STATIKA KONSTRUKCIJA II

ag, 2012/13



Visei most

U teoriji konstrukcija metode analize polaze od
tri grupe jednaina:
o konstitutivne veze (III);
o uslovi ravnotee (I);
o uslovi kompatibilnosti (II).


- Uslovima ravnotee se uspostavljaju veze izmeu
spoljanjeg optereenja i unutranjih sila;
- Uslovi kompatibilnosti predstavljaju veze izmeu
deformacija i pomjeranja;
- Konstitutivne veze predstavljaju veze izmeu napona i
deformacija i pomou njih se u analizu uvode mehanika
svojstva materijala.


- Trea grupa jednaina definie materijalnu ili fiziku
nelinearnost, a druge dvije grupe jednaina geometrijsku
nelinearnost kostrukcija.

- Materijalnu i geometrijsku nelinearnost moemo
posmatrati odvojeno, primjenjivati ih u zavisnosti o tome
koju vrstu materijala upotrebljavamo za konstrukciju, to
nam je od velikog praktinog znaaja.


Naprezanja i deformacije usljed vanjskog
optereenja su u elastinom podruju
Pretpostavke ove teorije su mali pomaci, male
deformacije i linearno elastian (Hookeov)
materijal


Uzima u obzir velike pomake pri deformaciji
nosaa (geometrijska nelinearnost) i nelinearno
elastian materijal (materijalna nelinearnost)

Razmatra pomjeranja, deformacije i naprazanja
uzrokovana djelovanjem vanjskog optereenja
u plastinom podruju, tj. u podruju trajnih
(nepovratnih) deformacija.


Uspostavljaju zakone nastanka i razvoja
deformacije u toku vremena, a u zavisnosti o
temperaturnim, fizikim, hemijskim i drugim
uslovima.

1 Deformacije elemenata tapova u ravni
Hukov zakon glasi:
1.1 Deformacije usljed centrine normalne sile





1.2 Deformacije usljed ravnomjerne promjene temperature

A o
c = =
l
l E
o
A = c = =
N l
l l l
E EA
c = o
t t
t
A = o
t t
l t l

o ~
5
t
0
1
10
C
1.3 Deformacije usljed momenata savijanja
A
=
ds
d
h/ 2
o =
I
1 1
M
y
o
c = =
I
1
1 1
M
y
E E
A
c =
d
ds
ds
A
c = =
I
d
ds M
h/ 2
ds E
A =
I
M
ds h/ 2 ds
E

A
I
= = =
I
M
h/ 2 ds
ds M
E
d ds
h/ 2 h/ 2 E
= =

II
1 1
y
ds
R
d
=
II
d y ds
=
I
II
M
y
E
1.4 Deformacije usljed neravnomjerne promjene
temperature
A = o
A = o
td t d
tg t g
ds t ds
ds t ds
A A
A =
td tg
t
ds ds
d
h
( )
o
o o
A = =
t d g
t d t g
t
t t ds
t ds t ds
d
h h
1.5 Deformacije usljed transverzalne sile
t
= = _
T
T
G GA
A = h ds
A = _
T
h ds
GA
_ =
_ =
_ =
6
za pravougaone presjeke
5
1,0 za valjane profile
7
za krune presjeke
6
1.5 Deformacije usljed torzije

A
I
= = =
I
M
h/ 2 ds
ds M
E
d ds
h/ 2 h/ 2 E
=
I
T
T
T
M
d ds
G
I = I
T P
za centralno simetrine presjeke
(
| | | |
I = +
(
| |
\ . \ .
(

5
3
T
b h b b
Za pravougaone presjeke 1 0,63 0,052
3 h h
t
I =
I =
I =

4
T
3
T
3
T i i
i
d
Za krune presjeke
32
b h
Kada je b h
3
1
Kod sloenih tankozidnih presjeka b h
3
2 Osnovne predpostavke linearne teorije, teorije
konanih deformacija i teorije drugog reda
2.1 Linearna teorija pravog tapa

Pored osnovnih predpostavki linearne teorije elastinosti da
je materijal homogen, izotropan i elastian, da su
pomjeranja mala, tako da se u vezama izmeu deformacija
i pomjeranja kvadrati i vii stepeni pomjeranja i izvoda
zanemaruju, kao i da su pomjeranja mala pri emu se
jednaine uslova ravnotee ispisuju na nedeformisanoj
konstrukciji.
Pored osnovnih predpostavki klasina teorija tapa
(teorija prvog reda) se zasniva i na:
Bernulijevoj hipotezi da presjeci ostaju upravni i ravni na
osu presjeka;
Navierova pretpostavka
ravnih presjeka.





:
Diferencijalna jednaina aksijalnog naprezanja i savijanja
dobijaju se ako se iz osnovnih jednaina tapa eliminiu
sile i deformacije.


2.2 Teorija konanih deformacija
Razmotriemo teoriju konanih deformacija, odbacujui
prve dvije predpostavke o geometrijskoj linearnosti, a
zadravajui samo treu predpostavku o fizikoj linearnosti.



2.3 Teorija drugog reda

Primjeri potrebe uvoenja teorije drugog reda








-diferencijalna jednaina tapa po teoriji II reda
( )
4 2
2
4 2
2
p x
dv dv
k
dx dx E
S S
k k
E E
=
I
= =
I I
2.4 Linearizovana teorija drugog reda

3 Princip virtualnih pomjeranja
Ako se nosau pridrue virtualna pomjeranja, optereenje koje
djeluje e izazvati virtualni rad.
Usljed virtualnih pomjeranja e doi do virtualnih deformacija, a kao
posljedica toga i sile u presjecima M, T, N izvrit e virtualni rad
unutranjih sila.

( )
o k c + = + +

}
l
_ _
0
(P ) (Cc) M N T ds
4 Prvi Castiglianov teorem
Iz principa virtualnih pomjeranja moe se izvesti teorem
za odreivanje sila koje zadovoljavaju zadano stanje
pomjeranja.

-potencijala energija
V potencijalna energija elastinog sistema;
Q
i
generalisana vanjska sila;
q
i
generalisano pomjeranje korespodentno generalisanoj sili.

( )
1
2
H =
i i
i
Qq
Kako je potencijalna energija funkcija pomjeranja, moe se napisati
njen prvi parcijalni izvod po bilo kojem pomjeranju, ime se dolazi do
izraza:



Izraz predstavlja prvu Kastiljanovu (Castigliano) teoremu koja se
moe iskazati rijeima ovako: Prvi parcijalni izvod potencijalne
energije po nekom od pomjeranja jednak je generalisanoj sili koja
korespondira sa tim pomjeranjem.
Kao to je poznato, minimumu potencijalne energije odgovara
ravnoteno stanje sistema, i to stabilno ravnoteno stanje.
cH
=
c
i
i
Q
q
0
cH
=
c
i
q
Primjer 4.1:

5 Princip virtualnih sila

-Kod primjene principa virtualnih sila na neki nosa kao prvo
dejstvo je virtualno stanje optereenja; kao drugo, virtualno
optereenom nosau saoptava se stvarno pomjeranje.
-Kod principa virtualnih sila stanje optereenja je virtualno, a
stanje pomjeranja stvarno.


- virtualni rad unutranjih sila


- virtualni rad kod reetkastih nosaa



- virtualni rad vanjskih sila


l l l l
_ _ _ _ _
i T
T
0 0 0 0
A Md T ds N ds M d c = + + +
} } } }
_ _
i A (S s) = A

_ _ _ _
a Ta
p a T
A (P ) (M ) (M ) o = + +

Izjednaavanjem unutranjeg i spoljanjeg rada dobija se:






Zbir predstavlja sve tapove reetkastog nosaa i sve tapove
sistema, a integrali se koriste kod svih preostalih punih linijskih
nosaa.
_ _ _
Ta
p a T
l l l l
_ _ _ _ _
T
T
0 0 0 0
(P ) (M ) (M )
Md T ds N ds M d (S s)
o
c
+ + =
= + + + + A

} } } }
_ _ _
Ta
p a T
_ _ _ _ _
l l l l
T
T
T 0 0 0 0
(P ) (M ) (M )
M M T T N N M M S S s
ds ds ds ds
E GA EA G EA
o

+ + =

= + + + +
I I

} } } }
6 Drugi Castiglianov teorem
Primjer 5.1: Odrediti ugib grede u sredini od sile F.
cH
=
c
i
i
v
F
2
1
2
H =
I
}
l
M
dx
E
Primjer 5.1: Odrediti ugib luka u pravcu i mjestu sile F.


7 Teoreme uzajamnosti
7.1 Teorema o uzajamnosti radova
7.2 Teorema o uzajamnosti pomjeranja


12 21
o = o
7.3 Teorema o uzajamnosti sila

8.1 Stepen statike neodreenosti
Za statiki neodreene nosae vrijedi nejednakost:


odnosno stepen statike neodreenosti se rauna prema izrazu:


Kao nepoznate veliine kod posmatranog nosaa izabrane su sile.
Prvo se formira osnovni sistem koji se dobija:
uklanjanjem oslonaca;
uklanjanjem ukljetenja;
uvoenjem zglobova;
uvoenjem pomjerljivih vorova.


0
2 + + + >
u s k
z z z z K
0
2 = + + +
u s k
n z z z z K
Kod elastinih spoljanjih elemenata nosaa statiki nepoznata
veliina se moe uvesti na dva naina.

a) b) c) d)
a)
b)
c)
d)
e)
f)
Osnovni sistem je statiki odreen sistem i kinematski stabilan.











-unutranja statika neodreenost
(2 3) = +
s k
n z z k



Broj reakcija oslonaca, sila u tapovima i momenata na krajevima
tapova u tom sluaju e biti jednak broju uslova ravnotee, pa se
te veliine iz ovih uslova sraunati. Tako se dobijaju reakcije
oslonaca C
j,1
, sile u tapovima S
ik,1
i momenti u vorovima M
ik,1
.
ovakvo stanje naprezanja nazivamo stanje X
1
=1.
Ako bismo to isto uinili sa X
2
=1 dobili bismo stanje X
2
=1.
Reakcije oslonaca su u tom sluaju C
j,2
, sile u tapovima S
ik,2
a
momenti u vorovima M
ik,2
. Ponavljajui taj postupak za sve
statiki nepoznate, dobijamo n stanja X
i
=1.
Kao sledei korak emo zamisliti da smo vratili optereenje na
nosa, ali da su nepoznate jednake nuli:

2 3
1; 0
i n
X X X X = = = = =
1 2
0
n
X X X = = = =
Ako se na nosa aplicira stanje X
i
=1, i pritome X
i
tretira kao
virtualna sila, za taj sluaj princip virtualnih sila glasi:



U ovom izrazu su C
ji
reakcije oslonaca za stanje X
i
=1, a M
i
, N
i
, T
i

sile u presjecima za to isto stanje. Pri tome su , ,
deformacijske veliine za stvarno optereenje:


( )
ji ji i i i
s
C c M N T ds k c = + +

}
; ;
A
= + = + =
t t
M t N kT
t
EI h EA GA
k o c o
0 0 0
1 1 1
1 1
n n n
ji j i k k t i k k t i k k
k k k
s
t k
C c M M X M N N X N t T T X T ds
EI h EF GF
o o
= = =

( ( A | | | | | |
= + + + + + + +
`
( ( | | |
\ . \ . \ .
)

}


Ova jednaina se moe napisati za svako i=1,2,...,n. Tako se dobija
sistem od n jednaina sa isto toliko nepoznatih X
1
, X
2
,...,X
n
.
Uvoenjem oznaka

1
0 0 0
0
n
i k i k i k
k
k
s s s
i i i
s s s
i t i t ji j
s s
M M N N TT
X ds ds k ds
EI EF GF
M M N N TT
ds ds k ds
EI EF GF
t
M ds N tds C c
h
o o
=
| |
+ + +
|
\ .
+ + + +
A
+ + =

} } }
} } }

} }
0 0 0
0
0
;
;
;
;
.
i k i k i k
ik
s s s
i i i
i
s s s
it i t i t
s s
ic ji j
i i it ic
M M N N TT
ds ds k ds
EI EF GF
M M N N TT
ds ds k ds
EI EF GF
t
M ds N tds
h
C c
o
o
o o o
o
o o o o

= + +
= + +
A
= +
=
= + +
} } }
} } }
} }

U matrinom obliku ovaj sistem glasi:
D X + d = 0
1
0 1,2,...,
n
k ik i
k
X za i n o o

=
+ = =

1 11 2 12 1 1
1 21 2 22 2 2
1 1 2 2
..... 0
..... 0
..... 0
n n
n n
n n n nn n
X X X
X X X
X X X
o o o o
o o o o
o o o o

+ + + + =
+ + + + =
+ + + + =

Matrica D je simetrina u odnosu na svoju glavnu dijagonalu.
Jedanine (3.12) imaju jednostavno fiziko znaenje. Ako se i-ta
jednaina napie u razvijenom obliku, ona e glasiti:


Koeficijent
i1
predstavlja pomjeranje take i koje odgovara
nepoznatoj X
i
usljed X
i
=1, a lan X
i

i1
gornje jednaine je to
pomjeranje od stvarne vrijednosti X
i
. Posljednji lan ove jednaine

i
, je pomjeranje take i usljed optereenja, temperaturne razlike i
pomjeranja oslonaca.
Ako se u u taki i nalazi elastini oslonac ili elastino ukljetenje,
na desnu stranu uslovne jednaine treba staviti lan X
i
f
i
, pri emu
je f
i
elastina konstanta oslonca, odnosno ukljetenja.

1 11 12 1 1
2 21 22 2 2
1 2
. .
. .
. . . . . . .
. . . . . . .
. .
n
n
n n n nn n
d X
d X
D X d
d X
o o o
o o o
o o o

( ( (
( ( (
( ( (
( ( (
= = =
( ( (
( ( (
( ( (

1 1 2 2
..... 0
i i n in i
X X X o o o o

+ + + + =

i
t t i
s s s s s
MM NN TT t
ds ds k ds M ds N t ds C c
EI EA GA h
o o o
A
= + + + +

} } } } }
0
s s s
MM NN TT
ds ds k ds
EI EA GA
o = + +
} } }
t t t
s s
t
M ds N t ds
h
o o o
A
= +
} }
j
c j
C c o =

i
t i
s s
NN
l N t l C c
EA
o o = +

0
s
NN
l
EA
o =

t t
s
N t l o o =

i
c i
C c o =

2 2 2
= + +
} } }
kk kk kk
kk
s s s
M N T
ds ds k ds
EI EA GA
o

Simpsonovo pravilo se dobija specijalno iz Newton-Cotesove
formule koja glasi:


U ovom sluaju je x
0
=a, x
1
=(a+b)/2, x
2
=b. Najprije se izraunaju
teine:



Nakon toga se dobija Simpsonovo pravilo:
( ) ( ) ( )
0
b
n
n k k
k
a
P x dx b a f x e
=
=

}
1
0
0
n
k
i
i k
n t i
dt
k i
e
=
=

=

[
}
( )( )
( )
( )
1
0
0
1
1
0
1
2
0
1 1
2 1 2 2
2 6
2
2 2 2
3
1 1
2 2 1
2 6
t t dt
t t dt
t t dt
e
e
e
= =
= =
= =
}
}
}
( )
( )
( ) ( )
*
2
4
6 2
b
a
b a
a b
I P x dx f a f f b

| | +
| |
= = + +
| |
\ .
\ .
}

0
l
MM dz
}
0 0 x x M
l
M M dz A y =
}
0
0
1
M
i x
l
A y
s M M dz
EI EI

= =
}

Dokaz Vereaginovog pravila



-Direktne metode: Metoda eliminacije, Gausova metoda eliminacije,
Cramerovo pravilo, matrina metoda, metoda faktorizacije;
-Iterativne metode: Jacobijeva metoda, Gauss-Seidelova metoda,
metoda relaksacije.
-Ostale metode: nestacionarne.


-Rjeenje sistema linearnih jednaina zadatih u matrinoj formi
M X = b moe se dobiti primjenom raunara jednim od postupaka koji
je opisan u programskom paketu Mathematica
Na primjer neka imamo zadan sistem u matrinoj formi:



60,90 0,048 91,19 0
0,048 222,18 0 137,27
91,19 0 231,83 0
0 137,2 0 272,43
868,28
2533,22
1612,22
5384,84
M
b
(
(
(
=
(
(

(
(
(
=
(
(

M = {{60.9, 0.048, 91.19, 0}, {0.048, 222.18, 0, 137.27}, {91.19, 0, 231.83,
0}, {0, 137.27, 0, 272.43}};
b = {868.28, 2533.22, 1612.22, 5384.84};
LinearSolve[M, b]
1 2 3 4
{9.35546, -1.17965, 3.27436, 20.3604}
X X X X
+ + + +

-kanonska jednaina

Primjer 8.1: Rjeavanje jedanput statiki neodreenog sistema po
metodi sila
11 1
0 I + I =
ip
E X E o o
0
2 4 3 2 2 4 1 = + + + = + + =
u s k
n z z z z K
= EA

11
3 2
11
1 2 1
2
2 3 2
2 1
3 2
= +
= +
EI h h h h L h
EI h h L
o
o
1 1 1
1
1
1 1
1
/
2
2
= + +
= + +
} } }
} } }
C D D
p p p
p
A B C
C D D
p
p p p
A B C
M M M M M M
ds ds ds EI
EI EI EI
M M
EI M M ds M M ds ds
o
o
2 2 2
1 1 1
11
2
2 2
1
1 1
11
/
2
2
= + +
= + +
} } }
} } }
C D D
A B C
C D D
A B C
M M M
ds ds ds EI
EI EI EI
M
EI M ds M ds ds
o
o
2 2
1
4 3
1
2 5 1 1
( ) ( )
3 2 8 2 2 2
5 1
24 8
= +
=
p
p
qh qh
EI h h L h
EI qh qh L
o
o
1
1
11
=
p
X
o
o
4 3
1
1
3 2
11
5 1
24 8
2 1
3 2
= =
+
p
qh qh L
X
h h L
o
o

Prvi nain


Drugi nain






-KANONSKE JEDNAINE

Rjeenja jednaina su:
11 1 12 2 1
21 1 22 2 2
0
0
+ + =
+ + =
p
p
EI X EI X EI
EI X EI X EI
o o o
o o o
1 22 2 12
1
11 22 12 21
2 11 1 21
2
11 22 21 12

=


=

p p
p p
X
X
o o o o
o o o o
o o o o
o o o o
= EA
0
2 4 1 2 1 2 3 2 = + + + = + + + =
u s k
n z z z z K

2 2
1 1
11
= +
} }
C C
A B
EI M ds M ds o
11
3
11
1 2
2 3
1
3
=
=
EI L L L
EI L
o
o
2 2
2 2
22
= +
} }
C C
A B
EI M ds M ds o
1 2 1 2
12
= +
} }
C C
A B
EI M M ds M M ds o
12
2
12
1
( )
2
1
2
=
=
EI L L h
EI L h
o
o
12 21
o = o
1 1
1
= +
} }
C C
p p p
A B
EI M M ds M M ds o
22
2 3
22
1 2
2 3
1
3
= +
= +
EI h L h h h h
EI L h h
o
o
2
1
4
1
1 3
3 2 4
1
8
=
=
p
p
qL
EI L L
EI qL
o
o
2 2
2
= +
} }
C C
p p p
A B
EI M M ds M M ds o
2
2
3
2
1
3 2
1
6
=
=
p
p
qL
EI L h
EI qL h
o
o

4 2 3 3 2
1 22 2 12
1
3 2 3 2 2
11 22 12 21
3 3 4 2
2 11 1 21
2
3 2 3 2
11 22 21 12
1 1 1 1
( ) ( )
8 3 6 2
1 1 1 1
( ) ( ) ( )
3 3 2 2
1 1 1 1
( ) ( )
6 3 8 2
1 1 1 1
( ) ( ) (
3 3 2 2
+

= =

+


= =

+
p p
p p
qL L h h qL h L h
X
L L h h L h L h
qL h L qL L h
X
L L h h L h L
o o o o
o o o o
o o o o
o o o o 2
) h
Primjer za L=7 m, h=3 m i
q=10kN/m

8.64
48.29
3
8
.
2
0
8.64
3
1
.
8
0
.Opt. 1:
.Reakcije oslonaca

-25.92

-
4
8
.
2
9


2
4
.
4
9


-
2
5
.
9
2

.Opt. 1:
.Uticaji u gredi: max .M3= 24.49 / min .M3= -48.29 kNm

-8.64

-
3
8
.
2
0


3
1
.
8
0

.Opt. 1:
.Uticaji u gredi: max .T2= 31.80 / min .T2= -38.20 kN

-31.80

-
8
.
6
4

.Opt. 1:
.Uticaji u gredi: max .N1= -8.64 / min .N1= -31.80 kN