

Ynetmelik ; Babakanlk, bakanlklar ve dier kamu tzel kiileri tarafndan grev alanlaryla ilgili
kanunlarn ve tzklerin uygulamasn salamak maksadyla karlan hukuksal dzenlemelerdir

Tebli ; hukuksal durumlar ilgili kimselere duyurmak zere st makamlarca yazlan aklamalardr. Genelge ; Genelge, st ynetim birimlerince zellikle yasal dzenlemelerin nasl yorumlanmas ve
uygulanmas gerektii hususlarnda alt ynetim kademelerine ve btn ilgilere gnderilen ayrntl dzenlemelerdir. Ynerge ; Herhangi bir konuda takip edilecek yol ve yntem iin st makamlardakiler tarafndan astlara verilen buyrua (ynerge) denir. Bazen bu hukuksal kavram talimat ya da direktif olarak adlandrlr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 11

6/ hukuku

i, iveren, alt iveren, iveren vekili kavramlar verenin hak ve ykmllkleri verenin sorumluluu verenlerin sorumluluunun hukuki dayana o verenlerin sorumluluunun kapsam ve bu sorumlulukta kusurun rol o verenler tarafndan denecek tazminatlar o Maddi-manevi tazminat o Destekten yoksun kalma tazminat o Rcu tazminat o verenin idari sorumluluu o verenin cezai sorumluluu alma srelerine ilikin hkmler sal ve gvenliine ilikin ceza yaptrmlar veren vekilinin sorumluluu ilerin hak ve ykmllkleri gvenlii uzmanlarnn hak ve ykmllkleri gvencesine ilikin genel esaslar Sendikalarn sorumluluu o Eitim sorumluluu o SG konularnda toplu i szlemelerinden yararlanlmas kazas ve meslek hastalklarnn hukuki yaps Bireysel i hukuku asndan i kazas ve meslek hastal o Nedensellik ba o Meslek hastalklar mevzuat (5510 sayl Kanun, Tespit lemleri Ynetmelii, Yksek Salk Kurulu Ynetmelii) Sonulanm yarg kararlar Hukuku; nsanolu yaamn srdrebilmesi iin, baml ya da bamsz almak zorundadr. Baml alan grubu, iileri esas alan ve onlarn iverenle olan mnasebetlerini dzenleyen hukuk dal na i hukuku denir 1. Bireysel 2. Toplu Hukuku dare Hukuku ; Baml alan gruba memurlar giriyor. Hukukunun temel amac ; Konum itibariyle gl olan iverene kar iinin korunmas , ii ile iveren arasndaki szlemenin nitelik ve unsurlarn, alma koullarn, taraflarn hak ve ykmllklerini, alma srelerini; cretli, tatil ve yllk izinleri, i akdinin feshi, i sal ve gvenlii kurulu (SG) nun hizmetlerinden iinin yararlanmas, sendikalar, grev ve lokavt hakk, toplu i szlemesi, uyumazlklar vb. konular ierir. i ,i szlemesine dayanarak alan gerek kii olarak tanmla nmtr. veren ; szlemesine dayanarak ii altran gerek veya tzel kii yahut tzel kiilii olmayan kurum ve kurululara iveren denir. veren vekili ; veren adna hareket eden ve iin, iyerinin ve iletmenin ynetiminde grev alan kimseler dir.

12

1-VERENN HAKLARI, YKMLLKLER VE SORUMLULUKLARI verenin Ykmllkleri;

veren, i szlemesinde konu edilen iin ii tarafndan grlmesini isteme, talimat verme hakkna sahiptir. 1. cret deme, 2. iyi Koruma, 3. Eit lem Yapma, 4. e Uygun i altrma, 5. iye Gerekli Alet, Tat, Edevat Salama, 6. inin Buluunun Karln deme ve Dier Ykmllkler. verenin Sorumluluklar 1. Hukuki Mali Sorumluluk 2. Cezai Sorumluluk 3. zrl ve Eski Hkml altrma Sorumluluu 4. GS Konusunda Sorumluluk 5. dari Sorumluluk

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 12

verenin Hukuksal Sorumluluu ve Alabilecek Davalar 13 Tm kurallar, kusurluluk derecelerine baklarak mahkemece belirlenir. Kusura dayal olarak iverenin sorumlu tutulabilmesinin koullar tam olmaynca, iveren veya vekili, hukuksal ynden tazminata istenemez. -Hukuka Aykr Fiil, -Fiilin Dourduu Zarar, -Kusur, -Fiil ile Zarar Arasndaki lliyet Ba (sebep -sonu ilikisi)'dr. verene Kar Alacak Davalar Yaralanmas halinde iiye geici veya srekli i gremezlik denei balanr. lmesi durumunda ise yaknlarna kanunda belirtilen artlarda belli bir gelir salanabilir. Kukusuz bu arada, tabi olduu sosyal gvenlik kurumu tarafndan i grene ncelikle yaplan yardm ve denekler, bilahare kusurlu bulunan iverene veya nc kiilere rcu edilebilir. Mali sorumluluun esas, zarar gren iinin btn zararlarn karlamaya yneliktir. Maddi Tazminat Davas Maddi tazminat davas kiilerin yada kurulularn uradklar zararlarn tazminine ynelik olup, iinin alma srasnda bedensel bir zarara uramas veya mesleki hastalk nedeniyle yitirdii alma gcnn telafisi balamnda, bunda kusuru olan iverene veya nc kiiye kar at davadr. Adna ' Grmezlik Tazminat' da denilen ve iinin kaza ve meslek hastal nedeniyle uram olduu gelir kayb ve ypranmann karl, iveren tarafndan denmesi gereken bir tazminattr. Bu davay yalnz i kazasna urayan ii aabilir, yaknlar aamaz. gremezlik tazminatnn saptanmasnda i kazas geiren iinin; -Ald cret, -Ya, -Maluliyet Oran nemli rol oynar. Srekli ve tam i gremezlikte sigortalya balanacak gelir, yllk kazancnn %70'ine eittir. ayet sigortal,bir bakasnn srekli bakmna muhta ise bu yllk gelir %50 nispetinde artrlr (SSKm.20). Manevi Tazminat Davas kazas yada mesleki hastalk veya lm nedeniyle i grenin (lm halinde yaknlarnn) bu durumdan znt duymalar, beden ve ruh btnlklerinin zedelenmesini gidermeye ynelik alacak dava, Manevi Tazminat davas'dr. Doaldr ki bu davann ikame edilip kazanlabilmesi bakmndan iverende kusurun ya da ortak kusurun (mterafik kusur) bulunmas gerekir. Manevi tazminat davasnn blnmezlii esas olup, ancak kazazedenin aabilecei bir davadr. Kazazede davay atktan sonra lmse, dava sonucu mteveffann yaknlarna geer. grenin lm durumunda ailesine yaplacak adalete uygun manevi tazminat takdir edecek olan, bamsz ve teminat altndaki yargdr(BKm.47). Destekten Yoksun Kalma Tazminat Davas Destekten Yoksun Kalma Tazminat, i kazas ya da mesleki hastalk sonucunda iinin lmesi halinde, bu iinin desteinden yoksun kalan kimselerin talep ettikleri demeye ilikin atklar davadr, Sigortalnn lm durumunda sa kalan eine, ocuklarna ve bakmakla ykml bulunduu ebeveynine gerekli koullar tamalar durumunda kanunen ngrlen miktarlarda yllk gelir balanr(SSKm 23 ve 24). Sosyal Gvenlik Kurumunca Alan Rcu Davas Sosyal gvenlik kurumu, iinin i kazas ya da meslek hastal nedeniyle urad maddi kayplar ncelikle karlar. Daha sonra yapm olduu masraflar, kusurlu olan iveren, nc ahs veya i grene kar rcuan tazmin edilmek zere dava aar(SSKm.10, 26). olayda len sigortal nc ahsn hak sahiplerine rcu edemez verenin Cezai Sorumluluu veren, iyerinde altrd iileri koruma ve gzetme ykmllnde olup, onlarn saln ve i gvenliini salamak, bununla ilgili koullar ve aralar noksansz sunmak ykm altndadr(BKm.332,K.77). Aksi halde zel hukuk ynnden olduu gibi kamu hukuku asndan da birtakm idari ve cezai yaptrmlarla karlar. Cezai Sorumluluk, kusurlu bir davranla mevcut dzeni bozmadr ve bu kasta veya kusura dayal bir fiil sonucu meydana gelmektedir. Kazas Saylan Hal ve Oluumlar; -Sigortalnn iyerinde bulunduu srada, -veren tarafndan yrtlmekte olan i dolaysyla, -inin iveren tarafndan grev ile baka bir yere gnderilmesi sonucu asl iini yapmakszn geen zamanlarda -Emzikli kadn sigortalnn ocuuna st vermek iin ayrlan zamanlarda, -Sigortalnn, iverence salanan bir tatla iin yapld yere toplu gtrlp getirme srasndan ibarettir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 13

Meslek Hastal ; sigortalnn altrld iin niteliine gre tekrarlanan bir sebeple veya iin yrtm artlar yznden urad geici veya srekli hastalk, sakatlk ya da ruhsal arza belirtileridir. Sorumlular kusurlar orannda cezaya arptrlrlar. Yaralanmalarda (taksirli olan) ' aydan bir yla kadar hapis veya adli para cezas ile cezalandrlr.'(TCKm.89/1).Bir yla kadar olan hapis cezasnn paraya evrilmesi mmkndr. inin lmesi durumunda verilecek ceza ''iki yldan alt yla kadardr'' verenin zrl ve Eski Hkml altrma Sorumluluu Toplumda, eitli sebeplerle zrl ya da hkml konumunda bulunan kimselerin olduu yadsnmaz bir gerektir. kanunumuzun 30.maddesi mucibince, iverenler, elli ve daha fazla ii altrmalar halinde,%3 zrl ve %2 eski hkmly meslek, beden ve ruhi durumlarna uygun ilerde altrmakla ykml klnmlardr. Bu hkme aykr davranan her ay iin 750 TL para cezas verilir verenin SG Konusundaki Sorumluluu Teknolojik gelimelere paralel olarak i kazalarndaki artn kaynanda gerekli nlemlerin zamannda alnmaynn ve alnm nlemlere riayet edilmeyiinin yatt kolaylkla grlr. -alanlar korumak, -retim ve iletme gvenliini salamak yatar. i sal; i sal asndan nemli olan, ncelikle onun bedensel ve ruhsal salnn korunmasdr. alanlarn alma kurallarn iyiletirmek ve kullanlan ara -gerelerden doabilecek tehlikeleri ortadan kaldrmak ya da asgari dzeye indirmek suretiyle huzurlu bir i evresinin yaratlmasdr. gvenlii; iin yaplmas srasnda alanlarn karlatklar tehlikelerin ortadan kaldrlmas veya azaltlmas konusunda, iverene getirilen ykmlere ilikin teknik kurallarn btndr. veren, iyerinde ii sal ve i gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak ykm altndadr Ayrca iverenin ; -yerinde alanlar bilgilendirmek ve eitim vermek -yeri hekimi altrmak ve salk birimi oluturmak -Mhendis veya teknik eleman grevlendirmek - sal ve i gvenlii kurulu oluturmak ,bu ykmlerden son iin gerekli koul, ilerin endstriyel nitelikte olmas ve devaml biimde en az 50 ii altrlmasdr. verenin dari Sorumluluu veren, ii sal ve i gvenlii ile ilgili her trl nlemi almak ve ynetmeliklere uygun davranmak hkm altndadr. Bu nlemlerin alnmamas ve iinin saln bozacak ya da vcut btnln tehlikeye sokacak yakn,acil ve hayati bir tehlikenin mevcudiyeti halinde ii, i sal ve gvenlii kuruluna, bu kurulun bulunmad iyerlerinde de iveren veya vekiline bavurarak, durumun tes pitini ve gerekli tedbirlerin alnmasn isteyebilir. Gen iiler ile ocuklarn ve mesleki eitim almam olanlarn ar ve tehlikeli ilerde altrlmalar yasaklanmtr. Bu yasaa uymayan iverenler ile alt iverenin ie ald iverenle iyerini muvazaal olarak bildirenler iin, idari para cezalar hkme balanmtr. 2.NN HAK VE YKMLLKLER a)inin Haklar ; i ile iveren arasnda karlkl ve serbest iradeyle yaplan, iki tarafa eit bor ykleyen bir anlama (mukavele, akit)dr. i, belirli alma sresinin dnda almama, cret isteme, dini ve ulusal bayramlarda izin, doum yardm, yllk cretli tatil, sendika kurma ve yelii, yelikten ayrlma, i szlemesini fesih vb. yararlanr. b)inin Ykmllkleri ; inin, gerek iverenle yapt szlemeden ve dier yasal dzenlemelerden doan ykmleri mevcut olup; - grme ykmll, -Sadakat ykmll, -alma koullarna uyma ve itaat ykmll, 3-SENDKALAR VE SORUMLULUKLARI Sendika, ilk kez 1863de Almanyada ortaya km, Trkiyede ise 1947de karlan 5018 sayl i ve veren Sendikalar ve Sendika Birlikleri Hakknda Kanun la bir hak olarak tannmtr. Sendika; iilerin veya iverenlerin alma ilikilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve gelitirmek iin meydana getirdikleri tzel kiilie sahip kurululardr. Sendika, ortak karlar korumak ve gelitirmek iin bir araya gelen ii ya da iveren topluluudur. Anayasamzn 51.maddesi, Konfederasyon ; deiik i kollarnda en az be sendikann bir araya gelmesi yle meydana getirilen st kurulu

14

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 14

Sendikalarn Unsurlar 15 1. Ortak ama, 2. zgrce kurulabilme, 3. Bamszlk, 4. zel hukuk tzel kiiline sahip olma, 5. Demokratik ilkelere uygunluk Sendikalarn Faaliyetleri 1. alma hayatna ilikin faaliyetler, a) Toplu i szlemesi akdetmek, b) Toplu i uyumazlklarnda ilgili makama, arabulucuya, hakem kurullarna, i mahkemelerine ve dier organlarna bavurmak, c) alma hayatndan, yelerini ve miraslarn temsilen davaya ve bu mnasebetle at davadan tr husumete ehil olmak, d) Greve karar vermek ve idare etmek. 2. Sosyal alana ilikin faaliyetler, 3. yeri temsilciliine ilikin faaliyetler ; Toplu i szlemesi yapma yetkisi kesinleen sendika, ii ve iveren arasndaki alma ahengini ve bakn idame ettirmek, iilerin hak ve karlarn korumak, yasa ve szleme koullarnn uygulanmasna yardmc olmak zere, saylar kanunda belirtilen miktarlarda, iyerinde alan yeleri arasndan iyeri sendika temsilcisi tayin ederek,15 gn iinde bunlarn kimliklerini iverene bildirir. Bu temsilcilerden biri ba temsilci olarak grevlenir Sendikalarn Sorumluluklar 1. Sendikalar, ye kayt filerini, karar defteri, aidat, yevmiye, envanter defteri ile defteri keb ir, gelir makbuzlar ve zimmet kayt defterleri tutmak, 2. Gelirlerini bu kanunda ve tzklerinde gsterilen faaliyetler dnda kullanamazlar ve balayamazla r 3. Sendikalarn ticaretle uramalar yasaktr. 4. Sendikalar her hesap ve bte devresine ait bilano ve hesaplaryla ynetim ve denetim hesaplarn ait olduklar dnemi izleyen 3 ay iinde SGB gndermek, 5. Bu kanuna gre yaplan seimlerin salkl cereyan salamak 6. Ama dnda faaliyette bulunmamak 7. iler ve ii sendikalar mevcut iveren kurulularna; iverenler ve iveren sendikalar da ii sendikalarna ye olamazlar. 8. Sendika ve konfederasyonlarn yardm ve ba kabul etmeleri yasaktr, 9. Sendikalarn, Bakanlar Kurulu Karar olmakszn d kaynaklardan yardm ve ba kabul etmeleri yasaktr. 10. Sendikalarn iilerden, iverenlerden, iveren kurulularndan, esnaf ve kk sanat kurulularndan, derneklerden, vakflardan, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularndan yardm ve ba alma yasa 11. Yaplacak seimlerle ilgili olarak oylamalara ve bu oylamalarn saym ve dkmne hile kartrmamak

TOPLU SZLEMES ;

Hizmet akdinin yaplmas, muhtevas ve sona ermesi ile ilgili hususlar dzenlemek zere ii sendikas ile iveren sendikas veya sendika yesi olmayan iveren arasnda yaplan szlemedir. Toplu i szlemesinin temel amac, iiyle iveren arasnda i akdinin yaplmas, ierii ve sona ermesine ilikin esaslar dzenlemektedir. Toplu Szlemesinin erii Bir toplu i szlemesi ayn ikolunda bir veya birden ok iyerini kapsayabilir. Toplu i szlemeleri, bir yldan az ve 3 yldan uzun sreli olamaz. Bu sre kesin olup, imzadan sonra ksaltlp uzatlamaz, Toplu Uyumazlklarnn Barl Yollarla zm Taraflarn toplu i szlemesi konusunda mutabakata varmalar halinde, taraflarn imzaladklar szleme, Bakanlar Kurulunun takdirine sunulur. Anlamazlk halinde; Arabuluculuk ;Menfaat uyumazlklarnda, her trl uyumazln zmnde ortaya kan ve bavurulmas zorunlu bir messesedir. Arabulucunun grevi 15 gn srer. Bu sre ancak 6 gn uzatlabilir. Yksek Hakem Kurulu Y.H.K.,Yargtay i davalarna bakan daire bakannn bakanlnda, Bakanlar Kurulunca seilen bir ye, YK tarafndan r. yesi, alma ve S.G.B.l alma Genel Mdr, i konfederasyonlarnca seilen iki ye, iverenlerce temsil edilecek iki ye olmak zere toplam 7 kii zel Hakeme ve Resmi Arabulucuya Bavurma Taraflar uyumazln her safhasnda hakeme bavurur

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 15

 AKDNN SONA ERMES 16 Fesih Dnda Sona Erme ; Fesih dnda i szlemesi muhtelif ekillerde sona erebilir. Taraflarn anlamas, taraflardan birinin lm, szleme sresinin bitimi. Taraflarn Anlaarak Szlemeyi Sona Erdirmesi: szlemesi belirli ya da belirsiz olsun hi nem tamakszn taraflar anlaarak szlemeyi sonlandrabilir. Taraflardan Birinin lm: Hizmet szlemesi kiiye bal bir akit olduu iin, alann lmyle hitam bulur. Szleme Sresinin Sona Ermesi: Belirli bir sre iin yaplm olan i szlemeleri, aksi kararlatrlmadka sz konusu srenin bitimiyle sona erer Fesih Yoluyla Sona Erme ; Szlemenin fesih yoluyla sona ermesi, yanlardan birisinin tek yanl irade izharnda bulunmas nedeniyle sona erdirmedir. Taraflardan biri, hakl nedenleri bulunmas halinde, szlemeyi bozduunu bildirip szlemeyi derhal sona erdirebilir. inin Hakl Nedenle Derhal Fesih Hakk 1. in yaplmasnn iinin sal veya yaay iin tehlike oluturmas , 2. verenin veya baka bir iinin bulac veya ile badamayan bir hastala tutulmas. veren ynnden hakl fesih nedenleri 1. inin kendi kusuruyla hastalanmas veya sakatla uramas yznden devamszlkta bulunmas art arda gn bir ayda be gn. 2. inin tedavi edilemeyecek bir hastala tutulmas 3. inin kendi kusuru olmakszn hastalanmas, kazaya uramas, gebelik ve doum durumlar Ahlak ve iyi niyet kurallarna uymayan hallerde ilerin Derhal Fesih Hakk 1. verenin iiyi yanltmas 2. verenin iinin veya ailesi yelerinden birinin eref ve namusuna dokunacak sz, davranlarda bulunmas veya iiye cinsel tacizde bulunmas, 3. verenin satama, gzda verme, yasaya aykr davrana zendirme, hapis gerektiren su ileme, aslsz isnat ve itham eylemlerinde bulunmas, 4. inin dier bir ii ya da 3.kiiler tarafndan cinsel tacize uramas 5. verenin iinin cretini dememesi 6. verenin iiye az i vermesi veya alma koullarn uygulamamas Ahlak ve iyi niyet kurallarna uymayan hallerde verenin Derhal Fesih Hakk 1. inin ivereni yanltmas, 2. inin, iveren veya onun aile yelerinden birinin eref ve namusuna dokunacak szler sylemesi veyahut aslsz ihbar ve isnatlarda bulunmas 3. inin, iverenin baka bir iisine cinsel tacizde bulunmas 4. inin, iverene ya da aile yelerinden birine veya baka bir iisine satamas veyahut ie sarho gelmek, iki yasana uymamak 5. inin, ballk borcuna aykr davranmas(iverenin gvenini ktye kullanmak, hrszlk yapmak,7 gnden fazla hapisle cezalandrlan ve cezas ertelenmeyen bir su ilemesi) 6. inin devamszlkta bulunmas (izinsiz ya da hakl neden olmakszn ard ardna 2 ign yahut 1 ayda 3 ign iine gelmemesi ) 7. inin grevini yapmamas 8. inin, iin gvenliini tehlikeye drmesi veya iverene zarar vermesi Anlan ahlak ve iyi niyete uymayan hallerde renmeden itibaren 6 ign ve olayn gereklemesinden itibaren bir yl getikten sonra fesih hakk kullanlmaz. Salk nedeniyle feshetmesi halinde, tazminat sz konusu olmaz verenin Cezalandrlmas Kurma izni ve iletme belgesi verilmemesi, in durdurulmas, yerinin kapatlmas, ilerin almaktan alkonulmas alanlarn Cezalandrlmas htar(uyar), Tembih(knama), cret Kesintisi, Kdem ndirme, Geici Greve Son Verme, Srekli Greve Son Verme.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 16

7/ Kanunlarda i sal ve gvenlii

Anayasa, Umumi Hfzsshha Kanunu, Borlar Kanunu, Kanunu SG ile ilgili tzk ve ynetmeliklerdeki temel prensipler Devletin i sal ve gvenliine ilikin grevlerinin kayna anayasadr. 1982 tarihli anayasamzda i sal ve gvenlii ile ilgili bir ok ilke ve kural bulunmaktadr. Anayasamzn, 2. maddesinde; Devletin sosyal bir hukuk devleti olduu, 5. maddesinde ; Devletin kiinin temel hak ve hrriyetlerini, sosyal hukuk ve adalet ilkeleri ile badamayacak surette snrlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldrma, insann maddi ve manevi varlnn gelimesi iin gerekli artlar hazrlamaya almakla grevli olduu, 17. maddesinde, herkesin yaama, maddi ve manevi varln koruma ve gelitirme hakkna sahip olduu, 50. maddesinde kimsenin yana, cinsiyetine ve gcne uymayan ilerde altrlamayaca, kkler ve kadnlar ile bedeni ve ruhi yetersizlii olanlarn alma artlar bakmndan zel olarak korunacaklar, 56 maddesinde herkesin salkl ve dengeli bir evrede yaama hakkna sahip olduu, 60. maddesinde herkesin sosyal gvenlik hakkna sahip olduu, Devletin bu gvenlii salayacak gerekli tedbirleri alaca ve tekilat kuraca hususlar hkme balanmtr. Devlet i sal ve gvenlii konusunda anayasadan kaynaklanan grev ve sorumluluunu mevzuat yapma, tekilatlanma, denetim ve yaptrm uygulama yolu ile yerine getirmek durumundadr.

17

sal ve gvenlii mevzuatmz;

A) Tekilatlanma, Denetim ve Yaptrmla lgili Dzenlemeler 6331 Sayl SALII VE GVENL KANUNU alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu Deniz Kanunu Belediyeler Kanunu Umumi Hfzsshha Kanunu Trk Ceza Kanunu Borlar Kanunu Teftiine Dair 81 Sayl Uluslararas Szleme SALII VE GVENL TZ Tefti Tz Tefti Ynetmelii yerlerinde in Durdurulmasna veya yerlerinin Kapatlmasna Dair Ynetmelik Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii B) verenin iyi Gzetme Borcuna likin Dzenlemeler sal ve gvenlii nlemlerinin alnmas ykmll, iverenlerin iiyi gzetme borcunun doal sonucudur verenin i akdinden doan i sal ve gvenlii nlemlerini alma borcunu dzenleyen zel hukuk kural Borlar Kanununun 332. maddesinde dzenlenmitir. Anlan madde de ; sahibi, akdin hususi halleri ve iin mahiyeti noktasndan hakkaniyet dairesinde kendisinden istenebilecei derecede, almak dolaysyla maruz kald tehlikelere kar icap eden tedbirleri ittihaza ve mnasip ve shhi alma mahalleri ile ii ile birlikte ikame etmekte ise shhi yatacak yer tedarikine mecburdur. hkm yer almaktadr Teknik nlemlere likin Dzenlemeler yerinde Sal ve Gvenlii Organizasyonuna likin Dzenlemeler in Dzenlenmesine likin Dzenlemeler 4857 Sayl Kanununun 78. Maddesine Gre karlan Ynetmelikler Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik. yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii Sondajla Maden karlan letmelerde Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Asbestle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Elle Tama leri Ynetmelii Grlt Ynetmelii

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 17

 Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii 18 Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik Yeralt ve Yerst Maden letmelerinde Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Titreim Ynetmelii Kiisel Koruyucu Donanmlarn Kullanlmas Hakknda Ynetmelik Kanserojen ve Mutajen Maddeler Hakknda Ynetmelik Geici veya Belirli Sreli lerde Sal ve Gvenlii Hakknda Ynetmelik Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin nlenmesi Hakknda Ynetmelik Kiisel Koruyucu Donanm Ynetmelii Uluslararas eitli Szlemeler Dier Kamu Kurum Ve Kurulularnca Yaymlanan Kanun,Tzk Ve Ynetmelikler 1475 Sayl Kanunu Uyarnca karlan Sal Ve Gvenliine likin Tzkler i Sal ve Gvenlii Tz, Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tz, Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve ilerde alnacak tedbirler hakknda tzk. Maden ve Ta Ocaklar letmelerinde ve Tnel Yapmnda Alnacak i Sal ve Gvenlii nlemlerine likin Tzk. Makine Koruyucular Ynetmelii Standartlar - yerinde Sal ve Gvenlii Organizasyonuna likin Dzenlemeler 4857 Sayl Kanunu yenisi 6331 Sayl SALII VE GVENL KANUNU 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu Umumi Hfzsshha Kanunu Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik yeri Salk ve Gvenlik Birimleri le Ortak Salk ve Gvenlik Birimleri Hakknda Ynetmelik yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Esaslar Hakknda Ynetmelik alanlarn Sal ve Gvenlii Eitimlerinin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Gvenlii ile Grevli Mhendis ,Teknik Elemanlarn Grev, Yetki ve Sorumluluklar ile alma Yn. in Dzenlenmesine likin Dzenlemeler A) Kadn Ve ocuklarn Korunmasna likin Dzenlemeler 4857 Sayl Kanunu yenisi 6331 Sayl SALII VE GVENL KANUNU Umumi Hfzsshha Kanunu Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii Kadn ilerin Gece Postalarnda altrlmalarna likin Ynetmelik Gebe ve Emzikli Kadnlar le Emzirme Odalar ve Kreler Hakknda Ynetmelik ocuk ve Gen ilerin altrlma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik in Dzenlenmesine likin Dzenlemeler B) Srelerine likin Dzenlemeler Kanununa likin Fazla alma ve Fazla Srelerle alma Ynetmelii Kanununa likin alma Sreleri Ynetmelii Salk Kurallar Bakmndan Gnde Ancak 7.5 Saat veya Az allmas Gereken ler Hak. Ynetmelik Postalar Halinde i altrlarak Yrtlen lerde almalara likin Usul ve Esaslar Hak. Ynetmelik

sal ve gvenlii ile ilgili sorumlu kurumlar ;

1. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl 2. Salk Bakanl 3. evre ve Orman Bakanl 4. Milli Savunma Bakanl 5. ileri Bakanl 6. Sanayi ve Ticaret Bakanl 7. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl 8. Belediyeler 9. TSE 10. Atom Enerjisi Kurumu

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 18

SGB i sal ve gvenlii ile ilgili birimleri aada belirtilmitir.

Sal ve Gvenlii Genel Mdrl (SGGM) i Sal ve Gvenlii Merkezi (SGM) alma ve Sosyal Gvenlik Eitim ve Aratrma Merkezi (ASGEM)

19

sal ve gvenlii denetimi

4847 sayl Kanununun 77. maddesi verenlerin ve iilerin ykmllklerine ilikindir. verenler iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak, iiler de i sal ve gvenlii konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldrler. Bu blmde ve i sal ve gvenliine ilikin tzk ve ynetmeliklerde yer alan hkmler iyerindeki raklara ve stajyerlere de uygulanr. hkm yer almaktadr. 4857 sayl Kanununun 78. maddesinde alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca sal ve gvenlii ile ilgili tzk ve ynetmeliklerin karlmas gerektii ve ayrca kurma izni ve iletme belgesi ile ilgili bir ynetmelik hazrlanmas hkme balanmtr. Salk Bakanlnn grn alarak alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl iyerlerinde i sal ve gvenlii nlemlerinin alnmas, makineler, tesisat, ara ve gereler ile kullanlan maddeler sebebiyle ortaya kabilecek i kazalar ve meslek hastalklarnn nlenmesi, ya, cinsiyet ve zel durumlar sebebiyle korunmas gereken kiilerin alma artlarnn dzenlenmesi amacyla tzk ve ynetmelikler karr. 4857 sayl Kanununun 78. maddesine gre karlan ve yukarda Teknik nlemlere likin Dzenlemeler Kurma zni, letme Belgesi ise iletmeye geildiinde meydana gelen risklerin saptanmas amacyla iyerinde yaplan tefti sonucu risklerin olmadnn tespiti halinde verilen bir belgedir. Kurma izni ve iletme belgesi ile ilgili ynetmelik hazrlanmtr ancak henz yaymlanmamtr. LETME BELGES HAKKINDA YNETMELK MADDE 5 letme belgesi talebi (1) Bu Ynetmelik kapsamnda bulunan tm iyerlerine yeri Ama ve alma Ruhsat dzenlenmeden nce blge mdrlnden iletme belgesi alnmas zorunludur. (2) letme belgesi almak isteyen iveren veya iveren vekili, EK -1de yer alan bavuru ve beyan formu ile blge mdrlne bizzat, posta yoluyla veya elektronik ortamda mracaat eder. (3) Bavuru ve beyan formu esas alnarak bakaca bir ileme gerek kalmakszn blge mdrl tarafndan EK 2de gsterilen iletme belgesi dzenlenerek ilgiliye ayn gn iinde verilir veya gnderilir. letme belgesi verilen iyerleri, yine ayn gn ilgili i tefti grup bakanlklarna bildirilir. (4) Beyana gre verilen iletme belgesi mktesep hak dourmaz. (5) Aldnda bu Ynetmelik kapsamna girmemekle birlikte, daha sonra Ynetmelik kapsamna giren iyerleri iin iletme belgesi alnmas zorunludur. Bu durumda iveren veya iveren vekili, bu ykmlln balad tarihten itibaren en ok otuz i gn ierisinde EK -1de yer alan bavuru ve beyan formu ile blge mdrln e bizzat, posta yoluyla veya elektronik ortamda mracaat eder. MADDE 6 letme belgesinin kesinlemesi (1) letme belgesi verilen iyerleri, i mfettilerince belge talebinden en ge ay iinde tefti edilir (2) Yaplan incelemede, EK -1de yer alan asgari gvenlik nlemlerine ilikin listede belirtilen hususlarn, ilgili olduklar mevzuata aykrlnn tespit edilmemesi hlinde, 5 inci maddenin nc fkrasna gre verilen iletme belgesi kesinleir. Aykrlk tespit edilmesi hlinde, aykrln giderilmesi iin iveren veya iveren vekiline ay gememek zere sre verilir , giderilmemesi durumunda iyerinin iletme belgesi iptal edilir. (3) lk bavuru tarihinden itibaren ay ierisinde tefti edilmeyen iyerlerinin iletme belgesi kesinlei r. MADDE 7 letme belgesinin geerliliini kaybetmesi (1) letme belgesi aadaki hllerde geerliliini kaybeder. a) yerinin tanmas, b) yerinin retim ve faaliyet konusunun deimesi. (c) letme belgesinin geerliliini kaybetmesi durumunda iyerine, 5 inci ve 6 nc maddelere gre yeniden iletme belgesi alnmas zorunludur. MADDE 8 yerinde iveren ve/veya unvan deiiklii yerinde i sal ve gvenlii ynnden yaplan teftilerde iveren ve/veya unvan deiikliinin tespit edilmesi veya iveren veya iveren vekilince blge mdrlne deiikliin bildirilmesi durumunda iyerinin mevcut dosyasnda yer alan belge ve bilgiler esas alnarak iletme belgesindeki iveren ve/veya unvan deiiklii yaplr

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 19

MADDE 79 in durdurulmas ve i yerinin kapatlmasna ilikindir. 20 yerlerinde iin durdurulmas veya iyerinin kapatlmas iyerinde hayati tehlikenin varlna bal olarak Kanununun 79. maddesi uyarnca gerekletirilen bir idari yaptrmdr. sal ve gvenlii kurallarn ihlal eden iverenler baz idari yaptrmlarla karlarlar. dari yaptrmlar, hukuki yaptrmlardan farkldr, herhangi bir yarg kararna gerek olmadan dorudan idare tarafndan uygulanr. Bu yaptrmlardan en nemlileri iin durdurulmas ve i yerinin kapatlmasdr. Bu iki yaptrmn temel amac yakn hayati tehlikenin giderilmesini salamaktr. Bir iyerinin tesis ve tertiplerinde, alma yntem ve ekillerinde, makine ve cihazlarnda iilerin yaam iin tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar iyerlerini i sal ve gvenlii bakmndan denetlemeye yetkili iki mfetti, bir ii ve bir iveren temsilcisi ile Blge Mdrnden oluan be kiilik bir komisyon kararyla, tehlikenin niteliine gre i tamamen veya ksmen durdurulur veya iyeri kapatlr Askeri iyerleri ile yurt emniyeti iin retilen ilerde , iyerlerindeki komisyonun yaps, alma esaslar Milli Savunma Bakanl ile alma Sosyal Gvenlik Bakanlnca birlikte hazrlanacak bir ynetmelik le belirtilir. Bu maddeye gre verilecek durdurma veya kapatma kararna kar iverenin yerel i mahkemesinde alt i gn iinde itiraz etmek yetkisi vardr. mahkemesine itiraz, iin durdurulmas veya iyerinin kapatlmas kararnn uygulanmasn durdurmaz. Mahkeme itiraz ncelikle grr ve alt i gn iinde karara balar. Kararlar kesindir. Bir iyerinde alan iilerin ya, cinsiyet ve salk durumlar byle bir iyerinde almalarna engel tekil ediyorsa, bunlar da almaktan alkonulur. Bu maddenin birinci fkras gereince makine, tesisat ve tertibat veya iin durdurulmas veya iyerinin kapatlmas sebebiyle isiz kalan iilere iveren cretlerini demeye veya cretlerinde bir dklk olmamak zere meslek veya durumlarna gre baka bir i vermeye zorunludur. hkm yer almaktadr. MADDE 80 i sal ve i gvenlii kuruluna ilikin hususlar dzenlemektedir. Bu Kanuna gre sanayiden saylan, devaml olarak en az elli ii altran ve alt aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde her iveren bir i sal ve gvenlii kurulu kurmakla ykmldr. verenler i sal ve gvenlii kurullarnca SG mevzuatna uygun olarak verilen kararlar uygulamakla ykmldrler. sal ve gvenlii kurullarnn oluumu, alma yntemleri, dev, yetki ve ykmllkleri alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca hazrlanacak bir ynetmelikte gsterilir. hkm yer almaktadr. MADDE 81 verenin SG ile ilgili altrmas gereken zorunlu kiiler ve kurullar verenler, devaml olarak en az elli ii altrdklar iyerlerinde alnmas gereken i sal ve gvenlii nlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasnn izlenmesi, i kazas ve meslek hastalklarnn nlenmesi, iilerin ilk yardm ve acil tedavi ile koruyucu salk ve gvenlik hizmetlerinin yrtlmesi amacyla, iyerindeki ii says, iyerinin nitelii ve iin tehlike snf ve derecesine gre; a) yeri salk ve gvenlik birimi oluturmakla, b) Bir veya birden fazla iyeri hekimi ile gereinde dier salk personelini grev lendirmekle, c) Sanayiden saylan ilerde i gvenlii uzman olan bir veya birden fazla mhendis veya teknik eleman grevlendirmekle, ykmldrler. verenler, bu ykmllklerinin tamamn veya bir ksmn, bnyesinde altrd ve bu maddeye dayanlar ak karlacak ynetmelikte belirtilen vasflara sahip personel ile yerine getirebilecei gibi, iletme dnda kurulu ortak salk ve gvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu ekilde hizmet alnmas iverenin sorumluklarn ortadan kaldrmaz. SG uzmanlar ve iverence grevlendirilecek dier personelin zellikleri; Nitelikleri, Says, e alnmalar, Grev, yetki ve sorumluluklar, alma artlar, Eitimleri ve belgelendirilmeleri, Grevlerini nasl yrtecekleri, yerinde kurulacak salk ve gvenlik birimleri ile ortak salk ve gvenlik birimlerinin nitelikleri, OSGB den hizmet alnmasna ilikin hususlar ile bulunmas gereken personel, ara ve gereler Grevlendirilecek personelin eitim ve nitelikleri Kamu kurum ve kurulularnda ilgili mevzuatna gre altrlmakta olan hekimlere, ngrlen eitimler aldrlmak suretiyle ve asl grevleri kapsamnda, almakta olduklar kurum ve kurulularn iyeri hekimlii hizmetleri grdrlr. Dier personel iin oluturulmu olan salk birimleri, iyeri salk ve gvenlik birimi olarak da kullanlr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 20

MADDE 83 ; SG kurullarnn acil durumlarda toplanmas, 21 yerinde i sal ve gvenlii asndan iinin saln bozacak veya vcut btnln tehlikeye sokacak yakn, acil ve hayati bir tehlike ile kar karya kalan ii, i sal ve gvenlii kuruluna bavurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alnmasna karar verilmesini talep edebilir. Kurul ayn gn acilen toplanarak kararn verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar iiye yazl olarak bildirilir. SG kurulunun bulunmad iyerlerinde talep, iveren veya iveren vekiline yaplr. i tespitin yaplmasn ve durumun yazl olarak kendisine bildirilmesini isteyebilir. veren veya vekili yazl cevap vermek zorundadr. Kurulun iinin talebi ynnde karar vermesi halinde ii, gerekli i sal ve gvenlii tedbiri alnncaya kadar almaktan kanabilir. inin almaktan kand dnem iinde creti ve dier haklar sakldr. sal ve gvenlii kurulunun kararna ve iinin talebine ramen gerekli tedbirin alnmad iyerlerinde iiler alt i gn iinde, bu Kanunun 24 nc maddesinin (I) numaral bendine uygun olarak belirli veya belirsiz sreli hizmet akitlerini derhal feshedebilir. Bu Kanunun 79 uncu maddesine gre iyerinde iin durdurulmas veya iyerinin kapatlmas halinde bu madde hkmleri uygulanmaz. hkm yer almaktadr. MADDE 84 - ki veya uyuturucu madde kullanma yasana ilikindir. yerine sarho veya uyuturucu madde alm olarak gelmek ve iyerinde alkoll iki veya uyuturucu madde kullanmak yasaktr. veren; iyeri eklentilerinden saylan ksmlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi artlarla alkoll iki iilebileceini belirleme yetkisine sahiptir. Alkoll iki kullanma yasa; Alkoll iki yaplan iyerlerinde alan ve iin gerei olarak retileni denetlemekle grevlendirilen, Kapal kaplarda veya ak olarak iki satlan veya iilen iyerlerinde iin gerei alkoll iki imek zorund a olan inin nitelii gerei mterilerle birlikte alkoll iki imek zorunda olan, iler iin uygulanmaz. MADDE 85 Ar ve tehlikeli ilerle ilgilidir. Onalt yan doldurmam gen iiler ve ocuklar ar ve tehlikeli ilerde altrlama z. Hangi ilerin ar ve tehlikeli ilerden saylaca, kadnlarla on alt yan doldurmu fakat on sekiz yan bitirmemi gen iilerin hangi eit ar ve tehlikeli ilerde altrlabilecekleri Salk Bakanlnn gr alnarak alma Ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca hazrlanacak bir ynetmelikte gsterilir. hkm yer almaktadr MADDE 86 Ar ve tehlikeli ilerde alacak iilerin ie giri ve periyodik salk muayene raporlar Ar ve tehlikeli ilerde alacak iilerin ie giriinde veya iin devam sresince en az ylda bir, bedence bu ilere elverili ve dayankl olduklar iyeri hekimi, ii sal dispanserleri, vb hekimleri tarafndan verilmi muayene raporlar olmadka, bu gibilerin ie alnmalar veya ite altrlmalar yasaktr. Yetkili memurlar isteyince, bu raporlar iveren kendilerine gstermek zorundadr. Bu raporlar damga vergisi ve her eit hartan muaftr. MADDE 87 On sekiz yandan kk iilerin ie giri ve periyodik salk muayene raporlarna ilikindir. Ondrt yandan onsekiz yana kadar (onsekiz dahil) ocuk ve gen iilerin ie alnmalarndan nce iyeri hekimi, ii sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde sras ile en yakn devlet hastaneleri, salk oca, hkmet veya belediye hekimlerine muayene ettirilerek iin niteliine ve artlarna gre vcut yaplarnn dayankl olduunun raporla belirtilmesi ve bunlarn onsekiz yan dolduruncaya kadar alt ayda bir defa ayn ekilde doktor muayenesinden geirilerek bu ite almaya devamlarna bir saknca olup olmadnn kontrol ettirilmesi ve btn bu raporlarn iyerinde saklanarak yetkili memurlarn istei zerine kendilerine gsterilmesi zorunludur. hkm yer almaktadr. MADDE 88 Gebe veya ocuk emziren kadnlarla ilgili olarak bir ynetmelik karlmasna ilikindir. gebe veya ocuk emziren kadnlarn hangi dnemlerde ne gibi ilerde altrlmalarnn yasak olduu ve bunlarn almalarnda saknca olmayan ilerde hangi artlar ve usullere uyacaklar, ne suretle emzirme odalar veya ocuk bakm yurdu (kre) kurulmas gerektii salk bakanlnn gr alnarak alma ve sosyal gvenlik bakanl tarafndan hazrlanacak bir ynetmelikte gsterilir. hkm yer almaktadr. MADDE 89 eitli Ynetmelikler karlacana ilikindir. Ar ve tehlikeli ilerden baka iler iin de iilerin ie balamadan hekim muayenesinden geirilmelerini, Baz ilerde alan iilerin belirli srelerde genel olarak salk muayenesinden geirilmelerini, eitli veya bir ksm ilerde alan iilerin salk durumlarnn aksamas, yaptklar iin rnlerine ve genel sala yahut birlikte altklar teki iilere zararl olursa, bu gibilerin o ilerden karlmalarn, Ne durumda ve ne gibi artlar haiz olan iyerlerinde banyo, uyku, dinlenme ve yemek yerleri ile ii evleri ve ii eitimi yerleri yaplmasn, ngren ynetmelikler hazrlayabilir. hkm yer almaktadr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 21

8 - ULUSAL VE ULUSLARARASI KURULULAR

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl o SGGM, SGM o Tefti Kurulu Bakanl o ASGEM o SGK Salk Bakanl i ve iveren kurulular Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular Uluslararas alma rgt (ILO) Dnya Salk rgt (WHO) AB ve Avrupa SG Ajans (OSHA) ILO szlemeleri AB direktifleri Ulusal Sal ve Gvenlii Konseyi Sekizinci Be Yllk Kalknma Plannda; i sal ve gvenlii nlemlerinin gelitirilerek i sal ve gvenliine ilikin lm, meslek hastalklarnn ortaya kartlmas, iyeri hekimlii, danmanlk, eitim hizmetleri, meslek hastalklar hastaneleri, denetim vb. hizmetlerin yeniden yaplandrlarak gelitirilmesi ama ve politika olarak 02/2005 tarih ve 755 sayl onay ile "Ulusal Sal ve Gvenlii Konseyi kurulmutur. Konsey, sosyal taraflar (ii ve iveren sendikalar), ilgili kamu kurumlar, niversiteler, sivil toplum kurulular, ilgili dier kurum ve kurulu temsilcilerinden oluur. Konsey, iki nemli belge kabul etmitir. 1- Konseyin alma ynergesidir; 2- 2006-2008 ylnda i sal gvenlii alannda yrtlecek ulusal eylem plandr. LKEMZDE KURULAN MDRLKLER 1936 da 3008 sayl ilk Kanunu uyarnca iktisat bakanlnn bnyesinde daresi olarak kuruldu. 1945 de alma Bakanl kuruldu. 1971 de 1475 sayl Kanunu karld. 1974 de alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl oldu. 1974 de i sal ve gvenlii tz yaynland. 2000 de Sal ve Gvenlii Genel Mdrl Kuruldu. 2003 de 4857 sayl Kanunu karld. 2003 de YODEM, Eitim ve Aratrma Merkezi ASGEMe dntrld. 2003 de Sal ve Gvenlii (SG) ynetmelii yaynland. 28 Mart 2006 da Dantay TMMOB nin itiraz zerine SG ynetmelii ile ilgili yrtmeyi durdurma karar 12 Mays 2008 de 5763 sayl kanunla 4857 sayl kanunun SG ile maddelerinde deiiklik yapld. (SGGM) SALII VE GVENL GENEL MDRL lkemizde i sal ve gvenliinin salanmas grevi, 1945 ylnda kurulan alma Bakanl bnyesinde i Sal Genel Mdrlne verilmitir. Denetim hizmetlerinin bir baka birimde rgtlenmesi nedeniyle Genel Mdrlk, 1983 tarihinde i Sal Daire Bakanlna dntrlmtr. i Sal Daire Bakanl, 04/10/2000 tarihinde SALII VE GVENL GENEL MDRL olarak yeniden tekilatlandrlm SGGM Grevleri; 1. sal ve gvenlii konularnda, mevzuatn uygulanmasn salamak ve mevzuat almas yapmak, 2. Ulusal politikalar belirlemek ve bu politikalar erevesinde programlar hazrlamak, 3. Ulusal ve uluslararas kurum ve kurulularla ibirlii ve koordinasyonu salamak, 4. Etkin denetim salamak amacyla gerekli nerilerde bulunmak ve sonularn izlemek, 5. Standart almalar yapmak, normlar hazrlamak ve gelitirmek, lm deerlendirme, teknik kontrol, eitim, danmanlk, uzmanlk ve bunlar yapan kii ve kurulular inceleyerek deerlendirmek, yetki vermek 6. Kiisel koruyucularn ve makine koruyucularnn imalatn yapacak kii ve kurululara yetki vermek, ithal edilecek kiisel koruyucularn ve makine koruyucularnn standartlara uygunluunu ve bu hususlarda usul ve esaslar belirlemek

22

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 22

7. sal ve gvenlii ile i kazalar ve meslek hastalklarnn nlenmesi konularnda inceleme ve 23 aratrma almalarn planlayp programlamak ve uygulanmasn salamak, 8. Faaliyet konular ile ilgili yaym ve dokmantasyon almalar yapmak ve istatistikleri dzenlemek, 9. Mesleki eitim grenler, rehabilite edilenler, zel risk gruplar ve kamu hizmetlerinde alanlar da dahil olmak zere tm alanlarn i kazalar ve meslek hastalklarna kar korunmalar amacyla gerekli almalar yaparak tedbirlerin alnmasn salamak, 10. Sal ve Gvenlii Merkezi ve Blge Laboratuvarlarnn almalarn dzenlemek, ynetmek ve denetlemek 11. sal ve gvenlii bilincinin oluturulmasn salamak, 12. sal ve gvenlii ile ilgili dzenlemeleri ada bir temele oturtmak ve gnmz teknolojisine cevap verecek yeterlilie ulatrmak, 13. zellikle KOBlere ynelik olarak i sal ve gvenlii alannda danmanlk hizmeti ver mek, 14. Eitici, zendirici, yol gsterici faaliyetlerde bulunmak, 15. yeri ortam lmlerinin, inceleme ve aratrma faaliyetlerinin nicelik ve niteliklerinin artrlmas 16. Uluslararas kurulularla ibirlii ve ortak alma alanlarnn oluturulmas 17. kazalar ve meslek hastalklar konusunda veri taban oluturulmas amacyla gelimi bir kayt bildirim sistemi hazrlanmas 18. kazalar ve meslek hastalklar vakalarnn minimum dzeye indirilmesi (SGM) i Sal ve Gvenlii Merkezi; Trk Hkmeti ve Uluslararas alma rgt (ILO) arasnda yaplan anlamayla Uluslararas alma Koullarn ve evresini yiletirme Program (PIACT) erevesinde, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, Sal ve Gvenlii Genel Mdrlnn alt birimi olarak 1968 ylnda kurulmutur. SGM n Grev ve Amalar 1. sal ve Gvenlii alannda verilen lm ve analiz hizmetleri sunmak, 2. Salkl ve gvenli i ortamnda, ulusal mevzuata uygun, ulusal ve uluslararas standartlarda hizmet vermek, 3. yeri ortamnn salk ve gvenlik asndan tad riskler konusunda aratrmalar yaplmas, fiziksel maruziyet llmesi ve bu konuda metot ve stratejiler gelitirilmesi, 4. Risk deerlendirilmesi, ergonomi, ve kiisel koruyucu donanmlar konusunda bilgilendirme ve SGM Mdrl hizmetleri kapsamnda, merkez labrotuarlarnda yaplan grlt, titreim, aydnlatma, termal konfor artlar ve toz lm ilemlerinin dzenli bir ekilde yaplmas faaliyetlerini yrtmek, 5. Deney Sonu Raporlarnn teknik yeterliliini kontrol ederek onaylamak Tefti Kurulu Bakanl 28.8.1979 tarihinde karlan Tefti Tz ile Tefti Kurulu Bakanl fiilen kurulmutur. lkemizde dayanan TBMM tarafndan onaylanan uluslararas bir szlemeden alan tek denetim rgtlenmesi, i denetimi Tefti Kurulu Bakanl Grevleri; 1. alma hayatyla ilgili mevzuatn uygulanmasn denetlemek, 2. teftiiyle ilgili mevzuat almas yapmak ve mevzuatta grlen boluk ve aksaklklarn giderilmesi iin alnmas gerekli nlemler konusunda gr bildirmek, 3. teftiiyle ilgili istatistikleri tutmak, deerlendirmek, yorumlamak ve yaynlanmasn salamak, (ASGEM) alma ve Sosyal Gvenlik Eitim ve Aratrma Merkezi 1955 ylnda Yakn ve Orta Dou alma Enstits (YODE) adyla stanbul'da kurulmutur. 16.07.2003 tarihinde "alma ve Sosyal Gvenlik Eitim ve Aratrma Merkezi" (ASGEM) olarak deitirilmitir. ASGEM) grevi; 1. alma yaamnda eitim ve aratrma, (SGK) Sosyal Gvenlik Kurumu 1946 da i Sigortalar Kurumu olarak kuruldu. 1965 de 506 sayl kanunla Sosyal Sigortalar Kurumu adn almtr. 1971 de esnaf sanatkar ve bamsz alanlar iin Ba -Kur kuruldu. 1950 de 5434 sayl kanunla kamuda alanlar iin Emekli Sand kuruldu. 20.05.2006 tarihli ve 26173 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 5502 sayl Sosyal Gvenlik Kurumu Kanunu ile kurulmu olup, Sosyal Sigortalar Kurumu Bakanl, Ba -Kur Genel Mdrl ve Emekli Sand Genel Mdrln ayn at altnda toplanmtr Sosyal Gvenlik Kurumu (SGK) Grevleri; 1. Ulusal kalknma strateji ve politikalar ile yllk uygulama programlarn dikkate alarak sosyal gvenlik politikalarn uygulamak, bu politikalarn gelitirilmesine ynelik almalar yapmak.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 23

2. Hizmet sunduu gerek ve tzel kiileri hak ve ykmllkleri konusunda bilgilendirmek, haklarnn 24 kullanlmasn ve ykmllklerinin yerine getirilmesini kolaylatrmak. 3. Sosyal gvenlie ilikin konularda; uluslararas gelimeleri izlemek, Avrupa Birlii ve Uluslararas kurulular ile ibirlii yapmak, yabanc lkelerle yaplacak sosyal gvenlik szlemelerine ilikin gerekli almalar yrtmek, usulne gre yrrle konulmu uluslararas antlamalar uygulamak. 4. Sosyal gvenlik alannda, kamu idareleri arasnda koordinasyon ve ibirliini salamak. Salk Bakanl Salk Bakanl 1920 de kuruldu. 1930 da Hfz shha kanunu karld. iler hfz shhas dzenlemeleri ile SG Bakanl kurulana kadar i sal almalar yrtld i ve veren Kurulular (sendikalar) TRK- 1952 de kuruldu. DSK 1967 de kuruldu. HAK- 1976 da kuruldu. TSK 1961 ylnda stanbul veren Sendikalar Birlii olarak kuruldu. 1962 ylnda u anki ismini ald. Kamu Kurumu Niteliindeki Meslek Kurulular TMMOB Trk Tabibler Birlii Trkiye Barolar Birlii (ILO) Uluslar aras alma rgt ve Szlemeleri (International Labour Organization) Kurulu ; 1919 Trkiyenin yelii 1932 Birlemi Milletler kurulular arasnda yalnzca ILO l yapya sahiptir. ILO, sosyal ve ekonomik konularda ve baka alanlarda geerli ulusal politikalarn gelitirilmesinde ve uygulanmasnda sendikalar ve iverenler arasndaki sosyal diyalogu gelitirerek ayn l yaplanmay ye lkelerde de destekler. Uluslar aras asgari alma artlar ve ILO nun geniletilmi politikalar, her yl toplanan Uluslararas alma Konferansnda belirlenir ILO'nun Drt Temel Stratejisi; 1. alma yaamnda standartlar, temel ilke ve haklar gelitirmek ve gerekletirmek; 2. Kadn ve erkeklerin insana yakr ilere sahip olabilmeleri iin daha fazla frsat yaratmak, 3. Sosyal koruma programlarnn kapsamn ve etkinliini artrmak 4. l yapy ve sosyal diyalogu glendirmek ILO'nun sosyal ve ekonomik gvenlii artrma stratejisi; 1. piyasas gvencesi 2. stihdam gvencesi 3. gvencesi 4. Beceri gelitirme gvencesi 5. alma gvenlii 6. Temsil gvencesi 7. Gelir gvencesi ILO'nun Hedefleri; 1. stihdam ve isizliin nlenmesi 2. alma saatleri 3. Uygun asgari cret 4. dndaki hastalk ve kazalardan korunma 5. ocuklarn, genlerin ve kadnlarn korunmas 6. Yallkta ve maluliyette koruma 7. Gmen iilerin haklarn korunmas 8. Eit ie eit cret 9. rgtlenme zgrl 10. Mesleki eitim ve srekli eitim (WHO) Dnya Salk rgt (World Health Organization) 1946 Ylnda kuruldu. WHO Anayasas nn yrrle girdii 7 Nisan, Dnya Salk Gn olarak kutlanr. 1948 de WHO ya ye olan Trkiye, Avrupa Blgesinde 51 Devletle birlikte yeliini srdrmektedir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 24

25 Grevleri; 1. Salk alannda uluslararas nitelik tayan almalarda ynetici ve koordinatr makam sfatyla hareket etmek 2. BM, htisas Kurulular, salk idareleri, meslek gruplar ve keza uygun grlecek dier rgtlerle fiili bir ibirlii kurmak ve srdrmek. 3. Hkmetlere, istek zerine, salk hizmetlerinin glendirilmesi iin yardm yapmak 4. Uygun teknik yardm yapmak ve acil durumlarda, hkmetlerin istekleri ya da kabulleri ile gereken yardm yapmak (OSHA-EU) Avrupa SG Ajans (European Agency for Safety and Health) Kurulu amac: Avrupa Birliinde iyerlerinin daha salkl, gvenli ve retken olmalarna katkda bulunmaktr. 2062/94 , 1643/95 ve 1654/2003.AB bnyesinde, SG alannda bilgi ve deneyimlerin gelitirilmesi, toplanmas, paylalmas ve analizini amalyor OSHA nn Trkiyedeki irtibat birimi (Contact Point); Sal ve Gvenlii Genel Mdrldr
AB DREKTFLER (OSHA-EU ) ilerin alrken salk ve gvenliine ilikin tedbirlerin alnmasnn teviki, ara ve 89/391/EEC gerelerinin iyerinde alanlar tafndan kullanlmas iin asgari gvenlik ve salk gerekleri 89/656/EEC KKD iyerlerinde alanlar tarafndan kullanlmas iin asgari gvenlik ve salk gerekleri ilerin iyerlerinde asbeste maruz kalmaktan ortaya kabilecek risklerden korunmas 83/477/EEC hakknda ilerin fiziksel ajanlardan kaynaklanan risklere maruziyeti ile ilgili iin asgari gvenlik ve 2002/44/EEC salk artlar hakknda Yer st ve yeralt madenciliinde alanlarn gvenlik ve salk korumalarnn 92/104/EEC iyiletirilmelerine ilikin asgari gereksinimler hakknda Srt incinmelerine neden olabilecek el ile ykleme ve boaltma ilerinde asgari g venlik ve 90/269/EEC salk artlar hakknda 2000/39/EE ilerin iyerlerinde salk ve gvenliin kimyasallarla ilgili risklerinden korunmasna ilikin C mesleki maruziyet snr deerlerine ilikin ilk listenin oluturulmas 92/29/EEC Gemilerde daha iyi tedavi gelitirilmesi iin asgari gvenlik ve salk gerekleri hakknda 90/270/EEC Ekranl aralar ile almalarda asgari gvenlik ve salk artlar hakknda 90/394/EEC ilerin iyerlerinde kanser yapc maddelere maruziyet risklerinden korunmas hakknda 86/188/EEC alma esnasnda grltye maruz kalmaya bal risklere kar, alanlarn korunmas hakknda alanlarn biyolojik ajanlara maruz kalmaya bal risklere kar, alanlarn korunmas 90/679/EEC hakknda 92/91/EEC Kylarda ve ak denizlerde sondaj yoluyla maden karanlarn asgari gereksinimleri 93/103/EEC 92/85/EEC Balk gemlerinde alanlarn asgari gereksinimleri Hamile lohusa veya emzikli kadn alanlarn iyerlerindeki salk ve gvenlik iyiletirmesine ilikin

TRKYENN KABUL ETT LO SZLEMELER 2 sizlik Sslemesi 11 rgtlenme zgrl (Tarm) Szlemesi 14 Haftalk Dinlenme (Sanayi) Szlemesi 15 Asgari Ya (Trimciler ve Ateciler) Szlemesi 26 Asgari cret belirleme yntemi szlemesi 29 Zorla altrma szlemesi 34 cretli i bulma brolar szlemesi 42 inin tazmini ( Meslek hastalklar) szlemesi (revir) 45 Yeralt ileri (kadnlar) szlemesi 53 Ticaret gemilerinde alan kaptanlarn Mesleki yeterliliklerinin asgari icaplarna ilikin szlemes i 55 Gemiadamlarnn hastalanmas,yaralanmas yada lm halinde Armatrn sorumluluuna ilikin szleme 58 Asgari Ya (deniz) Szlemesi (revize) 59 Asgari Ya (sanayi) Szlemesi (revize) 68 Gemilerde mrettebat iin iae ve yemek hizmetlerine ilikin Szleme

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 25

69 73 77 80 81 87 88 92 94 95 96 98 99 100 102 105 108 111 115 116 118 119 122 123 127 133 134 135 138 142 144 146 151 152 153 155 158 159 161 164 166 182

Gemi alarnn mesleki ehliyet diplomasna ilikin szleme 26 Gemiadamlarnn salk muayenesine likin szleme Genlerin tbbi muayenesi (sanayi ) szlemesi Son maddelerin revizyonu szlemesi teftii szlemesi Sendika zgrl ve sendikalama hakknn korunmas szlemesi ve ii bulma servisi kurulmas szlemesi Mrettebatn gemide barndrlmasna ilikin szleme alma artlar (kamu) szlemesi cretlerin korunmas szlemesi cretli i bulma brolar szlemesi (revize) rgtlenme ve toplu pazarlk hakk Szlemesi Asgari cret tespit mekanzmas (tarm) szlemesi Eit cret szlemesi Sosyal gvenlik (asgari standartlar) szlemesi Zorla altrmann kaldrlmas szlemesi Gemiadamlar Ulusal kimlik kartlarna ilikin szleme Ayrmclk ( ve meslek) szlemesi Radyasyondan korunma szlemesi Son maddelerin revizyonu szlemesi Muamele eitlii (sosyal gvenlik) szlemesi Makinalarn korunma tertibat ve tehizi szlemesi stihtam politikas szlemesi Asgari ya (yeralt ileri ) szlemesi Azami arlk szlemesi Mrettebatn gemide barndrlmasna ilikin szleme (ilave hkm) kazalarnn nlenmesine (gemiadamlar) ilikin szleme i temsilcileri szlemesi Asgari ya szlemesi nsan kaynaklarnn gelitirilmesi szlemesi l danma (Uluslararas alma standartlar ) szlemesi Gemiadamlarnn yllk cretli iznine ilikin szlemesi alma ilikileri (kamu) szlemesi Liman ilerinde salk ve gvenlie ilikin szleme Karayollar tamaclnda alma saatleri ve dinlenme srelerine ilikin szlemesi sal ve gvenlii ve alma ortamna ilikin szleme Hizmet ilikisine son verilmesi szlemesi Mesleki rehabilitasyon ve istihdam (sakatlar) szlemesi Salk hizmetlerine ilikin szleme Gemiadamlarnn salnn korunmas ve tbbi bakmna likin szlem e Gemiadamlarnn lkelerine geri gnderilmelerine likin szleme En kt biimlerdeki ocuk iiliinin yasaklanmas ve ortadan kaldrlmasna ilikin eylem szlemesi

nemli olanlar koyu renk yaplmtr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 26

9/ Sal ve Gvenlii Hizmetleri (OSGB SGB)

Kurulu amac, yaps, alanlar gvenlii uzmannn ve iyeri hekimlerinin nitelikleri ve grevlendirilmesi Sertifika snflar, Eitim ve snav Grev alanlar gvenlii uzmannn ve iyeri hekimlerinin yetki ve sorumluluklar yeri Salk ve Gvenlik Birimleri ile Ortak Salk ve Gvenlik Birimleri Hakknda Ynetmelik SG hizmetlerinin iyeri dndan alnmas SG NN TEMEL LKELER 1-PLANLAMA: Sal ve Gvenlii bir plan ve program iinde yrtlmelidir. Ne yapmak istiyoruz, nasl yapacaz, ne zaman yapacaz, neden yapacaz gibi sorgulamalar yaparak planlarmz yapmalyz. 2-SREKLLK: Yaplan btn almalar srekli olarak gncellenmeli ve kesintisiz bir ekilde srdrlmelidir. 3-METOD: Bu almalar teknik ve bilimsel yntemlerle yaplmaldr. Kiisel ngrler ve yarglar ile hibir zaman doru sonuca ulalamaz. SG NN BLMSEL DAYANAKLARI Mhendislik, Tp,( Fizyoloji, anatomi, patoloji, fizyo patoloji, antropometri vb dallar ) Ekonomi, Hukuk, Sosyoloji, Psikoloji, Ergonomi, bata olmak zere eitli bilim dallarndan yararlanr. YER HEKM yeri Hekimi: verenler, iyerlerinde alnacak nlemlerin uygulanmas ve uygulamalarn izlenmesi ilerini yrtmek zere; bir veya daha fazla iyeri hekimi grevlendirmekle ykmldrler . yeri hekiminin grevini etkili bir ekilde yrtebilmesi amacyla gerekli planlama ve dzenlemeler yapmak ve meslei ile ilgili gelimeleri izlemesine imkan salamak zorundadrlar. i says ellinin zerinde olan tm iyerlerinde iyeri hekimi istihdam zorunludur. Btn yeri Hekimlerinin grevleri. Rehberlik ve danmanlk; Salk gzetimi; Eitim ve bilgilendirme; lgili birimlerle ibirlii; yeri hekimlerinin yetkileri a) yeri bina ve eklentilerinde, alma metot ve ekillerinde veya i ekipmannda iiler asndan yakn ve hayati tehlike oluturan bir husus tespit ettiinde iverene bildirmek, gerekli tedbirler iveren tarafndan alnmad takdirde durumu Bakanla rapor etmek, b) yerinde belirledii yakn ve hayati tehlike oluturan hususun acil mdahale gerektirmesi halinde iveren veya iveren vekilinin onayn almak kaydyla ii geici olarak durdurmak, c) Grevi gerei iyerinin btn blmlerinde i sal ve gvenlii konusunda inceleme ve aratrma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulamak ve alanlarla grmek, ) Grevinin gerektirdii konularda ivereni bilgilendirerek ilgili kurum veya kurulular ile iletiime gemek ve iyerinin i dzenlemelerine uygun olarak ibirlii yapmaktr. yeri hekimleri eitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katlma hakkna sahiptir. Bir yl ierisinde toplam be i gn kadar alma sresinden saylr yeri hekimlerinin ykmllkleri (1) yeri hekimleri, grevlerini yaparken, iin normal akn mmkn olduu kadar aksatmamak ve verimli bir alma ortamnn salanmasna katkda bulunmak, iverenin ve iyerinin meslek srlar, ekonomik ve ticari durumlar hakkndaki bilgiler ile iinin kiisel salk dosyasndaki bilgileri gizli tutmakla ykmldrler. (2) yeri hekimi, grevlendirildii iyerinde yaplan almalara ilikin tespit ve tavsiyelerini onayl deftere yazmak ve bulunmas halinde ve gerektii durumlarda i gvenlii uzman ile birlikte e zamanl imzalamak ve suretlerini saklamak zorundadr. yerinde yaplan denetimlerde, iyeri hekiminin bu zorunluluu yerine getirmediinin tespiti halinde; iyeri hekimi Bakanlka yazl olarak uyarlr. yeri hekimi belgesinin geerlilii bir yl sreyle askya alnr.

27

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 27

28 (3) kinci fkrada belirtilen onayl defter; iyeri hekimi ile iveren veya iveren vekilince, bulunmas halinde ve gerektiinde i gvenlii uzman ile e zamanl olarak imzalanr. Defterin imzalanmamas veya dzenli tutulmamasndan iveren veya iveren vekili sorumludur. yeri hekimlerinin alma sreleri a) Az tehlikeli snfta yer alan iyerlerine; salk gzetimi iin ayda en az 10 saat, buna ilave olarak ie giri ve periyodik muayeneleri ile eitim iin ii bana ylda en az 20 dakika, b) Tehlikeli snfta yer alan iyerlerine; salk gzetimi iin ayda en az 15 saat, buna ilave olarak ie giri ve periyodik muayeneleri ile eitim iin ii bana ylda en az 25 dakika, c) ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerine; salk gzetimi iin ayda en az 20 saat, buna ilave olarak ie giri ve periyodik muayeneleri ile eitim iin ii bana ylda en az 30 dakika. (a) Az tehlikeli snfta yer alan 1000 ve daha fazla iisi olan iyerlerinde her 1000 ii iin tam gn alacak en az bir iyeri hekimi grevlendirilir. i saysnn 1000 saysnn tam katlarndan fazla olmas durumunda geriye kalan ii says gz nnde bulundurularak birinci fkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar iyeri hekimi eklenir. (b) Tehlikeli snfta yer alan 750 ve daha fazla iisi olan iyerlerinde her 750 ii iin tam gn alacak en az bir iyeri hekimi grevlendirilir. tam katlarndan fazla olmas durumunda yeteri kadar iyeri hekimi eklenir. (c) ok tehlikeli snfta yer alan 500 ve daha fazla iisi olan iyerlerinde her 500 ii iin tam gn alacak en az bir iyeri hekimi grevlendirilir. fazla olmas durumunda uygun yeteri kadar iyeri hekimi eklenir. Dier salk personelinin grevleri a) sal ve gvenlii hizmetlerinin planlanmas, deerlendirilmesi, izlenmesi ve ynlendirilmesinde iyeri hekiminin talimatlar dorultusunda almak, veri toplamak ve gerekli kaytlar tutmak, b) ilerin salk ve alma yklerini ie giri/periyodik muayene formuna yazmak ve iyeri hekimi tarafndan yaplan fizik muayene srasnda hekime yardmc olmak, c) lk yardm hizmetlerinin organizasyonu ve yrtmnde iyeri hekimi ile birlikte almak, ) ilerin salk eitiminde grev almak. yeri Durum zelliklerini belirleme: alanlarn zellikleri: 1. Kadn-erkek says ve ya gruplar kartlr. 2. emekli, engelli, ocuklar, genler, gebe, emzikli, stajyer, iki ya alt ocuu olan anneler, engelliler, meslek hastal ve kronik hastal olanlar, eski hkmller ve terr maduru gruplar ince lenir. 3. Ar ve tehlikeli ilerde alanlar belirlenir. letmenin zellikleri: 1. yeri ak ve kapal alan planlar istenir. 2. (retim) ak emas yerinde grerek bizzat hazrlanr. 3. yerinde iileri ve evreyi etkileyen; fiziksel etmenler, biyolojik etmenler, kimyasal etmenler, mekanik etmenler, ergonomik etmenler, psikososyal etmenler ve beslenme koullar tespit edilir. Gemite yaplanlarn tespiti: 1. Periyodik, ie giri, ie dn, erken kontrol, ge muayeneleri, 2. kazalar ve meslek hastalklar, 3. Salk gzetimleri, 4. Ortam lmleri, 5. Alnan istirahatlar, 6. Yaplan sevkler ve sonular, 7. i sal i gvenlii eitimleri, 8. i Sal ve Gvenlii Kurulu kararlar, 9. Yaplm denetimlerin tutanaklar, 10. Poliklinik saylar 11. lkyardmc ii says, 12. Baklama almalar, 13. Kiisel koruyucu kullanm alkanl, 14. Planlanm belgelendirme sistemleri (ISO 9001 KYS, 14001, OHSAS 18001 vs), 15. ve d paydalar tespiti, 16. Yaanan veya olas olaand durumlar, afet planlar incelenir.
www.isguygulama.com Sinan Akduman Sayfa 28

lkyardm ve Kurtarma Organizasyonu yerlerinde ilkyardm-kurtarma eitim ve organizasyonu 29 ve bu konuda personelin yetitirilmesi ve rgtlenmesi grevi mutlaka yerine getirilmelidir. yerlerinde ilkyardm ve kurtarma organizasyonunun tm sorumluu iyeri hekimine aittir. Acil tedavi grevi: yeri hekimi Sosyal Sigortalar Kurumunun saaltc hizmetlerle ilgili grevini stlenmese dahi ilkyardmla beraber acil saaltm grevini her durumda yerine getirmelidir. Baklama: yerlerindeki baklama almalar iyeri hekiminin danmanlnda planlanmal, uygulanmal ve izlenmelidir. rnein; tetanos riski olan yerlerde tetanos profilaksisi zorunlu salk hizmetleri ierisindedir. Kre ve ocuk bakm yerleri: yerinde kre ve ocuk bakm yerleri varsa, bu tr yerlerin genel hijyen koullarnn salanmas ve ocuklarn dzenli salk kontrollerinin yaplmas ve denetimi grevi iyeri hekimi tarafndan yaplmal. Beslenme: Yaplan iin arlk derecesine gre gnlk enerji harcamasnn belirlenmesi, alnmas gereken kalori, protein, karbonhidrat, ya ve vitaminlerin hesaplanarak uygulanmas almalar konusunda koruyucu nlemlerin alnmas ve ilgili ilemlerin srdrlmesi grevi bu ii yapacak uzman yoksa iyeri hekimini ilgilendirmektedir. Eitimler ; Yetikin eitim tekniklerine uygun yaplmaldr. Verilecek eitim ncesi konu hakknda gerekli duyarll artrc faaliyetler yaplmaldr. Yllk alma Plan Ynetmelik gereince YSB, iyerinde yrtlecek salk hizmetleri ile ilgili olarak yllk alma plan hazrlayarak iverenin onayna sunar, iveren onaylarsa plan iyerinde ilan edilir Sal ve Gvenlii Kurulu ; 4857 sayl kanunu kapsamna giren, sanayiden saylan, devaml olarak en az elli ii altran iyerleri tarafndan kurulmas zorunludur. vereninin belli bir alanda birden fazla iyeri olduunda, ii says ellinin zerinde olan her iyeri iin ayr Kurul oluturur ve alt ayda bir kurullarn kararn gzden geirerek uygular. yeri hekimi bu kurulun yesidir. Aratrma-nceleme Grevi: yeri hekiminin, iyerinin her yerinde inceleme yapma, grev ve hiyerarik yaps ne olursa olsun gerekli grd herkesle iliki kurma, bunlardan grevi gerei olan gerekli her trl bilgiyi alma yetkisi vardr. Aratrma ve inceleme yapmak isteyen iyeri hekiminin nnde yasal anlamda bir engel bulunmamaktadr. yeri Ortak Salk Birimleri ; Ayn blgede ayn veya farkl ikollarnda iyerlerinin bir araya gelerek oluturduklar yeri Salk Birimleridir. letmelerin birinde kurulabildii gibi dier iyerlerinde de kurulabilir. Yerel tabip odas ynetim kurullar iletmelerin birbirine olan uzakl, ii saylar ve hekimin dier grevlerini gz nne alarak iyeri ortak salk birimi kurulmasna onay verirler. yeri Hekimi, Yasal olarak aadaki yetkilere sahiptir.Bamsz alma ilkesi uyarnca grevlerini yerine getirirken hibir ekilde engellenemez, grevini yapmaktan alkonulamaz. 1. Yasalar iyi bilmelidir. 2. Yneticileri iyi tanmaldr. Kimlerle ncelikli iletiim kuracan belirlemelidir. 3. yerini fiziki olarak tanmaldr. Bunun iin ncelikle iyerinin krokisini nne almaldr. insan sal iin hangi riskleri ieriyor bunlar ok iyi kavramas ger ekir. 4. yerinin, yazl olsun olmasn btn prosedrlerini incelemelidir. 5. Btn iyeri birimlerindeki salk risklerini belirlemelidir. 6. Ardndan kendi almalar iin bir plan yapmaldr. 7. Gereksinimlerini belirlemelidir. Yapt plana uygun olarak hangi donanma, ne kadar salk personeline gereksinimi var belirlemelidir. almalarn yrtecei srada ibirlii yapabilecei kurulular belirlemelidir. 8. yeri Hekimi, iyerinde, hastalanan alanlar muayene eder, tbbi tedavisi gerekiyorsa hastasna reete yazar, gerekli grrse iki gne kadar istirahat de verebilir. Gerekli grd durumlarda hastasn bir st salk kuruluuna yine SGK kurallarna gre sevk eder. e giri muayeneleri; yerinde almak iin aday olan kiinin ruhsal ve bedensel olarak, o iin risklerine dayankl olup olmadn anlamak zere yaplan tbbi muayeneleridir. Kii ie salam olarak alnmal ve alt sre iinde de sal korunmaldr. Aslnda yeri Hekimliinin en nemli uygulamalarndan biri ie giri muayeneleridir. Yaplan muayeneleri sonucunda ; 1. O blmde almaya uygunluk, 2. O blmde almak iin geici saknca (tedaviden sonra alabilir), 3. O blmde almak iin srekli sakncal salk durumu kabilir. Periyodik Salk Muayeneleri yeri Hekiminin nemli grevlerinden biri de aralkl olarak yaplacak salk muayeneleridir. alan kii, acaba alt srece iyerindeki salk risklerinden ne kadar etkilenmitir, meslek hastal balam mdr bilinmesi gerekir. Salk risklerine gre ie giri muayenesi yaplyorsa, periyodik muayeneler da ayn ekilde yaplmaldr

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 29

10 yl saklanmas ; Muayene sonular salkl bir ekilde kayt altna alnmal ve belirli 30 srelerde istatistiksel olarak deerlendirilmelidir. Kii iten ayrldktan sonra en az 10 yl saklanmas yasal olarak zorunludur. 40 yl saklanmas; Mesleki kanserler ve akcier hastalklar gibi ykmllk sresi ok uzun olan meslek hastalklar sz konusu olduunda bu sre 40 yla kmaktadr. e Dn Muayeneleri kazas ve saaltm uzun sren hastalk veya meslek hastalklarnda, alanlar uzun sre iten ayr kalabilirler. Bu durumdaki kiilerin ie geri dndklerinde sanki yeni ie giriyormu gibi muayene olmalar gerekmektedir. yerinde blm deiiklii yaplan personelin de ie yeni giriyormu gibi muayene edilmesi gerekir. zleme yeri Hekiminin nemli grevlerinden biri de izlemedir. 1 Risk gruplarnn izlenmesi (Mesleki hastalar, kronik hastalar, i kazallar, gebe ve emzikliler, anneler, ocuk alanlar, zrller ve bamllar) 2 yerindeki deiiklikleri izleme 3 Mesleki gelimeleri izleme 4 Normal alanlar izleme Danmanlk Hizmetleri yeri Hekimi iverenin, alanlarn ve SG Kurulunun doal ve resmi danmandr. SG alanndaki gelimeleri, iyerindeki SG sorunlarn, zm nerilerini ortaya koyar. neriler her zaman bilimsel ve mesleki zeminde olmal, kiisel ngr ve duygusallk zemininde olmamaldr. nceleme Grevleri e yeni balayan yeri Hekimi iin iyerini fiziki olarak tanmak en nce yapaca ilerden biriydi. nceleme grevi de bu ilerin dzenli ve srekli olarak yaplmasndan ibarettir. alma ortam, salk koullar, kullanlan kimyasal maddeler, temizlik ve hijyen, ergonomi ve gerekli lmler bu grevlerin banda gelmektedir. Denetleme Grevleri nceleme grevleri aslnda ayn zamanda denetleme grevlerini de kapsamaktadr. Denetleme grevlerini yaparken mutlaka yazl belgeler kullanmak gerekir. Bu da inceleme grevi ile denetim grevi arasndaki fark oluturur. Eitimler ; yeri Hekiminin en nemli grevlerinden biri de eitim hizmetlerine aktif olarak katlmaktr. Meslek Hastalklar Kazalar Hastalklar Olaan D Durumlar yerinde Riskler Ergonomi Zehirlenmeler Koruyucu Hekimlik Beslenme Temizlik ve Hijyen lk yardm Kimyasallar, kanserojenler ve mutajenlerin salk etkileri Kaynak, kesme ve talama ilerinde salk etkileri verilecek eitimler iinde ncelikli olarak yer almaldr. Kayt Tutma yeri Hekimi btn almalarn yazl olarak kayt altna almaldr. Kayt iin hem yasal dokmanlar hem de kendi gelitirecei formlar kullanmaldr. Tutulan kaytlarn neden - sonu ilikilerine k tutacak ekilde olmas, ileride yaplacak istatistiksel deerlendirmelere dayanak olacaktr. Raporlama Grevleri yeri Hekimi yapt almalar kayt altna aldktan sonra, gerekli durumlarda bunlardan rapor oluturmal ve ilgili birimlere sunmaldr. Bu birimlerin banda; 1- alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl 2- yeri ynetimi 3- yeri SG Kurulu. alma Bakanlna verilecek raporlar unlardr: 1- Yllk alma plan 2- Yllk faaliyet raporu 3- Meslek hastalklar ve i kazalar

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 30

Sosyal Grevler yeri Hekimi yukarda saylan grevlerini yerine getirirken hibir zam an kendi nyarglar ile hareket etmemelidir. Daima bilimsel dorular ve yasal dzenlemeler ile hareket etmelidir. 31 alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn SG birimleri Resmi Salk Kurulular zel ve tzel SG Kurulular yeri ynetimi alanlar Gvenlii Uzmandr. yeri Hekimi ncelikle kendi iyerindeki Gvenlii Uzman ile ortak almak zorundadr. yeri Hekimi sahip olduu iyeri srlarn mesleki ahlak yan sra yasal olarak saklamak yeri Hemiresi ve Salk Memurlarnn grevleri de bu ynetmelik ile dzenlenmitir. Gerek yeri Hemiresi olsun, gerekse de Salk Memurlar, yeri Hekiminin yardmclardr. MADDE 81 " sal ve gvenlii hizmetleri verenler, devaml olarak en az elli ii altrdklar iyerlerinde alnmas gereken i sal ve gvenlii nlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasnn izlenmesi, i kazas ve meslek hastalklarnn nlenmesi, iilerin ilk yardm ve acil tedavi ile koruyucu salk ve gvenlik hizmetlerinin yrtlmesi amacyla, iyerindeki ii says, iyerinin nitelii ve iin tehlike snf ve derecesine gre; a) yeri salk ve gvenlik birimi oluturmakla, b) Bir veya birden fazla iyeri hekimi ile gereinde dier salk personelini grevlendirmekle, c) Sanayiden saylan ilerde i gvenlii uzman olan bir veya birden fazla mhendis veya teknik eleman grevlendirmekle, ykmldrler. OSGB Ortak salk ve gvenlik birimi: Bir veya birden fazla iyerine i sal ve gvenlii hizmetlerini vermek zere iyeri dnda kurulan, gerekli donanm ve personele sahip ve Mdrlk tarafndan yetkilendirilen kamu kurum ve kurulularn ve tzel kiiler MADDE 5 - verenlerin ykmllkleri (1) verenler, iyerlerinde, salkl ve gvenli alma ortamn salamak amacyla; i sal ve gvenlii tedbirlerini belirlemek, almak, uygulanmasn izlemek, denetlemek ve gelitirmek, i kazas ve meslek hastalklarn nlemek, iilere ilkyardm ve acil mdahale ile nleyici ve koruyucu salk ve gvenlik hizmetlerini vermekle ykmldr. (2) verenler, devaml olarak en az 50 ii altrdklar iyerlerinde bu hizmeti vermek iin, iyeri salk ve gvenlik birimi oluturmakla ve bir veya birden fazla iyeri hekimi ile gereinde dier personeli ve sanayiden saylan ilerde bir veya birden fazla i gvenlii uzmann grevlendirmekle ykmldrler. (3) yerinde salk ve gvenlik hizmetlerinin yrtlmesinden iveren sorumludur. Ortak salk ve gvenlik biriminden hizmet alnmas iverenin sorumluluunu ortadan kaldrmaz. ilerin i sal ve gvenlii konusundaki ykmllkleri, iverenin sorumluluunu etkilemez. (4) veren, iyeri salk ve gvenlik birimi personelinin ibirlii iinde almalarn salar. (5) veren, i sal ve gvenlii ile ilgili sorumluluklar erevesinde, iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik biriminin grevlerini yrtmesi iin gerekli bilgileri bu birimlere aktarr. (6) veren, iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimi personelinin iyerinde i sal ve gvenlii hizmeti ile ilgili grevlerini, planlama ve dzenleme yaplmasna imkan vermekle ykmldr. (7) veren, salk ve gvenlikle ilgili konularda iilerin grlerini alr ve katlmlarn salar. (8) veren, iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik biriminde grev yapan personelin ad, soyad, alma saatleri ile yetki ve sorumluluklar konusunda iileri bilgilendirir. (9) yeri hekimi ile i gvenlii uzmannn, noter tarafndan onaylanm bir deftere yazdklar i sal ve gvenliine ilikin tedbir ve tavsiyelerinin yerine getirilmemesinin sonularndan iveren sorumludur. (10) veren, iyeri hekimi ile i gvenlii uzmanlarna bu Ynetmelikte belirtilen grevlerini yerine getirebilmeleri iin, belirtilen srelerden az olmamak kayd ile yeterli alma sresini salar. (11) veren, iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik biriminin, baka bir iyerinden kendi iyerine almak zere gelen iilerin salk bilgilerine ulaabilmesini salar. (12) veren, i sal ve gvenlii mevzuat dorultusunda, kayt ve bildirim ykmllklerini iyeri salk ve gvenlik birimi veya ortak salk ve gvenlik birimi ile ibirlii ierisinde gerekletirir. (13) veren, iilerin kiisel salk dosyalarn iten ayrlma tarihinden itibaren 10 yl sreyle saklamak zorundadr. yeri ortam faktrlerinden kaynaklanan hastalklarn ykmllk sresi bu sreyi aan iyerlerinde, evraklarn saklanmas hastalklarn ykmllk sresine gre uzar. inin iyerinden ayrlarak baka bir iyerinde almaya balamas halinde, yeni iveren kiisel salk dosyasn ister,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 31

MADDE 6 - ilerin hak ve ykmllkleri 32 (1) iler, iyerinde kendi salk ve gvenliini etkileyebilecek noksanlk ve tehlikeleri, i sal ve gvenlii kuruluna, olmad iyerlerinde, iveren veya vekiline bildirerek durumun tespit edilmesini ister (2) iler, ykmllkleri sakl kalmak artyla salk ve gvenliin korunmas ve gelitirilmesi iin; a) yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik biriminin yapaca almalara destek salamak, salk muayeneleri, bilgilendirme ve eitim programlarna katlmak ve gerekli durumlarda ibirlii yapmakla, b) Kendilerinin ve bakalarnn sal ve gvenlii asndan, iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimi tarafndan verilecek talimatlara uymakla ykmldrler. (3) iler veya temsilcileri, i sal ve gvenlii konularna ilikin almalara katlrlar. (4) Salk gzetimi yaplacak ii, salk gzetimi srasnda yrtlecek hizmetlerin ama ve usulleri hususunda nceden haberdar edilir ve salk gzetimi sonucunda elde edilen verilerin kullanlmas ile ilgili bilgilendirilir. (5) iler veya temsilcileri, mesleki salkla ilgili pheli bir durum mevcut olduunda salk gzetimi isteme hakkna sahiptir. MADDE 7 - ilere hizmetin cretsiz verilmesi ilere verilecek i sal ve gvenlii hizmetleri ve ilgili eitimler iilere mali yk getirmeyecek ekilde ve dinlenme sreleri dnda dzenlenir. Eitimlerde geen sre alma sresinden saylr.

yeri Salk ve Gvenlik Birimi ile Ortak Salk ve Gvenlik Biriminin Kuruluu

MADDE 8 - yeri salk ve gvenlik birimi Devaml olarak en az 50 ii altrlan iyerlerinde, i sal ve gvenlii hizmetlerini yerine getirmek zere iyeri salk ve gvenlik birimi kurulur. yeri salk ve gvenlik birimi; en az bir iyeri hekimi ile sanayiden saylan ilerin yapld iyerlerinde en az bir i gvenlii uzmanndan ve yaplacak almalara yardmc olmak iin gerektiinde dier personelden oluur. Bu ykmllk, Genel Mdrlk tarafndan yetkilendirilmi ortak salk ve gvenlik birimlerinden hizmetin tamam veya bir ksm alnarak da yerine getirilebilir. MADDE 18 - yeri Salk ve Gvenlik Birimi ile Ortak Salk ve Gvenlik Biriminin Grevleri, yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimleri, salkl ve gvenli bir alma ortam oluturmak zere iin normal akn aksatmamak artyla ve verimli bir alma ortamnn salanmasna katkda bulunmak amacyla; a) ilerin salk gzetimi, b) alma ortamnn gzetimi, c) Eitim, danmanlk ve bilgilendirme, ) lkyardm ve acil mdahale, d) Kayt ve istatistik, grevleri ile benzeri dier grevleri yerine getirmekle ykmldr. MADDE 19 - ilerin salk gzetimi (1) ilerin salk gzetimi, saln korumak amac ile iilere verilecek her trl salk hizmetini kapsar. (2) yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimi, 32 nci mad. hususlar yerine getirir. MADDE 20 alma ortamnn gzetimi (1) alma ortamnn gzetimi, iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik biriminin iyerinde salk ve gvenlik tehlikelerine kar yrtecei her trl nleyici ve dzeltici faaliyeti kapsar. (2) yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimi, birinci fkra kapsamndaki grevlerini yrtrken 37 nci maddede saylan hususlar yerine getirir. MADDE 21 Eitim, danmanlk ve bilgilendirme 1) yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimi; iilerin i sal ve gvenlii ei timlerini ve bilgilendirilmelerini salar, i sal ve gvenlii ile ilgili her trl konuda danmanlk yapar. MADDE 22 - lkyardm ve acil mdahale (1) yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimi; a) yerinde kaza, yangn, doal afet ve bunun gibi acil mdahale gerektiren durumlar belirler. Acil durum plannn hazrlanmasn, ilkyardm ve acil mdahale bakmndan yaplmas gerekenleri ve uygulamalar organize eder, yrtr ve ilgili dier birim, kurum ve kurulularla ibirlii yapar. b) yerinde, ilkyardmc olarak grevlendirilecek kiilerin gerekli eitimleri almasn salayacak organizasyon (2) yeri salk ve gvenlik birimi, iyerindeki alma sresince ak bulundurulur. Bu sre ierisinde, yeterli sayda ilkyardmc grevlendirilir. (3) sal ve gvenlii hizmetinin ortak salk ve gvenlik birimlerinden salanmas, iyerlerinde lkyardm Ynetmeliine gre yeterli sayda ilkyardmc bulundurulmas zorunluluunu ortadan kaldrmaz.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 32

MADDE 23 - Kayt ve istatistik 33 (1) ilerin salk gzetimine ve alma ortamnn gzetimine ait btn bilgiler, iyeri salk ve gvenlik birimi veya ortak salk ve gvenlik birimince kayt altna alnr ve belgeler 10 yl sreyle saklanr. (2) ilerin salnn alma artlarndan etkilenip etkilenmediinin belirlenmesinde; ie giri ve periyodik salk kontrolleri, zararl ve tehlikeli madde kaytlar kullanlr. (3) yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimleri, iilerin salk bilgileri, , iyerindeki kiisel salk dosyalarnda, gizlilik ilkesine uyularak saklanmasn salar. (4) veren, iiler ve temsilcileri ile varsa i sal ve gvenlii kurulunun, i sal ve gvenlii ile ilgili kayt ve istatistiklere ulaabilmesini salar. (5) yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimleri, iyerinde meydana gelen btn i kazalarn ve meslek hastalklarn kaydeder ve bunlarla ilgili rapor hazrlar, i kazalar ve meslek hastalklarnn kaytlarn deerlendirerek kaynaklarn belirler ve bunlara ynelik tedbirleri gelitirir. MADDE 24 - Yllk alma plan yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimi, yrtlecek hizmetler ile ilgili olarak yllk alma plan hazrlar ve hazrlanan plan iveren tarafndan onaylanr. Onaylanan plan iyerinde ilan edilir. Bir nshas iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimince kayt altna alnr. MADDE 25 - Yllk deerlendirme raporu yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimi, iyerindeki salk gzetimi ve alma ortamnn gzetimi ile ilgili almalar kaydeder ve Ek -3'te belirtilen rneine uygun yllk deerlendirme raporu hazrlayarak iverene, i sal ve gvenlii kuruluna ve Genel Mdrle gnderir. Genel Mdrle gnderilen yllk deerlendirme raporu, yazl olarak ve elektronik ortamda iletilir. MADDE 30 - yeri hekimlerinin nitelikleri yeri hekimi olarak grevlendirilecek hekimler, eitim kurumlar tarafndan dzenlenen iyeri hekimlii eitim programlarna katlmak ve eitim sonunda Genel Mdrlke yaptrlacak snavda baarl olmak zorundadr. MADDE 31 yeri hekimlerinin alma sreleri a) Az tehlikeli snfta yer alan iyerlerine; salk gzetimi iin ayda en az 12 saat, buna ilave olarak ie giri ve periyodik muayeneleri ile eitim iin on ii bana ylda en az 30 dakika, b) Tehlikeli snfta yer alan iyerlerine; salk gzetimi iin ayda en az 24 saat, buna ilave olarak ie giri ve periyodik muayeneleri ile eitim iin on ii bana ylda en az 60 dakika, c) ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerine; salk gzetimi iin ayda en az 36 saat, buna ilave olarak ie giri ve periyodik muayeneleri ile eitim iin on ii bana ylda en az 90 dakika. (1) Az tehlikeli snfta yer alan ve 1000' in zerinde (1000 dahil) ii altrlan iyerlerinde tam gn (2) Tehlikeli snfta yer alan ve 750'nin zerinde (750 dahil) ii altrlan iyerlerinde tam gn alaca k (3) ok tehlikeli snfta yer alan ve 500'n zerinde (500 dahil) ii altrlan iyerlerinde tam gn MADDE 32 - yeri hekimlerinin grevleri a) le ilikisi bakmndan, gece postalar da dahil olmak zere iilerin salk gzetimini yapmak, b) yerlerinde sala zararl riskleri tanmlamak ve deerlendirmek, c) Birden fazla madde veya etkene ayn anda maruz kalnmas durumunda, ortaya kabilecek salk tehlikelerini i sal ve gvenlii mevzuat kapsamnda deerlendirmek, ) ilerin ie girilerinde salk muayenelerini yaparak ie uygun olduklarn belirten salk raporu hazrlamak d) Yaplan iin zelliine gre, iin devam sresince iilerin periyodik salk muayenelerini i sal ve gvenlii mevzuatnda belirtilen aralklarla yapmak, e) ilerin ie giri ve periyodik muayenelerini Ek -7'de verilen rneine uygun olarak yapmak, f) 15/6/2004 tarihli ve 25493 sayl Resm Gazete'de yaymlanan Ar ve Tehlikeli ler Ynetmeliinde belirtilen ar ve tehlikeli ilerde alan iilerin ie giri ve periyodik salk muayenelerini, ayn Ynetmeliin Ek-2'sinde yer alan Ar ve Tehlikeli lerde alacaklara Ait e Giri/Periyodik Muay ene Formu gre yap g) Salk sorunlar nedeniyle ie gelememe ve iyerinde olabilecek salk tehlikeleri arasnda bir ilikinin olup olmadn tespit etmek, ) Salk sorunlar nedeniyle haftadan daha uzun sreli iten uzaklamalarda veya meslek hastalklar, i kazalar nedeniyle ya da sk tekrarlanan iten uzaklamalarda ie dn muayenesi yapmak, h) inin ie giriinde ve i deiikliinde, ie uyumunun belirlenmesi amacyla yaplan salk muayenesi sonucunda dzenlenen raporda, altrlaca iler ve alma artlarn belirtmek, rapor sonucunu iveren ve iiye yazl olarak bildirmek, ) Herhangi bir kaza, hastalk veya periyodik muayene sonrasnda eski iinde almas sakncal bulunan iinin, mevcut salk durumuna uygun bir ite altrlmasn tavsiye etmek,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 33

34 i) zrl ve eski hkmllerin ie alnmalar, iyerinde oluan bir kaza veya hastalk sonrasnda geici ya da kalc i gremezlii olanlarn ie balamalar, uygun ie yerletirilmeleri iin salk muayenelerini yaparak rapor hazrlamak j) Gebe veya emziren kadnlar, on sekiz yandan kkleri, iki yandan kk ocuu olan anneleri, meslek hastal tans veya phesi olanlar, kronik hastal olanlar, yallar, malul ve zrlleri, alkol, ila ve uyuturucu bamll olanlar, birden fazla i kazas geirmi olanlar gibi zellii olan iileri; yakn takip ve koruma altna almak, k) Gerekli laboratuvar tetkiklerini, radyolojik tetkik ve muayeneleri yaptrmak, l) Bulac hastalklarn kontroln salayarak yaylmasn nleme ve alama almalar yapmak, portr muayenelerini yaptrmak, m) yerinde mevcutsa kre ve ocuk bakm yurdu ile emzirme odalarnn salk artlarn kontrol etmek, salk artlarna uygunluunun salanmas iin tavsiyelerde bulunmak ve uygulamalarn takibini yapmak, n) in iiye uygunluunun salanmasn t avsiye etmek, o) Meslek hastal tans veya phesi olan ve i kazas geiren iileri izlemek ve bunlarn kontroln yapmak, meslek hastalklar tansnda yetkili hastaneler ile ibirlii iinde almak, ) alma ortamnn gzetimi ile ilgili olarak gerektiinde lmler yaplmasn salayarak alnan sonularn iilerin sal ynnden deerlendirmesini yapmak, p) yerinde varsa i sal ve gvenlii kuruluna katlarak alma ortam ve iilerin salk gzetimi ile ilgili gerekli aklamalarda bulunmak, danmanlk yapmak ve kurulda alnan kararlarn uygulanmasn izlemek, r) Yrtlecek her trl salk gzetim faaliyetleri sonucunda elde edilen verilerin kullanlmas ile ilgili olarak iileri ve temsilcilerini bilgilendirmek ve onlarn rzasn almak, s) ileri, iiyle ilgili salk tehlikeleri, yaplan salk muayenesinin sonular ve bunlarn deerlendirilmesi konusunda yeterli ve uygun ekilde bilgilendirmek, ) yerinde ilkyardm ve acil mdahale hizmetlerinin organizasyonunu yapmak, ilgili personelin eitiminin salanmas almalarn yrtmek, t) kazalar ve meslek hastalklarnn analizine katlmak, meslek hastal tans veya phesi olanlarn bulunduu ortamlarda alan iilerle ilgili inceleme yapmak, u) Yllk alma plann, varsa i gvenlii uzman ile ibirlii yaparak hazrlamak, ) yerindeki salk gzetimi ile ilgili almalar kaydetmek ve Ek -3'te belirtilen rneine uygun yllk deerlendirme raporunu, varsa i gvenlii uzman ile ibirlii yaparak hazrlamak, v) yeri yneticilerine, i sal ve gvenlii kurulu yelerine, iilere ve temsilcilerine genel salk konularnda eitim vermek ve bu eitimlerin srekliliini salamak, y) ilere, bamllk yapan maddelerin, zellikle ttn ve ttn mamullerinin, kullanlmasnn zararlar konularnda eitim vermek, Yukarda belirtilen grevleri ile ilgili gerekli kaytlarn tutulmasn salamak. MADDE 33 - yeri hekimlerinin yetkileri a) Bamsz alma ilkesi uyarnca bu Ynetmelik hkmlerini yerine getirirken, iveren tarafndan hibir ekilde engellenemez, grevini yapmaktan alkonulamaz, b) almalarn tam bir mesleki bamszlk iinde ve tbbi deontoloji kurallarna uygun biimde yrtr, c) yerinde alanlarn hayat ile ilgili yakn tehlike oluturan bir husus tespit ettiinde, iin geici olarak durdurulmas iin derhal st ynetimi bilgilendirir, ) Salk durumu bakmndan yapt ile uyumsuz olduu belirlenen iilerin, iyerinde uygun bir ite grevlendirilmesini tavsiye eder, d) retim teknolojilerinin planlanmasnda i sal ile ilgili tavsiyelerde bulunur, e) Grevi gerei iyerinin btn blmlerle i sal konusunda inceleme, aratrma yapar , alanlarla grr f) Gerektiinde konu ile ilgili kurum veya kurulular ile ibirlii yapar. MADDE 34 - yeri hekimlerinin ykmllkleri (1) yeri hekimleri, bu Ynetmelikte belirtilen grevlerini yaparken, iin normal akn mmkn olduu kadar aksatmamak ve verimli bir alma ortamnn salanmasna katkda bulunmak, iverenin ve iyerinin meslek srlar, ekonomik ve ticari durumlar hakkndaki bilgiler ile alann kiisel salk dosyasndaki bilgileri gizli tutmakla ykmldrler. MADDE 35 - gvenlii uzmanlarnn nitelikleri gvenlii uzman olarak grevlendirilecek mhendis veya teknik elemanlar, eitim kurumlar tarafndan dzenlenen i gvenlii uzmanl eitim programlarna katlmak ve eitim sonunda yaptrlacak snavda baarl olmak zorundadr.
www.isguygulama.com Sinan Akduman Sayfa 34

MADDE 36 - gvenlii uzmanlarnn alma sreleri 35 (1) a) (A) snf belgeye sahip olanlar btn tehlike snflarnda yer alan iyerlerinde, b) (B) snf belgeye sahip olanlar tehlikeli ve az tehlikeli snflarda yer alan iyerlerinde, c) (C) snf belgeye sahip olanlar az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde, grev yaparlar. (2) yerinde birden fazla i gvenlii uzmannn grevlendirilmesi halinde, en az bir i gvenlii uzmannda birinci fkrada belirtilen artlar aranr. 3) Az tehlikeli snfta yer alan iyerlerine; ayda en az 12 saat, buna ilave olarak ii bana ayda en az 5 dak. 4) Tehlikeli snfta yer alan iyerlerine; ayda en az 24 saat, buna ilave olarak ii bana ayda en az 5 dakika, 5) ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerine; ayda en az 36 saat, buna ilave olarak ii bana ayda en az 10 dak. (6) Az tehlikeli snfta yer alan ve 1000' in zerinde (1000 dahil) ii altrlan iyerlerinde tam gn alacak (7) Tehlikeli snfta yer alan ve 750'nin zerinde (750 dahil) ii altrlan iyerlerinde tam gn alacak bir (8) ok tehlikeli snfta yer alan ve 500'n zerinde (500 dahil) ii altrlan iyerlerinde tam gn alacak MADDE 37 - gvenlii uzmanlarnn grevleri a) yerinde, gece postalar da dahil olmak zere alma ortamnn gzetimini yapmak, b) yerinde yaplan almalarn, i sal ve gvenlii mevzuatna ve genel i gvenlii kurallarna uygun olarak srdrlmesini salamak iin iverene tavsiyelerde bulunmak, c) yerindeki tehlikelerin belirlenmesi, risk analizinin ve risk deerlendirmesinin yaplmas, tehlikelerin kaynanda yok edilmesine ynelik tedbirlere ncelik verilerek ortadan kaldrlmas ve risklerin kontrol altna alnmas iin, lm, analiz ve kontrollerin yaplmasn salamak, iverene nerilerde bulunmak ve uygulamalarn takibini yapmak, ) yerinde i sal ve gvenlii ynnden yaplmas gereken periyodik bakm, kontrol ve lmleri planlamak d) yerinde kaza, yangn, doal afetler gibi acil mdahale gerektiren durumlar iin acil durum plannn hazrlanmasn salamak ve uygulamalarn takibini yapmak, e) Yangn veya patlamalarn nlenmesi iin gerekli almalar planlamak ve uygulamalarn takibini yapmak, yangn veya patlama durumunda alnacak tedbirleri belirlemek, f) sal ve gvenlii kuruluna katlarak alma ortamnn gzetimi ile ilgili gerekli aklamalarda bulunmak, danmanlk yapmak ve kurulda alnan kararlarn uygulanmasn izlemek, g) yeri hekimi ile ibirlii yaparak i kazalar ve meslek hastalklar ile ilgili uygulamalarn takibini yapmak, ) yerinde meydana gelen i kazas, meslek hastal veya herhangi bir tehlikeli olayn tekrarlanmamas iin inceleme ve aratrma yaparak dzeltici faaliyet planlarn yapmak ve uygulamalar takip etmek, h) yerlerinin tasarm, makine ve dier tehizatn durumu, bakm, seimi ve alma srasnda kullanlan maddeler de dahil olmak zere iin planlanmas ve organizasyonu konusunda tavsiyede bulunmak, ) yerinde yeni bir blm veya sistem kurulaca ya da yeni makine, tezgah ve cihaz alnaca durumlarda inceleme ve aratrma yaparak salk ve gvenlik ynnden uygun seim yaplmas iin iverene tavsiyelerde bulunmak, i) Kiisel koruyucu donanmlarn seimi, temini, kullanm, bakm, muhafazas ve test edilmesi konularnda iverene tavsiyelerde bulunmak, j) sal ve gvenlii eitimlerini ilgili Ynetmelik hkmlerine uygun olarak planlamak ve uygulamak, l) yerindeki alma ortamnn gzetimi ile ilgili almalar kaydetmek ve yllk rapor u ibirlii yaparak hazrlamak, m) Birden fazla madde veya etkenin ayn anda iyerinde bulunmasndan dolay ortaya kabilecek tehlikeleri i sal ve gvenlii mevzuat dorultusunda deerlendirmek, grevleri ile ilgili gerekli kaytlarn tutulmasn salamak. MADDE 38 - gvenlii uzmanlarnn yetkileri a) Bamsz alma ilkesi uyarnca bu Ynetmelik hkmlerini yerine getirirken, iveren tarafndan hibir ekilde engellenemez, grevini yapmaktan alkonulamaz, b) yerinde alanlarn hayat ile ilgili yakn tehlike oluturan bir husus tespit ettiinde, iin geici olarak durdurulmas iin derhal st ynetimi bilgilendirir, retim planlamalarnda karar alma srecine katlr, ) Grevi gerei iyerinin btn blmlerinde i sal ve gvenlii konusunda inceleme, arat rma yapar ve alanlarla grr, Gerektiinde konu ile ilgili kurum veya kurulular ile ibirlii yapar. gvenlii uzmanlarnn ykmllkleri ; gvenlii uzmanlar, bu Ynetmelikte belirtilen grevlerini yaparken, iin normal akn mmkn olduu kadar aksatmamak ve verimli bir alma ortamnn salanmasna katkda bulunmak, iverenin ve iyerinin meslek srlar, ekonomik ve ticari durumlar ile ilgili bilgileri gizli tutmakla ykmldrler.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 35

10/ SG KURULLARI
Yasal Dayanak Kurulun oluumu, alanlar ve kurulacak iyerleri Kurulun faaliyetleri, grev yetki ve sorumluklar , lgili mevzuat

36

Sanayiden saylan, devaml olarak en az elli ii altran ve alt aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde her iveren bir i sal ve gvenlii kurulu kurmakla ykmldr sal ve gvenlii kurullar aada belirtilen kiilerden oluur. 1. veren veya iveren vekili, 2. Kanununun 82 nci maddesi uyarnca i gvenlii ile grevli mhendis veya teknik eleman, 3. Kanununun 81 inci maddesi uyarnca grevlendirilen iyeri hekimi, 4. nsan kaynaklar, personel, sosyal iler veya idari ve mali ileri yrtmekle grevli bir kii, 5. Varsa sivil savunma uzman, 6. yerinde grevli formen, ustaba veya usta 7. 2821 sayl Sendikalar Kanununun deiik 34 nc maddesi hkm uyarnca iyerinde bulunan sendika temsilcilerinin kendi aralarnda seecekleri kii, iyerinde sendika temsilcisi yoksa o iyerindeki iilerin yardan fazlasnn katlaca toplantda ak oyla seilecek ii, 8. Salk ve gvenlik ii temsilcisi. Kurulun bakan iveren veya iveren vekili,

Kurulun sekreteri ise isg uzmandr.

sg uzman, i yeri hekimi , idari iler sorumlusu, sivil savunma uzman iveren veya iveren vekili tarafndan atanrlar. Dier yeler seimle belirlenir. Noter onayl defteri olacak. Defter iverende bulunur. sg kurulu her ay toplanr. SG uzman bakm presedr yazar.

verenin ykmllkleri
1. nlem al 2. Denetle 3. Uyarla

Risklerden korunma ilkeleri

1. Riskten ka 2. Analiz et 3. Riskle mcadele et

sal ve gvenlii kurullarnn grev ve yetkileri

1. yerinin niteliine uygun bir i sal ve gvenlii i ynetmelik tasla hazrlamak, iverenin veya iveren vekilinin onayna sunmak ve i ynetmeliin uygulanmasn izlemek, izleme sonularn rapor haline getirip alnmas gereken tedbirleri belirlemek ve kurul gndemine almak, 2. sal ve gvenlii konularnda o iyerinde alanlara yol gstermek, 3. yerinde i sal ve gvenliine ilikin tehlikeleri ve nlemleri deerlendirmek, tedbirleri belirlemek, iveren veya iveren vekiline bildirimde bulunmak 4. yerinde meydana gelen her i kazas ve tehlikeli vaka veya meslek hastalnda yahut i sal ve gvenlii ile ilgili bir tehlike halinde gerekli aratrma ve incelemeyi yapmak, alnmas ge reken tedbirleri bir raporla tespit ederek iveren veya iveren vekiline vermek, 5. yerinde i sal ve gvenlii eitim ve retimini planlamak, bukonu ve kurallarla ilgili programlar hazrlamak, iveren veya iveren vekilinin onayna sunmak ve bu programlarn uygulanmasn izlemek, 6. Tesislerde yaplacak bakm ve onarm almalarnda gerekli gvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarn kontrol etmek, 7. yerinde yangnla, doal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliini ve ekiplerin almalarn izlemek, 8. yerinin salk ve gvenlik durumuyla ilgili yllk bir rapor hazrlamak, o ylki almalar deerlendirmek, elde edilen tecrbeye gre ertesi yln alma programnda yer alacak hususlar ve gndemi tespit et mek, iverene teklifte bulunmak, planlanan gndemin yrtlmesini salamak ve uygulanmasn deerlendirmek, 9. 4857 sayl Kanununun 83 nc maddesinde (i kazalar, acil durum v.b.) belirtilen taleplerin vukuunda acilen toplanmak ve karar vermek.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 36

37 1. Kurullar en az ayda bir kere toplanr. Toplantnn gndemi, yeri, gn ve saati toplantdan en az 48 saat nce kurul yelerine bildirilir. 2. Gndem, sorunlarn ve projelerin nem srasna gre belirlenir. Kurul yeleri gndemde deiiklik isteyebilirler. Bu istek kurulca uygun grldnde gndem buna gre deitirilir. 3. Ar i kazas halleri veya zel bir tedbiri gerektiren nemli hallerde kurul yelerinden herhangi biri kurulu olaanst toplantya arabilir. Bu konudaki tekliflerin kurul bakanna veya sekreterine yaplmas gerekir. Toplant zaman, konunun ivedilik ve nemine gre tespit olunur. 4. yerinde i sal ve gvenlii asndan kendisinin saln bozacak ve vcut btnln tehlikeye sokacak yakn, acil ve hayati bir tehlike ile kar karya kalan ii, i sal ve gvenlii kuruluna bavurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alnmasn talep edebilir. Kurul, ayn gn acilen toplanarak kararn verir, bu durumu tutanakla tespit eder ve karar iiye yazl olarak bildirilir. 5. Kurulun olaan toplantlarnn sresi toplam olarak ayda 24 saati geemez. Bu toplantlarn gnlk alma saatleri iinde yaplmas asldr. Kurulun toplantlarnda geecek sreler gnlk alma sresinden saylr. Kurul yeleri yaptklar grev dolaysyla maddi-manevi zarara uratlamaz. 6. Kurul, yelerin ounluu ile toplanr, kararlar toplantya katlanlarn oy okluu ile alnr. Oylarn eitlii halinde bakann oyu karar belirler. 7. ounluun salanamad veya baka bir nedenle toplantnn yaplmad hallerde durumu belirten bir tutanak dzenlenir 8. Her toplantda, grlen konularla ilgili alnan kararlar ieren bir tutanak dzenlenir. Tutanak, toplantya katlan bakan ve yeler tarafndan imzalanr ve gerei yaplmak zere iverene bildirilir. mzal tutanak ve kararlar srasyla zel dosyasnda saklanr. 9. Toplantda alnan kararlar gerei yaplmak zere ilgililere duyurulur. Ayrca iilere duyurulmas faydal grlen konular iyerinde iln edilir. 10. Her toplantda, nceki toplantya ilikin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakknda bakan veya kurulun sekreteri tarafndan kurula gerekli bilgi verilir ve gndeme geilir. 11. veren veya iveren vekili, kurulca hazrlanan toplant tutanaklarn, kaza ve dier vakalarn inceleme raporlarn ve kurulca iyerinde yaplan denetim sonularna ait kurul raporlarn, i mfettilerinin incelemesini salamak amacyla, iyerinde bulundurmakla ykmldr. 12. verenler,i sal ve gvenlii kurullarnda mevzuata uygun olarak verilen kararlar uygulamakla ykmldr
SALII VE GVENL KURULLARI
verenin kazalar nlemek iin iiyi gzetme borcu olduu kadar, iinin de iverenin bu borcunu yerine getirebilmesine destek olma zorunluluu vardr. Bunun iin iyerlerinde i sal ve gvenlii kurulu oluturulur. Bir iyerinde i sal ve gvenlii kurulu kurulmas iin 3 art vardr; 50 ve daha fazla ii altrma, Sanayiden saylan bir iyeri olma, 6 aydan daha fazla sreli i yapma 50 ve daha fazla ii says kapsamna iyerinde sigortal ii olarak grnen herkes girmektedir. yerinin Kanunu kapsamna girmesi ve sanayiden saylmas da i sal ve gvenlii kurulu kurma zorunluluu iin gerekli dier bir n kouldur. YER SALII VE GVENL KURULLARI ALIMA REHBER 6 aydan fazla srekli iin yaplaca yerler ise genelde proje tabanl veya dnemlik almalardr. in balamas ile bitmesi arasndaki dnemin i programna gre 6 aydan fazla srecei belli olan ve bu sre iinde devaml 50 ve daha fazla ii altracak olan her trl sanayiden saylan iyeri, elli ii almaya baladnda kurul kurmak durumundadr. Kurul biri arta bal olmak zere 8 kiiden olumaktadr. S ivil savunma uzm. yoksa olur 1- veren veya ivereni temsil etmeye tam yetkili iveren vekili; Bu kii kurul bakandr. 2- sal ve gvenliinden sorumlu mhendis veya teknik eleman; Bu kii kurul sekreteridir. Bakanlka verilen eitim veya snav sonucu alnabilen i gvenlii uzmanl sertifikas olan mhendis veya teknik elemandr veren tarafndan atanr. 3- yeri hekimi, iyeri hekimlii sertifikas olan doktordur. veren tarafndan atanr. 4- Personel, sosyal ilerden veya mali ve idari ilerden sorumlu bir ynetici; Personel mdr, insan kaynaklar, endstriyel ilikiler veya mali ve idari iler diye adlandrlabilen birim sorumlularndan biri veya bu blmde alanlarn arasndan bal bulunduu blm temsil etme yeteneine sahip olan bir kii.

sal ve gvenlii kurullar alma uslleri

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 37

5- Formen ustaba veya usta; yerinde ilk amir pozisyonunda i yapan formen, ustaba veya 38 usta ya da bu pozisyona muadil iilerin temsilcisi olan kurul yesidir. Seimle belirlenen kii temsilcileri olur. 6- Sendika temsilcisi yoksa ii temsilcisi; yerinde yetki alp szleme balam sendika varsa ve temsilcisi seilmi veya atanm ise bu kii kurul yesidir. Sendika temsilcisi birden ok ise aralarndan seimle belirledikleri biri, sendika temsilcisi yoksa iilerin yarsndan fazlasnn katld bir toplantda ounlukla seilen kii kurul yesi olur. 7- sal ve gvenlii ii temsilcisi; iilerin i sal ve gvenlii ile ilgili istek ve beklentilerini, uygulama ile ilgili grlerini ve iyiletirme iin katlmlarn salamak amacyla ilerin aralarndan seecekleri bir kii. 8- Varsa sivil savunmadan sorumlu eleman; iveren iyerinde ilan etmek artyla alanlarndan birini sivil savunma uzman atayabilir. Kurul yelerinin seimleri; Kurul yeleri seimle belirlenir. alanlar en az 48 saat nce ama, yer ve saat bildirilerek toplantya davet edilirler. Davet bildirimleri imza karl yaplr. Toplant gn de katlanlarn imzalar alnr. veren seim yapacaklar arasndan 3 kiilik seimi ynetecek bir divan oluturulmasna zemin hazrlar ve divana, toplant annda iyerinde alan toplam ii saysn bildirir, Kurul yeleri ve yedeklerinin i sal ve gvenlii konusunda grevlerini yerine getirebilmeleri iin eitim almalar gerekmektedir. Eitim in kullanlan saatler alma saatidir.

Bu Eitimler en az u konular kapsamaldr:

1-Kurulun grev ve yetkileri ; Kurul yeleri, ynetmelikte kurula verilen grev ve yetkilerinin neler olduu ve bu grevlerle ilgili yaplacak almalarn sistemi, plan ve program ve yaplacak ilerde kimlerin hangi faaliyetlere ne kadar katk salayaca hakknda bilgilendirilirler. 2-SG konularnda Ulusal Mevzuat ve Standartlar ;Kurul, faaliyetlerinde l olarak ncelikle ksaca mevzuat olarak anlan kanun, tzk, ynetmelik, tebliler le Trk Standartlar Enstits'nn standartlarn almak durumundadr. 3-Ska Rastlanan Kazalar ve Sebepleri ;yerinde meydana gelen i kazalarnn sebeplerinin kurul yelerine retilmesi, SG konusunda gemite zayf kalnan noktalarn grlmesini sa lar. 4-Endstriyel Hijyenin Temel lkeleri ;yerinde bina ve eklentilerin yap malzemelerinden veya bina aksesuarlar, havalandrma gibi retim srecinde alanlarn saln olumsuz etkileyecek artlar oluabilmektedir. iilerin iyerini kullanrken kiisel temizlikleri etkilenebilmektedir. iyerinin havasnn kirlenme sebepleri, toz, gaz, duman, buhar, grlt, titreim gibi sal etkileyecek tehditler, asbest ve benzen iyeri yap malzemelerinde bulunabilecek zararllar ve kiisel temizlii etkileyecek ve dolays ile sala zarar verebilecek durumlar ve bunlardan korunma yollar kurul yelerine anlatlr. 5-Etkili iletiim teknikleri ; letiim, etkili biimde anlamak ve anlalmaktr. Kurulun grev ve yetkilerini yerine getirebilmesi iin yelere aktif dinleme, karsndakini anlamaya alma, belli llere gre ve hogrl olarak fikirlerini ifade etme yeteneklerini kazandracak bir eitim salanr. 6-Meslek Hastalklar ; Kurul yeleri, meslek hastalklarnn tanmlanmas ve iyeri ortam koullarndan kaynaklanabilecek olas meslek hastalklar konusunda bilgilendirilir. yerine zg riskler ; Her iyerinde, yaplan faaliyetlere gre tehlike ve bunlarn oluturaca riskler ve birbirlerine gre seviyeleri farkllk arz etmektedir yerinde riskleri belirlemek iin bu konularda bilgi sahibi olmak gerekir. o Tehlike, hasar veya zarar verme potansiyeline sahip kaynak veya durumdur. o Risk ise tanmlanan bir tehlikelinin zarar verme olasl ile sonularnn birleimidir.

Kurul yeleri almalarn yaparken aadaki durumlarla karlaacaktr;

a) b) c) d) e) f) g) Acil Durum Tedbirleri yeri acil durum organizasyonu, Acil durum tahliye planlar, yeri acil durum ekipleri, Acil durumda kullanlacak aralar ve yerleri, Acil durum i ve d iletiim yerleri ve aralar, Olas olaanst olay senaryolarnn hazrlanmasdr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 38

SG KURULUNUN GREV VE YETKLER 39 1- ynetmelik ; SG ile ilgili uyulmas gereken kurallarn belirlenmesi kurulun ncelikli grevidir. Bu almann yaplmas iin kurul bakan sekretere grev verebilir. Sekreter, kurul yeleri ve btn yneticiler ile egdm halinde kanun, tzk, ynetmelik ve teblilerle belirlenen kurallar ve iyerindeki tehlikeleri gz nnde bulundurarak bir i ynetmelik tasla hazrlar. Ynetmelikte belirlenen kurallara uyulup uyulmad kurul yeleri veya kurulun belirleyecei kiiler tarafndan 1 ay, 3 ay gibi belirli aralklarla denetlenir 2-ilere rehberlik yapma;Kurul alanlara salkl ve gvenli almann yol ve yntemlerini gsterecek almalar yapar. Hazrlanm olan iyeri i ynetmelii, iyeri iletiim yntemleri ve iilerin hak ve sorumluluklarnn neler olduunun renilmesini salar. Yaplan bildirimleri deerlendirerek iilerin tereddtlerinin giderilmesini salar 3-Tehlike ve kontrol yntemlerini deerlendirme; Kurul, iyerindeki tehlikelerin belirlenmesinde, tehlikelerin oluturaca risklerin deerlendirmesinde ve kontrol yntemlerinin tespitinde en st karar organdr. Bakann onaynn ardndan risk kontrol yntemleri olarak kabul edilmi tedbirler faaliyet programna dahil edilir, i denetimle tedbirlerin etkinlii sorgulanr. 4-Kaza, hastalk ve aksaklklarn aratrlmas; yerinde meydana gelen kazalarn, meslek hastalklarnn, tehlike bildirimlerinin veya kaza yapma olas l bulunan tehlikeli olaylarn sebeplerinin neler olduunun aratrlmas ayn tr olay tekrarnn nlenmesi, tehlikelerin ortadan kaldrlmas veya kontrol edilmesi iin zorunlu bir almadr. 5-SG retimi ve eitimi; Kurul, btn iileri kapsayacak ekilde i ba yaptrd andan itibaren iyerinde iinin hak ve sorumluluklarnn neler olduu ve iyerindeki SG yaklamn ve genel kurallarn, karlaabilecei btn riskleri ve risklerin kontrol yntemlerini iiye retmek ve renilen bilgil erin davranlara dnmesini salayacak eitim plan ve programlarnn yaplmasn salamak ve kurul bakannn onay vermesi ile birlikte bu programlarn uygulamak durumundadr. 6-Bakm ve onarmlarda gvenliin salanmas; Bakm ve onarm gibi faaliyetler, ki temizlik de katlabilir, iyerindeki risklere kar kontrol yntemlerinin uygulama zorluu olan faaliyetlerdir. rnein, makinelerin dnen paralarnn bulunduu yerde bakm yaplaca zaman bakmc bu blm kapatan koruyucuyu kaldrmak durumundadr. 7-Olaanst durumlarla mcadele etme; yerinde meydana gelebilecek yangn, retim faaliyetlerinden kaynaklanmayan deprem, frtna ve sel gibi doal olaylar, sabotajlar ve sava halleri ve benzeri durumlara iyerinin hazrlkl olmas iin bir acil durum plan hazrlanmas, organizasyon yaplmas, mcadele ekipleri oluturulmas ve ekiplerin grevlerini yapabilmeleri iin gerekli eitimin alnmas, olaanst durum senaryolar hazrlanarak mdahale ve tahliye tatbikatlarnn yaplmas, iyerinde olaanst durumlarla mcadelede temel gerekliliklerdir. 8-Yllk rapor hazrlanmas; Kurul, ylda bir kez i sal ve gvenlii faaliyetleri ile ilgili durum tespiti yapmak zere bir deerlendirme raporu hazrlar. Bir yl boyunca yaplanlar gzden geirilir. Yllk raporda u konularn aklanmasnda yarar vardr; a) SG politikasnn alanlarca ne kadar benimsendii, b) Hedeflerin ne kadar gerekletii, c) Mevzuatn ne kadar karland, d) alanlarn katlmnn ne kadar olduu, e) SG planlarnn yeterlilii, f) Programlarn uygulanma durumu, g) Eitimlerin etkili olup olmad, h) ve d denetimler. Tehlike ihbar zerine olaanst toplant ; Herhangi bir ii veya ii grubu salk ve gvenlikleri ile ilgili ciddi ve yakn bir tehdit grdkleri takdirde tehlikeyi bildirerek kurulun olaanst toplanmasn istediklerinde veya ar bir i kazas ve benzeri olaylarda kurul yelerinden herhangi birinin talebi zerine kurulun toplanma zorunluluu vardr. Kurul bakan ; veren veya iveren vekilidir; iveren vekili iveren adna iyerini yneten ve yaplacak faaliyetlerde ihtiya duyulacak insan, ekipman ve para kayna salayabilmeye yetkili kiidir. Bu sebeple kurul faaliyetleri iin toplant yeri, ara ve gereleri temin eder. Kurul bakannn grev ve sorumluluklar ; Bakan kurulun oluturulmasndan, toplanmas iin altyap hazrlndan, dzenli toplanmasndan, kurulun karlkl dayanma ile almasndan ve alnan kararlarn uygulanmasndan sorumlu olmaldr. Kurul bakan kurul yelerinin grevlerini yerine getirebilmeleri iin zaman ve kaynak salamaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 39

Kurul sekreteri ; Sekreter, i sal ve gvenliinden sorumlu mhendis veya teknik eleman olarak 40 grev yapan kii olacaktr. gvenliinden sorumlu mhendis veya teknik elemanlarn Bakanlk tarafndan eitime tabi tutulup sertifikalandrlm olmas gerekmektedir. yeri risk gruplarna gre A, B ve C olmak zere seviyededir, Kurul sekreteri grev ve sorumluluklar 1. Kurul sekreteri iyerinde i sal ve gvenliinin ynetilmesi iin bir sistem kurar ve faaliyetlerinin egdmn salar. 2. Kurul ile ilgili btn iletiim, dokman ve yazmalar ve faaliyetlerle ilgili belgeler sekreter tarafndan muhafaza edilir, kurulda kimlere datm yaplacana karar verilmise o kiilere datmn yapar. 3. Toplantlarn duyurulmas, zamannda yaplmas ve grlen konular ile alnan kararlarn tutanaklarnn tutulmas ve datm almalarn yapar. 4. yeri salk ve gvenlik plan ve programlarnn taslak almalarn yapar ve kurulun onayna sunar. 5. Mevzuat deiikliklerini takip iin bir sistem oluturur ve aylk olarak kurula raporlar. Sekreterin grev ve sorumluluklar ; btn yelerden kurulda gndeme alnmasn istedikleri konular belirlemelerini ve bildirmelerini salar. Bu bildirim iin herkesin ulaabilecei bir format hazrlar. Bildirimlerde yer, zaman, ilgili i pozisyonu, i ekipman ve varsa ilgili alan ile konuyu tespit edenin bilinmesini salar. yeri Hekimi grev ve sorumluluklar, yeri hekimi iyerinde alma artlarn izleyerek alanlara ynelik tbbi programlar ve periyodik kontroller yapmak durumundadr. Bu programlar gelitirirken mevzuatn ngrd asgari talepleri gz nne alr. Yapt btn faaliyeti belgelendirir. Yllk faaliyet raporu hazrlar. Btn bu almalarla ilgili kurulu bilgilendirir. i ve Formen Temsilcilerinin sorumluluklar ; i Temsilcileri iyerinde iin yaplmas esnasnda karlatklar tehlikeleri kurula bildirmek durumundadrlar. Bunu yapabilmeleri iin dzenli olarak kurula gelmeden nce arkadalar ile istiare ederek belirtilen konular not alrlar, kurul gndemine alnmasn salar . Olaan toplant sresi ayda 24 saati geemez ve toplantlarn mesai saatlerinde yaplmas esastr. Toplantda geen saatler alma saatidir. Toplant ars; Kurulun toplanmas iin bakann onay ile sekreter tarafndan yelere en az 48 saat nceden haber verilmesi gerekir. Toplant ars yazl ve imza karl veya elektronik ortamda iletiim sistem i kurmu iyerlerinde istendiinde kabul edilebilir dokmana dnebilecek zellikte ise elektronik ortamda yaplabilir. Toplant yaplacak saatten 48 saat ncesinin tespit edilmesi iin ar yazsnda saat yazlmasnda yarar vardr. Kurulun toplanmas; Kurul, yelerin ounluunun katlm ile toplanr. veren veya iveren vekilinin katlamad zamanlarda sekreter kurula bakanlk eder. ounluk salanamamsa yelerin mazeretleri aklanarak tespit tutana tutulur ve katlanlarn imzas alnr. ounluk salanmsa toplantya balanr. Gndeme alnmas gereken konular; Kurul gndemine; gncel SG konular, kurul faaliyetleri, bir nceki kararlar ve aniden ortaya kabilecek konular alnabilir. Gndemdeki konularn ncelik srasna gre grlmesinde fayda vardr. Gndem olutururken hangi konunun daha ncelikli olduu konusunda bir tespit yaplmamsa gndem bildiriminde yaplan sralama ile konular grlr. Kurul kabul ederse yelerin talebi ile baka bir konu gndeme alnabilir. Gncel SG konular; Mevzuat deiiklikleri, eitim programlar, i denetim raporlar, kiisel koruyucularn deerlendirmesi, SG hizmetlerinin deerlendirilmesi, iyeri SG planlar ve programlar, iyerindeki riskler ve kontrol yntemleri, i kazalar ve incelemeleri, tehlike bildirimleri, ucuz atlatma, ramak kala olaylar ve hasarlar, hakknda faaliyetler ve tespitler gerektiinde kurul gndemine alnr Kurul faaliyetleri; Toplantda karar verilen konular hakknda kurul yelerinin yapm olduu; denetim, durum deerlendirmesi, faaliyet raporlar, kaza aratrmalar gibi faaliyetler. ISG plan ve programlarnn genel deerlendirmesi ve politikalarn ve hedeflerin gzden geirilmesi gibi iyerinin btn hakkndaki konular kurul gndemine alnr. Bir nceki toplantda alnan kararlarn gzden geirilmesi: Kurul, bir nceki toplantda alnan kararlarn ne derecede uygulanp uygulanmadn gzden geirir. Uygulanmas yaplmam veya balanp bitirilmemi kararlar tekrar kurul karar olarak geer. Uygulananlarn yeterlilii hakknda deerlendirme yaplr. Yeterlilii kabul edilmi kararlarn uyguland tespit edilir. Bitirilmi kararlar daha sonraki toplantda gndeme alnmaz. Dier konular: SG ile ilgili olan her konu gndeme getirilebilir. Daha nce gndeme alnmam ancak toplant esnasnda ortaya konan hususlar en son madde olarak grlr. Kurul yelerinin ounluuyla bir karar verilirse konu grlr. Kurul ounlukla toplanr ve kararlar oy okluu ile alnr. Oylama eit karsa bakann oyu karar belirler. Tutanak tutulurken kar oylar belirlenir. Kurul almalarnn tamam ile ilgili hazrlanan dokmanlar i mfettilerinin almalarna katkda bulunmas iin iyeri denetlenirken hazr bulundurulur.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 40

11/ SG Ynetim Sistemleri

ILO OHS 2001, TS OHSAS 18001, BS 8800 TS ISO EN 9000, TS ISO EN 14001 Politika belirleme ve planlama Kontrol ve dzeltici - nleyici faaliyetler Kayt ve tetkik TS OHSAS 18001 sal ve gvenlii ynetim sistemi TS OHSAS 18002 sal ve gvenlii klavuzu (destekleyen)

41

BS 8800 sal ve gvenlii ynetim sistemi BS EN ISO 14000 / BS 7750 "evre Ynetimi" ve BS EN IO 9000 "Kalite Ynetimi", HS(G)65 "Baarl Salk ve Gvenlik Ynetimi HACED Gda ynetimi sistemi Sal ve Gvenlilii ynetimine 3 temel grev dmektedir. Tehlikeleri tanmlamak Her tehlike iin riskin boyutunu tahmin etmek ve saptamak. Riskin kabul edilebilir olup olmadna karar vermek ve riski kontrol altna almaktr. alma hayatn, yasal ynetmelik, mevzuat ve kanunlara entegre programlarn oluturulduu ve uyguland, btn almalarn belli bir sistematik ierisinde dokmante edildii ve ilgilenenlere duyurulduu, bu yrtlmekte olan almalarn izlenip denetlendii sistemlere Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri denmektedir. American Petroleum Institute (API) National Fire Protection Association (NFPA) American Society of Mechanical Engineers (ASME) Standards New Zealand (SNZ) British Standards Institute (BSI) Occupational Safety and Health NZ Chemical Industry Council Standards Australia International Organization for Standardization (ISO) Uygulanan baz standartlar ise QS 9000, BS 8800(Guide To Occupational Health and Safety Management Systems), ILO (International Labor Organisation) Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi Rehberi : 2001, ISA 2000, NPR 5001, OSHA AS/NSZ 4360, OSHA AS/NSZ 4804, OHSAS 18001, (Occupational Health and Safety Assessment Series) OHSAS 18002 Uygulama Rehberidir. Administration (OHSA) Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri Genel Prensipleri: Sal ve Gvenlii Standartlar; Sal ve Gvenlii Ynetim sisteminin en iyi ekilde uygulanabilmesi iin, kriterlerden, uygulamalardan ve prensiplerden oluan birletirilmi bir ereve sunarlar. Sal ve Gvenlii Risklerini idare edebilmek iin risk ynetimi srecinin nasl uygulanaca zerinde pratik tavsiyeler salarlar. Sal ve Gvenlii Riskleri; Sal ve Gvenliine az nem verilmesinden oluan riskler, ahslarn hastalanmas, sakatlanmas veya lm riski, bununla beraber firmaya ve ahslara kar mali mesuliyet riskleri, organizasyon veya iletmedeki ekipmann, prosesin bir ksmnn yada tmnn kaybedilmesi risklerini btnyle kapsar. Sal ve Gvenlii Risk Ynetiminin genel prensipleri; Organizasyonel faktrler, yanl bilgilendirme ve dier konular, iilerin salk ve emniyet sonularna ve irketin nihai karllna etki eder. Sal ve Gvenlii Ynetimi; iinde bulunulan artlarn ayarlanmasn, risklerin tanmlanmasn, analizini, muamelesini, izlenmesini ve bu sre boyunca iletiim ve danmanln temin edilmesini ihtiva eder. Risk ynetimi sreci, Sal ve Gvenlii risklerinin tahmin edilemez doasna proaktif bir yolla muamele etmek iin bir teknik salar.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 41

SG Ynetim Sistemlerinin Faydalar: 42 1. Modern Sal ve Gvenlii Kanunu, risk ynetimi prensipleri zerine inaa edilir. 2. Risk ynetimi, bir ok teknik deerlendirmeyi ve danmanlk isteyen yntemleri srecin iine katarak, desteklenmi, tutarl ve savunmaya dayal karar verebilme gc salar. 3. Sal ve Gvenlii Risk Ynetimi aktiviteleri, bir organizasyona, operasyonlar ile ilgili tehlikeleri iyi kavrama, i ve d durumlardaki deiikliklere ok etkin cevap verebilme kabiliyeti salar. 4. Sal ve Gvenlii Risk Ynetimi; bir organizasyona direkt faydalar salamak iin yol gste ricidir; 5. Hastalk ve sakatlklar azaltarak, alanlarn ve toplumun iyiletirilmesini salar, 6. Kaynaklarn etkin tahsisi ile katma deer ve para tasarrufu salar, 7. Ynetimin hazr bilgi kalitesini iyiletirerek , karar verme kabiliyetini gelitirir, 8. Sal ve Gvenlii kanunlar ile uyumu salar, 9. Firmann imajn ve nn gelitirir. SG Risk Ynetimi programnn faydalar ; 1. nemli risklere maruz kalma ile ilgili artan anlay ve bilgi sonucu etkin stratejik planlama yaplmas, 2. Arzu edilmeyen SG sonularnn nceden grlebilmesi hneri nedeniyle dk ii tazminatlar 3. Pozitif Sal ve Gvenlii sonular ve bunun tesisi iin iyi hazrlk, 4. Denetim srecinin gelitirilmesi, 5. SG programlarnn uygunluu, verimlilii ve etkinlii anlamnda iyi sonular alnmas, 6. Organizasyon iinde ve dndaki guruplar arasnda gelimi haberlemedir. Risk Ynetim Gereksinimleri: Dier risklerde olduu gibi, Sal ve Gvenliinin ynetimi iin, bir risk ynetimi yaklamnn kabul ve bunun ynetimce taahhd gerekir. Yetki ve sorumluluklar tanmlanmal ve kaynaklar tahsis edilmelidir. Organizasyonel risk ynetim felsefesinin gelitirilmesi ve organizasyon iinde risk bilinci iin st ynetimin destei zorunludur. Risk Ynetim Kltr: Etkin bir risk ynetimi kltrne sahip olmak demek, insanlarn iinde birlikte alabilecekleri ve herhangi bir kayp olmadan nce potansiyel problemleri tanyabilecekleri ve bunlar ortadan kaldrabilecekleri proaktif bir yaklama sahip olmalar demektir. Sal ve Gvenlii Risk Ynetim Yaps: Bir organizasyonun her yerinde Risk Ynetiminin uygulanmas, her seviyesinde riskleri ynetecek programlarn tesis edilmesini gerektirir. Sal ve Gvenlii ynetim sistemine uygunluk iin u unsurlar gerekir: Sal ve Gvenlii Politikas, Planlama, Uygulama ve Operasyon, Kontroller ve Kusur Giderici Eylemler, Ynetimce Gzden Geirme ve Srekli Gelitirme. Yetki ve Sorumluluklar: Bir organizasyonun Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi nispeten gayri resmi veya resmi olabilir. Buna ramen i iinde Sal ve Gvenlii Risk Ynetimini etkileyen ilerle uraan personelin, yetkileri, sorumluluklar ve otoriteleri ile karlkl ilikileri tanmlanmal ve dkmanlatrlmaldr. Sal ve Gvenlii Standartlarnn Geliimi: Sal ve Gvenlii ile ilgili ilk standart ngiliz Standart Tekilat (BSI) tarafndan BS 8800 olarak 1996 ylnda yaynlanmtr. 15 Nisan 1999 rlanda, ngiliz Standartlar Tekilat vb. katlm ile OHSAS 18001 standart yaynland Kasm-1999 OHSAS 18002 yaynlanmtr. ( sistemin nasl uygulanacan anlatan destek dokmandr) OHSAS 18001 Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi nedir? Sal ve Gvenlii (ISG) Ynetim Sistemi;SG faaliyetlerinin, kurulularn genel stratejileri ile uyumlu olarak, srekli iyiletirme yaklam erevesinde zmlenmesi iin bir aratr. OHSAS 18001, tm dnyada kabul grm ve risk analizine dayal bir ynetim sistemidir. OHSAS 18001 artnamesi, i kazas ve meslek hastalklarn en aza indirmek; ii sal ve i gvenlii ile ilgili yasal ykmlkleri yerine getirmek isteyen iyerleri iin karlanmas gereken artlar ierir. Zararla sonulanabilecek olas tehlikelerin nceden tespitini ve gerekli nlemlerin alnmasn hedeflemektedir. ISO 9001:2000'e uyumludur. Bylece mevcut kalite sistemi, OHSAS 18001'i de ierecek tarzda ve daha da nitelikli hale gelmektedir. OHSAS 18001'in nemli deiiklikler ieren yeni versiyonu, klavuz dokman OHSAS 18002 ile birlikte, Temmuz 2007 aynda yaymlanmtr. TS ISO 9001 (1994) Kalite ynetim Sistemi TS ISO 14001(1996) evre ynetim Sistemi TS OHSAS 18801e gre Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 42

12/ Risk Ynetimi ve Deerlendirmesi

Risk ynetimi ve genel ynetim Tehlike ve risk kavramlar Tehlike kaynaklar ve oluturduklar riskler Risk ynetiminin bir paras olarak risk deerlendirmesi Risk deerlendirmesinin temel gerekeleri Risk deerlendirmesi ekibi ve alan katlm Risk deerlendirme teknikleri ve kyaslamalar Risk analizi ve teknikleri Risk deerlendirme uygulamalar lgili mevzuat

43

RSK ANALZ VE YNETM ;

ILO ynetim kurulunun 244. Toplantsnda alnan karar uyarnca : Risk," Belli bir dnemde veya koullar altnda istenmeyen olayn ortaya kma olasl, bu evre koullarna gre sklk (belli zaman birimi iindeki olay saysn) olasln (belli bir n oluuma bal olarak ortaya kma ihtimali)" dir. Risk kaza olasl (P) ile kazann kapsamnn (S) bir fonksiyonudur. Risk ynetimi; Bir kurulu ve altrlmasndaki i gvenlii nlemlerini iyiletirme ve srdrmeyi baaracak tm giriimler olarak tanmlanmaktadr. Tehlikenin tanmlanmas, riskin deerlendirilmesi, kontrol tedbirlerinin uygun ekilde kullanlmas ve sonularn deerlendirilmesini de kapsayacak ekilde toplam yntemi ifade eder. Tehlike: Canllar evreyi ve/veya mal, tesisleri tehdit eden, kapsam belirlenmemi kaza ve zarar potansiyeli. Risk analizlerinin ortak amalar; Risk odaklarn bulmak, . Bunlar deerlendirmek, . nlemleri belirlemek, nlemlerin srasn belirlemek, Yaplabilecek tasarrufu belirlemek, Doabilecek masraflar belirlemek, Gvenlikten dn vermeden iletme iin en ekonomik yntemi belirlemek, nlemlerin gereklemesini salamak, Amaca ulalp ulalmadn saptamak, Bir riski nlerken baka bir riske yol amamak, olmaldr. KAZA TEORLER ; Kaza ani istenmeyen ve planlanmam, genellikle lm, yaralanma veya maddi hasarla sonulanan bir olay olarak tanmlanabilir yada nceden bilinmeyen istem d bir olgu sonras aniden meydana gelip kontrol dna kan ve kiinin bedensel btnlne zarar verebilecek yada maddi hasara neden olabilecek nitelikteki olaylardr. 1-TEK FAKTR TEORS Bu teori, bir kazann tek bir nedenin sonucu olarak ortaya ktn ileri sren grten doar. Eer bu tek neden tannabilir ve akas ortadan kaldrlabilir ise kaza tekrar etmeyecektir. Bu teori genellikle temel salk ve gvenlik eitimi alm kiilerce kabul edilmemektedir. rnek: Bir kiinin acele bir ekilde hafif aydnlatlm bir blgede yrrken, aya bir odun parasna taklarak sendelemesi Tek faktr teorisi zm: Odun parasn kaldrmak yeterlidir. Gerekte kazalar daima birden fazla faktrn katlmna baldr. 2-ENERJ TEORS Bu teoriye gre (William Haddon tarafndan ortaya atlmtr) kazalar daha ok muhtemelen enerji transferinde yada enerji transferi esnasnda meydana gelir. Bu enerji boalmasnn oran nemlidir nk enerji boalmas ne kadar bykse, hasar potansiyeli de o kadar byktr. Tehlikelerin tannmasnda bu kavram ok snrlandrlm ve bu haliyle tek etken teorisine benzemektedir. Dierinden farkl olarak enerji boalmas nemlidir. 3-OK ETKEN TEORS Kaza bir ok etken birlikte deerlendirilerek analiz edilir. Bu teori ve analiz yntemleri bir ok deneyimli salk ve gvenlik uzmanl tarafndan da kabul edilip uygulanmaktadr. Verilen rnein ok etken teori zm; Bu kii iin bu blgede yrmek bir zorunluluk muydu yoksa daha gvenli bir yol var myd? Bu kii acele etmeseydi etrafnda olanlardan daha fazla haberi olabilir ve odun parasndan anabilir mi Eer bu blge iyi aydnlatlsayd bu kii odun parasn fark edebilir miydi?Odun kaldrlm olamaz myd?

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 43

4-DOMNO ETKS 44 Olaylar be domino tann arka arkaya sralanarak, birbirini drmesine benzetilerek aklanmtr. Kaza Zinciri ; Her kaza be tane temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana gelir . artlardan biri gereklemedike bir sonraki gereklemez ve dizi tamamlanmadka kaza m eydana gelmez. 1. Sosyal evre: Sosyal evre artlar risklerin alnmasna yada olumasna yol aar. Doa artlar karsnda insann fiziki ve sosyal yapsndaki etkileim bir kaza sebebidir. 2. stenmeyen nsan Davranlar ; fke, dikkatsizlik, yorgunluk, anlama gl, aldrmazlk 3. Gvensiz Davran ve artlar: Kt planlama, koruyucusuz kullanma, tehlikeli evre, alma ortam. 4. Kaza: Yukardaki artlar bir eylerin yanl gitmesine yol atnda, yaralanma veya herhangi bir ekilde zararla sonulanan olayn meydana gelmesi. 5. Yaralanma: Kiinin zarara uramas. RSK YNETMNN NEM Bir iletmede kaza olmamas orada tehlikelerin olmad anlam tamaz. Risk ynetim yntemi dzenli aralklarla tekrar edilmeli ve o iletmeye adapte edilmelidir. Risk analizi ni yapacak ekibin dikkat etmesi gereken hususlar; 1. ok dikkatli hazrlanmal 2. Gerekli ve yeterli dkmantasyona sahip olmal . 3. Disiplinli bir ekip seilmeli . 4. Analiz plan ve zaman dikkatle belirlenmeli . 5. Ekip liderinin idare ve ynlendirmedeki mahareti RSK YNETMNN PRENSPLER Risk ynetim prosesine proje/plan safhasnda balamak maliyeti drr. Tehlike bir kiinin salnn bozulmasna, yaralanmasna, zarara uramasna neden olan ey olarak tanmlanabilir. Risk ynetim prosesi herhangi bir zamanda uygulanabilir. Elde edilen tecrbe ve birikim proses uygulamalarn mmkn olan en erken zamanda balatlmas gerektiini gstermitir. TEHLKENN TANINMASI Tehlikenin tannmas risk ynetiminde ilk adm oluturur. Tehlike: Canllar evreyi ve/veya mal,tesisleri tehdit eden, kapsam belirlenmemi kaza ve zarar potansiyeli. Tehlikenin gereklemesine neden olacak istenilmeyen olaylarn belirlenmesi, bu istenilmeyen olaylarn oluum mekanizmalarnn analizi ve genel olarak zararl etkilerin boyutlarn, bykln ve greli olasln deerlen dirme olarak tanmlanan tehlike analizi ve risk analizi almalarnda yerine gre kullanlan metotlar unlardr; . Check listeleri . FMEA Normal Sistemden Sapma ve Etkileri Analizleri (Failure Modes and Effects Analaysis . HAZOP Tehlike ve allabilirlik analizi (Hazard and Operability Studies -() . FTA Hata aac analizi (Fault Teree Analayss-()) . ETA Kaza sonu analizi (Event Tree Analayss-()) . HACCP Tehlike analizi ve Kritik Kontrol Noktalar (Hazard Analayss and Critical Control Points -) Tehlike ve risk analizi temelde iletme ynetimi tarafndan yaplmaldr, Yntem seiminde 2 durum rol oynar; A) Kaynak: Personel, zaman, metodu iyi bilen bir tim liderinin varl vb. B) Gaye ve Hedef: Analizi yaplacak endstrinin/tesisin cinsi (kimya,otomotiv vb.), sonularn ne amala kullanlaca, analizin derinlii ve kapsam, analizi yaplacak tesisin/prosesin basit veya kompleks olmas vb. RSK ANALZ METOTLARININ KARILATIR ILMASI

Kriterler
Tim almas Gerekli Dokman Gerekli Zaman Tim Liderinin Deneyimi Kalitatif/Kantitatif nduktif/ Deduktif Kapsam zel Bir Brana Ynelik

Check Tim liste

ok az ok az (Bir Gnden az) Minimal deneyim Kalitatif nduktif ok kapsaml olabilir Her brana uyar

FMEA
Tim

HACCP
Tim

HAZOP
Tim

Event Tree
Ferdi ok fazla Fazla (Haftalar) ok fazla deneyim

Fault Tree
Ferdi ok fazla Fazla (Haftalar) ok fazla deneyim

ok fazla ok fazla ok fazla Orta(Hafta) Orta (Hafta) Orta(Hafta) Orta derece deneyim Kalitatif nduktif Fiziksel tehlike Elektrik /Makine Orta derece deneyim Kalitatif nduktif Fiziksel tehlike Yiyecek / tarm Orta derece deneyim Kalitatif nduktif Fiziksel tehlike Kimya/ila/ petrokimya

Kalitatif/Kantitati Kalitatif/Kantitati f f nduktif Deduktif ok kapsaml olabilir Her brana uyar ok kapsaml olabilir Her brana uyar

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 44

CHECK LSTELER: Bir tesisin veya prosesin tm donanmnn ve aletlerinin tam olup olmadn veya 45 kusursuz ileyip ilemediini saptar. ki admda gerekletirilir; Check listelerindeki zel sorularla, analizi yaplan tesisin eksiklikleri saptanr , Bir nlemler katalogu ile, yaplmas gereken dzeltmeler nerilir , ETA KAZA SONU ANALZ (EVENT TREE ANALYSIS) Her hangi bir tehlikeli olayn yaratabilecei eitli senaryolar analiz edilir . Analiz edilecek sistemin iyi belirtilip snrlarnn izilmesi gerekir . deal olarak, birden fazla proses ve koruma sistemlerinin olduu tesislerde kullanlr . FTA HATA AACI ANALZ Kazalarn skl ve/veya olaslklar saysal olarak belirlenebilir o 1962 Ylnda Bell Telefon Laboratuvarlar'nda Amerikan Hava Kuvvetleri (U.S. Air Force) iin gelitirilmitir. Boeing Uak irketi ve nkleer g reaktrlerinde de ok yaygn bir ekilde kullanlr. o Bir tepe olayn (top event) gereklemesi veya gereklememesi iin alnmas gereken nlemler ayrntl bir ekilde analiz edilir. o Metodun ok ayrntl ve zaman alc olmas nedeni ile, genellikle nkleer g reaktrleri, uak sistemleri gibi karmak sistemlerde kullanlr. o Olmamas istenen tepe olay saptanp, bu olaya neden olabilecek tm faktrler analiz edilir. o Deiik hatalarn neden olabilecekleri tepe olay eksiksiz analiz edebilmek iin, ok deneyimli analizciye gereksinme vardr. o Analiz edilecek sistemin ok iyi belirlenmesi arttr. o Hem tek bir olaya hem de eitli olaylara bal kaza olaslklarn analiz etmek iin uygundur. o stenmeyen tepe olayn ne sklkta ve ne olaslkta olabilecei rakamlarla belirlenebilir. o Alnacak nlemlerin ekonomik olup olmad saptanabilir. (HAZOP) TEHLKE VE ALIILABLRLK: o Kimya endstrisi tarafndan, bu sanayinin zel tehlike potansiyelleri dikkate alnarak gelitirilmitir. o Disipliner bir tim tarafndan, kaza odaklarnn saptanmas, analizleri ve ortadan kaldrlmalar iin uygulanr. o Bir sistemde veya proseste, ham maddelerin (raw materials),ara maddelerin (intermediates), mamul maddelerin ve enerji, su havalandrma gibi destekleyici sistem veya maddelerin akn analiz eder. o Belirli klavuz kelimeler kullanarak yaplan sistemli bir beyin frtnas almasdr. o almaya katlanlara, belli bir yapda sorular sorulup, bu olaylarn olmas veya olmamas halinde ne gibi sonularn ortaya kaca sorulur. o Genellikle kimya endstrisinde borular ve enstrmanlar diyagramlarnn analizlerinde kullanlr. o Analizi yaplacak tip tesislerde deneyimi olan bir tim tarafndan yrtlr. (FMEA) NORMAL SSTEMDEN SAPMA VE ETKLER ANALZLER: o ABD'de Savunma Bakanl (DoD),Uzay Aratrma (NASA),Enerji bakanl (DoE) ve zel sektrde kullanlr. o zellikle otomotiv endstrisinde en ok kullanlan, gvenilir bir metottur. o Herhangi bir sistemin tamam veya blmleri ele alnp, bunlardaki ksmlar, aletler, kompenentlerde ortaya kabilecek arzalardan hem blmlerin hem btn sistemin nasl etkilenebilecei analiz edilir. o Bir sistemin blmlerini esas alan bir metottur. o Analiz edilecek sistemin ok iyi belirlenmesi gerekir. o Analiz sonularnn seviyesi, analiz yapann sistemi iyi anlamasna ve doru deerlendirmesine baldr. o Kazann neden olabilecei zarar r akamla belirlenebilir. (HACCP) TEHLKE ANALZ VE KRTK KONTROL NOKTALARI o zel olarak yiyecek ve iecek endstrileri iin gelitirilmi bir metottur. o Bir ok biyolojik, kimyasal, fiziksel ve mekanik tehlikeleri dikkate alr. o Ad geen tehlikeleri ortadan kaldrmak veya azaltmak amac ile kritik kontrol noktalar belirlenir. o Kabul edilebilir ve edilmeyebilir tehlike limitlerini de belirler. NCEK KAZA RAPORLARI ; Kaza incelemelerinde, o blgede meydana gelmi gemi olaylar tekrar gzden geirilmelidir. Kaza kontrol, imdiye kadar olagelmi tm kazalarn kaydnn tutulmas, bunlarn nedenlerinin aratrlmas ve bu nedenlerin bertaraf edilmesi ile gerekleebilir. Konum Makine Kii, Meslek Kiinin ya Gn ve saat . Hangi uzuv Kaza sonucu .

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 45

YERNN FZK TEFT ; yerinin fiziki denetimi aratrmaya ynelik esnek dnebilmeyi 46 gerektirir. allan bir blgede yaplan incelemenin geliigzel yada batan savma eklinde yapld durumlarda, tehlikenin de her zaman kontrol altnda olmad bilinmelidir. Aada inceleme srasnda kullanmak zere ksaca aklanm baz aralar belirtilmitir; FKR JMNAST TOPLANTILARI (BRAINSTORMING) ; nceleme altnda, operasyon blgesinde bulunan alanlarla yaplan grup toplantlarnda, onlar dinlemek o blgedeki olas tehlikelerle ilgili btn fikir ve dnceleri kaydetmek ve sonra bu sonular, nceliklerine gre sralamak faydal bir yntemdir. ALIANLARIN BLG VE TECRBES ; iler bildikleri yada tecrbe sahibi olduklar tehlikeleri aklamalar ynnde cesaretlendirilmelidir. Bu ynde yaplan almalarda iilerin hatal olduklar baz ileri dzgn yapmadklar, alanlarn kabahatleri imi gibi bir yaklamla oluturulmu bir atmosferde yrtlmemelidir. Bu safhada ama tehlikeyi tanma ve k aydetme olmaldr. MESLEK YAYINLAR ; Mesleki yaynlar,dier endstrilerde karlalan tehlikelerle ilgili bilgi kayna olacaktr. Bu bilgiler nda, ayn i kolunda faaliyet gsteren iletmeler, benzer tehlikeleri aratrrken faydal bir ekilde analiz yapabilirler. Ayn ekilde mesleki salk ve gvenlik yaynlar da her zaman bu analizlerde zel bir yere sahip olacaktr. LETM ; Ayn gvenlik problemlerini paylaan iletmelerle iletiim kurmak ve bilgi ak salamak analizlerde ve incelemelerde faydal olacaktr. MESLEK BRLKLER ; Mesleki rgtlerin toplantlarnda gndeme gelen ve tartlan mesleki salk ve gvenlik konularnn deerlendirilmesi mfetti ve uzmana olduka faydal bilgi kayna kazandracaktr. RETCLERN KULLANIM KILAVUZU KTAPIKLARI ; reticilerin kullanm klavuzu kitapklarnda yer alan mesleki salk ve gvenlikle ilgili uyar ve tavsiyeler gerek iiler gerekse uzman ve mhendisler iin olduka faydal ve uyulmas gerekli bilgiler iermektedir. Bu kitapklarda rnlerin gvenli bir ekilde kullanlmas iin gerekli materyal gvenlik formlar (safety data sheets), kullanmda dikkat edilecek hususlar, check-listler vb. bilgiler elde edilebilir. nsan davranlar, iyeri ve sistemin eksikliklerinin tehlikeli durumun olumasna birlikte nasl yol atn dnmek ve sk sk "neden ve nasl" diye sormak her zaman faydal olacaktr. RNEK DENETM BLG FORMLARI Fiziksel tehlike listelerinin gelitirilmesi,kullanlan yntemin bir sonraki adm iin temel oluturmas asndan bu formlar ok nemlidir. Verilerin kaydedilmesi iin gelitirilmi bir standart format yoktur RSK DEERLENDRME ; Risk deerlendirme, riski kabul edilebilir dzeye indirebilmek amacyla yaplan her trl eylem ve tehlikeyi deerlendirme yntemidir. Riskleri deerlendirirken tehlikenin neden olduu olayn sonular ve olasl dikkate alnmaldr. OLASILIK ; Bir olayn gerekte olma ihtimali olarak tanmlanabilir. Olasln deerlendirilmesi yaplrken, aada belirtilen kategoriler, tehlikeli bir olayn olma olasln, en doru bir ekilde aklamak iin oluturulmal A - ok sk : ok sk olan B - Orta sklkta: Ara sra olan C - Seyrek: Olabilir fakat sadece nadiren D - ok seyrek: Olabilir fakat belki de asla olmayacak Bir kazann olasl deerlendirildiinde olaslk kategorisini deitirecek bir faktrde maruziyettir. Maruziyet bir kiinin ne kadar sklkta veya zamanda gerekte bir tehlike ile kar karya kaldn deerlendirmektir. . ok seyrek - Ylda bir kez veya daha az . Seyrek - Ylda birka kez . Az seyrek - Ayda bir kez . Orta sklkta - Haftada bir kez . Sk - Gnlk . Srekli - Sabit RNEK; Sanayi sitelerinde presler ok kullanlan tezgahlardandr. Kazalar daha ok maalesef uzuv kayb ile sonulanr. Bu rnek iin, bakm ve kontrollerin, presteki bu olas hata riskini 5 milyonda bire indirdiini farz edelim ( 60 ilem/dakika X 60 dakika/saat X 8 saat/gn X 6 gn/hafta X 28,9 hafta= 5 milyon). Bu bize bir pres operatrnn her 29 haftada bir kaza riski ile kar karya kaldn gsterir ve ciddi bir kaza ile karlamak kabul edilemez. Riske maruziyet burada "ok seyrek", bununla birlikte presteki anahtar hatas ortaya karsa kaza olma olasl hemen hemen kesin gzkmektedir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 46

SONULAR 47 Sonu, bir kaza olduunda beklenen iddetin, hasarn lsdr. Bir kazann sonularn deerlendirirken, bu kazann sonular ile ilgili en fazla uygun decek bir iddet (hasar) kategorisinin seilmesi gereklidir. Bir olayn sonular aada belirtildii gibi snflandrlabilir; I-lm: sonu lm II-Orta apta ve ar yaralanmalar: sonu uzuv kayb ve iyilemek iin ok uzun zaman III-Kk apta yaralanmalar: sonu ksa sreli (birka gn) kayp i gn, iyileme tam IV-nemsiz yaralanmalar: ilk yardm sonras ie dn Bir kaza sonras olay deerlendirilirken, risk deerlendirilirken, yukarda belirtilen hasar kategorisi ve olaslklarn hepsi mutlaka dikkate alnm olmaldr. Aada olaslk ve sonularn ilgili parametreleri tabloda belirtilmitir. TEMEL RSK DEERLENDRME Bir araba kullanrken karlalabilecek olas bir kaza ve sonularn dikkate alrsak, istatistik olarak kazaya maruz kalmamz "ok seyrek" olacaktr ve kaza sonras en kt sonu "lm" olacaktr. Aada belirtilen matristen, bu durumda riskin "orta" alanda olduunu grrz. Buradan ,ofrn eitimi, yollarn bakm, aralarn tasarm ile riski daha da aa ekmek iin biraz daha gayret sarf etmemiz gerektiini grebiliriz. SONU OLASILIK A-OK SIK B-ORTA C-SEYREK D-OK SEYREK SIKLIKTA I-LM YKSEK YKSEK YKSEK ORTA II-ORTA APTA VE AIR YKSEK YKSEK ORTA ORTA YARALANMA IIIKK APTA YARALANMA YKSEK ORTA ORTA DK IV-NEMSZ YARALANMA ORTA ORTA DK DK Olaylarn veya durumlarn deerlendirilmesi, ok sk lmle sonulanyorsa bu durum ok ciddidir ve YKSEK riski gsterir. Bu deerlendirme sonucunda ok seyrek nemsiz yaralanmalarla karlalyor ise bu durum ok daha az ciddidir ve DK riski gsterir. Risk kontrol stratejilerini gelitirirken ilk nce uygun bir ekilde deerlendirme yntemimizi semeliyiz. Yukardaki matrisi kullanarak, listenin en stndeki yksek oranl tehlikelerle birlikte, tehlikelerin bir listesini oluturmak daha uygun olacaktr. Ynetim bylece hangi noktada, nasl karar verebileceini bilecektir. RSK YNETM FORMLARI Risk ynetimi deerlendirmeleri ile balantl verilerin kaydedilmesinde kullanlmak zere hazrlanm standart bir format yoktur. Verilen rnekler sadece iyerlerinde kullanlmak zere referans olabilir. RSK KONTROLU Risk deerlendirmesi yaptmzda karlatmz tehlikenin kabul edilemez olmas durumunda, aklanan kontrol tedbirleri ile, tehlike, riskin elimine edilmesi veya kabul edilebilir dzeye drlmesi ile kapsam belirlenmeli ve kontrol altna alnmaldr. Gvenli olarak kabul edilen dzey sabit veya mutlak deildir. u sorunun tam cevab yoktur, "Hangi gvenlik yeterince gvenlidir?" KONTROLLARDA NCELK SIRASI Kontrol tedbirleri en fazla etkili olacak ekilde, kategoriler halinde sralanmtr; . Elimine etmek . Yerine koyma-ikame . Ayrma-tecrit . Mhendislik kontrolleri . dari kontrolleri . Kiisel koruyucu malzeme temini RSK ANALZLERNN YARARLARI Firma veya tesisin gvenlii, baka bir deyile kaza ve hasar potansiyelini belirler. Kaza ve hasar potansiyelini en uygun koullarla iyiletirme olana salar . Kaza, can ve mal kayb olanan en aza indir mek, firmann verimliliini, piyasadaki rekabet gcn arttrr Tesislerde yaplacak deiiklik ilemlerinde en ekonomik ve gvenli yolun seilmesini salar. Firmann geniletilmesi, tesislerin kurulmas vb. durumlarda yetkililerden daha abuk izin alnmasn salar. Kredi kurumlarndan abuk ve iyi koullarda kredi alnmasn salar. Uluslararas kurululardan, uygun koullarla kredi alnmasn salar. Sigorta primlerinin optimum dzeyde olmasn ve ar sigortadan kanlmasn salar. alanlarn ve ortaklarnn gvenini salar

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 47

13/ ALIMA ORTAMI GZETM

48

SG.UZMANININ ALIMA ORTAMI GZETM GREVLER alma ortamnn gzetimini yapmak, iyerinde i sal ve gvenlii ynnden yaplmas gereken periyodik bakm, kontrol ve lmleri planlamak ve uygulanmasn kontrol etmek yerinde kaza, yangn veya patlamalarn nlenmesi iin mevzuata uygun almalar yapmak ve uygulamalar takip etmek; Doal afet, kaza, yangn veya patlama gibi durumlar iin acil durum planlarnn hazrlanmasn salamak, Periyodik olarak eitimleri, tatbikatlar yaptrmak, acil durum plan dorultusunda hareketi salamak. Yerinde Dzen yerinin iyi bir ekilde dzenlenmesinin o i yerinde alanlarn moralini ykselttii, iin verimini arttrd ve ou i kazalarn nledii bilinen bir gerektir. Her i yerinin tertip, dzeninin iyi olmas ve bu hlin devaml kalmasn salayc bir pln ve program bulunmaldr. Bunun iin dzensizlii yaratan sebep ve artlar giderilmeli, belli bir dzen kurulmal, sonra da bu dzenin devam gnlk takip ve kontrollerle salanmaldr. Bir i yerinde temizlik, dzen i kazalarnn ounu nleyen nemli bir etkendir. Kurulu dzenin ve arzulanan temizliin yeterli ve devaml olmas yaplacak gnlk alma ve kontrollerle mmkndr. Gnlk almalarla aadaki yerlerde ve hizmetlerde dzen ve temizliin salanm olmas morali ykseltir, verimi artrr. Bunun iin; 1. alan takm, tezgh ve makine, iten sonra mutlaka temizlenmelidir, aletler yerine konmaldr. 2. alma srasnda allan evrenin kirlenmesine engel olunmal, mmkn olduu kadar temiz tutulmaldr. 3. yerlerinde temizlii en iyi ekilde yapabilecek vasflara sahip temizlik ara ve gereleri bulundurulmaldr. yeri zelliine gre deterjan, zel il vb. temizlik ara ve gereleri de bulundurulmaldr. 4. yerinin iinin yan sra d evre temizliinin de yaplmas gerekir. 5. artklar ve plerin toplanarak ortamdan uzaklatrlmas iin gerekli tedbirler alnmaldr. 6. alanlarn kayarak dmelerine sebep olabilecek ya, mazot gibi petrol rnleri ile karpuz, kavun, muz vb. kabuklu yiyeceklerin hemen temizlenmesi gerekir. 7. zellikle gda maddelerinin retildii i yerlerinde tzk ve ynetmeliklerde belirtilen temizlik kurallarna mutlaka uyulmaldr. Bu gibi i yerlerinde fare, bcek vb. zararl hayvanlara kar yeterli illama yaplmaldr. 8. alanlarn temizlik kurallarna srekli uymalarn salamak iin basl bror yaymlanmas ve uyarc levhalarn i yerlerinin grlr ksmlarna aslmas gerekir. 9. yerlerinde yatakhane, yemekhane, banyo, du, wc. vb. yerler ile sosyal faaliyetlerin yapld toplu olarak bulunulan yerler abuk kirlenebilen yerlerdir. Bu gibi yerlerin temizliine dikkat edilmelidir. 10. Temizlik ve tertip kurallarna uymayanlar ikaz edilmeli gerekirse sorumlulara bildirilmelidir. ALIMA ALAN GZETM NASIL YAPILIR? 1. Endstriyel hiyjen, 2. Periyodik kontroller, 3. Kontrol, 4. Denetim, 5. Raporlama , 6. letiim, SG lmleri Grlt lm Toz lm Titreim lm Ortam Hava Kalitesi(Ar Metal,CO,COvs.) Termal Konfor lm (Scaklk, Nem,Hava Akm Hz lm) Aydnlatma lm Elektromanyetik Alan lm Grlt lm Sal ve Gvenlii Tzne gre faaliyet alanna gre iletmelerin grlt leri farkllk gsterir. Ar ve tehlikeli ilerin yaplmad iletmelerde grlt derecesi 80dBi gememelidir. 80 dBi geen yerlerde gerekli nlemlerin iveren tarafndan alnmas gerekmektedir. Sanayi kurulularnda grlt lmleri ekipman deiikliine gidilmesi durumunda hemen, gidilmemesi durumunda en az ylda bir kere tekrarlanmaktadr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 48

Titreim lm

49 Sal ve Gvenlii Tzne gre iletmelerde titreim yapan aletlerle yaplan almalarda 8 saatlik sre iin maruziyet snr ve etkin deerine bir standart getirilmitir. Maruziyet etkin ve snr deerleri el-kol titreimi ve btn vcut titreimi iin farkllklar gstermektedir. lmler srasnda tespit edilen deerler dorultusunda iletmenin grlt haritas da oluturulmaktadr. a) El kol titreimi iin; 1) Sekiz saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet snr deeri 5 m/s2, 2) Sekiz saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet etkin deeri 2,5 m/s2. b) Btn vcut titreimi iin; 1) Sekiz saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet snr deeri 1,15 m/s2, 2) Sekiz saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet etkin deeri 0,5 m/s2 olacaktr
Toz lm
Sal ve Gvenlii Tzne gre faaliyetleri srasnda ortamda toz oluan iletmelerde, toz lmlerinin yaplmas gerekmektedir. Toz lmleri 8 saatlik maruziyet lm eklinde de yaplabilmektedir. Faaliyet alan iinde toz lmlerinin yaplmas sonucu elde edilen mikron ap ve younluk verileri nda iveren personeline uygun maske datmn salayabilmektedir. Uygun maske ile almann yeterli olmad ortamlarda ise personelin alma srelerinin azaltlmas ynnde nlemler alnmaktadr. Ortamda toz lmlerinin ylda en az 1 kere yaplmas gerekmektedir

Termal Konfor lm

Sal ve Gvenlii Tzne gre, kapal iyerlerindeki scaklk ve nem derecesinin, yaplan iin niteliine uygun olmakla beraber lml bulunmas esastr. Bu nedenle ortam havasnn scaklk ve nem lmnn kapal tm alanlarda en az iki kere (yaz/k) yaplmas ve gerekli nlemlerin alnmas gerekmektedir.

Aydnlatma lm

Sal ve Gvenlii Tzne gre, iletmelerde kapal ve ak alanlarda faaliyet alanna gre salanmas gereken deerler farkllk gstermektedir. Faaliyet alanna gre; yeterli aydnlatmann olmas iin gerekli deerlerin gndz ve gece periyodunda saland tespit etmek iin lm yaptrlmas gerekmektedir. Elde edilen lm sonularna gre alma alannn aydnlatma haritas da salanmaktadr.

Ortam Havas lm

Sal ve Gvenlii Tz, Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk, Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik ve Kanserojen Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik kapsamnda, iletmelerde kapal alanlarda faaliyet konusuna g re; 1. Ortamda Uucu Organik Bileik (VOC) 2. Ortamda Gaz lmlerinde salanmas gereken deerler farkllk gstermektedir. verenler faaliyet alanlarna gre, alanlarnn alma ortamnda oluabilecek uucu organik bileik ve gaz lmlerini yaptrmaldr. lmler 8 saatlik maruziyet eklinde de yaplabilmektedir. lm sonularna gre iveren tarafndan gerekli kiisel koruyucu donanm alanlara datlarak, nlemler alnr.

Hava Akm Hz lm

Herhangi bir yasal zorunluluu bulunmamasna ramen; kapal i yerlerinde havalandrma nlerinde; metro istasyonlarnda peronlarda ve daha bir ok gndelik faaliyetlerimiz srasnda hava akmna maruz kalmaktayz. Hava akmna srekli maruz kalnmas uzun vadede yz, boyun fellerine, bel skmalarna ve bir ok farkl rahatszlklara neden olabilmektedir.

Elektromanyetik Alan lm

Hava Akm Hz lmlerinde olduu gibi, herhangi bir yasal zorunluluk bulunmamasna ramen; zellikle elektromanyetik alan etkilerinin youn olarak bulunduu baz istasyonlar, yksek miktarda elektrik akm geen hatlar ve bilgisayar/telefon hatlarnn youn olarak bulunduu iletmelerde lmleri yaplabilmektedir. Elektromanyetik alanda srekli kalnmas uzun vadede kansere yakalanma riskini arttrmakta, erken yalanma, psikolojik sorunlar gibi bir ok farkl rahatszlklara neden olabilmektedir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 49

Topraklama ve Paratoner lm letmelerde yer alan paratonerin ylda en az bir kere kontrolnn yaplmas gerekmektedir. Paratonerin zelliini yitirmi olmas durumunda yenilenmesi gerekmektedir. Paratonerin dzgn almas; yldrm dmesi durumunda iletme iindeki alanlarn ve ekipmanlarn arzalanmamas iin nem arz etmektedir.

50

Periyodik Kontroller

1. KALDIRMA MAKNALARI VE EKPMANLARI a) letmelerde bulunan her tip kaldrma makinas, b) Tavan Vinleri c) Ceraskal d) Portal Vin e) Gantry Vin f) Mobil Vin g) Forklift 2. KAZANLAR VE BASINLI KAPLAR a) letmede kullanlan kazanlarn basnl kaplarn; b) Grsel Kontroller c) Kalnlk lm d) Hidrostatik Testler 3. YANGIN SNDRME CHAZ VE EKPMAN KONTROL 4. PERYODK PARATONER KONTROL KONTROL,DENETM,RAPORLAMA VE LETM 1. alma alan kontrolleri 2. Kaza ve olay bildirimleri 3. Tehlike neri formu bildirimi 4. emniyeti temsilciler toplants 5. Haftalk tool box toplantlar 6. Kaza ve olay raporlar 7. Kaza aratrma raporlar 8. statistik veri analizleri 9. alma yetkisi ve izin sistemleri 10. Termal konfor artlar TERMAL KONFOR BLGESNE ETK EDEN FAKTRLER 1. Ortamn Scakl 2. Ortamn Nem Durumu 3. Termal Radyasyon 4. Hava Akm Hz 5. Yaplan in Nitelii 6. alann Giyim Durumu 7. alann Ya ve Cinsiyeti 8. alann Beslenmesi YKSEK SICAKLIKTA 1. Nabz ykselir, 2. Sinirlilik duygusu artar, 3. Kan dolam hzlanr, 4. Terleme artar, 5. Tuz ve sv kayb meydana gelir, 6. Dikkat azalr, DK SICAKLIKTA 1. Souk algnlklar, 2. Donma, 3. Souk yanklar, 4. Dikkat azalmas, 5. El ayak parmaklarnda donma oluur. 6. Fiziksel ve zihinsel verim dkl oluur.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 50

14/ HJYEN
o o
hijyeni ve hijyenisti lgili mevzuat

51

Endstri Hijyeni; iyerinde oluan hastala neden olan, salk ve iyilik halini bozan iiler ve toplumdaki
bireyler arasnda nemli lde huzursuzluk ve verimsizlik yaratan evresel etkenler (ortam koullarn) ve stresleri gzlemleyen (tanyan), deerlendiren ve kontrol altna alan teknik ve sosyal disiplin

HJYENNN PRENSPLER
Tahmin edebilme, Tanyabilme, Deerlendirebilme, Riskleri denetleyebilme.

Sal, Gvenlii ve Hijyeninde hiyerari;

Mhendislik / Teknik Kontroller alma Ortam Kontrolleri dari / Ynetsel Kontroller Kiisel Koruyucu Donanmlar Tahmin edebilme ve tanmadan sonra bir i hijyenisti iyi bir deerlendirme iin gerekli lmleri yapabilmeli, lmlerden sonra ise i sal ve gvenlii ekibinin dier elemanlarnn danmanlnda riskleri tolere etmeli, limitler iine alabilmek iin tavsiyelerde bulunmal ve denetim nlemlerinin alnmasn salamaldr. Hijyeni tanm "meslek hastalklarna, neden olan veya iinin saln i grmezlik yapacak ve zaman kaybna neden olacak derecede bozan veya iinin tam kapasite ile almasn engelleyen koullardr", " Hijyeni, iyerlerinde grlen ve endstri toplumunda hastala, saln bozulmasna ve huzursuzlua neden olan evresel faktrleri, stresleri saptayan, deerlendiren ve onlar kontrol eden bilim ve sanattr". Hijyenist ; i hijyeninin uygulaycs olan genel olarak iinin sal ile evre koullarn gz nnde bulundurarak ilgilenir ve grevleri yle zetlenebilir. 1. yeri ile ilgili i hijyeni programn hazrlamak ve yrtmek. 2. alma evresini inceleyerek: yerinde yaplan ii, ilemle ri, kullanlan maddeleri ve retim rnlerini tanmak. 3. yerinde alan iinin ve evre halknn evresel zararl etkenlere maruziyet derecesini belirlemek. 4. ilerden alnacak biyolojik sv ve dokular deerlendirmede i hekimine yardmc olmak, . 5. Zararl etkenlerin iinin bnyesinde fizyolojik ve metabolik deiiklikleri klinik belirtiler meydana kmadan nce saptamak iin biyokimyasal testler uygulamak. 6. Saptanan durum gz nnde bulundurularak alnacak koruyucu nlemleri planlamak ve uygulamaya koymak. 7. Korunma nlemi olarak gerekiyorsa tzk, ynetmelik ve standartlar hazrlamak. 8. iye zararl etkenlerden kendini nasl koruyacan retmek amac ile salk eitimi program hazrlamak, 9. Hijyeni ile ilgili aratrma yapmak. 1) Hijyenisti kimya mhendisi, kimyager veya fizik mhendisidir. 2) hijyeni ile ilgili kayt ve raporlar dzenli olarak tanzim edilmeli. Hijyenist alma evresini kontrol etmek ve yapaca almalarda kyaslama olana bulabilmek iin nceden hazrlanm kayt ve raporlardan faydalanr. Kayt ve raporlara geen bulgular ou kez hukuki sorunlarn zmlenmesinde de kullanlr. Kayt ve raporlar genel olarak iki gurupta toplanabilirler. a) Kii ve guruplar ile ilgili; Bu bilgiler iilere ait biyolojik ye sv materyalin laboratuar muayeneleri sonunda elde edilirler. inin geirdii kazalarda kalc fiziksel zrler sz konusu olursa tedaviler de kayda geer b) evre ile ilgili, Bu kaytlar hijyenistin alma ortamndan deerlendirilmek zere ald kimyasal madde rneklerinin ve fiziksel etken deerlerinin seviyelerini ierir. alma evresinde bulunmas beklenen zehirli madde seviyesinin zamana bal olarak deimesi kaydedilir, grafiklerle gsterilir. Benzeri kaytlar fizik evre faktrleri (s, nem, hava hz, grlt, radyasyon) iin de dzenlenir. Kaytlardaki bulgulardan en yksek ve en dk seviyeler tayin edilerek skala saptanr. eitli deikenler arasnda korelasyon aranr. Kayt ve rapor sonular epidemiyolojik ve laboratuar yntemleri ile dorulanr. 3. Hijyenist evresel faktrler ile ilgili standartlar kendi iyerinde uygulamaldr. evresel zararl faktrler kimyasal, fiziksel ve biyolojik yapda olabilirler.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 51

yerlerinde Rastlanan evresel zararl etkenlerin gruplandrlmas: A)Fiziksel Etkenler:

a) b) c) d) e) f) g) h)

Eik snr deerler (Threshold,Limit Values-TLVS). 52 Amerikan hijyenistleri birliinin kongresinde ortaya atlp kabul edilmi bir deyimdir, iyeri havasnda var olup belirli alma koullarnda uzun sre gnde sekiz saat altrdklar halde tm iilerin salklarna zarar vermedii kabul edilen deerlerdir. Msaade edilen Azami Konsantrasyon M.A.K (Maximum Allovvable Concentration) . Bu deerler kesin snr deerleri olup alma gnn hi bir saatinde geilemezler . Atmosfer kirleticilerinin gnde sekiz saat maruz kalmak suretiyle uzun sre alan isilerin salklarna zararl etkisi olmad kabul edilen yksek konsantrasyonuna "Msade edilen azami konsantrasyon -M . A . K deer denir. Partikler maddeler (tozlar): Zehirli maddelere kyaslanacak olursa daha g ve daha az geerli olmak ile beraber alma ortamnda bulunan tozlar iinde standartlar konmutur. Serbest Silist eren Tozlar: Total toz ve yalnz solunabilen toz (5 mikrondan kk tozlar) mgr / M3 olarak deerlendirilir. Ayrca ierdii serbest silis yzdesi gz nnde bulundurulur. Fizik etkenler ile ilgili standartlar: Radyoaktiv maddeler iin: Msaade edilen azami absorbsiyon dozlar vcudun eitli doku ve organlar iin ayr, ayr tayin edilerek listeler halinde yaymlanmtr. Kii zerine taklan dozimetre ve film badgeler aracl ile kiinin absorbe ettii radyasyon miktar belirlenmi olur. Grlt: yerlerinde meydana gelen grltnn de belli bir seviyeyi gememesi gerekir.Barnma ve iyerleri iin ayr, ayr standartlar saptanmtr. Is ve Nem ; Ar derecede yksek veya dk s ve nemi iinin saln etkileyecei gibi alma kapasitesini drerek verimi azaltr. Aydnlatma: yerlerinin yaplan ie gre uygun biimde aydnlatlmas gerekir.yi aydnlatma ile i verimi arasnda logaritmik bir iliki olduu eitli aratrmalar ile saptanmtr.

Is, Souk ve donmalar, Elektromagnetik nlar Yksek atmosfer basnc, Elektrik akm, Grlt, yonize radyasyon, Travmalar. B) Kimyasal Etkenler: Kimyasal etkenler iyerlerinde toz, duman, sis ve buhar halinde bulunurlar. Vcuda deri, sindirim sistemi ve solunum sistemi yoluyla girerler. a) Tahri edici kimyasal maddeler (gazlar) 1-zellikle st solunum yollarn tahri eden: Aldehitler, alkalen toz ve sisler, amonyak,klor asidi slfr dioksit 2-st solunum yollar ve akcier dokusunu tahri edenler: Brom, klor, ozon, brom siyanr 3-zellikle solunum yollarnn alt ksmlarn ve alveolleri tahri ve tahrip edenler :Arsenik, azot oksitleri vb. b) Boucu Kimyasal Maddeler ( gazlar ) c) Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler ( gazlar): d) Sistemik zehirler e) Sistemik zehirler dnda kalan partikler maddeler: Tozlar 1Akcierde fibrozis yapan tozlar: Serbest silis, as best, pamuk tozu vb. 2Fizyolojik olarak etkisiz olan tozlar. 3Allerjik reaksiyona neden olan tozlar: Polen, tahta, reine, 4rritan toz ve serpintiler: Alkoller, asitler, floritler, kromatlar.

C) Biyolojik Etkenler: D) Psikososyal Etkenler:

a) b) c) d) e)

Endstriyel yorgunluk, stresi ii iveren ilikilerindeki olumsuz durum, inin konut sorunu, cret politikas,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 52

Hijyen

Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Ynetmeliin 7. maddesinde "zellikle iyeri taban, duvarlar ve dier yzeyler dzenli olarak temizlenecek ve hijyen artlar salanacaktr" denilmektedir. Ayn ynetmeliin 12. maddesinin ana bal "hijyen ve kiisel korunma"; Eitim balkl 13. maddesinde de "hijyen kurallar" konusunda alanlara eitim verilmesi istenmekte; Salk Gzetimi ile ilgili 16. maddesinde ise; yerinde kiisel ve mesleki hijyen nlemlerinin derhal alnabilmesi mmkn olacak ekilde gerekli dzenleme yaplacaktr denilmektedir. Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmeliin 6. maddesinde ise "veren tarafndan, i sal ve gvenlii kurulu yelerine ve yedeklerine "endstriyel hijyenin temel ilkeleri" konularnda eitim verilmesi salanr" Sala zarar verecek ortamlardan korunmak iin yaplan uygulamalar ve alnan temizlik nlemlere hijyen denir

53

yi bir hijyen uygulamas iin, unlar hatrdan karmayn:

Temiz, iilebilir su iin, Soyunma odasnda, tuvaletlerde, tehlikeli maddelerin kullanld yerlerde yemeyin Ellerinizi ve vcudunuzun kimyasal maddelere maruz kalan blmlerini dzenli olarak ykayn ve gnlk du yapn Dilerinizi ve aznz her gn temizleyin ve dzenli (periyodik) olarak dilerinizi (diiye) kontrol ettirin Uygun i elbisesi ve i (gvenlii) ayakkabs giyin elbisenizi ve i dnda giydiiniz elbiseleri kartrmayn elbiselerini, havlular vb., zellikle zehirli ve/veya zararl maddelerle kirlenmise temizlettirin, Koruyucu maskeleri, gzlkleri, eldivenleri, kulak koruyucularn, vb., uygun ekilde kullann Dzenli eksersizlerle fiziksel salnz kor uyun. Tehlikeli tozlarla alanlar , iten sonra du almal ve salarn da ykamaldr. Kirli i elbiseleri dzenli olarak deitirilmelidir (temizletilmelidir). 'te ve i dnda farkl elbiseler giyilmelidir. Tuvaletler, lavabolar, dular vb. dzenli olarak temizlenmelidir. Bunlarn temiz bulundurulmas elbette tm alanlarn ibirlii, dikkat ve zenli kullanmasn gerektirir. Grip ve barsak ikayetleri bir iiden dierine hzla yaylabilir. Grip olanlar, kuvvetli (akut) barsak ikayetleri olanlar veya bulac bir rahatszl olanlar derhal iyeri hekimine durumu bildirmelidir.

I. Sal tehdit eden tehlikelerin snflandrlmas

A) Kimyasal Tehlikeler ; Bunlar, zehirli veya tahri edici maddeler olup dorudan doruya vcu da girerler. Gazlar, buharlar, svlar, katlar, tozlar veya bunlarn karmlar vb. gibi. B) Biyolojik Tehlikeler ; Bunlar, bakteriler, virsler, mantarlar, kfler ve protista (bir hcreliler) gibi mikrobiyolojik olanlar ve bcekler, parazitler (asalaklar), bitkiler; ve hayvanlar gibi makrobiyolojik tehlikeler. C- Fiziksel Tehlikelerin (evresel Koullarn ) Meydana Getirdii Tehlikeler ; Bunlar ar grlt, titreim (sarsnt), n saan enerji, olaan d scaklk deiimlerine (termal konfor koullarna) maruz kalma durumlar. D- Ergonomik Tehlikeler - Fiziksel Stresrler (tekrarlanan hareketler, ar kaldrma, uygunsuz veya statik (deimeyen) duru, yorgunluk). - Psikolojik stresrler (monotonluk, ar i yk gibi).

II. Vcuda Giri Yollar

A) Solunum Yolu le : 1Gazlar: Mesleki zehirlenmelerin, ou solunum yolu ile alnan havann iinde bulunan klor, karbon monoksit, hidrojen slfr, amonyak, azot dioksit, fosgen, brom , ozon gibi gazlardr. 2Buharlar: Normal scaklkta ve atmosfer basncnda buharlaabilen , gaz, sv veya kat maddelerin havada bulunan buharlardr . rnein: Benzol, alkol, toluen vb. 3Sisler (mistler): Bunlar, ok ince sv damlacklarnn havada dalmas sonucu meydana gelirler, elektro metal kaplama tanklarnda ve tabanca ile boya yaplmas durumlarnda olduu gibi 4Tozlar: Bunlarn, ok ince kat madde paracklarnn havada dalmas ile meydana gelirler. Partikl byklne gre solunabilir, zellikle 0,1 ila 5 mikron arasndaki tozlar son derece tehlikelidir. a) Tahri Edici Tozlar: Bir ok toz, balca ikayet konusudur. nk bunlar deriyi tahri ederler. rnein: Sodyum hidroksit, potasyum hidroksit, kire tozlar vb. gibi. Hububat, eker ve un tozlar b) Zehirli Tozlar: Akcierlerden, deriden veya sindirim yollarndan kan dolamna girerek tahrie veya zehirlenmelere neden olurlar. Kurun, arsenik, civa, kadmiyum, fosfor ve birok kimyasal madde tozlar.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 53

c) Fibrosis Yapan Tozlar: Bunlar, akcierlerin hcrelerinde, fibros meydana getiren serbest 54 silika ve asbest tozlardr. Kmr madencilii ve dkm sanayisi gibi sektrler iin bu risk zellikle ok nemlidir. d) Skc-nert Tozlar: Tahri edebilen , zehirlenmeye ve fibrosis'e neden olmayan, rahatszlk verici toz e) Allerji Yapan Tozlar: Bunlar, bunlar baz kimselere etki eden, polen, pamuk, yn, krk, ty , sa tozlar ile baz cins odunlarn kesilmesinde meydana gelen tozlardr. 5-Dumanlar: Bunlar, kimyasal maddelerin meydana getirdikleri kat paracklarn gaz halindeki dumanlardr. rnein hidroklorik asit ve amonyak buharlar havada beyaz dumanlar halinde amonyum klorr meydana getirirler. B) Deriye Temas Yolu le ; Deri yolu ile absorbe edilme, dorudan doruya deriye t emas etme ile meydana gelir. Asitler, alkaliler, solventler, yalar, formaldehit, krom veya nikel, epoksi , neftya cilt iin tehlikeli. 1-ldrc zehirlenmeler ; Nisbeten, ok az miktarlardaki zehirli maddeler absorbe edilebilir. Fakat, anilin, kurun tetra etil veya hidrojen siyanr asidinin deriye ksa sre temas ok byk tehlikeler meydana getirebilir. 2-Tahri Edici Maddeler; Dorudan doruya deriye (cilde) etki ederler. Kuvvetli asitler (slfrik asit, nitrik asit, hidro florik asit) Bazlar (sodyum hidroksit -kostik, potasyum hidroksit, kire), klor, flor, brom, fenol 3-zcler; Dorudan deriyi tahri etmezler , derinin direncini azaltrlar. (Dermatosis) Benzin, Gazya vb C)Sindirim Yolu le ; Atmosferde bulunan zehirli maddeleri yutmak, kimya sal maddeler bulam gdalar yemek, imek, inemek ve tttrmek suretiyle sindirim yolu ile vcuda girerler. D) Enejeksiyon yolu ile E) Gz tarafndan absorbe edilerek. Fiziksel Etkenlere (evresel Zararlara) Maruz Kalma 1-Titreim - Sarsnt Vibrasyon ; Sarsntya katlanma, alan yorar ve sinirli yapar. Parmaklarn hassasiyetinin kaybolmasna ve iltihaplanmasna neden olabilir. Pnmatik el aletleri, yksek hzl ta tezgahlar, 2-Grlt ; Grlt arzu edilmeyen sestir. Biz burada sadece grltnn iddetini, srekli veya kesikli oluunu, iitme organlarn tahri edici, bu organlara etki ve zarar verici durumlarn ele alacaz. 3-Aydnlatma ; Yetersiz aydnlatma, farkl , gz yorgunluuna ve sinir sisteminin bozulmasn a neden olurlar. 4-Radyasyon - In Saan Enerji a)Enfraruj Inlar ; Ar s nlar scak arpmasna, cilt tahriine ve gzde katarakt meydana getirir. b)Gamma Inlar ; Radium ve radyoaktif maddeler ve x nlarna vcudun fazla maruziyeti (etk isinde kalmas -sunuk kalmas ) , canlln azalmasna, halsizlie, ba arsna, anemiye, lsemiye neden olabilir. c)Ultraviole Inlar ; Bu nlar, korunmam deri blgelerinde yanklar meydana getirir ve gzleri etkiler. Konjonktvit, iritis, cornea ulceri . Bu nlarn ana kayna kaynak makinalardr. Koruyucu siper kullanmak. d) Ksa Dalga Inlar ; Yksek frekansl akmn kullanld elektronik cihazlarda, Radar Sistemlerinde meydana gelebilir. 300 mc. Den daha yksek frekanslar insan duyarllna ok zararl olabilir. e) Is Scaklk ; ok fazla scaklk ve nem, insan vcudunun s kontrol mekanizmasna arlk verebilir. alma'da Rahat Scaklk blgesi ; Bal (nisbi) nem, kn 18 0C- 21 0C ve % 40 bal nem Scaklktan Meydana Gelen Kaslmalar (Kramplar) ;Fazla terlemede, vcuttan fazlaca tuz kullanlr. 5- Havann Kirliliini lme ; Bu zararl maddenin havadaki miktarna ve maruziyet sresine de baldr. 6 - Salk Riski Oluturan Tehlikelerin Kontrol a) lk i risk deerlendirmesi yapmak, iyerinde kullanlan zararl btn maddelerin listesini hazrlamak. b) kinci olarak, retimde uygulanan btn yntemlerin sala zararl olup olmadklar kontrol edilmelidir. A- Tehlike Kaynaklarn Giderme 1-Tesisat ve techizat deiiklii ; yerinde veya tehizatta havay kirleten nedenleri saptamakla olasdr. 2-Zehirli Olmayan veya Daha Az Zehirli Olan Maddelerin Kullanlmas 3.retim Yntemini Deitirme ; retim yntemlerinin sk sk deitirilmesi, 4- yeri Dzeni ; Dzenli olmak, havann toz veya dumanlarla kirlenmesini nleme bakmndan nem tar. B) Kirli Havann Dalmasn nleme ; Hava kirlenmesinin iyerine yaylmasn (dalmasn) nlemek gerekir. 1-Ayrmak (Tecrit Etmek) ; Btn tehlikeli ilemleri dierlerinden ayrlmal veya ayr bir yerde toplanmal. 2-Kapal Duruma Getirme ; Bu, tecrit etmenin daha genel bir uygulama eklidir. 3-Islak (ya) Yntem Uygulamak ; Bu, toz kontrolnde bilinen en eski bir yntemdir. 4-Kirli Havann Emilerek alma Ortamndan Uzaklatrlmas 5-i Eitimi ;Bu konuda ii eitimi ok nemli olup, iinin anlayl olmas ve ibirlii kurmas gerekir. 6-Genel Havalandrma Yerel (lokal) olarak yaplan, kirli havann vakum yolu ile dar atlmasnda, nemlidir. C- Solunum yollar koruyucu donanmlarn (tehizatlarn) kullanma.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 54

15/ yeri Bina ve Eklentileri

yeri bina ve eklentilerinde muhtemel tehlikeler, yerlerinde uygulanacak asgari salk ve gvenlik gerekleri yerlerinin yaps ve alnmas gereken nlemler lgili mevzuat

55

yerlerinde tavan ykseklikleri ve hava hacmi;

yerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve tesislerin hacimleri dahil, ii bana en az 10 m3 olacak. Hava hacminin hesabnda, tavan yksekliinin 4 m den fazlas nazara alnmaz. Zararl toz ve gazlarn bulunduu ortamlarda tavan ykseklii en az 3,5 m olmaldr. yerlerinde kii bana den serbest alan miktar en az 2,5 m 2 olmaldr yerlerinde iilerin altrld yerlerin tavan ykseklii, en az 3m olacaktr. Paralel olmayan tavanlarda ortalamas 3 m olacak ve en alak ksm, varsa, kiriin alt noktasndan 240 cm den aa olmayacaktr

Aydnlatmada iyerine gre ka lks aydnlatma kullanlaca ;

yerlerindeki avlular, ak alanlar, d yollar, geitler ve benzeri yerler, en az 20 lks ile, Kaba malzemelerin tanmas, depolanmas ve kaba ilerin yapld , koridor yol, merdivenler, en az 50 lks Kaba montaj, balyalarn almas, hububat tlmesi ve vb ile kazan dairesi, makine dairesi, insan ve yk asansr kabinleri malzeme stok ambarlar, soyunma ve ykanma yerleri, yemekhane, helalar, en az 100 lks Normal montaj, kaba iler yaplan tezgahlar, konserve ve kutulama ve benzeri i yerlerinde, en az 200 lks Ayrntlarn, yakndan seilebilmesi gereken ilerin yapld yerler, en az 300 lks , Koyu renkli dokuma, bro ve benzeri srekli dikkati gerektiren ince ilerin yapld yerler, en az 500 lks , Hassas ilerin srekli olarak yapld yerler en az 1000 lks ile aydnlatlacaktr. yerlerinde dardan k almaya yarayan yan ve tepe pencereleri ile aydnlk veren yzeyleri toplam, iyeri taban yzeyinin en az 1/10 orannda olacaktr. Dar ile dorudan balants olmayan yzeyler hesaba katlmaz.

yerlerinde merdivenler ;

yeri merdivenlerinin mukavemet katsays 4 olacak ve metrekarede en az 500 kilogram yk tayacaktr. Delikli veya zgaral merdiven ve sahanlklardaki delikler ve zgara aralklar en ok 2 cm olacaktr. Merdivenlerin genilii, bakm ileri dnda en az 110 cm olacak ve temiz genilik 100 cm den az o lmayacak. Merdivenlerin eimi, bakm ilerinde kullanlanlar dnda tabanla en az 20 ve en ok 45 olacaktr. Tabandan 20 az eimde, rampalar yaplacak ve 45 den fazla diklik de, sabit merdiven kurulacaktr. Merdivenlerde, ba st boluklar ykseklii 220 cm den az olmayacaktr. Eni, bakm merdivenleri dnda 22 cm den az olmayacak, ykseklikleri en az 13 cm ve en ok 26 cm olacak. Drt basamaktan fazla olan her merdivende, korkuluk ve trabzan bulunacaktr. Genilii 225 santimetreyi aan merdivenlerin ortalarnda, ayrca bir trabzan bulundurulacaktr. yerlerindeki asma katlara kmak iin, yerin durumuna gre, eimli veya dik demir merdivenler kullanlabilir. Korkuluklarn, merdivenin bittii asma katta kesilmeyerek en az 75 cm daha uzatlmas gereklidir.

yerlerinde du lavabo ve tuvaletler ;

Du veya lavabolarn soyunma yerlerinden ayr yerlerde bulunmas durumunda, du ve lavabolar ile soyunma yerleri arasnda kolay balant salanacaktr. Du kabinlerinin boyutlar 1x1,20 metre, soyunma yerlerinin 2x1,40 metreden az olmayacaktr. Du kabinlerinin taban ve duvarlar, kolaylkla temizlenecek malzemeden yaplacak, yan duvarlarn ve kaplarn ykseklii 170 santimetreden az olmayacak, yerlerdeki kirli sularn kolayca akmas iin, gerekli tedbirler alnacak, salk artlarna nem verilecektir. Tuvalet, lavabolar erkek ve kadn iiler iin ayr, 100 kiiye kadar iyerlerinde 30 erkek ii iin, 1 kabin ve pisuar, her 25 kadn iin 1 kabin (hela) hesap edilecek, 100 den sonras her 50 kiiye 1 hela bulunacak

yerlerinde genel ;

Asansrler ka yolu olarak kabul edilemez. Pencere ve parapet ykseklii demeden en ok 120 cm yukarda ve bina dndaki gvenlik blgesine ak, d zeminden en ok 3 m ykseklikteki, en az cam genilii 90 cm ve ykseklii 90 cm olan pencereler, zorunlu hallerde aksi belirtilmemise, ka yolu kabul edilebilirler. Daldrma, elektroliz, eloksal veya dier kaplama ilerinin yapld tekneler, kaplar, havuzlar veya tanklar zerinde yaplacak ekme azlar; kabn veya teknenin i ve st tarafna yakn ve yatay, boydan boya yark olacak, bir uzun kenar boyunca, eni 50 cm den 120 cm ye kadar olan teknelerde, her iki kenar boyunca ve daha byk teknelerde ise, drt kenar boyunca devam edecek ekilde yaplacaktr. Aspirasyon tesisatnn gnlk bakm ve temizlii ile 3 ayda bir de genel kontrol ile temizlii yaplacak

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 55

Binalarn yaps ve dayankll 56 yeri binalar; tm kullanm aamalarnda yaplan iin zelliine uygun olarak tasarlanacak ve yeterli salamlkta ina edilmi olacaktr Elektrik Tesisat Elektrik tesisat yangn veya patlama tehlikesi yaratmayacak ekilde projelendirilip tesis edilecek ve alanlar dorudan veya dolayl temas sonucu kaza riskine kar korunacaktr Acil k yollar ve kaplar Her yap tm kullanclara elverili ka olanaklar salamak iin yapnn kullanm snfna, kullanc ykne, yangn korunum dzeyine, yapsna uygun tip, say, konum ve kapasitede tehlike klaryla donatlacaktr Acil k kaplar darya doru alacaktr. Acil k kaps olarak rayl veya dner kaplar kullanlmayacaktr. Acil k kaplar, acil durumlarda alanlarn hemen aabilecekleri ekilde olacak Acil k kaplar kilitli veya bal olmayacaktr. Acil k yollar ve kaplar ile buralara alan yol ve kaplarda k zorlatracak engel bulunmayacak. Ka Yollar Gerek bir ka yolu, bir yapnn herhangi bir noktasndan yer seviyesindeki caddeye kadar olan devaml ve engellenmemi ka yolunun tamamdr. Ka yollar kapsamna bir btn olarak; a) Oda ve dier bamsz mekanlardan klar, b) Her kattaki koridor ve benzeri geitler, c) Kat klar, d) Zemin kata ulaan merdivenler, e) Zemin katta merdiven azlarndan ayn katta yap son kna gtren yollar, f) Son k, dahildir. Asansrler ka yolu olarak kabul edilemez. Pencere ve parapet ykseklii demeden en ok 120 cm yukarda ve bina dndaki gvenlik blgesine ak, d zeminden en ok 3 m ykseklikteki, en az cam genilii 90 cm ve ykseklii 90 cm olan pencereler, zorunlu hallerde aksi belirtilmemise, ka yolu kabul edilebilirler. Havalandrma Toz, buu, duman ve fena koku karan ilerin yapld yerlere, bunlar ekecek yeterlikte bacalar ve menfezler yaplacak ve yaplan iin niteliine gre; kabn veya teknenin i ve st tarafna yakn ve yatay, boydan boya yark olacak, bir uzun kenar boyunca, eni 50 santimetreden 120 santimetreye kadar olan teknelerde, her iki kenar boyunca ve daha byk teknelerde ise, drt kenar boyunca yaplacaktr Ortam scakl allan ortamn scakl alma ekline ve alanlarn harcadklar gce uygun olacaktr. Kapal iyerlerindeki scaklk ve nem derecesinin, yaplan iin niteliine uygun olmakla beraber lml bulunmas esastr. ok buu husule gelen iyerlerinde scaklk derecesi 15 C az ve 30 C yksek olmayacaktr. Aydnlatma yerlerinin gn yla yeter derecede aydnlatlm olmas esastr. in konusu veya iyerinin ina tarz nedeniyle gn ndan yeterince yararlanlamayan hallerde yahut gece almalarnda, suni kla uygun ve yeterli aydnlatma salanacaktr yeri taban, duvarlar, tavan ve ats yerlerinde, taban deme ve kaplamalar salam, kuru ve mmkn olduu kadar dz ve kaymaz bir ekilde olacak, tehlikeli eimler, ukurlar ve engeller bulunmayacaktr yerlerinde iilerin daimi olarak altrld yerlerin tavan ykseklii, en az 3 metre olacaktr. Tabana paralel olmayan tavanlarda bu yksekliin ortalamas 3 metre olacak ve en alak ksm, varsa, kiriin alt noktasndan 240 santimetreden aa olmayacaktr Pencereler yerlerinde pencereler ve tavan pencereleri, gvenli bir ekilde alr, kapanr ve ayarlanabilir olacaktr. Pencereler ak olduklarnda alanlar iin herhangi bir tehlike yaratmayacak ekilde yerletirilecektir. yerlerinde dardan k almaya yarayan yan ve tepe pencereleri ile menfezlerin aydnlk veren yzeyleri toplam, iyeri taban yzeyinin en az 1/10 orannda olacaktr. Dar ile dorudan doruya balants olmayan i kap, pencere ve menfezlerin dolayl olarak aydnlk veren yzeyleri bu hesaba katlmaz. Kaplar ve giriler Kaplar ve girilerin yeri, says ve boyutlar ile yapldklar malzemeler, kullanldklar odalara, alanlara, kullanm amalarna ve alanlarn rahata girip kmalarna uygun olacaktrSaydam kaplarn zeri kolayca grnr ekilde iaretlenmi olacaktr.Her iki yne alabilen kaplar saydam yaplacak

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 56

Ulam yollar tehlikeli alanlar Merdivenler, ykleme yerleri ve rampalar dhil btn yollar, yaya ve aralarn gvenli hareketlerin i salayacak ve yaknlarnda alanlara tehlike yaratmayacak ekil ve boyutlarda olacaktr

57

MERDVENLER Merdivenlerin; atee dayankl ta, suni ta, tula, betonarme, metal veya benzeri yanmaz maddelerden yaplm olmas arttr. yeri merdivenlerinin mukavemet katsays 4 olacak ve metrekarede en az 500 kilogram yk tayacaktr. Delikli veya zgaral merdiven ve sahanlklardaki delikler ve zgara aralklar en ok 2 santimetre olacaktr. Merdivenlerin genilii, bakm ilerinde kullanlanlar dnda en az 110 santimetre olacak ve merdiven korkuluklarnn bu genilik iinde bulunmalar zorunluluu halinde temiz genilik 100 santimetreden az olmayacaktr. Merdivenlerin eimi, bakm ilerinde kullanlanlar dnda tabanla en az 20 ve en ok 45 derece olacaktr. Tabandan (20) dereceden az eimin bulunmas gerektii iyerlerinde, rampalar yaplacak ve 45 dereceden fazla diklik gereken hallerde de, korkuluklu servis merdivenleri eklinde sabit merdivenler kurulacaktr. Merdivenlerde, ba st boluklar bulunacak ve bu boluklarn ykseklii de 220 santimetreden az olmayacaktr. Basamaklarn eni, bakm merdivenleri dnda 22 santimetreden az olmayacak ve ykseklikleri en az 13 santimetre ve en ok 26 santimetre olacaktr. Drt basamaktan fazla olan her merdivende, korkuluk ve trabzan bulunacaktr. Genilii 225 santimetreyi aan merdivenlerin ortalarnda, ayrca bir trabzan bulundurulacaktr. Ancak, bunlarn st ve alt balarndan salam bir ekilde tespit edilmi bulunmas, geni basamakl ve iki taraf korkuluklu ve bu korkuluklarn, merdivenin bittii asma kat demesinde kesilmeyerek en az 75 santimetre daha uzatlmas gereklidir Yryen merdivenler ve bantlar iin zel nlemler Yryen merdiven ve bantlarn gvenli bir ekilde almas salanacak ve gerekli gvenlik donanmlar bulunacaktr. Bunlarda kolay fark edilir ve kolay ulalr acil durdurma tertibat bulunacaktr. Ykleme yerleri ve rampalar Ykleme yeri ve rampalar, tanacak ykn boyutlarna uygun olacaktr. Ykleme yerlerinde en az bir k yeri bulunacaktr.. Ykleme rampalar iilerin dmesini nleyecek ekilde gvenli olacaktr. alma yeri boyutlar ve hava hacmi - alma yerinde hareket serbestlii yerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kaplad hacimler dhil olmak zere, ii bana en az 10 metrekp olacaktr. Hava hacminin hesabnda, tavan yksekliinin 4 metreden fazlas nazara alnmayacaktr Makineler, motorlar ve bunlar tarafndan altrlan aletler ve dier tezghlar arasndaki aklk, iilerin rahat almalarn salamak zere, en az 80 santimetre olacaktr. yerindeki geitlerin genilii, oradan geecek iilerin miktarna ve malzeme hareketine uygun olarak ayarlanacak ve bu genilik 120 santimetreden az olmayacaktr Dinlenme yerleri Yaplan iin zellii nedeniyle alanlarn sal ve gvenlii asndan gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla iinin alt iyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri salanacaktr. aralarnda uygun dinlenme imkan bulunan bro ve benzeri ilerde ayrca dinlenme yeri aranmaz Gebe ve emzikli kadnlar Gebe ve emzikli kadnlarn uzanarak dinlenebilecekleri uygun koullar salanacaktr. Dinlenme ve dier iyiletirici olanaklarn salanmas ile ilgili olarak; gebe iinin sigarasz ve dumansz bir ortamda gerekli aralklarla oturarak veya rahata uzanacak ekilde fiziksel ve zihinsel olarak dinlenmesini salayacak artlar temin edilir. Gebe, yeni doum yapm ve emziren iinin sk tuvalete gitme ihtiyac gz nne alnarak uzun sreli almalar ve ekip almalar bu gereksinime uygun olarak dzenlenir, ayrca enfeksiyon ve dier hastalklara kar gerekli hijyen artlar salanr. Gebe ve yeni doum yapm iinin, kiisel ihtiyalar gz nne alnarak, beslenme molasnn, temiz ime suyu temininin ve dier ihtiyalarnn kendileriyle de istiare edilerek karlanmas salanr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 57

Soyunma yeri ve elbise dolab 58 elbisesi giyme zorunluluu olan iiler iin uygun soyunma yerleri salanacak, iilerden soyunma yerleri dndaki yerlerde stlerini deitirmelerine izin verilmeyecektir. Dolaplarn ykseklii, 150 santimetreden aa olmayacak, stte apka ve altta ayakkab konacak gzleri bulunacak ve ortasnda 2 elbise asmak iin; zel bir ubuu olacaktr. ilerin dolaplar, kilitli olacak ve temizlikleri, iveren tarafndan hazrlanm bir ynergeye gre yaplacaktr. Dular ve lavabolar Yaplan iin veya salkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde iiler iin uygun du tesisleri yaplacaktr. Dular kadn ve erkek iiler iin ayr ayr olacaktr. Du tesisi gerektirmeyen ilerde, alma yerlerinin ve soyunma odalarnn yaknnda, gerekiyorsa akar scak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktr. Lavabolar erkek ve kadn iiler iin ayr ayr olacaktr. Du veya lavabolarn soyunma yerlerinden ayr yerlerde bulunmas durumunda, du ve lavabolar ile soyunma yerleri arasnda kolay balant salanacaktr. Du kabinlerinin boyutlar 1x1,20 metre, soyunma yerlerinin 2x1,40 metreden az olmayacaktr. Du kabinlerinin taban ve duvarlar, kolaylkla temizlenecek malzemeden yaplacak, yan duvarlarn ve kaplarn ykseklii 170 santimetreden az olmayacak, yerlerdeki kirli sularn kolayca akmas iin, gerekli tedbirler alnacak, salk artlarna nem verilecek tir. Du kabinleri, mevsime gre yeteri kadar stlacak, bu scaklk 25 C den aa olmayacak ve yeterli ekilde aydnlatlacaktr. Tuvalet ve Lavabolar alma yerlerine, dinlenme odalarna, soyunma yerlerine, du ve ykanma yerlerine yakn yerlerde yeterli sayda tuvalet ve lavabo bulunacaktr. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadn iiler iin ayr ayr olacaktr.100 kiiye kadar ii altran iyerlerinde 30 erkek ii iin, bir kabin ve pisuar, her 25 kadn ii iin de en az bir kabin (hela) hesap edilecek, 100 den sonras iin her 50 kiiye 1 tane hesab ile hela bulundurulacaktr. lkyardm odalar yerinin bykl, yaplan iin nitelii ve kaza riskine gre iyerinde bir ya da daha fazla ilk yardm odas bulunacaktr. lk yardm odalar yeterli ilk yardm malzeme ve ekipman ile tehiz edilecek ve sedyeler kolay eriilebilir yerlerde bulundurulacaktr. Engelli iiler Engelli iilerin alt iyerlerinde bu iilerin durumlar dikkate alnarak gerekli dzenleme yaplacaktr. Bu dzenleme zellikle engelli iilerin dorudan alt yerlerde ve kullandklar kaplar, gei yerleri, merdivenler, dular, lavabolar ve tuvaletlerde yaplacaktr. Ak alanlardaki almalarda zel nlemler yerindeki ak alma yerleri, yollar ve iilerin kulland dier ak alanlar, yaya ve ara trafiinin gvenli bir ekilde yaplmasn salayacak ekilde dzenlenecektir. a) iler, olumsuz hava koullarndan ve gerekli hallerde cisim dmelerine kar korunacaktr. b) iler, zararl dzeyde grltden ve gaz, buhar, toz gibi zararl d etkilerden korunacaktr. c) iler, herhangi bir tehlike durumunda iyerini hemen terk edebilecek veya ksa srede yardm alabileceklerdir. d) ilerin kaymalar veya dmeleri nlenecektir. YEMEK YER Yemek aralnn eve gidip gelmeye elverili olmay, iyerinin meskun mahallerden uzak oluu, vasta yetersizlii veya yokluu veya benzeri sebeplerle yemeklerini iyerinde yemek zorunda olan iiler iin, iverence rahat yemek yenebilecek nitelik ve genilikte bir yemek yeri salanacaktr

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 58

16/ FZKSEL RSK ETMENLER

Fiziksel risk etmenlerinin ortam ve biyolojik lm metotlar, Ulusal ve uluslararas standartlarda msaade edilen deerler, lkemizde ve dnyada fiziksel risk etmenlerine maruziyetin yksek olduu i kollar, yerinde sal olumsuz etkileyebilecek fiziksel risk etmenleri: o Grlt-Titreim o Termal Konfor (nem, scak veya soukta alma, stma ve havalandrma) o Aydnlatma o yonize ve non-iyonize nlar o Alak ve yksek basn o lgili mevzuat yeri ortam faktrleri; 1. Fiziksel Faktrler 2. Kimyasal Faktrler 3. Biyolojik faktrler 4. Ergonomik faktrler 5. Psikososyal faktrler YERLERNDEK FZKSEL RSK ETMENLER 1. Grlt 2. Titreim 3. Termal Konfor (Nem , Scak , Souk , Istma , Havalandrma , Aydnlatma) 4. yonize ve Noniyonize Inlar 5. Alak ve Yksek Basn GRLT 1. Ses ; Gaz, kat ve sv cisim molekllerinin, hava basncnda yaptklar dalgalanmalarn, kulaa etkisiyle oluan bir duygu (enerji-dalga)dr. 2. Sesin dalga boyu () (cm) Arka arkaya gelen iki sins tepe noktas arasndaki toplam uzakla, dalga boyu 3. Sesin periyodu (t)(sn) Bir dalga boyu iin geen zamana periyot denir. 4. Sesin frekans (f)(1/sn&hertz-hz) Birim zamandaki dalga saysna frekans denir. Uzun dalgalar dk frekansa, ksa dalgalar yksek frekansa sahiptir. 5. Sesin hizi(m/sn) ; Sesin hava ve su gibi deiik ortamlarda birim zamanda ald yola sesin hz denir.Sesin hz yayld ortamn scaklna ve younluuna baldr. 6. Ses basnc (bar - newton/cm) ; Skma ve genleme arasndaki basn farkna ses basnc denir. 7. Sesin gc(w) ; ses kaynandan bir metre (1m) uzaklktaki ses basncna sesin gc denir. 8. Sesin younluu (w/m) ; ses gcnn belirlenmi birim zamanda birim alana den miktarna sesi n younluu denir. iitilebilen en dk ses younluuna iitme eii denir. 9. Ses younluk dzeyi(bell-db); birim alandaki ses younluk dzeyinin llmesine ses younluk dzeyi denir 10. Sesin iddeti ; sesin younluk dzeylerine sesin iddeti denir.ayn srede daha ok dalga reten ses kaynann frekans daha fazladr. Kulamz iin yksek frekansl (ince -tiz) sesler, alak frekansl (kalnpes) seslerden daha zararldr. Genlii derin olan ses, iddetlidir.

59

Grltnn tanm;
ILO: itme kaybna yol aan, sala zararl olan veya baka tehlikeleri ortaya karan btn seslerdir. B: Gelii gzel, arzu edilmeyen, istenmeyen, rahatsz edici sestir. Endstride ; iyerlerinde alanlarn zerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler brakan ve i verimini olumsuz ynde etkileyen sesler olarak tanmlanabilir. 1. Duyma Eii: nsan kulann ilk uyum salad ses iddeti 0 (sfr) dBdir. Buna duyma eii denir. 2. Ar Eii: nsan kulann dayanamad ses iddeti ise 140 dBdir. Buna ar eii denir. 3. itilebilir Frekans Aral: nsan kula 16-20.000 Hertz olan sesleri iitilebilir. 4. Maruziyet Snr Deeri LEX, 8h=87dB(A) 5. En Yksek MaruziyetEtkin Deeri LEX, 8h=85dB(A) 6. En Dk Maruziyet Etkin Deeri LEX, 8h=80dB(A) 7. Grlt lme cihazlar, anlk grlt lme cihazlar, ortam dozimetreleri ve kiisel dozimetreler eklinde dzenlenmitir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 59

1. 2. 3.

1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 1. 2. 3. 4.

5.

60 A - GRLT KAYNAINDA ALINMASI GEREKEN NLEMLER Kullanlan makinelerin, grlt dzeyi dk makineler ile deitirilmesi, Grlt dzeyi yksek olarak yaplan ilemin, daha az grlt gerektiren ilemle deitirilmesi, Grlt kaynann ayr bir blmeye alnmas, Grltnn sebep olduu iitme kayb tipleri a- letim tipi iitme ;kayb kulak zarnda ve orta kulak kemiklerinde b- Alg tipi iitme kayb; i kulakta duyma hcrelerinde B - GRLTL ORTAMDA ALINMASI GEREKEN NLEMLER Makinelerin yerletirildii zeminde, grltye ve titreime kar yeterli nlemlerin alnmas, Grlt kayna ile grltye maruz kalan kii arasna grlty nleyici engel koymak, Grlt kayna ile grltye maruz kalan kii arasndaki mesafeyi artrmak, Sesin geebilecei ve yansyabilecei duvar, tavan, taban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamak, C - GRLTYE MARUZ KALAN KDE ALINMASI GEREKEN NLEMLER Grltye maruz kalan kiinin, sese kar iyi izole edilmi bir blme iine alnmas, Grltl ortamdaki alma sresinin ksaltlmas, Grltye kar etkin kiisel koruyucu kullanmak, D - TIBB KORUNMA (Koruyucu-nleyici) Grltl ilerde alacaklarn ie girilerinde odyogramlar alnmal ve salkl olanlar altrlmal, kazalarnn nlenmesinde kesin denilebilecek, yeterli nlem alnabiliniyorsa, grltl ilerde doutan sar ve dilsizlerin altrlmas da dnlebilir, Grltl ilerde alanlarn, her alt ayda bir odyogramlar alnmal ve iitme kayb grlenlerde gerekli tedbirler alnmaldr. Salk Kurallar Bakmndan Gnde Ancak Yedi buuk Saat veya Daha Az allmas Gereken ler Hakknda Ynetmelik 15.04.2004/25434 Madde:4 -u iler grlt dzeyi 85 dBli aan ilerde gnde ancak yedi buuk saat altrlabilir. Fazla altrmak yasaktr. Endstride, grltnn sebep olduu iitme kayplar da fiziksel etkenlerle olan meslek hastalklar grubuna giren bir meslek hastaldr. Grlt zararlarnn meslek hastal saylabilmesi iin; grltl ite en az iki yl, Grlt iddeti srekli olarak 85 dB. n stnde olan ilerde en az 30 gn alm olmak gereklidir. Ykmllk sresi 6 aydr. TTREM

Titreim (vibrasyon): Mekanik bir sistemdeki salnm hareketlerini tanmlayan bir terimdir. Titreimin zelliini, frekans, iddeti ve yn belirler Tm vcudun veya el ve kollarn titreime maruziyeti sonucunda oluan etki; 1. Titreimin frekansna, 2. Titreimin iddetine, 3. Titreimin ynne, 4. Titreime maruz kalnan sreye, 5. Titreimin uyguland blgeye-byklne, 6. Titreime maruz kalan kiinin yana, cinsiyetine ve kiisel duyarll ile genel salk durumuna baldr Titreimin frekans ; Birim zamandaki titreim saysna, titreimin frekans denir. Titreimin iddeti ; Titreimin olutuu ortamda, titreen enerjinin hareket ynne dik, birim alanda, birim zamandaki akm gcne, titreimin iddeti denir. El-Kol titreiminde 1-1000 Hz frekanslar hissedilir. 8 saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet snr deeri 5 m/s 8 saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet etkin deeri 2,5 m/s Tm vcut titreiminde 1-80 Hz frekanslar hissedilir. 8 saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet snr deeri 1,15 m/s 8 saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet etkin deeri 0,5 m/s i sal bakmndan nemli olan titreim, frekans bantlarna ayrlarak vibrasyon detektr ile llr. Titreim, vcuda yayld nokta veya blgeye en yakn yerden llr. Titreimden oluan meslek hastalnn ykmllk sresi 2 yldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 60

RADYASYON
Radyasyon enerji ; Atomlardan, gneten ve dier yldzlardan yaylan enerjiye radyasyon enerji denir. Radyasyon enerjisi ya dalga biiminde ya da parack modeli ile yaylrlar. Trkiye Atom Kurumu yerlerinde radyasyonun kullanlmasn ve denetlemesini yapar?

61

Gama Inlar; Uzaydan gelen ve ok hzl, temel paracklardan oluan kozmik nlardan sonra en ksa dalga boyundaki radyasyonlar gamma nlardr. Gamma nlar hem uranyum ve radyum gibi doan radyoaktif maddelerin paralanmalar srasnda hem de bir nkleer reaktrde ya da bir atom bombas patlatldnda atom ekirdeklerinin paralanmasyla meydana gelir, Mortesi (UV) nlar : Gne n ierisinde bulunduu gibi yapay olarak da meydana getirilebilir. Xnlarna gre dalga boylar daha uzundur. Mortesi (UV) nlarn dalga boylar: 1-1000nm Grnr nlar: Grnr nlarn dalga boyu 400nmnin altnda olan mor ktan yaklak 740nm dalga boyundaki krmz a kadar uzanr. Kzltesi (IR) : Gne nlarndaki s kzl tesi nlardan kaynaklanr. Kzltesi nlarn (IR) dalga boylar: 740-100.000nm

Radyo dalgalar : Kzltesi nlarn tesindeki blgede, dalga boylar daha uzun olan btn radyo dalgalar yer alr. Bu nlarn dalga boylar birka milimetreden 1kmye kadar uzanr. Alfa nlar; helyum atomunun pozitif ykl ekirdeidir. Yapay olarak meydana getirilebildii gibi teknolojinin gerei olarak istenmedii zaman yan rn olarak (elektron tplerinde olduu gibi) ortaya kabilir Beta nlar; negatif ykl hzl elektronlardr. Yapay olarak izotop elde etmekte hzlandrlm elektronlar kullanlr. Elektron tplerinde de katottan anoda elektron ak vardr. Bu elektronlarn bir ksm anoda gitmeyip yn deitirerek aa kabilirler. Ntron nlar; atom ekirdeinde bulunan yksz paracklar olup Nkleer ekirdek blnmesi ve reaksiyonlar srasnda meydana gelirler Proton nlar; atom ekirdeinde bulunan ve pozitif elektron ykl partikllerdir. Bu n da nkleer ekirdek blnmesi reaksiyonlar srasnda meydana gelir.

Radyasyonun insan vcuduna etkileri

Alfa nlar, ar paracklar olup ok uzaa gidemezler. Havada yaklak 5cmlik mesafedeki bir kat tabakasn veya alminyum levhay geemezler. Bu nedenle evreden gelebilecek alfa nlar nemli bir tehlike oluturmazlar. Kaynandan ktklarnda hcreler zerinde ok zararl etkiye sahiptirler. Soluma veya yutma durumu zararldrlar Beta nlar, madde iine fazla nfuz etmezler. Bu nlar, cilt zerinde yank etkisi meydana getirirler ve kas iine birka mm mesafeye kadar etki ederler. Beta nlarnn yutulmas ve solunmas tehlikeli olur Ntron nlar olduka tehlikelidir. Vcudun derinliklerine girebilirler. Doku hcrelerinin otom ekirdekleri ierisine nfuz edebilirler. Bu nedenle dokulara zarar verirler. Proton nlar vcudun derinliklerine girebilir ve dokulara hafif derecede nfuz edebilir. Bu nedenle vcuda zararldr. Gama Bu nlar canllar iin zararldr. Dokulara derinliine girerler ve tahrip ederler. Tpta kanserli hcreleri yok etmede, ara ve gerelerin mikroplardan arndrlmas gibi yararl ilerde de kullanlr X-nlar, vcuda derinlemesine kolayca girebilir ve dokulara nfuz ederek tahrip edici etki gsterir. Xn, tpta i organlarn ve kemik yapnn izlenmesinde ok sk kullanlr. Mortesi nlar (UV);derinin yzey hcreleri ve gzn kornea tabakas zerine etki yapar. Deri (gne yanna benzer yanklar, pigmentasyon, ekzema, sivilce, deri kanserleri) Gzlerde (gz sulanma-yanma, kant, ar, konjonktivit, iritis, kornea lseri ve kalc krlk) Kzl tesi. Bu nlarn iddetine maruziyet sresine ve na maruz kalan vcut blgesine bal olarak deri yanklar, katarakt gibi baz gz hastalklar da meydana gelebilir. Bu nlar vcuda kolayca girer ve ar s verirler. Vcudun ak ksmlar snr ve fiziki gerginlik olur Kaynak ilemi esnasnda oluan ark enerjisinin yaklak %15i n eklinde ortama yaylmaktadr. Bu nlarn %60 IR, %30 grnr ve %10u ise UV nlardr Tan ; Dtan etki yapan nlarn llmesi iin parsiyel global dozimetre, kontaminasyonun llmesi iin total veya parsiyelbeden spektrometresi yaplr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 61

Radyasyondan korunma
1. Mhendislik nlemleri nceliklidir. Ek olarak uygun gz korumas Snf 3 ten itibaren kullanlmal. 2. Cilt korumas kyafetler snf 4 iin yanmaz olmal, eldivenler sk dokuma ve opak olmaldr. 3. Koruyucu kremler, bariyerler, havalandrma

62

BASIN

Birim alana yaplan kuvvete basn denir. Birimi Bar & Newton/cmdir. Normalde 4 N/cmlik basn deiimi organizmada rahatszlk hissi dnda herhangi bir salk sorunu oluturmaz. Basncnn dmesi nedeniyle, normal atmosfer basnc altnda dokularda erimi olan gazlar serbest hale gelir ve vcutta; 1. eitli organlarda karncalanma, 2. Kol ve bacaklarda arlar, 3. Bulank grme, 4. Kulak arlar, 5. Vcuttaki oksijenin parsiyel basncnn dmesi sonucu anoksemi (Kanda O azalmas), taikardi grlebilir. 6. Basncn 4 atmosferi amas halinde, kii solunum ile fazla azot alacandan, azot narkozu iine debilir, a) Karar verme-dnme, istemli hareketlerde ktleme b) uur ekilmesi, c) Kii normal basnca dnd takdirde bu belirtiler hemen kaybolur. d) Oksijen parsiyel basncnn artmas ileri safhada komaya sokar, Dk ve yksek basncn iiler zerinde meydana getirdii olumsuz etkiler bir meslek hastaldr. Basn deiiklii nedeni ile grlen akut hadiselerde ykmllk sresi 3 gn, dier hadiselerde ise, ykmllk sresi 10 yldr. Basnl yerlerde alacak iiler; 1. Gen ve tecrbeli olmal, 2. Obez ve alkolik olmamal, 3. Kronik solunum sistemine hastalklar olmamal, 4. Akut KBB yaknmalar olmamal, 5. Tam sistemik muayene yaplmal, 6. Akcier ve sins grafileri ekilmeli, 7. Byk eklemlerin ie girite ve periyodik muayenede radyolojik incelemeleri yaplmal, 8. ncelemeler ii iten ayrldktan sonra da 2 yl tekrarlanmal, 9. Basn altnda kazaya urayanlar ile hastalananlar yeniden ie dndrlmemeli, 10. Basn altnda alanlar ok iyi eitilmeli, DALGILAR ; SG Tz Madde: 82 1) Dalg odalarnda, saatte en az 40m hava salanacak ve bu havadaki CO miktar %0,1i gemeyecek, 2) Bir dalg 22mden fazla derinlie bir gnde 2 defadan fazla dalmayacak ve bu 2 dal arasnda en az 5 saat geecek, 3) Dekompresyon zaman, dalma derinliklerine ve basnca gre, iyice ayarlanacak ve durum, iyi ileyen kontroll ve hassas yazc bir manometre ile izlenecek, 4) Bu ilerde alacak iiler, ie alnrken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel salk muayeneleri yaplr a) EKG b) Akcier fonksiyon testleri c) Kalp-dolam, d) Kemik sistemi . ncelenecek, 5) e girdikten 15 gn sonra adaptasyon muayeneleri yaplacak,

TERMAL KONFOR

Radyant s, s kaynaklarndan ma yolu ile yaylan s olup, glop termometre ile llr Havann nemi (psikrometre) veya higrometreler ile llr. Psikrometre, haznesine slak bez yerletirilmi bir ift termometreden oluur. Hava akm hz, kata termometreler veya anemometreler ile llr. Pervaneli, sya duyarl olan tipleri vardr. Termal konfor blgesi; nsanlarn i yapma ve faaliyetlerini srdrme asndan en rahat durumda olduklar termal konfor koullarnn st ve alt snrlar arasndaki blgedir. Bunalm blgesi; nsanlarn vcutlarndan s atmalarnn glemesi sebebiyle, hava akm olmayan bir ortamda bunalma hissettikleri scaklk ve bal nem kombinasyonlar blgesidir. Yksek scakln sebep olduu rahatszlklar: Vcut scaklk reglasyonunun bozulmas,vcut scaklnn 41 kadar ulamas sonucu, s arpmas olur

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 62

 Ar terleme nedeni ile kaslarda ani kaslmalar eklinde s kramplar olur, 63 Ar ykleme sonucu tansiyon dklne, ba dnmesine yol aan s yorgunluklar olur, Ayrca, yksek scaklk kantl krmz lekeler eklinde deri bozukluklarna, moral bozukluklarna, konsantrasyon bozukluklarna ve ar duyarllk ile endieye sebep olabilir. TKB ETKLEYEN FAKTRLER 1. Ortam scakl, 2. Ortamn nem durumu, 3. Ortamdaki hava akm, 4. Yaplan iin nitelii (hafif i, orta i, ar i), 5. inin giyim durumu, 6. inin ya ve cinsiyeti, 7. inin beslenmesi, 8. inin fiziki durumu, 9. inin genel salk durumu Termal radyasyondan korunmann en iyi yolu, alanla kaynak arasna s geirmeyen bir perde koymaktr. Ancak, konulan perde sy yanstmyorsa, sy absorblayarak s kayna haline de gelebilir Radyant sdan korunmann iki yolu vardr: 1. Radyant s siperi kullanmak; Radyant s siperleri dorudan kontrol edilmeyen, erimi maden veya cam kleleri gibi maddeler kullanlr. Bu siperler (koruyucular) madeni levha (alminyum folyo, alminyum levha gibi) paravana gibi radyant s kayna ile iilerin arasna yerletirilen koruyuculardr 2. Is radyasyonu kontrol iin yeterli olabilecek bir metot da scak cisimlerin yzeylerini dk radyasyon parametreli maddeler ile boyamak veya kaplamaktr lkemizde, iyerlerinde termal konfor artlarnn llmesi ; CSGB Sal Genel Mdrlne bal Sal ve Gvenlii Merkezi (SGM) tarafndan yaplr. alma alan gzetimi nasl yaplr? 1) Endstriyel hiyjen, 2) periyodik kontroller, 3) kontrol, 4) denetim, 5) raporlama , 6) iletiim SG lmleri ; 1) Grlt lm ; Ar ve tehlikeli ilerin yaplmad iletmelerde grlt derecesi 80 dBi gememelidir. 80 dBi geen yerlerde gerekli nlemlerin alnmas gerekmektedir. Sanayi kurulularnda grlt lmleri ekipman deiikliine gidilmesi durumunda hemen, gidilmemesi durumunda en az ylda bir kere tekrarlanr. 2) Toz lm ; Sal ve Gvenlii Tzne gre faaliyetleri srasnda ortamda toz oluan iletmeler-de, toz lmlerinin yaplmas gerekmektedir Ortamda toz lmlerinin ylda en az 1 kere yaplmas gerekir. 3) Titreim lm ; Sal ve Gvenlii Tzne gre iletmelerde titreim yapan aletlerle yaplan almalarda 8 saatlik sre iin maruziyet snr ve etkin deerine bir standart getirilmitir Maruziyet snr deerleri ve maruziyet etkin deerleri; a) El kol titreimi iin; 1) Sekiz saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet snr deeri 5 m/s2, 2) Sekiz saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet etkin deeri 2,5 m/s2. b) Btn vcut titreimi iin; 1) Sekiz saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet snr deeri 1,15 m/s2, 2) Sekiz saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet etkin deeri0,5 m/s2 4) Ortam Hava Kalitesi (Ar Metal,CO,COvs.) verenler faaliyet alanlarna gre, alanlarnn alma ortamnda oluabilecek uucu organik bileik ve gaz lmlerini yaptrmaldr. 5) Termal Konfor lm (Scaklk, Nem, Hava Akm Hz lm) Sal ve Gvenlii Tzne gre, kapal iyerlerindeki scaklk ve nem derecesinin, yaplan iin niteliine uygun olmakla beraber lml bulunmas esastr. Bu nedenle ortam havasnn scaklk ve nem lmnn kapal tm alanlarda en az iki kere (yaz/k) yaplmas ve gerekli nlemlerin alnmas gerekmektedir Herhangi bir yasal zorunluluu bulunmamasna ramen; maruz kalnan hava akm hznn tespit edilmesi ve azaltlmas ynnde almalar yaplmas nem gstermektedir

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 63

Aydnlatma lm Sal ve Gvenlii Tzne gre, iletmelerde kapal ve ak 64 alanlarda faaliyet alanna gre salanmas gereken deerler farkllk gstermektedir. Faaliyet alanna gre; yeterli aydnlatmann olmas iin gerekli deerlerin gndz ve gece periyodunda saland tespit etmek iin lm yaptrlmas gerekmektedir 7) Elektromanyetik Alan lm Herhangi bir yasal zorunluluk bulunmamasna ramen; zellikle elektromanyetik alan etkilerinin youn olarak bulunduu baz istasyonlar, yksek miktarda elektrik akm geen hatlar ve bilgisayar/telefon hatlarnn youn olarak bulunduu iletmelerde lmleri yaplabilmektedir. Elektromanyetik alanda srekli kalnmas uzun vadede kansere yakalanma riskini arttrmakta, erken yalanma, psikolojik sorunlar gibi bir ok farkl rahatszl klara neden olabilmektedir. 8) Endstriyel hiyjen a) alma ortam toz lmleri b) kiisel maruziyet toz lmleri c) grlt lmleri d) grlt haritas e) titreim lmleri f) aydnlatma lmleri g) hava lmleri 9) periyodik kontroller a) kaldrma ekipmanlar periyodik kontrol b) basnl kap periyodik kontrol c) topraklama lmleri d) yangn sndrme cihaz ve ekipman kontrol e) periyodik paratoner kontrol TERMAL KONFOR BLGESNE ETK EDEN FAKTRLER Ortamn Scakl Ortamn Nem Durumu Termal Radyasyon Hava Akm Hz Yaplan in Nitelii alann Giyim Durumu alann Ya ve Cinsiyeti alann Beslenmesi MUTLAK NEM: Havada, herhangi bir anda bulunan su buhardr.(Birim havada bulunan su miktar) BAIL NEM: Mutlak nemin, o sda en ok bulunabilecek nemin % ka olduudur. Salk bakmndan en nemli olan bal/relatif nemdir. Hava cereyanlarnn hz; Oturarak alanlarda 0,15-1 m/snyi gememelidir. Yar aktif alanlarda 1-1,25 m/sn, Tozsuz yerlerde 1.75 m/sn civarnda olmaldr. SG MADDE -8:yerlerinde hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kaplad hacimler dahil, ii bana en az 10 m3 olacaktr. Hava hacmi hesabnda tavan yksekliinin 4 m den fazlas hesaba katlmaz.) SG MADDE -20:Kapal iyerlerindeki scaklk ve nem derecesinin yaplan iin nitelii ne uygun olmakla beraber, lml olmas esastr. Yazn scakln dayanlmayacak kmamas iin, kn muhta olunan en az scakln salanmas iin, ok nemli yerler scaklk 15 C den az, 30 Cden fazla olmamal. SG MADDE -21:Kapal iyerlerinin gnde en az bir defa bir saatten az olmamak zere havalandrlmas.. SG Madde 18: Aydnlatma ; Toplanma amal binalarda, gsteri veya projeksiyon yaplan srelerde bu aydnlatma en az 2 lks, Ka yollarnda, demelerde ve yrme yzeylerinde llen aydnlatma dzeyi en az 10 yerindeki avlular, ak alanlar, d yollar, geitler ve benzeri yerler, en az 20 lks (lx) Kaba malzemenin tanmas, aktarlmas, depolanmas , i geit, koridor, yol ve merdivenler, en az 50 lks Kaba montaj, kazan dairesi, insan, yk asansrlerinin, , soyunma yerleri, yemekhane, helalar en az 100 lks Normal montaj, kaba iler yaplan tezgahlar, konserve ve kutulama ilerin yapld yerler, en az 200 lks Ayrntlarn, yakndan seilmesi gereken ilerin yapld yerler, en az 300 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Koyu renkli dokuma, bro ve benzeri srekli dikkati gerektiren ince ilerin yapld yerler, en az 500 lks Hassas ilerin srekli olarak yapld yerler en az 1000 lks (lux) ile aydnlatlacaktr

6)

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 64

17/ KMYASAL RSK FAKTRLER

Malzeme Gvenlik Bilgi Formlar (MSDS) Kimyasal etmenlerin ortam ve biyolojik lm metotlar, Kimyasallarn retimi, tanmas, depolanmas ve kontrol Kimyasallarn retiminde sre kontrol ve alglama donanmlar Kimyasallarn isimlendirilmesi, etiketlenmesi ve snflandrlmas Kanserojen, mutojen ve toksik maddeler Parlayc, patlayc, tehlikeli ve zararl kimyasal maddeler Patlamadan korunma dokman ve patlayc ortamlarda kullanlacak makine Asbest ve dier lifli kimyasal maddeler lgili mevzuat

65

PATLAYICI MADDE (E): Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yaylm ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya ksmen kapatldnda snma ile kendiliinden patlayan veya belirlenmi test koullarnda patlayan, abucak parlayan kat, sv, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddelerdir. Oksitleyici madde (O) : zellikle yanc maddelerle olmak zere dier maddeler ile de temasnda nemli lde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir ok kolay alevlenir madde (F+) : 0 Cden dk parlama noktas ve 35 Cden dk kaynama noktasna sahip sv haldeki maddeler ile oda scaklnda ve basnc altnda hava ile temasnda yanabilen, gaz haldeki maddeler Kolay alevlenir madde (F) : a) Enerji uygulamas olmadan, ortam scaklnda hava ile temasnda snabilen ve sonu olarak alevlenen, b) Ate kayna ile ksa sreli temasta kendiliinden yanabilen ve ate kaynann uzaklatrlmasndan sonra da yanmaya devam eden kat haldeki, c) Parlama noktas 21 C 'nin altnda olan sv haldeki, d) Su veya nemli hava ile temasnda, tehlikeli miktarda, ok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir. Alevlenir madde (F) : Parlama noktas 21 C - 55 C arasnda olan sv haldeki maddelerdir. ok toksik madde (T+) : ok az miktarlarda solunduunda, az yoluyla alndnda, deri yoluyla emildiinde insan sal zerinde akut veya kronik hasarlara veya lme neden olan maddelerdir. Toksik madde (T) : Az miktarlarda solunduunda, az yoluyla alndnda, deri yoluyla emildiinde insan sal zerinde akut veya kronik hasarlara veya lme neden olan maddelerdir. Zararl madde (Xn) : Solunduunda, az yoluyla alndnda, deri yoluyla emildiinde insan sal zerinde akut veya kronik hasarlara veya lme neden olan maddelerdir. Andrc madde (C) : Canl doku ile temasnda, dokunun tahribatna neden olabilen maddelerdir. Tahri edici madde (Xi) : Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun sreli veya tekrarlanan temasnda lokal eritem, eskar veya dem oluumuna neden olabilen, andrc olarak snflandrlmayan maddelerdir. Kanserojen madde : Solunduunda, az yoluyla alndnda, deriye nfuz ettiinde kanser oluumuna neden olan veya kanser oluumunu hzlandran maddelerdir. Kategori 1;nsan iin Kanserojen Olduu Bilinen Maddeler. Kategori 2 ;nsan iin Kanserojen Saylabilen Maddeler Kategori 3 ;nsanda Kanserojenik Etki Potansiyeli Olan Fakat Verilerin Yetersiz Olduu Maddeler Mutajen madde : Solunduunda, az yoluyla alndnda, deriye nfuz ettiinde kaltmsal genetik hasarlara yol aabilen veya bu etkinin oluumunu hzlandran maddelerdir. reme iin toksik madde : Solunduunda, az yoluyla alndnda, deriye nfuz ettiinde erkek ve diilerin reme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doacak ocuu etkileyecek kaltmsal olma yan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluumunu hzlandran maddelerdir. evre iin tehlikeli madde (N): evre ortamna girdiinde evrenin bir veya birka unsuru iin hemen veya sonradan ksa veya uzun sreli tehlikeler gsteren madd elerdir. Tehlike: Bir kimyasal maddenin yapsal zellii nedeniyle zarar verme potansiyelidir. Risk: Kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin alma ve maruziyet koullarnda ortaya kmas olasl Akut: Bir kimyasal maddenin etkisinin ani veya ok ksa srede gelimesidir Kronik: Bir kimyasal maddenin etkisinin tekrarlanan maruziyetler sonucunda uzun dnemde gelimesidir eik snr deer(ESD) zaman arlkl ortalama deerdir ve Limit deerler konusunda yaygn olarak kullanlr Msade edilen azami konsantrasyon (MAK deer) , daha ok toksik etkisi olan maddeler iin uygun olan bu kavram, etkenin hi bir zaman amamas gereken bir dzeye iaret eder.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 65

KMYASALLARIN KODLANMASI ve DEERLER 66 EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa envanteri. CAS : Kimyasal maddelerin servis kayt numaras. TWA : 8 saatlik referans zaman dilimine gre llen veya hesaplanan zaman arlkl ortalama. STEL : Baka bir sre belirtilmedike, 15 dakikalk srede maruz kalnan, almamas gereken limit deer. mg/m3 : 20OC scaklkta ve 101,3 KPa. basntaki 1 m3 havada bulunan maddenin mili gram cinsinden miktar ppm : 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktar (ml/m3). PARPATA GRE KMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI I-PARLAYICI PATLAYICI VE TEHLKEL MADDELER 1-A- Svlatrlm Petrol Gazlar 1-B- Parlayc Kat Maddeler (Magnezyum ve benzeri Parlayc kat maddeler ve Alamlar) 1-C- Parlayc Patlayc Maddeler (Nitroselloz, Selloit ve benzeri Parlayc Patlayc Madd eler) 1-- Karpit (Kalsiyum Karbr) ve Asetilen 1-D- Uucu, Parlayc svlarla hazrlanan tabanca boyalar 1-E- Un, yem benzeri maddeler, 1-F- Niasta ve benzeri maddeler II-SICAK VE SOUK KOROZF MADDELER II-A- Nitrik asit, Slfrik asit, Hidroklorik asit, II-B- NaOH, KOH, Ca(OH)2 vs (Sodyum hidroksit, Potasyum hidroksit, Kalsiyum hidroksit) II-C- Hidro florik asit, II-- Kat Karbondioksit (kurubuz), III-ZEHRLEYC, TAHR EDC III-A- Kurun ve Kurun Alamlar veya Kurun Bileikleri, III-B- Fosfor ve Bileikleri, III-C- Zehirleyici, tahri edici ve zararl kat veya sv haldeki maddeler, III-- Zehirleyici, tahri edici ve zararl sv veya gaz haldeki maddeler. III-D- Maden kmr katranndan elde edilen aromatik hidrokarbonlar (Benzen, Naftalin, Antrasen) ve Trevleri (Toluen, Ksilen, Fenol, Krezol) ve benzerleri, III-E- Zehirleyici, tahri edici ve zararl sv veya gaz haldeki bir ksm maddeler, III-F- Hayvansal ve bitkisel maddeler. Asbestli almalarda TWA 0.1 lif/cm3 deeri almayacak Numune alma sresi, lm veya zaman arlkl hesaplama ile 8 saatlik alma sresinde (bir vardiya) iinin maruziyetini belirleyecek ekilde olacaktr. Lif saym, faz-kontrast mikroskobu (PCM) kullanlarak Dnya Salk Tekilatnn 1997 tarihinde tavs iye ettii metotla veya edeer sonular veren baka bir metotla yaplacaktr Havadaki asbestin llmesinde, uzunluu 5 mikrondan daha byk, eni 3 mikrondan daha kk ve boyu eninin 3 katndan byk olan lifler hesaba katlacaktr. KMYASAL MADDE ETKLEMELER BAIMSIZ ETK ;vcuda alnan her kimyasal birbirinden tamamen bamsz fizyolojik etkide bulunabilir ANTAGONZMA ;bir kimyasal maddenin etkisi dieri tarafndan ortadan kaldrlabilir. (1+1=0). SNERJK ETK ;kimyasallar ayn organda ayn ynde ve ayn ekilde etki edebilirler. ADDTF ETK ;organizmaya giren ve ayn ynde etki gsteren 2 kimyasal madde toplu etkisi bunlarn bir birlerinden ayr iken gsterdikleri toksikolojik etkinin toplamna eittir (1+1=2) POTANSYALZASYON; bir kimyasal madde dierinin etkisini arttrr. bylece birinci madde potansiyatr olarak etki eder ve toplam etkide her iki kimyasaln kendi etkilerinin toplamndan fazladr (1+1=4) baz durumlarda bir madde tek bana zarara sebep olmaz, ama baka bir kimyasal maddenin tok sik etkisini indkleyebilir (0+1=3) 1. Yanabilir maddeler ile oksitleyici maddelerin birlikte depolanmasna izin verilmez 2. Zehirli ve ok Zehirli Maddelerin Oksitleyici Maddelerle, 3. Zehirli, ok Zehirli , Oksitleyici Maddelerin Parlayc Maddelerle , Peroksitler, Suyla temas edince parlayc gaz karan maddeler, Basnl Gazlar, Dondurulmu Sv Gazlar, Amonyum nitrat Gbrelerle Yakc, yanc, zehirli, ok zehirli veya oksitleyici maddelerin krlabilir kaplarnn ambalajlar sadece 40 cm ykseklie kadar depolanabilirYakc, yanc, zehirli, ok zehirli veya oksitleyici maddelerin dier kaplar 150 cmden fazla ykseklikten dmeyecek ekilde depolanmaldr . stif yeri ana yollar ve bunlara dik ynde tali yollara ayrlmal, ana yollar 6 m, tali yollar 2 m, ar a yollar 1 m olmal.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 66

18/ BYOLOJK RSK ETMENLER

alma ortamnda risk etmeni olarak karlalan bakteriler, virsler, mantarlar, parazitler , Biyolojik etmenlerden korunma yntemleri Biyolojik etmenlerden doacak riskler Biyolojik risk etmenleriyle karlalabilecek alma ortamlar Salk sektrnde alanlarn maruz kalaca riskler lgili mevzuat Biyolojik etkenlere maruziyetin olabilecei iler listesi 1) Gda retilen fabrikalarda alma. 2) Tarmda alma. 3) Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynakl rnlerle alma. 4) Salk hizmetlerinin verildii yerlerde, karantina dahil morglarda alma. 5) Mikrobiyolojik tehis laboratuarlar dndaki kliniklerde, veterinerlik, tehis laboratuvarlarndaki alma. 6) Atklar yok eden fabrikalarda alma. 7) Kanalizasyon, artma tesislerindeki alma. Enfeksiyon zinciri Enfeksiyon Etkeni: patojenite- virlans Bulama Yollar: Temas, ortak kullanlan cansz maddeler, hava ve vektrler. Duyarl Kii (Konak) evre etmeni: Is deiiklikleri, nem, radyasyon, hava basnc, hava hz,kimyasallar, gazlar ve toksin Zoonoz ; doal koullarda insanlarn ve hayvanlarn birbirine bulaan hastaldr.( WHO tanm) Biyolojik etkenler, enfeksiyon risk dzeyine gre 4 risk grubunda snflandrlr 1) Grup 1 biyolojik etkenler: nsanda hastala yol ama ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler. 2) Grup 2 biyolojik etkenler: nsanda hastala neden olabilen, alanlara zarar verebilecek, ancak topluma yaylma olasl olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkan bulunan biyolojik etkenler. 3) Grup 3 biyolojik etkenler: nsanda ar hastalklara neden olan, alanlar iin ciddi tehlike oluturan, topluma yaylma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkan olan biyolojik etken 4) Grup 4 biyolojik etkenler: nsanda ar hastalklara neden olan, alanlar iin ciddi tehlike oluturan, topluma yaylma riski yksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yntemi bulunmayan biyolojik etkenler. Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan herhangi bir almada, herhangi bir riski deerlendirmek ve alnmas gereken nlemleri belirlemek iin, iinin maruziyetinin tr, dzeyi ve sresi belirlenir. 10 yl saklama ; Salk gzetiminin yapld bu durumlarda, kiisel tbbi kaytlar, maruziyetin son bulmasndan sonra en az 10 yl sre ile saklanr. 20 yl saklama ; verenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan iilerin listesini, yaplan iin trn, mmknse hangi biyolojik etkene maruz kaldklarn ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kaytlar, uygun bir ekilde tutulur. Bu liste ve kaytlar maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yl saklanr. 40 yl saklama ; Aadaki durumlarda kiisel tbbi kaytlar son maruziyetten itibaren 40 yl saklanr. a) Kalc veya gizli enfeksiyona neden olduu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette. b) Eldeki bilgi ve verilere gre, seneler sonra hastaln ortaya kmasna kadar tehis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette. c) Hastaln gelimesinden nce uzun kuluka dnemi olan, enfeksiyonlara sebep biyolojik etken maruziyeti d) Tedaviye ramen sonra nkseden hastalklara yol aan enfeksiyonlara sebep biyolojik etken maruziyette. e) Uzun sreli ciddi arza brakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette kiisel tbbi kaytlar bilinen son maruziyetten itibaren verenler Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik etkenlerin ilk kez kullanmnda, iin balamasndan en az 30 gn nce Bakanla bildirimde bulunmakla ykmldrler Bakanla yaplan bildirimler; yerinin unvan ve adresini, yerinde salk ve gvenlikten sorumlu kiilerin ad, soyad, unvan ve bu konudaki yeterliliini, Risk deerlendirmesinin sonucunu, Biyolojik etken trlerini, ngrlen korunma ve nleme tedbirlerini ierir.

67

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 67

19/ Psikososyal Risk Etmenleri

yerinde sal olumsuz etkileyebilecek psikososyal risk etmenleri: alma ortam alma sresi cret Ynetsel ve alanlarla ilgili faktrler , Sendikalama Kre, gndz bakmevi vb. Gen alanlar Tacizler Stress Ayrmclk, bask ve taciz Gebe ve emziren alanlar Psikososyal risk etmenlerine maruziyetin yksek olduu i kollar , lgili mevzuat (Work) ;Amac insan ihtiyalarn gidermek olan mal ve hizmetlerin retiminde,zihinsel ve fiziksel aba harcanmasn gerektiren baz grevlerin yaplmasHem retim hem de blm iin gerekli kurumlardan oluan ekonomik sistemin temeli ; yaamdaki nemli bir YAPISAL UNSUR dur Para Etkinlik dzeyi ; hem kazancn elde dildii hem de sahip olunan beceri ve kapasitelerin test edildii bir mekandr. Bireyin enerjisini eken yaplam bir ortamdr Deiiklik ; Ev yaants ve ortamndan farkl etkinlikler ierir Zamansal yap ; Dzenli bir ite, yaam genel olarak iin artlarna ve ritmine gre belirlenir ve gnlk faaliyetlere yn verir. Toplumsal iliki ; , insanlarla iliki ve faaliyetler anlamnda nemli bir frsat salar Kiisel kimlik ; toplumsal bir kimlik yaratr ve zgveni gelitirir. Ayrca, kltrel gelenekte insann kendini yerletirdii kolektif bir kimliin devamlln salar Saln bileeni olma ; alma yaamnn ve yaplan iin salk zerine etkileri tbbn ve eitli tp disiplinlerinin ura alandr /alma yaam dinamik sreleri ; Zamanla alan nfusun zelliklerinin, alma biim ve tekniklerinin deiimi olmakta ve bu durum kiilerin yaamlarnda ve toplumsal yap ile yeni dzenlemeler gerektirmektedir. STRES ; in insan salna psikolojik adan yapt en byk etki Fiziksel, Kimyasal, Sosyal, Kltrel ajanlarn bireyin davranlarnda olumsuzlua neden olan durum Distress ise, kiinin hoa gitmeyen durumlar karsnda duyduu sbjektif rahatszlk hissidir . Eer kiide bir etmen distress yaratyorsa, o etmenin o ii iin stres faktr olduundan sz edilebilir ABD resmi rakamlarna gre en stresli i kollar; retmenlik (Lise ), Polislik, Maden iilii, Hava trafik kontrolrl, Hekimlik in her yn strese yol aabilir. Fiziksel risk etmenleri ; Scak, grlt, k insanlarda strese neden olabilir. in organizasyonuna ; ok az sorumluluk, ok fazla ya da az i, ar veya az denetim stresi bireyden bireye farkllklar gsterebilir.Ar veya uzun sreli stres; Unutkanlk fke ve gerginlik Psikosomatik hastalk Performans dkl rgtten geri ekilme Duyarszlama Yabanclama gibi durumlara neden olabilmektedir

68

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 68

Duraoya gre (1987); alan tm bireyler biyolojik, kimyasal, psikososyal risk faktrlerine duyarldr. 69 Bu faktrler, i balantl kazalara ve hastalklara n eden olur. El Batawi (1987); le ilgili hastalklarn ortaya knda i evresinin ve psikososyal etmenlerin ksmen de olsa rol oynadn belirtmitir Luthansa gre, i stresini etkileyen stresler drt kategride toplanr. Bunlar; Organizasyonel ; Ynetsel politikalar ve stratejiler, organizasyon yaps, organizasyonel sreler ve alma koullar Oganizasyon d ; Toplumsal teknolojik deimeler, aile sorunlar, ekonomik dinamikler rgtlenmesi dinamikleri ; alanlarn btnlnn eksiklii ya da yokluu, sosyal desteklerin eksiklii ya da yokluu Bireysel stresrler ; Bireyin isel sorunlar, kiileraras ve gruplar aras atmalar, rol atmas, rol belirsizlii Gvencesi ; Kiinin iini kaybetme riskinin olmas en etkili stres kayna. Aile ve bireyi etkiler. alma biimi ve yk ; Vardiyal alma biimleri biyolojik ritmi bozar. Esnek veya uzun saatli alma ciddi dzeyde i doyumunu azaltr. Rollerdeki Belirsizlik ; Kiinin alt ortamdaki pozisyonu ve yapaca iin tanmndaki belirsizlikler kiinin kendine ait gvenini azaltr, i doyumsuzluuna, yabanclamaya kadar srkleyebilir Katlm ; in kendisine veya retim aamalarndaki srelere katlmn azl i doyumunu azaltc faktrdr. in kalitesi ve retimin azalmasna neden olur. Ynetim Tarz ;Otokratik ynetimler ar stres nedenidir. Gvensizlie, i doyumunda azalmaya neden olur Sorumluluk ; Gveni ve i doyumunu artrr. Fakat sorumluluk verilirken, yetkiler ayn dzeyde verilmezse i doyumu ve gven azalr. Ar sorumluluklar bazen fizyolojik bozukluklara neden olabilirler. Rol atmas ; alann stlendii birden fazla roln ayn anda ortaya kmasnda ortaya kar. Sklkla, fke patlamalar, i atmalar, yalnzlk hissi gibi durumlara neden olur. Kariyer Engeli ; Kiinin alt ite ulamay hedefledii st pozisyonlara eriim kapalysa i verimi olduka der ve verimlilik, iten geriye kalmalar artar. Kiileraras atma ; zlmesi en zor sorunlardandr. Fiziki Mekn ve evre Koullar ; Bu faktrlerin bertaraf edilmemesi veya sreklilik iinde olmas alan zerinde oluan stresin kroniklemesine neden olur. Bu durumun en nemli davran ktlar; Absenteizm (e devamszlk), Kiinin iten kamas ve ie gelmemesi monotonluu ya da Yabanclama ; Kiinin evresine olan uyumunun azalmas, kii zerindeki evre denetiminin kalkmas, bu denetim ve uyumun giderek azalmas, kiinin yalnz ve aresiz hissetmesi durumu Tkenmilik Sendromu *** ; Sklkla insanlarla yz yze alan kiilerde ortaya kan boyutlu bir durum olarak kabul edilmektedir stresine ynelik lm tekniklerinin gelitirilmesi ve bunlarn kullanm amalar bak alar Endstri mhendisleri (verimlilik), nsan kaynaklar uzmanlar (ie uygun kii seimi), psikologlar (iyeri kaynakl atmalar), Halk sal (ii sal epidemiyolojisi), Psikiyatri (Stres ynetimi) (Salk asndan) Klinik deerlendirmeler Fizik ve biyokimyasal tan testleri Dier tan testleri Sk kullanlan lekler; Yaam Doyumu lei ; Bireylerin yaam doyumu dzeylerini belirlemek amacyla Diener ve arkadalar (1985) tarafndan gelitirilmitir. Doyumu lei ; Bireylerin ilerinden aldklar doyumun dzeyini belirlemek amacyla gelitirilmi, yarm braklm olumlu ifadelerden oluan, 5 seenekli 14 maddeden oluan bir z bildirim leidir e Bal Gerginlik lei ; Salk alannda alanlarda ie bal gerginlik ve stresi belirlemek amacyla gelitirilmi, 18 madde ieren 4l likert tipi bir z bildirim leidir. Maslach Tkenmilik lei ; Duygusal Tkenme (DT), Kiisel Baar (KB) ve Duyarszlama (DYS) olmak zere boyutu olan bir lektir. DT ve DYS boyutlar olumsuz, KB boyutu olumlu yantlar iermektedir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 69

Stresi nlemeye veya azaltmaya ynelik korunma teknikleri; rgtsel alanlarn gven duygularn gelitirme, alma koullarn gzden geirme, alanlarn rollerinin tanmlanmas, Ar i ykn ortadan kaldrma, alanlarn kararlara katlmn arttrma, Sosyal destek salama, Stresli personele danmanlk hizmeti verme

70

Bireysel Sklkla iyeri organizasyonlar tarafndan gelitirilmesi ve ncelenmesi gereken ama bireysel dzeyde i gren srelerdir. Stres ve psikiyatrik danmanlk hizmetlerinin verilmesi ve bireylerin izlenmesi esastr. Bu teknikler mutlaka danmann gzetimi ve talimatlaryla yrtlmesi gereken korunma unsurlardr. Gelitirilmi tekniklerden bazlar; Stres Ynetim Eitim Programlar (SMT) alanlara Yardm Programlar (EAP)

STRES YNETM ETM PROGRAMLARI (SMT); stresin neden ve sonular stresin fizyolojik ve psikolojik sonular Tespit edilen stres kaynaklarna bireysel dzeyde karlk verme teknikleri Ve genel stres faktrlerinin nasl azaltlabilecei retilir. alanlar iin gelitirilen bu programlar, geveme yntemleri, biyolojik geri bildirim (biofeedback) yntemleri alglama becerilerini yeniden dzenleme ve gelitirme bileenlerini kapsamaktadr Bunlarn dnda genel olarak tm bireylere nerilen temel stresi azaltma unsurlar ; Olumlu alkanlklar edindirme, Ayrntlarla uramay engelleme, Mkemmeliyetilikten kandrma, Dinlenme srelerinin dzenlenmesi, Organizasyonel etkinliklere katlmn salanmas, Bireyin i yknn planlanmasnda katk sunma, Kiinin kendisi ve ailesiyle geirecei zamann kaliteli olmasnn salanmas Bu stratejiler, alanlarn iyerindeki stresin sonularndan daha az etkilenmelerine Bireylerin stresle daha kolay mcadele etmelerine yardm eder. Sonuta stresin youn etkisinin azaltlmas amalanr SONU ; yaamndaki stres kaynaklarnn uzun sreli strese yol amas, retime ve alanlarn salna olumsuz etki yapmaktadr. alann bu durumda ynelebilecei en ciddi davran tepkisi; ie devamszlk, tkenmilik ve yabanclamadr. Alternatif iten kanma davran; alkolizm, ila bamll, saldrganlk eklinde de grlebilir. e devamszlk ve iten ayrlma davran retimi engelleyebilir ve verimlilik ile kaliteyi drr. hayatnda stres yaratabilen faktrleri tamamyla ortadan kaldrabilmek mmkn deildir. Bununla birlikte stres faktrlerinin ortadan kaldrlmas veya azaltlmasnda asl grev iverene ve organizasyonel ynetime dmektedir. rgtsel stratejiler bata olmak zere bireysel stratejiler de i stresinin azaltlmas ve kroniklememesi ynnde katklar salamas asndan nemlidir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 70

20/ Ergonomi

71

Ergonomi tanm, temel kavramlar, in insana uyumu, fizyolojisi ve biyomekanik Antropometri ve alma ortam tasarm alma alanlarnda ergonomik risk etmenleri Ergonomik alma ekipmanlar alma sresince gereken egzersizler lgili mevzuat ERGONOMNN TANIMI Ergonomi; ara, gere ve makinelerin insan tarafndan maksimum konfor emniyet ve temkinlikle kullanlabilmesi iin gerekli olan ve insanlarn bilimsel zelliklerine ait bilgilerin toplamdr. Ergonomistler i sistemlerini yeniden inceleyip, sistemdeki i streslerini minimize etmeye urarlar. Ergonomi prensipleri aadaki alanlarda uygulanr; 1. Dizayn etme, deiiklik yapma, dzenleme yapma, yksek rn prodktivitesi, i yaam ve rn kalitesini arttrmak iin ekipmanlarn bakmnda, 2. Kolay ve hzl ilem, servis ve bakm iin i alanlarnn dizaynnda, 3. Operatrler ve makineler arasndaki grev tahsisatn ieren i metodlarnn dzeninde, 4. Yksek prodktivite ve iilerin gvenlii iin iyerlerindeki fiziksel faktrlerin (scak, souk, grlt, nem, aydnlatma, titreim) kontrolnde. yerlerindeki stres faktrleri ise unlardr; yerlerinde kullanlan ara-gerelerin miktar ve karmakl, Yapay evre koullar (grlt, titreim, zehirli materyaller, vs.) Mental ve fiziksel i yk. Ergonomi uygulamalarnn sonular ise yledir; Yaplan iin, iilerin bedenleri ve performanslar zerindeki etkilerinin anlalmas, in, ii zerindeki uzun dnemli potansiyel veya kmlatif etkilerini nceden tahmin etmek, Bir iin yaplmas iin i yerinin ve/veya aralarnn, iilere uygunluunun saptanmas, Prodktivitenin gelitirilmesi ve iilerin refahnn salanmasnda "personelin greve uymas" veya "grevin personele uymas" yolunun optimal olannn seimi. Bu tarz bir giriimin sonucunda, ii kapasitesi ve iin gerektirdikleri arasnda iyi bir uygunluk salanabilir.
ERGONOMNN ENDSTR MHENDSLKTEK YER

Bu yzden eer bir mhendis, mhendislik d faktrleri (veya bir psikolog, psikolojik olmayan faktrleri) gz ard ederse yaplan deerlendirmeler ksa dnemli olacaktr. ortam insan-makine sistemlerinin "makine" blmne indirgenemez. nk ii koullandran, kukusuz, her zaman evre scakl ve grlt, oturma yerlerinin biimi ve bedenin skntl konumu, iaretlerin ve kumanda elerinin dzenleniidir. Btn bu zmleme konular ile ergonomi urar. Ayrca ii koullandran etkenlere; iin blnmesi, grevlerin kk paralara ayrlmas, ara dinlenme says ve sresi, ynergelerin says ya da okluu, yaplan iin sonularn bilme ya da bilmeme, yaplan ile alnana cret arasndaki iliki, vb. eklenebilir.

TE DURU EKL ( POZSYONU)

pozisyonu alrken vcudun hareketli uzuvlarnn ald duru eklidir. karsnda duru ekli, vcut atsn tekil eden uzuvlarn bir btn halinde ve birbirine destek olacak ekilde iin gerei olan pozisyonda durum almasdr. Bu duru vcudun evreden ald uyarlar ve ie hazrlan hareketleri ile bir btn tekil eder. in bandan sonuna kadar mekan iinde vuku bulan hareketler ve tavrlar fiziki faaliyetin temelini oluturur. duruu bir taraftan insan vcudunun anotomik ve fizyolojik karakteristiklerine, zel denge kurallarna, fizik ve Bio mekanik kanunlara tabi iken, dier taraftan kiinin yapaca ilemlere baldr. UYGUN DURU KRTERLER "Enerji harcama asndan" iinin i banda belirli bir pozisyonda durma zorunluluu nedeni ile harcanan ek enerji, o iin arlk ve yoruculuu hakknda her zaman kesin bir fikir vermez.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 71

Kalp frekans: Bu yolla iinin i iin harcad enerji miktar yannda vcut organlarnn kalp 72 seviyesinde ykseklii, eitli adale gruplarnn gerilmeleri ve hidrodinamik kurallara gre kalbin en u noktadaki hcrelere kadar kan pompalama srasnda kan damarlarnn i yzlerine yklenen basn konusunda da yararl bilgiler alnr. Elektromyografi: Elektromyografi metodu ile kaslarn gerilme dereceleri tespit edilerek, yorulma belirtileri objektif olarak saptanabilir. Fakat bu metotla iinin i duruuna destek salayan (katlan) tm adalelerin yorulma durumlarn tespit etmek mmkn deildir. Sbjektif Kriterler: Yaplan iin sbjektif yn ok nemlidir. i zevkle yapt tehlikesiz bir i karsnda kendinden emin ve rahattr. Tehlikeli kirli iler iide rkeklik ve huzursuzluk yaratr. DURUUNU BELRLEYEN FAKTRLER Gr artlan: Yaplacak iin detaylarnn incelii gz-i mesafesini tayin ederisin ba ve gz eksenini n normal dorultusunda bulunmas gerekir. , iinin ufak ba ve gz hareketleri ile grebilecei bir konumda bulunmal. Vcudun ie gre durum almas: Baz hassas ince iler genellikle bedensel hareketten ziyade vcudun belirli bir pozisyonda sabit tutulmasn gerektirir. hassaslatka vcut ekseni ie kardan ve yatknlkta olmal. ie kuvvet uygulanmas: Kumanda kollarnn kar direnci, aletlerin ve yer deitirme zorunluluu olan malzemelerin arl dolaysyla ii tarafndan uygulanacak kuvvetin miktar seviyesi ve yn ie uygun ekilde dzenlenmeli, Vcut dengesi bozulmamak. i mahallinin dzenlenmesi: i yaplan tezgah ya da montaj masasnda alma dzeni, malzeme makine ve aletlerin durumu i durumuna ve ilem srasna uygun dzenlenmeli . iin temposu: iin gereine uygun olmaldr. Duru dzenlenirken vcut dengeli olmal, Dolam sistemi zorlanmamak ve i duruu sk sk deitirilmelidir. Yani ii bazen oturarak bazen ayakta alabilmelidir. Hareketler kuvvetle deil, insann yapsna uygun yumuak bir esneklikle yaplmaldr. Bunun iin dikey hareketler yerine yatay, Dorusal hareketler yerine devirli, ten da deil dtan ie, tme yerine ekme hareketleri tercih edilmeli. Lzumsuz hareketler ekarte edilmeli, Zorunlu hareketler en aza indirilmeli , bunun iin; birka parann bir defada alnp kullanlmasn salayan dzen gelitirilmeli, malzemeyi ileme durumunda tutacak tayc ya da mengene kullanlmal. iin en ksa yoldan ve devaml olarak yaplmas areleri aranmal. Yaplacak ie uygun ve en az miktarda kas ya da kas grubu kullanmaldr. Bu nedenle ergonomist bu gibi durumlarda deneyim grg ve bilgilerine dayanarak en uygun zm yollarn arayp bulmak durumundadr. ARALARININ YA DA ALETLERNN BOYUTLARI yeri tasarmnda, ara ve gerelerin, insann anatomik, fizyolojik ve psikolojik zelliklerine ve kapasitesine uygun olarak tasarmlanmas gerekir. alann boyuna gre ok yksek veya alak olan i tezgah, kendine uzakta kalan alet ve kumanda kollar sebebiyle, eilme, uzanma, kalkma gibi hareketler iinin dengesini bozar ve yorgunlua yol aar. alma yerlerinin dzenlenmesinde insan llerini gz nne alnrken insan, yeni bastan tasarlanamayacana gre onun llerinin dalmnn bilinmesi makinelerinin ve dolaysyla insan-makine tasarmnn n kouludur. hayatnda i tezgahnn dzenlenmesi aletlerin ve makinelerin yeri, arlklarnn ve hzlarnn tespiti gibi ilerin ou zaman ampirik olarak yapld grlmektedir. dzeni, ara ve gerelerin boyut, arlk ve biimleri, o retim yerinde alan insan kitlesinin antropometrik ve biomekanik nmerik verilerine dayandrlmaldr. Ticari retilen mallar iinde antropometrik ller nemlidir ANTROPOMETRK VERLER Antropometri Yunanca Antrops (insan) ve Metikos (l) szcklerinden oluan ve insan vcudunun llerini konu edinen bir bilim daldr. nsan vcuduna ait eitli organlarn llerini elde ederken bu llerin eitli topluluklar, meslekler, ya ve cinse gre farkl olularn, etkileyen etmenlerin aratrlmas da antropometrinin aratrma konular arasna girer.Bunlar iki trdr, kemik uzunluklar ve mafsallar aras uzunluklar. Mafsal hareketlerinin maksimal alan genilikleri llebildii iin bilinmektedir. Ancak, bu durum yaa, yetikinlie gre deimekte olduundan, ayrca montaj masasndan (i yerinden) uzak noktalardaki i hareket leri ile mafsal hareketleri arasnda iliki bulunmadndan sz konusu ller uygulamada fazla kullanlamaz.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 72

Antropometrik deerler toplumun cinsiyet farkllklar, ya ve toplum zelliklerine baldr. 73 Ayrca toplumlar oluturan insanlarn antropometrik lleri de ok farkl olduundan kiilerin tek tek llerinin tespiti hem zor ve hem de bilimsel adan bir anlam tamaz. Bu bakmdan sonular istatistiki bir ekilde tespit ve yorumlamak gerekir. Bunun iin de genel olarak en kklerin %5i ve en byklerin %5i darda braklacak ana kitleyi %90 kapsayan varyasyonlarn deerleri dikkate almak gerekir. ETKN ALIMA ALANI LLER Etkin alma alan vcut hareketli organlar ile youn olarak alabilen alan olarak tarif edilir. Sz konusu youn ve en etkin alma alanna ait bu ller, her ii ve iin zelliine ve iinin kullanaca ekipmana (alet, eldiven, kask, emniyet ayakkabs)gre ayarlanmaldr. Toplumun antropometrik lleri Gauss erisine gre dalr. Bylece ele alnan her deerin, bu ortalama dalm deerleri arasndaki yeri belirlenebilir. Vcut hareketli paralarna ait eitli ller arasnda korelasyon katsays ok azdr. Ya; nsan vcudu 20-25 yana kadar gelimesini srdrr. 35 yandan itibaren omurgadaki deformasyon ve eilmeler sebebiyle boy ksalmaya balar. Cinsiyet; Kzlarda geliim erkeklere nazaran daha erken yata balar fakat ksa srer. Ergin yata erkeklerin boyu, toplam nfusta kadnlarn boy ortalamasna nazaran 12 cm daha uzundur. Corafi farkllklar; svelilerin boy ortalamas Japonlara nazaran genelde 12 cm daha uzundur. Sosyal ortam; Bir ok lkede dz iiler ile ayn yataki talebe gruplar arasndaki boy fark talebeler lehine 6-7 cm daha uzundur. Refah durumu; Gelimi zengin toplumlarda ortalama boyun her 15 senede 1 cm artt tespit edilmitir. ALIMA EKLNN BELRLENMES VE DZENLENMES Genellikle iler, ayakta ve oturarak yaplmaktadr. Youn vcut el kol hareketi isteyen iler ayakta yaplmakta, buna karn sakin bir el hareketi isteyen iler veya kontrol ileri oturarak yaplr. Fizyolojik olarak oturmak ayakta durmaya tercih edilmelidir. Ayakta Durarak Yaplan alma Mmkn olduunca, kullanclarn alla gelmi sk sk ve ksa sreli ileri ayakta durarak yapacaklar esas alnarak tasarm yaplr. Ayakta duran bir kullancnn alma alan oturannki kadar snrl deildir. Ayakta durarak alma eklinin baz avantajlar unlardr. Kullancnn kollan daha ok kas kuvveti uygulayabilir ve daha geni hareketler yapabilir. Ayaktaki kullanc, oturan kullancnn gr alanna girmeyen malzemeyi grebilir ve kullanabilir. Kullanc yorgunluk ve uyumay azaltmak iin durumunu deitirebilir. Ayakta yaplan bir ok i oturarak da yaplabilir. Ayaktaki kullanc daha kk boluklara ihtiya duyar. Yer tasarrufu salar. Ayakta durarak yaplan ilerde, alma yksekliinin ayarlanma -s, ksa boylu ve uzun boylu insanlar dikkate alndnda zorluk gsterir. Ayakta durarak yaplan ilerde u rahatszlklar grlebilir; Varis hastal. Damar iltihaplanmalar, Eri bacakllk, Vcut duru hatalar ortaya kar. Oturarak alma Oturarak yaplan ilerde, "alma ykseklii", "oturak ykseklii" ve "alma alan" alma srasnda rahatlk ve yorulmay nleme bakmndan nem tamaktadr. alma ykseklii, iin trne gre deiiklik gsterir. Ayrca bak as ve gz uzakl da nemlidir. alma ykseklii, alma masas ykseklii ile ayn deildir. Kullanclarn 460 mm den yksek sandalyelerde ok uzun sre veya 760 mm den geni alma yzeylerinde almalar gerekiyorsa, ayak dayama yerleri bulunmaldr. Oturarak yaplan ilerde ise u rahatszlklarla karlalabilir; > Kalp ve nefes ikayetleri, > Mide hastalklar, > Srt arlar, > Omuz ikayetleri, > Bacaklarda kan hareketi kusurlar ortaya kar. Gerek ayakta, gerek oturarak yaplan ilerde vcudun eitli zararlardan korunmas iin devaml oturmak veya devaml ayakta durmak yerine zaman zaman ikisi arasnda deitirme yoluna gidilmelidir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 73

FZK EVRE ARTLARI 74 nsan, s, ses, k ve titreim gibi deiiklikleri llebilen fiziki evre artlan iinde yaar ve alr. Fiziki evre artlan belirli snrlar iinde kald srece insan bnyesi ona uyum salar, bu sebeple ergonomist i sal asndan "iitme organlarn sarlatran ses younluu, mevzii ya da genel rahatszlk yaratan scak gibi tehlikeli olan baz snr lar belirlemek zorundadr.

ISI ORTAMI
hayatnda iin gerei olarak ok nemli s artlarna maruz kalan pek ok i yeri mevcuttur. Bu noktada ergonomist iin yaplmas gereken iki nemli i vardr. Birincisi tolerans snrlarn belirlemek ve onu sememek, ikincisi ise i yeri konfor artlar dier bir ifade ile rahat alma artlarn dzenlemektir. s Yerinin Is Ayar Dzeni Is alverii: nsan organizmas s retir ve bunun belirli bir dzeyde kalmas iin aba sarf eder, bu nedenle ii iyeri evre artlar ile devaml s al verii iinde bulunur. Is al verii ve s dzenlenmesi aadaki drt ekilde olur. Konveksiyon yoluyla; vcut kendini evreleyen hareket halindeki hava ile temas halindedir. Serbest hava ya da cilt stnde veya cilt ile elbise arasnda kalan hava tabakas, konveksiyon yolu ile s al veriini etkiler. Hava yoluyla; Bu tr s transferi elektro manyetik radyasyon yolu ile olur. Her insan vcudu bu ekilde enerji alr ve enerji yaynlar. nsan cildi enfraruj nlar yoluyla byk oranda enerji alveriinde bulunur. Buharlama yoluyla; terleme srsnda hasl olan buharlaan bir miktar enerjiyi beraberinde gtrr. "580 kcal/1 buharlama" sv halde grlen akan ter pratik olarak nemli bir s kaybna sebep olmaz., s alveriini arttran asl sebep buharlaan terdir. Vcut s dzen sistemi: nsan organizmas sahip olduu doal bir s dzen sistemi sayesinde, evre artlarnn baz snrlar arasnda deimesi karsnda, kendi s retimini dzenler bu suretle bnyemiz ve sinir sistemi merkezlerinde sabit bir s dzeyinin korunmas salanm olur. Souk ortamda organizma, deri altndaki klcal damarlar daraltp s kayb azaltlr, cildin ss 28 dereceye kadar iner, Scak ortamda ise aksine klcal damarlar geniler cilt yzeyine doru kan akm olur., evre ile s al verii artar, terlemenin de yardm ile vcut ss normale dner. Ilk ortamda evre il vcut ss arasndaki denge, klcal damarlarn basit hareketleri ile byk bir g sarf edilmesi salanr. lmler Fiziki parametrelerin saptanmas, ar i yknn alan kii zerinde etkilerini azaltmak ve iilere normal bir alma ortam salamak asndan nemlidir. evre ssnn lm: Bu lm u parametrelerle belirlenir. 1. Kuru scaklk; klasik bir termometre ile llebilir. 2. Nemli scaklk; hyrometres ve pscchrometreles ile llebilir. 3. Ortam scakl; havadaki su buharnn etkisi gz nnde bulundurulur. 4. Hava cereyan hz; anemometrelerle tespit edilebilir. 5. Ima scakl; yan scaklk akm dr ve steradiometre veya siyah kreli termometrelerle llr. Halen baz iletmelerde i yerinin eitli noktalarda deiik zamanlardaki s artlarn izlemek iin "ortam s artlarn takip" kartlarndan yararlanlmaktadr. 6. Is etkisinin lm: Kalp atlarnn lm ile hem fiziki ve hem de ssal ykn ikisi birden belirlenebilir. lmleri nce normal s artlarnda yaparak sz konusu iki olay birbirinden ayrabiliriz. Is artlarna tahamml konusunda kiiden kiiye deiir grlen farkllk yaratan faktrler; Ya. Cinsiyet; kadnn kk dolam sistemi ve i organlar, kan debisinin artna kolay uyum salayamaz. Salk durumu ve evreye uyum salama; salkl gen insanlarda s ortamna uyum salama tolerans fazladr. Kontroll ksa sreli ve tekrarlanarak yaplan almalarla ilk yirmi gnde vcut s artlarna, bata hzla ve giderek yavalayan bir tempo ile uyum salanr. Gerektii gibi davranlmazsa uyum 4 hafta sonra durur. Korunma Yollar Issal artlar deitirilemiyorsa ie uygun bir dzen gelitirmek veya kiisel koruyucu malzeme kullanmak.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 74

GRLT

Kulak yolu ile gelen rahatsz edici duygu yaratan belirli bileenleri olm ayan her akustik olaya denir. Grltye ilikin Kavramlar Sesin iddeti: Sesi oluturan titreimlerin atmosferde yaratt basn, sesin iddetini belirler. Ses iddeti "desibel (dB)" ile llr. Kulak 1000 Hz lik sesi ancak 0,00002 N/cm2 (0 desibel) basncn stnde duymaya balar. Dayanabilecei en st ses iddeti ise 130 desibeldir. Grlt 90 desibeli aarsa szle anlama imkan kaybolur. Frekans: Saniyedeki periyot saysdr. Frekans sesin tokluunu veya tizliini belirler. Frekans sesin tokluunu veya tizliini belirler. Al-ak frekansl ses tok, yksek frekansl ses ise tiz sestir. Frekansn birimi Hertz (Hz) dir. Gen ve salkl bir insan 16 -20.000 Hz frekansl sesleri duyar. Oktav: Birinin frekans dierinin iki kat olan iki titreimin araldr. Fon: Grltnn znel iddetini lebilmek iin kullanlan boyutsuz bir l birimidir. Fon ls ayn iddette (ayn basnc yaratan) fakat frekanslar deiik seslerin e iddetle alglanmamas olgusuna dayanmaktadr. Fon deerleri teknik bir aletle llemez. Bu deerler eitilmi gzlemcilerin takdir ettikleri znel ses iddeti deerleridir. Son: znel iddeti 40 fon olan bir sesin ykseklii 1 son olarak kabul grmektedir. dB(A): Kulak duyarllnn frekansa gre deikenlik gstermesi nedeniyle desibel deeri grltnn insan kulana olan etkisini lmekte yeterli olamamaktadr. Ses lme cihazlar ses iddetini dB(A) trnden lerler. Grlty lme Ve Deerlendirme ; Sesin iddetini lmeye yarayan aygtlara ses ler, ses dzeyi lenlere, sonometre denilmektedir. Ses ler sesin iddetini desibel olarak ler. Genellikle ses lerlerde A, B ve 0 olmak zere filtre mevcut olup sesin iddetinin insan kula tarafndan algland gibi llmesini salarlar. A filtresi kulak duyumuna en yakn karl verdii iin, grltnn kiiye etkisi aratrlrken ounlukla A konumunda dB (A) birimiyle lm yaplr. Grltnn dB trnden iddetinin llmesi grltnn zararl etkilerini ortaya koymak iin yeterli olmayabilir. Kulak en fazla 1000. 6000 Hz arasndaki frekanslarda duyarldr. Bu nedenle frekans analizleri yaplarak, grltnn iddeti yannda frekans deeri de bilinmelidir. Grltnn nsan Sal zerindeki Etkisi Ar grlt verilen dikkati azaltmakta, sinirlilie yol amakta, anlama olanaklarn kstlamakta, kiiler arasndaki ilikiler zerinde olumsuz sonu dourmakta ve iitme duygusunun azalmasna kadar gidebilmektedir. Ayrca grltl ortamda almalarn zamanla konsantrasyon, dikkat ve reaksiyon kapasitesi zayflar, bunun sonucu olarak eitli fonksiyonel bozukluklar (yorgunluk, uyku bozukluklar ba arlar, gibi) ortaya kar. itme ile dier duyu organlar, sinir sistemleri ve duyu merkezleri arasnda ok eitli etkileimler vardr. Ani grltde refleks halinde kafa sese doru dner, gzler o tarafa ynelir uykudan srama halinde kalklr, vb. Bir takm yneticilerin sand ve savunduu gibi grlty almak kolay deildir. Kald ki grltye allsa bile yan etkilerinden kurtulma olasl hemen hemen yoktur. Makinelemenin younlamas artan grlt ve birlikte gelen titreimin olumsuz etkileri fizyolojik nitelik tamaz Grlty zararl etkileri asndan u aralklarda incelemek olanakldr: 30-65 dB(A) grlt aral: Kiinin grltnn kayna ile olan ilikisi, yapt i, ruhsal ve fiziksel durumu bu iddetteki grltde rahatsz olup olmayacam belirleyen faktrlerdir. 65-90 dB(A) grlt aral: Psiik reaksiyonlarn yannda dolam bozukluklar da bu grlt dzeyinde sz konusudur. Bunlar kiinin grltden etkilenme derecesinden ve grltye olan almlktan bamsz olarak oluur. 90-120 dB(A) grlt aral: Bu iddetteki bir grlt uzun srerse kulakta kalc sarla neden olabilir. Etkisi belki gnler sonra ortadan kalkar. 120 dB(Al) st: Bu dzeyde ksa bir sre iin bile duyma duyusu hasara urayabilir. Genel olarak eitli ilerde st snr olarak u deerler geerlidir; Srekli ve youn zihinsel alma gerektiren ilerde 50 desibel Bro ve benzeri ilerde 70 desibel, Dier ve bedensel ilerde 90 desibel. Grltl kaynaklar mmkn olduu kadar iyerinin uzanda tasarlanmaldr.

75

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 75

Bunlarn yerletirilecei binalarn tavan ve demeleri ses geirmeyen malzeme ile kaplanmaldr 76 Ses emici akustik tula ve svalar, cam pamuklar yksek frekansl sesleri emer. Grltnn kulaa gelmesi nlenmelidir Grltnn kiisel koruyucu nlemlerle rahatsz etmesi nlenmeye allmaldr.Kulak koruyucular kullanmaldr. Kullanmay ihmal veya ret edenler uyarlmaldr. yi bir kulak koruyucusu grlty 25-40 dB e indirebilmeli. Grltye duyarl kiiler grltl yerlerde altrlmamal, doutan sar eleman almas salanmal Grltl yerlerde alanlardan duyma eksiklii gzlenenler, tekrar grltl yerlerde altrlmamaldr. nlemler olumsuz ise, alma sresi mmkn olduu kadar ksa tutulmal, yeterl i dinlenme aralklar verilmelidir.

AYDINLATMA
Ik, gzn duyarl olduu elektro manyetik titreimlerin bir parasdr. Dier bir ifade iler k enerji paracklarnn dalgal yaylma olaydr. Aydnlatmay belirleyecek birimler; Kandela , k iddeti birimi; lmen k aks birimi; lks aydnlatma birimidir. Aydnlatma sistemlerinde su zelliklere dikkat etmek gerektirir. Aydnlatma iddeti yeterli olmal, Aydnlatma btn alana eit yaylmak, Ik yn ve glgelemeye dikkat edilmeli, Ik yansmalarndan kanmal (gz kamamas), Kullanlan n nitelii uygun olmal, Aydnlatma sabit olmal (Titreim ve parlaklk deimeleri engellenmeli). yerlerinde uygun renkler seilmeli,( yansma ve psikolojik etki), Yeterli aydnlatma dzeyi iin trne gre deiir. eitli ilere gre aydnlatma iddeti; depolama ambalaj iin 70 -100 lx ; kalite ve renk kontrol iin 2000 lx; mekanik atlyelerde kaba iler iin 100 lx; ortalama iler iin 200-300 lx; ince iler ve kk para rektifyeleri iin 300-500 lx; para kontrol iin 500-200 lx; basn ileri iin 150-300 lx; laboratuar iin 300 lx; dikimevlerinde ak renk diki iin 200 -300 lx; koyu renk diki iin 300-1000 lx; brolarda koridor, bekleme salonu ve lavabolar iin 70 lx; ariv, bro iin 150 lx; elektrik hesap yaplan yerlerde 300 lx olarak; demir ilerinde, byk paralar iin 70 lx; orta ve kk paralar iin 100 lx olarak, vb. belirlenmitir.

Aydnlatma Sistemleri 1. Genel aydnlatma

Tm alma alannda makine ve bantlarn yerleim konumlarna baklmakszn belli bir dzgnlk derecesi salanarak yaplan aydnlatmadr. Ik kaynaklarnn seimi olas montaj yksekliklerine gre deiir. Montaj ykseklii 2,5-3 m ise; Ofis tipli bu tr binalarn tavanlar genelde dz ve beyazdr. Tavanlar n hacim iinde daha iyi yaylmasn salayarak aydnlatmaya katkda bulunan elemanlardr. Bu tr binalarda en iyi zm floresan lambal aydnlatmadr. Armatrler tavan eit aralkl bantlar veya kareler halinde yerletirile bilir. Montaj ykseklii 3-4 m ise; Yine floresan lambal ve reflektrl armatrlerin kullanlmas en iyi zmdr. Armatrler genellikle pencerelere ve alanlarn bak dorultularna paralel, alma bantlar ve makine srlarna dik olarak uzanan srekli veya eit aralklarla kesintili bantlar eklinde yerletirilirler.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 76

Montaj ykseklii 4-7 m ise; 77 Genelde tavanlarda dz veya testere di eklinde ya da duvarlarnn en st ksmlarnda pencereler bulunmaktadr. Yaplan iin cinsine olursa olsun, gndz saatlerinde bile doal aydnlatma yeterli olmamakta yapay aydnlatmaya ihtiya duyulmaktadr. 6m den alak montaj yksekliklerinde tavana veya at konstrksiyonuna monte edilmi ya da birka metrelik aslm floresan lambal pencerelere dik veya paralel uzanan sralar eklinde yerletirilmelidir. Montaj ykseklii m.yi atnda ise; Etkinlik faktrleri ve ekonomik mrleri daha yksek olan dier dearj lambalarnn kullanlmas iletme ve bakm giderlerinde nemli bir ekonomi salamaktadr. Endstri tesislerinde yksek basnl cva buharl, rengi dzenlenmi yksek basnl sodyum buharl ve metal halojen (halide) lambalar kullanlmaktadr. Seim yaplrken ekonomiden nce yaratlan aydnlatmann kalitesinin salanmasna ok dikkat edilmelidir. Renk ayrm zellikleri ok farkl olan bu k kaynaklar hacimde yaplan iin cinsine gre seilmelidir. Montaj ykseklii 7,0mden fazla ise; ok yksek fabrika hacimlerinde armatrler tavana sralar halinde yerletirilir. Bakm almalar nedeniyle armatrlerin monte edildikleri dzleme vin veya benzeri cihazlarla ulalabilmelidir. ihtiyaca gre dar veya geni al k dalmna sahip olabilen bu armatrlerin ilerinde gleri 400 W dan byk olan yksek k akml dearj lambalar kullanlmaktadr. Yksek gl lambalarn kullanlmas her zaman daha ekonomik olmaktadr. Bu nedenle dzgnlk koullarnn salanabildii en yksek gl k kaynaklar seilmelidir. Yksek dey dzlemlerde yksek aydnlk dzeylerine ihtiya duyulduunda ise, ilerinde 1 kW lk dearj lambalar bulunan asimetrik k dalml projektr tipli armatrlerin bu dzlemlere ynlendirilmesi daha uygun olmaktadr.

2. Lokalize aydnlatma
alma konumlarnn sabit olduu hacimlerde genel aydnlatma yerine, alma dzlemlerinde younlatrlm lokalize aydnlatmann tercih edilmesi baz iletme ve bakm masraflar asndan daha ekonomik olmaktadr. Bu sistemde armatrler alma dzlemlerinin zerinde olduka alak seviyelere monte edilmektedir.

3. Lokal aydnlatma
Aydnlk dzeyi yksek deerlerin genel aydnlatma ile tm hacimde salanmas hem teknik hem de ekonomik adan ou kez mmkn olmamaktadr. Byle durumlarda normal dzeyde genel aydnlatma ile beraber, sadece zerinde allan iin ve onun yakn evresinin youn olarak aydnlatld lokal aydnlatmalar soruna are olmaktadr. Byke iyerlerinde pencereler ne kadar byk olursa olsun, gndz de yapay aydnlatma kanlmaz olmaktadr. Pencereden 5 metre uzakta gn nn kayda deer bir fizyolojik etki si bulunmasa bile, bu balant insann zaman kavramna yardmc olur. Darya grnt balantsn salayan pencere, salonun yzlmnn en az % lO u byklnde olmaldr. alma zemini ile pencerenin st kenar arasndaki ykseklik fark iki ile arplr. Genelde dar ama yksek pencereler, geni ama st kenar fazla yksekte bulunmayan pencerelerden daha avantajldr.Douya, gneye veya batya bakan pencerelerde gnee kar nlemler alnmaldr. Bazen de pencerelerin nne sabit zgara taklr. Bunlar gnein durumuna gre ayarlanamad iin kapal havalarda ieriye giren gn miktarn olumsuz ynde etkiler. ou iyerinde aydnlatma dzeni kademesizdir. Byk brolarn zel bir sorunu, i iin yeterli aydnlanma salanm olmasna karn pencerenin aydnlnn gz almas ve koyu glgeler oluturmasdr Hava karardktan sonra da allan iyerlerinde ak renk perde kullanlmasnda byk yarar vardr. Geceleri pencereler simsiyah olduundan ierideki k pencereden darya dalr. Bu ekilde kaybedilen k ak nemli bir enerji harcamasna denk dt iin, n oun ieriye doru yanstacak ak renkte perdeler enerji tasarrufu demektir. Gn ile yapay n birlikte kullanld durumlarda, yapay n renginin gn beyazna zellikle yakn seilmesinde yarar vardr. Ayrca hava kararmay balad srada d aydnlanma yeterli olsa bile gece aydnlanmasna geilmelidir. Aksi halde, d aydnlanmann azalmas kontrastn azalmasna, dolaysyla grn zorlamasna yol aar. Ayn nedenle motorlu tatlarn farlar akamlar henz hava aydnlkken yaklmaldr. evreyle kontrast iinde alan kiiye farkl uzaklklardaki nesnelerin yokluu dier bakmlardan son derece uygun bir aydnlatmada bile ba arlarna yol aabilir. Aydnlk farklarna adaptasyon zorluundan koridorlar bile personelin alma aydnlnn en az onda biri gcnde aydnlatlmaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 77

Aydnlatmada Dikkat Edilecek Hususlar 78 a. Gz kamamas ve yansma Ik bolluunun tek bana yeterli olmad bilinen bir gerektir. Lambalar alann gznn kamamasna yol aarak iini zorlatrabilir. Gz kamamasnn nedeni gze gelen gl n gzn koruyucu tabakasnda ve merceinde krlmas ve a tabakasnn zerindeki grnty aydnlatmasdr. Bir k kaynandan direkt olarak veya zerine yansd bir par -lak yzey araclyla gze gelen her k kamamaya yol aar: Gz kamamasnn ortaya kmamas iin normal alma konumunda hibir k kaynann grlmemesi ve ayrca n hibir yzeyin zerinde parlama yapmamas gerekir. 1. Gz kamamasn nlemenin birinci yolu gz dorultusu ile k kayna arasndaki ay arttrmak. (lambalar. ykseltmek veya tezgahn tepesine yaklatrmak), dier yolu ise uygun k gc dalm erilerine sahip lambalar semeye almaktr. 2. Dier bir yolu da, yzey parlakl daha dk, daha geni yzeyli lambalar kullanmaktr. in trnden dolay parlak malzemelerle almak zorunluluu varsa, yansma yoluyla gz kamamasn nlemenin yolu dolayl klandrma dzeni ve iin trne uygun zel bir k kayna kullanmaktr. zellikle penceresi olmayan yerlerde gz kamamas ok daha rahatsz edicidir. Bu nedenle penceresiz yerlerde bu konuda zel bir titizlik gsterilmelidir. b. Renk faktr Renk ve klandrma birbiri ile ok yakn ilikisi olan iki konudur Renk konusunda temel prensip vardr; 1. Ik kaynaklarnda maksimum fayda salamak ve n dzgn ekilde yaylmasn salamak iin renklerin yanstma zelliklerinden yararlanlmaldr. 2. Ik kontrast gz yorduundan, bu durum renklerle giderilmelidir. 3. Renklerin psikolojik zelliklerinden yararlanarak atlyelere veya brolara, scak, serin ya da dinlendirici hava verilmelidir. Beyaz floresan insan psikolojisi zerinde uyarc, faaliyete yneltici bir etki uyandrr. Bu psikolojik etkenden baka, geici miyopluk ve hipermetroptuk yarattklar iin mavi ve krmz renkteki klardan kanlmaldr. Parlak beyaz ile mavi-beyaz arasndaki renklerde ayn ekilde rahatszlk vericidir. yerinde sar-beyaz ile beyaz arasndaki k tonlar kullanlmaldr. Aydnlanma gc ykseldike n rengi gn beyazna doru kaymaldr. Aydnlanma gc dtke de sar-beyaza yakn tonlar tercih edilmelidir. Sar-beyaz tonlardaki yksek aydnlanma gleri (1000 lks ve fazlas) yapaylk izlenimi uyandrr ve dk aydnlanmada floresan nnki gibi rahatszlk verir. In renginden baka renkleri gsterme zellii de nemlidir. Renkli k altnda cisimlerin renklerinin deitii bilinmektedir. Ancak ayn renkteki iki n da renkleri farkl gsterdiinin farkna genellikle varlmaz. Duvarlar k yanstma oran %60 -75 olan , makineler ise %15-20 olan renklere boyanmaldr. Eer duvarlar soluk scak renklere boyanm ise, makineler soluk fakat souk renklere boyanmaldr. Scak i yerlerinde duvarlara souk renk makinelere scak renk uygulamal. Demede beyaz bir zemin olursa o i yerinde genel bir serinlik ve ferahlk yaratlr. genellikle tavan ile duvarlarn st ksmlar, k yanstma zellikleri dolaysyla beyaz renkle boyanr. c. Yorgunluu nleme Yeterince yksek aydnlatmal sar-beyaz k kullanmak. Cisimler ok kk veya kontrastlar dkse zel aydnlatma koullan salanmaldr. Monoton ilerde frsat bulduka gz birka saniyeliine yummak veya ilem aralarnda baz zaman etrafta gz gezdirmek rahatlama salar. Srekli yakma bakarak i yapanlarn birka metre uzaklktaki nesnelere bakmas yeterlidir. Buna karlk normal olarak uzaa bakanlarsa (srcler) frsat bulduka yakna bakmaldr . yi Aydnlatmann Etkileri yi aydnlatma grme keskinliini artrr. yi aydnlatma ile i kazalar azalr. Alglama, karar verme ve uygulamann abuk ve daha grlebilir biimde yaplmas sonucu, yorgunluun azalmasyla kazalarda d olur. yi aydnlatmayla iinin baars artmaktadr. Aydnlatma iddeti arttka yorgunluk azalmakta, baar durumu artmaktadr. yi aydnlatma i grmede abukluk salar. Uygun aydnlatma iyi grmeyi salayarak bir iin daha ksa srede bitirilmesine yardm eder.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 78

HAVALANDIRMA

nsan vcudu devaml bir scaklk dengesine sahiptir ve genellikle 37 C civarnda bulunan vcut scakl, souk havalarda oksijenle besin maddeleri yaklarak, scak havalarda ise terleme fonksiyonu ile dengede tutulur. Soukta kan dolam yavalar, scakta ise hzlanr. Havalandrmann etkisi; 1. Hastalklar zerinde etkisi; s 20 den 35 ye ykseldii zaman zellikle maden iilerinde Solunum hastalklarnn % 63 orannda ykseldii saptanmtr. 2. Kazalar zerinde etkisi: Is 25 yi getii zaman i kazalarna % 40 artt grlmtr. 3. Yorgunluk zerine etkisi: Toplam s 25 ile 35 arasnda olduunda alma kapasitesi % 60 azalmtr. 4. Baar zerine etkisi: Is 16 den 24 ye ykseldiinde iilerin verimi % 100den % 74e dmtr. yerinde snn ykselmesi kadar belirli dzeyin altnda dmesi de i grenlerin alma verimini olumsuz ynde etkileyecek, iin yavalatlmasna ya da devamszlk ve alma isteksizliine yol aabilecektir. nsan vcudunun rettii s miktar kontrol edilemedii iin, s dzenlenmesi ancak evreyle olan s alverii ile salanabilir. Birimler Ve Kavramlar Nem: Havada bulunan su buhar miktardr. Radyant s: Kat evreden (evredeki cisimlerden) yaylan scaklktr. Efektif s: evredeki scaklk tek bir deikene bal deildir. Nemin ve hava akm hznn da scakla etkisi vardr. Hava Koullarnn lm ; Havann scakl termometre, nemi psikrometre veya higrometre ve akm hz anemometre ile llr. Hava koullarnn ie etkisi incelenirken, scaklk denildiinde ona etki eden nem ve hava akm hz hatta radyant snn da scakl etkiledikleri unutulmamaldr. Scaklk ve baarnn dmesi ; allan yerdeki hava koullar ne kadar alana uygun olursa, alan o kadar kendini rahat hisseder. Bit durumda dnme ve alma kapasitesi baars artan igc verimli alr. Yksek scaklk gibi dk scakln da alma baars zerine olumsuz etkileri vardr. Dk scaklkta alglama ve reaksiyon sresi uzar. Ellerin becerisi azalr. Dk scakln etkisi yksek scakln etkisinden daha azdr. Dk scaklkta daha fazla giyinerek etkiler azaltlabilir. Scaklk ve i kazalar ; Yksek scaklk usanmaya, abuk kzmaya, dikkatin azalmasna neden olup i kazalarnn artmasna yol aar. zellikle ok dikkat isteyen ilerde, i fazla yorucu olmasa bile belli bir scakla kadar kaza says sabit olmakta, bu scaklktan daha st deerlere doru ise kaza says artmaktadr. Ortamn, normalin stnde scak olmas ile u olumsuz zellikler ortaya kabilir; Bkknlk, Yorgunluk. Sinirlilik, Dikkatsizlik, Hatalarn younlamas, Zihinsel almalarda yerini dkl, Yetenek ve becerilerin azalmas, kazalarnn fazlalamas, Ar bedensel ilerde verim dkl, Vcutta su ve asit-tuz dengesinin bozulmas, Kan dolamnn zorlamas, Soukta ve scak ortamda almak, i veriminin dmesine neden olur. Soukta alma, uygun giyim ile belli llerde telafi edilebilmektedir. bu bakmdan scak ortamda almak, daha fazla sorunlar ortaya karmaktadr.alma ortamna hava nem oran da etki etmektedir. Nem, havada bulunan su buhar miktardr. Hava Koullarnn Ayarlanmas rnn ve kalitenin artmas iin iiye konforlu bir hava ortam salanmaldr Hava ok souk ve ok scak olmamal, nemi uygun olmal, hissedilir bir hava akm olmaldr. Pencerelerden veya havalandrma deliklerinden gelen hava, igcne ulamadan nce stlacak ekilde stclarn konumu ayarlanmaldr. Uygun bir stma sistemiyle iyeri istenilen dzeyde stlmaldr. iyerinin stma dzeyi, iklim koullarna, iinde bulunulan mevsime, yapnn tipine, yaplan iin gerektirdii kas almasna ve iilerin giyinme alkanlklarna baldr .Isnan hava ykselir. Nemli veya nemsiz ortamn alann saln etkileyecek dzeyde olduunda nem gcn kontrol edebilen klimalar kullanlmaldr. alma sreci nedeniyle nlenemeyen nem durumunda az ii altrlmal, dinlenme sreleri uzun ve sk olmaldr. Scak havalarda az sv iilmelidir. ok souk merubat, hazm zor olan st, alkoll iki scakta iilmemeli

79

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 79

OFS ERGONOMSNDE PRATK BLGLER 80 Gnmz teknolojisinin hzl geliimi , zellikle bilgisayar kullanmnn her sektrde ve her alma alannda "ofis" tarz almann nemli lde artmasna yol amtr. 1- GENEL EVRESEL ARTLAR: Ofisler topluca ve uzun sreli bulunulan yerler temiz ve bakml olmasna azami zen gsterilmelidir. Personelin vcut llerine gre ayarlanabilir mefruat tercih edilmelidir. Srekli kullanlan cihazlar personelin kol eriim mesafesinde olmadr. Srekli bavurulan tablo, grafik, vb. i yardmclar, okunakl, ak ve kolay alglanabilir olmal, personelin normal gr as 15 ierisine yerletirilmeli, personelin gr mesafesinde eng elleyici cisimler bulunmamal. Statik(duraan) hareketler minimuma indirilmeli, dinamik hareketler hedeflenmelidir. Bu amala ofisler personelin rahat hareket edecei, her personele min. 2 m hareket olana salanacak ekilde dzenlenmeli. Tm ama - kapatma dmelerinin hareket ynnn ayn olasna dikkat edilmelidir. Ofisler sk sk havalandrlmak, ortamdaki hava kalitesinin dmesi nlenmeli, her personele minimum 10 m3 hava decek ekilde dzenleme yaplmaldr. Genel aydnlatmada k kaynaklan mmkn olduu kadar yksee yerletirilmelidir. Hassas ve gz yorucu ilerde lokal aydnlatmaya bavurulmal, gzler sk sk kapatlarak ve uzak objelere bakmak suretiyle dinlendirilmelidir. Ak renkli demirba eyalar, camlar ve parlak yzeyler, yanstt iin grte rahatszla ve kamamaya sebep olurlar. Tavan aydnlatmalar alma yzeyi ile 45 a yapmal, direk alma noktasna vurmamaldr. Fotoraf, bitki, tablo gibi kiilie hitap eden eler psikolojik olarak alma ortamna ball glendirir. Personelin srekli olarak koyu- ak renk gz hareketi yapmasn gerektirecek ilerden kanlmaldr. Ofis almalar yksek dikkat gerektirdiinden dolay, srekli grlt nlenmeli, cihazlar izole edilmelidir. Ofis ortamnda s 2022 C civarnda tutulmaldr. alma pozisyonu dzenli olarak deitirilmelidir. BLGSAYARLA ALIMA ARTLARI Bilgisayarla almada bak yn belge ekran masa arsnda srekli deitiinden oturma yeri olarak eksenden dnebilen, ayarlanabilir, kolakl ve devrilmeye kar gvenli 5 tekerlekli sandalyeler kullanlmaldr. alma esnasnda ayaklar ve bacaklar iin yeterli hareket alan bulunmal ve alma yzeyi yanstma katsays % 30 50 olmaldr. alma masas sabit ise alt kenarnn ykseklii 680 mm, ayarlanabilir ise 640 740 mm arasnda olmaldr. Klavye ortasnn yerden ykseklii 710 740 mm. olmaldr. Sandalye ve arkalk ykseklii otururken kolayca ayarlanabilir olmal, oturma ykseklii kollarn mmkn olduu kadar az gergin ve yatay olmasna, ayaklarn zemine, ayak altlna oturmasna dikkat edilmelidir.

deal bir alma sandalyesinin boyutlar yle sralanabilir;

Eni : 400 - 450 mm. Boyu : 400 - 440 mm Eimi : 30 - 50 Srt yzeyi: Oturma yzeyinden Ykseklii : 100 - 250 mm. Genilii : 330 mm geriye yat tolerans : 104 - 120 Kolak ykseklii (oturma yzeyinden) : 200 mm. Dik oturma, omurgaya yaklak % 25 daha az yk binmesini salar ve bir ok srt problemini nler. Bilgisayar ekrannn grnt kalitesi, gz sal asndan ok nemlidir. Ekrandaki yaz karakterlerinin bykl 2.6 mm. 'nin altna dmemeli, ekran tozlu kalmamal ve grntde titreim olmamaldr. Ekrana bak uzakl 500 - 700 mm. arasnda olmaldr. Ik yansmasn minimuma indirebilmek amacyla ekranlar mmknse pencerelere 90o dik olacak ekilde yerletirilmelidir. Ekranlarda siyah fon kullanmak, personelde koyu bir tnele giri etkisi yapabilir Ekrann st kenar gz hizasnda veya az aasnda olmal, personel alrken bann emek veya geriye atmak eiliminde olmamaldr. Bu boyun blgesine statik yk getirecei iin rahatszlklara yol alabilir. Klavyenin yzeyi parlamamal, rengi ntr olmaldr. Uzun sreli mouse(fare), kullanm avu ii, parmak ve bilek sinirlerini zedeleyebilmektedir. Bu yzden mouse kullanm minimuma indirilmeli, ilemler mmkn olduunca klavye ile yaplmaldr. zellikle veri girii gibi materyale srekli bakmay gerektiren ilerde, ba hareketini minimuma indirmek amacyla ekrana monte edilen dokman tutma aparatlar, performans olumlu ynde etkiler. Ofisteki grlt maximum 55 - 65 desibel, ortam ss 21 - 23 o C, nem oran % 45 - 55 olmaldr. Bilgisayar almasnda k st - yanlardan 45 o ayla gelmelidir, kardan gelen k gzleri rahatsz eder 1 saatlik alma sonunda 5 - 10 dakikalk, 2 saatlik alma sonunda 15 - 20 dakikalk dinlenme verilmeli,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 80

21/ Korunma Politikalar

Tehlikeli durum ve davranlar Kaynanda Korunma uygulamalar o Bertaraf etme o kame etme o Makine koruyucular o Teknik tedbirler Ortama Ynelik Koruma Uygulamalar o Tecrit o Havalandrma o Organizasyonel dzenlemeler Kiiye Ynelik Koruma Uygulamalar

81

Sal ve Gvenliinde Korunma Yntemleri

sal ve gvenlii alannda korunma yntemleri 3 ana balkta yer almaktadr:
Kaynanda korunma uygulamalar Bertaraf etme , kame etme Makine koruyucular , Teknik tedbirler - rnek: toz yaylmnn nlenmesi, Ortama ynelik koruma uygulamalar Tecrit, havalandrma, aydnlatma v.s Kiiye ynelik koruma uygulamalar; Kolektif korumann mmkn olmadnda kiisel koruyucu donanm kullanlmas

sal ve Gvenliinde Korunma yntemleri Hiyerarisi

1. Tehlike kaynanda nlenir. 2. Tehlike kaynanda azaltlr. 3. Kii tehlikeden uzaklatrlr. 4. Tehlike kapal ortama alnr. 5. inin maruziyeti azaltlr. 6. Gvenli alma Sistemleri/Ruhsatlar. 7. Kiisel korunma donanm (KKD). Sal ve Gvenliinde Korunma Yntemleri yerinde alanlarn salk ve gvenlik risklerinden korunmasnda en etkin yntem; riskin kaynanda kontrol altna alnmasdr. Mmkn olmad hallerde ortama ynelik farkl yntemler devreye girecektir. Ancak btn bu yntemlerin etkili olmad hallerde en son korunma yntemi olarak kiisel kor uyucu donanmlarn kullanm nerilmelidir. nlemek, korumak her zaman daha kolay ve ucuz olmutur. Koruyucu salk hizmetleri ile koruyucu i sal ve gvenlii hizmetleri i ie kavramlar olup konu ile ilgili uluslararas kurulularn da or tak kararlar ald alanlardr NLEME ; Bir eyin olmasna veya yaplmasna engel olmak, ortaya kan veya kaca dnlen bir tehlikeyi durdurmak veya nne gemektir. KORUMA ; Bir kimseyi veya bir eyi d etkilerden, tehlikeden veya zor bir durumdan uzak tutm ak, muhafaza etmek, Gl bir kimse veya kuruluun, gsz birini veya bir eyi desteklemesi, himaye etmesi, Tehlikeye kar denetimi altnda bulundurmak, savunmak, mdafaa etmek, Tehlikeli, zararl durumlar nlemek, Bir eyin eskimesini, ypranmasn nlemek iin gereken zen gstermek, Sregelen bir durumun deiiklie uramasn nlemektir. Korunma Politikas ILOnun, yerlerinde salk ve gvenlik koullar ile ilgili ulusal ve iyeri dzeyinde korunma politikalarnn oluturulmasn ngren 155 Sayl Szlemesi TBMM tarafndan onaylanm olup 16 Mart 2004 tarih ve 25404 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. 155 Sayl Szleme korunma politikalarna ilikin olarak hkmleri ortaya koymaktadr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 81

ILO-155 Sayl Szleme ILO Kabul Tarihi: 3 Haziran 1981 82 Kanun Tarih ve Says: 07.01.2004 / 5038 Resmi Gazete Yaym Tarihi ve Says: 13.01.2004 / 25345 Madde 1 Bu Szleme, btn ekonomik faaliyet kollarna uygulanr. 1. Bu Szlemeyi onaylayan ye, mmkn olan en erken safhada, ilgili ii ve iverenlerin temsilcisi olan kurululara dantktan sonra, iin gerei olarak nemli zel sorunlar yaratan deniz tamacl veya balklk gibi belirli ekonomik faaliyet kollarn, tamamen veya ksmen uygulama alan dnda tutabilir. 2. Bu Szlemeyi onaylayan her ye, ilk uygulama raporunda, alanlarn yeterli ekilde korunmas iin alnan nlemler tanmlanarak bir liste halinde verecek ve daha sonraki raporlarda uygulama kapsamnn geniletilmesi yolunda kaydedilmi gelimeleri belirtecekti r. Madde 2 Bu Szleme, kapsam dnda tutulan snrl ii kategorilerini listeleme 1. Bu szlemeyi onaylayan ye, mmkn olan en erken safhada, ilgili ii ve iverenlerin temsilcisi olan kurululara dantktan sonra, uygulanmasnda zel glklerin bulunduu snrl ii kategorilerini ksmen veya tamamen bu Szlemenin uygulanmas dnda tutabilir. 2. Bu szlemeyi onaylayan her ye, ilk raporda, bu maddenin 2. fkras gerei, kapsam dnda tutulan snrl ii kategorilerini, kapsam dnda tutulma ned enlerini belirterek liste halinde verecek ve daha sonraki raporlarnda uygulama kapsamnn geniletilmesi yolunda kaydedilmi gelimeleri belirtecektir. Madde 3 ; Kullanlan baz tanmlar, a) Ekonomik faaliyet kollar terimi, kamu hizmetleri dahil olmak zere, ii altrlan btn kollar kapsar. b) iler terimi, kamu alanlar dahil olmak zere istihdam edilen btn kiileri kapsar: c) yeri terimi, iilerin, ileri nedeniyle gitmeleri veya bulunmalar gereken ve iverenin dorudan veya dolayl kontrol altnda bulunan btn yerleri kapsar; d) Dzenlemeler terimi, yetkili makam veya makamlarca kanun gc verilen btn hkmleri kapsar; e) Salk terimi, ile balants asndan, sadece hastalk veya sakatln bulunmamas halini deil, ayn zamanda, alma srasndaki hijyen ve gvenlik ile dorudan ilikili olarak sal etkileyen fi ziksel, zihinsel unsurlar kapsar Madde 4 ; SG ile ilgili Ulusal Politika gelitirilmeli 1. Her ye, i gvenlii, i sal ve alma ortamna ilikin tutarl bir ulusal politika gelitirecek, uygulayacak ve periyodik olarak gzden geirecektir. 2. Bu politikann amac, ile balantl olan veya iin yrtm srasnda ortaya kan kaza ve yaralanmalar, alma ortamnda bulunan tehlike nedenlerini mmkn olduu lde asgariye indirerek nlemek olacaktr. Madde 5 ; Ulusal Politikann eylem alanlar hakknda, a) in maddi unsurlarnn (iyerleri, alma ortam, aralar, makine ve tehizat, kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddeler ve etkenler, alma yntemlerinin) tasarm, seimi, ikamesi, montaj, dzenlenmesi, b) in maddi unsurlar ile ii yapan veya nezaret eden kiiler arasndaki ilikiler ve makine tehizat, alma sresi, iin dzenlenmesi ve i usullerinin, iilerin fiziksel ve zihinsel kapasitelerine uyarlanmas; c) Yeterli salk ve gvenlik dzeyine ulalmas amacyla btn alanlarn ileri dzeyde eitimini, d) alma grubu ve iletme dzeylerinde ve ulusal dzeyi de kapsayan, dier btn dzeylerde haberleme, e) Szlemenin politikaya uygun eylemlerinde, iilerin ve temsilcilerinin disiplin cezalarna kar korunmas Madde 6 sg politikalar ile ilgili grev ve sorumluluklar belirlenmeli Kamu makamlarnn, iverenlerin, iilerin ve dier kurulularn i sal ve gvenlii ve alma ortamna ilikin grev ve sorumluluklar, ulusal artlar ve uygulamalarn tamamlayc karakterleri gz nne alnarak belirtilecektir. Madde 7 ; Ulusal Politika gelitirme ve gzden geirme sal ve gvenlii ve alma ortam ile ilgili durum; sorunlarn tespiti, bunlarn zm iin etkin metotlarn gelitirilmesi, ncelikler ve sonularn deerlendirilmesi amacyla, belirli aralklarla gzden geirilecektir. Madde 8 ; Ulusal Dzeyde Eylem ve nlemler alnmal Her ye, yasa veya ynetmelik karmak suretiyle, ulusal artlarna ve uygulamasna uygun dier bir yntemle, ilgili kurululara danarak, Szlemenin 4 nc maddesine etkinlik kazandrmak iin gerekli nlemleri alacaktr. Madde 9 Denetim ve cezalar belirlenmeli sal ve gvenlii ve alma ortamna ilikin ilgili mevzuatn uygulanmas uygun ve yeterli bir denetim sistemi ile gvence altna alnacaktr.Yrtme sistemi, mevzuat ihlallerine kar yeterli cezalar ngrecektir. Madde 10 ; Yol gsterici tedbirler belirlenmeli, Yasal ykmllklere uymalar amacyla, iverenler ve iiler iin yol gsterici tedbirler alnacaktr. Madde 11 ; Ulusal Dzeyde Eylem Yetkili makamlar, tehlikelerin nitelii ve derecesinin gerektirdii yerlerde iyerlerinin tasarm, inas ve dzenlenmesi ve bunlarn faaliyetlerinin balamas, onlar etkileyen nemli deiiklikler ve deiimler, teknik donanmn gvenlii konularnn belirlenmesini ister

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 82

Madde 11 Ulusal Dzeyde Eylem 83 1. Yetkili makam veya makamlarn iznine balanacak veya yasaklanacak, Maruz kalnmas snrlandrlacak maddelerin, etkenlerin ve alma usullerinin belirlenmesi; birden fazla madde veya etkenlere ayn anda maruz kalnmasndan ortaya kan salk tehlikelerinin gz nne alnmas; 2. kazalar ve meslek hastalklarnn, iverenlerce, uygun olduu durumlarda, sigorta irketlerince veya dorudan ilgili dier kiilerce bildirilmesi usullerinin oluturulmas ve uygulanmas, i kazalar ve meslek hastalklar istatistiklerinin yllk olarak hazrlanmas; 3. kazalar ile meslek hastalklar ve dier sala aykr durumlarn i srasnda veya ile ilgili olarak ortaya kt ve ciddiyet arz ettii hallerde soruturma yaplmas; 4. in icras srasnda veya ile ilgili olarak ortaya kan dier sala aykr durumlar dahil, i kazalar, me slek hastalklar veya dier salk sorunlar ile ilgili bilgilerin yllk yaym; 5. Kimyasal, fiziksel ve biyolojik etkenlerin incelenmesi sisteminin oluturulmas veya geniletilmesi Madde 12 ; Ulusal Dzeyde Eylem 1. te kullanlacak makine, tehizat ve maddeleri tasarlayan, reten, ithal eden salayan veya transfer edenlerin aadaki hususlar konusunda, ulusal hukuk ve uygulamaya uygun olarak nlemler alnacaktr. 2. Makine, tehizat ve maddelerin, doru bir ekilde kullanldnda, kullananlarn sal ve gvenlii iin tehlike iermediine kanaat getirmeleri; 3. Makine ve tehizatn doru bir ekilde montaj ve kullanm, maddelerin doru kullanm, makine ve tehizatn arz ettii tehlikeler, kimyasal maddeler ,fiziksel ve biyolojik etkenler, rnlerin tehlikeli zellikleri ile bu tehlikelerin nasl bertaraf edileceine dair bilgileri ieren talimatlar hazrlamalar; 4. Gerekli teknik ve bilimsel bilginin izlenmesi yada alma ve aratrmalarn stlenilmesi; Madde 15 ; eitli makamlar ve kurumlar arasnda gerekli koordinasyonun salanmas 1. eitli makamlar arasnda koordinasyonun salanmas iin ulusal art ve dzenlemeleri yapacaktr. 2. Uygulamann izin verdii hallerde bu dzenlemeler merkezi bir kurumun kurulmasn da ierecektir. Madde 16 ; verenler, iyerleri, makine, kimyasal madde vb. salk iin risk oluturmamasn salamal 1. Makul olduu lde, iverenlerden, kontrolleri altndaki iyerleri, makine, tehizat ve usullerin gvenlik ve salk bakmndan riskli olmamasn salamalar istenecektir. 2. Makul olduu lde, iverenlerden, kontrolleri altndaki kimyasal, fiziksel ve biyolojik madde ve etkenlerin, gerekli uygun nlemler alndnda, salk iin risk oluturmamasn salamalar istenecektir. 3. verenlerden, gerektiinde, kaza riskinin veya salk zerindeki ters etkilerin imkanlar lsnde nlenmesi iin, uygun koruyucu elbise ve donanm salamalar istenecektir. Madde 17 ; ki veya daha fazla iletmenin ibirlii yapmas, ki veya daha fazla iletmenin ayn iyerinde ayn anda faaliyette bulunduu hallerde, sz konusu iletmeler, bu Szlemenin gereklerini yerine getirmek iin ibirlii yapacaklardr. Madde 18 ; letme Dzeyde Eylem a) ilerin, ilerini yaparken, iverenle ibirlii yapmalar; b) i temsilcilerinin, i sal ve gvenlii alannda iverenle ibirlii yapmalar, c) i temsilcilerine, ticari srlar aklamamak artyla kurulularla bu bilgilerin istiare edilmesi; d) i ve temsilcilerine, i gvenlii ve ii sal konusunda yeterli eitim verilmesi, Madde 19 ; letme Dzeyde Eylem ilerin veya temsilcilerinin, iletmedeki temsilci kurulularn ulusal yasa ve uygulamaya uygun olarak, ileri ile ilgili i sal ve gvenliinin btn safhalarnda incelemelere katlmasnn, danlmasnn salanmas, Bir i, hayat ve sal iin ciddi bir tehlike oluturduuna ve yaknda vaki bulacana hakl gerekelerle inand herhangi bir durumu, derhal bir stne rapor eder; ve iveren bu durumun giderilmesi iin gerekli nlemi alncaya kadar yaam ve salk iin tehlike oluturan alma alanna iilerin dnmesini isteyemez. Mevzuatta Korunma Politikalar ; nsan ne karan bir yaklamla alma ortamna ilikin salk, gvenlik ve evre koullarnn iyiletirilmesini amalayan dzenlemelerin yaygn uygulanmas lkenin i sal ve gvenlii dzeyinin iyilemesinde byk rol oynar sal ve gvenlii ile ilgili durumun srekli iyiletirilmesi, yerlerinde genel bir nleme politikasnn gelitirilmesi, in her aamasnda risk deerlendirmesi yaklam ile t ehlikelerin tespiti ve tedbirlerin belirlenmesi, Ayn iyerini kullanan farkl iverenlerin i sal ve gvenlii ile ilgili olarak ibirlii yapmas, alanlarn iyerinde karlaabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi, alanlarn grlerinin alnmas, yerinde salk ve gvenlik grevlisi ve salk ve gvenlik ii temsilcisi bulundurulmas.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 83

22/ KAYNAK SG

Kaynak trleri : o Elektrik kayna o Oksi-asetilen kayna Gazlar ve gaz tpleri Kaynak ekipmanlar Gaz, toz, dumanlar, n, k, s riskleri ve korunma yntemleri lgili mevzuat Metalik malzemeyi s,basn veya ikisi birden kullanlarak ve ayn cinsten, erime aral ayn veya yaklak bir malzeme katarak veya karmadan birletirmeye METAL KAYNAI ad verilir.

84

Kaynak eitleri

1. Elektrik Kayna Elektrik ark kayna; kaynak elektrodu (dolgu metali) ve ana malzeme arasnda bir g kayna kullanlarak elektrik ark yaratlr. Arktan evreye yaylan enerjinin %10u Ultraviyole, %30u parlak,%60 da Enfraruj nlar halindedir. Parlak nlar grlen nlardr, retina ve gz sinirlerinin yorulmasna neden olur Gaz alt kayna; kaynak yaplan blge baz durumlarda, koruma gaz olarak da bilinen bir gaz ile korunarak elektrik ark kayna yaplr. kaynak yerine devaml olarak bir toz dklr, ve ark bu tozun altnda yaplr . eitleri; TIG (Tungsten nert Gaz) kayna MIG(Metal nert Gaz) kayna ,Argon gaz kullanlr MAG(Metal Aktif Gaz) kayna , Argon, Karbondioksit kullanlr Elektrik diren kayna; metallerin zerinden geen akma kar gsterdii direnle s retmesi esas ile iki veya daha fazla metal yzey arasnda yaplan kaynak yntemidir. 2. Oksi-Asetilen kayna Genelde kaynak alevi (yaklak 3100C) oksijenle asetilenin yanmas sonucu elde edilir. Alev, elektrik arkndan daha az gl olduundan, kaynak soumas daha yava olur. Yakc gaz olarak oksijen, yanc gaz olarak ise : - Asetilen, Hidrojen, Metan, Propan, Btan Propan kullanlr

Kesme usulleri

Oksijen kesme : Oksijen ile kesmek 3 ile 300 mm para kalnlklarnda yaplr. Dorusal ve eri ekillerde hassas kesme yaplr. Sac ve borularda kaynak azlarnn almasnda yaygn kullanlr. Plazma ile kesme : Oksijen ile kesilemeyen malzemeler iin kullanlr. Elektrikle iletilen malzeme basnl gazn flemesiyle kesilir. Karbon elektrot ile kesme : aplar 5 ile 25 mm arasnda deien zerleri bakr ile kapl elektrotlar kullanlr. Esme az da ok bozuktur sonradan dzeltmek gerekir.

Kaynak Duman ve Gazlarnn Sala Etkileri

Kaynak Inlarnn Sala Etkileri

Kaynak duman iinde yer alan kat partikller; elektrod, lehim ve kaynak ubuu ile zerinde kaynak veya kesme ileminin yapld ana malzeme zerinde bulunan boya, galvaniz gibi kaplamalardan k an paracklardan oluur. Kaynakl imalat atlyelerinde ska karlalan ve vcuda solunum yoluyla gi ren toz, duman, gaz ve buharlar yukarda belirtilen kimyasal maddeleri iermeleri nedeniyle solunum yollarnda tahrie ve yksek younluklarda uzun srelerde solunmas durumunda ise kalc hastalklara neden olmaktadr. Benzer etki gzlerde de grlmekte ve gzlerde irritasyon, konjuktivit, keratit ve allerji gibi salk sorunlar ortaya kmaktadr. Kaynakl imalat atlyelerinde ortaya kan metal duman, gaz ve buharlar dnda ikinci nemli risk grubu ise kaynak ve kesme ilemleri srasnda oluan nlardr. Ark enerjisinin yaklak % 15'i n eklinde yaylmaktadr. Bu nlarn yaklak % 60' kzltesi, % 30'u parlak ve % 10'u ise mortesi nlardr. Kaynak ve kesme ilemlerinde retim sreci gerei ortaya kan parlak nlar, gzleri kamatrarak geici grme bozukluklarna neden olabilmekte, Kaynak nlarndan kzltesi nlar; deride snma ve uzun sre maruz kalnmas halinde kzarma ve yanklara yol amakta olup krlk ve katarak hastal gibi kalc h asarlara neden olabilmektedir Mortesi nlar ise; kzltesi nlardan ok daha tehlikelidir ve ksa srede maruz kalmalarda bile krle, deride ar yanklarn olumasna ve uzun srede de deri kanserine neden olabilmektedir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 84

In, Ik ve Is
Kaynak esnasnda insan salna zararl klar ortaya kmaktadr. Parlak nlar(Gze zarar verir) Mor tesi nlar (Gze ve cilde zarar verir) Kzl tesi nlar (Is vermekte ve gerginlie sebep olmaktadr.) Kaynak filmi ekenler iin radyoaktif nlar, Oksi-asetilen kaynandaki kaynak nlar elektrik kaynana oranla daha azdr ve etkisizdir. Uygun koyulukta maske kullanmak, Uygun i elbisesi giymek, Kaynak ilerini perdelemek (Dier kiilere zarar vermemek iin) Radyoaktif test ve kontrol yntemi kullanldnda insanlarn yeterince uzak kalmasn salamak

85

Kaynak Grltsnn Sala Etkileri

Kaynakl imalat atlyelerinde alanlarn kar karya kald dier bir risk grubu da grltdr. Kaynak ilemi srasnda ortalama olarak 85-105 dB (desibel) iddetinde grlt olumaktadr.

Kaynak Toz, Gaz Ve Dumanlarna Kar Alnacak nlemler

Kaynakl imalat atlyelerinde alanlar iin en nemli risk grubunu kaynak ilemi srasnda ortaya kan toz, duman, gaz ve buhar gibi hava kirleticiler oluturmaktadr. Genel ve yerel havalandrma yntemleri kullanlr Teknik anlamda toz, havada asl olarak kalabilen, bykl 0,1 ile 25 mikron arasnda deien kat paracklardr. Tozlarn 5 mikrondan kk olanlar alveollere ulaabilir. 10 mikrondan byk olanlar burun, yutak veya nefes borusunda tutulur. Biyolojik etkileri asndan tozlar u ekilde snflandrlr: Akcierde dokusal deiime sebep olan tozlar: Kuvars, kritobalit, silis, tridmit, tropoli, silikatlar, asbest, talk, mika ve kmr tozu. Kmr tozu bunlar arasnda en nemli olandr.Bu tozun eik snr deeri 2 mg/m3 Toksik (zehirli) tozlar: Merkezi sinir sistemi, karacier, bbrek, kan v.b. organ ve dokular zerinde akut ya da kronik etki yaparlar. En nemlileri; kurun, krom, kadmiyum, vanadyum, TNT, arsenik olarak saylabilir. Alerjik tozlar: Deri zerinde egzama veya astm yapan tozlardr. Bunlar; pamuk, keten, kenevir, tahta tozlar, deri sa ty ve pulu gibi tozlardr. Akcier zerinde birikip dokusal deiime sebep ol mayan tozlar: Alimina, kalsiyum karbonat, portland imentosu,cam yn, mermer, magnezit gibi tozlardr. zin verilebilen azami konsantrasyon ( MAC veya MAK) Eik snr deer (ESD veya TLV)

nsan organizmas zerinde olan etkilerine gre zararl gazlar :

Basit Boucu Gazlar: Normal atmosferik basntaki havada bulunan oksijen orann hacimce %18 lerin altna drerek boulmaya sebep olurlar. Bu gazlar iinde en nemli olanlar unlardr: Karbondioksit ( CO2) : Yanma sonucu, arap mahzenlerinde fermantasyon ve kuru buz retiminde oluur. Metan (CH4) : Bataklk gaz olarak bilinir. Kmr ocaklarnda kar. Doal gazn ana bileinidir. Havadan hafif Propan ve Btan ( C3H8 ve C4H10) : LPG (svlatrlm petrol gaz) Propan ve btan karmdr. Havadan daha ardr. zellikle banyo iinde bulunan ofben zehirlenmelerine dikkat edilmelidir. Asetilen (C2H2) : Kaynak ilerinde ve baz proseslerde kullanlr. Hidrojen ( H2) : Ak arz odalarnda aa kabilir Kimyasal Boucu Gazlar: Hcrelere oksijen eriimini engelleyerek zehirlenme (toksik) etkisi gsterirler. Karbonmonoksit (CO) : Eksik yanma sonucu oluur. Soba, kazan ve otomobil egsoz duman iinde bulunur. Soba zehirlenmelerine sebep olan gazdr. Garajlarda, tnellerde de iyi havalandrma yaplmazsa zehirlenme yapabilir Hidrojen siyanr (HCN): Bcek ilac, sentetik lif retiminde ve metal kaplama ilemlerinde ortaya kar. Hidrojen slfr(H2S): Hayvansal ve bitkisel atklarn kokumas sonucu oluur. Kimya ve boya endstrisinde, viskoz ve rayon iplii yapmnda karlalr. zellikle atk su artma tesislerinde ortaya kar. Tahri Edici Gazlar: Amonyak( NH3), Klor(Cl2), Kkrtdioksit (SO2),Fosgen, Azotoksitler, Ozon,Formeldehit Sistemik Zehir Etkisi Gsteren Gazlar: Asrin, Stibin, Fosfin, Nikel karbonil ve Karbon slfr gibi gazlardr. Gazlarn Patlama Riskinden Korunma Yntemleri Tpler cinslerine gre ayr ayr depolanmal, Depolarda ate yasa uygulanmal, Tpler gnein dik nlarndan ve Yamurdan korunmal, Tplerin devrilmemesi iin tedbir alnmal, Depolar etraf muhkem duvarla evrilmeli, st hafif atl olmal, Uygun havalandrmas olmal, Yangna kar tedbir alnmaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 85

Kaynak ilerinde korunma yntemleri

Genel Havalandrma ; Kaynak ilemi srasnda ortaya kan hava kirleticilerini, kaynana doru ynlendirilmi temiz hava akm ile darya atmak esasna dayanmaktadr. Bu yntemde birim atlye yzlm iin 50 m3/h hava deiimi ngrlr. Yerel (Lokal) Havalandrma ; Lokal emi sisteminin az (emi ucu) kaynak yaplan noktaya kaynak gaz ve dumannn yaylmasn nlemek iin mmkn olduunca yakn olmaldr. Filtreleme ; Kaynak, kesme ve ilgili dier yntemlerle metal ileme sonucu oluan kirli havann iinde byklkleri 0,005 ile 100 mikron arasnda deien kat partikller de bulunmaktadr. Kaynak Inlarna Kar Alnacak nlemler ; Kaynaknn zararl radyasyonlardan korunmas ve kaynak srasnda kan nlarn dier alanlara yansma yoluyla veya dorudan ulamasnn nlenmesi amacyla kaynak blgesinin etraf n geirmez perdelerle kapatlmaldr. Gzlerin Korunmas ; Kaynak srasnda oluan infra-red (IR)ve ultraviyole (UV) nlarna ek olarak kimyasallar, mekanik ve termal irritanlara kar gzler korunmaldr. Bu amala; kapal cam gzlkler, balk tipi yz ve gz siperlii kullanlr. Yzn Korunmas ; Kaynakl imalat atlyelerinde yzleri IR ve UV nlarnn yakc etkisi ile, kaynak sonucunda oluan scak apak, radyant s, kimyasal ve fiziksel tehlikelere kar korunmaldr. Grmeyi engellemeyen ba siperlikleri kullanlr. Eller, Beden ve Ayaklarn Korunmas Eldiven atee dayankl olarak retilmi olmaldr. nlk ve tozluk deriden ve atee, radyant sya ve scak metal apaklarna dayankl olmaldr. Ayakkablar scak apaklar nlemek amacyla uzun konlu, malzeme dmesine kar burnu elikli olarak yaplr Eer ba st almas var ise deri balk ve omuzluk kullanlmaldr. Ar ve keskin malzemelerin baa arpmasn ve dmesini nlemek iin baret giyilmelidir. elbiseleri koyu renkte, kaln ve ynden dikilmeli, pamuk kullanlmamal ve ok dar olmamaldr. elbiselerin kollar ile pantolonlarn paalar dmeli veya lastikli olmal, cepsiz dikilmelidir.

86

Tpler ve Stoklanma

-Tpler TS 1519 ve TS 11169 standartlarna uygun olmaldr. -Tpler, yangna dayankl ve uygun havalandrmas olan depolarda ve yanc ve yakc tpler olarak ayr ayr olarak stoklanacaktr. Bo tplerde dolu tplerden ayr bir yerde toplanacaktr. Kullanm yerinde ve tanmada tedbirler Kullanlan tpler kaynak yaplacak yerlere uygun kaynak arabalar ile tanp kullanlacak, eer sabit olarak kaynak ileri yaplyorsa tplerin dik olarak bulundurulmas ve devrilmeye kar nlem alnmas gereklidir. Asetilen tpleri yatar vaziyette tanmayacak ve alma ortamnda yatar vaziyette bulundurulmayacaktr. Yatk durumda olan bir asetilen tp kullanlmadan nce en az 2 saat dik konumda tutulac ak Doldurulan asetilen tpleri en az 12 saat dik olarak bekletildikten sonra kullanlacaktr. Asetilen temas eden boru veya tesisat bakrdan veya % 70 den fazla bakrl alamdan yaplm olacaktr.

Reglatrler

Arzal olan reglatrler kullanlmayacak sadece tpe ve gazn cinsine uygun reglatrler kullanlacaktr. Alev Geri Tepmesi Srekli geri yanma ile gaz geri tepmesinin beraber meydana gelmesidir. Alev, en kt durumda yanc gaz tpne dahi ulaabilir. Alev geri tepmesini nleyen aralar (Flashback arrestor). ki tip emniyet valfi bulunmaktadr: 1-alome gaz giriine taklan emniyet valfi: 2-Reglatr kna balanan emniyet valfi: Takm ve hortumlarn standard Kullanlan ekipman ve hortumlar standartlara uygun olmal ve balant elemanlar uygun seilmelidir. Yal el ve malzemelerle O2 tplerine mdahale edilmemelidir. Periyodik kontroller mutlaka zamannda yaplm tpler kullanlmaldr.(TS7450-1994)

Dier Salk Ve Gvenlik nlemleri

Kaynak atlyelerinde alanlarn almas gereken gvenlik nlemlerini belirten uyar levhalar yerletirilmeli Elektrik Tehlikelerine Kar Alnacak nlemler Elektrik ark kaynanda elektriin oluturaca tehlikeler iin yaltlm kablolar kullanlmal ara -gere yannda kuru lastik eldivenlerle allmaldr. Ellerin kuru olmasna dikkate edilmeli Elektrik ark kaynann bir dier tehlikesi de elektrik okudur. nlemek iin, tm elektrikle alan ekipman ve i paralar topraklanmaldr. alma alan ve ekipman ya olmamal, kuru tutulmaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 86

Kaynak yaplan iyerlerinin genel durumu

Kapal Alanlarda Yaplan Kaynak lemlerinde Alnacak nlemler 87 Btn kapaklar ak tutulmal ve kapanmamas iin nlem alnmaldr. Kapal alana salanan gaz, basnl hava, enerji ve benzeri sistemler annda kesilebilecek ekilde bulunmal. Ark masna veya sya maruz kaldnda fiziksel olarak zarar verebilecek malzemeler kaldrlmal , erdeki hava, oksijenin yetip yetmeyeceini anlamak bakmndan dzenli olarak test edilmelidir. Herhangi bir ekipmann hatal alma riskine kar acil durum plan hazrlanmaldr. Srekli olarak havalandrma salanmal, ortamdaki gaz ve duman seviyesi izlenerek kontrol edilmeli Kullanlmas gereken ekipman da mmkn olduunca kapal alan dnda tesis edilmeli Yardm ve mdahale iin yeterli donanma sahip kiinin gzetimi olmakszn kapal, dar alanlara girilmemeli Kapal kap, kazan, tank gibi, kapal ortamlarda yaplan kaynak ilemlerinde cebri temiz hava verilmeli ve kirli hava lokal havalandrma sistemi ile atlmaldr. Kaynak bana 900-1500 m3/h kirli hava emilmelidir. KSEL KORUYUCULAR Kiisel koruyucular iyerinin zelliine gre, 1. Srekli Kullanlmas Gerekenler (baret, i elbisesi, i ayakkabs vb.) ve 2. alma Annda Kullanlmas Gerekenler (maske, gzlk, eldiven, yamurluk, emniyet kemeri vb.)

Kaynak ilerinin yapld iyerlerinde tavan ykseklii en az 5 metre olmaldr Kaynak ilerinde alanlar, gnde en fazla 7,5 saat altrlabilir Kaynaklarn i elbiselerinde kullanlan ve ultraviyole nlarna kar en iyi korumay salayan kuma deri. Kaynak ilerinde kullanlan basnl gaz tplerinin periyodik olarak basn testler i en az 5 ylda bir yaplmal Oksijen tpleri dier yanc ve patlayc gaz ihtiva eden tplerden en az 6 m uzakta ayr olarak depolanmal Sigara iilmez, her trl kvlcm, alev, ate yasa basnl gaz tplerinin depoland alanlara en az 15 m KAYNAK LEMLERNDE UYGULANACAK MEVZUAT HKMLER 9 Nisan 1973 tarih tm kaynak ilerinde kadnlar ve 18 yan bitirmemi ocuklarn altrlamayaca, 19 ubat 1973 tarih salk bakmndan gnde ancak yedi buuk saat veya daha az altrlabilecei, SG Tz Madde 164 - Oksijen kaynak aparatlar ile yaplan almalar, 1) Kaynak yaplan yerlerde, kullanlmakta olan gaz tplerinden baka gaz tpleri bulundurulmayacaktr. 2) Gaz tpleri, alma annda dik duracak v e devrilmemeleri iin gerekli tedbirler alnacak, 3) Gaz tplerinin tanmas iin tekerlekli zel aralar kullanlacak, kullanlmadklar zaman, valfleri kapanacak. 4) Oksijen tpleri, yal elle tutulmayacak, tplerin valfleri, manometre ve dier tehizat yalanmayacaktr. 5) Gaz ve oksijen borular ile hortumlar, ayr ayr ve dier tesislerden de kolaylkla ayrlacak renkte olacaktr. 6) alumolar, alr durumda gaz tp zerine veya baka bir tehizata aslmayacak , Madde 323 - Elektrik kayna yaplan yerler, baka iilerin alt yerlerden en az 2 metre ykseklikte ve k geirmeyen tanmaz veya tanabilir paravanlarla ayrlm olacaktr. Madde 324 - Elektrik kayna ilerinde alan iilere, iin zelliine uygun KKD aralar verilecektir. Madde 325 - Elektrik kaynak makinas balantlar ve prizler, yalnz yetkili elektrikiler tarafndan yaplacak ve deitirilecek, kaynak ilerinde ise ehil kaynaklar altrlacaktr. Madde 326 - Elektrik kaynak makinalarnn kullanlmasnda, aadaki tedbirler alnacaktr. 1 ) Elektrik kaynak makinalar, tehizat yaltlm, topraklanm, kaynak penseleri kabzal ve yaltlm olacak, 2 ) Elektrik kaynak makinalarnn alteri, makina zerinde veya ok yaknnda bulunacak, 3 ) Punta kaynanda, operasyon noktasna kapal koruyucu yaplacak veya ift el kumanda usul uygulanacaktr. 4 ) Kaynak kablolar, zerinden tat gemesi halinde, zedelenmeyecek ve bozulmayacak ekilde korunacak, 5 ) Yanc maddeler yaknnda elektrik kayna yaplmayacaktr. Madde 327 - Elektrik kaynak makinasnn ebeke balantsndaki alter, btn kutuplar kesecektir. Madde 328 - Elektrik kaynak makinalarnn temizlenmesi tamir ve bakm veya alma yerinin deitirilmesi srasnda, makinalar ebekeden ayrlp elektrii kesilecektir. Madde 329 - Kazanlar gibi dar ve kapal hacimlerle ayn zamanda nemli yerlerdeki kaynak almalarnda, yalnz doru akm kullanlacaktr. Madde 330 - Elektrik kaynak veya kesme makinalarnda kullanlan elekt rojen gruplar , dokunmalara kar korunmu ve elektrik kaynak makinalarnn metal ereveleri uygun ekilde topraklanm olacaktr. Madde 331 - Elektrik kaynak ve kesme makinalarnn k ularnn veya kaynak devrelerinin birer kutbu, kaak akmlara kar, i parasnda topraklanm olacaktr. Madde 332 - Akm salayan kablo ularnn balant noktas ve elektrot pensleri yaltlm ve kaynak ssna kar elektrot pensleri, uygun ekilde korunmu olacaktr. Madde 333 - Direnli kaynak makinalarnn punto noktas ile gerilim altndaki ksmlar yaltlm olacak, bunlarn kablolarnn makina zerinde veya yaknnda bir yerde bir anahtar bulunacak.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 87

23/ ELEKTRKLE ALIMALARDA SG

88

Elektrik enerjisi ve tanmlar Elektrik tesislerinde gvenlik Elektrik ilerinde bakm onarm Elektrik i tesislerinde gvenlik ve patlayc ortamlar Statik elektrik ve Topraklama tesisat Elektrik tesisatnn kontrol Yldrmdan korunma, Salk ve gvenlik asndan gerekli olan kontrolleri ve korunma yntemleri, lgili mevzuat

Elektrik, (-) negatif yk sahibi elektronlarn ve iyonlarn hareketi sonucu oluan yk akmdr. Doru Akm: Zamana bal olarak yn ve iddeti deimeyen akma denir. Genelde elektronik devrelerde kullanlr. En ideal doru akm en sabit olandr. En sabit doru akm kaynaklar da pillerdir. Alternatif Akm: Zamana bal olarak yn ve iddeti deien akma denir. Byk e lektrik devrelerinde ve yksek gl elektrik motorlarnda kullanlr. Evlerimizdeki elektrik, alternatif akm snfna girer. Buzdolab, amar makinesi, alternatif akmla alrlar. Televizyonlarda alternatif akm doru akma evirerek kullanrlar. Kk Gerilim: Anma gerilimi 50 Volta kadar olan gerilim deeridir. Tehlikeli Gerilim: Etkin deeri alternatif akmda 50 Voltun doru akmda 120 Volt un stnde olan, yksek gerilimde ise, hata sresine bal olarak deien gerilimdir. Alak Gerilim: Etkin deeri 1000 Volt ya da 1000 Volt un altnda olan fazlar aras gerilimdir. Yksek Gerilim: Etkin deeri 1000 Volt un zerindeki fazlar aras gerilimdir. Frekans(Hz): Birim zamandaki salnm saysdr Elektrik kuvvetli akm tesisleri: nsanlar, dier canllar ve eyalar iin baz durumlarda tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin retilmesini, zelliinin deitirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, datlmasn ve mekanik enerjiye, a, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dntrlerek kullanlmasn salayan tesislerdir. Elektrik i tesisleri: Yaplarn iinde veya bu yaplara ek olarak kurulmu tesisler dndaki her trl alak gerilim tesisleri, evlere ait, ba, bahe tesisleri, srekli tesislere kadar kurulmu geici tesisler. Elektrik Akmnn nsan Vcudundaki etkileri 1. Alak gerilim deerlerinde iletim yolu dolam sistemi yani kalp zerinden(ok) meydana gelir. 2. Yksek gerilimlerde vcuda uygulanan elektriksel alan iddetinin daha fazla olmas nedeniyle dolam sistemi dndaki bir ok organ da iletken hale gelir. 3. zellikle iletim yolunda bulunan deri dokusunun diren etkisi nedeniyle ar s doku yanmasna neden olur 4. nsan vcudu toplam direnci 2500 ohm alnp, insan iin tehlikesiz akm 20 mA alnrsa 50 voltluk bir temas gerilimi snr deer olarak kabul edilebilir. Bu nedenle 50 voltun zerindeki ebeke (50 Hz) gerilimi tehlikeli gerilim olarak kabul edilir nsan vcudundan geen 50 Hz lik alternatif akmn farkl iddetlerinin fizyolojik etkileri: Akm iddeti Fizyolojik belirtisi . 0.01 mA Akmn hissedilme snr,elde gdklanma 1-5 mA Elde uyuma, el ve kol hareketinin zorlamas 5-15 mA Elde, kolda kramp balamas, tansiyon ykselmesi 15-25 mA Kaslmalar artar, ancak kalp etkilenmez 25-80 mA Tahamml edilebilir akm iddetidir 80-100 mA Kalpte fibrilasyon meydana gelir, uur kaybolur alanlar Elektrik arpmasndan Korumak 1. Koruyucu yaltma: Normalde gerilim altnda olmayan ancak yaltm hatas sonucu elektriklenebilen paralarn izoleli yaplmasdr Elektrik ilerinde kullanlan penseler, karga burunlar, tornavidalar ve vb. 2. zerinde durulan yerin yaltlmas: Yerleri deimeyen sabit elektrikli makine ve aralarla, elektrik panolarnn taban alanna tahta zgara, lastik paspas vb. konulmak suretiyle yaplan bir korunma nlemidir. 3. Kk gerilim kullanma: Elektrikli aralarn 42 voltluk gerilimle altrlmasdr. Bu korunma nlemi yaplan elektrikli aralar ayrca topraklamaya gerek yoktur. Kazan iinde veya dar ve iletken ksmlar bulunan yerlerle, slak yerlerde, alternatif akm ile ala n lambalarda kk gerilim kullanlmal

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 88

4. Sfrlama: Elektrikli makine ve aralarn gvde ksmlarnn (yani aselerinin) ntr iletkenine 89 balanmasdr. Ancak ntr hattna dorudan doruya balamak iin en az 10 mm. kesitinde bakir iletken kullanlmas zorunlu. 5. Topraklama: Elektrik enerjisinin kullanld yerlerde, zerinde akm tayabilecek madeni ksmlarn toprak ile yaplan elektriksel balant dzenine topraklama denir. Topraklama bakir veya alminyumdan yaplm olmal, Direnci 10 ohm dan byklere ek topraklama levhas konur. Radyoaktif paratonerlerin direnci 5 ohm kk olur 6. Kacak akm rlesi :Tketici devrede, gelen ve giden akmlarn birbirlerine eit olmad durumlarda, devreyi otomatik olarak kesen bir koruma cihazdr. Kacak akm rlesinde toprak hattna da gerek yoktur. Elektrik le lgili Fen Adamlarnn Yetkileri Elk. tesisi plan, proje hazrlanElk. i tesisi yapm letme ve bakm mas ve imzalanmas ileri ileri ileri 1. Grup 50 KW 150 KW 400V 1500 KW 35 KV 2. Grup 30 KW 125 KW 400V 1000 KW 35 KV 3. Grup 16 W 75 KW 400V 500 KW 400 V 1. Elektrik tesislerindeki kesiciler, ayrclar her trl havada devreyi tam ve gvenli biimde ayrm olmal 2. Ksa devre ve topraklama ilemi alma yerinin en yakn ksmlar zerinde ve her iki ucunda yaplmal 3. Ak hava elektrik tesisleri en az 180 santimetre ykseklikteki duvar veya tel kafes itle evrilmi olmal, ikaz levhalar taklmal, giri kaplar kilitli olmaldr. 4. Elektrik ebekelerinin bakm, onarm, yenileme ilerine balamadan nce, bu ebekelerden beslenen tketicilerde jeneratr bal olup olmad aratrlmal, ters besleme olup olmad tespit edilmelidir. Jeneratrlerde enversr alter bulunmaldr. Jeneratr ile ebekeyi ayran elemana Enversr alter denir. 5. Alternatif veya doru akm devrelerinde kullanlan sigortalar kapal bir tablo iine monte edilmeli, deeri 32 amper in stnde olan sigortalar en az bir alter veya anahtarla kontrol altna alnmaldr 6. Gerilim altndaki ksmlarn dokunmaya kar gerilimi 50 Volttan yukar olan alternatif veya 120 Volt tan yukar olan doru akml blmleri devreleri yaltlm olmal 7. Statik elektrie kar, gerekli yerlere statik elektrik yk gidericileri ve ntralizatrler konulmal 8. Parlayc, patlayc tehlikeli ve zararl maddeler bulunan yerlerde, aydnlatma devresi de dahil olmak zere elektrik tesisat bir yl gemeyen srelerde ehliyetli elemanlar tarafndan kontrol ve bakma tabi tutulmal. 9. Topraklama tesisat periyodik olarak en az ylda bir, yer deitirebilen iletme elemanlar iin alt ayda bir defa yetkili teknik elemanlar tarafndan muayene ve lmleri yaplmaldr. 10. Elektrik retim, iletim ve datm tesislerinin topraklama tesisat, hatlar hari 2 ylda bir, enerji nakil ve datm hatlarnn topraklamalar ise en ge 5 ylda bir muayene ve denetlemeye tabi tutulmal, kaydedilmeli. 11. Paratonerler ve yldrma kar alnan dier koruyucu tertibat en az ylda 1 defa ehliyetli elektrikiye kontrol ettirilmeli, dzenlenen belge iyerinde bulundurulmaldr 12. naat antiyeleri ile ak alma yerlerinde kullanlan elektrikli el aletleri kk gerilim veya 1/1 oranl, gvenlik transformatrnden elde edilen gerilimle altrlmal veya zel imal edilmi ift yaltkanl olmaldr. 13. Gvenlik transformatr kullanlmas halinde k devresine yalnz 1 adet elektrikli el aleti balanmaldr 14. Alak, Yksek Gerilim arasndaki snr gerilim deeri 1000 V ,Tehlikeli Gerilimin alt snr deeri 50 V 15. Parlayc, patlayc ve yanc maddelerin imal edildii, ilendii veya depoland yerler, su depolar gi bi yksek yerler, yldrma yldrmlk tesisat ile, hava hatlar uygun kapasitedeki parafudr ile korunacaktr. 16. Son yllarda byk kullanm alan bulmu olan yeni bir kesici tipi olan, ama srasnda ark zerine Sabit basnl gaz flenerek ark sndrlen, yanmayan, Dielektrik dayanm yksek ve zehirsiz olan gaz SF 6 17. Alak gerilim tesislerinde dolayl dokunmaya kar nemli ve en ok uygulanan, hata akm ile faaliyete geen devre elemanlar ile salanan koruma yntemi Beslemenin otomatik olarak kesilmesi yntemidir. 18. 250-450 kV gerilime yaklama mesafesi 3,5 m dir. 19. Yer alt kablolarnda yaplacak bir ilemde, elektrik kesilmesinden hemen sonra Kapasitif boaltmay temin iin, zerinde allmas gereken kablolarn btn iletkenleri ksa devre edilmeli ve topraklanmaldr 20. Sabit olmayan tesislerde topraklama kontrol 6 ayda bir yaplmaldr 21. Havai hat aa direklerinde yaplacak almalara balanmadan nce izolatr sk balar zlmelidir Hava hatt iletkenlerinin en byk salnml durumda yaplara olan en kk yatay uzaklklar Hattn izin verilen en yksek srekli iletme 0-1 13672,5170gerilimi (KV) 36 72,5 170 420 Yatay uzaklk (m) 1m 2m 3m 4m 5m

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 89

24/ KALDIRMA ARALARINDA SG

Kaldrma, tama, istifleme Kaldrma aralarnn snflandrlmas ve elemanlar Kaldrma aralarnda periyodik kontroller , lgili mevzuat Kaldrma Ve letme Makinelerinin Snflandrlmas
Vinler (kule vinler, mobil vinler, oklu, rayl, kprl, ayakl kprl, seyyar vinler, grgr vinler, caraskallar ) Platformu kaldrc arabalar (forklif), Palangalar (elektrikli, pnmatik, hidrolik, zincirli, halatl), Asansrler Tamburlarnn yanlar flal olmaldr. Fla genilii sarlan halatn apnn 2,5 kat olmal, Halatn ucu tambura iyi balanm olmal, yivli tambur zerinde en az iki sarm halat kalmaldr

90

Tamburlar

Zincirler

Halatlar

Zincir baklalarndaki anma bakla kalnlnn drtte birini gemise zincir kullanlmamaldr Baklalardaki boyuna uzama %5 i gemise zincir kullanlmamaldr. En ar yk iin, kaldrma ve balama (sapan) zincirlerinin ve kancalarnn gvenlik kat says en az 5 olacak elik halatlarn gvenlik kat says 6 dan aa olmayacak ve halatlarn ek yerleri, halkalar, balk ve balantlar halatlarn kaldraca en ar yke dayankl olacaktr 6 bkml elik halatlarn 50 santimetre veya zel elik halatlarn1 metre boyunca dayanmlarn, aada gsterilen miktarlarda kaybetmi olanlar kullanlmayacaktr. 7 telli elik halatlarda % 12, 19 telli elik halatlarda % 20, 37 telli elik halatlarda % 25, 61 telli elik halatlarda % 25, Seal zel elik halatlarda % 12, gen bkml zel elik halatlarda% 15, zel elik halatlarda % 20. elik halatlarn balant ksmlarnda tellerin anmas, kopmas ve balantnn gevemesi gibi hallerde, halatn 1-3 metresi, uygun ekilde kesilecek ve halatn balar, yeniden uygun ekilde balanacaktr. Kaldrma veya ekme ilerinde kullanlan ip halatlar, iyi cins kenevirden veya benzeri elyaftan yaplacak ve bunlarn kopmaya kar, gvenlik kat saylar en az 3 olacaktr. Kaldrma aralarnn kancalarnn gvenlik kat says (tama gc),tayacaklar ykn en az; el ile alanlarda 3 katna, mekanik olarak alanlarda 4 katna ve erimi maden veya yakc veya andrc (korozif) maddeler gibi tehlikeli ykleri tayanlarda ise, 5 katna eit olacaktr. Ray stnde alan vinlerde, vin kabinine ve vin kpr geitlerine kmay salayan sabit merdivenlerle vin kprlerin her iki tarafnda ve kpr boyunca en az 45 santimetre geniliinde geit veya sahanlklar bulunacak. Vin arabalarnn altna ve stne rastlayacak tesisler arasnda 180 santimetreden az aklk braklmayacak 5 ton veya daha fazla yk kaldran vinlerde,2 elektrikli fren veya bir elektrikli ve bi r mekanik fren bulunacak

Kaldrma ara ve makinelerinde kaldrma ve balama (sapan) eleman olarak muhtelif cins halatlar kullanlr. Kendir, naylon, fiber, cam, demir, elik ekme ve tel halatlardr Tel-elik halatlar Belirli periyotlarla uygun ya ile yalanmaldr. Kaynak alev ve slarna maruz braklmamaldr. Gvenlik kat says en az 6 olmaldr. Tel halatlarn muayenesi: Hareketli halatlarda, bir halat sarmnda rasgele dalm 6 ve daha fazla krk tel varsa veya 1 kordonda 3 ve daha fazla krk tel varsa, Ask veya duran halatlarda, bir halat sarmnda 3 veya daha fazla krk tel varsa, Bir balantnn yaknnda 1 veya daha fazla krk tel varsa, Hareketli halatlarda, kordonlar arasndaki ubuklarda herhangi bir krk belirtisi varsa halat deitirilmeli.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 90

Bir halatn ap, aadaki deerlerin altna indiyse, halat deitirilmelidir. 19 mmye kadar apl halatlarda 1mm., 22-28 mm arasnda apl halatlarda 1,5 mm 32-38 mm arasnda apl halatlarda 2mm.

91

Vinler ve krenler

Transportrlerde Gvenlik

Kaldrma makineleri almaya balamadan nce operatrleri tarafndan kontrol edilmeli, elik halatlar, zincirler, kancalar, sapanlar, kasnaklar, frenler ve otomatik durdurucular, her ayda bir kontrol edilecek. Yksek gerilim hatlar yaknnda almak gerekiyorsa, gerilim ile en az 3048 cm.lik uzaklk olmaldr. Operatr vincini terk ediyorsa stop etmeli, istenen deerler arasnda almyorsa derhal durdurmaldr. Normalin zerinde bir yk kaldrlyorsa yk 3 -5 cm kaldrldktan sonra frenler test edilmelidir Vinle kaldrlan ykler kesinlikle alanlar zerinden gememelidir. Yk kaldrlmadan nce iaretci tarafndan etrafta alanlar alma blgesinden uzaklatrlmaldr Hi kimse ykn ya da kancann zerine binmemeli, vin bumunun tellere taklmamas iin dikkat etmeli Vinlerin zerindeki limit alteri iptal edilmemelidir , yangn sndrme tp hazr olmaldr Byk yklerin saa sola sallanmamas iin yedekleme halat kullanlmaldr Dengeyi artrmak iin, daha fazla denge arl ya da daha fazla tespit tertibat kullanlmaldr

Yksekte bulunan konveyrlerin kenarlarnda yry platformlar olacaktr. zerlerinden geilmesi iin geit platfomlar yaplacaktr. Altlarna sa veya tel kafes koruyucular yaplacaktr. Uzun mesafeli konveyrlerde ikaz sistemi olacaktr. Gvenlik teli-Gvenlik stoplar olacaktr Eimli konveyrlerde enerji kesilmesi halinde ters hareketi nleyici mekanik bir tertibat bulunacak Kaldrma makinalar, kabul edilen en ar yknen az 1.5 katn, etkili ve gvenli bir ekilde kaldracak ve askda tutabilecek gte olacak ve bunlarn bu yke dayankl ve yeterli yk frenleri bulunacaktr. Pnmatik transportrlere, tayacaklar, malzemeler el ile verildii ve besleme aznn ap 30 cm veya daha byk olduu hallerde, bu azlara, kanallardan en az 1 m uzakta uygun huniler yaplacaktr. Forkliftlerin park edilmesinde uyulacak kurallar El freni ekilmeli ve vites kumanda kolu boa alnmaldr. Motor stop edilmeli, kontak anahtar yerinden karlmaldr. Elektrikle alan forkliftlerde ak fii karlmal ve arja balanmaldr. LPG ile alan forkliftlerde tpn ateten uzak olmas salanmaldr. atallar yere gvenli bir ekilde indirilmelidir. Aran zorunlu durumlarda eimli bir yerde durmas gerekiyorsa tekerlekleri takozla desteklenmeli. i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 378 Kaldrma makineleri ve aralar her almaya balamadan nce, operatrleri tarafndan kontrol edilecek ve elik halatlar, zincirler, kancalar ayda bir kontrol edilecek i Sal ve Gvenlii Tz Madde: 376 Kaldrma makinalar,kabul edilen en ar ykn en az 1.5 katn, etkili ve gvenli bir ekilde kaldracak ve askda tutabilecek gte olacak ve bunlarn bu yke dayankl ve yeterli yk frenleri bulunacaktr. Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii 11/2/2004 tarih, Madde 7 yerinde kullanlan i ekipmannn kontrol Fiziki (Gzle) Muayene Deneyleri artnamelere Uygunluk Deneyleri Madde 373 - Normal vinler ile oklu, rayl ,kprl ,ayakl kprl, tek rayl, motorlu seyyar, seyyar atlye vinleri ve platformlu kaldrc arabalar, maunalar, elektrikli, pnmatik, hidrolik zincirli ve halatl palangalar gibi kaldrma makinalar ve aralarn tamburlar, kaldraca yke ve kullanlacak halatn ap, nitelik ve sarg saysna uygun olarak yaplacak ve iki yan gerekli ykseklikte fatural olacaktr. Madde 374 - Kaldrma makinelerinin elik halat ular, tambur iine salam bir ekilde balanacak ve halat zerindeki kaldrma kancalar en aa seviyede olduklarnda, tambur zerinde en az iki tam devir yapacak boyda halat sarl kalm bulunacaktr. Madde 375 - Elektrikle alan kaldrma makinelerinde, belirtilen st ve alt noktalar geildiinde, elektrik akmn otomatik olarak kesecek ve tamburun hareketini otomatik ekilde frenleyecek bir tertibat bulunacak. Madde 436 - Kaldrma ara ve makinelerinin yk kancalar; demir, dvme, elik veya uygun malzemeden yaplm olacak,yklerin kurtulup dmelerini nlemek iin, gvenlik mandal, uygun gvenlik tertibat bulunacak. Madde 437 - Eit kollu sapanlarla tanamayacak ykler iin, kollar eit boyda olmayan sapanlar kullanlacak

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 91

25/ MOTORLU ARALARDA SG

Motorlu ara ve i makinesi operatrlerinin belgeleri makineleri ile yaplan ilerde almalarda emniyet tedbirleri Forkliftler ve vinlerle yaplan iler Motorlu ara ve i makinelerinin bakm ve onarmnda dikkat edilmesi gereken hususlar Motorlu ara ve i makinelerinin periyodik testleri lgili mevzuat Motorlu ara kullanclar, Motorlu bisiklet kullanacaklar iin, A1 Motosiklet kullanacaklar iin, A2 Otomobil, minbs ve kamyonet kullanacaklar iin, B Kamyon kullanacaklar iin, C ekici kullanacaklar iin, D Otobs kullanacaklar iin, E Lastik tekerlekli traktr kullanacaklar iin, F snf src belgesi gereklidir. makinesi kullanclarnda ise iki trl ehliyet vardr;Birincisi i makinesi kullanma yetki belgesi (operatr belgesi), kincisi ise G snf src belgesidir.Eer i makinesi operatr trafie kmyorsa sadece iyeri hudutlar iinde alyor ise operatr belgesi yeterlidir. Loder Buldozer i makinas kullanan operatrlerin sahip olmas gereken G snf ehliyet Bir i makinesi park edildiinde basncn boaltlmamas gerekir Makinalar: Yol inaat makinalar ile benzeri tarm, sanayi, bayndrlk, milli savunma ile eitli kurulularn i ve hizmetlerinde kullanlan; i amacna gre zerine eitli ekipmanlar monte edilmi, karayolunda insan, hayvan, yk tamasnda kullanlmayan motorlu aralardr. Lastik tekerlekli traktr(kepe takl deilse i makinas deildir. Ehliyeti F olarak ayrdr, kulland aparata gre tarm, sanayii, inaat olarak deiir. 27 Ekim 1996 Tarih ve 22800 sayl Resmi Gazetede ilan edilen 2918 Sayl Karayollar Trafik Kanunu'nun 42.maddesinde yaplan deiiklik ile Makinas kullanan ahslarn Operatrlk Belgesi almalar ve ayrca karayoluna kacak lastik tekerlekli i makinalarn kullanacak olanlardan ( G ) Snf Src Belgesi almalar Yasal bir zorunluluktur. makinesi operatrlk belgesi ile tat trafiine ak yollarda makine kullanlamaz, Motorlu Arabalarda Alnacak Gvenlik Tedbirleri Madde 456 ; Motorlu arabalarn gndz ok lo ve karanlk yerlerde veya gece kullanldnda, n ve arka klar yaklacaktr. Motorlu arabalarn operatr platformlarnn stleri ve kenarlar, demir veya elikten yaplm salam boru korkuluklarla korunacaktr. Madde 457 ; Motorlu arabalarn gl frenleri olacak ve dikiz aynalar bulunacaktr. Tekerlekleri veya trtllar, ase dnda ise bunlar uygun ekilde korunacaklardr. Madde 458 ; Benzin, mazot ve benzeri yaktla alan motorlu arabalar, patlayc maddelerin, tozlarn ve parlayc buharlarn bulunduu yerlerin yaknnda, binalarn ilerinde, vastalarn akaryakt depolarnn doldurulduu kapal yerlerde kullanlmayacaktr. Madde 459 ; Motorlu arabalarn klakson, an veya zil sesleri, iyerindeki dier sinyal seslerinden farkl, dier makinelerin meydana getirdii grltleri bastracak kadar kuvvetli ve titiz olacak Madde 460 ; Grevli olmayanlarn motorlu arabalar ve rmorklar zerine kmalar, operatrler tarafndan nlenecek ve bunlar, zerinde aka gsterilmi bulunan en ar ykten fazla yklenmeyecek ve ykler, arabann gabarisi dna tarlmayacak ve salam bir ekilde balanacaktr. Madde 461 ; yerlerindeki demiryollar ebeke ve tesislerinin ina, tertip, tanzim, ykleme, boaltma, iletme, bakm ve onarm ileri T. C. Devlet Demiryollar mevzuatna gre yaplacaktr. Madde 462 ; yerlerindeki tren personeli ve grevlilerinden bakalar, hareket halinde olan vagon ve lokomotifler zerinde bulunmayacaklardr. Madde 463 ; yerlerindeki demiryollarnn, binalara yakn olarak gemeleri zorunlu olan hallerde, bu binalara demiryolu tarafndan kap almayacak ve buralarda iiler durmayacak, yasaklayan uyarma levhalar bulunacak. Madde 464 ; yerlerinde, demiryollar seviyesinde btn geitler kapatlacak ve bunlarn ye rine, yayalar ve aralarn gemesine zg st veya alt geitler yaplacaktr. Madde 465 ; Akaryaktla alan lokomotiflerin yakt depolarnn doldurulmasna yarayan azlar, doldurma dnda kapal tutulacak ve doldurma srasnda motorlar durdurulacaktr .

92

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 92

Madde 466 ; Elektrikli lokomotif makinistleri, kumanda kol veya kollarn karp almadan veya bunlar 93 kilitlemeden yerlerini terk etmeyeceklerdir. Madde 467 ; yerlerindeki lokomotiflerin makinistleri, lokomotifler harekete gemeden nce veya yol geitlerine yaklarken veya binalara girerken veya dier tehlikeli yerlerde sesli ve kl uyarma yapacaklardr. Madde 468 ; yerlerinde, lokomotife bal olmadan bir vagona veya bir katara yer deitirildiinde, o vagon veya katar, el freni ile kontrol altnda tutmak iin, bir ii grevlendirilecektir. Yeri deitirilecek vagonlar hareket ettirilmeden nce, vagonlar arasnda veya altnda veya ray zerinde hi bir iinin kalmad kontrol edilecektir. Madde 469 ; Lokomotifler veya vagonlar bir binadan karken veya bir binaya girerken tren personelinden bir grevli, uygun aralkla vagonlarn nnde ilerleyecek ve gerekli uyarmalar yapacaktr. Madde 470 ; yerlerindeki bakm ve onarm hatlarnn makaslaryla, parlayc, patlayc, korozif veya tehlikel i maddeler tayan sarnl vagonlarn bulunduu hatlarn makaslar kilitlenecek Madde 471 ; Parlayc svlarn veya gazlarn ykl bulunduu vagonlar, boaltma veya doldurma rampalarnda bulunduklarnda, bunlar ve balant borular topraklanacaktr Madde 472 ; Vagonlarn ykleme veya boaltlmasnda alan iiler, vagonlara bir kalas zerinden gemek zorunluluunda kaldklar hallerde, uygun basamak talar aklacak ve kalasn her iki ba salamca balanacak Madde 473 ; Kenarlar ak vagonlardan mekanik kepelerle dkm halindeki maddeler veya mknatsl vinlerle metal paralar boaltlrken, iiler vagon iinde bulundurulmayacaktr. Madde 474 ; Kenarlar ak vagonlarn veya cevher vagonlarnn dip kapaklarnn almasnda, sap ksmnda bir koruyucu bulunan emniyet anahtarlar kullanlacaktr. Madde 475 ; Yk vagonlarndan yere boaltlan malzeme, hat gabarisi dnda bulundurulacak ve hatlara doru kaymayacak veya yklmayacak ekilde istif edilmi olacaktr. Madde 476 ; Sv, kvaml veya yar kat korozif maddelerle parlayc veya zehirli maddeler ve basnl gazlarn tanmasnda kullanlan sarnl vagonlar, doldurulma ve boaltlmalarnda srekli bir gzetim altnda bulundurulacak ve bu ilerin bitiminde, kullanlan boru ve rekorlar ortadan kaldrlacaktr. Doldurma ve boaltma ilerinin durdurulmas gerektii hallerde, kullanlmakta olan boru ve rekorlar, yerinden karlacaktr. zel Tipteki Ekipmannda Bulunacak Asgari Ek Gerekler 1. zerinde ii bulunan i ekipman, ekipmann bir yerden bir yere gtrlmesi srasnda tekerleklere veya paletlere taklma veya iiler iin oluacak btn riskleri azaltacak ekilde uygun sistemlerle donatlacaktr. 2. ekipmannn ekicisi ile ekilen ekipman veya aksesuarlar ya da yedekte ekilen her hangi bir nesnenin, birbirine arpma veya skma riskinin bulunduu durumlarda, arpmay nleyecek koruyucularla donatlacaktr. 3. ekipmannn hareketli ksmlar arasnda enerji aktarmn salayan ksmlarn yere temas nedeniyle hasar grmesi veya kirlenmesine kar nlem alnacaktr. 4. zerinde ii bulunan hareketli i ekipman, normal alma koullarnda devrilme riskine kar; Cihaz bir eyrekten (90 derecelik a) fazla dnmeyecek ekilde yaplm olacak Bir eyrekten fazla dnyorsa, zerinde bulunan iinin etrafnda yeterli aklk bulunacak Ayn etkiyi salayacak baka sistem olacaktr. Bu koruyucu yaplar i ekipmannn kendi paras olabilecektir alma srasnda i ekipman sabitleniyorsa veya i ekipmannn, devrilmesi mmkn olmayacak ekilde tasarm yaplmsa koruyucu sistemler gerekmez. ekipmannda, ekipmann devrilmesi halinde, zerinde bulunan iinin ekipman ile yer arasnda skarak ezilmesini nleyici sistem bulunacaktr. 5. zerinde bir veya daha fazla iinin bulunduu forkliftlerin devrilmesi iin; Src iin kabin olacak , Forklift devrilmeyecek yapda olacak , Forkliftin devrilmesi halinde, yer ile forkliftin belirli ksmlar arasnda , yeterli aklk olacak , Forklift, devrilmesi halinde srcnn forklift paralar tarafndan ezilmesini nleyecek yapda olacak 6. Kendinden hareketli i ekipman hareket halinde iken , a. Ekipmanda yetkisiz kiilerce altrlmasn nleyecek donanm bulunacaktr. b. Ayn anda hareket eden birden fazla eleman bulunan i ekipmannda arpmay nleyecek nlemler alnacak c. Ekipman frenleyecek ve durduracak bir donanm bulunacaktr. d. Gr alannn yetersiz kald durumlarda, gr iyiletirmek iin uygun yardmc aralar kullanlacak. e. Gece veya karanlk yerlerde iilerin gvenliini salayacak aydnlatma sistemi bulunacaktr. f. ileri etkileyebilecek yangn kma tehlikesi olan i ekipmannn kendisinin veya yedekte tad ekipmann kullanld yerde yeterli yangn sndrme cihazlar bulunacaktr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 93

26/ EL ALETLERYLE ALIMLARDA SG

El aletleri o Elektrikli , o Pnmatik , o Hidrolik , o Mekanik El aletlerinin kullanmnda dikkat edilecek hususlar lgili mevzuat Atlyelerde kullanlan alet ve makineler balca iki guruba ayrlr: Elektriksiz el aletleri ve makineleri, Elektrikli el aletleri ve makineleri. ELEKTRKSZ ALETLERDE GVENL Elektriksiz el aletleri, i yerlerinde elektrikli alet ve makineler dnda el becerisine dayal olarak kullanlan aletlerdir. yerlerinde kullanlan belli bal el aletleri (takmlar) unlardr. Kesici aletler: Metal ve aa i paralarnn kesilmesi ilemlerinde kullanlan aletlerdir (testereler: demir ve aa testereleri; makaslar: el,kol ve kollu tezgah makaslar; keskiler: dz, trnak, yan keskileri, baklar vb.), Vurma aletleri: paralarnn imalat veya tamirat srasnda darbe ilemini yapan sapl aletlerdir (balyozlar; ekiler: demir ve marangoz ekileri; bask ve tokmaklar), Sktrma aletleri: (mengeneler: tesviyeci, demirci, marangoz mengenesi; ikenceler ; anahtarlar: tek kollu ve ift kollu anahtarlar; penseler: dz, yan keski, kaynak, ayarl ve karga burun; tornavidalar vb.), Ee le alma : paralara biim vermek, yzeyleri dzeltmek ve ilemekte kullanlan bir el aletidir Eelemede titreim olmamas iin i paras mengeneye balanmal, Eeler (sertletirilmi metalden yapld iin) ok krlgandr. arpldnda krlarak kopan para bir kazaya sebep olabilir El Testeresi le alma ; El testeresi, markalanm kk i paralarnn fazlalklarn kesmeye yarayan ara Elle kesmede uygun hz dakikada 40-50 gidi-gelitir, Testere lamas eilmeye ve bklmeye dayankl deildir.Bu ykler altnda aniden krlarak eli yaralayabilir, Tornavida le alma Vida bana uygun tornavida seilir, Tornavida sapna eki ile vurulmaz Vidalanacak para elle tutulmaz, Pens le alma ; Paralar tutmaya ve ayarlama yapmaya yarayan (pense, karga burun vb.) aletlerdir. Hibir suretle (anahtar gibi) cvata veya somunlarn sklp taklmasnda kullanlmaz, Her zaman ie uygun byklkte ve biimde pens seilir, Parmaklar pensin azndan uzak tutulur, Pens ekilenmemelidir Anahtar le alma Cvata bana ve somuna uygun lde anahtar seilir, Az bozulmu anahtarlar kullanlmaz, Daima anahtarn kolu (itilerek deil) vcuda ekilerek allr, Anahtar kolu boru paras ile uzatlarak allmaz eki le alma eki kullanrken eller yal veya terli olmamaldr(yal el, ekicin elden kaymasna sebep olabilir), Kullanm ncesi, sapn gevek veya krk olup olmad kontrol edilir, Kullanmda eki sapn ekice yakn tutmak doru deildir, Keski le alma Keski kullanrken gvenlik gzl taklmaldr, Keskiler sertletirilmi elik paralar zerinde kullanlmamaldr, eki ile keski kullanrken, keskinin banda apak braklmaz, Markalama Aleti le alma Pergel gibi sivri ulu aletler cepte tanmaz, Keskin aletlerin kullanlmas, kr olanlara oranla daha emniyetlidir. Kullanm ncesinde daima(izeceklerin ve pergellerin) bilenmi olup olmadklar kontrol edilir.

94

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 94

Elektriksiz aletleri kullanrken genel kurallar; 95 Her aletin kendine ait depolama yeri bulunmaldr. El aletleri srekli bakm isteyen aletler olduu iin, hemen her i balangcnda ve bitiminde bu aletlerin salaml kontrol edilmelidir. Takmlar kullanlmadan nce muayenesi yaplp gerekli tamiratlar (mesela, balar mantarlam vurma aletleri talanmal, saplar krlm veya gevemi ise bunlar yenilenmelidir vb.) yaplmaldr. ELEKTRKL ALETLERDE GVENL a) Matkap, testere ve talama arklarn kullananlar, eldiven,kravat, kolye takmamal, bol elbise giymemeli, b) Kvlcm olabilecek ilerde yangn tehlikesine kar i elbiselerinde ya ve zc art bulundurulmamal, c) Ar olan elektrikli aletlerin drlmesi riskine uygun alanlar tedbirli (koruyucu ayakkab giymek vb.) olmal, d) Elektrikli aletlerin yksek yerlerde kullanlmas srasnda, aletin krlmas veya elektrik arpmas ile dmelere kar (kemer ve omuz koruyucular vb.) zel nlemler alnmal, Matkap le alma ; Darbeli (beton ilerinde) ve darbesiz (metal, tahta vb.) olmak zere iki eittir. Malzeme cinsine gre matkap ucu seilmeli Elektrik motorunun topraklanmam olmas, Titreim ve sese kar iyi korunma salanmaldr. Testere le alma ; Eski ve mrn tamamlam testerenin Kullanlmas gerekir Bileme ve Talama ark le alma ; Koruyucu gzlk kullanlmal arkn salam taklmamas, kazaya neden olabilir Hasarl arklarn kullanlmas, kazaya neden olabilir Pnmatik el aletlerinde gvenlik a) Kullanm srasnda mutlaka gzlk veya yz maskesi kullanlmaldr. b) allan yere basnl hava ile alldna dair uyar levhas konulmaldr. c) alma blgesinde alanlar var ise tozlardan, kvlcmlardan etkilenmemeleri iin siperlik kullanlmal. d) Toz ve nem alete zarar verebileceinden aletlerin hava girilerinde filtre olmas tercih edilmelidir. e) Pnmatik el aletlerinin bakmlar dzenli yaplmaldr. Aletler yalanm ve temiz halde bulundurulmal. f) Sadece tavsiye edilen atamanlar kullanlmaldr. g) Aletin krlma ya da kaymasndan kaynaklanabilecek el ve ayak kesilmelerine kars dikkatli olunmaldr. h) Basnl hava ile kesinlikle elbise temizlii yaplmamaldr. Zorunlu hallerde makinalarda temizlik yaplacaksa nozul basnc 2,1 kg/cm nin altnda olmak kouluyla ve KKD kullanlarak temizlik yaplmaldr. Basnl hava hortumlarnda gvenlik a) Hortum aplarnn ve balantlarnn uygun olmasna dikkat edilmelidir. b) zel yerlerde (anma, kesilme, kvrlma riski yksek) zel hortumlar kullanlmaldr. c) Hortumlar en az 10,5 kg / cm ye dayankl olmaldr. d) Hortumdan bir miktar havay pskrttkten sonra el aletlerine hortum balanmaldr. e) Hortum balantlar iin uygun kelepeler kullanlmaldr. f) ngrlen basncn zerindeki bir basnta alma yaplmamaldr. g) Kullanmadnda ya da alet deimelerinde hortumlardaki hava girii kapatlmaldr. h) Hortumlarn rengi iinden geen basnl gazn karakteristiini yanstmaldr. El Aletleri le Yaplan almalarda Genel Gvenlik Tedbirleri a) Emniyet Gzl kullanlmaldr. b) e Gre Uygun alet kullanlmaldr. c) Usulne Uygun olarak kullanlmaldr. d) Merkezi bir kontrol sistemi olmaldr. e) alma yerlerine uygun malzemelerle ve uygun ekilde tanmaldrlar. Elektrikli aletleri kullanrken genel SG kurallar; 1. Tanabilir elektrikli el aletlerinin saplar, yeterli cins ve kalnlkta akm geirmeyen bir maddeyle kaplanacak ve bu aletlerde devreyi kapal tutmak iin, srekli olarak baslmas gereken yayl devre kesici(enterptr) bulunacak. 2. Parlayc, patlayc maddelerin imal edildii ve depoland yerlerde, elektrikli aletler kullanlmayacak. 3. El aletleri, yerlerde, merdivenlerde, geitlerde veya iilerin geit olarak faydalanabilecei bir yer zerinde ortada bulundurulmayacak ve dolap, en az 2cm ykseklikte eteklii bulunan raflar yaplacaktr. 4. Pnmatik cihazlarn kumanda tetikleri operatr elini ektiinde, hava giri supab otomatik kapanacak.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 95

27/ BAKIM VE ONARIM LERNDE SG

Makina, Elektrik, Bina ve Tesisler Bakm onarm ilerinde dikkat edilecek hususlar o Bakm ve onarm ncesi o Bakm ve onarm srasnda o Bakm ve onarm sonras lgili mevzuat Bakm ve onarm ilerinin yaplmasnda hedef: 1. Sistemin dzgn almasn salamak, 2. Tesisin mrn uzatmak, 3. Arza ve kaza olmadan, tespit yapp tedbir almak, Bakm eitleri: 1. Arza vuku bulduka (problem ortaya ktka) yaplan bakm ve onarm, 2. Problem ortaya kmadan yaplan (programl) bakm ve onarm, a) Para deiiklii yapmadan bakm, b) mr bitmi paralar deitirilerek yaplan bakm, Bakm, Onarm lerinde ok Rastlanan Kazalar 1. Elektrie arplma: a) Sistemin enerjisinin kesilmemi olmasndan, b) Ortamn ok iletken bir ortam olmasndan, c) Kullanlan seyyar elektrikli cihazlarn izolasyonunun uygun olmamasndan, d) Seyyar aydnlatma lambalarnn dk gerilimli (24 Volt) olmamasndan, Bakm-onarm ilerinde ok rastlanan kazalar 1- Makine ve tesislerin veya tesisteki herhangi bir parann mrnn bitmi olmasndan dolay meydana gelen kazalar. 2. Hareketli ksmlarda yaralanma. Bu tr kazalar makine veya tezgh durdurulmadan tamir bakm yaplyor olmasndan dolay meydana gelmektedir. 3. Zararl zehirli gaz, toz ve sisler dolaysyla zehirlenme ve boulmalarn meydana gelmesi. 4. Parlama, patlama, yanma eklinde meydana gelen kazalar. 5. Dme eklinde meydana gelen kazalar. 6. Kiisel koruyucu malzemelerin kullanlmamas sebebiyle meydana gelen kazalar. Bakm ve Onarm lerinde Kazalarn Maydana Geli Sebepleri 1. almalarn aceleye getirilmesi, planl yaplmamas, 2. Gerekli yerlerden izin alnmamas, izin veren makamlarn gerekli tedbiri almamas, 3. Uzman kiilerin veya ekiplerin bulunamamas veya ekiplerin noksan oluu, 4. alma ortamnn uygun aydnlatlmam olmas, 5. Bakm onarm ncesinde, ie balamadan nce tedbirlerin alnmam olmas, ie tedbirsiz balanmas, 6. alma esnasnda uygun tedbirlerin alnmam olmas, 7. in bitiminde, daha nce sklm olan emniyet tedbirlerinin tekrar yerletirilmemi olmas, 8. Bakm onarm esnasnda tesiste meydana getirilen deiiklikler var ise bu deiikliklerin operatre izah edilmemi olmas, 9. Malzemelerin uygun kullanlmamas (Emniyet kemerinin iskele gibi kullanlmas gibi) Bakm ve Onarm ncesi; Bakm onarm almalarna izin verilmesi hususunda bir sistem kurulmaldr. Bu sistemde; yneticilerin, iilerin, mteahhitlerin ve dier ahslarn uymalar gerekli tedbirler ak ve net ekilde belirlenmelidir. Bu sistemde; Yaplacak i, i kimin denetleyecei, Alnacak gvenlik tedbirleri, e balamadan nce alanlar tarafndan alnacak gerekli tedbirler, (rnein; fiziksel kilitleme aygtlarnn taklmas, tehlike uyar levhalarnn aslmas, ie uygun kiisel koruyucularn kullandrlmas) alma alannn gvenli olup olmadnn tespiti ve gvenli hale getirilmesi, alma izninin kaldrlmasndan nce yaplmas gerekli ilemlerin belirtilmesi, bu ilemlerin kimler tarafndan yaplacann ak olarak yazlmas, belge sisteminin yerletirilmesi, gerekmektedir.

96

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 96

Madde 499 ; yerinde alanlar; bina veya bina ksmnda, inaatta, makinede, tesisatta, alette ve 97 edevatta grecei noksan veya tehlikeli durumu, amirine veya bakm ve onarm ileriyle grevli olanlara hemen bildirecek ve iveren de bu kusurlar en ksa zamanda ve uygun ekilde giderecektir. Madde 500 ; Bakm ve onarm ilerinin yaplabilmesi iin, koruyucu tertibatn kaldrlmas gerektii hallerde, bunlar makine durdurulduktan ve onarm ilerinden sorumlu olanlardan izin alndktan sonra kaldrlacak ve onarm ilerinden sorumlu kii, onarlan makine, cihaz veya tesisatn almasna izin vermeden nce, koruyucu tertibatn uygun ekilde tekrar yerlerine konulup konulmadn kontrol edecektir. Madde 501 ; Bakm ve onarm ilerinde, uygun ve yeterli bir aydnlatma salanacak ve gerektiinde zel aydnlatma yaplacak, bakm ve onarm ileriyle grevli iilere, alev geirmez el lambalar verilecektir. Madde 502 ; Bakm ve onarm ileri ile grevlendirilenlere, yaplacak ilerin gerektii btn aletleri alabilecek byklkte ve iyerindeki platform veya dier yksek yerlere tehlikesizce ekebilecek takm antalar veya kutular verilecek, onarm ilerinde kullanlan byk aletlerin tanmas iin, zel el arabalar bulundurulacaktr Madde 503 ; Bina ve tesisatta yaplacak bakm ve onarm ilerinde, geici olarak uygun ve gvenli sabit merdivenle platformlar, geit veya iskeleler yaplacaktr. Madde 504 ; yerlerinde bakm ve onarm ileri, bu yerlerdeki almalar durdurulmadan yapld hallerde, gerekli gvenlik tedbirleri alnacaktr. Madde 505 ; Kuyu veya dier yeralt tesislerinde yaplacak bakm ve onarm ilerinde;zararl, zehirleyici, boucu veya parlayc gaz veya svlarn tehlikeli bir ekilde toplanacaklar gz nnde bulundurularak gerekli ve yeterli gvenlik tedbirleri alnacaktr. Bu gibi yerlerde, tecrbeli ve usta iiler altrlacak, bunlara uygun kiisel koruma tehizat verilecek ve tecrbeli bir veya birden fazla gzlemci grevlendirilecekti Madde 506 ; Hendek, ukur ve dier kaz ilerinin yapld yerlere, uygun ekilde payandalar ve korkuluklar yaplacak ve buralara, geceleri kl uyarma levhalar konulacaktr. Madde 507 ; Srekli olarak transmisyonla allan iyerlerinde, bakm ve onarm srasnda boa alnan kaylar, sabit kancalara veya uygun dier tertibata taklacaktr. Madde 508 ; Basnl kazanlar ve kaplar, basn altnda iken onarlmayacaktr. Madde 509; Betondan yaplm depolar iinde bakm ve onarm iin allmas ve zellikle betonun krlmas gereken hallerde, beton tarafndan emilmi bulunan maddelerin meydana getirebilecekleri tehlikelere kar, gerekli zel koruma tedbirleri alnacaktr. Madde 510 ; Tehlikeli gaz, buhar veya sislerin meydana gelebilecei tank veya depolar iinde yaplacak bakm ve onarm ilerinde; iilere maskeler, solunum cihazlar ile emniyet kemerleri gibi uygun kiisel korunma aralar verilecek ve i sresince tank veya depo azlarnda bir gzlemci bulundurulacaktr. Madde 511 ; Onarlacak depo veya tanklar, baka depo veya tanklarla balantl bulunduklarnda, balant borularnn vanalar, gvenli bir ekilde kapatlacak veya bu borular sklerek balant azlar, kr tapa veya kapaklarla kapanacaktr. Madde 512 ; Onarlacak tank veya depolarn iinde mekanik kartrma tertibat bulunduu hallerde, bakm ve onarma balanmadan nce, kartrc tertibatn g kayna ile balants kesilecek ve kartrclar, uygun ekilde takozlanacak, desteklenecek veya balanacaktr. Madde 513 ; Tehlikeli svlarn bulunduu tank ve depolar, en ge ylda bir defa kontrol edilecek ve onarmda bunlar tamamen boaltlacak, balant borular sklecek veya uygun kr tapalarla tkanacak veya vanalar kapatlacaktr. Birikinti ve amurlar, depo dnda duracak iiler tarafndan gelberi veya dier uygun aletlerle dar karlacak ve depo azndan ieri uzatlacak spiralli borular veya hortumlarla ve basnl su ile ykanacak ve gerektiinde uzun sapl aralarla kaznarak raspalanacak ve kvlcm ve darbe etkisiyle patlama veya parlama tehlikelerine kar, zel koruma tedbirleri alnacaktr. Madde 513 ; Dardan temizlenemeyen byk depolara iilerin girmesi gerektii hallerde, bu iilere;izme, eldiven, gzlk, elbise veya temiz hava maskesi gibi uygun kiisel korunma aralar verilecek ve depo aznda, iin sresince bir gzlemci bulundurulacaktr. yerinde buhar bulunduu ve temizleme ilerinde kullanld hallerde, deponun hava az ile buhar verilen azdan bakalar kapatlacak ve depo iine, basnl buhar verilecek ve depodaki svnn zelliine gre, buhar verme sresinin bitiminden nce, deponun dier azlar alacaktr. Madde 513 ; yerinde buhar bulunmad hallerde depo, su ile tamamen doldurulacak ve en az 24 saat kadar su verilmek suretiyle srekli olarak kartrlacaktr. Buhar veya akarsu verildikten sonra, dipte toplanabilecek birikintiler, uygun ekilde temizlenecek ve depo, en az 2 saat hava basma veya emme suretiyle havalandrlacaktr. Havalandrmann bitiminde deponun ii, ilgililerce kontrol edilecek, yaplan kontrol ve analizler sonucu, deponun uygun ekilde temizlenmedii anlalrsa, su veya buharla temizleme ve havalandrma tekrarlanacaktr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 97

98 Madde 514 ; inde iilerin almakta olduu kk depo veya kapal yerlere, gerektiinde srekli olarak ve uygun ekilde temiz hava verilecektir. Madde 515 ; Korozif, parlayc, patlayc veya zehirli maddelerin tand boru veya kanallarn onarm ilerine balanmadan nce, vanalar iyice kapatlp kilitlenecek veya uygun srg tertibat ile balanacak, boru ve kanallar tamamen boaltlacak ve bu arada kacak gaz veya buhar, dalp kayboluncaya kadar beklenecektir. Oksijenle kaynak veya kesme ileri yapld hallerde, borular ykanacak ve gerektiinde kaynar su veya buhar geirilecektir. Madde 516 ; Tehlikeli maddelerin tand borularn manon ve flanlarnn sklmesi gerektiinde, manon ve flanlarn etraf kurun bir levha ile korunacak ve nce flalarn alt ksmlarndaki somunlar, sznt balayncaya kadar gevetilecek, sznt kesildikten sonra flanlar tamamen alacaktr. Birbirine yapm veya kaynam olduu grlen flanlar, uygun bir kalem veya baka uygun bir aletle alacaktr. Madde 517; Tehlikeli maddelerin tand boru ve kanallarn onarm ileriyle grevlendirilen iilere, tanan maddelerin zelliklerine uygun kiisel korunma aralar verilecek ve iiler bunlar alrken kullanacaklardr. Madde 518; Kaynak ileri yaplan iyerlerindeki gaz tpleri, borular, elektrik kablolar ve benzeri malzeme; ezilmeyecek, devrilmeyecek veya dmeleri veya arpmalar nlenecek ekilde yerletirilmi olacak ve elektrik kayna yaplan yerlerde, uygun paravana veya blmeler bulundurulacaktr. Madde 519 ; Parlayc veya patlayc maddeler tanm olan kaplara, zerinde kaynak veya oksijenle kesme ii yaplmadan nce, bunlar buharla veya dier bir usul ile temizlenecek, zararl veya tehlikeli gazlarn, kap iinde kalp kalmad kontrol edilecek ve kaplar, kar bondioksit veya azot veya asal gazlar veya benzerleri ile doldurulacak, oksijenle kesme ileri yapld srece bu gazlardan biri, yava yava verilecektir. Madde 520 ; Gmlekli veya ift cidarl veya kapal kaplarda s veya kaynak ileri yaplmadan nce, bunlar iyice havalandrlacak ve kaynak ilerinin yapld srece hi bir ekilde oksijen verilmeyecektir. Madde 521 ; Korkuluklu platformlarla allmas imkan salanamayan ve 4 metreden fazla ykseklii bulunan binalarn d ksmlarnda, atlarnda ve benzeri yksek yerlerde, bakm veya onarm ileriyle her trl bina skme ve ykma ilerinde gerekli gvenlik tedbirleri alnacak ve alan iilere, uygun baret, emniyet kemerleri ve balama ipleri gibi kiisel korunma aralar verilecek ve iiler bunlar kullanacaklardr. Rutubetli ve iletken ortamlarda dk gerilimli (24 volt) aydnlatma cihazlar kullanlmaldr. inde parlayc patlayc maddelerin bulunduu kaplarn kaynakla tamir ve bakmnn yaplaca durumlarda bu depolar tamamen temizlenmelidir. Buharla temizlenip iine su doldurulduktan (azot veya karbondioksit gibi asal gazlar ile veya benzeri ile doldurulacaksa ) sonra yetkili teknik eleman nezaretinde en usta kiilere bu kaynak ileri yaptrlmaldr. Bu depolar buharla ykanabilecek ve iine su doldurulacak durumda deilse; zel olarak temizlenecek, raspalanacak,24 saat su verilmek suretiyle kartrlacak, en az iki saat havalandrlacak Yatay bak merdaneli planya (kalnlk) tezgahlarnda tabla ile bak merdanesi (frezesi) arasndaki boluk en fazla 3 mm olmaldr erit testere ve bk makinalar testerelerin balantlar en az ayda bir periyodik olarak kontrol edilmelidir Aspirasyon tesisatnn en az 3 ayda bir periyodik olarak genel kontrol ile temizlii yaplmaldr
Asit ileten borular I-duvarda ankastre olmamal II-tabanda gml olmal III-duvar stne denmeli

yeildir Buhar boru donanm temel rengi krmzdr.

me suyu boru donanm temel rengi

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 98

28/ YANGIN

Yanmann temel kavramlar ve yangn kimyasna genel bak Yangndan korunma Yangnlarn snflandrlmas ve sndrme ilkeleri Yangn risk deerlendirmesi Yangn srasnda gvenlik Kapal alanlarda modern yangn alglama ve alarm sistemleri ve zellikleri Yangn sndrme cihazlar ve sistemleri Yangn mdahale ve kurtarma ekibi Yangn ve evre ilikisi lgili mevzuat Yangn (Fire): Kat, sv veya gaz halindeki yanc maddelerin kontrol d yanma olaydr. Yava Oksidasyon (Oksidasyon, Oksitlenme): rnein, demirin ve bakrn oksitlenmesi, canllarn hcre solunum olaylar birer yava oksidasyondur. Yanma tarifinin iine girmez. Ama yava oksidasyon zamanla hzl oksidasyona dnebilir. rnein, bezir yana bulatrlm bir bez paras, normal artlar altnda kolaylkla oksitlenecek ve bu oksitlenme srasnda aa kan s ile scakl tutuma derecesine kadar zamanla ykselerek kendiliinden alevlenme meydana gelecektir. YANMA NEDR Yanc maddenin, s ve oksijenle belirli oranlarda birlemesi sonucu oluan zincirleme , kimyasal bir reaksiyon YANICI MADDE: Is karsnda yanc buhar veya gaz yada sv kartabilen kolaylkla korlaabilen maddeler YANGININ KAYNAKLARI 1. Ak Alevler 2. Elektrik 3. Ar Is 4. Kzgn Yzeyler 5. Kendi Kendine Tutuma 6. Kvlcm : 7. Statik Elektrik : 8. Srtnme 9. Doal Is Kaynaklar Yangnn Nedenleri 1. Korunma nlemlerinin Alnmamas 2. Bilgisizlik 3. hmal 4. Kazalar 5. Srama 6. Sabotaj 7. Doa olaylar Yanc Maddeler Yanc maddelerin ounun birleiminde Karbon, Hidrojen, Kkrt, Fosfor vardr. YANGININ SAFHALARI 1. Balang Safhas: Yangnn balang safhasnda s unsurunun yetersizliinden dolay yarm yanma oluyor bu nedenle bol duman kyor. 2. Denge (Yaylma Safhas): Denge safhasnda yanmann unsurlar yeterli olup ideale yakn yanma gzleniyor. Genelde tam yanmann sz konusu olduu bu aamada duman azdr, scaklk hzla ykselmekte. 3. Scak Ttme (Korlama) Safhas: Kapal hacimde yangnn oksijeni tketmesi ile oluur. Yangnn son safhas olan scak ttme safhasnda oksijen unsurunun yetersizliinden dolay youn duman vardr. ISI TRANSFER Eksotermik bir kimyasal reaksiyon olan yangn, srekli s retmekte ve zincirleme ekilde bitiikteki maddeleri tutuma scaklna ulatrarak bymekte ve yaylmaktadr. Bu herkes tarafndan kolayca anlalmaktadr. Bitiik olmayan maddelerin tutuma scaklnda yanmaya balamas sz konusudur Is transfer eitleri unlardr; 1. letimle Is Transferi (Conduction) Mesela kt bir iletken olan "beton duvar" yangn odasndaki sy dier odaya iletir. tfaiyeci henz hibir yanma belirtisi olmayan duvara su skarak soutma yapar. 2. Tanmla Is Transferi (Convection) Arada gaz yada sv akkan vardr. Yangn rn olan kzgn duman, baca etkisi ile ykselerek st katlara s aktarmakta ve yangn tamaktadr. Akkan tahliyesi gereki r 3. Inmla Is Transferi (Radiation) Inm oklar dik olarak ularsa (ekvator gibi) etkili olmakta, yatay ularsa (kutuplar gibi) etkisiz olmaktadr. Beyaz renkler nm yanstmakta, koyu renkler emmekte.

99

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 99

BLGELERN TEHLKE SINIFLANDIRMASI Patlayc gaz ortam

100

Blge 0 : Gaz, buhar ve sis halindeki parlayc maddelerin hava ile karmndan oluan patlayc ortamn srekli olarak veya uzun sre ya da sk sk olutuu yerler. Blge 1 : Gaz, buhar ve sis halindeki parlayc maddelerin hava ile karmndan oluan patlayc ortamn normal alma artlarnda ara sra meydana gelme ihtimali olan yerler. Blge 2 : Gaz, buhar ve sis halindeki parlayc maddelerin hava ile kararak normal alma artlarnda patlayc ortam oluturma ihtimali olmayan yerler ya da byle bir ihtimal olsa bile patlayc ortamn ok ksa bir sre iin kalc olduu yerler.

Patlayc toz ortam

Blge 20 : Havada bulut halinde bulunan yanc tozlarn, srekli olarak veya uzun sreli ya da sk sk patlayc ortam oluabilecek yerler. Blge 21 : Normal alma artlarnda, havada bulut halinde bulunan yanc tozlarn ara sra patlayc ortam oluturabilecei yerler. Blge 22 : Normal alma artlarnda, havada bulut halinde yanc tozlarn patlayc ortam oluturma ihtimali bulunmayan ancak byle bir ihtimal olsa bile yalnzca ok ksa bir sre iin geerli olduu yerlerdir. Kategori 1 ekipman,Blge 0 veya Blge 20: Kategori 1 veya 2 ekipman,Blge 1 veya Blge 21:

Kategori 1, 2 veya 3 ekipman. Blge 2 veya Blge 22: Kat ve svlarda havadaki oksijen oran %16 gazlarda ise havadaki oksijen oran %12 nin altna dtnde yanma yavalar ve daha sonra da durur. ok kolay alevlenebilir; 00Cden dk parlama noktas,35 Cden dk kaynama noktasna sahip Kolay Alevlenir Madde; Parlama noktas 21 oC 'nin altnda olan Alevlenir Madde ; Parlama noktas 21C - 55C arasnda olan Alt Patlama Limiti (Lower Exploration Limit - LEL) Havadaki yanc buhar yzdesinin bir yangn veya patlama oluturmas iin gerekli en alt seviyesidir. Bunun altndaki konsantrasyonlarda yakt yeterli olmadndan yangn olmaz ve karm Fakir Karm olarak nitelendirilir st Patlama Limiti (Upper Exploration Limit - UEL) Havadaki yanc buhar yzdesinin bir yangn veya patlama oluturmas iin gerekli olan en st seviyesidir. Bunun stndeki konsantrasyonlarda hava (oksijen) yeterli olmadndan yanma olmaz ve karm bu anlamda Zengin Karmolarak nitelendirilir.

Yanma Noktas: Sv bir yaktn bir kez ate aldktan sonra srekli yanmay beslemeye yetecek oranda buhar
retecei sdr. Yanma noktas genelde parlama noktasndan birka derece fazladr. Parlama Noktas: Sv bir yaktn yzeye yakn havayla ate alabilir bir karm oluturmaya yetecek buhar kard s deeridir. Bu sda ate alm buhar parlayacak, ancak yanmaya devam etmeyecektir. HAVUZ TP YANGIN: Ham petroln veya petrol esasl yanclarn tanktan szmas ve tutumasnda grlr. JET YANGINI VE BLEVE: nce uzun alevle yanar ve gaz borusu kaaklarnn tutumasnda grlr. Daha ok yanc parlayc svlarn ve gazlarn boru iinde belli bir basnla nakledilmesi esnasnda borunun veya eklentilerinin herhangi bir yerinde basnla kan sv yada gazn tutumas eklinde gerekleir. A SINIFI YANGINLAR Yanc basit kat maddeler yangndr. Temel zellikleri kor oluturmalardr. Bu tr yangnlarn temel sndrme prensibi soutma, temel sndrme maddesi sudur. Kor btn A snf yangnlarda s vericidir B SINIFI YANGINLAR Yanc sv maddeler yangndr. Temel zellikleri korsuz, alevli yanmalardr. Bu yangnlarn temel sndrme prensibi boma,temel sndrme maddesi kpk ve BC tipi Kuru Kimyevi Toz Balang ve kk apl yangnlarda CO2 ve KKT kullanlabilir C SINIFI YANGINLAR Yanc gaz maddeler yangndr. Temel zellikleri patlamadr. Temel sndrme prensibi boma, Temel sndrme maddesi BC tipi Kuru Kimyevi tozdur

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 100

D SINIFI YANGINLAR 101 Yanabilen hafif metaller yangndr. Temel zellikleri korlu, alevsiz ve yksek scaklkta yanmalardr. Temel sndrme prensibi bomadr. A,B,C tr sndrcler faydaszdr. Su kesinlikle kullanlmamaldr. zel D tipi sndrme tozlar kullanlr. D tozu bulunamadnda kuru kum ile rtlerek sndrlr. D tr yanc maddelerin toz hali daha tehlikelidir. Yanc metal tozlarnn hava ile uygun karmlar tutuma scakln yakaladnda gl patlamalara yol aabilir. F SINIFI YANGINLAR F Snf yangnlar bitkisel ve hayvansal piirme yalarnn yangnlarn kapsar. Sulu Kimyasal sndrcler ya da toz sndrcler ile sndrlr. " ASLA SU LE SNDRMEYNZ. AKS HALDE PARLAMA VE PATLAMA OLUR." Elektrik Sebepli Yangnlar Elektrik akm kaann etrafa yaylmas ve elektrik arpmas kazalarnn meydana g elmesine olan yangnlar. ok nemli: Elektrik yangnlarnda asla SU kullanlmaz. Karbondioksit- Kimyasal Toz Kullanlarak sndrlr Yangn yerlerinde elektrik olmas itfaiye personelini tehdit eden tehlikelerden biridir, elektrik olan yangn yerlerinde elektrik kaa kanlmazdr. Voltaj snr yaklam 0 65 volt tehlikesiz 1000 volt tehlikeli 1,5 metre 1000 volt + tehlikeli 5 metre SNDRME NEDR? Yanma olayn duraklatp durdurma ilemine sndrme denir. Yanmay meydana getiren unsurlardan en az bir tanesini saf d ederek sndrme gerekletirilir . Sndrme yangn geninin bozulmas Sndrme Yntemleri 1. Soutma: Maddeden s alnarak, scakln tutuma derecesinin altna drmektir. Mesela Ynn tutuma scakl 600 C dr. Yanmakta olan yn 550 C a soutulduunda sner 2. Boma: Oksijen konsantrasyonunu yanma iin gerekli orann altna indirmektir. Oksijenin sfrlanmas gerekmez. Oksijen oran % 16 nn altna azaltldnda yangn snecektir 3. Yakt Giderme: Baz durumlarda, yakt kaynan ortadan kaldrarak yangn etkin ekilde sndrlr. Yakt kaynan yok etmek iin sv ya da gaz ak durdurulur. Orman yangnlarndaki kar ate metodu ve aplak bu ynteme dayanr. ABC tozu eriyerek katnn gzeneklerini ter ve yanc gaz kn engeller. AFFF tipi kpk boma ve soutmann yan sra sv zerinde su filmi oluturarak yanc gazlarn buharlamasn engeller. 4. Zincirleme Reaksiyonu Durdurarak: KKT ve Halojenli Hidrokarbonlar gibi baz sndr me maddeleri yanc madde ile s retmeyen reaksiyonlar meydana getirerek, alev reten kimyasal reaksiyonu keserler, alevlenmeyi durdururlar. Mesela Halon gaz uygulandnda halojenlerle reaksiyon oluur ve oksidasyon ani olarak durur. SNDRME MADDELER Su Kpk Kuru Kimyevi Tozlar BC Tozlar ; Sodyum Bikarbonat, Potasyum Bikarbonat ve Potasyum Klorr tozlardr ABC Tozu ; ABC Tozlar ile alevli yangnlar ve yzeysel kor yangnlar sndrlebilir D Tipi Yangn Sndrme Tozlar Karbondioksit (CO2) Halon Alternatifi Sndrcler KPK Kullanlmamas gereken yerler: LPG yangnlar, Scak asfalt ve ar ya yangnlar, Elektrik tesisat yangnlar, Gda maddesi yangn, Kuru kimyevi toz kullanlan yangnlar (ayn anda kullanlmaz).

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 101

KARBONDOKST 102 B ve C snf yangnlarda daha uygundur. Karbondioksit , gaz veya ok kat paracklar halinde iken(kuru buz) elektrii iletmez. Bu yzden elektrik akm bulunan yangnlarda kullanlabilirler. herhangi bir artk brakmaz. Ortamdan gazlaarak uzaklar. PORTATF YANGIN SNDRME CHAZLARI 1- HORTUMLAR a) A tipi hortumlar b) B tipi hortumlar c) C tipi hortumlar d) D tipi hortumlar 2- REKORLAR ; Hortumlarn birbirine eklenmesinde, Lanslarn hortum ucuna taklmasnda kullanlan paradr. a) Dtan trnakl talyan (Temini) tipi; b) iten trnakl Alman (Storz) tipi c) vidal Amerikan tipi rekorlar vardr d) Ara rekor (adaptr) 3- LANSLAR ; suya kumanda edilen ucun ad a) Dz Lans b) Musluklu Lans c) Turbo Lans d) Kpk Lans 4- MELENJR ; Kpk maddesini su ve hava ile kartrarak kpk oluumunu salayan alettir 5- FKRASYON; Yangn hortum karklnn nlenmesi, itfaiyecinin suyunun kesme veya vermeyi kolaylatrr YANGIN YERNDEK TEHLKELER 1- Yangnn Byme Hz 2- Yksek Scaklk Tehlikesi 3- Yangn Bileenlerinin Yangnn Yaylmasna Etkileri 4- Yangnn Safhalarndaki Tehlikeler a) Alev Dili Tehlikesi (Flame-over) b) Eyalarn Birden Tutumas Tehlikesi (Flash -over) c) Scak Ttme Safhasnda Yangn Patlamas Tehlikesi (Backdraft ) 5- Zehirli Gazlarn Oluturduu Solunum Zorluu Tehlikesi Yangn yerinde meydana gelen lm olaylarnn ou zehirli gazlar sebebiyle olmaktadr. 1.Grup Zehirli Gazlar; Kendisi zehirli olmad halde bulunduklar yerlerde oksijeni ittikleri iin boulmaya neden olurlar. Su Buhar, Azot, Asal Gazlar (Helyum, Neon, Argon, Kr ipton, Xenon), Hidrojen, Metan, Etan vb. 2. Grup Zehirli Gazlar; Nefes yollarn tahri ederler, gz ve deriye de zarar verirler. Bunlar asidik ve bazik gazlardr; Hidroklorik Asit (HCl), Nitrik Asit (HNO3), Formik Asit (HCOOH), Asetik Asit (CH3COOH), Propiyonik Asit (CH3CH2COOH), Klor (Cl2), Kzgn hava, Amonyak (NH3), Aminler (R-NH2), Hidrazin (H2N-NH2), Azotdioksit (NO2), Azot Monoksit (N2O), Kkrtdioksit (SO2) 3.Grup Zehirli Gazlar; Kana, sinir sistemine ve hcrelere tesir ederler. Bu gruba giren gazlar; Karbon Monoksit (CO): Hemen her yangnda ortaya kar. Kan zehiridir. Kandaki oksijen tayc yok edilmi olur. Hidrojen Siyanr (HCN) benzer ekilde kompleks yapmaktadr. Kkrt Karbonat (CS2) ve Hidrojen Slfr (H2S) sinir zehiridirler. Merkezi sinir sistemini tahrip edip lme ned en olurlar. Kkrtl Hidrojen (H2S): Karbon monoksitten daha zehirli bir gazdr. Havadan daha ardr Kkrtdioksit (SO2): Yanmaz, zehirli ve tahri edici bir gazdr. Karbonmonoksit (CO): Kimyasal boucu bir etkisi vardr. Az ii ve solunum yollar gibi yumuak dokulardan kana geebilir. Dokulara oksijen naklini nler. hava ile % 12 - 75 orannda patlayarak yanar Amonyak (NH3): Yanar, Renksiz, ok keskin kokulu, zehirli, havadan hafif olan gazdr. % 15 -26 orannda havada yanar. Gz , burun, boaz tahrileri yapar. Hidrojen Siyanr(HCN): ok zehirli yanabilen gazdr. Basit boucu gazlar; Karbondioksit, hidrojen, helyum,metan, propan, azot,asetilen Kimyasal boucu gazlar; Karbonmonoksit, hidrojen slfr, hidrojen siyanr

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 102

6- Patlama Tehlikesi Fiziksel Patlama, Kimyasal Patlama 103 7- kme Tehlikesi 8- Elektrik Tehlikesi 9- Kimyasal Tehlike YANGIN SNDRME TESSLER; Yangn uyars ile otomatik olarak devreye girdii sistemlerdir. I. Yamurlama (Sprinkler) Sistemi : Genellikle s art ile birlikte almaya balayan bir sistemdir. En ok uygulama sahas olan sistemdir. A snf yangnlar iin ideal sistemdir. II. Kpkl Sndrme Sistemi :Kpk yapc kimyasal madde belli oranda basnl suyla kararak kpk oluturur. Yanan svnn yzeyini kaplar. zellikle akaryakt yangnlarda gereken bir sistemdir. III. Kuru Tozlu Sndrme Sistemi ; Kimya Fabrikalar, Nkleer Enerji stasyonlar, Rafineriler vb. yerlerde tesis edilen sistemdir. Azot veya karbondioksit gaz basnc ile pskrtlmesi esasna gre alr. IV. CO2 Gazl Sndrme Sistemi ; Gemilerin makine daireleri, boya kabinleri, matbaa makineleri vb. yerlerde kurulacak bir sistemdir. Bu sistemde kullanlan tp ve borular ekme elik olmal, kaynaksz imal edilmelidir. V. Halon Gazl Sndrme Sistemi ; Hassas Telefon santralleri, makine dairelerinde, elektrik panolarnda, bilgisayar odalarnda, uaklarn motor blmlerinde vb. halon gazl sndrme sistemleri kurulmaldr YANGIN HBAR TESSLER: Yangn sndrme ileminde nemli faktr mdahale zamann en aza indirmek 1) Mekanik sistem; YANGIN ALARM BUTONLARI, Anons Sistemi 2) Otomatik sistem; a) Kablosuz Yangn Alarm Sistemi b) Kablolu Yangn Alarm Sistemi A. DEDEKTRLER; s, duman, alev gibi etkiler yardmyla alglar, erken uyar sistemidir. B. KONTROL SSTEM; duman haznesine ekilir, analizleri yaplr, zerinde ise yangn ihbar verilir C. UYARI SSTEM D. KOMNKASYON CHAZLARI k kaps uzakl ; ilerin, iyerinin herhangi bir ksmnda ate ve dumana kar korunmu bir merdiven boluuna veya duvarn k kapsna olan uzaklk; ok tehlikeli ilerde 15, tehlikeli ve az tehlikeli yerlerde 30 metreyi gememelidir. Geit yollarnn genilii ; 100 den az ii altrlan iyerlerinde, geit yollarnn genilii en az 120 cm olmal ve 100 den fazla ii altrlan iyerlerinde, her 100 ii iin bu genilik , 60 cm artrlmaldr. k yeri says ; 500 den fazla ii altran iyerlerinde, en az iki k yeri bulunmaldr. yerlerinde alma saatlerinde hi bir giri ve k kaps kilitli olmamaldr. Motopomplar ; en az 6 ayda bir defa kontrol edilmelidir. Alarm ve tahliye denemeleri ; yerinde 6 ayda bir alarm ve tahliye denemeleri yaplmal, Yangn Emniyet alteri ; Bina giriinde yangn emniyet alteri olmal ve alter yaz ile belirtilmelidir. Yangnda bina elektrii kesilince, yangn kontrol paneli alyor olmaldr. Yangn alarm sistemleri en ge 6 ayda bir bakm ve kontrole tabii tutulmaldr. Buhar, Gaz, toz, s, nem oluan ortamlarda elektrik tesisat ve aydnlatma armatrleri ETANJ olmaldr. Seyyar Yangn sndrme cihazlarnn kontrol;, en az 6 ayda bir defa kontrol edilmelidir, yerden 105 cm yksekte, yerleri belirli olmaldr. Kapal alanlarda her 200 m.de uygun seyyar yangn sndrme cihaz olmal. Portatif yangn sndrme cihazlarnn (rn: 6Kg. ) zeminden 75 cm ykseklikte bulunmas gerekir ABC ve BC Kuru Kimyevi Tozlu Portatif yangn sndrme cihazlarnda kullanlan pskrtc//itici gaz N 2 dir Kararsz yapdaki Roket Yakt, Kara Barut vb. maddelerin patlama ilevinin havann oksijeni olmakszn da gereklemesi mmkndr. Petrol sondaj kule yangnlarnda kullanlan en etkin sndrme maddesi Nitrogliserindir Alevlenme noktasndaki yanc bir maddeyi; yanma noktasndaki dier bir yanc maddeden ayran en nemli zellik Is kayna uzaklatnda snmesidir. zellikle akaryakt yangnlarnda renk deiimi nemlidir. nfilak aamasna gelmi olan akaryakt tank yangnnda alevin rengi Mavi olur A snf yangn kmas muhtemel yerlerde, ncelikle ok maksatl kuru kimyevi tozlu v eya sulu, B snf yangn kmas muhtemel yerlerde, ncelikle kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli veya kpkl, C snf yangn kmas muhtemel yerlerde, ncelikle kuru kimyevi tozlu veya karbondioksitli, D snf yangn kmas muhtemel yerlerde, ncelikle kuru metal tozlu, sndrme cihazlar bulundurulur. Hastanelerde, huzurevlerinde, anaokullarnda sulu veya temiz gazl sndrme cihazlarnn terc ih edilmeli Sndrme cihazlarnn her 6 ayda gzle kontrolleri, her yl genel bakmlar ve her 5 ylda bir hidrostatik testleri yaplmaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 103

29/ ACL DURUM PLANLARI

Acil durum planlarnn hazrlanmas ve alanlara aktarlmas Tedbir ve tatbikatlar Acil durum ekiplerinin ve alanlarn eitimi Acil durum donanm Byk endstriyel kazalarn nlenmesi lkyardm ve acil mdahale Tehlike iletiimi lgili mevzuat Byk tehlikeli kurulularn acil durum planlar iyerine ve civarna ait acil durum ilemlerini kapsamaldr. yeri acil durum plan iletme ynetimi tarafndan hazrlanmal ve byk kazalarn olas sonularna ilikin tahminleri iermelidir letme ynetimi bir kaza yada acil durum balangcnda ilgili iileri ve iyeri dndaki personeli hemen haberdar etme olanaklarn salamaldr Grlt dzeyi yksek olan yerlerde iletme ynetimi iileri uyarma iin grsel alarm iaretleri salamaldr letme ynetimi acil durum plannn dzenli olarak denenmesini (ACL DURUM TATBKATI) salamaldr. Acil Durum Ekipleri Yangn ekibi, lk yardm ekibi, Gvenlik ekibi, Bakm ekibi, Sznt kontrol ekibi, Refakat etmekle grevli ekip ACL DURUM PLANLAMASININ AAMALARI 1. Aama: Planlama iin bir ekibin oluturulmas 2. Aama: Mevcut ve olas risklerin analizi 3. Aama: Plann hazrlanmas 4. Aama: Plann yrrle konulmas Durum deerlendirme, kaynak deerlendirme ve dkmantasyon Olay Komuta Sisteminde PLANLAMA blmnn grevidir.Acil mdahalenin oluumuna mteakip toplanma yerine gelmeyen personelin isimlerini ve/veya birimiyle ilgili ilk maddi hasar bilgilerini Acil Durum Yetkilisine iletece k ve kurtarma ekiplerinin ynlendirilmesini salayacak olan Acil Tahliye Ekibi n Test Ekibidir. Acil Durum Hazrl ve Planlamas ; yerlerinde yangn, patlama, sabotaj, deprem, sel, sava hali, i kazalar ve evreye zarar veren felaketlerin meydana gelme olaslna gre Acil Durum Plan hazrlanmaldr. Acil Eylem Gerektiren Haller Yangn, Patlama, Deprem, Sel, nsan saln tehdit edici bir olay, evre salna etki edici bir olay, Byk hasar, zarar ve ziyan yaratacak olaylar, Domino etkisi, nsan saln hemen ya da uzun vadede etkileyecek zehirli kimyasal gaz- sv kaak ve dklmeleri. Genel Koullar Acil durum planlar, yetkili makamlar, iletme ynetimleri ve yerel ynetimlerce her byk tehlikeli kurululardaki tehlike kontrol sisteminin nemli bir esidir. Byk tehlikeli kurulularn acil durum planlar iyerine ve civarna ait acil durum ilemlerini kapsamaldr. letme ynetimi iletmesini i gvenlii standartlarna uygunluunu salamaldr. Acil durum planlarnn, iyerinde gvenli bir almann yerini ald dnlmemelidir. Hedefler Acil durum plannda u hedefler gdlmelidir: Her acil durumun snrlandrlmas imkan varsa nlenmesi, Acil durumlarn halk, mal-mlk ve evre zerinde etkilerini en aza indirme

104

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 104

105 Tehlikenin Saptanmas ve Analizi ; yeri ii ve civar acil durum planlanmasnda iletme ynetimi nce sistemli bir biimde acil durum gereince gsterebilecek olas kazalar saptamal ve deerlendirmelidir. Tehlikenin Saptanmas ve Analizi ; Her iki durum iin iyeri ii ve civar acil durum planlama analizinde olasl ok kazalardan ie balamal, ancak oluumu seyrek fakat sonular ar olabilecek kazalar da gz nnde tutulmaldr. letme Ynetiminin Olas Kazalar Analizi unlar Belirtmelidir En ar olaylar tartlmal, En ar olaylara gtren yollar, Bu seyir yolu boyunca sralamadaki daha hafif olaylarn zamanlamas, Daha hafif olaylarn boyutlar, eer bunlarn ilerlemesi engellenemiyorsa, Olaylarn gereklemesine ait greli tahmin, Her olayn sonular. Plan Kapsam Her byk tehlikeli kuruluun bir acil durum iyeri yerleim plan olmal. yeri acil durum plan iletme ynetimi tarafndan hazrlanmal ve byk kazalarn olas sonularna ilikin tahminleri iermelidir. Kk kurulularda acil durum plan salt iileri hazr duruma getirmeyi ve dardan acil durum hizmetlerine ar ilemlerini kapsayabilir. Acil Durum Plannn eleri Olas kazalarn bykl, nitelii ve gerekleme bakmndan greceli tahmini, Planda sralamalar, d makamlarla, acil durum hizmetleri ile balantlar, Alarma geme ilemi ve iyeri iine ve dna duyuruda bulunulmas, zellikle iyeri ii olay amiri ve olay ba amiri atamas, grev ve sorumluluklarna ilikin aklamalar, Acil Durum Plannn eleri Acil durum kontrol merkezi iin yer belirlenmesi ve rgtlenmesi, Acil durum halinde kurulu iinde iilerin yapacaklar grevler, Acil durumda iilerin ve dierlerinin kurulu dnda stlenecekleri etkinlikler, Planda zel grev sahibi iilerin kuruluun teki blmlerinden, kurulu dndan ar sras gsterilmi olmal. Alarm ve letiim letme ynetimi bir kaza yada acil durum balangcnda ilgili iileri ve iyeri dndaki personeli hemen haberdar etme olanaklarn salamaldr. letme ynetimi, alarma geme ilemlerini tm iilere aklamal ve durumun hemen kontrol altna alnabilmesi iin derhal harekete geilmesini salamaldr. letme ynetimi kuruluun byklne gre acil durum alarm sistemleri ile ilgili gereksinimleri karlamaldr. Yeterli sayda alarm iareti verme noktalar ngrmelidir. Grlt dzeyi yksek olan yerlerde iletme ynetimi iileri uyarma iin grsel alarm iaretleri salamal zel ilerin Belirlenmesi ve Grevlerinin Tanmlanmas yeri acil durum amiri sorumluluklar; Olayn bykln, derecesini saptamak, ilerin gvenliini salama, kurulu ve mal hasarn en aza indirmek iin acil durum ilemlerini balatma, Kurtarma ve yangna kar ilemleri balatma, Kayp aratrmalar iin dzenlemeler yapmak. Acil Durum Kontrol Merkezi letme ynetimi acil durum plannda acil durum ilemlerini yrtecek ve egdm salayacak bir acil durum merkezi ngrmeli ve plana uygun bir merkez oluturmaldr. Kontrol merkezi hem iyeri olay amirinden ve iletmenin teki blmlerinden bilgi, talimat alp vermeye elverili, hem de ayn ilevi iletme d iin yapacak niteliklerle donatlmaldr. letme ynetimi acil kontrol merkezini en az risk tayan yerde oluturulmaldr. Acil kontrol merkezinin herhangi bir nedenler rnein toksik gaz bulutu yznden devre d kalmasna kar iletme merkezi yedeini de belirlemelidir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 105

yerinde Yaplacak lemler 106 yeri acil durum plannn asl amac kazay kontrol altnda tutma, snrlama, kuruluun teki yakn ksmlara yaylmasn nlemek ve kayplar en aza indirmektir. letme ynetimi acil plannda gerektiinde yerinde hemen karar almay mmkn klan yeterli esnek hkmler bulunmas salanmaldr. Acil kontrol merkezinde iilerin ad ve adreslerine ait kaytlar tutulmasn ve bunun dz enli olarak gncelletirilmesi. yerinde Yaplacak lemler Uzunca bir zaman alan acil durumlarda iletme adna duyuru yaynlanmas ve bu bilgilerin tek kaynan oluturacak kdemli bir ynetici atanmas. Acil durumun bitiminden sonra kaza blgesine yeniden giri talimat dahil rehabilitasyon ilemleri. letmeyi Durdurma altrlmalar karmak kurulularda acil durum planlarnn deiik ksmlar arasndaki etkileimleri gz nnde tutularak dzenli ve kademeli i durdurma yntemleri oluturulmaldr. Acil Durum Provalar Acil durum plan tamamlandktan sonra iletme ynetimi bunun tm iilere ve gerekiyorsa d acil hizmet birimlerine duyurulmasn salamaldr. letme ynetimi acil durum plannn dzenli olarak denenmesini (ACL DURUM TATBKATI) salamaldr. Acil durum tatbikatlar nceden belirlenmi programa gre gerekletirilmeli, uygun olduunda d acil servislerin uygulamalara katlmalar tevik edilmelidir. Her denemeden sonra plann eksik ve kusurlar ynnden etrafl biimde gzden geirilmesini salamaldr. Tehlikeli maddelerle yaplan her trl deiikliin gerektiinde acil planna yansmas salanmaldr. Bu deiiklikler acil durumun giderilmesinde rol alanlarn tmne duyurulmaldr. Gereken Yerlerde unlar Bulundurulabilir 1. Yeterli sayda ie ve da bal telefonlar, 2. Radyo ve iletiim aralar, 3. Kurulua ait u hususlar gsteren plan; gvenlii aralarnn bulunduu yerler, Yangnla mcadele sistemleri ve ek su depolar, Kurulua giri yerleri ve yollar, Toplanma yerleri, ok miktarda tehlikeli madde bulunan yerleri gsteren listeler, Rzgar hzn ve ynn lme, gsterme aralar, Kiisel koruyucular ve kurtarma aralar, ilere ait bir kayt listesi, Grevli iilerin adres ve telefon numaralarn gsteren listeler, Yerel ynetimler ve acil hizmet birimlerinin telefonlar. Acil Durum Ekipleri Yangn ekibi, lk yardm ekibi, Gvenlik ekibi, Bakm ekibi, Sznt kontrol ekibi, Refakat etmekle grevli ekip. Acil durum plan belirlenen yerlere blm sorumlular tarafndan aslr.

A) TSE 18001 art Kurulu, olaylarn ve acil durumlarn meydana gelme olasln tahmin etmek, bunlardan kaynaklanabilecek muhtemel hastalk ve yaralanmalar nlemek veya azaltmak iin plan ve prosedrler oluturmal ve bunlar srdrmelidir. Kurulu, zellikle olaylarn ve acil durumlarn ortaya kmasndan sonra acil durum hazrlklarn, bu durumlarda kullanlacak planlar ve prosedrleri gzden geirmelidir. Kurulu, pratik olan yerlerde bu gibi prosedrler i periyodik olarak denemelidir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 106

B) Ama ; Kurulu, muhtemel kazalara ve acil durumlara kar cevap verme ihtiyacn aktif olarak 107 deerlendirmeli, bu ihtiyalar karlamay planlamal, bu durumlarla baa kmak iin gereken prosedrleri gelitirmeli, planlanan tepkiyi test etmeli ve tepkinin iyiletirilmesi yollarn aramaldr. C) Tipik Girdileri Tehlike tanmlama, risk deerlendirme ve risk kontrol sonular, Mahalli acil durum hizmetlerinin varl, anlama salanan acil durumda hareket ve danma dzenlemesi, Yasal ve dier artlar, nceki kazalar, olaylar ve acil durumlardan edinilen tecrbeler, Benzeri kurulularn nceki kazalar, olaylar ve acil durumlardan edindii tecrbeler, alnan dersler, en iyi uygulamalar, Acil durum ve uygulama tatbikatlarnn gzden geirilmesi ve bunlar izleyen ilemlerin sonular, D) Proses Kurulu acil durum planlarn gelitirmeli, uygun acil durum tehizatn belirlemeli ve temin etmeli, tatbikatlara cevap verme kabiliyetini dzenli olarak test etmelid ir. Tatbikatlar acil durum planlarnn en kritik blmlerinin etkinliini ve acil durum planlama prosesinin eksiksizliini test etmeyi amalamaldr. Planlama prosesinde masa st tatbikatlar faydal olursa da tatbikatlarn etkili olabilmesi iin mmkn olduu kadar gereki olmas arttr. Bunun iin gerek lekli olay canlandrmalarnn yaplmas gerekebilir. 1- Acil Durum Plan Muhtemel kazalarn ve acil durumlarn tanmlanmas, Acil durumda ynetimi stlenecek kiilerin belirlenmesi, Acil durumda personel tarafndan yaplacak ilemlerin ayrntlar, ykleniciler ve ziyaretiler gibi sahada olan kurulu d personelin yapaca ilemler (rnein belirli toplanma noktasna gitmek gibi) Acil durum esnasnda belirli grevi olan personelin sorumluluklar ve yetkileri Tahliye prosedrleri, Tehlikeli malzemelerin ve yerlerinin belirlenmesi ve gerekli acil durum ilemi, Resmi makamlarla iletiim, Komularla ve halkla iletiim, Hayati neme sahip kaytlarn ve tehizatn korunmas, 1- Acil Durum Plan ; Acil durum esnasnda gerekli bilgilerin (rnein, tesis yerleim planlar, tehlikeli malzeme verileri, prosedrler, alma talimatlar ve temas kurulacak telefon numaralar gibi) kullanlabilir durumda olmas, Acil durum planlamasnda kurulu d kurumlarla yaplan ibirlii aka dkmante edilmelidir. 2- Acil Durum Tehizatlar ; Acil durum tehizatlar belirlenmeli ve yeterli miktarda temin edilmelidir. Bunlar belirli aralklarla faal durumda olduklarn kontrol amac ile test edilmelidir . Acil Durum Tehizatlar le lgili Baz rnekler Alarm sistemleri, Acil durum aydnlatmas ve g kayna, Ka yollarnn planlanmas, Emniyetli snaklar, Kritik izolasyon vanalar, alterler ve devre kesiciler, Yangn sndrme tehizat, lk yardm tehizat, (acil durum dular, gz ykama dular v.b gibi) letiim sistemleri, 3- Tatbikatlar ;Tatbikatlar nceden belirlenmi bir takvime gre yaplmaldr. Uygun ve pratik olan durumlarda kurulu dndan kurumlarn bu tatbikata katlmalar tevik edilmelidir. Tipik ktlar Dkmante edilmi acil durum planlar ve prosedrleri, Acil durum techizat listeleri, Acil durum techizatnn test kaytlar, Tatbikatlar,Tatbikat gzden geirmeleri,Gzden geirme faaliyetlerinden kan tavsi yeler,Tavsiye edilen ilemlerde elde edilen gelimeler.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 107

30/ Salk ve Gvenlik aretleri

yerinde Kullanlan Salk ve Gvenlik aretleri o aret levhalar , o Ikl iaretler ve sesli sinyaller , o El iaretleri lgili mevzuat

108

aret levhas Geometrik ekil, resim, sembol, piktogram ve renklerden oluturulan ve gerektiinde yeterli aydnlatma ile grlebilir hale getirilmi zel bilgi ileten levhaya, denir. Gvenlik ve salk iaretleri: zel bir ama, faaliyet veya durumu iaret ede n levha, renk, sesli ve/veya kl sinyal, szl iletiim ya da elkol iareti yoluyla i sal ve gvenlii hakknda bilgi veren, tehlikelere kar uyaran ya da talimat veren iaretleri, Yasak iareti: Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz brakacak bir davran yasaklayan iareti, Uyar iareti: Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum hakknda uyarda bulunan iareti, Emredici iaret: Uyulmas zorunlu bir davran belirleyen iareti, Acil k ve ilkyardm iaretleri: Acil k yollar, ilkyardm veya kurtarma ile ilgili bilgi veren iaretleri, Bilgilendirme iareti: Yukarda saylan iaretler dnda olan ve bilgi veren dier iaretleri, aret levhas: Geometrik ekil, resim, sembol, piktogram ve renklerden oluturulan ve gerektiinde yeterli aydnlatma ile grlebilir hale getirilmi zel bilgi ileten levhay, Ek bilgi levhas: Bir iaret levhas ile beraber kullanlan ve ek bilgi salayan levhay, Gvenlik rengi: zel bir gvenlik anlam verilen rengi, Sembol veya piktogram: Bir iaret levhas veya klandrlm yzey zerinde kullanlan ve zel bir durumu veya zel bir davran tanmlayan ekli, Ikl iaret: Saydam veya yar saydam malzemeden yaplm, ieriden veya arkadan aydnlatlarak kl bir yzey grnm verilmi iaret dzeneini, Sesli sinyal: nsan sesi yada yapay insan sesi kullanmakszn, zel amala yaplm bir dzenein kard ve yayd, belirli bir anlama gelen kodlanm sesi, Szl iletiim: nsan sesi veya yapay insan sesi ile iletilen, nceden anlam belirlenmi szl mesaj, El iareti: alanlar iin tehlikeli olabilecek manevra yapan operatr ynlendirmek iin, ellerin ve/veya kollarn nceden anlamlar belirlenmi hareket ve pozisyonlarn, Operatr: areti izleyerek ara ve gereci kullanan kiiyi, areti: areti veren kiiyi, fade etmektedir. yerlerinde iaretler Sabit ve Kalc aretler ve Geici aretler olarak balca iki grupta snflandrlr. Sabit ve kalc iaret levhalar; yasaklamalar, uyarlar ve yaplmas zorunlu iler ile acil ka yollarnn ve ilk yardm blmlerinin yerlerinin belirtilmesi ve tannmas, yangnla mcadele ekipmannn bulunduu ve engellere arpma veya dme riski olan yerler ve trafik yollarn iaretlemek iin kullanlacaktr. Ayn derecede etkili ise, aadaki iaretlerden herhangi biri kullanlabilir: Engel veya dme tehlikesi olan yerlerde; iaret levhas veya gvenlik rengi Ikl iaret, sesli sinyal veya szl haberleme El iaretleri veya szl haberleme Aada belirtilen iaretler birlikte kullanlabilir. Ikl iaret ve sesli sinyal, Ikl iaret ve szl haberleme. El iaretleri ve szl haberleme. Gvenlik iaretinin ilevi aada belirtilenler tarafndan olumsuz etkilenmemesi iin: Grlmesini veya iitilmesini zorlatracak veya engelleyecek, ayn trden bir baka emisyon kaynann bulunmas nlenecek ; a) ok sayda iaretin birbirine ok yakn bir ekilde yerletirilmeyecektir. b) Kartrlma ihtimali olan iki kl iaret ayn anda kullanlmayacaktr. c). Ikl bir iaret bir dier kl iaretin ok yaknnda kullanlmayacaktr. d). Birden fazla sesli sinyal ayn anda kullanlmayacaktr. f) ok fazla ortam grlts olan yerlerde sesli sinyal kullanlmayacaktr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 108

aret Levhalarnn renk kodlar:

Renk Anlam ve Amac Yasak areti Krmz Tehlike alarm Yangnla mcadele ekipman Sar Mavi (1) Uyar iareti Zorunluluk iareti Acil ka, ilk yardm iareti Tehlike yok Tehlikeli hareket veya davran Tehlikeli hareket veya davran Dur, kapat, dzenei acil durdur, tahliye et Ekipmanlarn yerinin gsterilmesi ve ne olduu Dikkatli ol, nlem al, kontrol et zel bir davran ya da eylem Kiisel koruyucu donanm kullan Kaplar, k yerleri ve yollar, ekipman, tesisler Normale dn

109

Yeil

Sadece dairevi bir ekil iinde kullanldnda emniyet rengi olarak kabul edilir. (1) Mavi: Emniyet iaretleri dnda sar yerine kullanlabilir. (2)Fluoresan turuncu: zellikle zayf doal gr artlarnda bu renk ok dikkat ekicidir.

Ikl aretler ve sinyal aygtlar

aretler ve sinyal aygtlar imalindeki karakteristik zelliklerini ve/veya ilevsel niteliini korumak iin, dzenli aralklarla, temizlenecek, kontrol, bakm ve tamiri yaplacak ve gerektiinde deitirilecektir. aretlerin ve sinyal aygtlarnn says ve yerletirilecei yerler, tehlikenin byklne ve bunlarn uygulanaca alana gre belirlenecektir. Herhangi bir enerji ile alan iaretlerin, enerjinin kesilmesi ve tehlikenin baka bir ekilde nlenememesi durumunda, iaretlerin yedek enerji kayna ile derhal almas salanacaktr. Ikl iaret ve/veya sesli sinyallerin almaya balamas, yaplacak iin veya hareketin balayacan belirtir. Yaplan i veya hareket sresince kl iaret veya sesli sinyal almasna devam edecektir. Ikl iaret ve sesli sinyal kullanlp durmasndan hemen sonra tekrar alabilir olacaktr. zel bir ama, faaliyet veya durumu iaret eden levha, renk, sesli ve/veya kl sinyal, szl iletiim ya da el-kol iareti yoluyla i sal ve gvenlii hakknda bilgi veren, tehlikelere kar uyaran ya da talimat veren iaretle aret levhalar kullanldklar ortama uygun, darbeye ve hava koullarna dayankl malzemeden yaplacak aret levhalarnn boyutlar ile kolorimetrik ve fotometrik zellikleri, bunlarn kolayca grlebilir ve anlalabilir olmalarn salayacaktr aret levhalar zel bir tehlike olan yerlerin ve tehlikeli cisimlerin hemen yaknna, genel tehlike olan yerlerin giriine, engeller dikkate alnarak, gr seviyesine uygun ykseklik ve konumda, iyi aydnlatlm, eriimi kolay ve grnr bir ekilde yerletirilecektir. aret levhasnn gsterdii durum ortadan kalktnda, iaret levhas da kaldrlacaktr.

aret Levhalar

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 109

1.Yasaklayc iaretler - Daire biiminde, - Beyaz zemin zerine siyah piktogram, krmz ereve ve diyagonal izgi (krmz ksmlar iaret alannn en az % 35ini kapsayacaktr)

110

2.Uyar iaretleri - gen eklinde - Sar zemin zerine siyah piktogram, siyah ereve (sar ksmlar iaret alannn en az % 50sini kapsayacaktr)

3.Emredici iaretler ; - Daire biiminde, - Mavi zemin zerine beyaz piktogram (mavi ksmlar iaret alannn en az % 50sini kapsayacaktr)

4.Acil k ve ilkyardm iaretleri Temel nitelikler - Dikdrtgen veya kare biiminde, - Yeil zemin zerine beyaz piktogram (yeil ksmlar iaret alannn en az % 50sini kapsayacaktr)

5.Yangnla mcadele iaretleri Temel nitelikler- Dikdrtgen veya kare biiminde, - Krmz zemin zerine beyaz piktogram (Krmz ksmlar iaret alannn az % 50sini Kapsayacaktr.)

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 110

IIKLI ARETLER N ASGAR KURALLAR 111 Ikl iaretler, kullanm amacna ve artlarna uygun olarak, bulunduu ortama gre iyi grnr ve seilir olacak, ar k nedeniyle parlamayacak veya yetersiz k nedeniyle grnrl azalmayacaktr. Ikl iaretlerin sinyal gnderen kl alan, tek renk ya da belirli bir zemin zerinde piktogramdan ibaret olacaktr. SESL SNYALLER N ASGAR KURALLAR Sesli sinyaller; ortam grltsnden hayli yksek, ancak ar derecede yksek ve zarar verici olmayacak ekilde duyulabilir bir ses dzeyinde olacak ve teknik zellikleri itibariyle kolaylkla tannabilir, dier sesli sinyaller ile ortamdaki seslerden aka ayrt edilebilir olacaktr. SZL HABERLEME N ASGAR KURALLAR GENEL HUSUSLAR Bir veya birden fazla kiiler arasnda yaplan szl haberlemede; belirli bir formda veya kodlanm hald eki ksa metinler, cmleler, kelime veya kelime gruplar kullanlacaktr. zel kullanm kurallar Szl haberlemede yer alan kiiler, salk ve gvenlik asndan istenilen davran yapabilmeleri iin szl mesaj doru telaffuz edebilecek ve anlayabilecek seviyede kullanlan dili bileceklerdir. Szl iletiim, elkol hareketleri yerine ya da onlarla birlikte kullanldnda aada verilen komutlar kullanlacaktr. balat : bir ilem veya hareketi balatmak iin dur : bir hareketi durdurmak veya sona erdirmek iin tamam : bir ilemi sona erdirmek iin yukar : bir yk yukar kaldrmak iin aa : bir yk aa indirmek iin ileri geri sa sol : (Bu komutlar uygun el hareketleri ile egdml olacak ekilde kullanlacaktr.) kes : acil olarak durdurmak iin abuk : gvenlik nedeniyle bir hareketi hzlandrmak iin EL ARETLER N ASGAR GEREKLER zellikler El iaretleri kesin, yaln, yaplmas ve anlalmas kolay olacak ve benzer iaretlerden belirgin bir ekilde farkl olacaktr. Ayn anda iki kol birden kullanlyorsa, bunlar simetrik olarak hareket ettirilecek ve bir harekette sadece bir iaret verilecektir. zel kullanm kurallar 1. Operatr: aretinin talimatlar ile hareket eden kii areti, operatre manevra talimatlarn vermek iin elkol hareketleri kullanacaktr. 2. areti: Elkol hareketleri ile aretleri veren kii, a. areti, kendisi tehlikeye dmeyecek ekilde, bulunduu yerden btn manevralar grsel olarak izleyebilmelidir. b. aretinin esas grevi; manevralar ynlendirmek ve manevra alanndaki iilerin gvenliini salamaktr. c. Yukarda, 2.2.deki art yerine getirilemiyorsa ek olarak bir veya daha fazla iareti konulandrlacaktr. d. Operatr, alm olduu emirleri gvenlik ierisinde yerine getiremeyecei durumlarda yrtmekte olduu manevray durdurarak yeni talimat isteyecektir. 3. Yardmc unsurlar: - Operatr, iaretiyi kolaylkla fark edebilmelidir. - areti, ceket, baret, kolluk veya kol band gibi ayrt edici eyalardan bir veya daha fazlasn giyecek ya da uygun bir iaret arac tayacaktr. - Ayrt edici eyalar; parlak renkli, tercihen hepsi ayn renkte ve sadece iaretilere zel olacaktr. 4. Kodlanm iaretler. Genel hususlar Aada verilen kodlanm iaretler, belirli sektrlerde ayn manevralar iin kullanlacaktr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 111

2. SALIK VE GVENLK ARETLERNN KULLANIM YERLER 112 Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii EK III BORU VE KAPLAR ZERNDEK ARETLER LE LGL ASGAR GEREKLER 1. inde tehlikeli madde veya preparatlarn bulunduu veya depoland kaplar ile bunlar ihtiva eden veya tayan, grnr borular; yrrlkteki mevzuata uygun olarak, renkli zemin zerinde piktogram veya sembol bulunan etiket ile iaretlenecektir. 2. aretler; katlanmaz, kendinden yapkanl ya da boyama biiminde olacak ve grnr yzeylere yerletirilecektir. 3. Bu Ekin 1 inci blmnde belirtilen iaretler, EkII, blm 1.4.te belirtilen temel niteliklerde olacak ve Ek II, blm 2de yer alan iaret levhalarnn kullanmyla ilgili artlar yerine getirecektir. 4. Borular zerinde kullanlan iaretler, 1, 2 ve 3 nc blmlerde belirtilen hususlar ile birlikte, vanalar ve balant yerleri gibi tehlikeli noktalarn yaknna grnr ekilde ve uygun aralklarla konulacaktr. 5. nemli miktarda tehlikeli madde ya da preparat depolanan alanlar, odalar veya kapal yerler, EkII, blm 3.2de yer alan uygun ikaz iareti ile belirtilecek veya EkIII, blm 1de belirtilen ekilde iaretlenecektir. Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii EK IV YANGINLA MCADELE ARETLER LE LGL ASGAR GEREKLER 1. Bu Ek yangnla mcadele amacyla kullanlan ekipmana uygulanr. 2. Yangnla mcadele ekipman zel bir renk ile belirtilecek ve yerini bildiren bir iaret levhas ve/veya bu gibi ekipmann bulunduu yer ya da eriim noktalar iin zel bir renk kullanlacaktr. 3. Bu tr ekipman belirlemede krmz renk kullanlacaktr. Krmz alan, ekipmann kolayca tannabilmesi iin yeterince geni olacaktr. 4. Bu tr ekipmann bulunduu yeri iaretlemek iin EkII, blm 3.5te verilen iaret levhalar kullanlacaktr. Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii EK V ENGELLER, TEHLKEL YERLER VE TRAFK YOLLARINI BELRLEMEK N KULLANILAN ARETLER LE LGL ASGAR GEREKLER 1. Engeller ve tehlikeli yerlerde kullanlan iaretler

1. Engellere arpma, dme ya da nesnelerin dme tehlikesinin bulunduu yerler; iletme tesisleri iinde iilerin almalar esnasnda dolatklar blgelerde, birbirini takip eden sar ve siyah ya da krmz ve beyaz renk eritleriyle iaretlenecektir. 2. aretlerin boyutu, engelin ya da tehlikeli blgenin bykl ile orantl olacaktr. 3. Sarsiyah ya da krmzbeyaz eritler yaklak olarak 45 derece ayla ve ayn byklkte boyanacaktr. 2. Trafik yollarnn iaretlenmesi 1. alma yerlerinin kullanm biimi ve ekipmanlar, iilerin korunmasn gerektiriyorsa; ara trafiine ak yollar, zemin rengi de dikkate alnarak, aka seilebilir ekilde, sar ya da beyaz renkli srekli eritlerle belirtilecektir. 2. eritler; aralar ile aralara yakn bulunabilecek nesneler arasnda ve aralarla yayalar arasnda, emniyetli bir mesafeyi belirtecek ekilde izilecektir. 3. Tesislerin ak alanlarndaki srekli trafiin olduu yollar, uygun bariyerler ve kaldrmlar yoksa, uygulanabilir olduu lde, yukarda belirtildii ekilde iaretlenecektir. 1. Genel hususlar (Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii EK I) a. Bu Ynetmeliin 5 inci maddesindeki genel kurala gre, iyerinde bulunmas gereken gvenlik ve salk iaretleri EkIIden itibaren tm eklerde belirtilen zel koullara uygun olacaktr. b. Bu ekte; yukarda (1.1.)de belirtilen gereklerin tantm, gvenlik ve salk iaretlerinin deiik kullanmlar ve bu iaretlerin birlikte veya birbirinin yerine kullanlmasndaki genel kurallar belirlenmitir. c. Gvenlik ve salk iaretleri sadece bu Ynetmelikte belirlenen mesaj veya bilgiyi iletmek zere kullanlacak 1. Sabit ve kalc iaretler a) Sabit ve kalc iaret levhalar; yasaklamalar, uyarlar ve yaplmas zorunlu iler ile acil ka yollarnn ve ilk yardm blmlerinin yerlerinin belirtilmesi ve tannmas iin kullanlacaktr. b) Yangnla mcadele ekipmannn bulunduu yerler, iaret levhas ve krmz renkle kalc iaretlenecek c) Konteynr ve borular zerindeki iaretler EkIIIte belirtildii ekilde olacaktr. d) Engellere arpma veya dme riski olan yerler, iaret levhas ve gvenlik rengi ile kalc ekilde belirlenecektir. e) Trafik yollar gvenlik rengi ile kalc olarak iaretlenecektir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 112

2. Geici iaretler 113 a) Gerekli hallerde ve aada 3 nc maddede belirtildii ekilde iaretlerin birlikte ve birbirinin yerine kullanlma imkan da dikkate alnarak; tehlike sinyali vermek, b) Gerekli durumlarda, tehlikeye yol aabilecek ya da tehlikeli manevralar yapan kimseleri ynlendirmek iin el iaretleri ve/veya szl iletiim kullanlacaktr. SALIK VE GVENLK ARETLER LE LETM aretlerin birlikte ve birbirinin yerine kullanlmas 1. Ayn derecede etkili ise, aadaki iaretlerden herhangi biri kullanlabilir: Engel veya dme tehlikesi olan yerlerde; iaret levhas veya gvenlik rengi Ikl iaret, sesli sinyal veya szl haberleme El iaretleri veya szl haberleme 2. Aada belirtilen iaretler birlikte kullanlabilir. Ikl iaret ve sesli sinyal. Ikl iaret ve szl haberleme. El iaretleri ve szl haberleme. 3. Gvenlik iaretinin ilevi aada belirtilenler tarafndan olumsuz etkilenmemesi iin: 1. Grlmesini veya iitilmesini zorlatracak veya engelleyecek, ayn trden bir baka emisyon kaynann bulunmas nlenecek, zellikle; a) ok sayda iaretin birbirine ok yakn bir ekilde yerletirilmeyecektir. b) Kartrlma ihtimali olan iki kl iaret ayn anda kullanlmayacaktr. c) Ikl bir iaret bir dier kl iaretin ok yaknnda kullanlmayacaktr. d) Birden fazla sesli sinyal ayn anda kullanlmayacaktr. e) ok fazla ortam grlts olan yerlerde sesli sinyal kullanlmayacaktr. 2. aretlerin ya da sinyal aygtlarnn; uygun tasarm, yeterli sayda olmas, uygun bir ekilde yerletirilmesi, bakm ve onarmnn iyi yaplmas ve doru almas salanacaktr. SZL HABERLEME N ASGAR KURALLAR Genel hususlar 1. Bir veya birden fazla kiiler arasnda yaplan szl haberlemede; belirli bir formda veya kodlanm haldeki ksa metinler, cmleler, kelime veya kelime gruplar kullanlacaktr. 2. Szl mesajlar mmkn olduunca ksa, yaln ve ak olmaldr. Konuann konuma becerisi ve dinleyenin duyma yetenei gvenilir bir szl iletiime uygun olacaktr. 3. Szl haberleme dorudan insan sesi veya uygun bir vastayla yaynlanan insan sesi ya da yapay insan sesi ile olacaktr. zel kullanm kurallar 1. Szl haberlemede yer alan kiiler, salk ve gvenlik asndan istenilen davran yapabilmeleri iin szl mesaj doru telaffuz edebilecek ve anlayabilecek seviyede kullanlan dili bileceklerdir. 2. Szl iletiim, elkol hareketleri yerine ya da onlarla birlikte kullanldnda aada verilen komutlar kullanlacaktr. balat: bir ilem veya hareketi balatmak iin dur: bir hareketi durdurmak veya sona erdirmek iin tamam: bir ilemi sona erdirmek iin yukar: bir yk yukar kaldrmak iin aa: bir yk aa indirmek iin ileri geri sa sol : (Bu komutlar uygun el hareketleri ile egdml olacak ekilde kullanlacak.) kes: acil olarak durdurmak iin abuk: gvenlik nedeniyle bir hareketi hzlandrmak iin

Yangnla Mcadele aretleri

Dikdrtgen veya kare biiminde, Krmz zemin zerine beyaz piktogram (krmz ksmlar iaret alannn en az % 50sini kapsayacaktr) Ikl iaretlerin kl alan, tek renk ya da belirli bir zemin zerinde piktogramdan ibaret olacaktr. Bir aygt hem srekli hem de aralkl iaretler gnderiyorsa, aralkl gnderilen iaret srekli iaretin belirttiinden daha fazla tehlikeli bir durumu ya da eylemi ifade eder. Ayn derecede etkili ise, iaretlerden herhangi biri kullanlabilir: Birden fazla sesli sinyal ayn anda kullanlmayacaktr. ok fazla ortam grlts olan yerlerde sesli sinyal kullanlmayacaktr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 113

31/ Havalandrma ve klimlendirme Prensipleri

HAVALANDIRMA

Ortam havasnn zellikleri Havalandrmann genel prensipleri Havalandrma ve hava ihtiyac Doal, lokal veya genel havalandrma yerlerinde iklimlendirme , lgili mevzuat

114

Tanm; Kapal bir hacme, tabii veya mekanik bir yolla temiz hava akm salamaktr. Amac; Zararl toz, duman, buhar veya isi kt kaynaktan emerek, henz iiler teneffs etmeden ortam dna atmak iyeri ortamnda bulunmasna msaade edilen max. deeri gememesini salamak Endstriyel ortamlarda havalandrma tipleri 1. Endstriyel ortamlardaki genel havalandrma iilerin salna ve emniyetine etki edebilecek tehlikeli kimyasal kirleticilerin, kokunun ve snn kontrol amac ile yaplr. 2. Bir ok durumda snn ve zararl gazlarn kaynanda yakalanarak egzoz edilmesine allr. Endstriyel ortamlarda havalandrma kriterleri 1. Havalandrma yntemleri Endstriyel havalandrmann iki nedeni ve buna bal olarak iki ana kriteri vardr 2. Birincisi ortamda mevcut kaynaklardan yaylan snn atlmas, ikincisi ise kaynaklardan yaylan zararl gaz ve kirleticilerin atlmasdr. 3. Baz hallerde bu iki kaynak birlikte etkilidir. 4. Bu gibi durumlarda zme lokal ve genel havalandrmann birlikte uygulanmas ile ulalr. A. DOAL HAVALANDIRMA: Baca ve rzgar etkisi B. DOAL-MEKANK HAVALANDIRMA: Rzgar enerjisiyle alan baca aspiratrleri kullanlr. C. MEKANK HAVALANDIRMA: a. Mekanik Girili Doal k: (Vantilatrl) b. Doal Girili Mekanik k: (Aspiratrl) c. Mekanik Giri-Mekanik k: (Vantilatrl ve aspiratrl Yksek tavanl, doal hava hareketleri olabilen, geni alma alanlarnda genel havalandrma yeterli olabilir. alma ortam atmosferinde kabul edilebilir limit metal oksit duman iin 2 mg/m3dur. Fan tipleri ; Hava hareketini salayan cihazlara fan denir. Havalandrma sistemlerinde radyal ve aksiyal tipli fanlar kullanlabilir. Fan havay ortamdan emiyorsa aspiratr, ortama hava veriyorsa vantilatr denir.

1. SGT M.200- Aspirasyon tesisatnn gnlk bakm ve temizlii ile ayda bir de genel kontrol ile
temizlii yaplacak ve onarmlardan sonra, tesisatn kurulu karakteristii bozulmayacaktr.

KLMLENDRME

A. Ortamdaki scaklk, nem ve hava hznn klima santralleri araclyla ayarlanmasdr. Endstride daha ziyade pamuk iplik retim tesislerinde yaplr. Kapal bir ortamn scaklk, nem, temizlik ve hava hareketini insan salk ve konforuna veya yaplan endstriyel ileme en uygun seviyelerde tutmak zere bu kapal ortamdaki havann artlandrlmasdr. B. Konfor blgesi ; Dnyada kabul edilmi aratrmalara gre, insanlar belli bir scaklk ve nem aralnda ve temiz haval ortamlarda rahat etmektedirler. konfor blgesi (nem %30 ile %60, scaklk 20-270C). C. Hava scakl, havann nem oran ve hava akm hznn beraberce kii zerinde yaratt scaklk etkisine efektif scaklk denir D. 1 desipol = inde 1 olf koku retilen bir odaya 10 lt/s taze hava verildiinde insan burnunun alglad kokudur. Ksacas desipol, alglanan i hava kalitesinin bir lsdr klimlendirme ile ilgili SG talimatlar ; 1. yerlerindeki hava hacmi, makine, malzemelerin kaplad hacimler dahil olmak zere, ii bana en az 10 metrekp olacaktr. Hava hacminin hesabnda, tavan yksekliinin 4 metreden fazlas nazara alnmaz. 2. Koularn pencerelerinin st ksmlar, her zaman alp kapanacak ekilde (vasistasl) olacak, ayrca koulardaki havay deitirecek, tesisat, baca, menfez veya elektrikli ventilasyon cihazlar bulunacaktr. 3. Koularda tavan ykseklii 280 santimetreden aa olmayacak ve adam bana den hava hacmi, en az 12 metrekp olarak hesap edilecek 4. Kapal iyerleri gnde en az bir defa bir saatten aa olmamak zere batan baa havalandrlacaktr. 5. Kurunla almalar yaplan iyerlerinde, adam bana 15 metrekp hacim decek ve 4 me treden fazla tavan ykseklikleri, bu hesaba katlmayacaktr. yeri havasndan, periyodik olarak numuneler alnarak kurun miktar ve bu miktarn 0, 15 mg/m3gememesi salanacaktr.(salk muayenesi 6 ayda bir)

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 114

Civa seviyesi tayin edilecek ve bu seviyenin 0, 075 mg/m3 yukarya kmamas salanacaktr. 115 Arsenik miktar tayin edilecek ve bu miktarn 0, 5 mg/m3 yukarya kmamas salanacaktr. Fosfor ve fosfor bileikleri ile yaplan almada , yeterli ve aadan aspirasyon sistemi uygulanacak. Kadmiyum oksit tozu ve dumannn, evreye yaylmas nlenecektir. Kaplama tanklarnn kenarlarna, sv seviyesine yakn, aspirasyon sistemi kurulacak, evre havasnda kadmiyum miktar, 0, 1 mg/m3 gemeyecek. 10. yeri havasnda, berilyum miktar (2) mg/m3gemeyecektir. 11. Benzen ile allan iyerlerinde, benzenin havadaki konsantrasyonu, 20 ppmden fazla olmayacaktr 12. yeri havasndaki karbon slfr miktar hi bir ekilde 20 ppm veya 60 mg/m3 gemeyecektir. 13. Kkrtl hidrojen miktar, 20ppmi gemeyecektir 14. Yetikin bir insann genel olarak saatte 30 metrekp temiz havaya ihtiyac vardr Filtrelerin k borularnn az, iyeri atsndan en az 180cm yksekte veya en yakn kap ve pencereden 8 m uzakta olacaktr. Karbondioksit miktarnn binde birin stne kmayan havaya temiz hava denir Solunum sistemimiz 4 ana ksmdan olumaktadr: 1-Burun ve az, 2-Nefes borusu, 3-Bronlar, 4-Broniyol ve alveoller, Solunan tozlarn tane bykl genellikle 60 mikronun altndadr. Solunum yoluyla akcierlerdeki ulaan ve orada birikerek pnmokonyoz hastaln yapan tozlarn tane byklkleri 0,5 -5 mikron arasndadr. 5 mikrondan byk olan tozlar st solunum yollarnda tutulur, alveollere kadar gidemez, 0,5 mikrondan kk ksrerek dar atlrlar. 6. 7. 8. 9.

NSAN SALIINA ETKLER AISINDAN TOZLARIN SINIFLANDIRILMASI:

1-Fibrojenik tozlar: Silikoz, aspestoz gibi pnmokonyoza sebep olan tozlardr. 2-Toksik tozlar: Vcuda alndklarnda akut veya kronik zehirlenmeye sebep olan tozlardr. Bunlar kurun, krom, kadbiyum, mangan, vanadyum gibi ar metal tozlardr. 3-Kanserojen tozlar:Kansere sebep olan tozlardr. Bunlar asbest, arsenik, berilyum, kromatlar, nikel tozlar 4-Radyoaktif tozlar:Bunlar ok olmakla beraber uranyum, seryum, zirkonyum bileikleri, trityum ve radyum 5-Allerjik tozlar 6-nert tozlar:Akcierlerde birikebilen, fakat Herhangi bir hastalk yapmayan tozlardr

MNERAL VE METALK TOZLARLA MEYDANA GELEN PNMOKONYOZLAR

ORGANK TOZLARIN MEYDANA GETRD PNMOKONYOZLAR

1.SLKOZ(Saf silikoz) : (Si O2 )(Silis) kristallerinin solunmas sonucu meydana gelen akcier hastaldr. 2.KARIIK SLKOZLAR a) Kmr iileri pnmokonyozu ;iilerin cierlerinde kmr ile silis tozu birikerek antrako -silikoz hastal b) Sidere- silikoz : Akcierde demir ve silis tozlarnn birikmesi ile meydana gelen bir hastalktr. c) Kaolen pnmokonyozu: Saf kaolen (Aluminyum silikat)2H2O AL2O2 2SiO2dr. Kaolende byk oranda silis var 3.BAST SLKA TOZLAR ; Silikatlarn (Kil, feldspat, saf kaolen, bentonitv.b.) uzunca bir sre solunmasndan sonra ortaya kan bir pnmokonyoz eklidir. 4.FBROTK SLKA TOZLAR a-Asbestoz: Asbest (Amyant) tozlarnn solunmas sonucu meydana gelir. Asbest bileimi 3Mg.2SiO 2.H2O (Magnezyum silikat) olan ve lifler halinde bulunan bir maddedir. b-Talkoz: Talk tozlarnn solunmas sonucu meydana gelir.Saf talk, manezyum silikat hidratedir. Endstride kullanlanlarda Ca, Al,Fe ihtiva eder. c-Silimanite mineralleri pnmokonyozu: Aleminyum silikatlarn btn deiik formlarnn(AL2. O2. SiO2) solunmasndan meydana gelir. 5.ALMNOZ ; nce alminyum tozlar ile uraanlarla olur. 6.BERLYOZ ; Baz mineral tozlarnn meydana getirdii , ar sonular olmayan pnmokonyozlardr. Baritoz :Barumsulfat tozlarnn ylmas Sideroz :Demir oksit tozlarnn ylmas Stannoz :Kalay tozlarnn ylmas Antrakoz :Kmr tozlarnn ylmas BSSNOZ(Pamuk pnmokonyozu); Bissinoz , pamuk ile alan iilerin %30-40 nda (ok hafif ekilleri de dahil) grlebilecei bildirilmektedir.5-10 yl iinde grlr. nceleri Pazartesi gnleri, ikinci aamada haftann dier gnlerinde de rahatszlklar grlr. nc aamada (20 -30 yl iinde)bronit ve astmatik bir tablo yerleir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 115

32/ Basnl Kaplarda Gvenlik

Basnl kap eitleri ve snflandrlmas Basnl kaplarn oluturduu tehlikeler ve korunma tedbirleri Kazanlarda Gvenlik Kompresrlerde Gvenlik Basnl Tank ve Tpler Basnl kaplarn periyodik kontrolleri ve test teknikleri malatlarn sorumluluklar , lgili mevzuat Basnl kap : basnc 0.5 bardan byk olan kap ve ekipmanlara denir Basn drme cihazlar zin verilen limit aldnda devreye girerek basnc tamamen veya limit iinde kalacak ekilde dren cihazlardr. Emniyet valfleri, Patlama diski ,Bel verme ubuklar, Kontroll basn drme sistemleri, gibi Otomatik sistemler Ayarlanan limit aldnda devreye girerek hata dzeltme imkanlarn faaliyete geiren, tesisi ksmen veya tamamen kapatan ya da durduran sistemlerdir. Basn ve scaklk alterleri, Akkan seviye swileri, Emniyetle ilgili lme kontrol ve dzenleme cihazlar. Basnl kaplardan kaynaklanan SG Tehlikeleri 1. nfilak Tehlikesi 2. Paralanma Tehlikesi 3. Boulma zehirlenme 4. Yangn patlama 5. Kimyevi ve termal yanklar Tehlikeleri nlenme ve kazalardan korunma metodu (6. Henrich prensibi) 1. Mhendislik ve revizyon, 2. kna ve tevik, 3. Ergonomi kurallarndan yararlanma, 4. Disiplin tedbirlerini uygulama, alma hayatnda tehlikelerin nlenmesi tehlikeli durumlarn ve tehlikeli davranlarn nlenmesi ile mmkn. I. Tehlikeli durumlarn nlenmesi 1. Gvenli teknoloji seimi, Kurulu aamasnda gvenli teknolojinin seilmesi ve gelimelerin izlenmesi 2. organizasyonu:Uygun Hiyerarik yap kurularak alanlar, almalar ve iyeri srekli olarak, gzetim, denetim ve kontrol altnda tutulmaldr. 3. kame: Tehlikelilerin yerine tehlikesizler yada daha az tehlikeliler kullanlmaldr. (deitirme) 4. Tecrit:Tehlike kaynaklar uygun blmlere alnarak alanlardan ayrlmaldr. (ayrma) 5. rtme : Hareketli paralar uygun koruyucular ile kapatlmaldr. (kapatma) 6. Havalandrma: a) genel havalandrma b) lokal havalandrma yeri havasnn alanlar iin tehlikeli hal almamas iin genel olarak havalandrlmal ve gaz, koku duman vb. kaynandan emilerek dar atlmaldr. 7. Maruziyet sresini azaltma: Tehlikeli ilerde alanlar snrlama teknikleri ile maruziyetten korunmal. II. Tehlikeli davranlarn nlenmesi 1.Eitim ve retim almalar: Eitim ynetmelii gerei alanlar ie girilerde, i deiimlerinde ve periyodik olarak eitilerek doru davran gstermeleri salanmaldr. 2.kna ve tevik uygulamalar: alanlar uygun ekilde motive edilmelidir. 3. - ii aras uyumun salanmas : in alana uygun hale getirilmesi iin gerekli almalar yrtlmeli 4.Vardiya deiimi : Vardiya deiim sreleri, ekip oluumu ve uyumu dikkate alnmaldr. 5.Monoton i yknn irdelenmesi : Monoton i yknn alan zerindeki olumsuz etkileri azaltlmaldr. 6.Kiisel koruyucu : ekipman ihtiyac belirlenmeli ve uygun kiisel koruyucu donanm temin edilmelidir. 7.Disiplin uygulanmas : letmede gerekli i disiplini salanmaldr. Kazanlar a)Scak su kazanlar 1. Kalorifer kazan, 2. Kzgn su kazan, 3.Is deitirici (Eanjr, Boyler) 4. Otoklavlar, (Eritme, Piirme Ekipmanlar) b) Buhar kazanlar 1) Alak basnl buhar kazanlar: . . . . 1.05- 2.0 kg/cm2 2) Orta basnl buhar kazanlar: . . . . 2.01- 6.0 kg/cm2 3) Yksek basnl buhar kazanlar: . . 6.01- zeri kg/cm2

116

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 116

c) Kzgn ya kazanlar 117 yerinde kullanlan btn kazanlar, yangna ve patlamaya kar dayankl ayr bir blmede veya binada olacak ve kazan dairesinin stndeki katta, ii almayacaktr. Patlayc, parlayc veya kolay yanc maddelerle alan iyerlerindeki kazan dairelerinin dier atlyelere alan pencere ve kaplar bulunmayacaktr. Kazan dairelerinin tavan gerektiinde kazan zerinde almay kolaylatracak ykseklikte olacak ve kazan daireleri srekli havalandrlacaktr. Tabii havalandrmann yeterli olmad hallerde uygun aspirasyon tesisat yaplacaktr. Kazan Dairelerinin zellikleri: 1. Yer seimi, 2. na tarz, a. Bina boyutlar, b. Drenaj sistemi, c. Havalandrma, d. Baca, 3. Su tasfiye, 4. Yakt depolar, 5. Elektrik tesisat. Kazan dairesi tasarmnda ; Yangn ve patlamalara dayankl malzemeler ile mmknse elik konstrksiyon yap tarznn seilmesi, Kap ve pencerelerin dar alacak ekilde yaplmas, Tavann hafif malzemeden yaplmas ve tabii havalandrmaya msait olmas, gibi hususlar dikkate alnmaldr Kazanlarda kullanlacak yaktlar (doal gaz vb. hari) uygun yer ve artlarda depolanmaldr. Sv yaktlarn depolanmasnda yatay ya da dikey silindirik ve 7kg/cm2 lik i basnca dayana cak tanklar tercih edilmelidir Kazan dairelerinde, parlayc-patlayc gaz, toz, duman ve benzerlerinin her an oluaca dikkate alnarak elektrik tesisatnn, toz almaz ve kvlcm karmaz zelliklerde yaplmas salanmaldr. Kazanlar ehliyeti hkmet veya mahalli idareler tarafndan kabul edilen kiiler tarafndan iletilecektir. Yaktn otomatik beslendii kazanlarda, otomatik sistemlerde bir arza belirmesi halinde, kazanclar kazan gerektiinde el ile de gvenle altracak ekilde eitilmeli Buhar kazan ykama ve temizliinden sonra kazan teste hidrostatik test iin hazrlanmaldr. Bunun iin: Kazann btn giri ve klar kapatlp gerektiinde flanlarla krlenmeli, Kalibre edilmi manometre kazann uygun yerine monte edilmeli, Kazan 20 0C su ile doldurulmal, Su cenderesi vb. test aletlerinden faydalanlarak kazan en yksek iletme basncnn 1,5 kat basnca hidrostatik olarak karlmal, Kazann su depolama kapasitesine bal olarak yeterli bir sre ( 2 12 saat)bekletilmeli, Basn dmesi olup olmad gzlenmeli, Basn dmesi tespit edilmesi halinde buna sebep olabilecek, kaak, sznt, terlemeye deformasyon olup olmad gzle ve dikkatlice kontrol ve tespit edilmeli yerinde, kazanlar ile ilgili u belge ve kaytlar dzenlenerek hazr bulundurulmaldr. Kazan letme Defteri, Kazan Teknik Periyodik Kontrol rapor ve kaytlar, Kazan Sicil Kaytlar, Kazan letme Talimatlar, Su, elektrik iletkenlik, ( Ph) deer tespiti, buhar, kazan ta, amur vb. analiz raporlar, Operatr Ehliyeti ve Meslek ii eitim belgeleri, malatdan alnan kazan karakteristik deerleri ve malat yeterlilik belgeleri KAZAN DONANIMLARININ KONTROL: 1. Basn gstergeleri : ( manometreler) 2. Scaklk gstergeleri : ( termometreler) 3. Seviye gstergeleri : 4. Blf donanm : 5. Yakt yakma donanm : 6. Emniyet valfleri : 7. Yanma havas hazrlama devresi : 8. Ekonomizrler : 9. Yanma havas n stclar : 10. Besleme pompalar : 11. Kazan aspiratrleri:

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 117

Kompresrler: Mekanik enerjiyi basn enerjisine eviren makinelerdir Kullanlan gaz cinsine gre ; Hava Kompresr Amonyak kompresrleri, Freon kompresrleri, Hidrojen kompresrleri alma Tarzna gre; Pistonlu Kompresr a)Tek Kademeli, b) ok Kademeli Turbo kompresrler; Vidal Kompresrler, Paletli Kompresr, Diyaframl Kompresr Basnl yanc ve yakc tm tplerin st tarafnda retici ismi, Seri numaras, Bo/dolu arla ek olarak, Maksimum basn Gazn ismi Tp zerinde yaplm test tarihi yer alacaktr. Tplerin renk kodlar; 1. Asetilen : sar/turuncu 2. Hidrojen : krmz 3. Oksijen : mavi 4. Azot : yeil 5. Helyum : kahverengi 6. Argon+ helyum : kahverengi 7. Argon : ak mavi 8. Karbondioksit : siyah 9. LPG : gri /mavi

118

Gaz Cinsi 3 4 9 1 2 8 7 5 6
Oksijen (O2) Azot (N2) LPG (Aygaz/pragaz) Asetilen Hidrojen (H2) Karbodioksit (CO2)

Renk Koyu Mavi Yeil Gri Sar Mavi Turuncu

Basn
230 Bar (AT) 230 Bar

Vana/Ventil
Prin 3/4" D, Sa Prin/elik 5/8" Konik Sa di Prin zel valf

Koku
Kokusuz Kokusuz
zel

nsan ve Ortama Etkisi

Yanma ve Patlamay hzlandrr. Boucudur. Yanmaz
Boucudur. Yangn ve patlama tehlikesi, hava ile %2,5 - 9,5 karm patlayc 2,5 Bar (AT) fazla sktrlamaz. Patlama Tehli. Hava ile %2,3-100 karm patlayc

Kokusuz Boucudur. Yanmaz Argon (Ar) (AT) Prin 5/8" Dz Dili Sa Kokusuz Boucudur. Yanmaz 200 Bar Helyum (He) (AT) Prin 5/8" konik, Sa di Kokusuz Boucudur. Yanmaz 230 Bar Helyum+Argon (AT) Tplerin depolanmas 1 ve 4, 2 ve 3 birlikte depolanabilir. 1 ve 2, 3 ve 4, 2 ve 4 birlikte depolanamaz, 5 ve 6 hibir grupla depolanamaz Birden fazla trde gaz tp depolanyorsa trlere gre gruplanacak, yanc ve yakc gazlar (min 6 m) Depo alan dier yanc ve patlayc maddelerin kullanld ya da depoland alanlara uzak olacak(20 m) Boru ve hortumlar Yksek basnl sistemlerde plastik boru kullanlmaz. Asetilen ile bakr boru sistemleri kullanlmaz. Tpler 172 KPa altnda boaltlmaldr. Oksijen tpleri dier yanc gazlarla birlikte tanmay acak Krmz renkteki hortum asetilen ve dier yanc gazlar iin kullanlacaktr. Buhar ve scak su kazanlar; Ylda bir periyodik olarak ve en az ay kullanlmayp yeniden servise girmeden nce, kontrol ve deneyleri yaplacak ve sonular sicil kartna veya defterine ilenecektir.

Krmz Siyah Ak Mavi Kahverengi Kahverengi

(AT) 17,5 Bar (AT) Prin/elik kelepeli 15 Bar balant (AT) 200 Bar Prin W21,8x1/14 Ters Dili Sol (AT) 50 Bar Prin W21,8x1/14 Dz Dili Sa (AT) Prin 5/8" konik, 230 Bar

kokulu Sarmsak kokulu Kokusuz Yangn ve Patlama Tehlikesi. Hava ile %4-75 karm patlayc Kokusuz Boucudur. Yanmaz

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 118

Kazanlarn hidrolik basn deneyleri, en yksek alma basncnn en ok 1, 5 kat ile yaplacak, 119 1-Zorlayc testler (deformatif) : Basnl kap zerinde bulunan her noktann kuvvetle zorlanmas Hidrolik test Pnmatik test 2-Zorlayc olmayan testler (nondeformatif): Basnl kabn hassas yerlerinin zel yntemlerle incelenmesi Gzle muayene testi Sv szdrma testi (Penetrasyon testi) Manyetik partikler testi Islak floor testi Radyografi testi (gamma ve x-ray) Ultrasonik test Btn makinalar, aka ve en az aadaki bilgileri ihtiva edecek ekilde iaretlenmelidir; reticinin ad ve adresi, CE iareti ve imal yl Serisinin veya tipinin ksa gsterilii, Gerekirse, seri numaras, Yapm yl. Ayrca, makinay potansiyel patlayc ortamda kullanlmas durumlarnda, bu durum, mutlaka belirtilmeli Kazanlarda basnc, scakl ve su seviyesini gsteren aadaki l cihazlar bulunacaktr: 1) Kazann en yksek alma basncnn iki katn gsterecek ekilde taksimatl manometresi olacak 2) Scak su kazanlarnda bir termometre bulunacaktr. 3) Kazanlarda birbirinden ayr en az iki adet su seviye gstergesi bulunacaktr. Bunlardan en az bir tanesi camdan olacak ve krlmamas iin mahfaza iine alnacaktr. Su gstergeleri, ka zana dorudan bal olacak. 4) Btn gstergelerin giri ve klarna, kazan basncna uygun birer adet vana veya musluk konacak. Balant borusu zerinde, baka bir delik alm olmayacak bunlar dorudan doruya kazana balanacak 5) Buhar kazanlarnda en az iki adet emniyet supab bulunacak, hi bir ekilde buharn gemesini engelleyecek bir valf veya engel bulunmayacaktr. Emniyet supaplarnda buhar basnc, 600 kg/cm2 gemez 6) Kazanlarn giri ve k borular zerine, birer adet ana stop valf konulacak, bunlar abuk ve kolay kapanacak ekilde olacak, buhar younlamas halinde kullanlmak zere, kazanlarda blf tertibat yaplacak 7) Kazanlarda yakt olarak havagaz ve benzerleri kullanld hallerde, gaz besleme borular zerinde ayarlanabilir bir musluk ve sulu emniyet kaplar bulunacaktr 8) Yksek ve orta basnl kazanlarda; akaryakt, kmr tozu veya gaz yakld hallerde, Cehennemliklerin en yksek noktasnda bir veya fazla sayda patlama kapaklar bulunacaktr. Yerden 2 m ykseklie kadar 9) 25 m ve fazla stma yzeyi olan buhar kazanlar, ayr alan en az iki tertibatla beslenecek ve biri enjektr tipi buhar trbinli pompa olacaktr. Istma yzeyi 25 m az olan kazanlar, teknie uygun ekilde beslenecektir. 10) Alak basnl buhar ve scak su kazanlarnda, basn 0, 5 at ve scaklk ise 110 0Cgemeyecektir. 11) Alak basnl buhar kazan ile scak su kazanlarna otomatik yakt verildii hallerde, kazan basncnn 1 kg/cm2 (bir atmosferin) zerine kmasn nleyecek ve yakt kesecek bir tertibat bulunacaktr. 12) Gaz, kmr ve akaryaktla alan scak su kazanlarnda 120 0C nin stne kmasn nleyen termostat bulunacak. 13) Basnl kaplar zerinde, emniyet supab, boaltma vanas, manometre ve termometre gibi kontrol cihazlar bulunacaktr. Basncn onda biri orannda bir basn artnda alacak zellikte olacaktr. 14) Soutma tanklarnn kapasitesi 140 litreyi ve boru ap 15 santimetreyi getii hallerde, soutma tanklarnda en az iki adet basn ayar vanas bulunacak, bunlardan bir tanesi krlabilir cinsten olacaktr. 15) Soutma tanklarnn kapasitesi 140 litreden az olduu hallerde, soutma tanklarnda basn ayar vanas olacak - Kompresrlerin basn deneyi, o kademede msaade edilen en yksek basncnn 1,5 kat ile yaplacaktr. - Seyyar kompresrler, alan iilerden en az 10 metre uzaklkta ,dayankl bir blme iinde bulunacaktr. - Alminyum gvdeli basnl kaplarda max. Scaklk 1000 C elik gvdeli basnl kaplarda max. Scaklk 3000 C

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 119

33/ KAPALI ALANLARDA ALIMALARDA SG

o o o o o

Kapal ve dar alanlardaki almalardan kaynaklanan SG riskleri, Havalandrma Patlama ve yangn Aydnlatma alma sistemi (n izin, lm, gzetleme) Kullanlacak i ekipmanlar lgili mevzuat

120

Kapal alan ,Srekli alma yeri olarak tasarlanmam; Giri k yollar snrl, Tamamen veya ksmen kapal, Snrl bir hacme sahip inde rahat hareket edilemeyen Doal bir hava akm olmayan erisinde snrl miktarda hava olan alanlardr. alanlarn iine girmesi iin yeterli boyut ve ekilde olmayan, snrl giri ve k aralarna ve imkanlarna sahip olan, alann girmesine ve verilen grevi yapmasna imkan verecek kadar geni, ancak alanlarn srekli kalmalarna uygun ekilde tasarlanmam yerlerdir Kapal Ortamlar Depolama tanklar - Tankerler - Kazanlar - Basnl kaplar - Silolar ve dier kompartmanl tanklar Derin ukur ve oyuk gibi zeri ak boluklar - Boru Hatlar - Kanalizasyon tesisleri - Kuyular Kanallar ve benzeri yaplar - Kk bir ambar vastasyla girilen gemi bordas boluklar Kargo tanklar - Petrol tanklar - Atk Tanklar - Faydasz ve terk edilmi boluklar

Kapal mekan iinde kalma sonucu oluan tehlikeler

Oksijen eksiklii - Oksijen fazlal - Parlayc gaz ve buharlar - Patlayc gaz ve tozlar Zehirli ve zararl maddeler - Elektrik tehlikesi - Fiziksel tehlikeler - lm - Yanklar Nefes alamama - Bilin kayb - Boulma - Stres / yorgunluk - Fiziksel yaralanma - Hastalk Tehlike Nasl Oluur? Baz kapal alanlar doal olarak tehlikelidir. rnein; Menhol ve ukurlardaki kanalizasyon hatlarndan gaz aa kmas, Eski atklarnn ve gaz boru tesisatlarnn bulunduu kirli bir toprakta alan hendekler ve ukurlarn iine gaz sznts, Tanklarn veya kanallarn iinde oksijen tketimine neden olan pas bulunmas, Kapal alanda aniden dolan svlar ve amurlar veya aa kan gazlar, Toprak ve hava arasnda meydana gelen ve oksijenin tkenmesine neden olan, kimyasal reaksiyonlar veya kire tabakas zerinde bulunan zemin suyunun karbondioksit retmesi neticesi tehlikeli olabilir. Baz yerlerde, iin yapld yerin buharlanmas da tehlike yaratabilir. Eksoz gazlar zehirli olabileceinden petrol veya diesel motorlar kullanlmamaldr. Boya, yaptrclar vb. de tehlikeli buharlar oluturabilir. Kapal Ortamdaki Kirli Hava Kirli Hava; Pis Hava - Zehirli Hava - Patlayc Hava - Tozlu Hava % 20den daha az oksijen bulunan ortama yani yetersiz oksijen bulunan kapal hacimli yere denir. Bu tip hava karm bulunan yerlerde alanda ksa zaman iinde yorgunluk belirtileri grlr. Zehirli Hava nsan hayatn tehlikeye dren zararl ve zehirli gazlardan oluan havadr. Bu ekildeki hava, insan organizmasna kimyasal etkisi nedeniyle zararl olur ve hatta lmle sonulanr. Zehirli havada boucu gazlar bulunmaktadr. Boucu Gazlar - Basit boucu gazlar : Karbondioksit (CO2), Metan (CH4), Etan (C2H6), Propan (C3H8), Btan (C4H10), Hidrojen (H2), Azot (N2) - Kimyasal boucu gazlar : Karbonmonoksit (CO), Hidrojen slfr (H2S), Hidrojen siyanr (HCN), vb. dir. Kapal alanlardaki tehlikeler Oksijen yetersizlii Elektrik Mekanik tehlikeler Tehlikeli - Zararl seviyede Gaz - Toz - Buhar - Duman Patlama yaratacak oranlarda oksijen

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 120

Karbondioksit; Atmosfer havasnda, hacim bakmndan % 0.3-0.4 orannda bulunur. Bu miktar, nefes 121 alma fonksiyonunu uyarc etki yapar. MAK deeri5000ppmdir. zgl arl, 1.977 kg/m3dr Metan gaz, bataklk gaz da denilen bir gazdr. Havadan hafif, renksiz, kokusuz ve parlayc bir gazdr. Havada, % 4-15 oranlarnda bulunduunda patlaycdr. metann % 4 -15 arasnda tehlikeli olduu kabul edilir ve bu oranda metan bulunan havaya madencilikte grizu ad verilir. % 4 metan konsantrasyonunun altnda patlama olmaz ve grizu bulunduu yerde yanar. Metan, etan, asetilen, hidrojen, azot, argon, neon, karbondioksit gibi gazlar havadaki oksijen orann drerek asfiksi (oksijensiz kalma) olutururlar. LPG(svlatrlm petrol gaz) ; hacimce % 30 Propan (C3H8) ve % 70 Btan(C4H10) ierir. LPG havadan daha youndur LPG yksek derecede yanc bir maddedir ve atmosferik koullara maruz kaldnda hzla patlayc hava hidrokarbon karm oluturur. karbonmonoksit ( co ) ; zgl arl 1.255 kg/m3 olup, havannkine ok yakndr. Hava ile % 13-75 oranlarndaki karm patlayc zellie sahip olup, en tehlikeli patlama konsantrasyonu % 30 civarndadr. Hemoglobinle karboksi hemoglobin (HbCO) yapar. Bylece kann dokulara oksijen tama kapasitesini bloke eder.MAK deeri: 500 ppm Hidrojen Slfr (H2S) ; Yanc bir gaz olup hava ierisinde %6 orannda patlayc zellie sahiptir; zehirleyici bir gazdr. Havadan ar olup ortamda taban ksmlarnda bulunur. MAK deeri 10ppm veya 15mg/m3 tr. Zehirlenme halinde; suni solunum yaptrmal, %5 CO2 ieren oksijen (Karbojen) verilmeli, gzler iyice ykanmaldr. Akut olaylarda amilnitrit (kapsl) koklatlmas veya %3 lk sodyum nitrit enjektesi yararldr. Kkrt Dioksit (SO2) ; Kkrt ve bileiklerinin yaklmas, bu keskin ve tahri edici gazn ortama verilmesine neden olur. Bu gaza maruz kalnmas sklkla ykleme/doldurma ve boaltma ilemlerinde veya hatlardaki kopma ile kaaklar ve gemilerdeki ilalamalar nedeniyle olmaktadr. Amonyak (NH3) ; Bu kuvvetli tahri edici gaz bronlarda spazm ile ani lme yol aar. Dk konsantrasyonlar ok fazla tahri yaratmadan solunum sistemini hzla katederek amonyak etkisi gstermeden metabolizmaya karr. Eer ev ileri srasnda bu svy ieren rnden bir nefeslik bir denemede bulunmusanz, Tank veya benzeri ekilde depolanan amonyak ak aleve tutulduunda patlayabilir. Patlayc Hava ; Yanc gazlar bileiminde bulunduran ve s, kvlcm veya srtnme nedeniyle patlayan havadr. Bu gazlar, zellikle metan, etan, propan, btan gibi hidrokarbonlar ve hidrojen gibi gazlardr . Havadaki yanc gaz konsantrasyonu da olduka nemlidir KAPALI ALANLARDA KAYNAK YAPILMASI; Kaynak yapan kiinin alma koullarn iyiletirilmesi iin baz nlemler alnmaldr. Kaynak srasnda alma ortam havasna yaylan eitli kirlilikler ve toksik gazlarn insan sal zerindeki olumsuz etkilerden korunmak iin eitli yntemler uygulanabilir. rnein iyi bir genel havalandrma, lokal havalandrma eitli tip solunum koruyucu maskeler. Doru ve uygun alma pozisyonu ile uygun rtc gaz (helyum, argon, karbon dioksit) kullanm saylabilir. Bu nlemler, kaynanda ierde veya darda yaplmasna, kaynak yaplan parann byklne vs. bal olarak deikenlik gsterir. KAPALI ALANLARDA KAYNAK YAPARKEN ALINACAK NLEMLER Tm kap ve pencereleri aarak ve ayrca, bunlarn kapanmalarn nleyecek nlem alnmaldr. erideki hava, oksijenin yetip yetmeyeceini anlamak bakmndan dzenli olarak test edilmelidir. eri de alan kaynak, ortama yaylan, rnein Argon gaz nedeni ile oksijensiz kalarak boulabilir. Tm havalandrma deliklerinin tkal olmadndan ve vanalarn szdrma yapmadndan emin olunmaldr ve yeterince havalandrma salanmaldr KAPALI ALANDA Gvenli ekilde Yapmann Kurallar Szl veya Yazl talimat al, Alnan talimat dorultusunda gerekli Grev formlarn doldur, Yaplacak iin niteliine gre ekip olutur, Gerekli ara-gere-tat ve kiisel koruyucu donanmlar temin et, Ekibi ve malzemeyi i yaplacak yere naklet, in yaplmas iin insan ve evre sal ile ilgili nlem al, Yaplacak ii planla, tehlike kaynaklarn tesbit et, Kapal alan girmeden kapal alandaki oksijen yeterliliini tesbit et ve tehlikeli gazlar lmeye al, Mevcut kiisel koruyucu ile iin yaplmasn planla ve eksiklerini tesbit et, alma ortamn tekrar kontrol et, i gvenli bir ekilde yap, Yaplan iin doruluunu kontrol et, alma iin getirilen malzemelerin dikkatli bir ekilde toplanmas ve allan yerin temizliini yap, Grevin tamamlandna ait formlar doldur ve sorumluya bilgi ver.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 121

KAPALI ALANLARDA ALIMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA NLEMLER 122 -Kapal alanlarda sreklilii olan ilerin yaplmasndan kanlmaldr. asla yalnz allmamal, mutlaka gzetici bulunmaldr. -Kuyu veya dier yeralt tesislerinde yaplacak bakm ve onarm ilerinde zararl, zehirleyici, boucu veya parlayc gaz veya svlarn tehlikeli bir ekilde birikebilecei gz nne alnarak gerekli lmler yaplmak suretiyle zararl gazlarn varl aratrlmaldr. -Parlayc patlayc sv yada gaz madde bulaklarnn bulunduu alanlarda gaz free ilemi yaplm olmaldr. Tank, kazan, kuyu, dehliz, boru vb. Alanlara girilerden nce giri ve klar kontrol altna alnarak beklenmedik malzeme veya dier maddelerin ak nlenmelidir. alanlar ile uygun haberleme sistemi kurulmaldr. Bu gibi yerlerde tecrbeli ve usta iiler altrlmal, Bunlara uygun kkd verilmelidir. -Kapal alanlarda mmkn olduunca elektrikli el aletleri Kullanmndan saknlmaldr. Seyyar aydnlatma lambalar darbelere dayankl zel koruyucu iinde olmal, kk gerilime balanmal. -Parlayc, patlayc gaz-toz konsantrasyonlarnn oluumunu nlemek iin dardan hava beslemesi ya da slak alma uygulamas gibi tedbirler ilave tedbirler alnmaldr. -Tank vb. Kapal alanlarda oksi- asetilen veya lpg kaynak ileri yaplmasndan kanlmaldr. -Tank vb. Kapal alanlarda elekt. kaynak ilerinde doru akm ve bota alma snrlayc tertibat kullanlmal -Tehlikeli maddelerin tand boru ve kanallarn onarm ileriyle grevlendirilen iilere, tanan maddelerin zelliklerine uygun kiisel korunma donanmlar verilmelidir. -Kuyu ve lam ukurlar gibi derin yerlerde altrlacak iilere gvenlik kemeri ve sinyal ipleri gibi uygun koruyucu donanm verilmelidir. Gerekli durumlarda, bu gibi alma yerlerine temiz hava salanmaldr. -Ortamda oksijenin olmama ihtimali yksek olduu iin temiz hava beslemeli maskeler kullanlmaldr. Bu maskelere temiz hava salanma ilemi dalglarda olduu gibi tple veya temiz hava pompasndan salanmaldr. -Yeralt ilerinde, delme ve kazma srasnda alanlarn saln koruyacak ve gvenliini salay acak yeterli ve uygun havalandrma tesisat yaplmaldr. -eitli gazlarn hava ile patlayc bir karm meydana getirebilecei yeralt ilerinde ak alevli lamba veya cihazlar kullanlmamaldr. -Pis su, gaz ve dumanlarn bulunduu depolarda ancak deponun iyice havalandrlp temizlendiine emin olunduktan sonra sokulmal ve alt sre boyunca depo havas denetim altnda bulundurulmaldr. -Tehlikeli gaz, buhar veya sislerin meydana gelebilecei tank veya depolar iinde yaplacak bakm ve onarm ilerinde, iilere maskeler, solunum cihazlar ile emniyet kemerleri gibi uygun kiisel korunma donanm verilerek ve i sresince tank veya depo aznda bir gzlemci bulundurulmaldr. -Onarlacak depo veya tanklar, baka depo veya tanklarla balantl olduunda, balant borularnn vanalar gvenli bir ekilde kapatlmal veya bu borular sklerek balant azlar, kr tapa veya kapaklarla kapatlmal -Gmlekli veya ift cidarl veya kapal kaplarda s veya kaynak ileri yaplmadan nce bunlar iyice havalandrlmal ve kaynak ilerinin yapld srece hibir ekilde oksijen verilmemelidir. -Yeralt ilerinde, delme ve kazma srasnda alanlarn saln koruyacak ve gvenliini salayacak yeterli ve uygun havalandrma tesisat yaplmaldr. -Kaz ilerinin yaplaca yerlerde, elektrik kablolar, gaz borular, su yollar, kanalizasyon ve benzeri tesisatn bulunup bulunmad nceden aratrlmal ve duruma gre gereken nlemler alnmaldr. -Kaz srasnda, zehirli ve boucu gaz bulunduu anlald hallerde, alanlar derhal oradan uzaklatrlmal, gaz k nlenmeli ve biriken gaz boaltlmadka kaz ilerine balanlmamaldr. -Patlayc maddelerin kullanld veya serbest silisin bulunduu yerlerde, kaz topra slatlmaldr. -Kaya kazlmasn gerektiren yer alt ilerinde, sulu delici makineler kullanlmal veya tozlarn alanlarn salna zarar vermemesi iin gerekli dier nlemler alnmaldr. -Elektrikle aydnlatlm yer alt iyerlerinde, akmn kesilmesi halinde iilerin tahliye edilmelerini salamak ve ancak bu srede kullanlmak zere madenci lambalar veya fenerleri ya da aydnlatma aralar bulundurulmal -Parlayc, patlayc, tehlikeli ve zararl maddelerin retildii, ilendii veya depoland binalarda inaat, bakm ve onarm ilerine balanmadan nce, aadaki nlemler alnmaldr: A) ksmen veya tamamen durdurulmaldr. B) O mahalde bulunan btn parlayc, patlayc, tehlikeli ve zararl maddelerle bunlarn bileimlerine giren dier maddeler, tehlikeli blgenin dna karlmaldr. C) Onarlacak ksm, btn parlayc, patlayc, tehlikeli ve zararl maddelerin artklarndan ve bulaklarndan tamamen temizlenmelidir. D) naat, bakm ve onarm, teknik, yetkili ve sorumlu bir elemann devaml nezareti ile salanmaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 122

-Parlayc, patlayc, tehlikeli ve zararl zellikteki eitli kimyasal maddelerin ortam havasnda bulunan 123 miktarlar, belli ve gerekli zaman aralklar iinde llerek bu miktarlarn (mak deer) fazla olup olmad tespit edilmeli ve havalandrma tesisat yeterlilik bakmndan yetkili elemanlarca kontrol edilmelidir. -Parlama ve patlama tehlikesi oluturabilen organik tozun meydana geldii, tand, aktarld ve alld yerlerde, elektrik motor ve jeneratrleri toz geirmez etan tipten olmal veya devaml olarak temiz hava beslenen yaltlm hcrelerde bulundurulmaldr. -Sonu olarak, her iyerinde dzenli aralklarla risk deerlendirmesi yaplmal ve gerekli nlemler alnmaldr TOZ PATLAMALARI Tozun alt patlama limiti 20 g/m - 60 g/m Tozun st patlama limiti 2 kg/m 0,02-0,04 mmlik toz paracklar patlamaya uygundur. 1 Toz patlamas evrede baka toz bulutlar oluturabilecei iin zincirleme reaksiyon mmkndr KAPALI ALANLARDA ALIMALARDA ALINACAK NLEMLER Bu gibi yerlere ancak ok iyi eitilmi, gerekli ve uygun koruyucuyu takp, giyen kiiler tarafndan girilebilir. Ancak, daha nce risk tespiti ve deerlendirilmesi yaplmaldr. Bir kapal hacim veya mekana girebilmek iin YAZILI ZN alnmas gerekir. Herhangi bir alann izin gerektiren kapal alana giriinden nce bir prosedr ve nlem sistemi oluturulmal Amirler, nezaretiler ve alanda alacak olanlar iin bu yerin zelliklerinin iyice bilinmesi zorunludur. alann gvenliini garantilemek iin elde doru ekipman olmas da kritik bir konudur. Kapal alana giri iin aadaki prosedr izlenmelidir Herhangi birisinin kapal alana giriinden nce, ynetici personel tarafndan bir Giri zni hazrlanmaldr. Kapal alann konumu ( yerleimi ) Alana giri amac Alana giri tarihi ve onaylanan kalma sresi. zin, yaplacak grevin tamamlanmasna olanak vermek zere o i iin alnm izin sresi iinde geerl i olmaldr; Girie yetkili kii isimleri Gzlemci (nezareti ) isimleri Gerekli tehizatn listesi Girii onaylayan kiinin imzas Tehlike trleri ve giri koullar Balangta ve periyodik yaplan testlerin sonular Giri ncesi kontrol sonular veya riskleri nleyici ve giderici tedbirler Kurtarma ve ilk yardm servis timleri letiim prosedr lave izinler ( scak alma ortam ) GZLEMCNN GREVLER Tm kapal alan alanlar, kapal alan dnda bulunan bir gzlemci tarafndan izlenmelidirler. Gzlemci, kapal alan operasyonunun sresi boyunca bulunduu yerden ayrlmakszn alanlar izlemelidir. Gzlemci zellikle aadaki hususlara dikkat etmelidir: Kapal Alan alanlarnn Says : Kapal alanda alanlarn saymn ve i sresince kontroln yapmak gzlemcinin sorumluluundadr. Tehlikenin Fark edilmesi Gzlemci, kapal alanla balantl her trl riskin bilincinde ve bu riskleri fark edebilecek yetenekte olmaldr. Giri alannn emniyetli olup olmadnn tespiti iin gerek kapal alan iindeki , gerekse dndaki artlar kontrol etmeli, lmleri yapmaldr. letiim : Gzlemci, alma sresi boyunca ierdeki alanla olan haberlemenin srekliliini salamak ve etkili bir ekilde yrtmek zorundadr. Buna ek olarak, aadaki koullar olutuunda ierdekilerin dar kmalar talimatn vermelidir. Giri iin koullar olumadnda veya bozulduunda, alanlarda herhangi bir davran bozukluu grdnde, Alanda kontrol altna alnamayan bir risk olutuunda, Dardaki koullarda, ieride alanlar tehlikeye sokacak trden bir deiiklik tespit ettiinde,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 123

Alann Emniyet Altna Alnmas: Gzlemci, yetkisiz kiilerin kapal alan evresine girmesini 124 engellemekle ykmldr. Eer girmilerse, terk etmeleri iin onlar uyarmakla grevlidir. Eer yetkisiz kiiler kapal alan iine girmilerse, bal olduu amire bildirmesinin yannda kapal alanda alma yapanlar uyarmak zorunda. Kurtarma leminin Koordinasyonu: Herhangi bir alan bir zarar grdnde gzlemci dier tm alanlar yardma arp gerekli mdahaleyi yapmaldr. Her ne koul altnda olursa olsun gzlemci kapal alan iine hi girmemelidir. Gzlemciler, asl kurtarma takm olay yerine varmadan kendi bana bir mdahalede bulunmamaldr. Szgeli maskeler, kapal veya oksijenin kt bulunduu yerlerde kullanlmayacaktr. Temiz hava kaynandan 45 metre uzaklkta ve solunuma zararl artlar altnda kalan iilere, basnl oksijen veya basnl hava solunum cihazlar verilecektir. Oksijen tpleri, 150 atmosferlik basnc amayacak ekilde doldurulacak ve kullanlrken, bunlarn grlebilen bir yerine manometre taklacaktr. Basnl temiz hava maskeleri ile basnl havann saland kaynak arasndaki uzaklk 45 metreyi, hortumlu temiz hava maskelerinin hortumunun boyu da 15 metreyi gemeyecektir Hortumlu temiz hava maskeleri iin kullanlan hortumlarn i ap en az 2,5 santimetre olacak ve hortum, ezilmeyecek malzemeden yaplacak Basnl oksijen cihaznda, basn dre reglatr bulunacak ve reglatr, dakikada 2 litreden eksik olmayacak ekilde oksijen vermek zere ayar edilebilecektir. Solunum cihazlarnn ve maskelerin emniyet supaplar, reglatrleri, balantlar ve oksijen sarfiyat, en ge ayda bir ve cihazn tm ile manometreler en ge 6 ayda bir yetkili bir eleman tarafndan kontrol edilecektir.

Yerleim Yerlerinden Uzakta Ak Alanlarda Yaplan almalar

Ak alanlardaki tehlike kaynaklar o Doal ortam ve yabani hayat o Meteorolojik koullar o Jeolojik koullar o Ulam Ak alan tehlike kaynaklar, yani doal afetler, en geni anlam ile insanlara zarar veren olaylara denir. Baka bir ifade ile can ve mal kaybna yol aan doal olaylardr. Afetin ilk zellii doal olmas, ikincisi can ve mal kaybna neden olmas bir dieri ok ksa zamanda meydana gelmesi ve son olarak da baladktan sonra insanlar tarafndan engellenememesidir. Baz afetlerin yeryznn nerelerinde daha ok olduu bilinmektedir A. Jeolojik kkenliler Bunlar dorudan doruya kaynan yer kabuu ya da yerin derinliklerinden alan doal afetlerdir. 1. Deprem ; inceleyen bilim dalna "Sismoloji" denir. 2. Heyelan ; ya da toprak kaymas, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluan bir yamacn yerekimi, eim, su ve benzeri dier kuvvetlerin etkisiyle aa ve da doru hareketidir 3. Yanarda patlamalar ; Yanardalarn aratrld bilim dalna volkanoloji (yanarda bilimi) denir. a. Kalkan yanardalar b. Volkanik koniler c. Sper yanardalar, B. Meteorolojik kkenliler Atmosferdeki doa olaylar sonucunda meydana gelirler. 1. Sel 2. 3. Frtna ; Rzgar hz 27 knot zerine ktnda, yani 7 bofor ve zeri olduunda rzgara artk frtna denir. 4. Kuraklk 5. Orman yangn 110 yangn ihbar hattna, 177 alo orman yangn 6. klim deiiklikleri ; Kresel snma kimyasal etkilidir. Canllarn solunum ve boaltm yaptktan ve eitli aktiviteleirnden sonra kan sera gazlar ile gerekleir. 7. Hortum

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 124

34/ EKRANLI ARALARLA ALIMADA SG

Ekranl aralarla yaplan almalardan kaynaklanabilecek SG riskleri, Ekranl ara kullanm lgili mevzuat

125

Ekranl Aralarla alma Ynetmelii alann saln ve gvenliini korumak iin mesleki risklerin nlenmesi, eitim ve bilgi verilmesi dahil, her trl nlemi alma, korunma ve ergonomi eitimi Uygulama konusunda iverene ykmllkler getirmektedir Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik gereince Ekranl Aralarla alanlarmzn, "ie giri" ve "periyodik gz muayenelerinin yaplarak kayt altna alnmas gerekmektedir. Periyodik muayene aral; 40 ya altnda 5 ylda bir kez, Rahatszl olmayanlar iin 40 ya stnde ise 3 ylda bir kezdir. Gz ile ilgili yaanabilecek problem, her anlamda ergonomik koullarn salanmad durumlarda ortaya kan Computer vision syndrome yani kuru gz adyla bilinen hastalktr. Belirtileri arasnda, gzde kuruma hissi, ar, yanma, kzarma, kumlanma, grme bulankl, ba ars ve boyun ars saylabilir Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri 1 Standartlara ve daha nemlisi, alana uygun alma masas ve sandalye kullanm 2 En az 17 " boyutunda monitr ( LCD iin 15 " ) 3 Refleksiyon snflamasna gre 1.ci snf monitr kullanm 4 Monitr st kenar gz hizasnda (bifokal gzlk kullananlarda biraz daha aada 5 Gz ekran mesafesi monitr boyutlarna gre 50-80 cm 6 Ekranda pozitif grnt ile alma ( ak renk zemin zerine koyu renk yaz karakteri ) 7 Ekranda standartlara uygun karakter bykl 8 - Optimal nem oranna sahip alma ortam 9 Standartlara uygun aydnlatma koullar ve yansmalar nleyecek yerleim 10 45 dakika ile 1 saatlik dilimlerde ksa sreli ara dinlenmeleri 11 Gzleri dinlendirecek egzersizlerin uygulanmas Muayene sonucunda ekranl aralarla alanlarn gz doktoruna sevk kriterleri; Uzak grme en az 1 gzde 8/10un altnda ise Yakn grme en az 1 gzde 8/10un altnda ise yeri hekiminin muayenesi sonucunda sevk karar vermesi halinde alann rahatszlk beyan ile sevk talebi halinde Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik 4857 sayl Kanunu kapsamna giren ve ekranl aralarla almalarn yapld tm iyerlerini kapsar. Ancak, bu Ynetmelik hkmleri: a) Hareketli makine ve aralarn kumanda kabinleri ve src mahallinde, b) Tama aralarndaki bilgisayar sistemler inde, c) Toplumun kullanmna ak bilgisayar sistemlerinde, d) yerinde, kullanm srekli olmayan tanabilir sistemlerde, e) Hesap makineleri, yazar kasa ve benzeri, data veya lm sonularn gsteren kk ekranl cihazlarda, f) Ekranl daktilolarda, uygulanmaz. Ekranl ara : Uygulanan ileme baklmakszn ekrannda harf, rakam, ekil, grafik ve resim gsteren ara Operatr: Ekranl arac kullanan kii Zorlayc Travmalar : Gz yorgunluu, kas gcnn ar kullanm, uygun olmayan duru biimi, uzun sre ekranl ara karsnda ara vermeden alma, ar i yk duygusu ve aydnlatmann neden olduu olumsuzluklarn tm alma merkezi : Operatrn oturduu sandalye, ekranl aracn konulduu masa, bilgi kayt nitesi, monitr, klavye, yazc, telefon, faks, modem vb. ekranl arala ilgili tamamnn veya bir ksmnn bulunduu alma yeri Aadaki durumlarda iilerin gz muayeneleri yaplacaktr; 1. ekranl aralarla almaya balamadan nce, 2. dzenli aralklarla ve 3. ekranl arala almalardan kaynaklanacak grme zorluu olduunda.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 125

EKRANLI ARALARLA ALIMALARDA ARANACAK ASGAR GEREKLER 126 1.Ekipman Bu tr ekipmann kullanm iiler iin risk kayna olmayacaktr. Monitr - Klavye - alma masas veya alma yzeyi - alma sandalyesi 2. alma ortam a) Gerekli alan: alma merkezi yeterli genilikte olacak ve uygun ekilde dzenlenecektir. b) Aydnlatma: Operatrn gereksinimleri ve yaplan iin tr dikkate alnarak uygun aydnlatma artlar salanacak, arka planla ekran arasnda uygun kontrast bulunacaktr c) Yansma ve parlama: Pencereler, aklklar ve benzeri yerler, saydam veya yar saydam duvarlar ve parlak renkli cisim ve yzeylerden ekran zerine direk k gelmeyecek ve mmknse yansmalar nlenecektir. d) Grlt: alma merkezlerinde kullanlan ekipmanlarn grlts alanlarn dikkatini datmayacak ve karlkl konumay engellemeyecek dzeyde olacaktr e) Is : alma merkezindeki ekipmanlar alanlar rahatsz edecek dzeyde ortama s vermeyecektir f) Radyasyon :alma merkezindeki grnr k dndaki tm radyasyonlarn sala zarar vermeyecek dzeylerde olmas iin gerekli nlemler alnacaktr. g) Nem :alma ortamndaki nemin uygun dzeyde olmas salanacak ve bu dzey korunacaktr. 3.Bilgisayar programlar Programlar ie uygun olmal, Operatrn bilgisi dnda programa mdahale edilmez MKH risk etkenleri ile ilgili ve kiisel olarak ikiye ayrlmaktadr Fiziksel risk etkenleri: Tekrarlamal, zorlamal ve ar g harcamal hareketler, statik vcut pozisyonlar, kt postr, vcudun ve kollarn yanl kullanm, allmam i aktiviteleri, lokalize temasa bal streslerdir. Ergonomik risk etkenleri: istasyonunda, oturma yerinin, masann, ekrann, klavyenin ve mouseun yksekliinin ve kullanmnn alana uygun olmamas, aydnlatma ve scakln yetersiz olmas gibi etkenler Psikososyal risk etkenleri: memnuniyetsizlii, i monotonluu, yetersiz deneti ve i arkada destei, ar i yk, sorumluluu ve basks altnda alma, yetersiz i organizasyonu gibi etkenlerdir.

1. le lgili Risk Etkenleri

2. Kiisel Risk Etkenleri MKH oluumunda cinsiyet, ya, kondisyon ve sigara iimi gibi kiisel etkenlerdir. Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik

Madde 1 Bu Ynetmeliin amac, ekranl aralarla almalarda alnacak asgari salk ve gvenlik nlemlerini belirlemektir. Bu Ynetmelikte belirtilen 4 nc maddede tanmlanan ekranl aralarn kullanmnda, uygulanr. Madde 2 Bu Ynetmelik, ekranl aralarla almalarn yapld tm iyerlerini kapsar. a) Hareketli makine ve aralarn kumanda kabinleri ve src mahallinde, b) Tama aralarndaki bilgisayar sistemlerinde, c) Toplumun kullanmna ak bilgisayar sistemlerinde, d) yerinde, kullanm srekli olmayan tanabilir sistemlerde, e) Hesap makineleri, yazar kasa ve benzeri, data veya lm sonularn gsteren kk ekranl cihazlarda, f) Ekranl daktilolarda, uygulanmaz. Madde 3 Bu Ynetmelik, 4857 sayl Kanunu'nun 78 inci maddesi uyarnca hazrlanmtr. Madde 4 Bu Ynetmelikte geen; a) Ekranl ara: lemin ieriine baklmakszn ekrannda harf, rakam, ekil, grafik ve resim gsteren arac, b) Operatr: Ekranl arac kullanan kiiyi, c) Zorlayc Travmalar : Gz yorgunluu, kas gcnn ar kullanm, uygun olmayan duru biimi, uzun sre ekranl ara karsnda ara vermeden alma, s, nem ve aydnlatmann neden olduu olumsuzluklarnn tmn, d) alma merkezi : Operatrn oturduu sandalye, ekranl aracn konulduu masa, bilgi kayt nitesi, monitr, klavye, yazc, telefon, faks, modem ve benzeri aksesuar ve ekranl arala alma yerini, ifade eder. Madde 5 veren, alma merkezlerinde, ekranl aralarn kullanmndan kaynaklanan zorlayc travmalara neden olabilecek riskleri belirleyecek ve bu riskleri ortadan kaldracak veya en aza indirecek salk ve gvenlik nlemlerini alacaktr. alanlarn Bilgilendirilmesi ve Eitimi Madde 6 Ekranl aralarla almalarda, alanlarn bilgilendirilmesi ve eitimi ile ilgili unlara uyulacaktr: a) veren, iilere ve temsilcilerine alma yerlerinde salk ve gvenlik ile ilgili btn konularda bilgi verecek b) veren, ie balamadan ve alma koullarnda deiiklik olduunda eitim verilir ve periyodik tekrarlanr 1) Zorlayc travmalar ve korunma yollar, 2) Doru oturu, 3) Gzlerin korunmas, 4) Gzleri en az yoran yaz karakterleri ve renkler, 5) alma srasnda gzleri ksa srelerle dinlendirme alkanl, 6) Gzlerin, kas ve iskelet sisteminin dinlendirilmesi, Ara dinlenmeleri. Gnlk alma Dzeni

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 126

Madde 7 veren, ekranl aralarla yaplan almalardan kaynaklanan i ykn ve etkilenmeyi 127 azaltmak amacyla, uygun alma plan yaparak, operatrlerin periyodik olarak ara vermesi ni veya dnml olarak baka ilerde almalarn salayacaktr. Madde 8 veren alanlarn ve temsilcilerinin bu Ynetmelik ve ekinde belirtilen konularda Sal ve Gvenlii Ynetmeliinde belirtildii ekilde gr ve nerilerini dikkate alacak ve katlmlarn salayacaktr. Madde 9 Gzlerin Korunmas Ekranl aralarla almalarda iilerin gzlerinin korunmas iin uyulacak hususlar aada belirtilmitir: a) Aadaki durumlarda iilerin gz muayeneleri yaplacaktr; - ekranl aralarla almaya balamadan nce, dzenli aralklarla ve - ekranl arala almalardan kaynaklanacak grme zorluu olduunda. b) Yukarda belirtilen muayene sonularna gre gerekiyorsa iiler oftalmolojik testlere tabi tutulacaktr. c) Yukarda (a) ve (b) bentlerinde belirtilen muayene ve test sonularna gre gerekiyorsa iilere yaptklar ie uygun ara ve gere verilecektir. d) Bu madde uyarnca alnacak nlemler iilere herhangi bir maddi yk getirmeyecektir. Madde 10 Hkmler Ynetmelik Hkmlerine Uyum Ynetmeliin yaymland tarihten sonra alacak alma merkezleri bu Ynetmelik hkmlerine uygun olarak kurulacaklardr. Ynetmeliin yaymland tarihte faaliyette olan alma merkezleri ise 2 yl iinde Ynetmelik hkmlerine uygun hale getirilecektir. Madde 11 lgili Avrupa Birlii Mevzuat, Yrrlk, Yrtme lgili Avrupa Birlii Mevzuat Bu Ynetmelik 29/5/1990 tarihli ve 90/270/EEC sayl Konsey Direktifi esas alnarak hazrlanmtr. Madde 12 Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer. Madde 13 Bu Ynetmelik hkmlerini alma ve Sosyal Gvenlik Bakan yrtr. EK - 1 EKRANLI ARALARLA ALIMALARDA ARANACAK ASGAR GEREKLER 1. Ekipman a) Genel hususlar Bu tr ekipmann kullanm iiler iin risk kayna olmayacaktr. b) Monitr Ekranda grnen karakterler kolayca seilebilecek ekil ve formda, uygun byklkte olacak, satr ve karakterler arasnda yeterli boluk bulunacaktr. Ekran grnts stabil olacak, grntnn titremesi ve benzeri olumsuzluklar bulunmayacaktr. Parlaklk ve karakterler ile arka plan arasndaki kontrast, operatr tarafndan kolaylkla ayarlanabilecektir. Ekran, operatrn ihtiyacna gre her yne dndrlerek ayarlanabilir olacaktr. c) Klavye Klavye, operatrn el ve kollarnn yorulmamas ve rahata alabilmesi iin ekrandan ayr ve hareketli olacaktr. Klavyenin n tarafna, operatrn bileklerini dayayabilecei zel destek konulacaktr. Operatrn elleri ve kollar iin klavyenin nnde yeterli boluk olacaktr. Klavyenin rengi mat olacak ve yanstmayacaktr. d) alma masas veya alma yzeyi alma masas veya alma yzeyi; ekran, klavye, dokmanlar ve dier ilgili malzemelerin rahat bir ekilde dzenlenebilmesine olanak salayacak ekilde ve yeterli byklkte olacak ve yzeyi yanstmayacak nitelikte olacaktr. e) alma sandalyesi Sandalye dengeli ve operatrn rahat bir pozisyonda oturabilecei ve kolaylkla hareket edebilecei ekilde olacaktr. Oturma yerinin ykseklii ayarlanabilir olacaktr. 2. alma ortam a) Gerekli alan Operatrn oturma eklini deitirebilmesi ve rahata hareket edebilmesi iin alma merkezi yeterli genilikte olacak ve uygun ekilde dzenlenecektir. b) Aydnlatma Operatrn gereksinimleri ve yaplan iin tr dikkate alnarak uygun aydnlatma artlar salanacak, arka planla ekran arasnda uygun kontrast bulunacaktr. Yapay aydnlatma kaynaklarnn yeri ve teknik zellikleri ekrandaki ve dier ekipmanlar zerindeki parlama ve yansmalar nlenecek ekilde olacaktr. c) Yansma ve parlama Pencereler, aklklar ve benzeri yerler, saydam veya yar saydam duvarlar ve parlak renkli cisim ve yzeylerden ekran zerine direk k gelmeyecek ve mmknse yansmalar nlenecektir. Ekrana gelen gn nn kontrol edilebilmesi iin yatay ve dikey ayarlanabilir perdeler kullanlacaktr. d) Grlt alma merkezlerinde kullanlan ekipmanlarn grlts alanlarn dikkatini datmayacak ve karlkl konumay engellemeyecek dzeyde olacaktr. e) Is alma merkezindeki ekipmanlar alanlar rahatsz edecek dzeyde ortama s vermeyecektir. f) Radyasyon alma merkezindeki grnr k dndaki tm radyasyonlarn sala zarar vermeyecek dzeylerde olmas iin gerekli nlemler alnacaktr. g) Nem alma ortamndaki nemin uygun dzeyde olmas salanacak ve bu dzey korunacaktr. 3. Bilgisayar programlar Programlar ie uygun olacaktr. Programlar kolay kullanlabilir ve eer uygunsa operatrn bilgi dzeyine ve deneyimine gre ayarlanabilir olacaktr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 127

35/ ELLE KALDIRMA VE TAIMA LERNDE SG

Elle kaldrma ve tama ileri Doru kaldrma ve tama yntemleri lgili mevzuat Elle yk tama ; Olumsuz ergonomik koullar ve nitelikleri bakmndan iilerin bel ve srt incinmelerine neden olabilecek yklerin, bir veya daha fazla ii tarafndan elle veya beden gc kullanlarak kaldrlmas, indirilmesi, itilmesi, ekilmesi, baka bir yere gtrlmesi veya hareket ettirilmesi gibi ilerin yaplmas veya bu ilerin yaplmas iin fiziki olarak destek olunmasna denir. Elle yk tama alanlarn saln nasl etkiler: Srekli kaldrma/ tama ilemleriyle kas ve iskelet sisteminin anmas sonucunda ortaya kan rahatszlk, Kazalar sonucunda meydana gelen kesik ya da krk gibi akut travmalar. Elle yk tamay tehlikeli klan nedir: 1- Yk: Yk ar arsa:-gvenli kabul edilen yklerle ilgili herhangi bir arlk limiti yoktur - 20-25 kg.lk bir yk bir ok insan iin ar olabilir.Vcuttan 50 cm. uzakta tutularak kaldrlan 4 kg.lk bir yk, vcuda yanak olarak kaldrlan 20 kg.lk bir yke tekabl eder. Yk ar geni ve bykse: Temel kaldrma ve tama kurallarna uymak mmkn olmayacaktr. Bylece kaslar abuk yorulacaktr. 75 cm.den geni nesneleri kaldrmaya almak sakncaldr. Yk kavramak gse:Bu durum kaldrlan nesnenin elden kaymasna ve kazaya sebep olmasna yol aabilir. Keskin kenarl ya da iinde tehlikeli maddeler bulunan ykler alanlara zarar verebilir. Yk sabit ve dengeli deilse:bu durum kaslarn dengesiz bir biimde yklenmesine ve dolaysyla tanan nesnenin arlk merkezinin alann vcudunun ortasndan uzakta olmas sebebiyle bitkinlie yol aar. Yke uzanmak gse: kollarla ar uzaa/ yksee uzanmak ya da gvdeden eilmek veya bk lmek daha fazla kas kuvveti gerektirir. Optimum kaldrma ykseklii 40 cm.dir. Ykn ekli ya da boyutlar alann grn kapatyorsa kayma, dme , arpma ihtimalini artracakdr. 2- Grev-Yaplan i : Yaplan i ok gayret ve enerji gerektiriyorsa, rn. ok sk ya da ok uzun srelerle yaplyorsa Yaplan i biimsiz pozisyon ya da hareketleri ihtiva ediyorsa, rn. gvdenin eilmesi ve/veya bklmesi, kollarn kaldrlmas, el bileklerinin bklmesi, ar uzanma, Yaplan i tekrarl tamay gerektiriyorsa, 3- alma Ortam: Elle yk tama ilemi iin yeterli bo alan olmamas biimsiz pozisyonlarda almaya ve yklerin gvenli olmayan biimlerde tanmasna yol aabilir Her yerde eit olmayan, dengesiz ya da kaygan zemin kaza riskini artrabilir, Ortamn scak olmas alanlarn kendilerini yorgun hissetmelerine sebep olur ve terlemek de nesneleri kavramay gletirir. Bu nedenle daha fazla g uygulanmas gerekir, dier taraftan souk bir ortamda ellerin uyumasna sebep olarak kavray gletirebilir, Yetersiz aydnlatma kaza riskini artrabilir, ya da alanlarn etraflarn grebilmek iin biimsiz pozisyonlarda almasna sebep olabilir. 4- Birey; Tecrbesizlik, yeterince eitim almam olmak ve yaplan ie aina olm amak, Ya: Srtn alt blgesinde hastalklarn gelime riski yala ve alma sresinin uzunluuyla birlikte artmaktadr. Boy, kilo ve kuvvet gibi fiziksel zellikler, Srt problemleriyle ilgili salk gemii. alann giysisi, zerindeki aksesuar ve taklar, ayakkabs da kaza riskini artrabilir. Risk deerlendirmesi: verenler, alanlarnn salk ve gvenliini tehdit edebilecek riskleri deerlendirmekle ykmldr. Etkili bir risk deerlendirmesi iin aada belirtilen admlar izlemek mmkndr: Kazalara, sakatlklara ya da salk sorunlarna sebep olabilecek tehlikeler tesbit edilmelidir. Bu tehlikelerin nasl ortaya kaca ve kimlere zarar verebilecei deerlendirilmelidir. Mevcut tedbirlerin yeterli olup olmad ve daha fazla tedbir alnmasna ihtiya olup olmad deerlendirilmelidir. Riskler izlenerek alnan tedbirler gzden geirilmelidir.

128

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 128

nleyici tedbirler: Elle tamadan kaynaklanan risklerin ortadan kaldrlmas ya da azaltlmasyla 129 kazalar ve salk sorunlar nlenebilir. Srasyla aadaki nleyici tedbirler uygulanmaldr: Ortadan kaldrma: Tayc ya da forklift gibi elektrikli veya mekanik bir tama arac kullanarak elle tama ileminin ortadan kaldrlp kaldrlamayacan deerlendirin. Teknik tedbirler:Elle tama ileminden kanmak mmkn deilse, vin,asma yk arabas/el arabas ve vakumlu kaldrma aralar gibi destekleyici aralar kullann. rotasyonu ve yeterli uzunluktaki molalar gibi organizasyonel tedbirler sadece elle tamaya ilikin riskleri ortadan kaldrmann veya azaltmann mmkn olmad durumlarda deerlendirilmelidir. Eitim alanlarnza, elle tama riskleri ve salk zerindeki olumsuz etkileriyle ilgili bilgi ve ekipmanlarn kullanm ve doru tama teknikleri konusunda eitim verin. Doru tama teknikleri: Yk kaldrmak: Nereye gittiinizi bildiinizden, Hareket alannz engellerden temizlediinizden, Tayacanz yk skca kavradnzdan, Ellerinizin, tayacanz ykn ve tutacaklarn kaygan olmadndan, Bakasyla birlikte kaldryorsanz, her ikinizin de ie balamadan nce ne yaptnz bildiinizden emin olun. Yk kaldrrken aada belirtilen teknii benimsemeniz gerekir: Ayaklarnz ve vcudunuzu ykn zerine gelecek ekilde yerletirin Kaldrrken bacak kaslarnz kullann. Srtnz dik tutun. Yk mmkn olduunca vcudunuza yakn tutun. Yk kaldrrken ve tarken kollarnz dz ve aa dnm bir pozisyonda tutun. tmek ve ekmek: tmek ve ekmek kiinin kendi vcut arln ve gcn kullanarak gerekletirdii eylemlerdir - iterken ne, ekerken ise arkaya doru eilmelisiniz. ne ya da arkaya doru eilebilmek iin bastnz zemini yeterince kavrayabildiinizden emin olmalsnz. Srtnz bkmekten ve emekten kanmalsnz. Tutacanz nesnelerin bir sap/ tutaca olmal, bylece g uygulamak iin ellerinizi kullanabilmelisiniz. Tutacaklarn ykseklikleri omuzlarnzla beliniz arasnda olmal ki dzgn itme/ ekme ilemini yapabilesiniz. Zemin, sert, her yerde eit ve temiz olmaldr. Yk kaldrma ve tama ou kez birlikte yaplan uygulamalardr. Bu uygulamalarda dikkat edilmesi gereken bir ok zellik ayndr. Ancak baz i srelerinde sadece kaldrma ilemi yaplmaktadr. Eer kaldrma, tama, yma, istifleme gibi ilemler birbirini izliyorsa iki aamal yaplmasndan kanlmaldr. Yani yk alnp tandktan sonra yere braklacak daha sonra istifleme ii yerine kaldrlp tanan ykn dorudan istiflenmesi daha uygun bir yaklamdr. yerlerinde elle tama ve kaldrma en son are olarak kabul edilmelidir. Mmkn olduunca mekanik kaldrma ve tama sistemlerinden yararlanlmaldr. Mekanik aralarn kullanlmas durumunda ykn daha hafif, daha az ktlesel olmas, tutamak ve kulplar olan tama kaplaryla tanmas daha uygundur. Tama ilemi yerine mmkn olduunca ekme, itme, kaydrma ilemleri yaplmaldr. Elle tama ve kaldrma uygulamalarnda alacak iilerin salkl duru, salkl kaldrma ve tama uygulamalar konusunda eitilmeleri gerekir. e yeni giren personelin kaldrma ve tama iiyle ilgili kstlayc ve engelleyici bir durumun sz konusu olup olmad tbbi muayene yoluyla deerlendirilmelidir. - Kaldrlacak cisimlerin arl azaltlmaldr. - Eer ykn arl azaltlamyorsa iinin uygulad kuvveti azaltacak biimde mekanik yardm salanmaldr. - Kaldrlacak arlk dizler arasna alnarak kavranr. Daha sonra dizler alarak kalklr. Eer kaldrlacak arlk dizlerin arasna smayacak byklkte ise diz kerek kaldrmakta uygun deildir. Bu durumda kaladan bklrken dizleri gevek durumda bklmelidir. Byk arlklar tamada dier kii yardma arlmaldr - Bir cismin srt ne doru bkk durumda kaldrlmas halinde srt kaslar vcudun st blmn de desteklemek zorunda kalacaklarndan daha byk zorlanma altnda kalrlar. Srt daima dz tutulmaldr. Belden bkl durumda kaldrma halinde daha ok zedelenme tehlikesi bulunmaktadr. Diz bkl durumda olmas, belden bklmekten kanlmaldr. Ayrca belin kvrlma zorunda kalmas tehlikeyi daha da arttrr. - Optimum kaldrma ykseklii 40 cmdir. Btn kaldrlacak cisimler uygun ykseklikteki bir platformdan kaldrlmaldr. Kaldrlacak cisimler, kaldracak kiinin yerden kaldrma mesafesi azaltlmaldr. - 75 cmden daha geni cisimler elle kaldrmaya allmamaldr. - Kaldrlacak yk dengeli ve simetrik yerletirilmi olmal, iki elle tutulmaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 129

- ne doru eilerek arlk kaldrmaktan kanlmaldr. 130 - Dengesiz ve kontrolsz hareketlerden kanlmaldr. - Ayakta dururken daha fazla g harcanmas gerektiinde ne doru zorlanmadan ok geriye doru zorlanma tercih edilmelidir. - Uygun kaldrma, itme ve ekme hareketi iin ayaklar birbirinden ayr ve dengenin salanabilmesi iin mutlaka bir ayan nde olmas zorunludur. - Dengenin salanabilmesi iin ayaklarn basma yzeyi geniletilmelidir. - Arlk kaldrrken, iterken ve ekerken kollar gvdeye yakn tutulmal ve dizlere kuvvet verilerek uygulama yaplmaldr. - Arlk kaldrma ile ilgili olarak birok faktrn etkili olmas nedeniyle tanabilir ideal bir arln belirlenmesi mmkn deildir. Belki genel bir kural olarak, bir kiinin kendi arlnn yarsndan fazla bir arl kaldrmas, ekmesi ya da itmesi sakncal olabilir. Ancak uygun tama arlnn belirlenmesi konusunda ergonomi alannda eitim grm kiilerin katks salanabilir. Esas olan omurgadaki zorlanmadr. - Kaldrma ilemi srasnda srtnme zellii yksek, kaymayan bir ayakkab giyilmi olmaldr. - Kaldrma ileminin yaplaca ortamn ok scak olmamas gerekir. - Srt kemeri vb. aralar kaldrma uygulamalarnda koruyucu ara olarak kabul edilmemelidir. - Tama iinde alan iiler tm vcutlarn altracak bir hareket grubunu gnlk egzersiz olarak uygulamaldr. - Derin kutularn ierisindeki cisimlerin kaldrlmas en zorlayc hareketler ve alma biimleri arasndadr. - istasyonu dzenini deitirecek veya mekanik donanm eklenerek tama mesafesi azaltlmaldr. Ykn srtta tanmas: Srtta tanan yklerin arl arttka, ne eilme ve dizlerde de giderek artan bir gerilme halinin olutuu bilinmektedir. Anatomik adan nemli deiiklikler ancak, rahata kaldrlabilen belli bir arl atnda ortaya kmaktadr. Ayrca, yk omuzdan bele doru inmeye baladnda, gvdenin ne eilmesi de artmaktadr. Gerekte, yk karsnda deien gvde eimi, biyomekanik adan, arlk merkezinin yer ini korumaya ynelik bir uyumdur. nsan anatomik zelliklerine gre kas, ba ve eklem dokularna zarar vermeyecek yk arln belirlemektir. Bu konuda Dnya alma rgtnn (ILO) "tanabilir maksimum yk" kararlar olduu gibi, her lkenin de kabul ettii yk arlklar vardr. BEL EN ZORLAYAN HAREKET 1.Dizleri bkmeden ne eilmek 2. Ar kaldrmak 3. Kalalar sabitken beli, kalay gvdeyi dndrmektir . Bir yk kaldrmak: 1.kaldrlan ykn arlna, 2.ykn kaldrld ykseklie ve 3.tutu pozisyonlarna da baldr. Yerdeki bir yk kaldrmak iin ilk yaplan hareketler, gvde gerici kaslarnn tam olarak gevetilmesi ve bylece gvdenin ne bklmesi ile balar. Yk kaldrlrken, omurgay dikletiren kaslar kuvvetle kaslarak, gvdenin tam dikletii noktaya kadar, giderek azalan kas eforu ile alrlar. veren, elle tama ilerinde iiler ve/veya temsilcilerine tanan ykle ilgili genel bilgileri ve mmknse ykn ar tarafnn arlk merkezinin yeri hakknda, kesin bilgileri vermekle ykml. veren, Sal ve Gvenlii Ynetmeliinin 12 nci maddesindeki hususlarla birlikte, bu Ynetmeliin eklerinde belirtilen hususlar da dikkate alarak, yklerin doru olarak nasl tanaca ve yanl tanmas halinde ortaya kabilecek riskler hakknda iilere yeter li bilgi ve eitim verecektir.

Yklerin elle tanmas srt ve bel incinmesi riski oluturabilir;

a-; 1. ok ar veya ok bykse, Kaba veya kavranlmas zor ise, ok yorucu ise, 2. Dengesiz veya iindekiler yer deitiriyorsa, 3. Vcuttan uzakta tutulmasn veya vcudun eilmesini veya bklmesini gerektiren bir konumda ise, 4. zellikle bir arpma halinde yaralanmaya neden olabilecek younluk ve ekilde ise. 5. Mutlaka vcudun bklmesi ile yaplabiliyorsa, 6. Ykn ani hareketi ile sonulanyorsa, 7. Vcut dengesiz bir pozisyonda iken yaplyorsa, 8. Bedenen alma ekli ve harcanan g, zellikle srt ve bel incinmelerine neden olabilir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 130

b-alma ortam 131 1. allan yer ii yapmak iin yeterli genilik ve ykseklikte deil ise, 2. Zemin dz deilse, engeller bulunuyorsa veya dme veya kayma tehlikesi varsa, 3. alma ortam ve artlar, iilerin ykleri gvenli bir ykseklikte veya uygun bir vcut pozisyonunda tamasna uygun deilse, 4. yeri tabannda, allan zeminlerde yklerin indirilip kaldrlmasn gerektiren seviye farkllklar varsa 5. Zemin veya zerinde durulan yer dengesizse, 6. Scaklk, nem veya havalandrma uygun deilse 7. Aada belirtilen alma ekillerinden bir veya daha fazlasn gerektiren iler srt ve bel incinmesi riski oluturabilir. 8. zellikle vcudun belden dnmesini gerektiren ar sk veya ar uzun sreli bedensel almalar, 9. Yetersiz ara ve dinlenme sresi, 10. Ar kaldrma, indirme veya tama mesafeleri, 11. lemin gerektirdii, ii tarafndan deitirilemeyen alma temposu. c-inin; 1. Yaplacak ii yrtmeye fiziki yapsnn uygun olmamas, 2. Uygun olmayan giysi, ayakkab veya dier kiisel eyalar kullanmas, 3. Yeterli ve uygun bilgi ve eitime sahip olmamas, 4. Durumunda iiler risk altnda olabilirler. ERGONOM ve BLEENLER Ergonomi insan kullanm iin evre, sistem ve nesnelerin tasarmna insanla ilgili bilimsel bilginin uygulanmasdr A - Anatomik Bileeni 1. Antropometri (Vcut lleri) 2. Biyomekanik (Kuvvet uygulamalar) Kronik ya da kmlatif bozukluklarn olumamas iin nlem almay salar. Kuvvet uygulamasnda tm yaammzda kullanacamz temel prensip vardr; a. Hareketler ritmik olmal (statik iler ergonomik deildir), b. Hareketler simetrik olmal, c. Hareketler doal olmal (vcudumuz doal pozisyonunda n ne kadar saparsa, o kadar fazla enerji harcar) B- Fizyolojik Bileeni a. fizyolojisi (Enerji harcanmas) b. i iin alann ne kadar enerji harcanacan inceler c. evre fizyolojisi (Fizik evrenin etkileri) C - Psikolojik Bileeni a. Bilgi deerlendirme ve karar alma b. Mesleksel psikoloji (Eitim, efor ve kiisel farkllklar c. Eer uygun aralar veya dinlenme dnemleri konulursa tazelenmi optimum etkinlik dnemlerine balanr. aras : 1) Spontan ; ar zorlayc ilerde alanlarn kendisince verdii aralardr. 2) Maskelenmi ;halen yaplan ile ilgili olmayan ikincil bir iin yaplmasdr. 3) -koullu ;Bir makinenin temizlenmesi, alma masasnn dzenlenmesi 4) nceden programlanm alma Alanlarnda Ergonomik Risk Etmenleri 1.fiziksel etmenler Dk scaklk Vibrasyon Yinelenen ya da srekli yaplan i Ar kuvvet Belirli prosudrlerde almak Lokalize mekanik temas basklar 2. biyolojik etmenler 3. psikolojik etmenler 4. i etmenleri 5. rgtsel etmenler (ynetim biimi)

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 131

36/ YKSEKTE ALIMALARDA SG

Yksekte almalarda kullanlan ek ipmanlar ve riskler, Yksekte alanlarn toplu ve bireysel korunmas alma platformu Seyyar merdivenler ve halatlar skeleler lgili mevzuat

132

Ykseklik

Dtnzde yaralanma riski olan her nokta yksekte almadr. Bir iskemlenin st dahi yal bir insan iin yksekte alma saylr. Yer seviyesinin altnda bile yksekte alma olabilir YKSEKTE YAPILAN LERDE ALIAMAYACAKLAR a) 18 ya altndakiler, b) Bedensel engelliler c) Kronik hastalar - dolam sistemi hastalklar (hiper -hipotansiyon, kalp bozukluu, kalp yetmezlii, kalp pili kullanm, enfarkts) - bbrek hastalklar - eker hastal - nrolojik hastalklar (sara nbetleri) - psikiyatrik hastalklar d) Ba ve boyun travmas geirenler, ila, alkol,uyuturucu alkanl olanlar, grme bozukluu, vertigo belirtisi e) Ykseklik fobisi bulunanlar ALIANIN GNLK SALIK KOULU 1. Tetanos alar da yaplmal 2. alanlarn gnlk kontrollerinde, o gn itibariyle, grip, souk algnl, ishal, vb. yksekte altrlmamal 3. Psikolojik bozukluu bulunanlar ile, alkolikler ve uyuturucu kullananlar yksekte altrlmamaldr ALIMALARDA HAVA KOULU 1. Kuvvetli rzgr alan i yerlerinde gerekli gvenlik tedbirleri alnmadan iiler altrlmayacaktr. 40 -50 km/saat in zerindeki rzgar hzlarnda allmamaldr. 2. Zeminin kaygan olmas halinde, yksekte yaplan her trl bakm ve onarm almalar durdurulacaktr. 3. veren, yal havalarda, kendilerini koruyacak kapal bir yer salamakla ykmldr. 4. iler slak elbise ile altrlamaz. YKSEKTEN DMENN NEDENLER 1. Bilgi Eksiklii ve Eleman Atama: 2. Gvenlii Kurallarnn Tevik Edilmemesi: 3. Mhendislik: 4. Yetersiz Kiisel Koruyucu Ekipman: 5. Yetersiz Gzlem ve Bakm Program: 6. Yetersiz/ Dk Kaliteli Ekipman Alm: 7. Yetersiz dllendirme: Gvensiz alma Yntemleri LK MDAHALE ACL YARDIM ;Dme kurtarma alanna gereksiz personelin girmesi nlenmelidir. Denle konuulmaldr. Yaral eriilebilir yerde ise onunla konuularak rahatlamas salanmaldr . Emniyet semerinde askda kalan kii hemen yere yatrlmamaldr. YKSEKTE NSAN GVENL 1. Riski Ortadan Kaldrma Makine, alet ve tehizat dme riski olmayan yerlere yerletirmek. 2. Tehlikelere Kar nlem Alma Dme tehlikesini yok etmek iin korkuluk v.s.temin etmek. 3. iyi Koruma ileri dmeyi nleyen veya dmeyi snrlayan sistemlerle korumak Dmeyi nleme Bir dmeyi nleme sistemi, iilere grevlerini yaparken maks. hareket zgrl salar. ilerin dmenin meydana gelecei ksmlara ulamalarn salar. Yine de bir dme olasl olduunda dme nlenebilir ve bylece kiinin kendini kurtarabilmesini veya kurtarlabilmesini salar Dmeyi Snrlama Bu sistemler iinin grevlerini yapmasna msaade eder ama iinin dme olaslnn olduu yerlere eriimini engeller. Eer kiinin tehlikeli bir uta almas gerekiyorsa snrlama sistemleri genelde uygun deildir. Dmeyi snrlayan sistem genellikle tehlikeden 2 m teye yerletirilir. Bunun nedeni de yaygn uygulamann iinin sisteme sabit 1,5 m kordon ile balanmasdr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 132

YKSEKTE ALIMA EKPMANLARI 133 A-SABTLEME NOKTASI VE BALANTISI ; Sabitlenme noktasnn statik direnci 3 dakika sresince 10 KN dan byk olmaldr.(EN 795b) inin debilecei alt seviyeden yksek olmal ve alma alanna dik olmaldr. Sabitleme balants ; 3 dakika sresince minimum 15KN olmaldr(EN 362) B- VUCT KORUYUCUSU Parat Tipi Emniyet Kemeri: durumuna ve evresel yapya gre seim yaplr. Emniyet kemeri zerindeki her sabitleme noktasnn statik direnci 3 dakika sresince 15KN dan byk olmaldr (EN361 ve EN 358) C- BALANTI EKPMANI 1- Ara Balant:Emniyet kemeri ile sabitleme noktasn birbirine balar. (ok emici lanyard, d limitleyici ) 2- Pozisyon Alma Sistemi: Bu sistem kiiyi alrken sabitlemek iindir. Ellerin tamamen alma iin serbest kalmas gereken durumlarda(rnek: pozisyon alma halat, kilitleme sistemi) 3-Ara Emniyet Noktalar: Trmancnn derek asl kald noktaya ara emniyet noktas denir. BE FONKSYONEL ALIMA EKL 1- D Durdurma Yasalar yksek yerlerde allrken d durdurma sisteminin kullanlmasn emreder. 2-Pozisyon Alma Yksekliin artabilecei alma sahalarnda iilerin ellerini hareket ettir mesini salar. 3- Kuatlm Alan Bu sistem genelde; tanklara yada kanallara giren iiler tarafndan kullanlr. Ani/acil bir durum olduunda yukar geri dnlebilir. 4-Halat Balants /Halat Geii Bilinen gei metotlarnn yetersiz olduu durumlarda halat balant gei sistemleri operatre i alannda sspansiyon ve ellerini kullanmadan pozisyon alma ans salar. 5- Kurtarma Minimum gecikme ve hibir dme riski olmadan yaplan kurtarma YKSEKTE ALIMA TEHLKELER NELERDR? A-Yksekten Dme nlemleri 1. Korkuluklar (ve eklentileri) a) Tabandan en az 90 cm ykseklikte, b) 2 metrede 1 dikme, c) Tabana sabitlenmi, d) st seviye ile taban arasndaki mesafenin yar hizasnda ara korkuluk, e) Herhangi bir ynden gelebilecek en az 100kglk bir yke dayankl 2. Platformlar 3. Emniyet Kemerleri 4. Gvenlik Alar B-Yksekten Den Nesne nlemleri Korkuluklardaki etekler Ekipmanlarn sabitlenmesi Barikatlama Gvenlik Alar Baret YKSEE ERME EKPMANLARI Merdiven Yznz her zaman merdivene dnk olmaldr. 3 nokta temasn kullannz. Bedeninizi merdivenin kenarlar iinde tutunuz, merdivenden sarkmaynz. karken, inerken malzeme tamaynz. Merdivenin en st noktas en az 90 cm yukarda olmaldr. Merdivenin son 2 basamanda durmaynz. skele skelenin bakmlar dzenli olarak yaplmaldr skele kurulumu ve demontaj srasnda emniyet kemeri kullanlmaldr Hasarl iskele asla kullanlmamaldr skelede alacak kiiler eitimli olmaldr Hareketli Kaldrma Sistemleri Kaldrma ekipmanlarnn bakmlar dzenli olarak yaplmaldr Arzal kaldrma ekipman asla kullanlmamaldr Kaldrma ekipmannda alacak kiiler eitimli olmaldr

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 133

NSAN SEPET ; Sepet emniyet halat ile vince balanmaldr. Sepeti vin kancasna balayan sapanlarn as 90 den az 134 olmaldr. Emniyet faktr en az 10 olmaldr. Gnlk kontroller yaplmaldr. Sepet iindeki kiinin bal olduu Lanyard engeli ile vincin engeli birbirine karmamal YAPI SKELELER Ask kirii, bina tavan demesine veya bina erevesine U cvatalar ile uygun ve dayankl bir ekilde tespit edilecektir. Cvata arkalarna 10 milimetre kalnlnda elik bir levha konulacak ve cvatalar ift somunlu olacak ve yayl ve dz pullarla birlikte sklacaktr. Yap tavan demesine tespit edilecek ask kiriinin, iskele ve tespit iin braklacak aralklar birbirine eit olacak ve U cvatasnn boluunu almak iin I demiri stne, 10*15 santimetre kesitinde ahap yastklar konacaktr. Asma iskele korkuluklar, en az 100 santimetre ykseklikte ve ara korkuluklu yaplacak, etek tahtalar ise en az 15 santimetre ykseklikte olacaktr.

at eitleri ve Riskler

Dz atlarda alanlar; atnn kenarndan, almann yapld alann kenarndan, Boluklardan, aklklardan veya krlgan at Aydnlatmalarndan debilirler. Eimli atlarda alanlar; Saaklardan, atdan aa kayarak saak zerinden, atnn i ksmndan, Kenar korkuluklarndan debilirler. Eimli atda almak yerine hareketli platformlarda almak daha gvenli olabilir. Hareketli alma platformlar, ksa sreli almalarda veya tehlikeli boluklarn oluabilecei ykm almalarnda elverilidir. atda alma veya bulunma gerekliliini azaltmak iin; Ykleme blmeleri kullanlmaldr. Uygun nitelikteki levhann, doru yere doru zamanda getirilmesi ve dzenlenmesi salanmaldr. allan pozisyonlara uygun olarak, eriim noktalar dzenlenmelidir. Dmeyi nleyici ekipmana gvenmek yerine, gvenli alma yerleri salayarak dme riski azaltlmal STANDARTLAR EN 12841/C Halat balant sistemleri-Destek rnler EN 341 ni aletleri EN353-1 Kontrol edilebilir d engelleyiciler-sabit tutunma hat ve raylar EN353-2 Kontrol edilebilir d engelleyiciler-Esnek tutunma hatlar EN 354 Lanyardlar(halatlar) EN 355 ok emiciler EN358 Pozisyon alma sistemleri EN360 Ayarlanabilir d engelleyiciler EN 361 Parat tipi emniyet kemeri EN 362 Balayclar EN 795(b)Sabitleme aletleri EN 813 Oturakl emniyet kemerleri EN 363 D engelleyici sistemler - lkemizde emniyet kemeri SG Tz 521. maddesine gre 4 mden, Yap lerinde SGTznn 13. maddesine gre 3 mt.den yksekte alanlara emniyet kemeri verilecei belirtilmitir. - Yksekten dmeye kar donanmlar KKDler ile ilgili ynetmeliince CE iareti tamak zorundadr. - Emniyet kemerleri; kromlu kaln ksele kaylardan veya keten, pamuk dokuma , uygun bir malzemeden yaplacak. Emniyet kemerleri, en az 12 cm geniliinde 6 mm kalnlnda ve tama yk en az 1150 kg. olacak. - D cephe cam temizlii ar ve tehlikeli i olduu iin cephe asansrne 18 yandan kkler kullanamaz. - 45 km / saat rzgr hznda d cephe asansrne klmamaldr. - Cephe asansr 2 kii sepette ,1kii sepet dnda olmak zere 3 kii tarafndan operasyon yrtlr. Sepet dnda olan kiinin grevi iin emniyet ini gzlemektir. Cephe asansrn tek banza kullanmaynz - skele zerinde alacak iilerin, parat tipi emniyet kemeri takmalar gerekmektedir. Bu kemerin tutma halat kancas, yukardan aaya sarktlan can halatna bal olmaldr. - skele korkuluklar, 90 cm. yksekliinde ve her 50 cm.bir olmak zere iki sra korkuluu bulunmaldr. - skeleye kp inmek iin mutlaka merdiven kullanlmaldr. - skele zerine m 500 kg dan fazla arlk konmamaldr. 100 kg. kuvvet iddete kar dayankl olmaldr. - elik borulu iskeleler yksek gerilim hatlarn 5 m. den daha yaknna kurulmamaldr - Emniyet kemeri zerindeki her sabitleme noktasnn statik direnci 3 dakika sresince 15KN dan byk olmaldr

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 134

37/ NAAT LERNDE SG

Yap ilerinde SG ynnden nemli konular, Yap ileri ve projeler Salk ve gvenlik plan Yap alanlar iin asgari salk ve gvenlik koullar o Kaz ileri o Kalp ileri o skeleler o Yol, tnel, baraj, bina, kpr yapm o Gemi ina ve gemi skm ileri lgili mevzuat Proje Sorumlusu :veren tarafndan grevlendirilen ve iveren adna projenin hazrlanmasndan, uygulanmasndan ve uygulamann kontrolnden sorumlu gerek veya tzel kiiyi fade eder. Hazrlk Koordinatr :Projenin hazrlk aamasnda iveren veya proje sorumlusu tarafndan sorumluluk verilen, salk ve gvenlikle ilgili grevleri yapan gerek veya tzel kiiyi fade eder. Uygulama Koordinatr : Projenin uygulanmas aamasnda iveren veya proje sorumlusu tarafndan sorumluluk verilen ve salk ve gvenlikle ilgili grevleri yapan gerek veya tzel kiiyi fade eder. veren veya proje sorumlusu, yap iine balamadan nce, yap alannda yrtlen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kurallar belirleyen bir salk ve gvenlik plan hazrlayacak veya hazrlanmasn salayacaktr. Yap alannda i sal ve gvenlii risklerini ieren almalar yaplmyorsa koordinatr atanmayabilir. SALIK VE GVENLK PLANI veren veya proje sorumlusu, yap iine balamadan nce, yap alannda yrtlen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kurallar belirleyen bir salk ve gvenlik plan hazrlayacak veya hazrlanmasn salayacaktr. BLDRM veren veya proje sorumlusu Yap ii 30 i gnnden fazla srecek ve devaml olarak 20den fazla ii alacaksa in bykl 500 yevmiyeden fazla alma gerektiriyorsa, yap iine balamadan nce aada belirtilen bilgileri ieren bildirimi Bakanln ilgili blge mdrlne vermekle ykmldr; 1- ilerin toprak altnda kalma, bataklkta batma veya yksekten dme gibi risklerin fazla olduu iler. 2- Kimyasal ve biyolojik zelliklerinden dolay salk riski oluturan maddelerle yaplan iler. 3- Denetimli ve gzetimli alanlar belirlenmesini gerektiren iyonlatrc radyasyonla allan iler. 4- Yksek gerilim hatlar yaknndaki iler. 5- Boulma riski bulunan iler. 6- Kuyu, yeralt kazlar ve tnel ileri. 7- Hava beslemeli sistem kullanan dalglarn yapt iler. 8- Basnl keson iinde yaplan iler. 9- Patlayc madde kullanmn gerektiren iler. 10- Ar prefabrike elemanlarn montaj ve skm ileri. BLDRM LEVHASINDA YER ALMASI GEREKEN TANITICI BLGLER 1. Bildirim tarihi, 2. naatn tam adresi, 3. Yklenicilerin ad ve adresi, 4. Proje tipi (Yaplan inaatn yap eidi yazlacaktr ( kpr, bina, yol gibi) ), 5. Proje sorumlularnn ad ve adresi, 6. Proje hazrlk safhasndaki gvenlik ve salk koordinatrlerinin ad ve adresi, 7. Proje uygulama safhasndaki gvenlik ve salk koordinatrlerinin ad ve adresi, 8. in planlanan balama tarihi, 9. Planlanan alma sresi, 10. naat alannda alacak tahmin edilen azami ii says, 11. naat alannda alacak mteahhitler ve kendi adna alan kiilerin says, 12. Seilmi mteahhitler hakknda bilgi. SALIK VE GVENLK KOORDNATRN PROJE AAMASINDAK GREVLER a)Ynetmeliin ykmllklerinin yerine getirilmesini koordine edeceklerdir.(tahmini sreyi belirleme) b)Yap alannda yrtlen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kurallar belirleyen bir salk ve gvenlik plan hazrlayacak, Yap alannda i sal ve gvenlii riskleri ile ilgili zel nlemler planda yer alacaktr. c)Yap zerinde yaplacak iler srasnda dikkate alnacak salk ve gvenlik bilgilerini ieren dosya hazrlar. d)lerin planlanmas iin teknik ve organizasyona ynelik kararlar alnmasnda;

135

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 135

e) verenlerin gerekli nlemleri uygulamasn, iilerin korunmasn, iverenin ykmllklerinin 136 istikrarl bir ekilde uygulanmasn, salk ve gvenlik plannn uygulanmasn koordine etmek, f) Yaplan iteki ilerlemeleri dikkate alarak salk ve gvenlik plannda ve dosyada dzenlemeleri yapar, g) Ayn yap alannda, iverenler arasnda organizasyonu salayacak, i kazalar ve meslek hastalklarndan iileri korumak zere iverenlerce yaplan almalar koordine edecek, almalarda yer almasn salayacak h) Yap iyerinde gvenli allmasn salamak zere gerekli kontrollerin yaplmasn koordine edecektir. i) zin verilen kiilerden bakasnn yap alanna girmesini nlemek, VERENLERN GENEL YKMLLKLER a)Yap alannn dzenli tutulmas ve yeterli temizlikte olmas, b)Yap alanndaki alma yerlerinin seiminde; buralara ulamn nasl salanacann ve ekipman, h areket ve geiler iin alan veya yollarn belirlenmesi, c)Malzemenin kullanm ve tama artlarnn dzenlenmesi, d)Tesis ve ekipmann kullanlmaya balamadan nce ve periyodik olarak teknik bakm ve kontrollerinin yaplmas, e)eitli malzemeler ve zellikle tehlikeli malzeme ve maddeler iin uygun depolama alanlar ayrlmas ve bu alanlarn snrlarnn belirlenmesi, f)Tehlikeli malzemelerin kullanlma ve uzaklatrlma koullarnn dzenlenmesi, g)Atk ve artklarn depolanmas, atlmas veya uzaklatrlmas, h)eitli iler iin ngrlen srelerin yap alanndaki iin durumuna gre yeniden belirlenmesi, i)verenler ve kendi adna alanlar arasnda ibirlii, j)Yap alanndaki veya yaknndaki endstriyel faaliyetler ile etkileimin dikkate alnmas, salanacaktr. Yap alannda uygun salk ve gvenlik artlarnn devamnn salanmas iin, iveren; 1)Yap alanlar iin asgari salk ve gvenlik koullarn dikkate alarak uygun nlemleri alacaktr. 2)Salk ve gvenlikle ilgili konularda koordinatrlerin uyar ve talimatlarn dikkate alacaktr. YAPI ALANINDAK ALIILAN YERLER N GENEL ASGAR KOULLAR 1. Salamlk ve dayankllk 2. Enerji datm tesisleri 3. Acil k yollar ve kaplar 4. Yangn alglama ve yangnla mcadele 5. Havalandrma Scaklk 6. zel riskler 7. Yap alanndaki alma yerlerinin, barakalarn ve yollarn aydnlatlmas 8. Kaplar ve geitler 9. Trafik yollar Tehlikeli alanlar 10. Ykleme yerleri ve rampalar 11. alma yerinde hareket serbestlii 12. lk Yardm 13. Temizlik ekipman 14. Dinlenme ve Barnma yerleri 15. Gebe ve emzikli kadnlar, Engelli iiler YAPI LER LSTES 1- Kaz 2- Hafriyat 3- na 4- Prefabrike elemanlarn montaj ve skm 5- Deitirme veya donatma 6- Tadilatlar 7- Yenileme 8- Tamir 9- Skme 10- Ykm 11- Restorasyon 12- Drenaj 13- Boyama SALII VE GVENL RSKLERN EREN ALIMALARIN LSTES 1- zellikle yaplan iin ve ilemlerin nitelii veya iyeri alannn evresel zelliklerinden dolay, iilerin toprak altnda kalma, bataklkta batma veya yksekten dme gibi risklerin fazla olduu iler. 2- Yasal olarak kimyasal ve biyolojik zelliklerinden dolay iilerin iin risk oluturan maddelerle yaplan iler. 3- Yrrlkteki mevzuat uyarnca, denetimli ve gzetimli alanlar, iyonlatrc radyasyonla allan iler. 4- Yksek gerilim hatlar yaknndaki iler. 5- Boulma riski bulunan iler. 6- Kuyu, yeralt kazlar ve tnel ileri. 7- Hava beslemeli sistem kullanan dalglarn yapt iler. 8- Basnl keson iinde yaplan iler. 9- Patlayc madde kullanmn gerektiren iler. 10- Ar prefabrike elemanlarn montaj ve skm ileri.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 136

FENN SORUMLU: 137 Her iveren, yap ilerini, fenni yeterlii bulunan kiilerin, teknik gzetimi ve sorumluluu altnda yrtecektir. Bu sorumlu kiiler ilerin yapld zamanlarda inaat sahasnda bulunmak zorundadr YAPI DEFTER: 1. veren, birinci sayfas SGB ca saptanacak rnee uygun ve dier sayfalar bir asl ve bir suret olacak ekilde bir yap i defterini, iyerinde bulundurmakla ykmldr. 2. Bu defter (piyasadan alnabilen 100 -200 sayfalk kareli, harita metot defteri) iveren tarafndan iyerinin bal bulunduu blge alma mdrlne her sayfas mhrletilmek suretiyle onaylattrlr. 3. Yap i defteri fenni mesul tarafndan tutulur. 4. Yap i defterine inaatn her safhasnda alnan gvenlik nlemleri, kaz kontrol, grgr vincin kontrol, asma iskelenin kontrol, betonarme kalplarnn kontrol vb. hususlar tarih atlmak kaydyla yazlr. 5. Yap i defterinin, istenmesi halinde, iyerini tefti ve kontrole yetkili memurlara gsterilmesi zorunludur. LK YARDIM MALZEMES VE SEDYE: yerlerinde, iinde (tentrdiyot, alkol, sarg bezi, pamuk, vb.) ilk yardm levazm bulunan ilk yardm dolab ile bir sedye ve bir battaniye bulundurulacak. LERE SALIK RAPORU: 1. naat ilerinde alacak iilerin ie girilerinde veya iin devam sresince bedence bu ilere elverili ve dayankl olduklar; uygun salk raporlar olmadka; ie alnmalar veya ite altrlmalar yasaktr. 2. Yetkili memurlar isteyince, bu raporlar iveren kendilerine gstermek zorundadr. NAATLARDAK AIK ALANLARDAK ALIMA RSKLER 1. Enerji datm tesisleri 2. Hava koullar 3. Den cisimler 4. Yksekten dme KSEL KORUYUCULAR: 1. Alet, para, malzeme gibi cisimlerin dmesi muhtemel yerlerde koruma bal (baret) verilecektir. 2. Ykseklii tabandan itibaren 3 metreden daha fazla olan yerlerde alanlara emniyet kemerleri verilecek 3. Su iinde almay gerektiren hallerde, iilere, uygun lastik izmeler verilecektir. 4. El ve kollarn korunmas iin kullanlacak eldivenler, iiye ve yapacaklar ie uygun seilmi olacaktr. UYARI LEVHALARI: Yap alan iindeki tehlikeli ksmlar, snrlandrlacak ve grnr ekilde yazlm uyarma levhalar konulacaktr. DEME KENARINA KORKULUK: 1. Betonarme platformlarnn deme kenarlarna dmeyi nleyecek korkuluk yaplacaktr veya deme kenarna korkuluklu iskele yaplacaktr, kenarlar, krmz-beyaz renkli erit bant ile sarlacak. 2. Basamaklar yaplmam betonarme merdiven demelerine kayma veya dmeyi nleyecek ahap basamaklar ve kova boluu kenarlarna ise uygun korkuluklar yaplacaktr. BETONARME KALIPLARININ KONTROL: Betonarme kalplarnn yeterlilii her beton dkmnden nce kontrol edilerek yap i defterine yazlacaktr. TEHLKEL BOLUKLAR 1. Tavan veya demelerdeki boluk ve deliklere , asansr boluklarna, korkuluk yaplacak veya bu deliklerin stleri geici bir sre iin uygun ekilde kapatlacaktr. 2. Kazaya sebep olacak veya alanlar tehlikeli durumlara drecek malzeme istif edilmeyecek 3. Yapnn devam sresince sivri ular, keskin kenarlar bulunan malzeme ve artklar, geliigzel atlmayacak. 4. Kazlarn her blm ilgili fenni mesul tarafndan her gn en az bir defa kontrol edilecek ve allmasnda saknca olmad sonucuna varlrsa ie devam edilecek; durum, yap i defterine yazl acak GIRGIR VN 1. Grgr vincin elektrik motoru topraklanm olacak. 2. Vincin kovasnn belirli bir ykseklie kmas halinde otomatik alter devreyi kesecek. 3. elik halatn tamburdan dar frlamas nlenecektir. 4. Kullanlacak elik halatn ap 12 milimetreden az olmayacak, salam ve zrsz tellerden yaplm olacak . 5. elik halatn ucu yksk kancaya taklacak ve u ksm uzun ksma en az 3 adet U klemensle tespit edilecek 6. Kancann kovadan kurtulmamas iin, mandal, kilitli mandal veya balama gibi uygun tertibat bulunacaktr. 7. Vincin tespit edildii kolon ahap ise, kesiti 20X20 cm.den kk olmayacak ve saa sola yalpa yapmayacak. 8. Hareketi srasnda katlar arasnda kovaya taklacak herhangi bir engel bulundurulmayacak. 9. Hareket srasnda alabora olmamas iin kova sap kenarnda kilitli mandal kullanlacak. 10. Grgr vinci altrana gvenlik kemeri, lastik eldiven ve lastik ayakkab gibi uygun KKD verilecek.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 137

11. Grgr vincin tabanda durduu alann n yznde parmaklk (bariyer) eklinde bir kaps bulunacak, 138 dier taraflar ise en az 90 santimetre yksekliinde bir korkulukla evrilmi olacak. 12. Grgr vincin hareketi srasnda evrili alan iinde hi bir ii bulundurulmayacak. 13. Grgr vince malzeme ykleyen btn iilere koruma bal (baret) giydirilecek. 14. Grgr vincin btn ksmlar en az haftada bir kere ve ayrca her yer deimesinde kontrol edilecek . ELEKTRK PANOLARI 1. Elektrik panolarnn taban alanlarnda yaltkan malzeme (lastik paspas veya tahta zgara) bulunacaktr. 2. Tehlike annda panoya ulamak iin elektrik panolarnn nlerine herhangi bir engel bulundurulmayacaktr. 3. Elektrik kablolar, mekanik ve kimyasal etkilerden korunmu olarak yerletirilecektir. 4. Elektrikli makinalar, uygun bir ekilde topraklanacaktr. 5. Seyyar elektrikli makinalarda, gelen ve dnen akm elektriini kesen kaak akm rleleri kullanlacak.

KORKULUKLAR 1. Korkuluklarn, tabandan ykseklii en az 90 cm olmaldr 2. Korkuluklarn tm, herhangi bir ynden gelebilecek en az 100 kg lk bir yke dayanabilmelidir 3. Korkuluk eteklerinin ykseklikleri, tabandan en az 15 cm olmaldr SKELELER

1. Ahap skelelerde kalas ular iskele bitiminde kendi uzunluunun 1/10 fazla kt hallerde, o ksma gemeyi nleyecek uygun korkuluklar yaplacaktr . skeleler her frtnadan sonra kontrol edilecektir. 2. Ahap skelelerde ki dikme aras, yk tayan iskelelerde 240 cm den, yk tamayan iskelelerde ise 3 m den daha fazla olmayacaktr 3. elik Borulu skelelerde dey ve yatay borulardaki ekler en ok 6 metrede bir yaplacaktr 4. Asma iskelelerde her mye 400 kg dan fazla yk konmaz ve asma iskelede 4 iiden fazlas altrlmaz 5. Yap iskeleleri,ustalara iskele lleri,malzeme zellikleri gz nnde bulundurularak kurdurulur, sktrlr. 6. skeleler, sk sk ve en az ayda bir kere muayene ve kontrol edilecek ve sonular yap i defterine yazacak 7. skelelerde yaplacak korkuluk ve ara korkuluk kereste kesitleri 5x10 cm den kk olmayacak ve ara korkuluklar deme tabanndan itibaren 50 cm ykseklikte yaplacaktr . 8. Yk tayan iskelelerde alet ve malzemenin derek kazaya sebep olmasn nlemek iin deme d ksmna 15 cm yksekliinde bir etek tahtas konacaktr. Deme ile arasnda en ok 1 cm boluk braklabilir. 9. Yk tayanlar hari, 8 m. ykseklie kadar olan iskele dikmeleri 8*8 cm, 8 24 m. ykseklik arasnda bulunanlar ise 10*10 cm den kk olmayacak. Kpr geitler, 60 cmden dar ve korkuluksuz yaplmayacak. 10. Asma iskeleyi tayacak halatlarn gvenlik kat says 6 dan aa olmayacak ve bu halatlarda ek yeri, halka, balk ve balant bulunmayacak, bunlar ask demirlerinden kaymayacak ekilde tespit edilecektir. 11. ilerin balarn korumak iin 2,5 cm kalnlnda tahtadan yaplm koruyucu bir tavan bulunacak 12. Asma iskele korkuluklar, en az 100 cm ykseklikte ve ara korkuluklu yaplacak, etek tahtalar ise en az 15 cm ykseklikte olacaktr. MERDVENLER 1. yeri merdivenlerinin mukavemeti metrekarede en az 1000 kg yk tamaldr 2. 150 cm den daha derin olan kaz ilerinde, inip kmalar iin yeteri kadar el m erdivenleri bulundurulacak 3. Sabit merdivenlerde en fazla 10 m de bir dinlenme platformu yaplacaktr 4. 10 metre yksekliini geen sabit merdivenlerde, her 10 metrede bir dinlenme platformu yaplacaktr. 5. 4 metreden uzun tanr merdivenlerle el merdivenleri, elik boru veya profilden yaplacaktr GVENLK KEMERLER 1. Ykseklii tabandan itibaren 3 metreden daha fazla olan ve dme veya kayma tehlikesi bulunan yerlerde alanlara, gvenlik kemerleri verilecek ve iiler de verilen bu kemerleri kullanacaklardr, 2. Kazlan topra dar tayacak aralarn kaz yerine kolaylkla girip kmalarn salayacak rampa eimleri 35 dereceden fazla olamaz. Bunun salanmad hallerde yk asansrleri kullanlacaktr. 3. Dinamit veya dier patlayc maddelerin kullanld hallerde 100 metre uzaklktaki evrede kavlak muayenesi yaplacaktr. Kullanlmasndan sonra en az bir saat gemeden benzeri yerlere girilmesi yasaktr 4. Yer alt almalarnda, bucurgat banda devaml bir ii bulundurulacaktr. Derinliin 6 metreyi at hallerde, elle altrlan bucurgat en az 2 ii tarafndan kullanlacaktr. Fren tertibatl olacak ve motorla iletilecektir. 5. Ykm lerinde yklacak ksmn etrafnda, en az Yap yksekliinin iki katna eit gvenlik alan braklacak 6. Sert kaya, sert ist vb. yerlerde evsiz yaplmak zorunluluu bulunan 1,5 m den daha derin kazlarda, yan yzler desteklenmek veya tahkim olunmal ve kalas balar, kaz st kenarndan 20 cm yukar karlmal. 7. 25 m.den derin kuyularda, kullanlan bucurgatlar veya vinler fren tertibatl olmal ve motorla iletilmeli

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 138

38/ MADEN SG
Yeralt ve yerst maden iletmeleri Sondaj ile maden karlan iletmeler Maden iletmelerinde kullanlan makineler ve zellikleri Tozla mcadele Madenlerde havalandrma Grizu ve toz patlamalar Delme, patlatma Madenlerde gkler, toprak kaymas ve su basknlar Yer st madenlerde almalar , lgili mevzuat

130

Ak letme, yerstndeki iletmeleri, Alak gerilim, 42 100 volt arasndaki gerilimleri, Alev szdrmaz (antigrizto) aygt, iine girebilecek grizunun patlamas halinde, hasara uramakszn, alevin szmasn ve ortamdaki grizu veya tozun tutumasn, patlamasn nleyecek ekilde yaplm aygt, Askya almak, bir kademenin hazrlanmasndan sonra kendi arlyla gmesini salamak zere altnn boaltlmasn, Ateleme, kaz ilerinde deliklere doldurulmu olan patlayc maddelerin patlatlmasn, Ateleyici (barutu), Patlayc madde kullanlmas koullarn yerine getirmek z ere, yeterlik belgesine sahip, en az ilkokul mezunu kiiyi, Ayak, maden ierisinde iki galeri arasnda cephe halinde retim yaplan yeri, Baca, maden ierisinden srlen galeriyi, Baaa (desandre), yeraltnda baaa srlen eimli yollar, Baraj, yeraltnda yangn, su, zararl gaz ve dier tehlikeleri nleyici engelleri, Br, yerstyle balants olmayan kuyuyu, Cep, galeri, vargel ve vin dip ve balaryla ara katlarnda ve zgaralarda grevli iilerin ve ateleme grevlilerinin korunmalar amacyla serbeste snabilecekleri biimde yaplan yuvalar, atlak (kavlak), ana ktleden ayrlm, her an debilecek paralar, atlak (kavlak) skm, bir kademenin kaz ilerinin devam srasnda ana kitleden ayrlm, debilecek durumdaki paralarn temizlenmesini, Daimi nezareti, fenni nezaretinin emir ve talimat altnda grev yapan ve Maden Kanununun 82 inci maddesine gre atanm kimseyi, Dekapaj, kazs yaplacak maden, ta kitlesi veya tabakasnn zerini kaplayan rt tabakasnn kaldrlmas Dolgu (ramble), yeraltnda alan boluklarn dolgu malzemesiyle doldurulmasn, Fenni nezareti, ii sal ve i gvenlii gereklerinin yerine getirilmesinden ve iletmenin teknik esaslar erevesinde altrlmasndan sorumlu, maden mevzuatna gre grevlendirilmi maden mhendisi Grizu, metann havayla karmn, Hava kprs (krosing), bir hava akmnn dier bir hava akm yoluna karmadan belirlenmi dorultuda gitmesini salayan geidi, Kademe, ak iletmelerde belirli aralk, kot ve eimlerle meydana getirilen basamak eklindeki yerleri, Karakol, vin ve varagel ba ve diplerinde kurulan koruyucu dzeni, Karo, maden iletmeleri iin gerekli hizmetlerin yapld yerst tesislerinin bulunduu alan, Kendiliinden emniyetli aygt, iinde normal almas srasnda meydana gelebilecek herhangi bir ark veya kvlcmn ortamda bulunan yanc gaz veya buharlar patlatmayaca biimde yaplm aygt, Kk gerilim, 42 volta kadar olan gerilimleri, Lam, ta ierisinde srlen galeriyi, Molet, kuyularda vin halatn ynlendiren zel makaray, Nefeslik, ocak havasnn giri ve k yolunu, Nezareti, fenni nezareti tarafndan gerekli grlen ileri yrtmek veya bunlar gzetim altnda bulun durmak zere yazl olarak grevlendirilen, gerekli deneyim ve teknik bilgiye sahip, en az ilkokul mezunu kiiyi, Parat, asansrlerde, ekme halatnn kopmas halinde kafesin dmesini nleyecek dzeni, Potkaba, kaz ilemini kolaylatrmak amacyla alnda derinlemesine alan boluu, Rekup, ana galeriden maden yatan kesme amacyla srlen ikincil galerileri,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 139

velman, kuyu azndaki asansr kulesini, 140 ev, kademe aln ve yzlerindeki eimi, Rset, kuyu ve baaalarn (desandre) dip ve balarnn katlardaki yatay yollarla balant yerlerini, Sklama, lam deliklerine patlayc madde konulduktan sonra boluun uygun biimde doldurulmasn, Topuk, yer alt ilemleriyle ak iletmelerde gvenlik iin bulunan maden ksmlarn, Varagel, dolu araba aaya inerken bo arabann yukarya kmasn salayan ve karlkl arlk esasna gre, eimli dzey zerinde fren ve halat kullanlarak yaplan tama yerini, Yksek gerilim, 1000 voltun stndeki gerilimleri Kuyu ile nakliyat yaplan ocaklarda iki kuyu arasnda en az 30 m.Lik TOPUK braklmal, 3 aa olamaz Ana nakliyat yollar, nakliyat sistemine uygun boyutlarda, % 0.5'i gemeyen eimde DZGN KESTL ve mmkn olduunca dz dorultuda ocak veya ocak blmlerinin mrne yetecek salamlkta olmal, Ana nakliyat yollar en az 180 cm. ykseklikte olmal ve aralarla galeri yan duvarlarnn birisi arasnda en az 60 cm.lik YAYA YOLU braklmal, Ana nakliyat yolunda her 50 m. de bir en az 2 iinin sabilecei SIINMA CEPLERyaplmal, cepler beyaza boyanmal veya kirele BADANA edilmeli, ilerin gidi gelilerine izin verilen ve eimleri 25 45 derece arasnda olan yollarda zemine MERDVEN veya BASAMAK, yan duvara ise TUTAMAK lar yaplmal, eimin 45 dereceyi getii yollarda, merdiven ve her 25 m. de bir DNLENME SAHANLII yaplmas zorunludur. Su geliri olan yollarda kenara KANAL yaplmal, bu kanallar uygun yerlere yaplacak su ceplerine ynlendirilmeli, ceplerde biriktirilen sular pompalarla dar atlmal, bylece yollarn TEMZ VE KURU kalmas salanmaldr Mekanik tama sistemi SALAM yaplm olmal ve haftada en az bir kez denetlenerek GVENL bir biimde bulunmas salanmaldr. Katardaki vagonlar birbirine EMNYET HALATI ile balanmal, Son vagonun arkasna EYTAN AYAI taklmal Vagon kamasn nlemek iin ocak azna KARAKOL (yayl kap) yaplmal, Kuyu kafeslerine PARAT dzeni yaplmal, Vagonlar ve halatn zarar grmemesi iin gerekli yerlere makara konulmal Vin ve varagellerin dip ve balaryla ara katlar arasnda ynergeye uygun iaretler vermeye yarayacak zel bir ARETLEME DZEN bulundurulur. Vini ile haberlemeden nakliyata balanmaz. TAHKMAT ; Maden ocan tekil eden galeri, kuyu ve retim yerlerini mal ve can emniyeti bakmndan allabilir duruma sokmak ve allabilir durumda tutmak iin yerine gre aa, demir ve b eton kullanlarak yaplan takviye, iksa, destek dzeni Tahkimatn onarm, deitirilmesi, ileri alnmas ve sklmesi srasnda, para dmelerini nleyecek zel nlemler alnmal, tahkimat, teknik nezaretinin, iin zelliine gre belirleyecei esaslar kapsayan YNERGE ye uygun olarak yaplmaldr. Basamak ev as salam arazide 60 derece, kntl ve rk arazide, kum, akl ve dere tortularnn olduu yerlerde 45 derece, kaygan ve sulu arazilerde 30 dereceden fazla olmamal Basamak genilii retim makinelerinin ve tama aralarnn gvenli alaca genilikte olmal Basamak ykseklii; kaznn, el ile yapld iletmelerde 3 m.yi, makinelerle yapld iletmelerde makinenin boom yksekliini gememeli Basamak diplerinde ii bulunmamal, patlayc madde ve sandklar konmamal Kaz ya da lamlarla oyularak, kademe alnlarnn askya alnmas ve gertilmesi (ters skarpa ) nlenmeli Manevra alannda hi kimse bulunmamal Kademenin altn oyarak stne gertmek -ters skarpa yapmak- yasak ve ok tehlikelidir Ykseklii 5 m. ve eimi 30 dereceden ok olan evlerde, kavlak skm vb. almalarda iilere emniyet kemeri ile baret, emniyet ayakkabs vb. gibi kiisel koruyucular verilip kullandrlmal Bunkerlerin nnde ara kamasn nlemek iin en az 40 cm. ykseklikte beton set ile zerinde ii dmesini nleyecek zgara olmal Kapsllerle dier patlayc maddeler, ayn kap iinde bir arada bulundurulamaz ve tanamaz; ancak, ayr blmelerde olmak artyla ateleyicilerin tadklar sandklarda bir arada tanabilirler . Kullanlmak zere datlm bulunan patlayc maddeler , ancak, ateleyiciler veya fenni nezaretilerce grevlendirilmi kiiler tarafndan, ateleyici gzetiminde, zel sandklar iinde tanr. sandkla r tahtadan veya yaltkan malzemeden yaplm olacak ve zel kilit dzeni bulunacaktr, baka bir madde konulamaz.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 140

Ateleyici, manyeto ve sandklarn anahtarlarn kendi zerinde bulundurur. 141 Bir kiinin tayabilecei patlayc madde miktar, 10 kilogram geemez Ateleyiciler, bir tketim defteri tutmak ve her atelemeden sonra kullandklar patlayc maddeleri bu deftere yazmak zorundadrlar Kapsller, ateleme yaplaca srada yerletirilir ve lam delikleri, atelenecekleri zaman doldurulur Fitille yaplan atelemede ayn anda en fazla 5 adet delik atelenebilir Lam deliinde patlamam patlayc maddenin kald veya bundan kukulanld takdirde, elektrikle atelemede en az 5 dakika, fitil vb, ile atelemede en az bir saat gemeden ateleme alanna kimse giremez. Tm yeralt almalarnda, ocak iinde, iilerin kolay ulaabilecei birbirinden bamsz ve gvenli yapda en az iki ayr yoldan (nefeslik) yer stne balant yaplmal, bunlardan biri nakliyat (acil hallerde ka) ve hava giri, dieri hava dn yolu olarak kullanlmal, iki yol arasnda 30 m. topuk braklmaldr Havasnda % 19'dan az oksijen, % 2'den ok metan, % 0,5'den ok co2, % 0.005 (50 ppm)den ok CO ve dier tehlikeli gazlar bulunan yerlerde alma yaplmamaldr. Aydnlatma ebekelerinde, gerilim, 250 voltu gemeyecektir Fenni nezareti gzetiminde en az 25 metre boyunda kontrol sondajlar yaplr. Sondaj deliklerinde, grizu veya dier zararl gazlarn varl anlalrsa i durdurulur; iiler sz konusu yeri terk ederler; giri yeri kapatlr, durum yetkililere derhal bildirilir. Grizulu ocaklarda ak alev yasa uygulanr, karpit lambas kullandrlmaz. sadece izin verilen tipte dinamit kullanlr, erken uyar sistemi kurulur, alma sresince tm iilerin yannda karbonmonoksit maskesi bulundurulur Metan % 1i getiinde, bu oran, % 1 in altna dnceye kadar, aralksz lm yaplr. Tmanti grizu cihazlarn ylda bir kez yetkili kuruma kontrolleri yaptrlr. ahsi aydnlatmalar akl lambalarla yaplr. Genel metan oran % 1,5 u geen yerlerdeki iletkenlerin ve elektrik gerilimi derhal kesilir Ocaklarda alan iilerin, 10 kiiden az olmamak zere, en az % 3 , gerektiinde kurtarma iinde grevlendirilmek zere, nceden eitilmelidir Ocakta alan iilerin, 3 kiiden az olmamak zere, en az % 5'i ilk yardm kurslarnda yetitirilir

Tozla Mcadele
Toz: Maden ve ta ocaklarnda ve tnel yapmnda delme, kazma, lam atma, doldurma, boaltma, tama gibi ilemlerde iyeri havasna yaylan havada asl olarak kalan kmr, maden filizleri ve kaya paracklarn, Solunabilir Toz: Aerodinamik edeer ap (0,5 - 5) mikron byklnde belli kristal yaps olan veya amorf toz ile ap 3 mikrondan kk uzunluu en az apn 3 kat olan ipliksi (pibrz) asbest tozlarn, Fibrinojen Toz: Solunumla akcierlere ulap birikme sonucu dokusal deiimle akcierlerde bozukluk yapan tozlar, nert Toz: Solunumla akcierlere ulamalarna ramen akcierlerde fonksiyonel bozukluk yapmayan tozlar, Pnmokonyoz-Akcier Hastal: Akcierlerde toz birikmesini ve buna kar oluan dokusal tepkimeyi, Toz lm: Gravimetrik esasa veya ipliksi tozlarda (cm3) lif saysna gre toz miktarn belirlemeyi, Toz Mcadele Birimi: Yeralt veya yeralt ve yerst faaliyetlerinde bulunan maden ocaklarnda, toplam ii says bu Ynetmelikte belirtilen miktarn zerinde olan iletmelerde, tozla mcadele ilevini stlenecek birimi, Toz Kontrol Mhendisi: Toz konularnda eitim veya kurs grm ve daimi olarak iyeri mahallinde ikamet eden bir maden mhendisini, birden fazla iletmesi olan iverenlerin iletmelerden birinde veya genel mdrlk merkezinin bulunduu yerde ikamet eden maden mhendisini, Toz Laboratuar Sorumlusu: laboratuarda toz lm, tahlili gibi toz deerlendirmeleri konusunda zel eitim veya kurs grm jeolog/jeoloji mhendisi, kimyager veya kimya teknisyeni, rneki: Yeralt maden iletmelerinde en az 3 yl deneyimi olan, toz hesaplarn yapabilecek, tozlu ortamdan rnek alma konusunda kurs grm, salkl, bu ii yapmaya elverili ii veya teknisyeni, Tozla Mcadele Komisyonu (TMK): Bu Ynetmelikle ilgili konularda alnacak kararlara esas olmak zere teknik ve tbbi adan grler hazrlamak amacyla oluturulan komisyonu, Eik Snr Deer (ESD-TLV): Uzun sre (meslek yaam boyunca) olaan gnlk alma srelerinde maruziyete ramen salk asndan saknca yaratmayan ve metre kpte (3) miligram (mg) olarak hesaplanan gravimetrik toz younluu miktarn veya ipliksi tozlarda santimetre kpteki (cm3) lif saysn,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 141

Tam Kapal Sistem: Tozun kaynandan emilerek ktrme ve lzum halinde filtre ileminden sonra, 142 eik snr deerlerin altnda toz bulunduran havay alma ortamna brakan sistemi, Kuvars: Serbest kristalin (SiO2) bileimini, Asbest: Ta oluturan minerallerden serpantin veya amfibol gruplarna giren lif yapl (fibrz) silikat minerallerden aktinolit, amozit (kahverengi asbest), antofilit, kirizotil (beyaz asbest), krosidolit (mavi asbest), tromomi minerallerinden birini veya birkan ieren karm, fade etmektedir.

yerlerinde Toz oluumunun nlenmesi, tozun bastrlmas iin aadaki nlemler alnr.

a) Yeraltnda kayata lam deliklerinin almas su enjeksiyonlu aralarla yaplr. Su temini imkansz olan yerlerde, sadece o iyerine ait olmak zere, toz toplayc cihazlarla lam deliklerinin almasna izin verilir. b) Yeraltnda tata lam atldnda, kacak tozun nlenmesi iin, lam deliklerine su kartular konulmas veya lamlarla beraber patlayacak su torbalar aslmas veya mteakip su fisketelerinin almas gibi nlemler alnr. c) Tozun belirtilen limitlerin altna drlmesi ve az tozlu atmosferde iilerin altrlmasn salamak zere su enjeksiyonu, alnn (cevherin) slatlmas, su fisketeleri ve toz oluumu nleme yntemlerinin biri kullanlr. d) Kmr tozu patlamasn nlemek iin kullanlacak ta tozunda %5den fazla kuvars bulunamaz. e) Yerst iletmelerinde toz oluumunu nlemek iin gidi -geli yollar srekli olarak slatlr. Madenlerde Havalandrma Yer alt maden iletmelerinde, - Sala uygun solunabilir hava salanmas, - Ortamdaki patlama riskini ve solunabilir toz konsantrasyonunu kontrol altnda tutulmas, - Kullanlan alma yntemi ve iilerin fiziki faaliyetleri dikkate alnarak alma koullarna uygun havann salanmas ve bu durumun srdrlebilmesi iin srekli havalandrma yaplmas zorunludur. ki eit havalandrma vardr. a)Doal Havalandrma: Ocak iinde bulunan hava ile ocak dnda bulunan havann yer deitirmesi ile meydana gelir. K mevsiminde ocak iinde snan kirli hava st kottaki havalandrma noktasndan ocak dna karken alt kottaki havalandrma galerisinden ocak iine temiz hava girer. Yaz mevsiminde hava ak tam tersi olarak yn deitirir. b)Suni(Mekanik sistem) Havalandrma: Doal havalandrmann yeterli olmad ocaklarda uygun alma ortam yaratlmas amacyla kullanlr. Suni havalandrma eken, fleyen veya kark ekilde olabilir. %19 dan az Oksijen, %2 den ok metan, %0.5 den fazla CO2 olduu havada alma yaplamaz. otomatik alarm sistemi bulunacaktr. Btn grizulu ocaklarda, her biri tek bana ocan havalandrlmasn salayacak gte, birinin durmas halinde, dieri derhal, alacak durumda, iki havalandrma grubu bulunacaktr. lm sonular kaydedilecektir. GRZU PATLAMALARI Gnlk hayatta soluduumuz atmosferik hava hacminin % 79,04 Azot, % 20,93 Oksijen ve %0,03 Karbondioksit ihtiva etmektedir. Yer alt maden ocaklarnda hava ise; gazlarn, tozlarn ve buharlarn bir karmdr. Kimyasal forml CH4 olan metan renksiz, kokusuz ve patlayc bir gazdr. zgl arl 0,55 g/cm3 olduu iin havaya gre daha hafif bir gaz olan metan zehirli olmamakla beraber, maden havasnda oksijen orann % 12nin altna drecek kadar youn ise boucu zellik gstermektedir. Grizu, metanla havann karmn ifade etmektedir. Metan (grizu) patlamas, maden havasnda % 4 15 metan bulunduu durumlarda gerekleebilir; en gl patlama ise % 9,5 metan ihtivas ile meydana gelir. % 15in zerinde metan ihtiva eden ortamlar ise, yanc ve parlayc zellik tamaktadr. Tutuma scakl 650 750 0C olan metann 1 kg.nn yanmas neticesinde 13300 Kcal s aa kmaktadr; bu oran 1 kg barutta 580 Kcaldir. Metan yeralt maden iletmelerinde ekilde maden havasna karabilir: * Kaz srasnda ortama metan yaylmas, * Metan boalmas (arndan ortama metan yaylm), * Ani metan k (degaj). Metan; hazrlk sresinde alan ba yukarlarda, kr bacalarda, ayak arkalarnda, jeolojik olarak alanlardaki tavan boluklarnda, panoyla tavan yolunun kesiim noktasnda oluan boluklarda ve baraj arkalarnda grlr. Metan patlamas yeterli miktarda oksijenin (% 12 den yksek), patlayc gazn CH4 (% 415) bir araya gelmesi ve bir tututurucu kayna ile temas sonucunda gerekleir. Tutuma kaynaklar ak ate, fazla snan yzeyler, srtnme veya elektrik ile oluan kvlcmlar ve patlayclar olabilir. Patlama srasnda ortamn geniliine gre scaklk 18502650 Cye ularken patlama sonrasnda basnl hava dalgas ve alev dalgas etkili olur,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 142

1.Metan birikiminin nlenmesi iin; 143 * Metann drenaj ile nceden tahliyesi tercih edilmelidir. * Grizulu madenlerde doal havalandrma yerine mekanik havalandrma yaplmaldr. * Ortamdaki metann tahliyesini salayan havann geiine imkan verecek kesitte taban yollar oluturulmal. * Aynalarn havalandrlmasnda temiz hava kullanlmaldr. * alma alannda havalandrma doal havalandrma ile ayn ynde yaplmal ve ters havalandrmadan kanlmal * Maden, ierideki havann darya kaca ekilde emici fanla havalandrlmaldr. * Sistematik lmlerle havalandrma ve gaz emisyonu takip edilmelidir. 2.Biriken metann alev almasnn engellenmesi iin; * Yeraltnda ak alev, kibrit veya sigara kesinlikle bulundurulmamaldr. * Aydnlanma iin akl lambalar kullanlmaldr. * Elektrikli ekipmanlar alev-szdrmaz olmaldr. 3.Patlamann yaylmasnn snrlandrlmas iin; * Maden mmkn olan en fazla sayda bamsz havalandrma blmlerine ayrlmaldr. * Grizu patlamasn takiben oluabilecek toz patlamalar engellenmelidir. * Kalc ve kolay ulalr kurtarma birimi olmaldr. iler yanlarnda karbonmonoksit maskesi tamak zorundadr. Havasnda % 2 den ok metan saptanan ocaklarda, iilerin kurtarlmas ve grizunun temizlenmesi dnda alma yapmak yasaktr. Ayn havadan yararlanan ayaklarda ve damar iindeki dz ve eimli yollarda, metan oran % 1,5 u, hava dn yollarnda % 1 i geemez. Btn grizulu ocaklarn, havalandrma plannda saptanan istasyonlarnda, en ge 10 gnde bir hava lmeleri yaplr. Havada %1 den ok metan saptandnda, bu oran, % 1 in altna dnceye kadar, lmler aralksz srdrlr Kmr tozunun patlayabilirliini etkileyen faktrler 1. Uucu Madde erii 2. Tozun ncelii 3. Tozun Miktar 4. Doal Ocak Tozunun Higroskopik Nem ve Kl erii 5. Doal Ocak Tozunun Serbest Nem erii 6. Metan 7. Ateleme Kayna ve Tozun Ocakta Dalm Kmr Tozunun Patlamasn nlemek in Alnmas Gerekli nlemler Alan btn maden damarlarnda oluabilecek tozun, patlamann yaylmasna neden olmayaca salk ve gvenlik dokmannda belirtilmedike, kmr madenleri yanc toz bulunan maden ocaklar olarak kabul edilecek Delme Patlatma ; Patlatma ileminin yaplabilmesi iin ncelikle patlayc maddelerin konulabilecei alann patlayc madde hazrlanmas gerekir. Ateleyici Yeterlilik Belgesine sahip kiilerce kullanlabilir. Ateleyici yeterlilik Belgeleri snfa ayrlm olup bunlar; (A) Snf Yeterlilik Belgesi: Piroteknik maddelerin atelenmesi ii ni yapacaklara verilen (B) Snf Yeterlilik Belgesi: Yerstnde yaplacak patlayc maddelerin atelenmesi iin yeterlilik belgesidir. (C) Snf Yeterlilik Belgesi: Yeraltnda ve grizulu ocaklarda yaplacak ilemlerle ilgili yeterlilik belgesidir. Yanma sratine gre patlayc maddeler: a)Dk iddetli (Barut), b)Orta iddetli(Amonyum Nitrat), c) Yksek iddetli (Dinamit, TNT) olarak snflandrlr. Patlayc maddeler fnyeler kullanlarak patlatlr. a)Elektriksiz ateleme yntemi: Emniyetli fitil, nfilakl fitil, Elektriksiz kapsller b)Elektrikli ateleme yntemi: Gecikmesiz kapsller, gecikmeli kapsller c)Nonel: Plastik tpn ierisinde okun iletimini salayan kimyasal madde vardr. Elektrikle atelemede en az 5 dakika, fitil vb, ile atelemede e n az bir saat gemeden alana kimse giremez. Madenlerde gkler, toprak kaymas ve su basknlar Yer alt maden iletmelerinde; zeminin salam ve dayankl olduu, yklma, gme veya para dme tehlikesi bulunmayan yerler dndaki kazlarda, iilerin gvenlii asndan en ksa zamanda tahkimat yaplacaktr. Yerst Madenlerde almalar Elle kaz ve ykleme yaplan ak iletmelerde kademe ykseklii, 3 metreyi, ev salam arazide 60 dereceyi, kntl ve ezik arazide, kum, akl ve dere tortular olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrma uram kalkerlerde, paralanm volkanik ta ve tflerde 45 dereceyi, kaygan ve sulu yerlerde 30 dereceyi geemez.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 143

39/ Kiisel Koruyucu Donanmlar

144

KKDnin tanm ve zellikleri KKD seimi ve kullanm KKD kullanlmas gereken iler KKD eitleri Piyasa Gzetimi ve Denetimi (PGD) lgili Mevzuat ve Uygulamalar GR yerlerinde i kazalar ve meslek hastalklarn nlenmesi ve alanlarn salkl ve gvenli bir ortamda almalarnn salanmas iin yaplacak almalar, genel olarak Toplu Koruma Uygulamalar ve Kiiye Ynelik Koruma Uygulamalar balklar altnda incelenebilir. Bu uygulamalarla ilgili rnekler aada sralanmtr. A. Toplu Koruma Uygulamalar 1. Tehlikesiz olanla deitirme, 2. Yaltm, 3. Koruyucu/koruma iine alma, 4. Yerel havalandrma, 5. Yerel aydnlatma, 6. Makine koruyucular, 7. Genel havalandrma, 8. Genel aydnlatma, 9. klimlendirme, 10. aretleme/snrlama 11. Uyar levhalar, B. Kiiye Ynelik Koruma Uygulamalar 1. e uygun personel seimi, eitimi ve denetimi, 2. e giri salk muayenesi, 3. Periyodik salk muayeneleri, 4. Geri dn salk muayeneleri, 5. Rehabilitasyon almalar, 6. Kiisel koruyucu donanmlar. Burada, kiiye ynelik koruma uygulamalarndan olan kiisel koruyucu donanmlardan bahsedeceiz. KSEL KORUYUCU DONANIMLAR Kiisel koruyucu donanmlar, risklerin toplu korumay salayacak teknik nlemlerle veya i organizasyonu ve alma yntemleriyle nlenemedii veya tam olarak snrlandrlamad durumlarda kullanlmaldr. Kiisel koruyucu donanmlarn kullanm, iileri mesleki yaralanmalardan ve hastalklardan korumay amalayan almalarn son aamasn oluturur. Kiisel koruyucu donanm: alan, yrtlen iten kaynaklanan, salk ve gvenlii etkileyen bir veya birden fazla riske kar koruyan, alan tarafndan giyilen, taklan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarm yaplm tm alet, ara, gere ve cihazlar, ifade eder. a) Kiiyi ayn anda bir veya birden fazla riske kar korumak amacyla retici tarafndan bir btn haline getirilmi cihaz, alet veya malzemeden olumu donanm, b) Belirli bir faaliyetin yaplmas iin korunma amac olmakszn tanan veya giyilen donanmla birlikte kullanlan, ayrlabilir veya ayrlamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzeme, c) Kiisel koruyucu donanmn rahat ve ilevsel bir ekilde almas iin gerekli olan ve sadece bu tr donanmlarla kullanlan deitirilebilir paralar da kiisel koruyucu donanm saylr. Aada belirtilenler, yukarda tanm yaplan kiisel koruyucu donanmdan saylmaz: a) zel olarak alann saln ve gvenliini korumak zere yaplmam sradan i elbiseleriyle niformalar, b) Acil kurtarma servislerinin kullandklar ekipman, c) Askerlerin, polislerin ve dier kamu gvenlik glerinin giydii ve kulland kiisel koruyucular, d) Kara tamaclnda kullanlan kiisel koruyucular, e) Spor ekipman, f) Nefsi mdafaay veya caydrmay hedefleyen ekipman, Riskleri ve istenmeyen durumlar ikaz eden, tanabilir cihazlar.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 144

Kiisel koruyucu donanmlarn seimi ve kullanm: 145 a) yerinde kullanlan kiisel koruyucu donanm, Kiisel Koruyucu Donanm Ynetmelii hkmlerine uygun olarak tasarlanm ve retilmi olacaktr. Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski nlemeye uygun olacaktr. yerinde var olan koullara uygun olacaktr. Kullanan iinin salk durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun olacaktr. Gerekli ayarlamalar yapldnda kullanana tam uyacaktr. b) Birden fazla riskin bulunduu ve ayn anda birden fazla kiisel koruyucu donanmn kullanlmasnn gerektii durumlarda, bu kiisel koruyucu donanmlarn bir arada kullanlmas uyumlu olacak ve risklere kar etkin olacak c) Kiisel koruyucu donanmlarn kullanlma koullar zellikle kullanlma sreleri, riskin derecesine ve maruziyet sklna, iinin alt yerin zelliklerine ve KKD performansna bal olarak belirlenecektir d) Tek kii tarafndan kullanlmas esas olan KKD lerin, zorunlu hallerde birka kii tarafndan kullanlmas halinde, bu kullanmdan dolay salk ve hijyen problemi domamas iin her trl nlem alnacaktr. e) yerinde, her bir KKD iin, bu maddenin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen hususlarla ilgili yeterli bilgi bulunacak ve bu bilgilere kolayca ulalabilecektir. f) KKD ler, iveren tarafndan cretsiz verilecek, bakm ve onarmlar ve ihtiya duyulan elemanlarnn deitirilmelerinden sonra, hijyenik artlarda muhafaza edilecek ve kullanma hazr bulundurulacaktr. g) veren, iiyi kiisel koruyucu donanmlar hangi risklere kar kullanaca konusunda bilgilendirecektir. h) veren, kiisel koruyucu donanmlarn kullanm konusunda uygulamal olarak eitim verecektir. i) Kiisel koruyucu donanmlar, istisnai ve zel koullar hari, sadece amacna uygun olarak kullanlacaktr. j) KKD ler talimatlara uygun olarak kullanlacak ve talimatlar iiler tarafndan anlalr olacaktr. k) veren, iilerin kiisel koruyucu donanmlar uygun ekilde kullanmalar iin her trl nlemi alacaktr. l) iler verilen kiisel koruyucu donanmlar aldklar eitime ve talimata uygun olarak kullanmakla ykmldr. m) iler kiisel koruyucu donanmda grdkleri herhangi bir arza veya eksiklii iverene bildirecektir. n) ilere verilen kiisel koruyucu donanmlar her zaman etkili ekilde alr durumda olacak, temizlik ve bakm yaplacak ve gerektiinde yenileri ile deitirilecektir. Eitim: Koruyucu tehizat ve aralar kullanan kiiler korunmann gerekliliini, koruyucunun baka korunma ynteminin yerine veya yan sra kullanlmasnn nedenlerini ve bunu kullanarak salayacaklar yarar anlam olmaldrlar. Etkili bir kiisel koruma salamak iin iilere verilecek eitimde: Kiisel koruyucu kullanlmasn gerektiren riskin nlenmesi iin alnan nlemler; Bu nlemlere ramen srmekte olan riskin dzeyi ve olas salk gvenlik etkileri; Kiisel koruyucu ile alma zorunluluunun bu etkileri nleme abasndan kaynakland; Kiisel koruyucunun hangi etkilere kar koruma salad, Kiisel koruyucunun nasl kullanlaca; Kiisel koruyucunun bakmnn ve temizliinin nasl yaplaca, Kiisel koruyucunun nerede ve nasl saklanaca, anlatlmal ve uygulamal olarak gsterilmelidir. BA KORUYUCULARI - Endstride (madenler, inaat sahalar ve dier endstriyel alanlar) kullanlan koruyucu baretler, - Sal derinin korunmas (kepler, boneler, sa fileleri - siperlikli veya siperliksiz), - Koruyucu balk (normal kuma veya geirimsiz kumatan yaplm boneler, kepler, gemici balklar ve benzeri)

Plastik Baretler:
Yksek

Darbe tesirlerinden korunmak iin kullanlr, Dme mesafesine bal olarak 10 15 Kg arlndaki cisimlerin etkilerinden korur, Demir-elik, madencilik, bina, gemi ve tnel inaatlarnda kullanlr, Yaltkan zellii nedeni ile 600 Va kadar gvenlik sa lar, Sert, salam, gne nna, yaa, neme dayankl,plastik malzemeden yaplmaldr. Plastik baretler, asgari 300 gr. Arlnda olup, iyi kullanld takdirde 5 yl sreyle kullanlabilir. Bileiminde polietilen oran fazla olan plastik baretler, sc ak ortamlarda yumuadndan, kullanlmamal dzeyde yaltkan-plastik baretler: Bu snfa giren baretler, hem darbelere hem de elektrik enerjisi tehlikelerine kar kullanlr, Yksek dzeyde yaltkanlk zelliine sahiptir. Bu tr baretler zerinde, havalandrma delii ve perin gibi metal para bulunmaz Genellikle, elektrik ilerinde kullanlrlar

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 145

Alminyum Baretler: 146 yerinde duran engellere arpma riskine kar kullanm uygundur, Elektriksel kaza ihtimalinin ok dk olduu yerlerde kullanlmaldr, Alminyum yapldndan scak alma ortamnda kullanlabilir, Hafif ve sya dayankl olmas nedeniyle, plastik baretlerin kullanlamayaca iler iin elverilidir Petrol kuyular, rafineri ve kimyasallarla allan tesislerde kullanlr. Baretlerin Yapm ve Kullanm zellikleri: A- Baretin d gvdesi, tek para halinde dikisiz olmaldr. Aln band ve ba kolonlar, birbirine uygun bir ekilde balanarak, ban iine oturduu bir a torba eklinde olmal ve baret d gvdesini kafadan belir li uzaklkta tutarak darbenin etkisini nlemelidir. B- Ba kolonlar (koruyucu yastk); kauuk, plastik vb. esnek bir malzemeden yaplmaldr. C- Aln band ise; Yumuak, dayankl; plastik, deri veya benzer uygun bir malzemeden yaplmaldr. D- Baretler, kolon ve bantlar karlarak kullanlmamaldr. E- Baretler, 4 Kg.lk elik bilyenin 1,5 metreden zerine dmesine dayankl olmaldr. F- Plastik baretler, 600 Volt; elektrik ilerinde kullanlan, yksek dzeyde yaltkan plastik baretler, 30.000 Volta kadar bozulmadan koruyucu zelliini gstermelidir. G- Baretler sk sk kontrol ve testten geirilerek, kullanma ve eskime sonucunda, koruyucu zelliklerini yitirip yitirmedikleri belirlenmelidir. H- Baretler, sk sk temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli, kullanlmad zamanlarda havadar bir yerde ambalaj iinde saklanmaldr. J- Sal derinin korunmas (kepler, boneler, sa fileleri - siperlikli veya siperliksiz), Kadn iilerin, salarnn, dnen makine aksamlarndan korunmas iin kullanlr. KULAK KORUYUCULARI ;Yaplan istatistikler, alanlarn % 25inin iitme kayb ile karlatn gstermektedir. yerlerindeki grlt seviyesinin (85 db)in altnda olmas gerekir. Daha yksek grlt seviyesinin bulunduu yerlerde, uygun kulak koruyucular kullanlmaldr. - Kulak tkalar ve benzeri cihazlar - Tam akustik baretler - Endstriyel baretlere uyan kulaklklar - Kapal devre haberleme alcs olan kulak koruyucular - haberleme donanml kulak koruyucular GZ VE YZ KORUYUCULARI - Gzlkler - Kapal gzlk (dalg tipi gzlk) - X-n gzl, lazer n gzl, ultra-viyole, infrared, grnr radyasyon gzlkleri - Yz sperleri - Ark kayna maskeleri ve baretleri (elle tutulan maskeler, koruyucu balklara balanabilen maskeler) Gzlkler: Uuan paralar ve tehlikeli nlardan korunmada kullanlr. effaf, renkli camdan veya plastikten yaplmtr. Yandan da gelecek tehlikeler iin kenar perdeli olanlar kullanlr. 1-Fincan Tipli Muhafazal Gzlkler: Gzlk camnn herhangi bir nedenle krlmasyla, paralarn gze batmasn nlemek iin, camlar fincanlarn zerine skca yerletirilmitir. Camlar kolayca deiebilir. * Ta Tipi: Camlar tamamen effaftr. Para sramalarna kar kullanlr. * Tozdan Koruyucu: nce, kolayca uuan toz partikllerine kar kullanlr, gzleri btnyle kapsar * Kaynak Tipi: Zararl nlara kar kullanlr. 2-Elastik Aksaml Muhafazal Gzlkler: nce toz, duman, asit ve sislere kar kullanlr. Gzlk erevesi elastik olduundan, fincanl tiplere gre, darbelere kar daha az koruyucudur. * Plastik Siperli: Uuan paralara uygun ekilde yaplmtr, ark ve tehlikeli nlara kar da kullanlabilir. * Dkmc Tipi: Dkmhanelerde, erimi metal sramalarna, iddetli darbe ve toza kar kullanlr. Miferler:Ban st ksmn, kulaklarn arkasnda kalan blgeyi, yz ve boyun ksmn korumada kullanlr. n ksmlarnda, filtre koruma cam yerletirilecek ekilde hazrlanm pencere vardr El Siperleri: Kaynak ileminin gzetlenmesinde kullanlrlar, Miferden fark, baa tutturulmayan, yaltkan ve zor yanc bir malzemeden yaplan saplar olmasdr. Yz Siperleri:Hzla uuan paralar ve tehlikeli sv fkrmalarna kar ve scak metal ileme yaplan iyerlerinde kullanlr. Yz siperleri, yaltkan ve kvlcmlanmaz olmal ve zerlerinde bu zellikleri belirten etiket bulunmaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 146

SOLUNUM SSTEM KORUYUCULARI 147 - Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler - Hava beslemeli solunum cihazlar - Taklp karlabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazlar - Dalg donanm - Dalg elbisesi yeri havasnda bulunan zararl maddeler; metal tozlar, zcler (solventler) eitli zehirlenmelere sebep olurlar. Silis, amyant, kmr tozlar gibi zararllar pnmokonyoz akcier hastalna neden olurlar. Hava Temizleyici Maskeler: 1- Mekanik Filtre Tipi (Partikl Tutucu) Maskeler: Metal ve silis tozlarna kar kullanlr, Ortamda asl duran toz partiklleri solunum esnasnda, filtre tarafndan tutulur, Ksa srede toz ile dolar, bu nedenle sk deitirilmelidir, Filtre renginin koyulamas, koruma zelliini kaybettiini gsterir, 2- Kimyasal Filtre Tipi Maskeler: Havada bulunan toz, gaz, duman ve toksik partikllere kar kullanlr, Zararl gazlar ve partikller, aktif granl kmr tarafndan emilerek reaksiyona sokulur. 3- Toz Maskeleri: Genellikle, sellozik elyaftan yaplm basit maskelerdir, ( 0,2 5 mikron) arasndaki tozlara kar kullanlr, Kullanma sresi ok ksadr, sadece az ve burun blgesini kapatr. 4- Kanisterli (Filtre Kutulu) Gaz Maskeleri: Tm olarak yz kaplayan, srtta tanan filtre kutusuna bal olan ve organik buhar, asit gazlar, NH3, CO veya bunlarn farkl bileimlerinden oluan zararllara kar kullanlr, Gaz younluunun dk olduu, geni alanlarda kullanlr, Ksa sreli, acil durumlarda kullanlr, srekli kullanlmaz, Oksijen yetersizlii veya zararllarn Mak. Deerlerini at durumlarda yararl olmaz, Kanisterin kontrol penceresindeki panelin renk deiikliine uramas, renginin solmas maskenin koruyucu zelliini kaybettiini gsterir. Hava Beslemeli Maskeler:yeri havasnda bulunan zararl etkilerden korunmak zere, hortum vastasyla dardan hava verilir, Tehlikeli konsantrasyonlardaki toz, sis, buhar veya gaz ieren tanklar, kuyular vb. yerlerde kullanlrlar. Temiz Havas Kendinden Olan Maskeler: (Oksijen Beslemeli) Zararl gazlarn yksek konsantrasyonlarnda ve oksijen yokluunda, tam bir solunum salarlar, eitli tipleri vardr, srtta tananlar her yerde kullanlabilir, ancak ar olmas bir dezavantajdr, Kimyasal kartularn (korderi) belirli kullanma sreleri vardr, kullanma tarihi dolan kartular deitirilmeli Filtreler, neme ve mekanik zararlara kar korunmaldr. EL VE KOL KORUYUCULARI - zel koruyucu eldivenler: Makinelerden (delinme, kesilme, titreim ve benzeri) Kimyasallardan Elektrik ve sdan koruyan eldivenler. - Tek parmakl eldivenler - Parmak klflar - Kolluklar - Ar iler iin bilek koruyucular (bileklik) El Koruyucular: 1.Syrlma, kesilme ve darbelere kar korunma: Nem ve suya kar, doal veya sentetik kauuk, su geirmez kuma, plastik ve camynnden yaplm eldivenler kullanlr, Darbe kar, eldiven ularna elik ykskler konulur, 2.Alev ve sdan korunma: Scak malzeme ile allan yerlerde; kromlu deri, amyant, alminyum kuma veya cam elyafl malzemelerden yaplm eldivenler kullanlr. 3.Kimyasal zararllardan korunma: Asit, ya ve dier kimyasal maddelerle allrken, svlar ve ince tozlar geirmeyen, kauuk, PVC, atee dayankl branda, cam elyaf, su geirmez deri gibi malzemelerden yaplm eldivenler

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 147

4.Elektrik Kazalarna kar korunma: Manetleri eli, bilei ok ve yanklardan koruyacak uzun olan 148 lastik eldivenler kullanlr. Bu eldivenler 90.000 volta 3 dakika dayanmaldr. Bu eldivenler, dier plastik eldivenlerle kartrlmamaldr. Bu eldivenlerin zerinde, etkili olabilecei voltaj deeri belirtilmelidir. 5-Radyasyondan Korunma: Kurun ile empreyne edilmi lastikten retilen eldivenler kullanlr.

Kolluklar ; Alev, s, darbe, kesilme, asit toz sramalarna, elektrik ve radyasyon yanklarna kar kullanlr.

eit olarak retilir. Bilek ve n kolu rtenler; dirsek hizasna kadar rtenler; omuzlara kadar rtenler, Aminyum, astarl kuma, kurunlu deri, kauuk deri, pamuklu - ynl dokuma gibi malzemelerden retilir. AYAK VE BACAK KORUYUCULARI - Normal ayakkablar, botlar, izmeler, uzun botlar, gvenlik bot ve izmeleri - Balar ve kancalar abuk alabilen ayakkablar - Parmak koruyuculu ayakkablar - Taban sya dayankl ayakkab ve ayakkab klflar - Isya dayankl ayakkab, bot, izme ve tozluklar - Termal ayakkab, bot, izme ve klflar - Titreime dayankl ayakkab, bot, izme ve klflar - Anti statik ayakkab, bot, izme ve klflar - zolasyonlu ayakkab, bot, izme ve klflar - Zincirli testere operatrleri iin koruyucu bot ve izmeler - Tahta tabanl ayakkablar - Takp karlabilen ayak st ksm koruyucular, Dizlikler, Tozluklar - Taklp karlabilen i tabanlklar (sya dayankl, delinmeye dayankl, ter geirmez) - Taklp karlabilen iviler (buz, kar ve kaygan yzeylere kar) 1- Parmak Koruyucu Ayakkablar: Yuvarlanan ve ar malzemeli ilerde, ayak parmaklarnn korunmas iin 2- letken Ayakkablar:Patlayc maddelerle allan yerlerde, insan vcudunda oluan statik elektriin, tehlikesiz bir ekilde, topraa iletilmesi iin kullanlr. 3- Kvlcm karmayan Ayakkablar: Patlayc madde imalinde, benzin ieren tanklarn temizlenmesinde 4- Yaltkan Ayakkablar: Elektrik oku kazalarnda koruyucudurlar. st deri, taban ve topuklar zel kauuktan imal edilir. Kuru ve salam haldeyken tesirli bir koruma salar. Bot ve izmeler:Sulu, amurlu ve asitli ortamlarda alt lastik veya plastik botlar ve izmeler kullanl r. Tozluklar:Bacaklar, atee ve srayan kvlcmlara kar korumak iin; dkm ilerinde ve frnlarda kullanlr. Mutlaka, pantolon altna ve ayakkab zerine giyilmelidir. Erimi maddelerle yanmaz yaplm tozluklar kullanlr. CLT KORUYUCULARI - Koruyucu kremler / merhemler GVDE VE KARIN BLGES KORUYUCULARI - Makinelerden korunmak iin kullanlan koruyucu yelek, ceket ve nlkler (delinme, kesilme, ergimi metal) - Kimyasallara kar kullanlan koruyucu yelek, ceket ve nlkler - Istmal yelekler , Cankurtaran yelekleri - X nna kar koruyucu nlkler - Vcut kuaklar / kemerleri VCUT KORUYUCULARI - Dmelere kar kullanlan donanm: Dmeyi nleyici ekipman (gerekli tm aksesuarlaryla birlikte) Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipman (gerekli tm aksesuarlaryla birlikte) Vcudu bolukta tutabilen donanm (parat kemeri) - Koruyucu giysiler: Koruyucu i elbisesi (iki paral ve tulum) Makinelerden korunma salayan giysi (delinme, kesilme ve benzeri) Kimyasallardan korunma salayan giysi nfrared radyasyon ve ergimi metal sramalarna kar korunma salayan giysi Isya dayankl giysi Termal giysi Radyoaktif kirlilikten koruyan giysi Toz geirmez giysi Gaz geirmez giysi Florasan maddeli, yanstcl giysi ve aksesuarlar (kol bantlar, eldiven ve benzeri) Koruyucu rtler.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 148

40/ Ekipmanlarnn Kullanmnda SG

ekipmanlarnn imalatlarnn sorumluluklar ekipmanlarnn kullanm Makinelerin iaretlenmesi letme talimatlar ekipmanlarnda bulunacak asgari gerekler Makina koruyucular lgili mevzuat ve uygulamalar TBMM de 1967 ylnda kabul edilen Uluslar aras 119 sayl szleme ile Koruyucusu olmayan her trl makinenin, tezghn SATII, DEVREDLMES, KRALANMASI, DN VERLMES yasaklanmtr. ekipmanlarnda alnacak genel tedbirler: 1. Makine yerletirilmesinin uygun olmas, 2. Btn hareketli ksmlarn mahfazalarla kapatlmas, 3. Elektrikle alan makinelerin topraklanmas, 4. Havay kirleten makinelere uygun havalandrma yaplmas, 5. Makine durdurulmadan tamir bakm ve temizlik yaplmamas, 6. altrma ve durdurma dmelerinin uygun olmas, 7. Operasyon noktasnn koruyucu iine alnmas ve e uygun aydnlatma yaplmasdr. Btn makineler, asgari zellikler, grnr, okunur ve silinemez bir ekilde iaretlenmelidir: malatnn ve ilgili olduunda, yetkili temsilcisinin ticari unvan ve tam adresi, Makinenin tanm, CE aretlemesi Seri veya tip tanmlamas, Varsa seri numaras, malat yl, yani imalt ileminin tamamland yl. Makineye CE iareti ilitirilirken tarih ne veya ileriye alnamaz. Muhtemel patlayc ortamlarda kullanlmak zere imal edilmi makinalar buna gre iaretlenmelidir. Makineler, tipi ve gvenli kullanm iin esas olan btn bilgileri de tamaldr. Makine Koruyucularnn Yetenekleri 1. Etkin olmal, 2. Tehlikeli alana girmeyi nlemeli, 3. almay zorlatrmamal, 4. retimi engellememeli, 5. Kullanl olmal, 6. e uygun olmal, Makine ve tezghlarn elektrik alterleri: 1) alter ve kumanda dmeleri, kendiliinden veya herhangi bir arpma ile makineyi hareket ettirmeyecek ekil ve zellikte yaplm olacak ve iinin kolayca kullanabilecei yerde bulunacaktr. 2) Bir iinin bir makine veya tezghn eitli ksmlarnda almas gerektii hallerde, bir tezghn birden fazla durdurma ve bir altrma dmesi bulunacaktr. Bir tezghn eitli ksmlarnda birden fazla ii alt hallerde, her ii iin bir altrma ve bir durdurma dmesi bulunacak, ancak btn altrma dmelerine baslmadan makine almayacak, durdurma dmelerinin birine basmak suretiyle duracaktr. 3) Bir makine veya tezgh zerinde birden fazla elektrik motoru bulunduu hallerde, tezghn btn hareketini durduracak bir ana alteri veya bir veya daha fazla durdurma dmesi bulunacaktr. 4) altrma dmeleri yeil, durdurma dmeleri krmz olacaktr. 5) Bir atlyede bulunan makine ve tezghlarn ayr durdurma tertibatndan baka, atlyedeki veya ksmdaki makine ve tezghlar tamamen durduracak bir ana alteri veya baka bir tertibat bulunacaktr. ekipmannda bulunan ve gvenlii etkileyen kumanda cihazlar aka grlebilir ve tannabilir olacak Kumanda cihazlar zorunlu haller dnda, tehlikeli blgenin dna yerletirilecek Kumanda cihazlar, STEM DII HAREKETLERDE tehlikeye neden olmayacaktr. Operatr, ana kumanda yerinden tehlike blgesinde herhangi bir kimsenin bulunmadndan emin olabilmelidir. Bu mmkn deilse makine almaya balamadan nce otomatik olarak devreye giren sesli ve kl ikaz sistemi bulunacaktr. ( Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii) Kumanda sistemleri gvenli olmaldr.

149

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 149

2. almaya Balama ve g kesilmesi 150 Makinenin almaya balamas, ancak bu ama iin salanan kumandalarn kastl olarak, bilerek, isteyerek tahrik edilmesi ile mmkn olmaldr. - Her ne sebeple olursa olsun, makinenin bir durmasn mteakip almaya balamas, - Makine beklenmeyen ekilde almamal, - Makine tarafndan tutulan, makine veya blmnn hibir hareketli paras dmemeli veya frlamamal, - Hareket eden paralar, her ne olursa olsun, otomatik veya elle durdurulmalar engellenmemeli, - Koruma tertibatlar tam faal kalmaldr. (Makine Emniyet Ynetmelii EK -1 Madde 1.2.6) MAKNE KORUYUCULAR: Makine ve tezghlarda bulunan; kntlar, dnen miller, merdaneler, kay kasnak, zincir, dililer, aftlar, tamburlar, kesici ve delici kalemler gibi bir ok makine aksam tehlikelerin kaynaklar arasndadr. Bu tehlikeleri kaynanda yok etmek veya azaltmak iin makine koruyucular yaplmaktadr. Bir makine koruyucusunda u zellikler bulunmaldr: -Etkin bir koruma salamal, -Tehlike alanna insan veya uzvunun girmesini nlemeli, -almay zorlatrmamal, -Makinenin bir paras gibi olmal, -Kolayca devreden karlamamal, -Kullanl ve ie uygun olmaldr. Makine koruyucular ilevsellik ve alma prensibine gre u ekilde snflandrlr: Sabit Koruyucular: Makine veya tezgh zerinde sabit olarak bulunurlar. Kilitlemeli Koruyucular: Bu koruyucular sabit deildir. Alp kapanabilirler ve kilitlenerek fonksiyon grrler. Kilitlenmeden makine veya tezgh almaz. Kilitleme sistemi otomatik veya manel olabilir. Ayarlanabilir Koruyucular: Bu tr koruyucularda malzeme beslemek iin aklk bulunur ve ayarlanabilir. Uzaklk kontroll gergi kaylar: nsan el ve vcudunun tehlikeli noktalara girmesine engel olmak iin kullanlr Fotoselli Koruyucular: Bu koruyucularda alglama perdesi ile blge iinde bir cisim olduunda tezgh almaz. ki Elle kumanda Sistemi: zellikle preslerde kullanlan bir makine koruyucu sistemdir. Makineye iki elle beraber kumanda edilir. ift butona ayn anda baslmas ile pres hareket eder. Son nokta durdurucu elemanlar: Makinenin hareketli ksmlarnn belli bir noktadan ileriye gitmesini engeller Basnca duyarl elemanl Koruyucular: zerine bir arlk veya basn geldiinde maki neyi durduran sistemler Radyo frekansl koruyucular: Fotoselli sistemlere benzer olarak alan k oruyucu sistemlerdir. EKPMANLARININ KULLANIMINDA GVENLK ekipmanlar, kullanan iilere ve dier alanlara en az risk oluturacak ekilde yerletirilmesi, kurulmas ve kullanlmas salanmaldr. ekipmannn kurulmas veya sklmesi, zel likle verilen kullanma talimat dorultusunda gvenli koullar altnda yaplmal, eitim alm iiler tarafndan kullanlmaldr. MAKNE VE TEZGHLARDA ALINACAK GENEL TEDBRLER - Makine yerletirilmesinin uygun olmas, - Btn hareketli ksmlarn mahfazalarla kapatlmas - Elektrikle alan makinelerin topraklanmas - Havay kirleten makinelere uygun havalandrma yaplmas - Makine durdurulmadan tamir bakm ve temizlik yaplmamas - altrma ve durdurma dmelerinin uygun olmas - e uygun aydnlatma yaplmas a. Torna tezghlarnda gvenlik -Operasyon noktas uygun ekilde korunacak, -Kay kasnaa elle tutularak fren yaplmayacak, -Tala frlamasna kar tedbir alnacak, -ubuk halinde dnen uzun malzeme koruyucu iine alnacak, -Etrafndaki boluklar 60 cm. den az olmayacaktr. b. Pres tezghlarnda gvenlik -Kalp balarken motor durdurulacak, -Balk ile tabla arasnda takozlar yerletirilecek, -Ak kalpla yaplan almalarda ift el kumanda tertibat veya fotosel tertibat olacak, -Ar preslerde srgl kapak veya mekanik engelli kapak kullanarak para frlamasna kar tedbir alnacak, -Hidrolik ve pnmatik preslerde manometre ve emniyet supab olacak, -Malzeme koyma ve almada mmkn mertebe MAA kullanlacak,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 150

c. Talama tezghlarnda gvenlik 151 - Zmpara talar, iin ve tezghn zelliine uygun olacak, -Uygun ta mahfazalar olacak, -Mahfazalarn toz emme sistemi olacak, -Frlayan apaklar iin uygun siper veya gzlk kullanlacak, -Gzlk veya maske iin ikaz levhas olacak, -Talama az akl uygun olacak. En ok 120, takm bileme tezghlarnda 60 , seyyar talarda 180 olacak, - mesnetleri ayarlanacak, aklk 3 mm den fazla olmayacak, -Tan yan yzeyleri kullanlmayacak, d. Matkap ve freze tezghlarnda gvenlik -lenecek para uygun ekilde balanacak, -Dner tablaya balanan paralarn kntl ksmlar koruyucu iine alnacak, -Para ilenirken tala takm azlarnda tala temizlii yaplmayacak, -Soutma suyunun sramasna kar tedbir alnacak, e. Demir testere tezghlarnda gvenlik -Soutma suyunun sramasna kar tedbir alnacak, -Testerenin uygun koruyucusu olacak, -Kesilecek para salam olarak balanacak, -Srayabilecek kvlcmlara kar tedbir alnacaktr. f. Silindir merdane ve hadde tezghlarnda gvenlik -Malzeme beslemesi, besleme band ile yaplmaldr. -Silindirler arasnda kapmay nleyecek koruyucu olmaldr. -Uygun yerlerde acil durdurma dmeleri veya Emniyet halat olacaktr. -Baz tezghlarda ift el kumanda tertibat veya fotosel koruma tertibat yaplabilir. g. Konkasr, deirmen ve tclerde gvenlik -Kuru ve yanc malzeme ileyen makinelerde, tc ksmlar kvlcm karmayan malzemeden yaplmaldr. -Konkasrde ta frlamalarna kar tedbir alnmaldr. -Dner konkasrlerde para skmas durumunda makine durdurulmal ve uygun ubuklarla skma giderilmeli -Elle beslenen dili tclerde, dar boazl besleme hunisi, bu huninin boaz ap 5 cm. den fazla olmamal, -Tehlikeli blgeye elin girmemesi iin besleme azlar yaplmaldr. h. Makas tezghlarnda gvenlik -Verilen malzemenin kalnlna gre ayarlanabilen lamalar konmal, -ift el kumanda veya fotosel emniyet sistemi olmal, -ki tarafta da alma olmas durumunda ban iki tarafnda da koruyucu olmaldr. i. Aa ileme tezghlarnda gvenlik -Toz ve talaa kar uygun aspirasyon tertibat olmal, -Planya tezghlarnda bak kanal 13 mm, planya - bak merdanesi arasndaki boluk 3 mm. den fazla olmamal -Bak merdanesinin zerine enine ve yksekliine ayarlanabilen koruyucular konmal, -Madeni koruyucularn baa yakn yzleri ahap ile kaplanmal, -Katraklarn ama kapama tertibat operatr platformunda olmal, 120cm yksekliinde korkuluu olmal j. erit testere tezghlarnda gvenlik -Alt ve st kasnak arasndaki ksmlar menteeli kapaklarla kapatlmal, -erit testere srekli gergin tutulmal, -Balantlar en az ayda bir kere kontrol edilmeli, -atlak testereler kullanlmamal, k. Daire testere tezghlarnda gvenlik -alma tablasnn yerden ykseklii 85-90 cm. olmal, -Daire testerenin st ve etraf kesilecek parann dokunmas ile alabilen bir koruyucu ile kapatlmal, -Testerenin tabla altndaki ksm da korunmal, -Malzemenin skmasn nlemek iin ayrc bak bulunmal, l. Kartrma tezghlarnda gvenlik , -Ak azl kartrclarda, azn yerden ykseklii 1 m. den az ise, uygun korkuluk yaplmal, -Kapakl kartrclarda kapak alnca makineyi durduracak tertibat olmal, -Gda maddelerinin ilendii kartrc, yourucu, arpc makineler kapakl olmal, -Hareket durmadan kapak almamal veya kapak aldnda hareket durmaldr

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 151

41/ KAZASI SG

Kaza ve i kazas kavramlar kazalarnn nedenleri kazas nedenli maddi ve manevi kayplar kazalarnn snflandrlmas kazas istatistikleri Kaza sonras dzenlenecek belgeler ve kaza bildirimi Kazann incelenmesi, rapor ve istatistik dzenlenmesi lgili mevzuat KAZA kast sz konusu olmakszn meydana gelen, beklenmedik ve sonucu istenmeyen olay olarak tanmlanr (ILO) tarafndan i kazas; belirli bir zarar veya yaralanmaya yol aan, nceden planlanmam beklenmedik bir olaydr olarak tanmlanmtr. i kazas, i gren ie veya i eitimine giderken veya iletme iinde alrken veya alma aralarnn bakmn ve muhafazasn yaparken aniden olan, i grene bedensel zarar veren bir olaydr (WHO) ya gre i kazalar nceden planlanmam ou zaman, kiisel yaralanmalara, makinelerin, ara ve gerelerin zarara uramasna, retimin bir sre durmasna yol aan bir olaydr olarak tanmlanmtr. 506 Sayl Sosyal Sigortalar Kanunu, sosyal sigorta uygulamas iinde i kazalarn, insanlarn kazanma gcn engellemesi ltne dayandrm ve bunlar sakatla yol aan olaylar olarak ifade e der. 5510 Sosyal Sigortalar Ve Genel Salk Sigortas Kanununa gre, kazas, a) Sigortalnn iyerinde bulunduu srada, b) veren tarafndan yrtlmekte olan i nedeniyle veya grevi nedeniyle, sigortal kendi adna ve hesabna bamsz alyorsa yrtmekte olduu i veya alma konusu nedeniyle iyeri dnda, c) Bir iverene bal olarak alan sigortalnn, grevli olarak iyeri dnda baka bir yere gnderilmesi nedeniyle asl iini yapmakszn geen zamanlarda, d) Emziren kadn sigortalnn, ocuuna st vermek iin ayrlan zamanlarda, e) Sigortallarn, iverence salanan bir tatla iin yapld yere gidi gelii srasnda, meydana gelen ve sigortaly hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen zre uratan olaydr. Bu kanuna gre, bir kazann i kazas saylmas iin yukarda saylan durumlardan en az birinin gereklemesi sonucunda sigortalnn bedence veya ruha arzaya uramas gerekmektedir. KAZALARININ SINIFLANDIRILMASI A- OLUAN ZARARIN SONULARINA GRE KAZALAR Yaralanma ile sonulanan kazalar, Bir gnden fazla iten uzaklamaya neden olacak tedavi gerektirmeyen kazalar, Bir gnden fazla iten uzaklamay gerektiren kazalar, Srekli i grmezlie neden olan kazalar, lm ile sonulanan kazalar. B- OLUAN ZARARIN NTELNE GRE KAZALAR Kafa yaralanmalar (ba, gz, yz vb.), Boyun ve omurga yaralanmalar, Gs kafesi, solunum organlar yaralanmalar, Kala, dizkapa, uyluk kemii yaralanmalar, Omuz, st kol, dirsek yaralanmalar, n kol, el bilei, el ii, parmak yaralanmalar, Diz kapa, baldr, ayak yaralanmalar, organ yaralanmalar, Ruhsal ve sinirsel tahribat yapan kazalar. C- OLAYIN MEYDANA GEL EKLNE GRE KAZALAR Dme ve incinme, Para, malzeme dmesi, Gze yabanc cisim kamas, Yanma, Makinelerden ve El aletlerinden olan kazalar, Elektrik kazalar, Ezilme ve skma, Patlamalardan olan kazalar, Zararl ve tehlikeli maddelere deme sonucu oluan kazalar.

152

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 152

Kazalarn Temel Nedenleri (4M) 153 1) Man (nsan) a) Psikolojik Nedenler:Unutkanlk, sknt-znt-keder, evre etkileri, istem d, ihmalci davran, v.b. b) Fiziksel Nedenler:Yorgunluk, uykusuzluk,alkol,hastalk v.b. c) yeri Nedenleri:nsan ilikileri, takm almas, iletiim 2) Machine (Makine) a) Hatal makine ve ekipman yerleimi, b) Eksik veya kusurlu koruyucular, c) Yetersiz standardizasyon, d) Yetersiz kontrol ve bakm, e) Yetersiz mhendislik hizmetleri v.b. 3) Media (Ortam-evre) a) Yetersiz alma bilgisi, b) Uygun olmayan ama metodu, c) Uygun olmayan alma yeri ve ortam v.b. 4) Management (Ynetim) a) Yetersiz ynetim organizasyonu, b) Tamamlanmam kurallar ve talimatlar, c) Yetersiz gvenlik ynetim plan, d) Eitim ve retim yetersizlii, e) Uygun olmayan nezaret, ynetim ve rehberlik, f) Uygun olmayan personel istihdam, g) Yetersiz salk kontrolleri En ok i kazas 1. Metal 2. Maden 3. Tekstil En ok lml i kazas 1. naat 2. Nakliyat 3. Maden verenlerin grev ve sorumluluklar: 1. Yazl Mevzuatn Gereini Yerine Getirme, 2. Yazl Olmayan Kurallarn Gereklerine Uyma, 3. Eitim, 4. Denetim, 5. alanlarn, Alnacak Gvenlik Kurallarna Uymalarnn Salanmas KAZASINDAN KAYNAKLANAN YKMLLKLER kazas ya da meslek hastal sonucunda, meslekte kazanma gc kaybnn oran ne olursa olsun, beden tamlnn korunmas ilkesi nedeniyle, sigortalnn ivereni hakknda maddi ve manevi tazminat davas amas hakk mevcuttur. Alacak davann, Borlar Kanunu hkmlerine gre, akde muhalefetten doan davalarda olduu gibi, 10 yllk zaman am sresi iinde, Mahkemelerine bavurularak almas gerekmektedir. MANEV TAZMNAT ; inin, iverenden isteyebilecei manevi tazminat, 818 sayl Borlar Kanununun 47. maddesine gre, cismani zarara urayan kiiye veya bu nedenle vefat eden kiinin ailesine, ekilen ac, elem ve straplar hafifletmek amacyla, hakimin takdir edecei uygun bir miktar paradan ibaret olup, matematiksel ynden herhangi bir hesab gerektirmemektedir. MADD TAZMNAT; inin, iverenden isteyebilecei maddi tazminat ise, daima matematiksel ynden hesaplamay gerektiren ve zararn gerek miktarn bulmaya ve karlamaya ynelik bir tazminat eididir. 1- Rcu Tazminat: SGK da, iveren ve nc ahslar hakknda, 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas kanununun 21. ve 23.maddelerine gre rcu tazminat davas ama hakk bulunmaktadr. 2- Gremezlik Tazminat: Bu tazminat, Borlar Kanununun 46. maddesi ile tanmlanmtr. Buna gre, cismani bir zarara urayan kimsenin, i gremezlii lsnde almasnn aksayaca ve bu nedenle maruz kalaca zarar ve ziyann, kendisini altrandan isteyebilecei prensip olarak kabul edilmitir. 3- Destekten Yoksunluk Tazminat: kazas veya meslek hastal sonucu lmlerde, len kimsenin destek olduu kiiler tarafndan iverenden istenebilecek bir tazminat trdr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 153

KAZA SEBEP TEORLER 154 1- DOMNO TEORS Kaza nleme ve sanayi gvenliinin ilk ncs 1920lerin sonlarnda, 75.000 sanayi kaza raporu zerinde altktan sonra Heinrich; o Sanayi kazalarnn %88ine i arkadalar tarafndan (emniyetsiz hareketler) neden olduu o Sanayi kazalarnn %10una gvenli olmayan koullarn (emniyetsiz durumlar) neden olduu o Sanayi kazalarnn %2sinin engellenemez olduunu ortaya koymutur. Kazaya neden olan olaylarn dizisinde be faktr vardr. Bu faktrler (kaza zinciri) denir a.Kaltsal ve sosyal evre: Olumsuz karakter zellikleri insanlar sosyal evrenin bir sonucu olarak miras kalm ecdat veya edinilebilir gvenli olmayan biimde hareket etmeye ynlendirebilir. b.Kiinin hatas: Dikkatsizlik, pervaszlk, sinirlilik, nem vermeme ve ihmal gibi kiisel zrler kazalarn ikinci nedenidir. nsanlarn bu beeri zaaflar eitim ve disiplinle belki ksmen dzeltilebilir. Bu tip olumsuz karakter zellikleri ister miras kalm ister de edinilmi olsun insanlarn neden gvenli olmayan bir ekilde davrandklarn ve neden tehlikeli artlarn mevcut olduunu ortaya koyar. c.Gvensiz hareket ve koullar: nsanlar tarafndan ortaya konan gvenli olmayan davranlar ve mekanik veya fiziki tehlikeler kazalarn dorudan nedenleridir. nsann kiisel zrleri olmas her zaman iin kazaya uramasn gerektirmez. Bir insann, rnein dikkatsizlii bir kazaya neden saylabilmesi iin, almas srasnda da dikkatsiz bir hareket yapm olmasyla kaza zincirini tamamlar. Kazann asl nedeni i banda yaplan yanl davrandr. d.Kaza: Tipik olarak, yaralanmayla sonulanan kazalar dmeyle veya hareket eden nesnelere arpmayla meydana gelmektedir. Yukarda belirtilen faktrn arka arkaya dizilmesi de kazann olmas iin yeterli olmaz. nceden planlanmayan ve bilinmeyen, zarar vermesi muhtemel bir olayn da meydana gelmesi gereklidir. e.Yaralanma: Tipik olarak, kazalardan meydana gelen yaralanmalara incinmeler ve krklar da dhildir. Heinriche gre her kaza (yaralanma, zarar grme olay) yukarda sralanan be temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana gelir. Bunlardan biri olmadka bir sonraki meydana gelmez ve dizi tamamlanmadka kaza ve yaralanma olmaz. 2- NSAN FAKTRLER TEORS Ar Ykleme: Uygun Olmayan Tepki/Uyumsuzluk: Uygun Olmayan Eylemler: 3- KAZA/OLAY TEORS ; Ar yklenme, ergonomik tuzaklar ,hataya karar verme, insan hatasna ynelmektedir 4- EPDEMYOLOJ TEORS ; Endstriyel hijyen, hastalk, rahatszlk veya dier salk bozukluklarna sebep olan evre faktrleri ile ilgilenir. Epidemiyolojik teoride anahtar bileenler yetenek ve durum zellikleridir. 5- SSTEM TEORS Sistem modellerinin temel bileenleri, kii, makine, evre, bilgi, kararlar, riskler ve yaplmas gereken grevdir. 6. KOMBNASYON TEOREM ; ou kez bir kazann nedeni sadece bir model/teori ile uygun ekilde aklanamayabilir. Bylece, Kombinas yon Teorisine gre, esas neden birka farkl model parasn birletirebilir. NSAN HATASI btn kazalarn arkasndaki temel sebep insandr. Kazalarnn insan hatalarndan kaynaklanmas bir ok faktre dayanr. Kukusuz, kaza yapan iinin eitimsizlii, ie uygun olmay, uyumsuzluu, eitim ve bilgi eksiklii, tecrbesizlii, yorgunluu, heyecanl veya zntl oluu, dalgnl, dikkatsizlii, acelecilik, bahanecilik, ilgisizlii, dzensizlii, meleke noksanl ve hastalklar vb. nedenler; ya da iinin her eye karn kurallara uymam olmas da insan faktrne bal sebepler arasndadr. KAZASINI OLUTURAN FAKTRLER 1.PSKOLOJK FAKTRLER kiilik kazaya yatknlk kaza istidad cehalet stres duygusal durum iten kaytarma

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 154

2.SOSYOLOJK FAKTRELER ; Kaza geiren iilerin pek ounda sosyopatik davranlar, 155 kanun tanmazlk, sululuk, ailevi anlaamazlk, bakalar ile anlaamama, dmanlk ve krgnlk, sorumsuzluk, alkol alkanl gibi durumlarn bulunduunu belirtmilerdir. 3.FZYOLOJK FAKTRLER ; Fizyolojik modeller, sarlk, krlk veya her hangi bir kas kuvveti eksikliinin her biri bir kaza sebebi olabilir. Ayn ekilde uykusuzluk ve yorgunlukta kaza sebebi 4.TEKNK FAKTRLER Ynetim: Makine, malzeme, evre : KAZALARINDAN KORUNMA METOTLARI a) Mhendislik b) kna veTevik c) Ergonomiden yararlanma d) Disiplin Kurallar KAZASI SORUTURMASI, RAPORLAMASI ve BLDRM Bir kaza meydana geldiinde soruturma ok nemli hale gelir. SORUTURMANIN AMACI ; Soruturma u kelimelerle yaplmaldr: Kim, Ne, Ne Zaman, Nerede, Neden , Nasl. 1.Yaralanan kiinin yapt i neydi? 2.Kaza esnasnda yaralanan kiinin yapt ya da yapmaya alt i tam olarak neydi? 3.Kaza srasnda yaralanan kiinin yapt ite kii yeterli miydi? Kii yeterli eitimi ald m? 4.Yaralanan kii kazaya dahil olan ekipman kullanmaya ya da ii yapmaya yetkili miydi? 5.Kaza srasnda dier iiler de orada myd? Eer yleyse onlar kimdi ve ne yapyorlard? 6.Sorgulanan grev, onaylanan prosedre (ileyie) gre yerine getiriliyor muydu? 7.Kiisel koruyucu ekipman dahil olmak zere uygun ekipman kullanlyor muydu? 8.Yaralanan ii ite yeni miydi? 9.lem/ekipman/sistem yeni miydi? 10.Yaralanan kiiye, kaza ncesinde tavsiyede bulunulmu muydu? 11.Ak bir ekilde takip edilmeyen gvenlik kurallar veya prosedrleri mevcut muydu? 12.Kaza nerede oldu? 13.Kaza esnasnda kaza mahallinin artlar nasld? 14.Daha nce buna benzer kaza meydana geldi mi? Eer olduysa, tavsiye edilen nleyici tedbirler alnd m? 15.Kazay nleyecek ak zmler mevcut muydu? SORUTURMANIN YNETM VE RAPORLAMA Kaza mahallinin izolasyonu Btn kantlarn kaydedilmesi Olay mahallinin fotorafnn ekilmesi ahitlerin belirlenmesi ahitlerle grme Madde 13 Kazas a) Sigortalnn iyerinde bulunduu srada, b) (Deiik: 17/4/20085754/8 md.) veren tarafndan yrtlmekte olan i nedeniyle sigortal kendi adna ve hesabna bamsz alyorsa yrtmekte olduu i nedeniyle, c) Bir iverene bal olarak alan sigortalnn, grevli olarak iyeri dnda baka bir yere gnderilmesi nedeniyle asl iini yapmakszn geen zamanlarda, d) (Deiik: 17/4/20085754/8 md.) Bu Kanunun 4 nc maddesinin birinci fkrasnn (a) bendi kapsamndaki emziren kadn sigortalnn, i mevzuat gereince ocuuna st vermek iin ayrlan zamanlarda, e) Sigortallarn, iverence salanan bir tatla iin yapld yere gidi gelii srasnda, meydana gelen ve sigortaly hemen veya sonradan bedenen yada ruhen zre uratan olaydr. kazasnn 4. maddenin birinci fkrasnn; a) (a) bendi ile 5. madde kapsamnda bulunan sigortallar bakmndan bunlar altran iveren tarafndan, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en ge kazadan sonraki ign iinde, b) (b) bendi kapsamnda bulunan sigortal bakmndan kendisi tarafndan, bir ay gememek artyla rahatszlnn bildirim yapmaya engel olmad gnden sonra ign iinde, c) kazas ve meslek hastal bildirgesi ile dorudan ya da taahhtl posta ile Kuruma bildirilmesi zorunludur.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 155

Madde 15e gre, iveren, i kazasna urayan sigortalya, Sosyal Sigortalar Kurumunca ie el 156 konuncaya kadar, salk durumunun gerektirdii salk yardmlarn yapmakla ykmldr. Madde 26ya gre i kazas, iverenin kast veya iilerin saln koruma ve i gvenlii ile ilgili mevzuat hkmlerine aykr hareketi veya su saylabilir bir hareketi sonucu olmusa, SSK ca sigortalya veya hak sahibi kimselerine yaplan veya ileride yaplmas gerekli bulunan her trl giderlerin tutarlar ile gelir balanrsa SSKca iverene dettirilir. Madde 29a gre haber verme kdnda bildirilen olayn i kazas saylp saylmayaca SSKca soruturma yaplabilir. sonunda, yazl hususlarn geree uymad ve vakann i kazas olmad anlalrsa kurumca bu olay iin yersiz olarak yaplm bulunan masraflar iverenden alnr. Ayn 6331 sayl Kanununa gre ise, iverenler iyerlerinde meydana gelen i kazasn ve tespit edilecek meslek hastaln iki i gn iinde yaz ile ilgili blge mdrlne bildirmek zorundadrlar. Bu kanununun 4. maddesine gre, sigortaly altran iveren i kazasn, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Sigortalar Kurumuna da en ge kazadan sonraki ign iinde i kazas bildirgesi ile (dorudan, taahhtl posta ile) kuruma bildirmek zorundadr ekliyle bildirim sreleri tekrar dzenlenmi Madde 80e gre sanayiden saylan, devaml olarak en az elli ii altran ve alt aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde her iveren bir i sal ve gvenlii kurulu kurmakla ykmldr. Madde 82ye gre sanayiden saylan, devaml olarak en az elli ii altran ve alt aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde iverenler, SG uzman grevlendirmekle ykmldrler. KAZA STATSTKLER 1. Mesleki kaza 2. Mesleki yaralanma 3. gremezlik gn kaybna neden olan mesleki yaralanma olaylar aadaki hususlar iin dikkate alnacaktr 1. Toplam Olay Says 2. lml Olaylar Says 3. lml Olmayan Olaylar Says 4. Geici Gremezlik Olaylar Says Meslek hastal olaylar, kaza istatistikleri kapsam dnda tutulmaktadr. KAZA SIKLIK ORANI (Accident Frequency Rate) Kaza Sklk Oran= Toplam Kaza Says * 1.000.000 Toplam ins. saat al. say. rnek: 850 iinin alt bir iletmede, bir yl ierisinde 100 i kazasnn meydana geldii ve kaybedilen i gn toplamnn ise (yllk izin, ie gelmeme, hastalk ve kaza gibi) 40.000 olduu varsaylsn. (1 yl ierisinde 300 i gnnn bulunduu ve 1 i gnn de 7,5 saat alld kabul Kaza Sklk Oran= 100 * 1.000.000 = 62.01 (850*300*7,5)-(40.000*7,5) KAZA AIRLIK ORANI (Accident Severity Rate) kazalarnn arl (kaza arlk hz, kaza arlk oran), genel olarak, kaza sonunda alnmas gereken istirahat (tedavi) sresi ile llr. Kaza Arlk Oran= Kazalardan dolay toplam kayp gn says * 1.000.000 Toplam insan saat alma says Bu orann hesaplanmas srasnda eer lml i kazas veya srekli i gremezlik durumu mevcut ise, kazalardan dolay toplam kayp gn saysna, her lml ve/veya srekli i gremezlik iin ayr ayr 7500 gn eklenmesi gerekmektedir.Geici i gremezlik olaylarnda, tbbi ilemlerin sresi 1 gnden daha az srmesi durumlar dikkate alnmamaktadr. KAZA OLABLRLK ORANI (Accident Insidence Rate) Takvim yl ierisindeki lml ve/veya lml olmayan mesleki yaralanmalarn toplam saysnn, ayn yl ierisinde referans grupta yer alan iilerin toplam saysna blnmesiyle elde edilen deerin 100.000 katsays ile arplmasyla hesaplanr. Trkiyedeki lml i kazas oranlar olmas gerekenden daha yksek kmaktadr. STATSTKLERLE KAZALARI ve SOSYO-EKONOMK BOYUTU ILO verilerine gre ise, i kazalar ve meslek hastalklar nedeniyle Trkiyede her gn 3 ii, dnyada ise her gn ortalama 5 bin ii, ylda ise 2 milyon kii yaamn yitiriyor. AISINDAN i retimi direkt katks olan , kazasna urayan bir ii ise retimden geici veya srekli olarak uzak kalacak, Bu durum iiyi ve ailesini tm adan zarara uratacaktr. A. VEREN AISINDAN yerlerinde bir iinin i kazas geirmesi sonucunda; kazaya urayan iinin retimden geri kalmas, iyerindeki retim ve verimlilik olumsuz ynde etkilenecektir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 156

42/ SALIK GZETM VE MESLEK HASTALIKLARI

Salk gzetimi kavram ve uygulanmas Meslek hastal kavram Meslek hastal eitleri ve nedenleri Meslek hastal tan yntemleri Meslek hastalklarndan korunma Meslek hastal istatistikleri

157

Uluslararas alma rgtnn (ILO) 112 numaral tavsiye kararna gre, ii salnn amac; alanlarn salk kapasitelerini en yksek dzeye karmak, almann olumsuz koullar nedeniyle saln bozulmasn nlemek, Her iiyi fiziksel ve ruhsal yeteneklerine uygun ilerde altrmak Yaplan i ile ii arasnda uyum salayarak, en az yorgunlukla en uygun verimlilii elde etmektir. yerinde gerekletirilen salk gzetimi programlar; alann korunmas, eitilmesi ve izlenmesini salamaktadr.

Salk Muayenelerinin Amalar ;

Meslek hastalklar ve i kazalarn nleme le ilgili hastalklar nleme alma ortamndaki salk risklerinin dier alanlara yaylmn nleme yerindeki tehlikeleri azaltma Sal gelitirme evreyi gelitirme 1-e Giri Muayeneleri ; Bir iyerinde alacaklarn ie alnmalarndan nce iyeri hekimi tarafndan salk muayenesinden geirilmeleri, ie elverili olanlarn ve olmayanlarn ayrlmalar i sal biliminin temel kurallarndandr 2. Kontrol Muayeneleri a) Erken kontrol muayeneleri : e giri muayenesinden sonra en erken muayene yasal prosedrde1 yl sonra yaplmaktadr. Baz i kollarnda bu 3 veya 6 ay sonradr. b) Aralkl kontrol muayeneleri (Periyodik muayeneler : e giri raporu dzenlenen her alana belirli srelerle salk muayeneleri ve gerektiinde laboratuvar aratrmalar yaplmaldr. Ar ve tehlikeli iler kapsamnda alan tm iilerin, Kanununun 86. maddesi gerei en az ylda bir kez hekim raporu ile almalarnda saknca olmadnn belirlenmesi gerekmektedir. c) zellii olan alanlarn kontrol muayeneleri ; risk grubuna ynelik yaplan kontrollerdir

MESLEK HASTALIININ TANIMI

Sigortalnn; altrld iin niteliine gre tekrarlanan bir sebeple veya iin yrtm artlar yznden urad geici veya srekli hastalk, sakatlk veya ruhi arza halleridir.(5510 SSK) Dnyada mesleki ve i ile ilgili hastalklar arasnda ilk sray fiziksel etkenlerle oluan hastalklar (% 40 ile kas-iskelet sistemi hastalklar)almaktadr. Trkiyede birinci srada mesleki solunum sistemi hastalklar bulunmakta. Meslek Hastalklarnn Genel zellikleri; Kendine zg ve kronik seyirli bir klinik tablo, Hastalk etkenine uzun sreli tekrarlanarak maruz kalma, Belirli mesleklere zg olmas Hastaln o meslekte alanlarda insidansnn yksek olmasdr Meslek Hastalklarnn Kazalarndan Fark Hastalk etkeninin devaml/tekrarlayan biimde olmas, Hastaln ilerleyici oluu Balang tarihinin kesin olarak saptanamamas

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 157

ILO MESLEK HASTALIKLARI LISTESI

1.Etmenlerin Neden Olduu Meslek Hastalklar a)Kimyasal etmenlerin neden olduu meslek hastalklar - Ar metaller - Aromatik-Alifatik Bileikler - Gazlar b)Fiziksel etmenlerin neden olduu meslek hastalklar Grlt-titreim Tozlar Scak ve souk ortamda alma Dk ve yksek basnta alma Radyasyon (iyonize olan ve olmayan) c)Biyolojik etmenlerin neden olduu meslek hastalklar Bakteriler Virsler Mantarlar Protozoalar d)Psiko-sosyal kaynakl meslek hastalklar 2)Hedef Organlarda Grlen Meslek Hastalklar Solunum sisteminin meslek hastalklar Mesleki deri hastalklar Mesleki kas-iskelet sistemi hastalklar 3)Mesleki Kanserler 4)Dier Meslek Hastalklar

158

MESLEK HASTALIKLARI SINIFLANDIRILMASI

A GRUBU:Kimyasal nedenlerle olan meslek hastalklar: B GRUBU :Mesleki deri hastalklar C GRUBU : Pnmokonyozlar ve dier mesleki solunum sistemi hastalklar D grubu : mesleki bulac hastalklar Bu grupta da hayvanlardan insana bulaan hastalklar (zoonozlar) ve salk hizmetlerinde alanlarda grlebilecek viral hepatit ve tberkloz gibi hastalklar yer almaktadr. E GRUBU : Fizik etkenlerle olan meslek hastalklar (travma, radyasyon, grlt, basn)

MESLEK HASTALIKLARINDA TANI YNTEMLER

Klinik Deerlendirmeler Bu deerlendirmelerde yk ve fizik muayene bulgular nem tar. ykde hastaln belirtileri ile ilgili bilgilerin yan sra, hastann alma yks de renilmelidir. Hastaln ile ilikili olduu dnldnde alma yksnn ayrnt ile renilmesi gerekir. Laboratuar Deerlendirmeleri ; Hastalklarn tansnda tannn laboratuar bulgusuna dayandrlmas gereklidir. Radyolojik Yntemler Biyokimyasal Yntemler Patolojik ncelemeler

MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA

Pnmokonyozlar

Teknik Koruma , ikame Kaynakta, Ara yolda, Kiide Tbbi Koruma e giri, Periyodik Muayene, Hastalk Muayeneleri, Taramalar

silikozis: saf silis kristallerinin solunmas sonucu oluurlar antrako-silikozis: maden iilerinde, kmr ve silis tozlarnn birikmesiyle bissinozis : pamuk iilerinde, pamuk tozlar ile grlen hastalk Sidere- silikoz:Akcierde demir ve silis tozlarnn birikmesi ile Kaolenpnmokonyozu: alminyum silikat tozlarnn birikmesiyle Asbestoz: asbest tozlarnn solunmas ile Talkoz : talk (magnezyum silikat ) tozlarnn solunmas ile Silimanite mineralleri pnmokonyozu: alminyum silikatlarn deiik formlarnn neden olduu hastalk Berilyoz: mineral tozlarnn neden olduu hastalk ( baritoz : baryum slfat tozlar, stannoz: kalay )

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 158

Maruziyet Sresi;
Bir meslek hastalnn oluabilmesi iin risk etmenle en az kar karya kalma sresidir. 1. Grltye bal iitme kaybnda hastaln meydana gelmesi iin en ksa sre 2 yl, 2. Tozlu yerlerde alanlarda pnmokonyoz meydana gelmesi iin de 3 yl olarak belirtilmitir

159

Bavuru ilemleri;
Bir salk biriminden meslek hastal phesi ile ilgili meslek hastalklar hastanesine sigortalnn sevki Sigortalnn meslek hastal iddias ile sigorta mdrlkleri araclyla ilgili meslek hastalklar hastanesine sevki, Meslek hastalklar hastanesinde yaplan periyodik muayene sonucu meslek hastal phesi olan sigortalnn bavurusu, yeri hekimlerince meslek hastal phesi olan sigortalnn bavurusu

Mesleki Maruziyet Snr Deeri;

Baka ekilde belirtilmedike, 8 saatlik srede, alanlarn solunum blgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman arlkl ortalamasnn st snrdr .

MAK (Msaade Edilen Azami Konsantrasyon)

eitli kimyasal maddelerin kapal iyeri havasnda bulunmasna msaade edilen ve orada gnde sekiz saat alacak olanlarn salklarn bozmayacak olan azami miktarlarna MAK deer denir. Hacim birimi ppm (cm3/m3), -SIVI Arlk birimi mg/m3 ve -TOZ Parack birimi ppm/m3 tr. -GAZ

TWA (Zaman Arlkl Ortalama Deer) ;

Sekiz saatlik alma sresinde alanlarn solunum blgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonun zaman arlkl ortalamasnn st snrna TWA denir. Bu deerler ppm (ml/m3) veya mg/m3 olarak verilir.

STEL ;
Baka bir sre belirtilmedike, 15 dakikalk srede maruz kalnan, almamas gereken limit deer.

Biyolojik Snr Deer ;

Kimyasal maddenin, metabolitinin veya etkilenmeyi belirleyecek bir maddenin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun st snrdr.

TLV-C=ESD-TD (Eik Snr Deer-Tavan Deer);

gn boyunca hibir ekilde almamas gereken deer.

Ykmllk sresi;
Sigortalnn iinden fiilen ayrld tarih ile meslek hastalnn meydana kt tarih arasnda geecek azami dir.

TLV-STEL =ESD-KSMS(Eik Snr Deer-Ksa Sreli Maruziyet Snr)

Bu deer,alma gn boyunca asla almamas gereken ve 15 dakikalk maruziyet temelinde belirlenmi zaman arlkl ortalama snr deerdir. Bu konsantrasyonlara maruziyet 15 dakikay amamal, gnde 4 defadan fazla yinelenmemeli ve 2 maruziyet aras sre 60 dakikadan ksa olmamaldr Kurun TLV :0,15 mg/m3 salk kont.3 ay Civa TLV: 0,075 mg/m3 salk kont. 3 ay Arsenik TLV: 0,5 mg/m3 salk kont. 6 ay,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 159

43/ SG Ynnden Yaplmas Gereken Kontroller

Dzenlenmesi gereken belgeler yerlerinde yaplmas gereken kontroller lgili mevzuat ,

160

Sal ve Gvenliinde temel yaklamlardan en nemlisi proaktif yaklamlardr. Bir baka ifade ile meydana gelmi olaylarn ardndan gitmek yerine, olaylarn nne geip, istenilen tarafa ynlendirmek tir. Her iyeri almalarn salk ve gvenlik ynnden etkin, verimli ve kesintisiz srdrlmesini salamak durumunda olup, tm iletmelerden beklenilen gvenli, verimli ve srekli bir retim yaplmasdr. yerlerinde salk ve gvenlik tedbirlerinin gvenirlilii ile yeterliliinin llmesinin yan sra varsa aksayan hususlarn tespit edilmesi amacyla, belirli kontrollerin, lmlerin ve bakmlarn periyodik olarak yaplmas gerekmektedir. Yaplmas gerekli bu kontrol, bakm, test ve lmler; iyerlerinin zelliine, yaplan iin niteliine, iyerinde kullanlacak teknoloji ile ara, gere, makine, tezgh ve tesislere gre baz deiiklikler gstermekle birlikte ana unsurlaryla belirli zellikleri tamak zorundadr. yerlerinde nceden tespit edilmi risk noktalar zerinde, uzman elemanlarca yaplacak ilk kurulu ve mteakip periyodik kontrollerle, istenmeyen olaylarn nne gemenin amaland aktr. Bu temel kabulden hareketle, i gvenlii mevzuatmzda daha nceden elde edilmi tecrbelerden de yararlanlarak risk noktalar belirlenmi ve bu noktalardaki riskleri ortadan kaldracak ekilde eitli periyodik kontrollere yer verilmitir. TANIMLAR: Kayt : Bir yere mal ederek deftere geirmek anlamndadr. Kontrol : Bir iin doru ve dzenli yaplp yaplmadn inceleme. Bir eyin geree ve aslna uygunluuna bakma, gzden geirme. Yoklama, ar ama, tarama. Belge : Bir iddiay dorulamaya veya rtmeye yarayan yaz, resim, fotoraf vb. ey, delil, vesika. Olup bitmi, gelip gemi eyler hakknda bilgi sahibi olmay salayan yaz, resim, bant vb. Bir durumu aklayan, belirtici yaz. Varaka, hukuki bir hkm ifade eden bir olay ispata yarayan yazdr. Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununda senet kelimesine ver verilmi olup, zerinde imzas bulunan kii aleyhine delil tekil eder. Her senet bir belgedir, fakat her belge senet deildir. alma hayatnn denetim ve teftiinde kayt ve belgeler denilince; i ilikisi ierisinde bulunan kiilerin kendiliklerinden veya bir akdi zorunluluktan veya bir normun tutulmasn emretmesi nedeni ile dzenlemek ve bulundurmak zorunda olduklar kayt ve belgeler anlalmas gerekmektedir. AIKLAMALAR: Teftii Tznn 15/C maddesi Mevzuatn tutulmasn veya bulundurulmasn ngrd kayt, puantaj cetveli, defter, belge, liste, izelge, rapor, bordro, makbuz, hesap pusulas, ilan, salk raporu, i sal ve gvenlii defteri, tesisat, makine ve cihazlarn periyodik bakm ve kontrol kartlar vb. belgeler.. den bahsetmektedir. Dolaysyla alma mevzuatnda kayt ve belge denilince, yalnz i kanunu deil, i ilikisi dzenleyen her trl mevzuatn ngrd kayt ve belge anlalmas gerekmektedir. yerlerinde yaplmas gerekli olan i sal ve gvenliine ynelik faaliyetlerin, etkili, srekli ve sistematik olarak yrtlebilmesi ancak BELGE SSTEMNN yerletirilmesi ile mmkndr. Srdrlen faaliyetlerin, almalarn, kontrollerin, eitimlerin, denetimlerin belgeye balanmasnn birok yarar bulunmaktadr. Bir iyerinde kayt sisteminin ilemesi; - yerinin ve alanlarn durumlarnn srekli izlenebilirliini, - Hizmetlerinin devamlln, - Aksayan ynlerin rahata grlebilmesini salamasnn yan sra, yaplacak risk deerlendirmelerine de k tutacaktr. Bir baka adan bakldnda ise kayt, belge ve kontrol raporlar, iyerlerinin sorunlarnn lke genelinde i kolu veya sektrel bazda deerlendirilmesine imkn salamaktadr. Ayrca, insanlarn altnda imzalarnn bulunduu belgeler ve bilgiler hususunda daha dikkatli ve titiz davranlar sergilemeleri ve kontrol edenler ile edilenlerin ii daha ciddiye almas hususlar, kayt sisteminin yararlarnn baka bir yndr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 160

AMA: Periyodik kontrollerin amac; ahs ya da makine, tesis ve tertiplerin salk ya da fiziki zelliklerini nceden belirlemek, alma artlarndan dolay ypranma, anma vb. durumlar aratrmak, 161 varsa hzn, nitelik ve niceliklerini belirlemek, salkl ve gvenli olup olmadklar hakknda fikir ve kanaat oluturmak eklinde zetlenir. Bir baka ifade ile - yerinde bulunan her trl makine ve tesislerin fiziki zelliklerini nceden belirlemek - letme artlarndan dolay oluan anma ypranma gibi durumlarn varln aratrmak - Yaplan kontrollerde anma, ypranma vb. durumlar varsa bunlarn nitelik ve niceliklerinin belirlemek - Gerekli hallerde tamir, bakm, onarm ya da iletme artlarnda yaplmas gerekli deiiklikleri ve alnacak tedbirleri tespit etmek - Bir sonraki periyoda kadar gvenli bir ekilde alp alamayaca (grev yapp yapamayaca) konusunda fikir ve kanaat oluturmaktr. Yukarda belirtilen amalarn gerekletirilebilmesi iin Teknik Periyodik Kontrollerin ncesi ve sonras almalar yaplmas gerekmektedir. Periyodik kontroller, Salk ynnden yaplan kontroller ve Teknik ynden yaplan periyodik kontroller olarak iki ana grupta toplanabilir. Burada zerinde durulacak konu Teknik ynden yaplacak periyodik kontroller olup, Gvenlik, Sreklilik ve Verimlilik gibi temel husus olarak karmza kmaktadr. leride meydana gelebilecek riskleri nceden tespit edip ortadan kaldrmay, emniyetli bir alma ortam oluturmay ve verimli bir iletme salamay, hedefleyerek yaplacak bir teknik periyodik kontrollerden istenilen sonularn elde edilebilmesi iin bir takm almalarn yaplmas gerekmektedir. Bunlar, Te knik Periyodik Kontrol ve Test ncesi almalar ile Teknik Periyodik Kontrol ve Test Sonras almalardr. SALIK YNNDEN YAPILAN KONTROLLER Ar ve Tehlikeli lerde alan iilerin yaptklar ie bedence ve ruha elverili olduklar salk raporlar tespit edilecektir.( Kanunu Madde:86) Salk Kontrolleri, iin niteliine gre YILLIK, ALTI AY, AY veya daha az olabilir. Bulac hastalk olmadna dair rapor Kurunla alan iilerin salk kontrolleri (3 ayda bir) Civa ile ilgili ilerde alanlarn muayenesi (3 ayda bir) Fosforlu bileiklerle yaplan almalar (Gen.Salk Kont.) Kadmiyum, magnezyum, kromlu bileikler, berilyumlu alamlar, benzen, anilin, nitro amin trevleri, halojenli hidrokarbonlar, karbon slfr vs. (65-75) ile yaplan almalarda genel salk kontrollerinde etkin maddelerle ilgili deerlendirmeler yaplacaktr. Teknik Periyodik Kontrol ve Test ncesi almalar: 1. Teknik Periyodik Kontrol uygulanacak makine ve tesisin bilinmesi. Teknik Periyodik Kontrol ve test uygulanacak makine ve/veya tesisin, ncelikle gerekli n incelemelere ( markas, imalat yl, seri numaras, gc vb.) tabi tutulmas gerekmektedir. Bunu salamak amacyla; a. Teknik karakteristik deerler tespit edilir. b. alma usul ve esaslar, artlar belirlenir. c. letme ve bakm artlar ile ilgili belge ve bilgiler derlenir. 2. Test Metodu ve Uygulanacak Kurallarn Belirlenmesi. Kontrol, lm ve test usul ve teknii, testte kullanlacak cihaz ve aletler ile uyulacak kurallarn, nceden ilgili standartlar, fenni ve teknolojik literatr ile mevcut hukuki dzenlemeler takip edilip incelenerek belirlenmelidir. Bu hususta i gvenlii mevzuatnda ve TSEde istenilen bilgilere rastlanlmad takdirde uygun yabanc mevzuatlardan ve imalat bilgilerinden faydalanlabilir. 1. Makine ve tesis ile ilgili. 2. Hukuki ve teknik Sal ve Gvenlii mevzuat. 3. Varsa ilgili harmonize ve dier standartlar ve teknik dzenlemeler. 4. malatlardan alnm bulunan teknik veriler. 5. Gemi uygulama kaytlar, 6. Teknik literatr incelenir. 3. Yetkili Teknik Eleman Temini. Yukarda belirtilen kontrol ve test kurallarnn belirlenmesi ve eksiksiz uygulanmas iin kabul edilmelidir ki iyi eitilmi, konusunun uzman teknik elemanlara ihtiya vardr. 1 Teknik Periyodik Kontrol uygulamasn yapacak teknik eleman ve yardmclar ile ilgili Sal ve Gvenlii mevzuat ve teknik dzenlemelerde yer alan eitim, belge ve sertifikalara sahip olan elemanlar. 2. Teknik Periyodik Kontrol uygulamasnda kullanlacak teknik alet, ekipman eksiksiz hazr bulundurulmas.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 161

4. Teknik Periyodik Kontrol ve Test Sonras almalar: 162 1. Teknik Rapor Dzenlenmesi: Uygulanan test ve deneyler ile yaplan kontroller esnasnda elde edilen bilgileri gsterir, tam bir teknik rapor hviyetini tayan belge dzenlenmelidir. Teknik Rapor; Teknik Periyodik Kontrol ve test sonrasnda dzenlenen; - Gerekli her trl bilgilerin, - Yrtlecek uygulamalarn, - Yetkili teknik elemann kanaat ve onay nn yer ald belgedir. Dzenlenecek Teknik Raporda, Teknik Periyodik Kontrol uygulamas ile ilgili olarak; Makine ve/veya tesis ile ilgili bilgiler, Yetkili teknik eleman ile ilgili bilgiler, Test teknii ve artlar ile ilgili bilgiler, Teknik Periyodik Kontrol sonular ile ilgili kanaat, Yaplacak ilemler ile ilgili bilgiler, Test ekipman ile ilgili bilgiler, bulunmaldr. 2. Teknik Raporun Blmleri. Yaplan Teknik Periyodik Kontrol sonras dzenlenecek raporun belge niteliini tamas gerekmektedir. Dolaysyla belge niteliini kazanmas iin, daha nce yaplanlar hakknda bilgi edinilmeyi salamas ve bundan sonra faaliyetin nasl ve hangi artlarda srdrleceine ilikin ynlendirme yapabilme kabiliyetinde olmas, bu sebeple de raporun baz blmlerden olumas gereklidir. I.Tantm ve Teknik zellikler: Bu blmde kontrol ve teste tabi tutulacak makine ve tesisata ait marka, model, imalat karakteristikleri, kullanm amac ve artlar, imal yl, seri numaras, motor gc vb. dier bilgilere yer verilmelidir. II. Test Metodu ve Uygulanacak Kurallar: Teknik elemanlarca nceden, ilgili standartlar, fenni ve teknolojik literatr ile mevzuat takip edilip, incelenerek belirlenen, kontrol, lm ve test ekli ile kontrol srasnda uyulacak kurallara uygun pasajlar almal, sorular sorulup, cevap tercihleri belirtilerek, cevaplandrlmas istenmeli ve btn sorulara eksiksiz olarak cevap verilmelidir. III. Deerlendirme: II. blmdeki kurallara uygun olarak yaplan kontroller sonucu elde edilen deerlerin, I.blmde belirtilen teknik zellikleri karlayp, karlamad hususu ile yine II. blmde aklanan ilgili standartlar, teknolojik literatr ve mevzuatlarda belirtilen limit deerlere uygun olup olmad hususlarnn mukayese edilerek bir deerlendirme yaplmaldr. IV. kaz ve neriler: Yaplan kontroller sonras deerlendirmelerden meydana kan uygun olmayan durumlar ile bunlarn zm yollar ya da giderildiine dair bilgiler ak bir dille ilenmelidir. V. Sonu ve Kanaat: Kontrole tabi tutulan makine, tehizat veya aracn belirlenen periyodik sresi iinde emniyetli olarak alp almayaca veya varsa IV. blmde belirtilenlerin yerine getirildii takdirde emniyetle alabilecei konularnda, mesuliyetin yklenildiini belirtir, taahht ya da kanaat eklinde yer verilerek kontrol yetkilisinin gerek grd dier hususlar ilave edilmelidir. VI. Tasdik/Onay: Bu blmde kontrol yapan yetkili elemann kimlikleri, oda sicil numaralar, kontrol tarihi, rapor dzenleme tarihi ve rapor numaras gibi gerekli dier bilgiler ilenerek rapor imza altna alnmaldr. 3. kmal Sreci. Bu sre, uygulanan Teknik Periyodik Kontrol srasnda makine ve/veya tesiste tespit edilen uygunsuzluklarn dzeltilerek uygun hale getirilebilmesi iin yaplacak ilemleri kapsar. Bir baka ifade ile dzenlenen raporda belirtilenleri yerine getirmek amacyla ihtiya duyulan sreyi ve bu sre iinde yaplan faaliyetleri kapsar. 4. Deerlendirme Sreci. Bu sre, Teknik Periyodik Kontrol sonrasnda elde edilen deerlerin; - Asgari snr deerleri salayp salamadn belirlemek, - Makine ve/veya tesisin mevzuatlarda belirtilen sreler iinde gvenli olarak grev yapp yapamayaca kanaatini oluturmak, iin yrtlen almalar kapsamaktadr. yi bir arivleme yaplarak istatistik deerlendirmelerden, bundan sonraki yaplacak kontrollerde ve iletmedeki almalarda istifade edilmelidir. TEKNK YNDEN YAPILAN KONTROLLER: 1. yeri Bina ve Tesislere Ait Kontroller: a) Taban ve Asma Katlar: b) Asma iskeleler 2. retim Alet ve Makinelerinde Yaplan Kontroller: a) Aspirasyon tesisat, b) Kazanlar,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 162

c) Kompresrler, d) Basnl kaplar, e) Basnl gaz tpleri, f) Kaldrma makine ve aralar, g) Asansrler, h) Boru tesisat ile tank ve depolar, i) Frn ve Ocaklar, j) Motorlu Arabalar ve Rmorklar, k) Basnl Asit Kaplar, 3. Elektrik Tesisatnda Yaplan Kontroller: a) Elektrik ve aydnlatma tesisat, b) Topraklama tesisat, c) Yldrmlk (paratoner) tesisat, d) Alev geirmez cihazlar, e) Elektrikli el aletleri, 4. Yangn Sistemlerinin Kontrol: a) Seyyar yangn sndrme cihazlar, b) Yangn alarm ve sistemleri, c) Motopomplar, d) Yangn hortumlar, 5. Kiisel Koruyucu Donanmlarn Kontrol.

163

yerinde Bulundurulmas ve Dzenlenmesi Gerekli Kayt ve Belgeler: 1.Risk Deerlendirmesi: veren, iyerinde risklerden zel olarak etkilenebilecek ii gruplarnn durumunu da kapsayacak ekilde salk ve gvenlik ynnden risk deerlendirmesi yapar. Risk deerlendirmesi sonucuna gre alnmas gereken koruyucu nlemlere ve kullanlmas gereken koruyucu ekipmana karar verir. Risk deerlendirmesi, koruyucu nlemler, koruyucu ekipmanla ilgili almalar , ilgili kayt ve dokmanlarn hazrlanmas ile ilgili belgelerin dzenlenmesi, iyerinin bykl ve yaplan iin niteliine gre, yaplr 2. Tehlikeli Kimyasal Madde Bulunmas Halinde Risk Deerlendirmesi: veren, iyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadn tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunmas halinde, iilerin salk ve gvenlii ynnden olumsuz etkilerini belirlemek zere risk deerlendirmesi yapmakla ykmldr. Risk deerlendirmesi aadaki hallerde yenilenecektir; Risk deerlendirmesinde belirlenen srelerde, alma koullarnda nemli bir deiiklik olduunda, Ortam lmleri ve salk gzetimlerinin sonularna gre gerektiinde, Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduunda, En az be ylda bir defa. Tehlikeli kimyasal maddeler ieren yeni bir faaliyete ancak risk deerlendirilmesi yaplarak, beli rlenen her trl nlem alndktan sonra balanacaktr. 3. Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Risk Deerlendirmesi: Kanserojen ve mutajen maddelere maruziyet riski bulunan ilerde risk deerlendirmesi yaplrken; Alma artlar, Maruziyet ekli ve derecesi dikkate alnarak, risk deerlendirmesinin geerli olduu sre belirlenecek, Hangi aralklarla yenilenecei, alnmas gerekli salk ve gvenlik nlemleri, belirlenecek, Kanserojen ve mutajen maddelerin, deri yolu da dhil olmak zere, vcuda giri yollarnn tm dikkate alnacak, zel risk altndaki iilerin salk ve gvenlikleri dikkate alnacak, Kanserojen ve mutajen maddelerle almak istemeyenlerin bu istekleri de dikkate alnacaktr. Risk deerlendirmesi, ayrca alma artlarnda maruziyet dzeyini etkileyebilecek herhangi bir deiiklik olduunda da yeniden yaplacaktr. Ve her durumda en az be ylda bir defa yenilenecektir. Risk deerlendirmesi, ayrca alma artlarnda maruziyet dzeyini etkileyebilecek herhangi bir deiiklik olduunda da yeniden yaplacaktr. veren, risk deerlendirmesinde kullanlan bilgileri istenmesi halinde yetkili makamlara vermek zorundadr. (Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde : 5)

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 163

4. Titreime Maruziyet Durumunda Risk Deerlendirmesi 164 yerlerinde mekanik titreime maruziyetten kaynaklanan risklerin belirlenmesi ile ilgili olarak iveren, iilerin maruz kald titreim dzeyini deerlendirecek ve gerekiyorsa lecektir. Bu deerlendirme ve lmler, Sal ve Gvenlii Ynetmeliinde belirtilen yetkili uzman kii veya kurulularca planlanp yaplacak ve uygun aralklarla tekrarlanacaktr. Mekanik titreime maruziyet dzeyi hakkndaki deerlendirme ve/veya lmlerden elde edilen veriler daha sonra tekrar kullanlmak zere uygun biimde saklanacaktr. Yaplan risk deerlendirmesiyle ilgili uygun kayt tutulacaktr. alma koullarnda nemli deiiklik olduunda veya salk gzetimi sonularnn gerektirdii durumlarda risk deerlendirmesi yeniden yaplacaktr. 5. Grltye maruziyette Risk Deerlendirilmesi yerlerinde grltden kaynaklanan risklerin belirlenmesi ve deerlendirilmesinde; veren, iilerin maruz kald grlt dzeyini deerlendirecek ve gerekiyor ise grlt lm yapacaktr. Bu deerlendirme ve lmler Sal ve Gvenlii Ynetmeliinde belirtilen uzmanlarca planlanacak ve uygun aralklarla yaplacaktr. Risk deerlendirmesi ile ilgili, yrrlkteki mevzuata uygun olarak kayt tutulacak ve saklanacaktr. Risk deerlendirmesi, dzenli olarak ve nemli bir deiiklik olduunda veya salk gzetimi sonularnn gerektirdiinde yeniden yaplacaktr.(Grlt Ynetmelii Madde: 6) 6. Tehlikeli Kimyasallarn Kullanld yerlerinde Acil Eylem Plan veren, iyerindeki tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanacak kaza, olay ve acil durumlarda yaplacak ileri nceden belirleyen bir acil eylem plan hazrlamak ve plann gerektirdii dzenlemeleri yapmakla ykmldr. 7. Kanserojen ve Mutajen Maddelerin Kullanmn Azaltlmas in Aratrma veren, teknik olarak mmkn olduu hallerde, iyerindeki kanserojen veya mutajen maddelerin kullanmn azaltacaktr. veren, kanserojen veya mutajen maddelerin deitirilmesi konusunda yaplan aratrma sonularn, istenmesi halinde Bakanla vermek zorundadr. 8. Patlamadan Korunma Dokman Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik kapsamndaki iyerlerinde iveren, Patlamadan Korunma Dokman hazrlayacaktr. Patlamadan korunma dokman, iin balamasndan nce hazrlanacak, iyerinde, i ekipmannda veya organizasyonunda nemli deiiklik, genileme veya tadilat yapldnda yeniden gzden geirilerek gncelletirilecektir. 9. Maruziyetin nlenmesi Ve Azaltlmas Acil Durumlar in Plan Kanser veya mutajen maddelere maruz kalnan veya maruz kalma ihtimali bulunan yerler uygun ikaz levhalar ve gvenlik iaretleri ile belirlenecektir. Yksek dzeyde maruziyete neden ola bilecek acil durum plan yaplacaktr. 10. Kaytlarn Saklanmas Kanserojen ve mutajen maddelerle almalarn yapld iyerinde belirtilen kaytlar maruziyetin sona ermesinden sonra en az krk yl sre ile saklanacaktr. 11. Gvenlii Uzman Tarafndan Dzenlenecek Belgeler 1. yerinde yaplacak periyodik kontrol, bakm ve lmleri planlamak, planlarn uygulanmasn salamak, 2. Acil durum planlarn hazrlamak, 3. Yangndan korunma ve yangnla mcadele almalarn ynetmek ve ilgili kaytlarn tutulmasn salamak, 4. yerinde meydana gelen kaza veya meslek hastalklarnn tekrarlanmamas iin inceleme yapmak. 5. yerinde yaplan incelemelerden sonra inceleme formlarn doldurmak ve formlarn deerlendirme ve izlenmesi amacyla muhafazasn salamak. 6. yerine yeni bir sistem kurulmas veya makine ya da cihaz alnmas halinde; salk ve gvenlik ynnden zellikleri belirlemek ve bu zelliklere uygun sistemin kurulmas, makine alnmas iin iverene rapor vermek. 7.Uygun nitelikteki kiisel koruyucularn seimi, salanmas, kullanlmas, bakm ve test edilmesi ile ilgili bilgi ve nerileri hakknda iverene rapor vermek 12. Sal ve Gvenlii Kurullarnca Dzenlenen Belgeler: veren veya iveren vekili Sal ve Gvenlii Kurullarnca hazrlanan toplant tutanaklarn, kaza ve dier vakalarn inceleme raporlarn ve kurulca iyerinde yaplan denetim sonularna ait kurul raporlarn, i mfettilerinin incelemesini salamak amacyla, iyerinde bulundurmakla ykmldr. 13.yeri Salk Birimince Dzenlenecek Belgeler Yllk alma plan: Salk birimi, iyerinde yrtlecek salk hizmetleri ile ilgili olarak yllk alma plan hazrlayarak iverenin onayna sunar. Onaylanan plan iyerinde ilan edilir. Ayrca, bu plan alanlarn temsilcilerine ve varsa i sal ve gvenlii kuruluna gnderilir. Yllk Deerlendirme Raporu: Salk birimi, iyerinde yrtlen salk hizmetleri ile ilgili olarak yaplacak denetimlerde incelenmek zere her yl yllk deerlendirme raporu hazrlar ve birini Genel Mdrle gnderir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 164

Kayt Ve statistik: 165 alma ortam ve alanlarn salk gzetimine ait btn bilgiler kayt altna alnr ve belgeler muhafaza edilir alanlarn salk bilgileri, yapt iler ve alt ortamdaki maruziyet bilgileri ile bu maruziyetlerin deerlendirme sonular kiisel salk dosyalarnda saklanr. Salk birimi, alanlarn kiisel salk dosyalarn iten ayrlma tarihinden itibaren 10 yl boyun ca saklamak zorundadr. Ykmllk sresi bu sreyi aan meslek hastal riski bulunan iyerlerinde, belirlenen risklerle ilgili evraklarn saklanmas ykmllk sresine kadar uzar. alann iyerinden ayrlarak baka bir iyerinde almaya balamas halinde, yeni iveren alann kiisel salk dosyasn ister. Eski iveren, kiisel salk dosyasnn onayl bir rneini gnderir. alann ie giriinde ve i deiikliinde, ie uyumunun belirlenmesi amacyla yaplan salk muayenesi sonucunda oluturulan raporda; altrlaca iler ve alma koullar belirtilir, rapor sonucu iveren ve alana yazl olarak bildirilir. yerinde meydana gelen btn kazalar ve meslek hastalklar kaydedilir. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde 14) 14.yeri Hekimi Tarafndan Dzenlenecek Belgeler alanlarn ie giri ve periyodik muayenelerini yapar ve rapor dzenler. zrllerin ie alnmalar, iyerinde oluan bir kaza ya da hastalk sonrasnda geici ya da kalc i gremezlii olanlarn ie balamalar veya eski hkmllerin gerekli salk muayenelerini yaparak uygun ie yerletirilmeleri iin rapor hazrlar. Salk nedeniyle haftadan uzun veya meslek hastalklar veya i kazalar nedeniyle veya sk tekrarlanan iten uzaklamalarda, ie dn muayenesi yapar. Kre ve ocuk bakm yurdu ile emzirme odalarnn salk koullarn kontrol eder, salk koullarna uygunluunu salar, ocuklarn salk muayenelerini yaparak kayt altna alr. yerindeki salk gzetimi ile ilgili almalar kaydeder ve rnee uygun yllk alma raporu hazrlayarak i sal ve gvenlii kuruluna gnderir. (yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Madde 22) 15. Szlemesi Sresi bir yl ve daha fazla olan i szlemelerinin yazl ekilde yaplmas zorunludur. Yazl szleme yaplmamsa iki ay iinde alma art ve koullarn yazl olarak verilmesi, i szlemesi iki aylk sre dolmadan sona ermi ise, bu bilgilerin en ge sona erme tarihinde iiye yazl olarak verilmesi zorunludur. -raklk Szlemeleri, -ocuk ve Gen inin Szlemesi ve Belge Ykmll 16. i zlk Dosyas: veren altrd her ii iin bir zlk dosyas dzenler. veren bu dosyada, iinin kimlik bilgilerinin yannda, bu Kanun ve dier kanunlar uyarnca dzenlemek zorunda olduu her trl belge ve kaytlar saklamak ve bunlar istendii zaman yetkili memur ve mercilere gstermek zorundadr. 17.alma Sresinin Belgelenmesi: veren, iilerin alma srelerini uygun aralarla belgelemek zorundadr. ( Kanununa likin alma Sreleri Ynetmelii Madde: 9) 18.alma Belgesi: ten ayrlan iiye, iveren tarafndan, iinin eidinin ne olduunu ve sresini gsteren bir belge verilir. (4857 Sayl Kanunu Madde 28) 19.Eitimin Belgelendirilmesi: yerlerinde dzenlenen eitimler belgelendirilir ve bu belgeler alanlar n zlk dosyalarnda saklanr. 20.i Kimlikleri: a. Kadn i Kimlikleri verenler, gece postalarnda altrdklar kadn iilerin nfus kimlik czdanlarnn onayl rneklerinin iyerinde bulundurmak ve bunlar denetlemeye yetkili makam ve memurlarn her isteyiinde gstermek zorundadrlar. (Kadn ilerin Gece Postalarnda altrlma Ynetmelik Madde:10) b. Ar ve Tehlikeli lerde alanlarn Kimlikleri veren veya vekili, ar ve tehlikeli ilerde altrd iilerin nfus kimlik czdanlarnn onayl rneklerini saklayarak, bunlar tefti ve denetlemeye yetkili makam ve memurlarn her isteyiinde gstermekle devlidir. (Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii Mad 7 ) BLDRMLER VE ZN TALEPLER / KAYITLAR: veren Tarafndan Yaplacak Bildirimler: yerini Bildirme; yerini kuran, her ne surette olursa olsun devir alan, alma konusunu ksmen veya tamamen deitiren, herhangi bir sebeple faaliyetine son veren ve iyerini kapatan, veren ve alt iverenler, bir ay iinde blge mdrl ne bildirmek zorundadr. Kazalarnn ve Meslek Hastalklarnn Bildirimi: verenler iyerlerinde meydana gelen i kazasn ve tespit edilecek meslek hastaln en ge iki i gn iinde yaz ile ilgili blge mdrlne bildirmek zorundadrlar. (4857 sayl Kanunu Madde: 77)

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 165

Gnde Ancak 7,5 Saat veya Daha Az allmas Gereken lerin Bildirimi: 166 Ynetmelikte saylan ilerden herhangi birini veya birkan srekli olarak veya zaman zaman yapan iverenler, nceden Blge Mdrlne yazl olarak bildirmekle ykmldrler (4857 Sayl Kanunu Madde 63) (Salk Kurallar Bakmndan Gnde Ancak Yedi buuk Saat veya Daha Az allmas Gereken ler Hakknda Ynetmelik Madde: 8) Gece almalar: veren, gece (her) postalarnda altrlacak iilerin listelerini e balamadan nce alnan ie giri salk raporlarnn ve periyodik salk raporlarnn bir nshasn, Blge Mdrlne vermekle ykmldr. Kadn iilerin gece postalarnda altrlmas: On sekiz yan doldurmu kadn iilerin gece postalarnda altrlmasna ilikin usul ve esaslar Salk Bakanlnn gr alnarak alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca hazrlanacak bir ynetmelikte gsterilir. (4857 Sayl Kanunu Madde 73 (Kadn ilerin Gece Postalarnda altrlma Koullar Hakknda Tzk Madde:8) Kanserojen veya Mutajen Maddelerle almalarda Yetkili Makama Bilgi Verilmesi: Ynetmelik uyarnca yaplan risk deerlendirmesi sonucunda alanlarn sal ve gvenlii ynnden risk bulunduu saptanan ilerde, Bakanlka istendiinde, iveren aadaki konularda yete rli bilgileri vermek zorunda a ) yerinde kanserojen veya mutajen maddelerin kullanld prosesler ile bu maddelerin kullanlma nedeni, b) Kanserojen veya mutajen maddeler ve preparatlar ile bunlar ieren maddelerin iyerinde retilen ve kullanlan miktar, c) Maruz kalan ii says, d) Alnan koruyucu nlemler, e) Kullanlan koruyucu ara ve gerecin tr, f ) Maruziyet ekli ve dzeyi, g) kame yaplp yaplamad. (Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Ynetmelik Madde: 8) Meslek Hastalklarn Bildirme: Kanserojen veya mutajen maddelere maruziyet sonucu ortaya kan meslek hastalklar Bakanla bildirilecektir. yerinde faaliyetin sona ermesi halinde bildirim: Kanserojen veya mutajen maddelerle almalarn yapld iyerinde faaliyetin sona ermesi halinde iveren Ynetmelik gerei tuttuu kaytlar Bakanla vermek zorundadr. Kimyasal Maddelerle almalarda yerinde Faaliyetin Sona Ermesi Halinde Bildirim : Kimyasal maddelerle almalarda iyerinin faaliyetine son verilmesi halinde, iveren salk ve marufiyet ile ilgili kaytlar Bakanla vermek zorundadr. Gvenlii Uzman ve yeri Hekiminin Bildirilmesi: verenler, i gvenlii uzman veya uzmanlar ile i hekimi veya hekimleri ile yaptklar szlemenin bir nshasn Genel Mdrle gnderirler. Szlemenin herhangi bir nedenle geerliliini yitirmesi halinde, taraflarca i gn iinde Genel Mdrle bildirilir. Kullanm Yasaklanan Kimyasal Maddelerle allabilmesi in zin Alnmas : Ynetmelik ekinde belirtilen kullanlmas yasak maddelerle ancak aadaki durumlarda alma yaplmasna izin verilir, bu d urumda iverenlerin Bakanlktan izin almas gerekmektedir. Bilimsel aratrma ve deneylerde, Yan rnlerde veya atk maddelerde bulunan bu maddelerin ayrlmas ilerinde, Teknoloji gerei ara madde olarak kullanlmas zorunlu olan retimlerde. Yukarda belirtilen almalar iin izin isteyenler; zin isteme nedeni, Kimyasal madde veya maddelerin yllk kullanm miktarlar, Bu maddelerde alacaklarn says, Maddelerin kullanlaca iler, reaksiyonlar ve prosesler, ilerin bu maddelere maruziyetini nlemek iin alnan nlemler, hakkndaki bilgileri Bakanla vermek zorundadr. (Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Madde 11) in Durdurulma Sebeplerini Gidermek in zin: in durdurulmas halinde iveren, durdurma sebeplerini gidermek iin mhrlerin geici olarak kaldrlmasn veya alanlarn yaam iin tehlikeli olduu belirtilen hususlarn giderildiini belirterek iyerindeki durdurma ileminin kaldrlmasn talep edebili r. Bu talebi yazl olarak blge mdrlne yapmas gerekir. yerinin Geici Olarak Almas veya Kapatlan yerinin Almas in zin: Kapatlan iyeri ivereni, kapatma sebeplerini gidermek amacyla yapaca almalar iin iyerinin almasn veya kapatlan iyerinde kapatmaya gereke tekil eden noksanlklarn giderildiini yazl olarak belirterek, blge mdrlnden iyerinin almasn isteyebilir. (4857 sayl Kanunu Madde: 79)

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 166

167 YANGINA KARI ALINAN TEDBRLERLE LGL KONTROL PERYODLARI 1-Seyyar Yangn sndrme cihaznn kontrol, Seyyar yangn sndrme cihazlar yangn balangcnda ok etkili olarak kullanlmaktadr. Bu sebeple her yerinde yeterli miktarda ve evsafta bu cihazlardan bulundurulmas gereklidir. Ancak bunlarn periyodik kontrol ve bakmlar yaptrlmaz ise ihtiya annda kullanlamamaktadr. yerlerine fayda yerine zarar vermektedir. nk yetkililer bu cihazlara gvenmekte fakat kontrolszlk sebebiyle cihazlar grev yapmaynca byk zararlara s ebebiyet verilmektedir. Seyyar yangn sndrme cihazlar 6 ayda bir kere kontrol edilmeli ve kontrol tarihleri zerlerine aslacak etiketlerde belirtilmelidir. Kpkl tip(Sodyum bikarbonat -asitli) yangn sndrme cihazlar, en az senede bir defa tamamen boaltlp yeniden doldurulmas gerekmektedir. Karbondioksit, bikarbonat tozlu, karbon tetra klrrl ve benzeri kimyasal maddeli cihazlar kullanldktan sonra tekrar doldurulmaldr. 2-Alt ayda bir alarm ve tahliye denemeleri, yerlerinde alt ayda bir, alarm ve tahliye denemeleri yaplmal, bu denemeler, yetkili ve tecrbeli bir ef, iyeri bekileri ve yeteri kadar yardmcdan kurulu bir ekibin gzetimi altnda yaplacak ve iyeri yangn planlarna uygun olarak tertiplenecektir. 3-Yangn sndrme ekipleri ve eitimleri: zel itfaiye tekilat bulunmayan iyerlerinde, bekiler ile alanlar arasnda seilecek yeterli sayda yardmc personelden bir yangn sndrme ekibi oluturulacak ve bu personele, yangn annda yaplacak grevler gsterilecek, yangna kar savunma eitimi yaplacak, hangi tr sndrme alet ve cihazlarnn hangi tr yangnlarda nasl kullanlaca, nazari ve ameli olarak gsterilecek, yeterli eitim yaplacaktr. 4-tfaiye Tekilatnn ayda bir yaplan yangn savunma ve sndrme denemeleri, zel itfaiye tekilat bulunan iyerlerinde, en az ayda bir defa, yangn savunma sndrme kurtarma denemeleri yaplacak, bu denemeler gerek yangn artlarnda yaplacak, gerekli malzeme ve tehizatn nasl kullanlaca retile cektir. 5-Par. Pat. Maddelerin bulunduu yerlerde ate ve kvlcm yasan belirten uyar levhalar, Parlayc, patlayc maddelerle itigal edilen iyerlerinde, ak ate ve kvlcm yasan belirten uyar levhalar bulunacak 6-Yangn hortumlarnn kontrol: Lastik olmayan hortumlar, her kullantan sonra boaltlp kurutularak kontrol edilecek, lastik hortumlar en ge ayda bir kontrol edilecektir, 7-Motopomplarn kontrol: yerinde yangn sndrmek iin kullanlan motopomplar en az alt ayda bir kere kontrol ettirilecektir. Her gn be dakika su ile iletme deneyi yaplacaktr.
MAKNE TEZGH VE TESSLERN KONTROL VE DENEYLER 1-Asansrn kontrol: Asansrler, yetkili teknik elemanlar tarafndan belli periyotlarda kontrol edile cek ve kontrol belgesi dzenlenecektir. 2-Kaldrma aralarnn kontrol: Kaldrma makineleri ve aralar her almaya balamadan nce, operatrleri tarafndan kontrol edilecek, elik halatlar, zincirler, sapanlar, kasnaklar, frenler, otomatik durdurucular yetkili teknik bir eleman (Mak. Mh.) tarafndan kontrol edilecek ve kontrol belgesi dzenlenerek iyerindeki zel dosyasnda saklanacaktr. 3-Kazanlarn kontrol: Kazanlar (Her trl kazan, scak su kazan, buhar kazan v.s.) imalatnn bitimin de, montaj yaplp kullanlmaya balamadan nce, kazanlarda yaplan deiiklik onarm ve revizyonlardan sonra, ylda bir periyodik olarak ve en az ay kullanlmayp yeniden servise girmeden nce, kontrol ve deneyle ri Hkmetce kabul edilen yetkili teknik elemanlar tarafndan yaptrlarak sonular sicil kartna veya defterine ilenecektir. 4-Vlkanzatr ve devlkanizatrlerin kontrol: Vlkanizatr ve Devlkanizatrler, ay gememek zere, periyodik olarak, yetkili teknik elemanlar tarafndan kontrol edilecek; kontrol sonular sicil kartna veya defterine ilenecektir. 5-Basnl su ve hava tanklarnn kontrol: Basnl su ve hava tanklar belli periyotlarda muayeneleri yaplacak ve sonular sicil defterine ilenecektir. 6-Basnl asit kaplarnn kontrol: Basnl asit kaplar, iindeki asit tamamen boaltlp, ykandktan ve kurulandktan sonra kontrol edilecektir. 7-Akaryakt tanklarnn (SPG tanklarnn ) kontrol: Ylda bir defa yetkili teknik elemanlar tarafndan kontrol edilecektir. 8-Basnl gaz tplerinin kontrol: Basnl gaz tplerini dolduran her firma, sata karmadan nce, uygun aralklarla, belirli zamanlarda, tp ve teferruatn muayene edecek veya ettirecek; hidrolik basn deneyi, arlk deneyi, hacim deneyi gibi deneyler yapacak veya yaptracaktr. Bunlarla ilgili belgeleri sat ta alcya verecektir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 167

9-Asetilen tplerinin kontrol: Asetilen tpleri belirli periyotlarla aada belirtilen muayene ve 168 deneylere tabi tutulacaktr: -Genel d muayene, -Tpn absorbsiyon malzemesi ile yeteri kadar dolu olup olmadnn kontrol, -Tp absorbsiyon malzemesi ve asetonla beraber tartma, -Basn deneyi (Bu deney ya 60 kg/cm2 basnla su ile veya 60 kg/cm2 basnl aseton veya argon ile yaplr) 10-Havalandrma tesisatnn kontrol: Havalandrma tesisatlar ok sk kirlenen, kanallar dolan ve ksa zamanda grev yapmaz duruma gelen tesisatlardr. Bu sebeple havalandrma tesisatnn sk sk temizlenmesi ve bakm gerekmektedir. Havalandrma tesisatlar gnlk ve haftalk bakmlardan baka, yetkili teknik elemanlar tarafndan ayda bir kere kontrol edilmesi ve alr durumda olduunun belgelenmesi gereklidir. 11-Marangoz makinelerinin kontrol: erit testere ve bk makineleri testerelerinin, balantlarnn en az ayda bir kere kontrol edilmesi gerekmektedir. 12-Basnl kaplardaki emniyet subaplarnn kontrol: Emniyet supaplar her vardiyada veya gnde en az bir kere denenecektir. 13-Frn ve ocaklarn kontrol: Frn ve ocaklar malzemesi, yaps ve tehizat bakmndan fenne ve teknie uygun olacak, atelemeden nce bunlarn balantlar ve cihazlar kontrol edilecektir. 14-Elektrikli el aletlerinin kontrol: Elektrikli el aletlerinin kullanlmasnda, elektrie arplma eklinde lmcl kazalara ok sk rastlanmaktadr. Bu sebeple elektrikli el aletleri kullanlmadan nce yetkili elemanlar tarafndan zellikle, topraklama durumu, motorun kvlcm durumu, fi piriz sistemleri kontrol edilmelidir. 15-Tam yaltlm elektrik cihazlarnn kontrol: Tam yaltlm elektrikli cihazlarn uygunluu yetkili makamlar tarafndan onaylandktan sonra cihazn gvenli durumunu bozacak herhangi bir deiiklik yaplmamaldr. 16-Elektrik tesisatnn(Aydnlatma dhil) kontrol: Par.Pat.Zar.ve Teh.ler Tz. kapsamndaki yerindeki btn elektrik tesisat(Aydnlatma tesisat dahi) senede bir kere yetkili teknik elemanlar tarafndan kontrol ettirilerek uygun olduuna dair belge alnmas gereklidir. 17-Paratoner tesisatnn kontrol: Paratoner her sene yetkili teknik elemanlar tarafndan kontrol edilerek, kontrol belgesi dzenlenmelidir. 18-Topraklama tesisatnn kontrol: Btn topraklama tesisat (Statik elektrik topraklamalar dhil) her sene yetkili teknik elemanlar tarafndan kontrol edilmeli, kontrol deerleri belirtilerek bir rapor dzenlenmelidir. 19-Boru tesisatnn kontrol: yerindeki boru tesisatnn periyodik olarak kontrol edilerek, kusurlu, hatal, anm ve bozulmu yerlerin deitirilmesi gereklidir. 20-inde sv bulunan tank ve depolarn kontrol: inde tehlikeli svlarn bulunduu tank ve depolar en ge ylda bir defa kontrol edilecektir. 21-Taban ve asma kat demelerinin kontrol: Taban ve asma katlarn demeleri, zerine konacak malzemeye dayankl olmal, metrekare hesab ile tayabilecekleri azami arlk miktar yetkili teknik elemanlar tarafndan tespit edilmelidir. Azami ykten fazla yklenmemelidir. 22-Kiisel koruyucularn kontrol: Kiisel koruyucular bakml olmal, koruma zellii devam etmelidir. zellikle emniyet kemerlerinin, kesik veya kusurlu olup olmad, perin ve dikilerinin salam olup olmad kontrol edilmeli, arzalar giderilmeli, kusurlar dzeltilmelidir. 23-Alev geirmez cihazlar: Par. Pat. Teh. ve Zararl Mad. al. yerleri ve lerde Alnacak Ted. Hak. Tz. Madde:25 de Alev geirmez cihazlarn kullanlmasndan nce imalat ve satc messeselerden bu cihazlarn gerektii gibi olduklarna dair belgeler alnacaktr. Alev geirmez cihazlarn zerinde yaplacak herhangi bir onarm veya deiiklik, bu cihazlarn ilk gvenlik durumlarn bozmayacak veya azaltmayacak ekilde yaplacaktr. Denilmektedir. Alev geirmez cihazlarla ilgili testlerin ALEV SIZDIRMAZLIK TEST STASYONU YNETMELne gre yetki alm kurumlarda yaplmas gerekmektedir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 168

44/ AIR VE TEHLKEL LER

Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii ve ekleri Mesleki eitim Salk muayeneleri

169

Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii, hangi ilerin ar ve tehlikeli ilerden saylacana, kadnlarla 16 yan doldurmu fakat 18 yan bitirmemi gen iilerin hangi eit ar ve tehlikeli ilerde altrlabileceklerine ilikin hkmleri belirler. Ancak; ihtisas ve meslek renimi veren okullar bitirip bu ii meslek edinmi Kadnla r ihtisas ve mesleklerine uygun ar ve tehlikeli ilerde altrlabilir. htisas ve meslek renimi veren okullar bitirip bu konudaki ii meslek edinmi 16yan doldurmu gen iiler ise, sal, gvenlii ve ahlknn tam olarak gvenceye alnmas artyla ihtisas ve mesleklerine uygun ar ve tehlikeli ilerde altrlabilir. ocuk ve Gen ilerin altrlma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik hkmleri Gen iiler en fazla gnde sekiz ve haftada krk saat altrlabilir. Gen iilerin hafta tatili izinleri kesintisiz krk saatten az olamaz. Ayrca hafta tatili creti bir i karl olmakszn denir. Gen iiler, ulusal bayram ve genel tatil gnlerinde altrlamazlar. Ayrca bu gnlere ilikin cretler bir i karl olmakszn denir. Gen iilere verilecek yllk cretli izin sresi 20 gnden az olamaz. Yllk cretli iznin kesintisiz kullandrlmas esastr. Salk raporu alnmam herhangi bir iinin ar ve tehlikeli ilerde altrlmas yasaktr. in devam sresince de bu ilerde altrlmalarnda bir saknca olmadnn 16 yan doldurmu fakat 18 yan bitirmemi gen iiler iin en az 6 ayda bir, dierleri iin de en az ylda bir defa hekim raporu ile tespiti zorunludur Bu raporlar iyeri hekimi, iyeri salk ve gvenlik birimi, ortak salk ve gvenlik birimi, ii sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde srasyla en yakn Sosyal Sigortalar Kurumu, Salk Oca veya aile hekimi, Hkmet veya belediye hekimleri tarafndan verilir Kadn ve gen iinin almasnn hibir ekilde sz konusu olmad iler; Arama ve Sondaj leri . Metalurji Sanayi ile lgili ler . Yap leri Enerji retimi, Nakli ve Datm le lgili ler Ardiye ve Antrepoculuk Haberleme

Kadn ve Gen iilerin alabilecei Tehlikeli iler

K

Ta ve Toprak Sanayi le lgili ler

Topran piirilmesi suretiyle imal olunan kiremit, tula, ate tulas, boru, pota, knk ve benzeri inaat ve mimari malzeme ileri. anak, mlek, ini, fayans, porselen ve seramik imaline ait iler. Cam, ie, optik ve benzeri malzeme fabrika ve imalathanelerinde retime ilikin iler ve bunlarn ilenmesine ait iler Metal Ve Metalden Mamul Eya Sanayi le lgili ler Demir tel ve ubuktan malzeme imalat ileri (ivi, zincir, vida vb. gibi). Muharrik kuvvetle ileyen tam otomatiksouk ekillendirme tezgahlarnda yaplan iler. Aa ve Bunlardan Mamul Eya Sanayi le lgili ler Kurutma ileri, yaptrma iler, kontrplak, kontratabla, yonga aatan mamul suni tahta ve pvc yzey kaplamal suni tahta imali ileri ile emprenye ileri. K G K K ----G G G

K K

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 169

Kimya Sanayi le lgili ler Parafinden eya imaline ait iler Uyuturucu maddelerin imali ileri. Bitkisel ve hayvansal yalarn retimi ve bunlardan yaplan maddelerin imaline ilikin iler (Karbon slfr gibi parlayc veya tahri edici solventlerle yaplan prine ve benzeri yal maddelerden ekstraksiyon yolu ile ya retimi ilerinde ekstraksiyon kademelerinde kadn ve gen ii altrlamaz). Tyl olarak kullanlacak derileri hazrlama ileri Ku ve hayvan ty kllarnn temizlenmesi, didiklemesi, ayrlmas ve bunlara benzer iler Ham krkleri ileme ve boyama ileri Plastik maddelerin ekillendirilmesi ve plastik eya imali ileri. (pvcnin imali ve pvcden maml eyalarn yapmnda gen ii altrlamaz. plik, Dokuma ve Giyim Sanayi ile lgili ler rr fabrikalarndaki iler. Pamuk keten,yn,ipek,paavra ve benzerleri ve harman, ileri ile bunlarn dkntlerini ayrma ve didikleme ileri. Pamuk,keten,yn ipek ve benzerleriyle bunlarn dkntlerinin halla hal, tarak, presleme ve kolalama ileri. Konfeksiyon ve triko imali ileri Suni ipek imalinde hazrlama ve retme ileri. Kl mensucat, her trl kee ve aba imali ileri. Tabii ve suni iplikten mamul her trl dokuma ile deri, krk ve sair cins malzemenin biilip dikilmesi suretiyle her trl giyecek eyas imali ileri. Kat ve Selloz Sanayi ile lgili ler Kat hamuru ve odunhamuru retimi ileri Otomatik makinelerlekat, karton, mukavva ve kutu imali ileri. Kat ve rnlerinde yaplan her trl eya ve malzemenin imali i Gda ve ki Sanayi ile lgili ler Ekmekilik ve her eit un ve unlu maddelerden gda maddesi yapm ileri. Maya retim ileri. Her trl konserve ve hazr gda ile hazr yemek retimi ileri. St ve stten mamul gda maddelerin retimi ileri. Kahve ve kakaonun tesislerde ilenmesi ve paketlenmesi ileri. Her trl bitkinin iek, tohum, kabuk,meyve ve yapraklarnn ilenmesi ve paketlenmesi ileri ile bunlardan elde edilen toz, ya ve dier mamullerin ilenmesi ve paketlenmesi ileri Bitkisel her eit ay yapraklar ile yaplan ilemler ve benzeri iler. Balkhanede yaplan tama, depolama, dondurma, eitli safhalarda ileme ve dier iler. Her trl alkoll,alkolsz ikilerin ve karbon asidi ile yaplm ieceklerin yapm, artlmas, kartrlmas, damtlmas ve mayalandrlmas ileri. Maden sular ve sodalarnn retimi ileri. Ttn Sanayi ile lgili ler Sigara, puro, pipo,nargile, enfiye ve inenen keyif verici maddelerin imalathane ve fabrikalarnda yaprak ttn vb. ttnlerin rutubetlendirme, ayrma, temizleme, filtreleme ileri, harman, kym, sarm ve ambalaj ileri. Nakliye Benzeri ler uvallama, flama, istifleme ve benzeri iler. nsan ve eya tamaya zg tat aralarnda pilotluk, kaptanlk, ofrlk ve bunlara yardmclk ileri. Her trl tat aralarnda makinistlik arabaclk, frencilik, makaslk ve bunlara yardmclk ileri (yardmc ilerde gen iiler alabilir). K K K ------K --K K K K K K ----G G G G G ----G K K K G --G K K K K K K K G ----G -----G K K K G --G

170

K K K K

--G --G

K K K

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 170

Tarm ve Hayvanclk leri Her nevi bitki tohumu, hububat, bakliyat ve eitli gda rnlerinin tesislerde elenmesi, paketlemesi ve eitli merhalelerde ilenmesi ileri eitli ler Sngerleri temizleme, ykama, beyazlatma ve boyama ileri. Tatil ky, otel, motel, kaplca iletmeleri, yurt vb. bnyesindeki mutfak, bulakhane, amarhane, t odalarnda yaplan iler (Yardmc ilerde gen iiler alabilir). Her trl p ve atk maddeler (toplanmas, tanmas, depolanmas, ilenmesi, yok edilmesi vb.) ile ilgili iler. Paavraclk ve stpclk ileri. Radyoloji ileri ile radyum ve radyo aktif maddelerle ve radyasyon yayan her trl cihazla (eitli rntgen, magnetik elektronik cihazlar) allan iler. Vahi veya zehirli hayvan bulunduran bahelerdeki ve hayvan terbiyesi yaplan yerlerdeki her trl iler. zerine kayt yaplan film, disk ve benzeri cisimlerin yaplmas ileri. Her trl mrekkep ve mrekkep ihtiva eden malzeme imali ileri. Keten, kenevir ve jtten iplik, sicim, halat imali ve bunlarla yaplan dokuma ileri. Hayvan tahniti ileri. Kemik, boynuz, trnak ve hayvan kan ile ilgili retim ileri. Tutkal, jelatin ve kola imali ileri. Deri sanayinde mamulderilere yz ve fantezi fason yapma ve derileri perdahlama ileri. Makinasz deniz nakil aralarnda (Mavna, at ve benzerleri) yaplan btn iler. Hava alanlarndaki uua hazrlk ileri ile yer hizmetleri ve bakm ileri. Uaklarda yaplan btn iler ve uaklarla yaplan ilalama ve yangn sndrme ileri. Motorlu ve motorsuz her trl kara ve demiryolu tatlar ile yk veya yolcu tama ileri. Kara, demiryolu, deniz ve gl tat aralar iin bakm, ikmal, onarm ve park yerlerinde yaplan iler. Her trl yem, ara maddesi hazrlama, ambalajlama ve yem retimi ileri. Her trl siloculuk ileri. Matbaaclk ileri (Her trl basm ileri, ciltilik, klasr, dosya imali ve benzeri iler). Her trl ozalit, fotokopi, teksir, ilan ve reklam basm ileri. Deri, suni deri, plastik, aa ve dier malzemelerden mamul her trl ayakkab, terlik ve benzerleri imalat ileri. K K ----K G

171

K K K

-------

K K K K K K K K K K K K K K K K K K

----G ------G -----------------------

Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii ekinde bulunan listede saylan 153 balktan 72 sinde kadn ve gen ii altrlmas bu ynetmelikle yasaklanmtr.Ekli Listede bulunan ilerden 25 tanesinde gen ii alrken, 81inde kadn ii alabilmektedir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 171

45/ ALIMA YAAMINDA ZEL RSK GRUPLARI

SG alannda risk gruplar o Kadn, , o zrl , o Gen , o Yal , o Gmen alanlar lgili mevzuat

172

Kadn iler

T.C. Anayasa snda Madde 50: Kimsenin yana uygun olmayan ilerde altrlmayaca ve ocuklarn, kadnlarn ve sakatlarn alma hayat bakmndan zel olarak korunmas gerektii eklinde hkm vardr. Madde 15 : Kadnlar, ocuklar, yallar, zrller ve dier hassas risk gruplar, zellikle bunlar etkileyen tehlikelere kar korunurlar. hkm yer almaktadr. sal ve gvenliinde alannda risk gruplar 4857 sayl Kanunu, kadnlarn genel olarak ar ve tehlikeli ilerde, yer alt ve su alt ilerinde alamayacaklarn hkme balamtr. Kadn iilerin, gece postalarnda altrlabilmeleri iin, ie balamadan nce iyeri hekimi, iyeri ortak salk birimi, ii sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde srasyla en yakn Sosyal Sigortalar Kurumu, salk oca, Hkmet veya belediye doktorlarna muayene ettirilerek, almalarna engel bir durumun olmadna dair salk raporlarnn alnmas arttr. Bu iilerin muayeneleri her alt ayda bir tekrarlanr. Hamile kadn iiler hamilelikleri sresince istemezlerse, yeni doum yapm iiler doumu izleyen sekiz haftalk sre boyunca,emziren iiler doumu izleyen alt ay boyunca gece altrlamazlar . Hekim raporu ile bu sre uzatlabilir. Hamile, yeni doum yapm ve emziren iiler gnde 7,5 saatten fazla altrlamaz. Hekim raporu ile gerekli grld takdirde, hamile kadn ii salna uygun daha hafif ilerde altrlr. Bu halde iinin cretinde bir indirim yaplmaz. inin hafif ite altrlmas mmkn deilse, iinin isteine bal olarak cretsiz izinli saylmas salanr Hamile iinin, ani darbelere, sarsntya, uzun sreli titreime maruz kalaca ilerde altrlmalar yasaktr. Hamile iinin KKD kullansa dahi, 80 dB daha az grltl yerde almas salanr. Kadn iilere, bir yandan kk ocuklarn emzirebilmeleri iin gnde toplam bir buuk sat st izni verilir. Bu srenin hangi saatler arasnda kaa blnerek kullanlacan ii kendisi belirler. Bu sre gnlk alma sresinden saylr. Kanunu MADDE 30 verenler, elli veya daha fazla ii altrdklar zel sektr iyerlerinde yzde zrl, kamu iyerlerinde ise yzde drt zrl ve yzde iki eski hkml iiyi meslek, beden ve ruhi durumlarna uygun ilerde altrmakla ykmldrler. Ayn il snrlar iinde birden fazla iyeri bulunan iverenin bu kapsamda altrmakla ykml olduu ii says, toplam ii saysna gre hesaplanr. Yer alt ve su alt ilerinde zrl ii altrlamaz ve yukardaki hkmler uyarnca iyerlerindeki ii saysnn tespitinde yer alt ve su alt ilerinde alanlar hesaba katlmaz. SGKca zrllere erken emeklilik salanr

zrl iler

ocuk ve Gen iler Neden risk grubu ?

Deneyimsiz Fizik gc az Mental gelime (risk bilinci) yetersiz Oyun oynama hevesi Horlanma kinci snf iler Deerlendirmeye gre ocuk ve gen iilerin fiziki veya zihinsel gelimeleri ile gvenlikleri ynnden risk tespit edilirse, en ksa srede gerekli tbbi kontrollerin yaplmas gerekmektedir Yal iler Gmen iler

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 172

173 alma yaamnda bulunan baz kiiler risk gruplar olarak kabul edilir ve bunlar alma artlar bakmndan zel olarak korunmas gereken gruplardr. Kadnlar, ocuklar, Gen iiler Sakatlar Eski hkmller, Yallar T.C Anayasas 50. Maddesinde Kimse, yana, cinsiyetine ve gcne uymayan ilerde altrlamaz. Kkler ve kadnlar ile beden ve ruh yetersizlii olanlar alma artlar bakmndan zel olarak korunurlar. Dinlenmek, alanlarn hakkdr. cretli hafta ve bayram tatili ile cretli yllk izin haklar ve artlar kanunla dzenlenir. Denilmekte olup, anayasann bu hkm dorultusunda Yasasnda ve Ynetmeliklerde bu amac salamaya matuf dzenlemeler yaplmtr. alma Hayatnda Riskli Kiiler, ocuk-Gen Ar ve Tehlikeli lerde altrlacak iler Madde 4 :(Deiik R.G. 23.10.2004/25622 Madde:1) 16 yan doldurmam gen iilerin ar ve tehlikeli ilerde altrlmas yasaktr. EK-1 deki izelgede, karsnda (K) harfi bulunmayan ilerde kadnlar ve (G) harfleri bulunmayan ilerde de 16 yan doldurmu fakat 18 yan bitirmemi gen iiler altrlamaz. Ancak; ihtisas ve meslek renimi veren okullar bitirip bu ii meslek edinmi kadnlar ihtisas ve mesleklerine uygun ar ve tehlikeli ilerde altrlabilir. lgili Bakanlklarca yeterlilii kabul edilen kurslar bitirip, o ii meslek edinmi olan kadnlar ile 16 yan doldurmu gen iiler EK -1deki izelgede 36. srasndan 66. srasna kadar (66 dahil) belirtilen ilerde altrlabilir. ocuk ve Gen ilerin altrlma Esaslar Madde 5: ocuun ve gen iinin ie yerletirilmesinde ve almas sresince gvenlii, sal, bedensel, zihinsel, ahlaki ve psikososyal geliimi, kiisel yatknlk ve yetenekleri dikkate alnr. ocuk ve gen iiler, okula devam edenlerin okula devamlar ile okuldaki baarlarna engel olmayacak, meslek seimi iin yaplacak hazrlklara ya da yetkili makamlar tarafndan yeterlilii kabul edilen mesleki eitime katlmasn a engel olmayacak ilerde altrlabilirler. verenler ocuk ve gen iilerin tecrbe eksiklii, mevcut veya muhtemel riskler konularnda bilgisizlik veya tamamen gelimi olmamalarna bal olarak gelimelerini, salk ve gvenliklerini tehlikeye s okabilecek herhangi bir riske kar korunmalarn temin edeceklerdir. ocuk iilerin almasna izin verilen hafif iler Ek -1de, gen iilerin almasna izin verilen iler Ek -2de ve 18 yan doldurmam ocuk ve gen iiler bakmndan yasak olan iler Ek-3te belirtilmitir. Madde 11:ocuk ve Gen ileri altramayacak verenler ocuk ve gen iileri; a) ocuklara kar ilenmi sulardan hkm giyen, b) Yz kzartc sulardan hkm giymi olan, iveren veya iveren vekilleri altramazlar.
ocuk ilerin altrlabilecekleri Hafif ler 1.) Dme ve yaralanma tehlikesi olabilecek ekilde almay gerektirecek olanlar hari meyve, sebze, iek toplama ileri, 2.) Kmes hayvanlar besiciliinde yardmc iler ve ipek bcekilii ileri, 3.) Esnaf ve sanatkarlarn yannda sat ileri, 4.) Bro hizmetlerine yardmc iler, 5.) Gazete, dergi ya da yazl matbuatn datm ve satm ileri (yk tama ve istifleme hari), 6.) Frn, pastane, manav, bfe ve ikisiz lokantalarda komi ve sat eleman olarak yaplan iler, 7.) Sat eyalarna etiket yaptrma ve elle paketleme ileri, 8.) Ktphane, fuar, panayr ve sergi yerlerinde yardmc iler (yk tama ve istifleme hari), 9.) Spor tesislerinde yardmc iler, 10.) iek sat, dzenlenmesi ileri. Gen ilerin altrlabilecekleri ler 1.) Meyve ve sebze konservecilii, sirke, turu, sala, reel, marmelat, meyve ve sebze sular imalat ileri, 2.) Meyve ve sebze kurutmacl ve ilenmesi ileri, 3.) Helva, bulama, ada, pekmez imalat ileri, 4.) Kasaplarda yardmc iler, 5.) ay ilemesi ileri,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 173

174 6.) eitli kuru yemilerin hazrlanmas ileri, 7.) Kkba hayvan besiciliinde yardmc iler, 8.) Sprge ve fra imalat ileri, 9.) Elle yaplan aa oymacl, kemik, boynuz, kehribar, lle ta, Erzurum ta ve dier maddelerden ss eyas, dme, tarak, resim, ayna, ereve, cam ve emsali eya imalat ileri, 10.) Toptan ve perakende sat maaza ve dkknlarnda sat, etiketleme ve paketleme ileri, 11.) Bro iyerlerinde bro ileri ve yardmc iler, 12.) lalama ve gbreleme hari iek yetitirme ileri, 13.) kili yerler ve alk hizmetleri hari olmak zere hizmet sektrndeki iler, 14.) Dier giyim eyas, baston ve emsiye imalat ileri, 15.) Yiyecek maddelerinin imalat ve eitli muamelelere tabi tutulmas ileri, 16.) Yorganclk, adr, yelken ve benzeri eyalarn imalat ve dokuma yapmakszn hazr eya imalat ileri, 17.) Sandk, kutu, f ve ambalaj malzemeleri, mantar, saz ve kamtan sepet ve benzeri eya imalat ileri 18.) anak, mlek, ini, fayans, porselen ve seramik imaline ait iler (frn ileri ve silis ve quarts toz hari), 19.) El ilan datm ileri, 20.) Cam, ie, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde retime ilikin iler (frn ileri ve silis ve quarts tozu saan iler, sl ilem, renklendirme ve kimyasal iler hari), 21.) Bitkisel ve hayvansal yalarn retimi ve bunlardan yaplan maddelerin imaline ilikin iler (karbon slfr gibi parlayc veya tahri edici zclerle yaplan prine veya benzeri yal maddelerin ekstrasyon yoluyla ya retimi ilerinde ekstrasyon kademeleri hari), 22.) Pamuk, keten, yn, ipek ve benzerleriyle bunlarn dkntlerinin halla, tarak ve kolalama tezghlarndan ve boyama ilemlerinden blme ile ayrlm ve fenni iklim tesisat olan iplikhane ve dokuma hazrlama ileri, 23.) Balkhane ileri, 24.) eker fabrikalarnda retime hazrlamaya yardmc iler, 25.) Arasz olarak 10 kgdan fazla yk kaldrlmasn gerektirmeyen torbalama, istifleme ve benzer iler, 26.) Su bazl tutkal, jeltin ve kola imali ileri, 27.) Sandal, kayk ve emsali kk deniz aralarnn imalat ve tamirat ileri (boya ve vernik ileri hari).
ocuk ve Gen ilerin altrlamayacaklar ler 1.) 4857 sayl Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen gece dnemine rastlayan srelerde yaplan iler, 2.) Maden ocaklar ile kablo demesi, kanalizasyon ve tnel inaat , yer altnda veya su altnda allacak ileri 3.) Ar ve Tehlikeli ler Ynetmeliinde 18 yan doldurmam kiilerin almasnn yasakland iler, 4.) Hazrlama, Tamamlama ve Temizleme leri Ynetmelii kapsamndaki iler, 5.) Salk Kurallar Bakmndan Gnde Ancak Yedi Buuk Saat veya Daha Az allmas Gereken ler Hakknda Ynetmelik kapsamnda yer alan iler, 6.) Alkol, sigara ve bamlla yol aan maddelerin retimi ve toptan sat ileri, 7.) Parlayc, patlayc, zararl ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende sat ileri ile bu gibi maddelerin imali, ilenmesi, depolanmas ileri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her trl iler, 8.) Grlt ve/veya vibrasyonun yksek olduu ortamlarda yaplan iler, 9.) Ar scak ve souk ortamda alma gerektiren iler ile sala zararl ve meslek hastalna yol aan maddeler ile yaplan iler, 10.) Radyoaktif maddelere ve zararl nlara maruz kalnmas ihtimali olan iler, 11.) Mteharrik makineler kullanlarak yaplan iler, 12.) Fazla dikkat isteyen ve aralksz ayakta durmay gerektiren iler, 13.) Para ba ve prim sistemi ile cret denen iler, 14.) Para tama ve tahsilt ileri, 15.) bitiminde evine veya ailesinin yanna dnmesine olanak salamayan iler (eitim amal iler hari), 16.) Meslek eitim program gerei staj nedeni ile yaplan almalar hari, gzellik salonlarnda yaplan yz, vcut bakm ve estetii, epilasyon ve masaj ileri, 17.) Ak bir ekilde veya uzman hekim raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin zerinde olan iler, 18.) Toksit, Kanserojen, nesil takip eden genler zararl veya domam ocua zararl veya herhangi bir ekilde insan saln etkileyen zararl maddelerle ilgili iler, 19.) Eitim, deney eksiklii gvenlik konusunda dikkat eksikliine bal olarak genlerin maruz kalabilecei kanlmas veya fark edilmesi mmkn olmadna inanlan i kazas riski tayan iler.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 174

alma ya kavram 1833 yasas:10 yanda olmas gerekli En kk alma ya: ILO 15 ya Neden risk grubu? Deneyimsiz Fizik gc az Mental gelime (risk bilinci) yetersiz Oyun oynama hevesi Horlanma kinci snf iler nlem: ILO-IPEC program Eitim: Temel eitimin 8 yl 11 yl olmas. alma Hayatnda Riskli Kiiler; Yallar Demografik yallk * alma hayatnda yallk * Yallkta sorunlar Fizyolojik deiiklikler:Grme, iitme, hareket, mental fonks., ... Patolojik durumlar,Kronik-dejeneratif hastalklar; HT., Kalp H., DM., KOAH, ... Yalln alma hayatnda olumlu yn deneyim, olumsuz taraf ar gven duygusu.

175

alma Hayatnda Riskli Kiiler; Kadnlar Madde 5: Genel Deerlendirme Gebe, yeni doum yapm ve emziren iilerin gvenlik ve sal iin tehlikeli saylan kimyasal, fiziksel ve biyolojik etkenlerin ve sanayi proseslerinin -srelerinin iiler zerindeki etkileri deerlendirilerek bunlar iin alnacak nlemler aada belirtilmitir. Bu nlemler, iilerin yaptklar ile balantl hareketleri, durular, zihinsel ve bedensel yorgunluu da kapsar. a) Fiziksel ve zihinsel yorgunluk ile ilgili olarak; gebe, yeni doum yapm ve emziren iilerin alma saatleri ve ara dinlenmeleri geici olarak yeniden dzenlenir, sz konusu iilerin alma saatlerinin gece sresine ve gebe iilerin almalarnn gnn erken saatlerine rastlamamas iin gereken nlemler alnr. b) Postral problemler ile ilgili olarak; alma mahalli ve alma dzeni, gebe, yeni doum yapm ve emziren iilerin postral (duru) problemlerini ve kaza riskini azaltacak ekilde yeniden dzenlenir, mmkn olduu durumlarda oturarak almalar salanr. c) Yksekte almalarda, gebe iinin alma yerlerinin platform, merdiven gibi yksek ve dme tehlikesi olan yerlerde olmamas iin gerekli dzenlemeler yaplr. d) alma saatleri ve alma hz ile ilgili olarak; alma hznn, saatlerinin ve iteki younluun iinin nerileri dikkate alnarak mmkn olduunca uygun hale getirilmesi iin gerekli artlar salanr. e) Gebe ve yeni doum yapm iinin yalnz altrlmamas esastr. Ancak zorunluluk halinde gebe ve yeni doum yapm iinin yalnz altrlmas gerektiinde iyerinde bulunan dier alanlarla kolayca iletiim salayabilmeleri iin gerekli nlemler alnr. Ayrca iinin uygun tbbi ve dier destekleri alabilmesi iin gerekli dzenlemeler yaplr, acil yardm prosedrlerinde bu durum gz nne alnr. f) stresi ile ilgili olarak; gebe, yeni doum yapm ve emziren iiyi, alma koullar, alma saatleri, mterilerle ve nc kiilerle ilikiler, i yk, iini kaybetme korkusu gibi stres faktrlerinden koruyucu nlemler alnr. Dk veya l doum yapm veya doumdan sonra bebeini kaybetmi iiyi stresten korumak iin zel itina gsterilir. g) Gebe iinin, ayakta almas gereken ilerde, mmkn olan durumlarda oturmas salanr, srekli oturarak veya ayakta alma engellenir, almann byle dzenlenmesinin mmkn olmad durumlarda dinlenme aralar artrlr, ayrca hamileliin geliimine gre gerekli nlemler alnr. h) Dinlenme ve dier iyiletirici olanaklarn salanmas ile ilgili olarak; gebe iinin sigarasz ve dumansz bir ortamda gerekli aralklarla oturarak veya rahata uzanacak ekilde fiziksel ve zihinsel olarak dinlenmesini salayacak artlar temin edilir. Gebe, yeni doum yapm ve emziren iinin sk tuvalete gitme ihtiyac gz nne alnarak uzun sreli almalar ve ekip almalar bu gereksinime uygun olarak dzenlenir, ayrca enfeksiyon ve dier hastalklara kar gerekli hijyen artlar salanr. Gebe ve yeni doum yapm iinin, kiisel ihtiyalar gz nne alnarak, beslenme molasnn, temiz ime suyu temininin ve dier ihtiyalarnn kendileriyle de istiare edilerek karlanmas salanr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 175

Madde 5: Kadn ilerin Gece Postasnda altrlma Sresi 176 Kadn iiler her ne ekilde olursa olsun gece postasnda yedi buuk saatten fazla altrlamaz. Madde 6: yerine Gtrp Getirme Belediye snrlar dndaki her trl iyeri iverenleri ile belediye snrlar iinde olmakla beraber, posta deiim saatlerinde allm aralarla gidip gelme zorluu bulunan iyeri iverenleri, gece postalarnda altracaklar kadn iileri, salayacaklar uygun aralarla ikametghlarna en yakn merkezden iyerine gtrp getirmekle ykmldr. Madde 7: Rapor Kadn iilerin, gece postalarnda altrlabilmeleri iin, ie balamadan nce iyeri hekimi, iyeri ortak salk birimi, ii sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde srasyla en yakn Sosyal Sigortalar Kurumu, salk oca, hkmet veya belediye doktorlarna muayene ettirilerek, almalarna engel bir durumun olmadna dair salk raporlarnn alnmas arttr. Bu iilerin muayeneleri her alt ayda bir tekrarlanr. Madde 8: Kadn ilerin alan Elerinin Gece Postalarnda altrlmalar Kadn iinin kocas da iin postalar halinde yrtld ayn veya ayr bir iyerinde alyor ise, kadn iinin istei zerine, gece altrlmas, kocasnn alt gece postasna rastlamayacak ekilde dzenlenir. Ayn iyerinde alan kar kocann ayn gece postasnda alma istekleri, iverence, olanak orannda karlanr. Madde 6: Kadn ilerin zel Gnleri Kadnlar, ay hali gnlerinde ar ve tehlikeli ilerde altrlamazlar. Bu gnlerin says 5 gn olarak hesap edilir. Daha fazlas iin hekim raporuna gre hareket edilir. Ay halinin balangc iinin ihbar tarihidir. Madde 7: Nfus Czdanlarnn Onayl rneklerinin Saklanmas veren veya vekili, ar ve tehlikeli ilerde altrd iilerin nfus czdanlarnn onayl rneklerini saklayarak, bunlar Mfettilerinin her isteyiinde gstermekle ykmldr. Madde 8: Ar ve Tehlikeli lerde altrlmama Durumu Bu Ynetmelikte belirtilen artlara aykr olarak, ar ve tehlikeli ilerde kadn ve gen ii altrldnn veya alan iinin salk durumu itibariyle byle bir ite altrlmamasnn gerektiinin tespiti halinde, bu iiler ar ve tehlikeli ilerde almaktan alkonulur. Madde 9: Ar ve Tehlikeli lere Ait izelge Hangi ilerin ar ve tehlikeli ilerden saylaca, kadnlarla 16 yan doldurmu fakat 18 yan bitirmemi gen iilerin hangi eit ar ve tehlikeli ilerde altrlabilecekleri EK -I deki izelgede gsterilmitir. Madde 10: Kapsam Belirleme EK-I deki izelgede yer almayan herhangi bir iin ar ve tehlikeli ilerden saylp saylmayaca konusunda karar vermeye alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl yetkilidir. Dourganlk Fertilite, gebelik, doum, emzirme... Fizik g: 20 y. erkein %65i --- 55 y. erkein %55i Vcudun su miktar az Scak tolerans dk Vcudun ya miktar fazla Solventler Solunum kapasitesi erkekten %11 az Efor Hb erkekten %20 az Fizik g Boy/omurga orants dk L5 S1 disk hernisi Dier: Uzun sre alma (ev ileri), taciz... alma Hayatnda Riskli Kiiler; Engelliler Hasta ve zrl olanlar: 1. Uygun yerletirme 2. Grme, iitme engelliler, zel iler zrl ve eski hkml terr maduru altrma ykmll ( Kanunu Madde 30) 1. % 6, en az yars zrl olacak 2. Ayn ilde birden fazla iyeri, toplam ii says alma Hayatnda Riskli ler Ar ve Tehlikeli iler Madencilik naat Kimya sanayi Bu ilerde almak iin zel koullar e girite doktor raporu bu ie elverili Aralkl kontrol muayeneleri

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 176

46/ Vardiyal alma ve Gece almas

Vardiyal alma ve gece almas kavramlar Vardiyal almalarda ve gece almalarnda muhtemel SG tehlikeleri, Muhtemel tehlikeler ve alnmas gereken nlemler

177

lgili mevzuat "Gece" en ge saat 20.00'de balayarak en erken saat 06.00'ya kadar geen ve her halde en fazla onbir saat sren dnemdir. Posta says ile her postann ie balama ve bitirme saatlerini, veren veya iveren vekilleri, postalar halinde altrdklar iilerin ad ve soyadlarn, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilikin deiiklikleri dzenleyerek iyerinde iilerin kolayca grp okuyabilecekleri ekilde ilan etmekle ykmldr Srekli altklar iin durmakszn birbiri ardna postalar halinde ii altrlarak yrtlen ilerde posta says 24 saatlik sre iinde en az ii postas altrlacak ekilde dzenlenir. 18 yan doldurmam ocuk ve gen iilerin gece dnemine denk den 20.00-06.00 saatleri arasndaki ii postalarnda, altrlmalar yasaktr. ilerin gece postalarnda 7,5 saatten ok altrlmalar yasaktr. alma sresinin yarsndan ou gece dnemine rastlayan bir postann almas, gece almas saylr. Gece ve gndz iletilen yrtlen ilerde postalar; en fazla bir i haftas gece altrlan iilerin, ondan sonra gelen ikinci i haftasnda gndz altrlmalar suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak ekilde dzenlenir. Onbir saat dinlendirilmeden Posta deiiminde iiler srekli olarak altrlamaz Hafta tatili verilmesi Postalar halinde ii altrlarak yrtlen ilerde, iilere, haftann bir gnnde 24 saatten az olmamak zere ve nbetleme yolu ile hafta tatili zorunludur Kadn iilerin, gece postalarnda altrlabilmeleri iin, ie balamadan nce iyeri hekimi, iyeri ortak salk birimi, vb. birimlerden almalarna engel bir durumun olmadna dair salk raporlarnn alnmas arttr. Bu iilerin muayeneleri her alt ayda bir tekrarlanr. Kadn iiler, gebe olduklarnn doktor raporuyla tespitinden itibaren douma kadar, emziren kadn iiler ise doum tarihinden balamak zere alt ay sre ile gece postalarnda altrlamazlar Emziren kadn iilerde bu sre bir yla kadar uzatlabilir. Gece postalarnda kadn ii altrmak isteyen iverenler , gece altrlacak kadn iilerin isim listelerini ilgili blge mdrlne gnderirler Postalar halinde ii altrlarak yrtlen ilerde, veren veya iveren vekilleri, her postada alan iilerin ad ve soyadlarn kapsayan listeler ile bu iiler iin ie balamadan nce alnan periyodik salk raporlarnn bir nshasn ilgili blge mdrlne vermekle ykmldr.

Gece Vardiyasnda almann olumsuz taraflar Vardiyal almada, salk, gvenlik ve sosyal adan iyilik hali zerinde olumsuz etkileri olduu bilinmektedir. Vardiyal almada, psikolojik, uyku dzeninin bozulmas ve sigara tketiminin artmas gibi olumsuz etkileri saptanmtr. Vardiyal almada en sk karlalan sorun uyku dzeninin bozulmas ile ba gstermektedir. Vardiyal alma dier ynyle gece almas anlamna da gelmek tedir. - Vardiyal almada, gece almasnn sresi snrlandrlmtr. - Salk durumunun gece alma yapmaya uygunluunun salk raporu ile belgelendirilmesi gereklidir. - Gece almasnn salk durumunu bozduunu belgeleyen iiye mmkn olmas durumunda gndz i verilir. - Bir hafta gece almas yapan iiler ondan sonra gelen haftann gndz almas yaptrlr. - Gece ve gndz postalarnda iki haftalk nbetleme esas da uygulanabilir. MADDE 69:4857 sayl i kanunu; alma hayatnda "gece" en ge saat 20.00'de balayarak en erken saat 06.00'ya kadar geen ve her halde en fazla onbir saat sren dnemdir. Baz ilerin niteliine ve gereine gre yahut yurdun baz blgelerinin zellikleri bakmndan, alma hayatna ilikin "gece" balangcnn daha geriye alnmas veya yaz ve k saatlerinin ayarlanmas yahut gn dneminin balama ve bitme saatlerinin belirtilmesi

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 177

ilerin gece almalar yedi buuk saati geemez. 178 Gece altrlacak iilerin salk durumlarnn gece almasna uygun olduu, ie balamadan nce alnacak salk raporu ile belgelenir. Gece altrlan iiler en ge iki ylda bir defa iveren tarafndan periyodik salk kontrolnden geirilirler. ilerinin salk kontrol masraflar iveren tarafndan karlanr. Gece almas nedeniyle salnn bozulduunu raporla belgeleyen iiye iveren, mmknse gndz postasnda durumuna uygun bir i verir. veren gece postalarnda altrlacak iilerin listelerini ve bu iiler iin ie balamadan nce alnan ve periyodik salk raporlarnn bir nshasn ilgili blge mdrlne vermekle ykmldr. Gece ve gndz iletilen ve nbetlee ii postalar kullanlan ilerde, bir alma haftas gece altrlan iilerin, ondan sonra gelen ikinci alma haftas gndz altrlmalar suretiyle postalar sraya konur. Gece ve gndz postalarnda iki haftalk nbetleme esas da uygulanabilir. Postas deitirilecek ii kesintisiz en az on bir saat dinlendirilmeden dier postada altrlamaz. Postalar Halinde i altrlan Madde 1: Ama ve Kapsam Nitelikleri dolaysyla srekli altklar iin durmakszn birbiri ardna postalar halinde ii altrlarak iletilen veya nbetlee ii postalar ile yaplan ilerde, alma srelerine, gece almalarna, hafta tatillerine ve ara dinlenmesine ilikin zel usul ve esaslar bu Ynetmelikle dzenlenmektedir. Madde 2: Dayanak Bu Ynetmelik, 22.5.2003 tarihli ve 4857 sayl Kanununun 76. maddesinin ikinci fkrasna dayanlarak hazrlanmtr. Madde 3: Dzenleme ve lan Ykmll veren veya iveren vekilleri, posta says ile her postann ie balama ve bitirme saatlerini, postalar halinde altrdklar iilerin ad ve soyadlarn, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilikin deiiklikleri dzenleyerek iyerinde iilerin kolayca grp okuyabilecekleri ekilde ilan etmekle ykmldr. Madde 4:ii postalar; a) Nitelikleri dolaysyla srekli altklar iin durmakszn birbiri ardna postalar halinde ii altrlarak yrtlen ilerde posta says 24 saatlik sre iinde en az ii postas altrlacak ekilde dzenlenir. b) Bu maddenin (a) bendi dnda kalan ve ii postalar ile yrtlen dier ilerde 24 saatlik sre iinde altrlacak ii postalar says, her bir ii postasnn alma sresi, 4857 sayl Kanununun 63 nc maddesinin nc fkrasnda ngrlen Ynetmelikte belirtilen gnlk alma sresini amayacak ekilde dzenle c) Salk kurallar bakmndan gnde 7,5 saat ya da daha az allmas gereken ilerde ii postalar says, her bir postann alma sresi, 4857 sayl Kanununun 63 nc maddesinin son fkrasnda ngrlen Ynetmelikte belirtilen gnlk alma srelerini amayacak ekilde dzenlenir. d) i postalar saysnn dzenlenmesinde, 10.9.1960 tarihli ve 79 sayl Milli Korunma Sularnn Affna, Milli Korunma Tekilat, Sermaye ve Fon Hesaplarnn Tasfiyesine ve Baz Hkmler hdasna Dair Kanunun 6. maddesi ile 22/5/ 2003 tarihli ve 4857 sayl Kanununun 43. maddesi hkmleri gz nn de tutulur. Madde 5: Gece altrlma Yasa 4857 sayl Kanununun 69 uncu maddesinin birinci fkrasnda tanmlanan gece dnemine denk den 20.00 -06.00 saatleri arasndaki ii postalarnda, 18 yan doldurmam ocuk ve gen iilerin altrlmalar yasaktr. Madde 6: cretten ndirim Yaplamayaca Bir ii postas ile yrtlen ilerde, ikili ya da daha ok posta saysnn artrlmas ya da posta halinde allan iyerlerinde gnlk alma sresinin 7,5 saatin altnda saptanmas sonucunda, alma srelerindeki azalma nedeniyle, iilerin cretlerinden her ne ekilde olursa olsun, indirim yaplamaz. Madde 7: Gece alma Sresi Postalar halinde ii altrlarak yrtlen ilerde, Kanununun 42 ve 43.maddeleri ve 79 sayl Milli Korunma Sularnn Affna, Milli Korunma Tekilat, Sermaye ve Fon Hesaplarnn Tasfiyesine ve Baz Hkmler hdasna Dair Kanunun 6. maddesi ile 4857 sayl Kanununun 70. maddesinde ngrlen Ynetmelikte belirtilen haller dnda, iilerin gece postalarnda 7,5 saatten ok altrlmalar yasaktr. alma sresinin yarsndan ou gece dnemine rastlayan postann almas, gece almas saylr. Madde 8: i Postalarnn Deime Sresi Gece ve gndz iletilen ve nbetlee ii postalar altrlarak yrtlen ilerde postalar; en fazla bir i haftas gece altrlan iilerin, ondan sonra gelen ikinci i haftasnda gndz altrlmalar suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak ekilde dzenlenir. Zorunluluk olmadka iilerin postalar deitirilemez. Gece almas nedeniyle salnn bozulduunu raporla belgeleyen iiye iveren, olanaklarn elverdii lde gndz postasnda durumuna uygun bir i verir. sal ve gvenlii gz nn de tutularak, gece ve gndz postalarnda iki haftalk nbetleme uygulanabilir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 178

Madde 9: Posta Deiiminde Dinlenme Sresi Posta deiiminde iiler srekli olarak en az 179 on bir saat dinlendirilmeden altrlamaz. Bu hkm, postas deitirilen iilere de uygulanr. Madde 10: Ara Dinlenmesi Postalar halinde ii altrlarak yrtlen ilerde, iilere, ara dinlenmesi verilir. in nitelii, bir iyerinin ayn blmndeki btn iilere ayn saatte ara dinlenmesi verilmesine olanak brakmyorsa, bu dinlenme, iilere, gruplar halinde arka arkaya alma sresinin ortalarndan balayarak Kanunu ve bu Ynetmelikteki esaslara gre verilir. Madde 11: Hafta Tatili Postalar halinde ii altrlarak yrtlen ilerde, iilere, haftann bir gnnde 24 saatten az olmamak zere ve nbetleme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur. Madde 12: sim Listeleri veren veya iveren vekilleri, postalar halinde ii altrlarak yrtlen ilerde, her postada alan iilerin ad ve soyadlarn kapsayan listeler ile bu iiler iin ie balamadan nce alnan periyodik salk raporlarnn bir nshasn ilgili blge mdrlne vermekle ykmldr. Madde 13: Yrrlk Bu Ynetmelik, yaym tarihinde yrrle girer. Madde 14: Yrtme Bu Ynetmelik hkmlerini alma ve Sosyal Gvenlik Bakan yrtr. Kadn ilerin Gece Postalarnda altrlma Koullar Hakknda Ynetmelik alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlndan: Resmi Gazete Tarih ve Say:09.08.2004/25548 Madde 1: Ama Bu Ynetmeliin amac, on sekiz yan doldurmu kadn iilerin gece postalarnda altrlmasna ilikin usul ve esaslar dzenlemektir. Madde 2: Kapsam Bu Ynetmelik, 22.5.2003 tarihli ve 4857 sayl Kanunu kapsamndaki iyerlerinde 18 yan doldurmu kadn iilerin gece postalarnda altrlmalar ile ilgili koullar kapsar. Madde 3: Dayanak Bu Ynetmelik, 22.5.2003 tarihli ve 4857 sayl Kanununun 73. maddesine dayanlarak hazrlanmtr. Blge Mdrl: yerinin bal bulunduu alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Blge Mdrln, Kadn ii: Medeni durumuna baklmakszn on sekiz yan doldurmu kadn iileri, Gece postas: 4857 sayl Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen gece alma srele rini kapsayan ve yedi buuk saati gemeyen alma zamann, ifade eder. Madde 5: Kadn ilerin Gece Postasnda altrlma Sresi Kadn iiler her ne ekilde olursa olsun gece postasnda yedi buuk saatten fazla altrlamaz. Madde 6:yerine Gtrp Getirme Belediye snrlar dndaki her trl iyeri iverenleri ile belediye snrlar iinde olmakla beraber, posta deiim saatlerinde allm aralarla gidip gelme zorluu bulunan iyeri iverenleri, gece postalarnda altracaklar kadn iileri, salayacaklar aralarla ikametghlarna en yakn merkezden iyerine gtrp getirmekle ykml. Madde 7: Rapor Kadn iilerin, gece postalarnda altrlabilmeleri iin, ie balamadan nce iyeri hekimi, iyeri ortak salk birimi, ii sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde srasyla en yakn Sosyal Sigortalar Kurumu, salk oca, Hkmet veya belediye doktorlarna muayene ettirilerek, almalarna engel bir durumun olmadna dair salk raporlarnn alnmas arttr. Bu iilerin muayeneleri her alt ayda bir tekrarlanr. Madde 8: Kadn ilerin alan Elerinin Gece Postalarnda altrlmalar Kadn iinin kocas da iin postalar halinde yrtld ayn veya ayr bir iyerinde alyor ise, kadn iinin istei zerine, gece altrlmas, kocasnn alt gece postasna rastlamayacak ekilde dzenlenir. Ayn iyerinde alan kar kocann ayn gece postasnda alma istekleri, iverence, olanak orannda karlanr. Madde 9: Gebelik ve Analk Durumunda altrlma Yasa Kadn iiler, gebe olduklarnn doktor raporuyla tespitinden itibaren douma kadar, emziren kadn iiler ise doum tarihinden balamak zere alt ay sre ile gece postalarnda altrlamazlar. Emziren kadn iilerde bu sre, ana ve ocuun sal asndan gerekli olduunun iyeri hekimi, iyeri ortak salk birimi, ii sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde srasyla en yakn Sosyal Sigortalar Kurumu, salk oca, Hkmet veya belediye doktoru raporuyla belgelenmesi halinde, bir yla kadar uzatlr. Gebe veya Emziren Kadnlarn altrlma artlaryla Emzirme Odalar ve ocuk Bakm, gndz postalarna rastlayacak ekilde dzenlenir. Madde 10: Bildirim Gece postalarnda kadn ii altrmak isteyen iverenler, gece altrlacak kadn iilerin isim listelerini ilgili blge mdrlne gnderirler. Madde 11: Yrrlk Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer. Madde 12: Yrtme Bu Ynetmelik hkmlerini alma ve Sosyal Gvenlik Bakan yrtr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 179

47/ ALIMA HAYATINDA ETK

alma hayatnda etik ile ilgili tanmlar ve ulusal ve uluslararas yasal ve olmayan dzenlemeler Sal Profesyonelleri in Uluslararas Etik Kurallar Rehberi ve uygulamalar alanlarn salna ilikin bilgilerin ve kaytlarn tutulmasnda sr saklama ykmll alma hayatnda etik sorunlarn zm zerklik, gizlilik ve mesleki bamszlk kavramlar

180

Etik, felsefenin dallarndan biridir ahlak felsefesi anlamna gelir. iyi nedir, iyiyi bilmek ol anakl mdr, iyi nasl belirlenebilir, iyi eylem nasl tanmlanmaldr, nasl yaamalym, nasl bir insan olmalym, deerlerin kayna nedir gibi sorularla urar. Ahlakn tanm ise, belli bir kltrde, toplumda, hatta kiide, belli bir sre iin geerli deerler kmesidir. Deontoloji, belli bir grev/meslek/uygulama alan iin geerli olan ahlaki kurallar anlamna gelir. Etik akln karar verme srecinde sistematik biimde kullanm anlamna gelen aklc yaklamlar dikkate alr. Bu trden drt yaklam, deontoloji, sonusalclk, ilkecilik ve erdem etiidir meslek etii, meslek yaamndaki davranlar ynlendiren, neyin yaplaca neyin yaplmayaca konularnda rehberlik eden etik prensipler ve standartlarn toplamdr eklinde ifade edilebilir . Mesleki Etik lkeler Doruluk Yasallk Yeterlik Gvenirlik Meslee Ballk Uluslararas Sal Komisyonu tarafndan hazrlanan(1992)Uluslararas Etik Kurallar ile i sal etii anlamnda uluslararas dzenleme yaplmtr. sal profesyonelleri iin Uluslararas Sal Etik Kurallarnn 2002 ylnda gncellenmi srm, 2001 ylnda ICOH Ynetim Kurulu yeleri tarafndan incelenmi ve 12 Mart 2002 tarihinde onaylanmtr. etii, insanlarn birbirleriyle ilikilerinde yol gsterici davran kurallarna dayal bir sistemdir ve hukuka, dnmeyen ve felsefeye dayal davran ilkelerini iermektedir. ahlak ise ou zaman dinsel inanlarmzn bir paras olan kurallardan hareket etmekte dine ve dinsel inanlara referans vermektedir. Referans k noktas erik Referans Nitelik Kapsam Etii Dnme ve felsefe Evrensel Normlar Hukuk felsefesi Genel, herkes iin geerli Kurallar btnn kapsar Ahlak Dini inanlar Gelenek ve grenekler Ahlak felsefesi Topluma gre deien Davran ilkelerini kapsar

MEVZUATIMIZDA ET HLAL LE LGL ALANLAR KANUNU 2. MADDES: Bir iverenden, iyerinde yrtt mal veya hizmet retimine ilikin yardmc ilerinde veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren ilerde i alan ve bu i iin grevlendirdii iilerini sadece bu iyerinde ald ite altran dier iveren ile i ald iveren arasnda kurulan ilikiye asl iveren-alt iveren ilikisi denir. Bu ilikide asl iveren, alt iverenin iilerine kar o iyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, i szlemesinden veya alt iverenin taraf olduu toplu i szlemesinden doan ykmllklerinden alt iveren ile birlikte sorumludur. Asl iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak altrlmaya devam ettirilmesi suretiyle haklar kstlanamaz veya daha nce o iyerinde altrlan kimse ile alt iveren ilikisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asl iveren alt iveren ilikisinin muvazaal ileme dayand kabul edilerek alt iverenin iileri balangtan itibaren asl iverenin iisi saylarak ilem grrler. letmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren iler dnda asl i blnerek alt iverenlere verilemez.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 180

MADDE 5: Eit davranma ilkesi ilikisinde dil, rk, cinsiyet, siyasal dnce, felsef inan, 181 din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayal ayrm yaplamaz. veren, esasl sebepler olmadka tam sreli alan ii karsnda ksm sreli alan iiye, belirsiz sreli alan ii karsnda belirli sreli alan iiye farkl ilem yapamaz. veren, biyolojik veya iin niteliine ilikin sebepler zorunlu klmadka, bir iiye, i szlemesinin yaplmasnda, artlarnn oluturulmasnda, uygulanmasnda ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle dorudan veya dolayl farkl ilem yapamaz. Ayn veya eit deerde bir i iin cinsiyet nedeniyle daha dk cret kararlatrlamaz. inin cinsiyeti nedeniyle zel koruyucu hkmlerin uygulanmas, daha dk bir cretin uygulanmasn hakl klmaz. MADDE 6: yerinin veya bir blmnn devri yeri veya iyerinin bir blm hukuk bir ileme dayal olarak baka birine devredildiinde, devir tarihinde iyerinde veya bir blmnde mevcut olan i szlemeleri btn hak ve borlar ile devralana geer. Devralan iveren, iinin hizmet sresinin esas alnd haklarda, iinin devreden iveren yannda ie balad tarihe gre ilem yapmakla ykmldr. Yukardaki hkmlere gre devir halinde, devirden nce domu olan ve devir tarihinde denmesi gereken borlardan devreden ve devralan iveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu ykmllklerden devreden iverenin sorumluluu devir tarihinden itibaren iki yl ile snrldr. Devreden veya devralan iveren i szlemesini srf iyerinin veya iyerinin bir blmnn devrinden dolay feshedemez ve devir ii ynnden fesih iin hakl sebep oluturmaz Devreden veya devralan iverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut i organizasyonu deiikliinin gerekli kld fesih haklar veya ii ve iverenlerin hakl sebeplerden derhal fesih haklar sakldr. MADDE 24: inin hakl nedenle derhal fesih hakk Sresi belirli olsun veya olmasn ii, aada yazl hallerde i szlemesini srenin bitiminden nce veya bildirim sresini beklemeksizin feshedebilir: MADDE 25: verenin hakl nedenle derhal fesih hakk Sresi belirli olsun veya olmasn iveren, aada yazl hallerde i szlemesini srenin bitiminden nce veya bildirim sresini beklemeksizin feshedebilir: MADDE 77: verenlerin ve iilerin ykmllkleri verenler iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak, iiler de i sal ve gvenlii konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldrler. MADDE 93: Yetkili memurlarn devi hayatn izleme, denetleme ve tefti yetkisi olan i mfettileri grevlerini yaparlarken iin normal gidiini ve iyerinin ilemesini, inceledikleri konunun niteliine gre mmkn olduu kadar aksatmamak, durdurmamak ve gletirmemekle ve resmi ilemlerin yrtlp sonulandrlmas iin, aklanmas gerekmedike, iverenin ve iyerinin meslek srlar ve artlar, ekonomik ve ticari hal ve durumlar hakknda grdkleri ve rendikleri hususlar tamamen gizli tutmak ve kendileri tarafndan bilgileri ve ifadeleri alnan yahut kendilerine bavuran veya ihbarda bulunan iilerin ve baka kiilerin isimle rini ve kimliklerini aklamamakla ykmldrler. SALII PROFESYNELLER N ULUSLARASI ETK KURALLAR 1. sal ve gvenlii uygulamalarnn amac iilerin saln korumak ve desteklemek, alma kapasiteleri ile becerilerini glendirmek ve gelitirmek, salk durumlarn gzeterek, iilerin yeterliliklerine gre iin dzenlenmesini salamak, herkes iin gvenli ve salkl alma ortamn kurmak ve srdrmektir. 2. salnn geni bir alma alan vardr. ten kaynaklanan zararlar nlemeyi, i kazalar ve meslek hastalklar dhil olmak zere ie balk rahatszlklar ve i ile salk arasndaki etkileime ilikin tm ynleri kapsar. sal profesyonelleri her frsatta salk ve gvenlik gerelerinin seimi ve tasarmnda uygun yntem, ilem ve gvenli i uygulamalarnn salanmasnda yer almal ve bilginin aktarlmas kadar iilerin bu alana katlmalarn desteklemelidir. 3. Eitlik ilkesi temelinde, i sal profesyonelleri iilere salk ve sorunlar ya da engellerine ramen i edinmeleri ve srdrmeleri konusunda yardmc olmaldr. Kabul edilmelidir ki, iilerin cinsiyet, ya, psikolojik durum, sosyal konum, iletiim engelleri ve belirlenen zel i sal gereksinimleri vardr. Bu tr gereksinimler, i ile ilgili saln korunmasnda gerekli zen gsterilerek hibir ayrm gzetme olana braklmadan bireysel temelde karlanmaldr. 4. Bu kurallarn amac iin Sal Profesyonelleri tanm profesyonel yeterlilie sahip olarak i sal ve gvenlii grevlerini yrten, i sal hizmeti veren ya da i sal uygulama alanlarnn tmn kapsamak zere kullanlr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 181

5. Kimya, toksikoloji, mhendislik, radyasyon gvenlii, epidemiyoloji, evre sal ve uygulamal 182 sosyoloji, sigorta personeli ve salk eitimi gibi farkl disiplinlerden birok profesyoneli de bir lye kadar i sal uygulamalarnda yer alabilirler. 6. verenler terimi, zerinde karlkl anlalm bulunan bir ilikinin sonucu olarak (serbest alan kii hem iveren hem ii olarak kabul edilir) ura alanndaki iilere kar yasal sorumluluk taahht grev stlenen kiiler anlamna gelir iler terimi, bir iveren iin tam sreli, yar sreli ya da geici olarak alan her kii iin kullanlr. 7. gvenlii ve sal konular ile ilgilenen ve bu alanlarn arasnda karmak ilikiler olduu kadar, geni kapsaml grevler, ykmllkler ve sorumluluklar yasal dzenlemelerle belirlenir. Her iveren kendi iindeki iilerin salk ve gvenliinden sorumludur. 8. sal profesyonellerinin ilevlerinin yerine getirilmesinin baz koullar ve i sal hizmetlerinin yrtlmesi, etkinliklerin planlanmas ve gzden geirilmesi, iiler ve ynetimle srekli bilgi alverii gibi konularda olduu gibi yasal dzenlemeler iinde tanmlanr. TEMEL LKELER: 1. salnn amac, iilerin bireysel ve toplu olarak salna ve sosyal refahna ynelik hizmetlerin sunulmasdr. 2. sal profesyonellerinin grevleri arasnda, iinin yaamn ve saln koruma, insan onuruna sayg ve i sal politikalar ile programlarnda en yksek etik ilkeleri gelitirme yer alr. 3. sal profesyonelleri, grevlerini yerine getirirken tam profesyonel bamszla sahip olmas gereken uzmanlardr. 1. sal alanlarnn grevleri ve ykmllkleri ; sal uygulamasnn ana amac, iilerin saln korumak ve desteklemek, gvenli ve salkl bir i ortam oluturmak, i kapasitelerini ve ie eriimlerini korumaktr. 2. Bilgi ve uzmanlk ; sal profesyonelleri, i ve alma ortamna yakn olmak iin aba gstermeli, bilimsel ve teknik bilgi ile donanmal, konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza indirmek iin en verimli yntemler hakknda yeterince bilgili olmaldr. 3. Politika ve program gelitirilmesi ; sal profesyonelleri, iilerin saln etkileyebilecek risk etmenleri konusunda, ynetimi ve iileri bilgilendirmelidir. le ilgili tehlikelerin risk deerlendirmesi, ilerin ve iyerlerinin gereksinimlerine gre uyarlanm bir i gvenlii politikas ile bir nleme program oluturulmasna ynlendirilmelidir. 4. nleme ve hzl hareket etmenin vurgulanmas ;Teknik adan kusursuz ve kolaylkla uygulanabilen basit nlemlerin seilmesine zel dikkat gsterilmelidir. leri dzeyde deerlendirmeler yaplarak, nlemlerin etkin olup olmad ya da daha eksiksiz bir zmn bulunup bulunmayaca kontrol edilmelidir. 5. yiletirici eylemlerin izlemi ; sal profesyonelleri, bir riskin kaldrlmasnn ya da salk ve gvenlik iin tehlike yaratan bir durumun iyiletirilmesinin reddedilmesi veya gnlszce karlanmas durumunda, olabildiince hzla, uygun st dzey ynetim grevlisine, bilimsel bilginin deerlendirilmesinin nemini, maruz kalm snr deerlerini de ieren, ilgili salk koruma standartlarnn uygulanmasnn nemini vurgulamal ve iverenin iyerinde yasa ve ynetmelikleri uygulama ykmlln anmsatarak, kayglarn yazl olarak aka dile getirmelidir. 6. Gvenlik ve salk bilgileri ; sal profesyonelleri, iilerin maruz kalabilecekleri i tehlikeleri konusunda, hibir gerei gizlemeyen ve nleyici yntemleri vurgulayan tarafsz ve anlalr bir tarzda bilgilendirilmelidirler. 7. Ticari srlar ; sal profesyonelleri, etkinlikleri srasnda farkna varabilecekleri endstriyel ve ticari srlar aklamamakla ykmldr. Toplumun gvenlik ve saln korumaya gerekli olan bilgileri saklamamaldr. 8. Salk izlemi; salnn hedefleri, salk izlem yntemleri ve ilemleri, bu konularda bilgilendirilmesi gereken iilere ncelik verilmek zere, aka tanmlanmaldr. 9. iyi bilgilendirme ; Salk izlem sistemi iinde yrtlen muayenelerin sonular, ilgili iilere aklanmaldr. Belirli bir ie uygunluun deerlendirmesi, iinin sal hakknda yeterli bilgi temel alnarak gerekletirilmelidir. 10. vereni bilgilendirme ; Ulusal yasa ve ynetmeliklerle saptanm muayenelerin sonular, planlanan alma iin uygunluk, i ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tbbi bakmdan gerekli snrlamalarla ilgili konular, sadece ynetime aktarlmaldr. 11. nc kiilere ynelik tehlike ; inin salk durumunun ve yrtlen iin doasnn bakalarnn gvenliini tehlikeye sokma olasl varsa, ii durumdan ak ekilde haberdar edilmelidir. zellikle tehlikeli bir durumda, yetkili makam, nc kiileri korumak iin gerekli nlemlerden haberdar edilmelidir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 182

12. Biyolojik izlem ve aratrmalar ; Biyolojik testler ve dier aratrmalar, ilgili iinin salnn 183 korunmas iin, geerlilik ve uygunluklarna, duyarllk, seicilik ve prediktif deerlerine gre seilmelidir. Olanakl ve elverili olduunda, seim daima ilgili iinin salna kar hibir tehlike iermeyen, invaziv olmayan yntemlerden yana yaplmaldr. 13. Saln desteklenmesi ; sal profesyonelleri, salk eitimi, saln desteklenmesi, salk taramas ve halk sal programlaryla urarken, uygulama aamalarnda, hem iverenin hem de iilerin katlmn istemelidirler. 14. Toplumun ve evrenin korunmas ; sal profesyonelleri, toplum ve evrenin korunmasna ilikin rollerinin bilincinde olmaldrlar. evre sal ve halk salna katkda bulunacak bir bak as salamaldrlar. 15. Bilimsel bilgiye katk ; sal profesyonelleri, yeni ya da kukulanlan i tehlikelerinden bilimsel topluluklar, halk sal ve ii snf yetkililerini tarafsz olarak haberdar etmelidirler. 16. sal profesyonellerinin ilevlerinin yrtlmesine ilikin koullar Yeterlilik, doruluk ve tarafszlk sal profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amalar, iilerin sal ve ve teknik yeterlie dayandrmal ve gerektiinde uzman grne bavurmaldr. 17. Profesyonel bamszlk ; sal profesyonelleri, ilevlerini yrtmede tam bir profesyonel bamszlk aramal, bunu srdrmeli ve gizlilik kurallarna dikkat etmelidirler. 18. Eitlik, ayrm gzetmeme ve iletiim ; sal profesyonelleri, i sal hizmeti verdikleri insanlarla gven, gizlilik ve eitlie dayanan bir iliki kurmaldr. Durumlarna, yarglarna ya da i sal profesyonelinin danmanlna gtren nedene baklmakszn ve hibir ayrm gzetilmeksizin, tm iiler eit olarak deerlendirilmelidir. 19. szlemelerinde etik hkm ; sal profesyonelleri, szlemelerine etik hkm konulmasn istemelidirler. Bu etik hkm, zellikle profesyonel standartlar, ynerge ve etik kurallar iermelidir. 20. Kaytlar ; sal profesyonelleri, iletmedeki i sal sorunlarn tanmlama amacyla, uygun bir gizlilik ls ierisinde yeterli kayt tutmaldr. 21. Tbbi gizlilik ; Bireysel tbbi veriler ve tbbi aratrma sonular, i sal hekimi ya da i sal hemiresinin sorumluluu altnda korunan gizli tbbi dosyalara kaydedilmelidir. 22. Toplu salk verileri ;Bireysel olarak tannma olana bulunmayan durumlarda, iteki ynetime ve ii temsilcilerine ya da bulunduklar yerlerdeki gvenlik ve salk komitelerine, korunmasz ii gruplarnn saln ve gvenliini koruma grevlerinde yardmc olmak amacyla, btn salk verileriyle ilgili bilgi aklanabilir. yaralanmalar ve meslek hastalklar, ulusal yasalara ve ynetmeliklere gre yetkili makamlara bildirilmelidir. 23. Salk profesyonelleriyle ilikiler ; sal profesyonelleri, ile veya tmyle igcnn salyla ilikili olan; iilerin salnn korunmas, bakm ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan kiisel bilgileri aratrmamaldr. 24. Suistimalle mcadele ; sal personeli, iilerin sal ve tbbi verilerin gizliliinin korunmas konusunda, dier i sal profesyonelleri ile ibirlii yapmaldr. sal profesyonelleri, bu kurallar iinde yer alan etik ilkelere aykr olduunu dndkleri ilgili ilem ve uygulamalar tanmlamal, deerlendirmeli ve bunlara dikkat ekmeli, gerektiinde yetkili makamlar haberdar etmelidirler. 25. Sosyal taraflarla ilikiler ; sal profesyonelleri, insan onuruna sayg gstermek ve i sal uygulamasnn kabul edilebilirliini ve etkinliini artrmak amacyla, tam bir profesyonel bamszln ve tbbi gizliliin korunmas konusunda, iverenleri, iileri ve temsilcileri bilinlendirmelidir. 26. Etii destekleme ve denetim; sal profesyonelleri, i sal uygulamasnda en yksek etik standard uygulayabilmek iin, iverenlerin, iilerin ve onlarn rgtlerinin ve makamlarn desteini istemelidirler. 27. sal uygulamas, ilerin saln korumak ve desteklemek, alma kapasiteleri ile becerilerini glendirmek ve gelitirmek, Salk durumlarn gzeterek iilerin yeterliliklerine gre iin uyarlanmasn dzenlemek, Herkes iin gvenli ve salkl alma ortamn kurmak ve srdrmek gibi amalara sahiptir. salnn geni bir alma alan vardr; iten kaynaklanan zararlar nlemeyi, i kazalar ve meslek hastalklar dhil olmak zere ie bal rahatszlklar ve i ile salk arasndaki etkileimin tm ynleri kapsar. Eitlik ilkesi temelinde, i sal profesyonelleri iilere, salk sorunlar ya da engellerine ramen, i edinmeleri ve srdrmeleri konusunda yardmc olmaldr. Kabul edilmelidir ki, iilerin cinsiyet, ya, psikolojik durum, sosyal konum, iletiim engelleri ve dier etmenler tarafndan belirlenen zel i sal gereksinimleri vardr. Bu tr gereksinimler, ile ilgili saln korunmasna gerekli zen gsterilerek ve hibir ayrm gzetme olasl braklmadan bireysel temelde karlanmaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 183

48/ Yetikin eitimi, yerinde Salk Gvenlik Eitimi

Eitim kurumlarnn ve eiticilerin nitelikleri Eitimin nitelii ve periyodu alanlarn mesleki eitimi yerinde etkili bir iletiim sreci ile ilgili temel kavramlar lgili mevzuat Yetikinlerin renmeye ynelimi yaam merkezlidir. Yaant, yetikinlerin renmesi iin en zengin kaynaktr bu nedenle yetikin eitimi metodolojisinde yaantnn zmlenmesi vardr. nsanlar arasndaki bireysel farkllklar yala artar. Bu nedenle yetikin eitiminde biim,zaman, yer ve renme hzndaki farkllklar iin uygun dzenlemeler yaplmas gerekir. TANIMLAR renme; Bireyin evresiyle etkileimde bulunarak geirdii yaantlarn rn olan kalc izli davran deiiklii dir. retme: renmeyi salama ve rehberlik etme etkinlii retim: Planl, programl renme etkinlikleridir Eitim: Bireyin davranlarnda, kastl olarak istendik davran deiikliidir. renmenin Gereklemesinde Aamalar Gereksinim duyma lgi (Drt) Davran renme Eitimin Unsurlar, evre renme Kii Konu Arasnda geliir. SG ETM Kiilere salkl yaam iin alnmas gereken nlemleri benimsetmeye ve uygulatmaya inandr mak; kendilerine sunulan salk hizmetlerini doru olarak kullanmaya altrmak; salk durumlarn ve evrelerini iyiletirmek amacyla, birey yada toplumca karar aldrtmaktr. YETKN ETM; Yetikin olarak kabul edilen bireylere verilen eitimdir. YETKN ETM LKELER Yetikin htiyalar dorultusunda renir, renmeye hazr olduunda renir, hemen ya da ksa srede uygulayabilecei bilgi ve becerileri renmek ister, grup etkileiminden holanr, renme srecine etkin bir ekilde katlmak, kendi tecrbesine dayal olarak grlerini aklamak, tartmak ister. eriin belirlenmesinde yer almak ister. Bilgi, beceri, alkanlk ve hareketlerini gelitirecek, problemlerini kendi bana zebilecek duruma getirecek yntemleri kazanmak ister. Eitimde rahat bir evre ve dinamik bir atmosferden holanr. Zamanlar deerlidir. RENME ENGELLER: Szcklere boulma, anlatlanlarn kartrlmas, alg hzn fark edememe ilgi duymama, fiziksel evredeki rahatszlklar, bedensel ve ruhsal rahatszlklar renmenin nnde engel olarak durmaktadr. ETMN KOULLARI Elenceli, rahat bir ortam oluturulmal, katlmcnn hazr olduu deerlendirilmeli, katlmcnn nceki bildikleri, deneyimleri kullanlmal, katlmcnn neleri renmek istediinin eitimci tarafndan fark edilmesi salanmaldr. Deiik eitim teknikleri kullanlmal, Beceriler iin uygulama ortam hazrlanmal, ETC ZELLKLER Salkl, dengeli kiilik, genel kltr, srekli renme alkanl ak fikirlilik ve kendine gven, mesleki ve toplumsal ideallere ballk, liderlik, kendi konusu ve eitim konusunda bilgi ve beceri, yetikin psikolojisi konusunda bilgi sahibi olmaldr. Yetikin eitiminin farkllklar alanlarn eitimleri, ya durumu ve beklentilerinin farkll sebebiyle rgn eitim hedef kitlesi ile farkllklar gsterir. Motivasyon, eitim sonunda beklentiler (snf geme, iyi not, takdir, dl yoktur),hedef kitlenin alglar, dikkatleri, ilgilerinin farkll dikkate alnmaldr.

184

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 184

alanlarn Sal ve Gvenlii Eitimlerinin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik 185 Madde 5: alann Ykmllkleri alanlar salkl ve gvenli bir alma ortamnn tesisi iin iyerinde dzenlenecek olan i sal ve gvenlii eitimlerine katlmak ve bu konudaki talimat ve prosedrlere uymakla ykmldrler. Madde 6: Eitimin Maliyeti ve Eitimde Geen Sreler Verilen eitimler, alanlara herhangi bir mali yk getirmeyecek ekilde dzenlenir ve eitimlerde geen sre alma sresinden saylr. Madde 7: zellik Arz Eden ilerin Eitimi yerindeki kadnlarn, genlerin, ocuklarn, zrl, eski hkml, terr maduru ve gmen iilerin eitimine zel nem verilir. Salk ve gvenlik ile ilgili zel grevi bulunan alanlar ve temsilcileri zel olarak eitilir. Salk ve gvenlik asndan zel nlem alnmasn gerektiren alanlarda alanlara zel eitim verilir. Eitim Programlarnn Planlanmas ve Dzenlenmesi Madde 8: Eitimin Amac Eitimin amac, iyerlerinde salkl ve gvenli bir ortam temin etmek, i kazalarn ve meslek hastalklarn azaltmak, alanlar yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek, onlarn kar karya bulunduklar mesleki riskler ile bu risklere kar alnmas gerekli tedbirleri retmek ve i sal ve gvenlii bilinci oluturarak uygun davran kazandrmaktr. Madde 9: Eitim Programlarnn Belirlenmesi Eitim programlar, bu Ynetmeliin 8 inci maddesinde belirtilen eitimin amacna uygun hazrlanr. Eitim programlarnn hazrlanmasnda iilerin veya salk ve gvenlik ii temsilcisinin katlmlar salanarak grleri alnr. Yl iinde eitim faaliyetlerini gsteren Yllk Eitim Program hazrlanr. Madde 10: Eitim Programlarnn Dzenlenmesi verenler, alanlarn yapt veya yapaca ile ilgili bilgisinin olmamas, eksik olmas ya da mevcut bi lgisinin yetersiz kalmas gibi hususlar dikkate alarak ie balamadan nce, alma yeri veya i deiikliinde, i ekipmanlarnn deimesi halinde ve yeni teknoloji uygulamalarnda aadaki eitimler verilir, a) Yeni eitim; alanlarn ie balamalarnda ve yeni artlara kolaylkla uyum salamalar iin verilen eitim b) lave eitim; alanlarn i gvenlii ve mesleki bilgilerinin eksikliklerini gidermek c) leri eitim; alanlarn i gvenlii ve mesleki dzeylerini ykseltmek iin dzenlenen programlardr Madde 11: Eitim Programnn Konular alanlara verilecek eitim, iyerinin faaliyet alanna gre aadaki ve benzeri konulardan seilir; a) Genel i sal ve gvenlii kurallar, b) kazalar ve meslek hastalklarn sebepleri ve iyerindeki riskler, c) Kaza, yaralanma ve hastalktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulama d) ekipmanlarnn gvenli kullanm, e) alanlarn yasal hak ve sorumluluklar, f) Yasal mevzuat ile ilgili bilgiler, g) yerinde gvenli ortam ve sistemleri kurma, h) Kiisel koruyucu alet kullanm, i) Ekranl ekipmanlarla alma, j) Uyar iaretleri, k) Kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddelerle ortaya kan riskler, l) Temizlik ve dzen, m) Yangn olay ve yangndan korunma, n) Termal konfor artlar, o) Ergonomi, p) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve nlemleri, r) lk yardm, kurtarma. Madde 12: Eitime Katlacaklarn Seimi yerinde alan her bir iinin grevini en iyi bir biimde yerine getirebilmesi iin sahip olmas gereken bilgi, beceri, davran ve tutumlarnn ayr ayr ve llebilir bir biimde ortaya konmas esastr. Bireysel seviye analizi yaplarak iinin eitim ncesi seviyesi ve almas gereken eitimler tespit edilir. Madde 13: Eitim Programnn erii Eitimin verimli olmas iin, eitime katlacaklarn ihtiyac olan konularn seilmesine zen gsterilir. Eitim teorik ve pratik olarak uygulanr. Madde 14: Eitimin Dili Eitim, alanlarn kolayca anlayabilecei ekilde olmaldr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 185

Madde 15: Eitimi Verebilecek Kii ve Kurulular 186 sal ve gvenlii eitimlerinde; uzmanlk konularna gre, i gvenlii ile grevli mhendis veya teknik eleman ile iyeri hekiminden yararlanlaca gibi, verilecek eitimin eidine gre, bu hizmeti veren veya vermeye yetkili kurum, kurulu ya da firmalardan, eitim amal merkezlerden, ii veya iveren kurulularnca kurulan eitim vakflarndan, iveren ve ii kurulular veya bunlar tarafndan birlikte oluturulan ortak eitim merkez ve birimlerinden, i sal ve gvenlii konularnda Mfettii olarak grev yapm olanlardan yararlanr Madde 16: lme ve Deerlendirme Verilen eitimin sonunda bir lme ve deerlendirme yaplr. Deerlendirme sonularna gre eitimin etkin olup olmad belirlenerek yeni eitime ihtiya duyulup duyulmadna karar verilir. Madde 17: Belgelendirme yerlerinde dzenlenen eitimler belgelendirilir ve bu belgeler alanlarn zlk dosyalarnda saklanr. Eitim sonras dzenlenecek belgede, eitime katlan kiinin ad, soyad, grev unvan, eitimin konusu, sresi, eitimi verenin ad, soyad, grev unvan, imzas ve eitimin tarihi yer alr. YERNDE ETKL BR LETM N TEMEL KAVRAMLAR 1- ba eitimi (Usta-rak metodu ile eitim) 2-Snf ii eitim 3-Gsterim yolu ile eitim 4-Denetim altnda uygulamal eitim ETM ORTAMI; Ortamn scakl, rutubeti, havalandrmas, klandrmas, sessizlii, kii bana den hava hacmi, kursiyerlerin oturma ekli, eiticinin bulunduu yer nemlidir. KONUMA TEKNKLER Anlalr kelimeler kullanmak Esprili konumak Eskimi esprileri yapmamak Kltc akalar yapmamak Esprilere glnmez ise moral bozmamak Klasik sorular sormamak (Anladn m, Sorusu olan var m, Tamam m, ) KENDNE GVENMEK Hazrlkl olmak Fiziki kontrol salamak Mantkl olmak Tecrbeli olmak Bilmiyorum demesini bilmek Ses tonlamas El, kol vcut hareketleri DERS VERMENN GENEL PRENSPLER Dersi, Kursiyerlerle tartacak ekilde planlamak Kursiyerlerle tanmak, iyi intiba brakmak nce, konunun ana hatlarn vermek, sonra detay anlatmak Yeni bilgiler verilirken, bilinenlerle irtibat kurmak Gerekli yerlerde soru sormak Bir kursiyerin sorduu sorunun herkes tarafndan anlalmasn salamak. Not tutulabilecek hzla anlatmak D grne ve kyafete dikkat etmek Kontroll tartmay tevik etmek Gz temasn salamak Gerektiinde ses tonunu deitirmek Vcut lisann kullanmak, sal ve gvenlii mesleki eitimi kazalarn ve meslek hastalnn sebeplerini izah etmeye yarayan bir formlmz vardr. ok sk kullandmz bu forml bir kere daha hatrlarsak: Tehlikeli Durum x Tehlikeli Davran = Kazas Tehlikeli davran ise; alanlarn ETM VE DENETM eksikliinden kaynaklanan tehlikeli davranlardr Bir eitim etkinliinin baars mevzuatta da belirtildii zere katlmclara SG konusunda kalc davran deiiklii salayp, salamaddr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 186

49/ 6331 SAYILI SALII VE GVENL KANUNU

Kanun No. 6331 Kabul Tarihi: 20/6/2012

187

MADDE 1 Ama Bu Kanunun amac; iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas ve mevcut salk ve gvenlik artlarnn iyiletirilmesi iin iveren ve alanlarn grev, yetki, sorumluluk, hak ve ykmllklerini dzenlemektir. MADDE 2 Kapsam ve istisnalar (1) Bu Kanun; kamu ve zel sektre ait btn ilere ve iyerlerine, bu iyerlerinin iverenleri ile iveren vekillerine, rak ve stajyerler de dhil olmak zere tm alanlarna faaliyet konularna baklmakszn uygulanr. (2) Ancak aada belirtilen faaliyetler ve kiiler hakknda bu Kanun hkmleri uygulanmaz: a) Fabrika, bakm merkezi, dikimevi ve benzeri iyerlerindekiler hari Trk Silahl Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli stihbarat Tekilat Mstearlnn faaliyetleri. b) Afet ve acil durum birimlerinin mdahale faaliyetleri. c) Ev hizmetleri. ) alan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabna mal ve hizmet retimi yapanlar. d) Hkml ve tutuklulara ynelik infaz hizmetleri srasnda, iyiletirme kapsamnda yaplan i yurdu, eitim, gvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri. MADDE 3 Tanmlar (1) Bu Kanunun uygulanmasnda; a) Bakanlk: alma ve Sosyal Gvenlik Bakanln, b) alan: Kamu veya zel iyerlerinde istihdam edilen ger ek kiiyi, c) alan temsilcisi: sal ve gvenlii ile ilgili almalara katlma, almalar izleme, tedbir alnmasn isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda alanlar temsil etmeye yetkili alan, ) Destek eleman: Asli grevinin yannda i sal ve gvenlii ile ilgili nleme, koruma, tahliye, yangnla mcadele, ilk yardm ve benzeri konularda zel olarak grevlendirilmi uygun donanm ve eitime sahip kiiyi, d) Eitim kurumu: gvenlii uzman, iyeri hekimi ve dier salk personelinin eitimlerini vermek zere Bakanlka yetkilendirilen kamu kurum ve kurulu larn, niversiteleri ve Trk Ticaret Kanununa gre faaliyet gsteren irketler tarafndan kurulan messeseleri, e) Gen alan: Onbe yan bitirmi ancak onsekiz yan doldurmam alan, f) gvenlii uzman: sal ve gvenlii alannda grev yapmak zere Bakanlka yetkilendirilmi, i gvenlii uzmanl belgesine sahip mhendis, mimar veya teknik eleman, g) kazas: yerinde veya iin yrtm nedeniyle meydana gelen, lme sebebiyet veren veya vcut btnln ruhen ya da bedenen zre uratan olay, ) veren: alan istihdam eden gerek veya tzel kii yahut tzel kiilii olmayan kurum ve kurulular, h) yeri: Mal veya hizmet retmek amacyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile alann birlikte rgtlendii, iverenin iyerinde rettii mal veya hizmet ile nitelik ynnden ball bulunan ve ayn ynetim altnda rgtlenen iyerine bal yerler ile dinlenme, ocuk emzirme, yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, beden ve mesleki eitim yerleri ve avlu gibi dier eklentileri ieren organizasyonu, ) yeri hekimi: sal ve gvenlii alannda grev yapmak zere Bakanlka yetkilendirilmi, iyeri hekimlii belgesine sahip hekimi, i) yeri salk ve gvenlik birimi: yerinde i sal ve gvenlii hizmetlerini yrtmek zere kurulan, gerekli donanm ve personele sahip olan birimi, j) Konsey: Ulusal Sal ve Gvenlii Konseyini, k) Kurul: sal ve gvenlii kurulunu, 1) Meslek hastal: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya kan hastal, m) Ortak salk ve gvenlik birimi: Kamu kurum ve kurulular, organize sanayi blgeleri ile Trk Ticaret Kanununa gre faaliyet gsteren irketler tarafndan, iyerlerine i sal ve gvenlii hizmetlerini sunmak zere kurulan gerekli donanm ve personele sahip olan ve Bakanlka yetkilendirilen birimi, n) nleme: yerinde yrtlen ilerin btn safhalarnda i sal ve gvenlii ile ilgili riskleri ortadan kaldrmak veya azaltmak iin planlanan ve alnan tedbirlerin tmn,

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 187

o) Risk: Tehlikeden kaynaklanan kayp, yaralanma ya da zararl sonu meydana gelme ihtimali, 188 ) Risk deerlendirmesi: yerinde var olan ya da dardan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dnmesine yol aan faktrler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlatrlmas amacyla yaplmas gerekli almalar, p) Tehlike: yerinde var olan ya da d ardan gelebilecek, alan veya iyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini, r) Tehlike snf: sal ve gvenlii asndan, yaplan iin zellii, iin her safhasnda kullanlan veya ortaya kan maddeler, i ekipman, retim yntem ve ekilleri, alma ortam ve artlar ile ilgili dier hususlar dikkate alnarak iyeri iin belirlenen tehlike grubunu, s) Teknik eleman: Teknik retmen, fiziki ve kimyager unvanna sahip olanlar ile niversitelerin i sal ve gvenlii program mezunlarn, ) yeri hemiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayl Hemirelik Kanununa gre hemirelik mesleini icra etmeye yetkili, i sal ve gvenlii alannda grev yapmak zere Bakanlka yetkilendirilmi iyeri hemirelii belgesine sahip hemire/salk memurunu, ifade eder. t) veren vekilleri veren adna hareket eden, iin ve iyerinin ynetiminde grev alan iveren vekilleri, bu Kanunun uygulanmas bakmndan iveren saylr. MADDE 4 verenin genel ykmll (1) veren, alanlarn ile ilgili salk ve gvenliini salamakla ykml olup bu erevede; a) Mesleki risklerin nlenmesi, eitim ve bilgi verilmesi dhil her trl tedbirin alnmas, organizasyonun yaplmas, gerekli ara ve gerelerin salanmas, salk ve gvenlik tedbirlerinin deien artlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyiletirilmesi iin almalar yapar. b) yerinde alnan i sal ve gvenlii tedbirlerine uyulup uyulmadn izler, denetler ve uygunsuzluklarn giderilmesini salar. c) Risk deerlendirmesi yapar veya yaptrr. ) alana grev verirken, alann salk ve gvenlik ynnden ie uygunluunu gz nne alr. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dndaki alanlarn hayati ve zel tehlike bulunan yerlere girmemesi iin gerekli tedbirleri alr. (2) yeri dndaki uzman kurululardan hizmet alnmas, iverenin sorumluluklarn ortadan kaldrmaz. (3) alanlarn i sal ve gvenlii alanndaki ykmllkleri, iverenin sorumluluklarn etkilemez. (4) veren, i sal ve gvenlii tedbirlerinin maliyetini alanlara yanstamaz. MADDE 5 Risklerden korunma ilkeleri (1) verenin ykmllklerinin yerine getirilmesinde aadaki ilkeler gz nnde bulundurulur: a) Risklerden kanmak. b) Kanlmas mmkn olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynanda mcadele etmek. ) in kiilere uygun hale getirilmesi iin iyerlerinin tasarm ile i ekipman, alma ekli ve retim metotlarnn seiminde zen gstermek, zellikle tekdze alma ve retim temposunun salk ve gvenlie olumsuz etkilerini nlemek, nlenemiyor ise en aza indirmek. d) Teknik gelimelere uyum salamak. e) Tehlikeli olan, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla deitirmek. f) Teknoloji, i organizasyonu, alma artlar, sosyal ilikiler ve alma ortam ile ilgili faktrlerin etkilerini kapsayan tutarl ve genel bir nleme politikas gelitirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kiisel korunma tedbirlerine gre ncelik vermek. ) alanlara uygun talimatlar vermek. MADDE 6 sal ve gvenlii hizmetleri (1) Mesleki risklerin nlenmesi ve bu risklerden korunmaya ynelik almalar da kapsayacak, i sal ve gvenlii hizmetlerinin sunulmas iin iveren; a) alanlar arasndan i gvenlii uzman, iyeri hekimi ve dier salk personeli grevlendirir. alanlar arasnda belirlenen niteliklere sahip personel bulunmamas hlinde, bu hizmetin tamamn veya bir ksmn ortak salk ve gvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Gerekli belgeye sahip olmas hlinde, tehlike snf ve alan says dikkate alnarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi stlenebilir. b) Grevlendirdikleri kii veya hizmet ald kurum ve kurulularn grevlerini yerine getirmeleri amacyla ara, gere, mekn ve zaman gibi gerekli btn ihtiyalarn karlar.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 188

c) yerinde salk ve gvenlik hizmetlerini yrtenler arasnda i birlii salar. 189 ) Grevlendirdikleri kii veya hizmet ald kurum ve kurulular tarafndan i sal ve gvenlii ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazl olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. d) alanlarn salk ve gvenliini etkiledii bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakknda; grevlendirdikleri kii veya hizmet ald kurum ve kurulular, baka iyerlerinden almak zere kendi iyerine gelen alanlar ve bunlarn iverenlerini bilgilendirir. (2) 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayl Kamu hale Kanunu kapsamndaki kamu kurum ve kurulular; i sal ve gvenlii hizmetlerini, Salk Bakanlna ait dner sermayeli kurululardan dorudan alabilecei gibi 4734 sayl Kanun hkmleri erevesinde de alabilir. (3) Tam sreli iyeri hekimi grevlendirilen iyerlerinde, salk personeli grevlendirilmesi zorunlu deildir. MADDE 7 sal ve gvenlii hizmetlerinin desteklenmesi (1) sal ve gvenlii hizmetlerinin salanmas iin, Bakanlka aadaki artlarla destek salanr a) Kamu kurum ve kurulular hari ondan az alan bulunanlardan, ok tehlikeli ve tehlikeli snfta yer alan iyerleri faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az alan bulunanlardan az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinin de faydalanmasna karar verebilir. b) Giderler, i kazas ve meslek hastal bakmndan ksa vadeli sigorta kollar iin toplanan primlerden kaynak aktarlmak suretiyle, Sosyal Gvenlik Kurumu tarafndan finanse edilir. c) Uygulamada, Sosyal Gvenlik Kurumu kaytlar esas alnr. ) Bu Kanun ve dier mevzuat gereince yaplan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettii kiilerin sigortallk bildiriminde bulunmad tespit edilen iverenlerden, tespit tarihine kadar yap lan demeler yasal faizi ile birlikte Sosyal Gvenlik Kurumunca tahsil edilir ve bu durumdaki iverenler, salanan destekten yl sreyle faydalanamaz. d) Uygulamaya ilikin olarak ortaya kabilecek tereddtleri gidermeye, uygulamay ynlendirmeye ve doabilecek sorunlar zmeye Bakanlk yetkilidir. (2) Aadaki konular ile bunlara ilikin usul ve esaslar, Maliye Bakanlnn uygun gr alnarak Bakanlka karlan ynetmelikle belirlenir: a) sal ve gvenlii hizmetlerinin yerine getirilmesi iin salanacak destein uygulanmas. b) Destek salanacak ondan az alan bulunan iyerlerinin zellikleri gz nnde bulundurularak; Sosyal Gvenlik Kurumu tarafndan denecek i sal ve gvenlii hizmet bedellerinin tespiti, destek olunacak ksm ve denme ekli. c) Destekten faydalanabilecek iyerlerinin tamas gereken artlar. ) sal ve gvenlii hizmeti verecek kurulularn zellikleri. (3) Etkinlik ve srekliliin salanmas amacyla; Bakanlk tarafndan Salk Bakanl, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl ve ilgili meslek kurulularyla i birlii yaplabilir. MADDE 8 yeri hekimleri ve i gvenlii uzmanlar (1) yeri hekimi ve i gvenlii uzmanlarnn hak ve yetkileri, grevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kstlanamaz. Bu kiiler, grevlerini meslein gerektirdii etik ilkeler ve mesleki bamszlk ierisinde yrtr. (2) yeri hekimi ve i gvenlii uzmanlar; grevlendirildikleri iyerlerinde i sal ve gvenliiyle ilgili alnmas gereken tedbirleri iverene yazl olarak bildirir; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin iveren tarafndan yerine getirilmemesi hlinde, bu hususu Bakanln yetkili birimine bildirir. (3) Hizmet sunan kurulular ile iyeri hekimi ve i gvenlii uzmanlar, i sal ve gvenlii hizmetlerinin yrtlmesindeki ihmallerinden dolay, hizmet sunduklar iverene kar sorumludur. (4) alann lm veya maluliyetiyle sonulanacak ekilde vcut btnlnn bozulmasna neden olan i kazas veya meslek hastalnn meydana gelmesinde ihmali tespit edilen iyeri hekimi veya i gvenlii uzmannn yetki belgesi askya alnr. (5) gvenlii uzmanlarnn grev alabilmeleri iin; ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde (A) snf, tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde en az (B) snf, az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde ise en az (C) snf i gvenlii uzmanl belgesine sahip olmalar art aranr. Bakanlk, i gvenlii uzmanlarnn ve iyeri hekimlerinin grevlendirilmesi konusunda sektrel alanda zel dzenleme yapabilir. (6) Belirlenen alma sresi nedeniyle iyeri hekimi ve i gvenlii uzmannn tam sreli grevlendirilmesi gereken durumlarda; iveren, iyeri salk ve gvenlik birimi kurar. Bu durumda, alanlarn tabi olduu kanun hkmleri sakl kalmak kaydyla, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayl Kanununa gre belirlenen haftalk alma sresi dikkate alnr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 189

(7) Kamu kurum ve kurulularnda ilgili mevzuata gre altrlan iyeri hekimi veya i gvenlii 190 uzman olma niteliini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmalar artyla asli grevlerinin yannda, belirlenen alma sresine riayet ederek almakta olduklar kurumda veya ilgili personelin muvafakati ve st yneticinin onay ile dier kamu kurum ve kurulularnda grevlendirilebilir. Bu ekilde grevlendirilecek personele, grev yapt her saat iin (200) gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm tutarnda ilave deme, hizmet alan kurum tarafndan yaplr. Bu demeden damga vergisi hari herhangi bir kesinti yaplmaz. Bu durumdaki grevlendirmeye ilikin ilave demelerde, gnlk mesai saatlerine bal kalmak kaydyla, aylk toplam seksen saatten fazla olan grevlendirmeler dikkate alnmaz. (8) Kamu salk hizmetlerinde tam sreli almaya ilikin mevzuat hkmleri sakl kalmak kaydyla, iyeri hekimlerinin ve dier salk personelinin iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimlerinde grevlendirilmelerinde ve hizmet verilen iyerlerinde alanlarla snrl olmak zere grevlerini yerine getirmelerinde, dier kanunlarn kstlayc hkmleri uygulanmaz. MADDE 9 Tehlike snfnn belirlenmesi (1) yeri tehlike snflar; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanununun 83 nc maddesine gre belirlenen ksa vadeli sigorta kollar prim tarifesi de dikkate alnarak, Sal ve Gvenlii Genel Mdrnn Bakanlnda ilgili taraflarca oluturulan komisyonun grleri dorultusunda, Bakanlka karlacak tebli ile tespit edilir. (2) yeri tehlike snflarnn tespitinde, o iyerinde yaplan asl i dikkate alnr. MADDE 10 Risk deerlendirmesi, kontrol, lm ve aratrma (1) veren, i sal ve gvenlii ynnden risk deerlendirmesi yapmak veya yaptrmakla ykmldr. Risk deerlendirmesi yaplrken aadaki hususlar dikkate alnr: a) Belirli risklerden etkilenecek alanlarn durumu. b) Kullanlacak i ekipman ile kimyasal madde ve mstahzarlarn seimi. c) yerinin tertip ve dzeni. ) Gen, yal, engelli, gebe veya emziren alanlar gibi zel politika gerektiren gruplar ile kadn alanlarn durumu. (2) veren, yaplacak risk deerlendirmesi sonucu alnacak i sal ve gvenlii tedbirleri ile kullanlmas gereken koruyucu donanm veya ekipman belirler. (3) yerinde uygulanacak i sal ve gvenlii tedbirleri, alma ekilleri ve retim yntemleri; alanlarn salk ve gvenlik ynnden korunma dzeyini ykseltecek ve iyerinin idari yaplanmasnn her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmaldr. (4) veren, i sal ve gvenlii ynnden alma ortamna ve alanlarn bu ortamda maruz kald risklerin belirlenmesine ynelik gerekli kontrol, lm, inceleme ve aratrmalarn yaplmasn salar. MADDE 11 Acil durum planlar, yangnla mcadele ve ilk yardm (1) veren; a) alma ortam, kullanlan maddeler, i ekipman ile evre artlarn dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumlar nceden deerlendirerek, alanlar ve alma evresini etkilemesi mmkn ve muhtemel acil durumlar belirler ve bunlarn olumsuz etkilerini nleyici ve snrlandrc tedbirleri alr. b) Acil durumlarn olumsuz etkilerinden korunmak zere gerekli lm ve deerlendirmeleri yapar, acil durum planlarn hazrlar. c) Acil durumlarla mcadele iin iyerinin bykl ve tad zel tehlikeler, yaplan iin nitelii, alan says ile iyerinde bulunan dier kiileri dikkate alarak; nleme, koruma, tahliye, yangnla mcadele, ilk yardm ve benzeri konularda uygun donanma sahip ve bu konularda eitimli yeterli sayda kiiyi grevlendirir, ara ve gereleri salayarak eitim ve tatbikatlar yaptrr ve ekiplerin her zaman hazr bulunmalarn salar. ) zellikle ilk yardm, acil tbbi mdahale, kurtarma ve yangnla mcadele konularnda, iyeri dndaki kurulularla irtibat salayacak gerekli dzenlemeleri yapar. MADDE 12 Tahliye (1) Ciddi, yakn ve nlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda iveren; a) alanlarn ii brakarak derhal alma yerlerinden ayrlp gvenli bir yere gidebilmeleri iin, nceden gerekli dzenlemeleri yapar ve alanlara gerekli talimatlar verir. b) Durumun devam etmesi hlinde, zorunluluk olmadka, gerekli donanma sahip ve zel olarak grevlendirilenler dndaki alanlardan ilerine devam etmelerini isteyemez. (2) veren, alanlarn kendileri veya dier kiilerin gvenlii iin ciddi ve yakn bir tehlike ile karlatklar ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonularn nlenmesi iin, bilgileri ve mevcut teknik donanmlar erevesinde mdahale edebilmelerine imkn salar.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 190

MADDE 13 almaktan kanma hakk 191 (1) Ciddi ve yakn tehlike ile kar karya kalan alanlar kurula, kurulun bulunmad iyerlerinde ise iverene bavurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin al nmasna karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, i veren ise derhl kararn verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, alana ve alan temsilcisine yazl olarak bildirilir. (2) Kurul veya iverenin alann talebi ynnde karar vermesi hlinde alan, gerekli tedbirler alnncaya kadar almaktan kanabilir. alanlarn almaktan kand dnemdeki creti ile kanunlardan ve i szlemesinden doan dier haklar sakldr. (3) alanlar ciddi ve yakn tehlikenin nlenemez olduu durumlarda birinci fkradaki usule uymak zorunda olmakszn iyerini veya tehlikeli blgeyi terk ederek belirlenen gvenli yere gider. alanlarn bu hareketlerinden dolay haklar kstlanamaz. (4) szlemesiyle alanlar, talep etmelerine ramen gerekli tedbirlerin alnmad durumlarda, tabi olduklar kanun hkmlerine gre i szlemelerini feshedebilir. Toplu szleme veya toplu i szlemesi ile alan kamu personeli, bu maddeye gre almad dnemde fiilen alm saylr. (5) Bu Kanunun 25 inci maddesine gre iyerinde iin durdurulmas hlinde, bu mad. hkmleri uygulanmaz. MADDE 14 kazas ve meslek hastalklarnn kayt ve bildirimi (1) veren; a) Btn i kazalarnn ve meslek hastalklarnn kaydn tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporlar dzenler. b) yerinde meydana gelen ancak yaralanma veya lme neden olmad halde iyeri ya da i ekipmannn zarara uramasna yol aan veya alan, iyeri ya da i ekipmann zarara uratma potansiyeli olan olaylar inceleyerek bunlar ile ilgili raporlar dzenler. (2) veren, aadaki hallerde belirtilen srede Sosyal Gvenlik Kurumuna bildirimde bulunur: a) kazalarn kazadan sonraki i gn iinde. b) Salk hizmeti sunucular veya iyeri hekimi tarafndan kendisine bildirilen meslek hastalklarn, rendii tarihten itibaren i gn iinde. (3) yeri hekimi veya salk hizmeti sunucular; meslek hastal n tans koyduklar vakalar, Sosyal Gvenlik Kurumu tarafndan yetkilendirilen salk hizmeti sunucularna sevk eder. (4) Salk hizmeti sunucular kendilerine intikal eden i kazalarn, yetkilendirilen salk hizmeti sunucular ise meslek hastal tans koyduklar vakalar en ge on gn iinde Sosyal Gvenlik Kurumuna bildirir. (5) Bu mad. uygulanmasna ilikin usul ve esaslar, Salk Bakanlnn gr alnarak Bakanlka belirlenir. MADDE 15 Salk gzetimi veren; a) alanlarn iyerinde maruz kalacaklar salk ve gvenlik risklerini dikkate alarak salk gzetimine tabi tutulmalarn salar. b) Aadaki hallerde alanlarn salk muayenelerinin yaplmasn salamak zorundadr: 1) e girilerinde. 2) deiikliinde. 3) kazas, meslek hastal veya salk nedeniyle tekrarlanan iten uzaklamalarndan sonra ie dnlerinde talep etmeleri hlinde. 4) in devam sresince, alann ve iin nitelii ile iyerinin tehlike snfna gre Bakanlka belirlenen dzenli aralklarla. (2) Tehlikeli ve ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde alacaklar, yapacaklar ie uygun olduklarn belirten salk raporu olmadan ie balatlamaz. (3) Bu Kanun kapsamnda alnmas gereken salk raporlar, iyeri salk ve gvenlik biriminde veya hizmet alnan ortak salk ve gvenlik biriminde grevli olan iyeri hekiminden alnr. Raporlara itirazlar Salk Bakanl tarafndan belirlenen hakem hastanelere yaplr, verilen kararlar kesindir. (4) Salk gzetiminden doan maliyet ve bu gzetimden kaynakl her trl ek maliyet iverence karlanr, (5) Salk muayenesi yaptrlan alann hayat ve itibar korunmas asndan salk bilgileri gizli tutulur. MADDE 16 alanlarn bilgilendirilmesi (1) yerinde i sal ve gvenliinin salanmas ve srdrlebilmesi amacyla iveren, alanlar ve alan temsilcilerini iyerinin zelliklerini de dikkate alarak aadaki konularda bilgilendirir: a) yerinde karlalabilecek salk ve gvenlik riskleri, koruyucu ve nleyici tedbirler. b) Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar. c) lk yardm, , afetler ve yangnla mcadele ve tahliye ileri konusunda grevlendirilen kiiler.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 191

(2) veren; 192 a) 12 nci maddede belirtilen ciddi ve yakn tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan btn alanlar, tehlikeler ile bunlardan doan risklere kar alnm tedbirler hakknda derhal bilgilendirir. b) Baka iyerlerinden almak zere kendi iyerine gelen alanlarn birinci fkrada belirtilen bilgileri almalarn salamak zere, sz konusu alanlarn iverenlerine gerekli bilgileri verir. c) Risk deerlendirmesi, i sal ve gvenlii ile ilgili koruyucu ve nleyici tedbirler, lm, analiz, teknik kontrol, kaytlar, raporlar ve teftiten elde edilen bilgilere, alan temsilcilerinin ulamasn salar. MADDE 17 alanlarn eitimi (1) veren, alanlarn i sal ve gvenlii eitimlerini almasn salar. Bu eitim zellikle; ie balamadan nce, alma yeri veya i deiikliinde, i ekipmannn deimesi hlinde veya yeni teknoloji uygulanmas hlinde verilir. Eitimler, deien ve ortaya kan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiinde ve dzenli aralklarla tekrarlanr. (2) alan temsilcileri zel olarak eitilir. (3) Mesleki eitim alma zorunluluu bulunan tehlikeli ve ok tehlikeli snfta yer alan ilerde, yapaca ile ilgili mesleki eitim aldn belgeleyemeyenler altrlamaz. (4) kazas geiren veya meslek hastalna yakalanan alana ie balamadan nce, sz konusu kazann veya meslek hastalnn sebepleri, korunma yollar ve gvenli alma yntemleri ile ilgili ilave eitim verilir. Ayrca, herhangi bir sebeple alt aydan fazla sreyle iten uzak kalanlara, tekrar ie balatlmadan nce bilgi yenileme eitimi verilir. (5) Tehlikeli ve ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde; yaplacak ilerde karlalacak salk ve gvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatlar ieren eitimin alndna dair belge olmakszn, baka iyerlerinden almak zere gelen alanlar ie balatlamaz. (6) Geici i ilikisi kurulan iveren, i sal ve gvenlii risklerine kar gerekli eitimin verilmesini salar. (7) Bu madde kapsamnda verilecek eitimin maliyeti alanlara yanstlamaz. Eitimlerde geen sre alma sresinden saylr. Eitim srelerinin haftalk alma sresinin zerinde olmas hlinde, bu sreler fazla srelerle alma veya fazla alma olarak deerlendirilir. MADDE 18 alanlarn grlerinin alnmas ve katlmlarnn salanmas (1) veren, gr alma ve katlmn salanmas konusunda, alanlara veya iki ve daha fazla alan temsilcisinin bulunduu iyerlerinde varsa iyeri yetkili sendika temsilcilerine yoksa alan temsilcilerine aadaki imknlar salar: a) sal ve gvenlii ile ilgili konularda grlerinin alnmas, teklif getirme hakknn tannmas ve bu konulardaki grmelerde yer alma ve katlmlarnn salanmas. b) Yeni teknolojilerin uygulanmas, seilecek i ekipman, alma ortam ve artlarnn alanlarn salk ve gvenliine etkisi konularnda grlerinin alnmas. (2) veren, destek elemanlar ile alan temsilcilerinin aadaki konularda grlerinin alnmasn salar: a) yerinden grevlendirilecek veya iyeri dndan hizmet alnacak iyeri hekimi, i gvenlii uzman ve dier personel ile ilk yardm, yangnla mcadele ve tahliye ileri iin kiilerin grevlendirilmesi. b) Risk deerlendirmesi yaplarak, alnmas gereken koruyucu ve nleyici tedbirlerin ve kullanlmas gereken koruyucu donanm ve ekipmann belirlenmesi. c) Salk ve gvenlik risklerinin nlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yrtlmesi. ) alanlarn bilgilendirilmesi. d) alanlara verilecek eitimin planlanmas. (3) alanlarn veya alan temsilcilerinin, iyerinde i sal ve gvenlii iin alnan nlemlerin yetersiz olduu durumlarda veya tefti srasnda, yetkili makama bavurmalarndan dolay haklar kstlanamaz. MADDE 19 alanlarn ykmllkleri (1) alanlar, i sal ve gvenlii ile ilgili aldklar eitim ve iverenin bu konudaki talimatlar dorultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptklar iten etkilenen dier alanlarn salk ve gvenliklerini tehlikeye drmemekle ykmldr. (2) alanlarn, iveren tarafndan verilen eitim ve talimatlar dorultusunda ykmllkleri unlardr: a) yerindeki makine, cihaz, ara, gere, tehlikeli madde, tama ekipman ve dier retim aralarn kurallara uygun ekilde kullanmak, bunlarn gvenlik donanmlarn doru olarak kullanmak, keyfi olarak karmamak ve deitirmemek. b) Kendilerine salanan kiisel koruyucu donanm doru kullanmak ve korumak. c) yerindeki makine, cihaz, ara, gere, tesis ve binalarda salk ve gvenlik ynnden ciddi ve yakn bir tehlike ile karlatklarnda, iverene veya alan temsilcisine derhal haber vermek.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 192

) Teftie yetkili makam tarafndan iyerinde tespit edilen noksanlk ve mevzuata aykrlklarn 193 giderilmesi konusunda, iveren ve alan temsilcisi ile i birlii yapmak. d) Kendi grev alannda, SG nin salanmas iin iveren ve alan temsilcisi ile i birlii yapmak. MADDE 20 alan temsilcisi (1) veren; iyerinin deiik blmlerindeki riskler ve alan saylarn gz nnde bulundurarak dengeli dalma zen gstermek kaydyla, alanlar arasnda yaplacak seim veya seimle belirlenemedii durumda atama yoluyla, aada belirtilen saylarda alan temsilcisini grevlendirir: a) ki ile elli arasnda alan bulunan iyerlerinde bir. b) Elli bir ile yz arasnda alan bulunan iyerlerinde iki. c) Yz bir ile be yz arasnda alan bulunan iyerlerinde . ) Be yz bir ile bin arasnda alan bulunan iyerlerinde drt. d) Bin bir ile iki bin arasnda alan bulunan iyerlerinde be. e) ki bin bir ve zeri alan bulunan iyerlerinde alt. (2) Birden fazla alan temsilcisinin bulunmas durumunda ba temsilci, alan temsilcileri arasnda yaplacak seimle belirlenir. (3) alan temsilcileri, tehlike kaynann yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan riskin azalt lmas iin, iverene neride bulunma ve iverenden gerekli tedbirlerin alnmasn isteme hakkna sahiptir. (4) Grevlerini yrtmeleri nedeniyle, alan temsilcileri ve destek elemanlar nn haklar kstlanamaz ve grevlerini yerine getirebilmeleri iin iveren tarafndan gerekli imknlar salanr. (5) yerinde yetkili sendika bulunmas hlinde, sendika temsilcileri alan temsilcisi olarak da grev yapar. MADDE 21 Ulusal Sal ve Gvenlii Konseyi (1) lke genelinde i sal ve gvenlii ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi iin tavsiyelerde bulunmak zere Konsey kurulmutur. (2) Konsey, Bakanlk Mstearnn bakanlnda aada belirtilen yelerden oluur: a) Bakanlk Sal ve Gvenlii Genel Mdr, alma Genel Mdr, Tefti Kurulu Bakan ve Sosyal Gvenlik Kurumu Bakanlndan bir genel mdr. b) Bilim, Sanayi ve Teknoloji, evre ve ehircilik, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gda, Tarm ve Hayvanclk, Kalknma, Mill Eitim ile Salk bakanlklarndan ilgili birer genel mdr. c) Yksekretim Kurulu Bakanlndan bir yrtme kurulu yesi, Devlet Personel Bakanlndan bir bakan yardmcs. ) veren, ii ve kamu grevlileri sendikalar st kurulularnn en fazla yeye sahip ilk nden, Trkiye Odalar ve Borsalar Birliinden, Trkiye Esnaf ve Sanatkrlar Konfederasyonundan, Trk Tabipleri Birliinden, Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birliinden ve Trkiye Ziraat Odalar Birliinden konuyla ilgili veya grevli birer ynetim kurulu yesi. d) htiya duyulmas hlinde Sal ve Gvenlii Genel Mdrnn teklifi ve Konseyin karar ile , i sal ve gvenlii konusunda faaliyet gsteren kurum veya kurululardan en fazla iki temsilci. (3) kinci fkrann (d) bendi kapsamnda belirlenen Konsey yeleri, iki yl iin seilir ve st ste iki olaan toplantya katlmaz ise ilgili kurum veya kuruluun yelii sona erer. (4) Konseyin sekretaryas, Sal ve Gvenlii Genel Mdrlnce yrtlr. (5) Konsey, toplantya katlanlarn salt ounluu ile karar verir. Oylarn eitlii hlinde bakann oyu karar belirler. ekimser oy kullanlamaz. (6) Konsey ylda iki defa olaan toplanr. Bakann veya yelerin te birinin teklifi ile olaanst toplanabilir. (7) Konseyin alma usul ve esaslar Bakanlk tarafndan belirlenir. MADDE 22 sal ve gvenlii kurulu (1) Elli ve daha fazla alann bulunduu ve alt aydan fazla sren srekli ilerin yapld iyerlerinde iveren, i sal ve gvenlii ile ilgili almalarda bulunmak zere kurul oluturur. (2) Alt aydan fazla sren asl iveren-alt iveren ilikisinin bulunduu hallerde; a) Asl iveren ve alt iveren tarafndan ayr ayr kurul oluturulmu ise, faaliyetlerin yrtlmesi ve kararlarn uygulanmas konusunda i birlii ve koordinasyon asl iverence salanr. b) Asl iveren tarafndan kurul oluturulmu ise, kurul oluturmas gerekmeyen alt iveren, koordinasyonu salamak zere vekleten yetkili bir temsilci atar. c) yerinde kurul oluturmas gerekmeyen asl iveren, alt iverenin oluturduu kurula i birlii ve koordinasyonu salamak zere vekleten yetkili bir temsilci atar. ) Kurul oluturmas gerekmeyen asl iveren ve alt iverenin toplam alan says elliden fazla ise, koordinasyonu iverence yaplmak kaydyla, asl iveren ve alt iveren tarafndan birlikte kurul oluturulur.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 193

(3) Ayn alma alannda birden fazla iverenin bulunmas ve bu iverenlerce birden fazla kurulun 194 oluturulmas hlinde iverenler, birbirlerinin almalarn etkileyebilecek kurul kararlar hakknda dier iverenleri bilgilendirir. MADDE 23 sal ve gvenliinin koordinasyonu (1) Ayn alma alann birden fazla iverenin paylamas durumunda iverenler; i hijyeni ile i sal ve gvenlii nlemlerinin uygulanmasnda i birlii yapar, yaplan iin yaps gz nne alnarak mesleki risklerin nlenmesi ve bu risklerden korunmas almalarn koordinasyon iinde yapar, birbirlerini ve alan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir. (2) Birden fazla iyerinin bulunduu i merkezleri, i hanlar, sanayi blgeleri veya siteleri gibi yerlerde, i sal ve gvenlii konusundaki koordinasyon ynetim tarafndan salanr. Ynetim, iyerlerinde i sal ve gvenlii ynnden dier iyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almalar iin iverenleri uyarr. Bu uyarlara uymayan iverenleri Bakanla bildirir. MADDE 24 Tefti, inceleme, aratrma, mfettiin yetki, ykmllk ve sorumluluu (1) Bu Kanun hkmlerinin uygulanmasnn izlenmesi ve teftii, i sal ve gvenlii ynnden tefti yapmaya yetkili Bakanlk i mfettilerince yaplr. Bu Kanun kapsamnda yaplacak tefti ve incelemelerde, 4857 sayl Kanunun 92, 93, 96, 97 ve 107 nci maddeleri uygulanr. (2) Bakanlk, iyerlerinde i sal ve gvenlii konularnda lm, inceleme ve aratrma yapmaya, bu amala numune almaya ve eitim kurumlar ile ortak salk ve gvenlik birimlerinde kontrol ve denetim yapmaya yetkilidir. Bu konularda yetkilendirilenler mmkn olduu kadar ii aksatmamak, iverenin ve iyerinin meslek srlar ile grdkleri ve rendikleri hususlar tamamen gizli tutmakla ykmldr. Kontrol ve denetimin usul ve esaslar Bakanlka dzenlenir. (3) Askeri iyerleriyle yurt gvenlii iin gerekli maddeler retilen iyerlerinin denetim ve teftii konusu ve sonularna ait ilemler, Mill Savunma Bakanl ile birlikte hazrlanacak ynetmelie gre yrtlr MADDE 25 in durdurulmas (1) yerindeki bina ve eklentilerde, alma yntem ve ekillerinde veya i ekipmanlarnda alanlar iin hayati tehlike oluturan bir husus tespit edildiinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin nitelii ve bu tehlikeden doabilecek riskin etkileyebilecei alan ile alanlar dikkate alnarak, iyerinin bir blmnde veya tamamnda i durdurulur. Ayrca ok tehlikeli snfta yer alan maden, metal ve yap ileri ile tehlikeli kimyasallarla allan ilerin yapld veya byk endstriyel kazalarn olabilecei iyerlerinde, risk deerlendirmesi yaplmam olmas durumunda i durdurulur. (2) sal ve gvenlii bakmndan teftie yetkili i mfettiinden oluan heyet, i sal ve gvenlii bakmndan teftie yetkili i mfettiinin tespiti zerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gn ierisinde iin durdurulmasna karar verebilir. Ancak tespit edilen hususun acil mdahaleyi gerektirmesi hlinde; tespiti yapan i mfettii, heyet tarafndan karar alnncaya kadar geerli olmak kaydyla ii durdurur. (3) in durdurulmas karar, ilgili mlki idare amirine ve iyeri dosyasnn bulunduu alma ve Kurumu il mdrlne bir gn iinde gnderilir. in durdurulmas karar, mlki idare amiri tarafndan yirmi drt saat iinde yerine getirilir. Ancak, tespit edilen hususun acil mdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen i in durdurulmas karar, mlki idare amiri tarafndan ayn gn yerine getirilir. (4) veren, yerine getirildii tarihten itibaren alt i gn iinde, yetkili i mahkemesinde iin durdurulmas kararna itiraz edebilir. tiraz, iin durdurulmas kararnn uygulanmasn etkilemez. Mahkeme itiraz ncelikle grr ve alt i gn iinde karara balar. Mahkeme karar kesindir. (5) verenin iin durdurulmasn gerektiren hususlarn giderildiini Bakanla yazl olarak bildirmesi hlinde, en ge yedi gn iinde iyerinde inceleme yaplarak iverenin talebi sonulandrlr. (6) veren, iin durdurulmas sebebiyle isiz kalan alanlara cretlerini demekle veya cretlerinde bir dklk olmamak zere meslek veya durumlarna gre baka bir i vermekle ykmldr. MADDE 26 dari para cezalar ve uygulanmas (1) Bu Kanunun; ngrlen ynetmeliklerde belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene, uyulmayan her hkm iin tespit edildii tarihten itibaren aylk olarak Trk Liras, idari para cezas verilir. (2) Bu Kanunda belirtilen idari para cezalar gerekesi belirtilmek suretiyle alma ve Kurumu il mdrnce verilir. Verilen idari para cezalar tebliinden itibaren otuz gn iinde denir. dari para cezalar tzel kiilii bulunmayan kamu kurum ve kurulular adna da dzenlenebilir. MADDE 27 Hkm bulunmayan haller ve muafiyet (1) alanlarn tabi olduklar kanun hkmleri sakl kalmak kaydyla, bu Kanunda hkm bulunmayan hallerde 4857 sayl Kanunun bu Kanuna aykr olmayan hkmleri uygulanr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 194

(2) Bu Kanuna gre dzenlenen katlar damga vergisinden, ilemler hartan mstesnadr. 195 (3) Bakanlk, bu Kanuna gre yaplacak i ve ilemlere ait her trl belge veya bilgiyi, elektronik ve benzeri ortamlar zerinden isteyebilir, bu ortamlar zerinden onay, yetki, bilgi ve belge verebilir. MADDE 28 Bamllk yapan maddeleri kullanma yasa (1) yerine, sarho veya uyuturucu madde alm olarak gelmek ve iyerinde alkoll iki veya uyuturucu madde kullanmak yasaktr. (2) veren; iyeri eklentilerinden saylan ksmlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi artlarla alkoll iki iilebileceini belirleme yetkisine sahiptir. (3) Aadaki alanlar iin alkoll iki kullanma yasa uygulanmaz: a) Alkoll iki yaplan iyerlerinde alan ve iin gerei olarak retileni denetlemekle grevlendirilenler. b) Kapal kaplarda veya ak olarak alkoll iki satlan veya iilen iyerlerinde iin gerei alkoll iki imek zorunda olanlar. c) inin nitelii gerei mterilerle birlikte alkoll iki imek zorunda olanlar. MADDE 29 Gvenlik raporu veya byk kaza nleme politika belgesi (1) letmeye balanmadan nce, byk endstriyel kaza oluabilecek iyerleri iin, iyerlerinin byklne gre byk kaza nleme politika belgesi veya g venlik raporu iveren tarafndan hazrlanr. (2) Gvenlik raporu hazrlama ykmll bulunan iveren, hazrladklar gvenlik raporlarnn ierik ve yeterlilikleri Bakanlka incelenmesini mteakip iyerlerini iletmeye aabilir. MADDE 30 sal ve gvenlii ile ilgili eitli ynetmelikler (1) Aadaki konular ile bunlara ilikin usul ve esaslar Bakanlka karlacak ynetmeliklerle dzenlenir: a) lgili bakanlklarn gr alnarak, i sal ve gvenliinin salanmas, srdrlmesi ve mevcut durumun iyiletirilmesi amacyla; iyeri bina ve eklentileri, i ekipman, iin her safhasnda kullanlan ve ortaya kan maddeler, alma ortam ve artlar, zel risk tayan i ekipman ve iler ile iyerleri, zel politika gerektiren gruplarn altrlmas, iin zelliine gre gece almalar ve postalar hlinde almalar, salk kurallar bakmndan daha az allmas gereken iler, gebe ve emziren kadnlarn alma artlar, emzirme odalar ve ocuk bakm yurtlarnn kurulmas veya dardan hizmet alnmas I. alan says ve tehlike snf gz nnde bulundurularak hangi iyerlerinde iyeri salk ve gvenlik biriminin kurulaca, bu birimlerin fiziki artlar ile birimlerde bulundurulacak donanm. II. yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik biriminde grev alacak iyeri hekimi, i gvenlii uzman ve dier salk personelinin nitelikleri, ie alnmalar, grevlendirilmeleri, grev, yetki ve sorumluluklar, grevlerini nasl yrtecekleri, iyerinde alan says ve iyerinin yer ald tehlike snf gz nnde bulundurularak asgari alma sreleri, iyerlerindeki tehlikeli hususlar nasl bildirecekleri, sahip olduklar belgelere gre hangi iyerlerinde grev alabilecekleri. III. sal ve gvenlii hizmeti sunacak kii, kurum ve kurulularn; grev, yetki ve ykmllkleri, belgelendirilmeleri ve yetkilendirilmeleri ile sunulacak hizmetler kapsamnda yer alan salk gzetimi ve salk raporlar, kurulularn fiziki artlar ile kurulularda bulundurulacak personel ve donanm. IV. sal ve gvenlii hizmeti sunan kii, kurum ve kurululardan iyeri tehlike snf ve alan saysna gre; hangi artlarda hizmet alnaca, grevlendirilecek veya istihdam edilecek kiilerin says, iyerinde verilecek hizmet sresi ve belirlenen grevleri hangi hallerde iverenin kendisinin stlenebilecei. b) yeri hekimi, i gvenlii uzman ve dier salk personelinin eitimleri ve belgelendirilmeleri, unvanlarna gre kimlerin hangi snf belge alabilecekleri, iyeri hekimi, i gvenlii uzman ve dier salk personeli eitimi verecek kurumlarn belgelendirilmeleri, yetkilendirilmeleri ile eitim programlarnn ve bu programlarda grev alacak eiticilerin niteliklerinin belirlenmesi ve belgelendirilmeleri, eitimlerin sonunda yaplacak snavlar ve dzenlenecek belgeler. c) Risk deerlendirmesi ile ilgili olarak; risk deerlendirmesinin hangi iyerlerinde ne ekilde yaplaca, deerlendirme yapacak kurulularn niteliklerinin belirlenmesi, gerekli izinlerin verilmesi ve iptal edilmesi. ) Salk Bakanlnn gr alnarak, iverenlerin iyerlerinde bu Kanun kapsamnda yapmakla ykml olduklar kiisel maruziyete ve alma ortamna ynelik gerekli kontrol, inceleme ve aratrmalar ile fiziksel, kimyasal ve biyolojik etmenlerle ilgili lm ve laboratuvar analizlerinin usul ve esaslar ile bu lm ve analizleri yapacak kii ve kurulularn niteliklerinin belirlenmesi, gerekli yetkilerin verilmesi ve verilen yetkilerin iptali ile yetkilendirme ve belgelendirme bedelleri. d) Yaplan iin nitelii, alan says, iyerinin bykl, kullanlan, depolanan ve retilen maddeler, i ekipman ve iyerinin konumu gibi hususlar dikkate alnarak acil durum planlarnn hazrlanmas, nleme, koruma, tahliye, ilk yardm ve benzeri konular ile bu konularda grevlendirilecek kiiler.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 195

e) alanlara ve temsilcilerine verilecek eitimler, bu eitimlerin belgelendirilmesi, 196 i sal ve gvenlii eitimi verecek kii ve kurulularda aranacak nitelikler ile mesleki eitim alma zorunluluu bulunan iler. f) Kurulun oluumu, grev ve yetkileri, alma usul ve esaslar, birden ok kurul bulunmas hlinde bu kurullar arasndaki koordinasyon ve i birlii. g) ileri Bakanl ile mtereken, iyerlerinde iin durdurulmas, hangi ilerde risk deerlendirmesi yaplmam olmas durumunda iin durdurulaca, durdurma sebeplerini gidermek iin mhrlerin geici olarak kaldrlmas, yeniden almaya izin verilme artlar, acil hallerde iin durdurulmasna karar verilinceye kadar geecek srede alnacak tedbirlerin uygulanmas. ) evre ve ehircilik Bakanl ile mtereken, byk endstriyel kazalarn nlenmesi ve etkilerinin azaltlmasiin alnacak tedbirler, byk endstriyel kaza oluabilecek iyerlerinin belirlenmesi ve snflandrlmas, byk kazanleme politika belgesi veya gvenlik raporunun hazrlanmas ve uygulanmas, gvenlik raporunun olmamas, incelenmek zere Bakanla gnderilmemesi veya Bakanlka yetersiz bulunmas durumunda iin durdurulmas ve iin devamna izin verilmesi. (2) Birinci fkrann (b) bendine gre iyeri hekimi ve dier salk personeline dair karlan ynetmelikte yer alan iyeri hekimi ve dier salk personelinin eitim programlar, alma sreleri, grev ve yetkilerine ilikin hususlarda Salk Bakanlnn uygun gr alnr. MADDE 31 Belgelendirme, ihtar ve iptaller (1) sal ve gvenlii hizmeti sunan, lm ve analizleri yapan kii, kurum, kurulular ve eitim kurumlar ile ilgili olarak yetkilendirme ve belgelendirme bedelleri, bu kii ve kurumlara getirilen kurallar n ihlali hlinde hafif, orta ve ar ihtar olarak kayda alnmas ile yetki belgelerinin geerliliinin dorudan veya ihtar puanlar esas alnarak askya alnmas ve iptaline dair usul ve esaslar Bakanlka belirlenir. MADDE 32 Deitirilen hkmler 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayl Kanununun; a) 7 nci maddesinin birinci fkrasnn son cmlesi aadaki ekilde deitirilmitir. Geici i ilikisi kurulan iveren iiye talimat verme hakkna sahiptir. b) 25 inci maddesinin birinci fkrasnn (II) numaral bendinin (d) alt bendinde yer alan veya 84 nc maddeye aykr hareket etmesi ibaresi , iyerine sarho yahut uyuturucu madde alm olarak gelmesi ya da iyerinde bu maddeleri kullanmas eklinde deitirilmitir. c) 71 inci maddesinin nc fkrasnda geen hafif iler ibaresinden sonra gelmek zere , onalt yandoldurmu fakat onsekiz yan bitirmemi gen iilerin hangi eit ilerde altrlabilecekleri ibaresi eklenmitir. MADDE 33 13/12/1983 tarihli ve 190 sayl Genel Kadro ve Usul Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin eki (I) sayl cetvelin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna ait blmnde yer alan Ba Mfettii unvanl kadrolar Bamfettii olarak deitirilmitir. MADDE 34 Ekli (I), (II) ve (III) sayl listelerde yer alan kadrolar ihdas edilerek 190 say l Kanun Hkmnde Kararnamenin eki (I) sayl cetvelin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna ait blmne eklenmi, ekli (IV) sayl listede yer alan kadrolar iptal edilerek 190 sayl Kanun Hkmnde Kararnamenin eki (I) sayl cetvelin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna ait blmnden karlmtr. MADDE 35 14/7/1965 tarihli ve 657 sayl Devlet Memurlar Kanununa ekli (II) sayl cetvelin 4. Babakanlk ve Bakanlklarda blmnde yer alan i Sal ve Gvenlii Ens. Md. ibaresi Sal ve Gvenlii Enstit Mdr olarak deitirilmitir. MADDE 36 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayl alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanuna aadaki ek madde eklenmitir. EK MADDE 2 Yayn zorunluluu Trkiye Radyo-Televizyon Kurumu ile ulusal, blgesel ve yerel yayn yapan zel televizyon kurulular ve radyolar; ayda en az altm dakika i sal ve gvenlii, alma hayatnda kayt dln nlenmesi, sosyal gvenlik, ii ve iveren ilikileri konularnda uyarc ve eitici mahiyette yaynlar yapmak zorundadr. Bu yaynlar, asgari otuz dakikas 17:00-22:00 saatleri arasnda olmak zere, 08:00-22:00 saatleri arasnda yaplr ve yaynlarn kopyalar her ay dzenli olarak Radyo ve Televizyon st Kuruluna teslim edilir.Bu programlar, Bakanlk ve bal ve ilgili kurulular, Radyo ve Televizyon st Kurulu ile ilgili dier kamu kurum ve kurulular ile bilimsel kurulular, kamu kurumu niteliinde meslek kurulular veya sivil toplum kurulular tarafndan hazrlanr veya hazrlatlr. Bu madde kapsamnda yaplan yaynlar iin herhangi bir bedel denmez. Bu yaynlarn ve srelerinin denetimi Radyo ve Televizyon st Kurulunca yaplr.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 196

MADDE 37 Yrrlkten kaldrlan hkmler 197 4857 sayl Kanunun aadaki hkmleri yrrlkten kaldrlmtr: a) 2 nci maddesinin drdnc fkras. b) 63 nc maddesinin drdnc fkras. c) 69 uncu maddesinin drdnc, beinci ve altnc fkralar. ) 77, 78, 79, 80, 81, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 95, 105 ve ge ici 2 nci maddeler. 4857 sayl Kanunun 4 nc maddesinin birinci fkrasnn (f) bendinde yer alan sal ve gvenlii hkmleri sakl kalmak zere ifadesi ile 98 inci maddesinin birinci fkrasnda yer alan 85 inci madde kapsamndaki iyerlerinde ise altrlan her ii iin bin Yeni Trk Liras, ifadesi metinden kartlmtr. GEC MADDE 1 Atflar (1) Dier mevzuatta i sal ve gvenlii ile ilgili 4857 sayl Kanuna yaplan atflar bu Kanuna yaplm saylr. GEC MADDE 2 Mevcut ynetmelikler (1) 4857 sayl Kanunun 77 nci, 78 inci, 79 uncu, 80 inci, 81 inci ve 88 inci maddelerine g re yrrle konulan ynetmeliklerin bu Kanuna aykr olmayan hkmleri, bu Kanunda ngrlen ynetmelikler yrrle girinceye kadar uygulanmaya devam olunur. GEC MADDE 3 Salk raporlar (1) alanlar iin, 4857 sayl Kanun ve dier mevzuat gerei daha nce alnm bulunan periyodik salk raporlar sresi bitinceye kadar geerlidir. GEC MADDE 4 gvenlii uzman grevlendirme ykmll (1) Bu Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde (A) snf belgeye sahip i gvenlii uzman grevlendirme ykmll, bu iyerlerinde Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren drt yl sreyle (B) snf belgeye sahip i gvenlii uzman grevlendirilmesi; tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde ise (B) snf belgeye sahip i gvenlii uzman grevlendirme ykmll, bu iyerlerinde Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren yl sreyle (C) snf belgeye sahip i gvenlii uzman grevlendirilmesi kaydyla yerine getirilmi saylr. GEC MADDE 5 Mevcut sertifika ve belgeler ile ihtar puanlar (1) Bu Kanunun yaym tarihinden nce Bakanlka verilen iyeri hekimlii, i gvenlii uzmanl ve iyeri hemiresi sertifikas veya belgesi ile Trk Tabipleri Birlii tarafndan verilen iyeri hekimlii sertifikas sahiplerinden belgeleri geersiz saylanlar, mevcut belge veya sertifikalar n bu Kanunun yaymndan itibaren bir yl iinde Bakanlka dzenlenecek belge ile deitirmeleri artyla bu Kanunla verilen btn hak ve yetkileri kullanabilirler. Ayn tarihten nce eitim kurumlarnca verilen iyeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eitimlerini tamamlayanlardan eitimleri geersiz saylanlar ilgili mevzuata gre snava girmeye hak kazanrlar. Hak sahipliinin tespitinde Bakanlk kaytlar esas alnr. (2) Bu Kanunun yaym tarihinden nce haklarnda kesinlemi yarg karar bulunmayan eitim kurumu ve ortak salk ve gvenlik birimlerine uygulanan ihtar puanlar , kaytlarda yer alan haliyle yeni yaplacak dzenlemeye aktarlr. GEC MADDE 6 yeri hekimlii yapan kurum tabiplerine yaplan cret demeleri (1) Kamu kurum ve kurulular ile mahalli idarelerde ger ekletirilmi olan iyeri hekimlii creti demeleri nedeniyle kamu grevlileri hakknda idari veya mali yarglama ve takibat yaplamaz, balatlanlar ilemden kaldrlr, bu demeler geriye tahsil ve tazmin konusu edilemez. GEC MADDE 7 (1) Bu Kanunun yaym tarihinde Ba Mfettii kadrolarnda bulunanlar, hibir ileme gerek kalmakszn Bamfettii kadrolarna atanm saylr. GEC MADDE 8 (1) Bu Kanunun yaymland tarihte Sal ve Gvenlii Merkez Mdrlnde i Sal ve Gvenlii Enstit Mdr ile i Sal ve Gvenlii Enstit Mdr Yardmcs unvanl kadrolarda bulunanlarn grevleri, bu Kanunun yaymland tarihte sona erer ve bunlar en ge bir ay iinde derece ve kademelerine uygun dier kadrolara atanr. Bunlar, yeni bir kadroya atanncaya kadar, eski kadrolarna ait aylk, ek gsterge ve her trl zam ve tazminatlar ile dier mali haklarn almaya devam eder. Sz konusu personelin atandklar tarih itibaryla eski kadrolarna ilikin olarak en son ayda aldklar aylk, ek gsterge, her trl zam ve tazminatlar, ek deme ve benzeri adlarla yaplan her trl demelerin toplam net tutarnn (bu tutar sabit bir deer olarak esas alnr); yeni atandklar kadrolara ilikin olarak yaplan aylk, ek gsterge, her trl zam ve tazminatlar, ek deme ve benzeri adlarla yaplan her trl demelerin (ilgili mevzuat uyarnca fiili almaya bal fazla mesai creti ve ek ders creti hari) toplam net tutarndan fazla olmas hlinde aradaki fark tutar, herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmakszn fark kapanncaya kadar ayrca tazminat olarak denir.

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 197

MADDE 38 Yrrlk 198 (1) Bu Kanunun; a) 6, 7 ve 8 inci maddeleri; 1) Kamu kurumlar ile 50den az alan olan ve az tehlikeli snfta yer alan iyerleri iin yaym tarihinden itibaren iki yl sonra, 2) 50den az alan olan tehlikeli ve ok tehlikeli snfta yer alan iyerleri iin yaym tarihinden itibaren bir yl sonra, 3) Dier iyerleri iin yaym tarihinden itibaren alt ay sonra, b) 9, 31, 33, 34, 35, 36 ve 38 inci maddeleri ile geici 4, geici 5, geici 6, geici 7 ve geici 8 inci maddeleri yaym tarihinde, c) Dier maddeleri yaym tarihinden itibaren alt ay sonra, yrrle girer. MADDE 39 Yrtme (1) Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr. Yasal Aralar 6331 Sayl Kanunu 6331 Sayl Kanununa gre kartlan 24 teknik, 12 sosyal konularda ynetmelik. Yasal Aralar 1. Sal ve Gvenlii Ynetmelii 2. Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii 3. Asbestle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik 4. Yeralt ve Yerst Maden letmelerinde Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii 5. Sondajla Maden karlan letmelerde Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii 6. yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri hakknda Ynetmelik 7. Grlt Ynetmelii 8. Titreim Ynetmelii 9. Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik 10. Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii 11. Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik 12. Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik 13. Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik 14. Gvenlii ile Grevli Mhendis ve Teknik Elemanlarn Yetki ve Sorumluluklar Hakknda Ynetmelik 15. Kiisel Koruyucu Donanm Ynetmelii 16. yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik 17. Elle Tama leri Ynetmelii 18. Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda Ynetmelik 19. Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii 20. Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii 21. ocuk ve Gen ilerin altrlma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik 22. Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik 23. Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin nlenmesi Hakknda Ynetmelik 24. Geici ve Belirli Sreli lerde Sal ve Gvenlii Hakknda Ynetmelik

www.isguygulama.com

Sinan Akduman

Sayfa 198