li m u

F. Enghen khng nh: Khng c c s vn minh Hi Lp v !"#c L$ % &h' &"()& nhi*n khng c +h," -" hi)n i.. /0( h1c &0p Enghen ch2ng &$ c &h3 4& v5n 6: 7 " khng c vn minh c8 i 9:"ng ;"#c &h' khng c n<c /i)& 7$m ng( n$(.. 7i n n6n vn minh c8 i 9:"ng ;"#c &h' !"= > :?ng ><n. @i & A$B nhi*" h) & &ng C"5& hi)n v &Dn &i mi chB n ng( n$(. 9E &h"( & ,m F G ng ngH hnhI h1c &h"( & cJ$ Kh8ng 9KI LB &K... 9h nhng &:Bng cLc h1c &h"( & 5(I khng $i c &h3 ch#i ci Mc :Nng h1c &h"( & 7hB gi$. 7h ng Oi phL& khi phL& > Kh8ng &K > c v &:P !"$n &:1ng hn h & &:Bng >ch sK phL& &:i3n cJ$ 9:"ng ;"#c ni ch"ng v cLc n<c Qng 7$m L ni :i*ng. K3 &E >2c C"5& hi)n &E vi &h kR &: <c cng ng"(*n chB n &hOi nh HLn SHLn /H Q T 7hB giLB chPnh &hUc &: &hnh h) & &ng ?c &n v >"n >"n giV v &:P chB n ng( c"#i cWng cJ$ ch ? phBng ki n. Qi6" minh chUng :X :ng: 7hB giLB hn ph=i c nhVng giL &: &Pch cYc 4c Ai)&I n " khng s$B n c &h3 c sUc s#ng mnh mZ n nh v0(. 9E [" &h kR \\ n n$(I :5& nhi6" ng Oi ph* phLn B 7hBI &# cLB &Pnh ch5& A=B &hJI phi khB$ h1c cJ$ n. 7hng n " >5( !"$n i3m >ch sK m Cem C]&I &h kR \\ :X :ng 7hB giLB > c8 hJ nhng gi$i Bn &:<c c v0( khng.

/B &h

kR \ &:*n ALn =B Qng ^ ng c _ vG

ng !"#c: Qi /i)&I +h$m `$I Khme:I >Yc > Mng ng$ng nh$". ^[n F[n Qi /i)& chi m " &h I vE$ J sUc ch#ng >i phBng ki n ph ng @acI vE$ kh$i hB$ng 7$m 9i nI L& hn b v ng !"#c ki$. `h=i chng B 7hB ng m?& v$i nh5& nh &:Bng sY h'nh &hnh &ng !"$n >Yc >Mng 5(. `h=i chng ch2ng &$ F" nh0p B 7hB cJ$ 9:"ng ;"#c :Di s$" Ai n &hnh m?& cng cc ch#ng >$. @i)n chUng >ch sK > nh &h . 7hB giLB > cng cc 3 phBng ki n phng @ac FWng 3 >) &h"?c cLc F,n &?c khLcI nhng vE$ > cng cc gi2p cLc F,n &?c ch#ng >i 9:"ng ;"#c. +hPnh v' d nghe$ v v$i &:f &B ><n cJ$ 7hB giLB #i v<i &i n &:'nh phL& &:i3n cJ$ 9:"ng ;"#c v /i)& 7$m n*n em c hUng &h2 4c Ai)& v<i 6 &i Nhng t tng c bn ca nho gio v nh hng ca n n c ta. 7?i F"ng 6 &i ngBi ph[n m [" v k & >"0n gDm b ph[n: hn !" 9i n &:'nh phL& &:i3n cJ$ 7hB giLB v m?& s# n?i F"ng chPnh cJ$ n. hn !!" =nh hng cJ$ 7hB giLB &<i Oi s#ng vn hBL /i)& 7$m.

hn ! #i n$t v% ti&n t'(nh )ht t'i*n ca Nho gio v m+t ,- n+i .ung t/ch c0c ca n.
!. #i n$t v% ti&n t'(nh )ht t'i*n ca Nho gio.

7i n 7hB giLB &h' vi)c [" &i*n khng &h3 khng nhac &<i: > Kh8ng 9K. 7g Oi &$ A'nh >"0n khen &4ng Kh8ng 9K :$ s$B 6" khng &h3 g1i > !"L >OiI &:<c ,( hn bggg nmI i sK h1c gi$ 9 % 9hi*n khi i &hm Kh2c `hc !"* h ng cJ$ Kh8ng 9K &Eng c=m khLi vi &: Kh8ng 9K LB v=iI &:"(6n hn hg OiI Mc cLc h1c &:f cBi > &8ng s I &E &hi*n &KI vng h[" n &hU F,n 6" cBi ng > A0c chP &hLnh.. 7mhijbI m?& h1c gi= %k vi & Hnh vi c$B !"d v & &ng >d >"0n B Uc cJ$ Kh8ng 9KI khng chl =nh hng &<i 9:"ng ;"#c m cfn =nh h G ng &i &:[n nh,n >Bi. Kh8ng 9K > ng Oi n<c Lm &hOi \",n 9h" &*n > Kh,"I &Y > 9:1ng 7i. 9E &hi " ni*n n _g &"8iI Kh8ng 9K ch"(*n c[n h1c &0p v &0p >"()n nam vVng cLc &:i &hUc v6 >n nghiI ,m nhcI C &innI ngY CI &h I s# > s$" ngnh &:i &hUc cn A=n &hOi 5(. o$" ng i gi=ng F( A#n phngI nghi*n cU" h1c v5n &:Bng vi chcc nm :Di s$n nhI Ai*n sBn cLc sLch Mc Oi s$" g1i > >cc kinh nh 9hiI 9hI LnI 7hcI ^chI \",n 9h". Kh8ng 9K s#ng &:Bng &hOi kp &h$( 8i ><nI Ai n ?ng ><n. 9E >,"I &hi*n &K nh +h" m5& h & "( !"(6nI !"(6n >Yc :i vB &$( cLc v"$ ch h["I ccc &h3 C h?i Ai n ch"(3n &h$( 8i nh$nh chngI ng G Oi &$ mmi ngOi ch1n chB m'nh nhVng &hLi ? s#ng khLc nh$". L m?& &:i & nh,n &hLi ? cJ$ Kh8ng

9K h & sUc phUc &pI ng vE$ hBi c8I vE$ sWng &h G Mng 8i m<i. 9:Bng &,m &:ng ph,n v,nI F[n F[n ng h'nh &hnh & &ng >5( nh,n nghe$ 3 giV vVng sY &Dn &i ch"ng v kh$i sLng h) &h#ng & &ng ><n nh5& &hOi 9i*n 9[n > h1c phLi 7hB giLB &B =nh hng s," sac &<i C h?i 9:"ng ;"#c. H) &h#ng & &ng 7h,n v 7ghe$ cJ$ Kh8ng 9KI A5& k3 hm nghe$ phBng ph2 sUc &p n ,"I ni chB cWng cHng chi v &hi & >0p m?& &:0& &Y nghi*m cqn cJ$ A0c vng v &hnh >0p m?& C h?i hBn &hi)n. H) &h#ng & &ng cJ$ ng =nh hng &<i hn brgg nm >ch sK 9:"ng ;"#c. Kh8ng 9K &"( sLng >0p :$ h1c &h"( & 7h,n 7ghe$ 7hB gi$ nhng khng Mc cLc !",n vng &hOi \",n 9h" cBi &:1ng m ph=i FB cLc h0" h1c nh 9K +#ngI 9K 9I %nh 9KI 9",n &K &:"(6n AL :?ng v6 s$". 9:=i !"$ nhi6" nm >Yc cJ$ gi$i c5p &h#ng &: v cLc se i ph" &:i6" HLnI Kh8ng &K v & &G ng 7hB gi$ cJ$ ng m<i &: &hnh & &ng chPnh &h#ng. Q8ng 9:1ng 9h Oi HLn h5p &h" nh,n cLch hBn &hi)n v h1c &h"( & nh,n chPnh cJ$ Kh8ng 9KI phc h?i &h*m +ng ^ng \",n 9h" >Mi Fcng ,m Fng A8 s"ng &h$( 8i >d >"0n &: &hnh h1c &h"( & &hi*n nh,n hMp nh5& cWng v<i h1c &h"( & chPnh &: cJ$ 9",n 9KI khBLc &5m LB &h[n h1c chB 7hB h1c. 9E Oi HLn n Oi 9h$nhI Kh8ng h1c chJ ( " FWng h'nh &hUc kinh &:"()n 3 > " &:"(6n. QG Ong 9hLi 9ng s$" khi hBn &hnh &Bn Fi)n &h#ng nh5& !"#c gi$I >i6n chB kinh h1c gi$ Kh8ng ^enh Q& ch2 gi=iI hi)" Pnh >i nm kinh 7hB gi$ > ^chI 9hiI 9hI 9 &"(*nI Ln kd &hnh A? 7gH kinh

chPnh nghe$ g[n nh &8ng k & &Bn Fi)n kinh h1c &E Oi HLn n . 7gH kinh chPnh nghe$ &: &hnh sLch giLB khB$ FWng chB &hi cK Oi Q Ong. Kh8ng h1c cng Mc gi$i c5p &h#ng &: &Pn nhi)mI QOng 9hLi 9ng ni :5& :X 7$( &:sm (*" &hPch nh5& > B cJ$ 7ghi*" 9h"5n v B cJ$ +h" Khng cBi nh chim &h*m cLnhI nh cL g4p n<cI khng &h3 khng c Mc.. 9E I Kh8ng 9K v<i 9hLi 9ng h'nh F"ng. Khi >ch sK phUc &p cJ$ 9:"ng ;"#c &i n vB &hOi kp phL& & G &hOi kp nh 9#ngI v hBng kh$i !"#c > 9#ng 9hLi 98 9:i)" Kh"ng ^sn >0p &Uc chJ &:' nghi >n >Bng &:1ng & &Y Kh8ng 9K 3 Ai3" Fng >fng &hi " nI v"$ cfn &h,n chJ &:' khB$ &hi &i n se m n?i F"ng hBn &Bn &heB 7hB h1c. Q#i v<i 7hB h1c m<i A?& h ng &hOi 9#ngI ch2ng &$ &hOng g1i > Ld h1c. 7?i F"ng v k & c5" cJ$ Ld h1c h & sUc :?ng ><nI Aa& [" &E Hn ^H Oi nh Q OngI &:=i !"$ nm >Yc cJ$ 9n `hccI 9hch ti<iI HD /i*nI +h" Qn ^iI 9hi)" ungI 9hng 9LiI 9:'nh ^iI 9:'nh HB Oi @ac 9#ng chB n +h" Hi Oi 7$m 9#ng > ng Oi &0p i &hnh hBn chlnh h) &h#ng & &ng Ld h1c. Ld h1c &:'nh +h" nh5n mnh 7h,nI LnI 7ghe$I 9:PI 9Pn nh >n &:Oi S&hi*n >dT FWng h1c &h"( & Kh8ng %nh >m ng"Dn g#cI h5p &h" &h*m cLc h1c &h"( & & &ng cJ$ `h0& giLBI Qi giLB c"ng c5p sY nh" ( " chB C h?i !",n chJ ch"(*n ch . +h" Hi &0p ch2 gi=i &hPch cLc kinh i3n 7hB gi$ nh L"0n ngVI %nh 9K &: &hnh nhVng sLch giLB khB$ Aa& A"?c cJ$ se &K &:Bng C h?i phBng ki n v > &i*" v ngI v<i chPnh phJ cLc &:i6" i 6" c !"$n h) nh QOng

ch"qn phLp nh &:Bng khB$ cK cJ$ chPnh phJ. Qi6" 5( Cem :$ C$ v<i chJ &: ng &hi)n >ngI &:P &")I ngB$n cOng cJ$ Kh8ng 9K &hOi \",n 9h"I gp ph[n &B n*n m?& h'nh =nh Kh8ng 9K khLc m$ng m" sac v' (*" c[" giV &hi*n >d m Fi)& m5& nh,n ccI B mB An C"ng Fsn n &i*" Fi)& cL &PnhI &h0m chP h ngc(I gi= F#i nV$. 7gBi Ld h1c cJ$ 9:'nh +h" c $ v chi ph#iI phLi +ng h1c cJ$ 9:[n L MngI ^i)p 9hPchI phLi 9,m h1c cJ$ /ng ^ng %inh cHng 6" &n sWng Kh8ng 9KI h5p &h" m?& ph[n & &ng c A=n cJ$ ng. 7hVng h1c &h"( & n( 6" Mc >" &:"(6n :?ng :i v &B =nh h ng s," sac &:Bng C h?i vn hBL 9:"ng ;"#c. ^B v' 7hB h1c Mc cLc se i ph" &n sWngI Mc cLc vng &:i6" "$ nh$" 6 C <ng n*n 7hB h1c &h"0n >Mi &hqm &h5" &:Bng m1i >enh vYc &:Bng m1i gi$i &[ng C h?iI &E :5& s<m n v M& !"$ Ai*n gi<i F,n &?c HLnI &: &hnh &,m >d cJ$ c?ng Dng F,n &?c 9:"ng ;"#cI > c s vn hBL cJ$ &Pn ng vng v &0p &Pnh.
!!. 1+t ,- n+i .ung ch/nh ca nho gio

+h2ng &$ &'m hi3" v' 7hB giLB khi n &Dn &i hn bggg nmI >"n Mc c=i Ai n Mc A8 s"ng v m$ng cLc A? m4& khLc nh$" !"$ cLc &hOi kp. 7hi6" h1c gi= &#n :5& nhi6" gi5( mYc 3 s " &,mI &:Pch Fsn v An ci ch"ng !"$nh nhVng c," chV &:Bng sLch v cJ$ 7hB giLB &E &: <c &<i n$(. /i)c >m 5( &hOng Fsn n nhVng nh0n nh chJ !"$nI gi=n n v phi n Fi)n. %"#n khen h$( ch* ngOi &$ 6" c &h3 &:Pch Fsn nhVng >Oi >Z :5& h5p

Fsn &E &:Bng khB sLch cJ$ 7hB giLB. 7h ng khi 3 d :Nng Kh8ng 9K G ngOi sLng >0p :$ 7hB giLB G khi 6 :$ nhVng i6" cn A=n &:Bng h1c &h"( & cJ$ 7hB giLB cHng $ng &,m &:ng ph,n v,nI m," &h"snI vE$ hBi c8I vE$ sWng &h OngI v A#i c=nh C h?i >2c 5( cHng > >2c giNng cBI ginh gi0& giV$ ch ? n >) v ch ? phBng ki n. o$" n( khi 7hB h1c Mc c=i Ai n 3 phcc vc d D cJ$ gi$i c5p &h#ng &: &h' n cng chU$ Yng nhi6" m," &h"sn. /' &h khng &h3 &'m hi3" 7hB h1c &heB >#i &:Pch FsnI kinh vi)n v' n chl cng Fsn &$ vB ngX cc&. Q3 &'m hi3" 7hB h1c khng &h3 khng Cem C]& &:*n giLc ? ph ng phLp F"( v0& >ch sK... +h2ng &$ khng ph,n &Pch nhVng sY ki)n & &ng ANng A=n &h,n & &ng m ph=i &'m hi3" & &ng gan >i6n v<i nhVng i6" ki)n C h?i cc &h3 &:Bng n n=( sinhI phL& &:i3n v s"( &n. Khng &h3 c m?& &hU 7hB giLB ch"ng chB cLc &hOi iI m?& &hU 7hB giLB nh5& &hnhI A5& Ai n khap m1i ni. Khi Kh8ng 9K 6 :$ h1c &h"( & cJ$ ng v i ch" F" &hi*n h 3 mBng Mc sK Fcng &h' ng &h5& Ai. Qi6" khng c nghe$ :Nng C h?i Qng +h" C5" hn C h?i &hOi 7gH &$m v ng m chl c nghe$ :Nng nhVng & &ng cJ$ ng m"#n A=B v) n6n ch"(*n chPnh cJ$ !"d &?c chJ n khng cfn phW hMp nV$ v<i C h?i v "( &h m<i. Khi h1c &h"( & cJ$ Kh8ng 9K Mc 4& >*n v &:P ?c &n &h' khng c nghe$ :Nng v"$ nh HLn c B UcI nh,n nghe$ hn nh 9[n m chl chPnh &: $ng $ng F[n F[n &h"?c v6 &[ng ><p $ chJ

v' ch & n.

? &:"ng ng &0p !"(6n cJ$ nh HLn

$ng fi hwi m?& h) & &ng &hPch hMp v<i n6n kinh &i3" nng v A? mL( phBng ki n !"$n >i*" cJ$ Khi 7hB giLB m$ng h'nh &hUc F"( &,m & Ai*n v<i Ld h1c Oi 9#ng &h' khng ph=i >ch sK &B :$ m5( nh,n v0& >mi >c. m chl v' gi$i c5p phBng ki n s"( &n c[n &hi & ph=i 8i m<i cLc h) & &ng cHng s"( &n nh n. 7hB giLB >2c h[" nh ki)& sUc v Mc A8 s"ng ANng giLB >d cJ$ `h0&I LB. H) & &ng cJ$ 7hB giLB &:=i !"$ hn bggg nm phL& &:i3n v Ai n 8i. 9E 9$m Uc cJ$ Kh8ng 9KI &E B$n cJ$ %nh 9KI ngH &h Ong HLn 7hBI 9hi*n nh,n hMp nh5&. Q#ng 9:1ng 9h I 9hLi cYc D &h"( &. cJ$ +h" Qn ^iI Ld KhP +h" Hi... 95& c= 6" C"5& phL& &E m?& g#c v khBLc ch"ng &5m LB 7hB h1c. 7h v0( h) & &ng 7hB giLB &:=i !"$ hn bggg nm > v cWng phUc &p. 9h &h' h) & &ng 7hB giLB > & &ng g'x v &i s$B F <i nhVng h'nh &hUc :5& phUc &pI &ng ph=n v m," &h"snI A$B giO & &ng 7hB giLB cHng giV $ v &h#ng &:. 2. 3 tng Nho gio l g(4 9:"ng ;"#c C h?i phBng ki n vsn giV >i :5& nhi6" Fi &Pch cJ$ C h?i &h &?c v C h?i n >)I Ai3" hi)n &:Bng phLp >"0& v phBng &cc F <i nhi6" h'nh &hUc nh !"$n ni)m v6 s hV" :"?ng 5& &h"?c v6 !"#c gi$I !"$n ni)m &n phLp &:Bng gi$ &?cI &:Bng m?& C h?i nh v0( &h' v"$ > &8 cJ$ &h &?cI > ch$ cJ$ F,nI m ch$ > &:Oi cJ$ cBnI chDng > &:Oi cJ$ vM. Q3 &Dn &i &:*n c s s=n C"5& 4c &hW L Qng Sph ng &hUc s=n C"5& +h," LT gi$i

c5p $ chJ &h#ng &: c[n ph=i

giV nhVng !"$n

ni)m 5(I FB chV 9:"ngI chV Hi "I chV +hPnh > nhVng khLi ni)m >",n >d &"()& #i &:Bng C h?i phBng ki n 9:"ng ;"#c. 9:Bng h'nh &hLi d &hUc phBng ki n h) giV$ ng Oi v<i ngOi chl Mc gh]p vB r >Bi SngH >",nTI 5( >: v"$ &iI ch$ cBnI chDng vMI $nh emI An Ay. 9:Bng r c4p 5( &h' h$i c4p $nh emI An Ay chl > nhnh ng1nI m _ c4p ki$ m<i > c?i g#c. 7hVng &Pnh ><n cJ$ nh,n >BiI &heB !"$n ni)m phBng ki n > nh,nI nghe$I >nI &:P Sv6 s$" c &h*m chV &PnT cHng > phL& sinh &:*n c s cJ$ ngH >",n. 7h Kh8ng 9K ni :Nng hi " n > g#c cJ$ chV 7h,n. K. %$:C ni :Nng & &ng cJ$ ch ? phBng ki n &h' >5( B UcI F$nh FY >m h'nh &hLi i Ai3". 7 khng gi#ng v<i & &ng cJ$ &hOi i & A=n chJ nghe$ chm & &ng n( >5( &Y FB A'nh ng >m h'nh &hLi i Ai3". %$:C chB &h5( :X A=n ch5& cJ$ & &ng phBng ki n. ,( chV B Uc v F$nh FY cHng Dng nghe$ v<i chV >d >"0n v F$nh ph0n &:Bng 7hB giLB m &Y FBI A'nh ng > & &ng cL nh,n cJ$ C h?i & s=n. 7hB giLB > h'nh &hLi d &hUc cJ$ gi$i c5p &h#ng &: &:Bng C h?i phBng ki n 9:"ng ;"#c. Q#i v<i n &h' ngH >",nI ngH &h OngI h$( &$m cng ngH &hOng > nhVng cLi &"()& #i. 9heB A? s0" chPnh &h Ong cJ$ & &ng B Uc &h' B Uc !"$n ph=i Finn Fch &E vH &:c !"$nI nhng nhB giLB &h' >m ngMc &: >iI n C"5& phL& &E ngH >",nI ngH &h Ong :Di em gLn nhVng cLi 5( chB vH &:cI chB &h Mng : n >",n >d hBL c= vH &:cI c= &h Mng I vH &:c v

&hMng

cJ$ 7hB giLB 6" nh"#m m" >",n >d.

Q#i v<i nhB giLB &h' >",n >d c ng &hOng > hNng &DnI > ph8 Ai n. 7hB giLB khng c >ch sK !"$nI &i n hBL >"0n. Q#i v<i n C h?i phBng ki n khng ph=i chl > m?& gi$i Bn &:Bng >ch sK >Bi ng OiI >",n >d phBng ki n khng chl > m?& h'nh &hLi d &hUc cJ$ gi$i Bn 5(I nh h1 ni: ;",n &h[n chi nghe$ v s B &hi*n $ chi gi$n. H$( >: 9hi*n A5& Ai nI B Fi)c A5& Ai n. SQ8ng 9:1ng 9hT QB ,( &Uc > &$m cngI ngH &hOng. 7hng !"$ cLc &hOi i 7hB giLB ph=i ch#ng v m?& c"?c 5" &:$nh >d >"0n #i v<i nhVng h) &h#ng khLcI nh &:i & h1c cJ$ %4c 9KI LB 9KI Ai)n chUng phLp cJ$ F$nh gi$I C h?i h1c cJ$ phLp gi$I h'nh nhi &hMng cJ$ HB$ nghi*m &ngI &hi6n &ng... 9h m & &ng cJ$ Kh8ng 9K &h' :5& > nghyB nnI v0( 7hB gi$ Oi s$" &hi " &h#n v6 nh0n &hUc >"0nI v' ph ng phLp >"0nI v' &Y nhi*n !"$n... /' c=m &h5( ph=i C,( ap chB n m?& c s >d >"0n P& :$ cHng Fn cBi.. H1 &'m Mc nhVng ( " &# &:i & h1c &:Bng 7hB gi$ nh sLch 9:"ng ^"ngI Qi h1cI %nh 9KI Kinh ^ch. H1 >i v$( m Mn &h*m cJ$ cLc &:i & h1c v &n giLBI khLc nhVng cLi g' c &h3 F"ng hBL McI :Di mmi ngOiI mmi phLi C,( FYng m?& h1c &h"( & >m c s >d >"0n chB 7hB giLB. ^B &Eng &Eng hi)n :$ c=nh & Mng hmn ?nI phUc &p &:Bng cLc chi phP nh ni &:*n chi phLi cJ$ 7hB giLB c &h3 > nh5& ng"(*n >"0n h$( nh ng"(*n >"0nI chJ !"$n >"0n h$( khLch !"$n >"0nI F"( >d chJ nghe$ h$( &:Yc !"$n chJ nghe$I Uc &: chJ nghe$ h$( cng >Mi chJ nghe$... nh ng &5& c= 6"

&h#ng nh5& &:*n !"$n i3m >",n &h OngI cng &hG Ong. /6 vH &:c !"$nI &h' +h" Hi > m?& nh nh ng"(*n >"0n. H$i ( " &# c5" &hnh vH &:c > >d S!"( >"0&T vH khP Sv0& ch5&TI Ai3" hi)n &:Bng cBn ng Oi &hi*n &hnh &hi*n >d v nh,n Fcc. 7h ng &hi*n >d > g'x > &$m cng ngH &hOng. +hB n*nI 2ng nh K. %$:C niI A=n ch5& cJ$ & &G ng phBng ki n ni ch"ng > B Uc v F$nh FY m A=n ch5& cJ$ 7hB h1c > >",n >dI F$nh ph0n &Uc > &$m cngI ngH &hOng. 5. #6n % t/nh lu7n t'ong Nho gio. 9Pnh >"0n > v5n 6 &:"ng &,m cJ$ 7hB giLB. Q > v5n 6 &Pnh ng Oi &hi)n h$( Lc &h=B >"0n &:*n bggg nm m khng c h1c gi= nB &'m :$ m?& gi=i phLp hBn h=B. +hV 7h,n cJ$ Kh8ng 9K > m?& phm &:W :5& mO m& &#i &m. Q n %nh 9K >i &h*m chV 7ghe$ 4& ng$ng hng #i v<i chV 7h,nI :Di >i &h*m vB c4p 7h,nI 7ghe$ 5( chV Ln v chV 9:P m cfn g1i > 9U B$nI &Uc > z cLi m[m &hi)n &:Bng cBn ng Oi... 7h &h n?i F"ng cJ$ chV &hi)n &:Bng 7hB h1c > >n nh,nI nghe$I >n &:P v &h*m chV &Pn cJ$ nh 7hB Oi s$"I g1i > ngH &hOng. 7gH &hOng c >i*n !"$n m0& &hi & v<i ngH &Pn cJ$ nh 7hB Oi s$"I g1i > ngH &h Ong. /0( &$ c &h*m ANng &$m cngI ngH >"0nI m &:1ng &,m &:Bng ngH &hOng > &$m cngI ngH &hOngI > A=n &Pnh cJ$ cBn ngOiI &Uc > ni &$m cngI ngH &hOng khng ph=i :i*ng chB F,n &?c nBI m?& gi$i Bn >ch sK nB m n > ph8 Ai n v hNng &h Ong. 9Pnh > FB &:Oi sinh. 9:Oi sinh :$ &Pnh &hi)nI &h' &:Oi cHng > &hi)nI cHng > &$m c ng ngH &hOngI chB n*n &$m cng ngH &hOng > &hOng kinh S!"(

>"0& hNng &hOngT cJ$ &:Oi 5&I > &hng ngh Snh >d ph8 Ai nT cJ$ c8 kin SQ8ng 9:1ng 9h T. 7h 7hB >",n >d hBL vH &:c v &h Mng nh v0(I FB phL& sinh v5n 6 g$( gB khng &h3 gi=i !"( & Mc. Lm s$B m chUng minh Mc A=n ch5& cJ$ vH &:c > cng &hOng. /H &:c nh,n sinh > &hi)n &h' Lc ," m sinh :$I v >m s$B gi=i &hPch Mc FB >i cJ$ &?i Lc &:Bng C h?i >Bi ng Oi. 9"( v0( cLc chi phP cJ$ 7hB gi$ vsn c# gang gi=i !"( & v5n 6 5(. %nh 9K chJ &: ng &Pnh &hi)nI 9",n 9K &h' chJ &:ng &Pnh Lc. ^ng HWng &h' chJ &:ng &hi)n Lc >sn >?n. Hn ^H chJ &: ng &Pnh chi$ _ A0cS&hMngI &:"ng I hT. 9:Bng phLi &Pnh >d. Oi 9#ng &h' Li*m Kh* ni :Nng &,m chi$ >m &h Fcng v ?ng &enh{ &h3 cJ$ &,m > v &I Fcng cJ$ &,m > & &hng S& &ng &hng s"#&T{ &enh > ch' chPnhI ?ng > minh & SsLng s"#&T... Q?ng m ch $ c h'nh chm hV" vI g1i > c. + c &hi)n Lc minh &. c &h0& > ?ng khngx ^s" &enh h$( ?ng 6" > chP minh & c=I >m s$B n >i > cLi c cJ$ cLi Lc Mcx Q3 &h"( & minh &hi)n LcI 9: ng &Lc ph,n Ai)& h$i &hU &Pnh: &hi)n $ &inh v khP ch5& &inhI LcI &0p !"Ln C5" =nh hng n khP ch5& &Pnh m sinh :$. 7h ng &0p !"Ln C5" phL& sinh &E &:Bng C h?i. 7 " A=n &Pnh cJ$ >Bi ng Oi > &hi)n &h' s$B c &0p !"Ln C5" Mc. 9E 9:ng 9Li &: iI 9:'nh HBI 9:'nh ^iI +h" Hi 6" FWng nh ng"(*n >"0n 3 &h"( & minh &hi)n Lc. 9:'nh HB ph,n Ai)& HPnh v<i khP Aqm: khP Aqm > cLi ?ng cJ$ &Pnh. /n v0& 6" FB khP Aqm c= nhng ph,n >Mng khng gi#ng nh$"I c khi

vE$ ph=i c khi &hLi !"LI c khP A5& c0pI &hLi !"L v A5& c0p &Uc > cLi Lc. 9:'nh ^i &h' chB :Nng >d &Uc > &PnhI khi &Uc > &'nh. 9Pnh > &hi)n nh ng khi n phL& :$ hlI n?I $iI >c &h' g1i > &'nh &h' c khi &hi)nI &h' c khi Lc. +hi H( cHng n#i gc | \"(*n m chB :Nng A=n nhi*n &Pnh > &hi*n >dI m &Lc Fcng cJ$ &Pnh > &'nh > khP. 9h khng nh ng h1 6" &h"( & minh Mc v' s$B m &Pnh ?ng v

v' s$B khP ?ng m sinh :$ khLc nh$". 8. 3hi + ca Nho gio -i vi cu+c ,-ng. 9:<c h & ph=i ni 7hB giLB >B !"$n &,m n cBn ngOiI n c"?c Oi v &'m &h2 v"i &:Bng c"?c s#ng. KhLc v<i cLc &n giLB chm . `h0& giLB chB c"?c Oi > A3 kh8 n*n &'m cLch gi=i &hBL&I c[n sY A5& sinh.. LB giLB cHng ( m &h I Ai !"$n nh v0(I n*n c[n sY v vi &ch mch.. +hl c B 7hB > &:Bng sY s#ng hn c=. Khng c[n ph=i hwi &$ sinh :$ cXi Oi 3 >m g'I ch & :Di &h' i ,"I ch & :Di c >inh hDn nV$ khng 7g Oi m"#n Ai & ngOi ch & :Di c Ai & g' nV$ khng x +h"()n khng ph=i > ch"()n c[n kPp A,( giOI :Di s$" Ai &. SKh8ng 9K gi$ ngVT. +hB n*n Kh8ng 9K P& An n ch"()n !"R &h[nI n ch"()n !"Li >I h"(6n AP. Lm ngOi Oi h( >B >5( vi)c cJ$ cBn ngOi. +h"()n cJ$ cBn ng Oi >2c s#ng cfn ch$ >B h &I >B g' n vi)c s$" khi ch &} `h=i vc >5( vi)c nghe$ cJ$ cBn ngOiI cfn !"R &h[n kPnh m C$ &$. SL"0n ngVT khi khB$ h1c ch $ phL& &:i3nI cLc &n giLB cfn &hnh hnhI nhVng ch"()n m* &Pn F B$n cfn h"(6n hB4c ng Oi &$ g,( A$B nhi*" &$i hiI &h' &hLi ? kinh nhi vinn chi. > 2ng. Kh8ng 9K &"( ch$ &hBL& :$ Mc cLi &hi)n B

!"$n. cJ$ Oi +h"I nhng ng Aa& [" hBi nghi !"R &h[nI &:Oi m4c FW ng vsn &:Bng vi)c & &:. 7hB h1c kh"(*n cBn ng Oi &$ n*n (*" OiI v"i OiI s#ng c Pch chB Oi chB C h?i. +," Kh8ng 9K &:= >Oi 9K L? khi ng &$ nh s$ng gi2p `h0& @0& n*" :X i6" : 9$ ,( hL >i > !"= F $I chl Mc &:eB m khng Mc n h$( s$B. s#ng Oi m Aw vi)c Oi > &:Li B cBn ng Oi. o#ng > hnh ?ngI em &i &:P gi2p Oi Kh8ng 9K chPnh > &5m g ng chB cLc nh 7hB Oi s$" nBi &heB. ~ng khng &'m &h2 v"i chm qn F0& h$( chm s"( & ng s"ngI m chm hnh ?ngI hnh B. Kh8ng 9K i ch" F" &hi*n h ngBi mcc Pch &'m cLch &hYc hi)n >d & G ng cJ$ m'nh s"#& hz nm. Khng $i FWngI &: v6 g &"8i ng vsn F( h1cI >m schI &:"(6n AL & &ng cJ$ m'nh. Q,( c &h3 ni > i3m sLng nh5& cJ$ 7hB giLB sB v<i cLc h1c &h"( & khLcI v c >Z chPnh nhO n m 7hB giLB giV v &:P ?c &n v $ ch"?ng &:Bng &hOi gi$n :5& Fi cJ$ >ch sK. 9. :uan ni;m v% <o =c t'ong Nho gio. 9:Bng 7hB giLB :5& ch2 &:1ng F( B >m ng Oi. `h=i ni B >m ng Oi cJ$ Kh8ng 9K F( > B >m ngOi &:Bng C h?i phBng ki n. +h2ng &$ 6" Ai & &:Bng C h?i c gi$i c5p &h' nhVng ng"(*n &ac 3 Lnh giL hnh vi cJ$ cBn ng 'I phqm hnh cJ$ cBn ngOi &:Bng m#i !"$n h) v<i ng Oi khLc v &:Bng m#i !"$n h) v<i nh n <cI 98 !"#c... 6" m$ng &Pnh gi$i c5p :X :)& v c &Pnh ch5& >ch sK. 7hVng !"$n ni)m v6 B Uc i6" &hi)nI i6" Lc &h$( 8i :5& nhi6" &E F,n &?c n( &<i F,n &?c khLcI &E &hOi i n( n &hOi i khLc n nmi &hOng &hOng &:Li ngMc hn nh$". SEnghenT.

7hVng !"$n ni)m B Uc m Kh8ng 9K 6 :$ khng ph=i > venh cK"I nh ng c nhi6" phng ch,m CK &h I &i p v0& gi2p ng s#ng giV$ A[( >$ng si m vsn giV Mc &,m hDn c$B &hMngI nh,n cLch &:Bng sLng. o"( n cWng B >m ng Oi 5( A$B gDm b chV nh,n nghe$. Kh8ng 9K gi=ng chV 7h,n chB h1c &:f khng >2c nB gi#ng >2c nBI nh ng C]& chB kkI c#& &"R cJ$ chV 7h,n > >fng &hng ngOi v cHng chPnh > Kh8ng 9K ni #i v<i ngOi nh #i v<i m'nhI khng &hi hnh v<i ngOi nhVng i6" m A=n &h,n khng m"#n $i &hi hnh v<i m'nh c=. Hn nV$ cLi m'nh m"#n >0p chB m'nh &h' ph=i >0p chB ng OiI cLi g' m'nh m"#n & &<i &h' cHng ph=i >m chB & &<iI ph=i gi2p chB ngOi &: &hnh &#& hn m khng >m chB ngOi C5" i. S>"0n ngVT 7ghe$. > >Z ph=i. G Ong h$(I vi)c 2ng. %nh 9K ni nh,n > >fng ng G OiI nghe$ > Ong i cJ$ ngOi.{ S+LB 9K &hMngT 7h,n > cLi nh cJ$ ng OiI nghe$ > Ong i ng$( &hng cJ$ ngOi. SL," >( &hMngT{ v<i B nh,nI ni &heB Ong nghe$I &5& c= m1i vi)c cJ$ i nh,n > &h . S9Dn &,m &h ngT. >0p v<i >Mi. 9heB >Mi c khi 7ghe$ &hOng #i

khng >m cLi vi)c ph=i >m nh ng &:Li >iI &heB nghe$ c khi >i :5& >Mi. + cLi nghe$ #i v<i ng Oi C"ng !"$nh c cLi nghe$ #i v<i !"#c gi$ C h?i. Q n Oi HLn 7hBI Q8ng 9:1ng 9h $ nh,n nghe$ vB ngH &hOng. 9$m cng ngH &hOng &: &hnh gi6ng m#i &:c c?& cJ$ >n giLB phBng ki n. o$ng 9#ng nhBI h$i chV nh,n nghe$ cng A &:'" &Mng hBL. +Lc nh 9#ng nhB cn cU vB &h"( &

&hi)n nh,n hMp nh5&. khBLc chB h$i chV nh,n nghe$. m?& m" sac &h[n >L si*" h'nh. 9:Oi c >d. ngOi c &Pnh. Aqm &hc &:Oi. QUc cJ$ &:Oi c z i6": ng"(*nI hnhI >MiI &:inh{ Uc cJ$ ng Oi c nh,nI nghe$I >n &:P. @#n Uc cJ$ ng Oi &ng c=m v<i z Uc cJ$ &:Oi. H) &h#ng hBL >i m?& cLch &m &a& h$i chV nh,n nghe$. m?& s# &hOi i3m phL& &:i3n cJ$ 7hB giLB nh &:*nI &$ c &h3 k & >"0n h$i chV nh,n nghe$. cJ$ 7hB giLB > khLi ni)m &h"?c phm &:W B >dI n?i F"ng &Eng &hOi kp c &h*m A<& nhVng cn A=n vsn > nhVng >n giLB phBng ki n khng ngBi mcc Pch F"( nh5& > :ng A"?c cBn ng Oi vB kh"n kh8 phLp >d 7hB giLB phcc vc !"(6n >Mi cJ$ gi$i c5p phBng ki n. 9:Bng !"L &:'nh phL& &:i3n cng ng( n cng A &:E" & Mng hBL &:*n !"$n i3m si*" h'nh. 9"( nhi*n !"$n ni)m B Uc cJ$ 7hB giLB !"= > c :5& nhi6" i3m &Pch cYc. %?& &:Bng nhVng 4c i3m > 4& :X v5n 6 ng Oi !",n &KI &Uc > ngOi >nh B chPnh &: ph=i c B Uc c$B c={ FW ng"(*n &ac 5( khng Mc &hYc hi)n &:Bng &hYc & n vsn > m?& i3m >m chm FY$ chB nhVng se ph" 5" &:$nh. 7hB giLB &B :$ chB k se m?& &inh &h[n &:Lch nhi)m c$B c= v<i C h?i. 9:"(6n &h#ng hi " h1cI &:"(6n &h#ng khP &i & cJ$ k se khng &h3 A=B > Fi s=n cJ$ 7hB giLB chl c &i*" cYc.

hn !! nh hng ca Nho gio ti i ,-ng v>n ho #i;t Nam

!. :u t'(nh .u nh7) ca Nho h?c vo #i;t Nam.

9i p &h" m?& h1c &h"( & &E A*n ngBi 3 >m >d >"0n h<ng Fsn & F"( v hnh ?ng chB F,n &?c m'nh > m?& ch,n >d ph8 Ai nI > m?& sY &hYc khLch !"$n cJ$ cLc &hOi iI cJ$ cLc F,n &?c. 9hYc & n( c cn cU vVng chac &:Bng sY phL& &:i3n. Q > sY phL& &:i3n khng Dng 6" cJ$ cLc F,n &?c !"$ khng gi$n v &hOi gi$n. cWng m?& &hOi iI &$ &hOng &h,d m?& vWng n(I c m?& F,n &?c hB4c m?& vi F,n &?c khLc c$B hnI nh$nh hnI mnh hn cLc F,n &?c khLc C"ng !"$nh. oY &hYc n( &$ c &h3 &'m &h5( +h," LI +h," `hiI +h," -"I +h," %kI &hOi C $ cHng nh &hOi n$(. 7hVng F,n &?cc A5& cU ,"I A5& cU &hOi nB m"#n s#ngI m"#n n,ng c$B mUc s#ng cJ$ m'nh khng &h3 khng h1c &0p nhVng F,n &?c &i*n &i n. 9$ khng h6 &h5( m?& F,n &?c nB cU ch" >c h0"I ch" Lp AUc Ac >?& nghyB nn 3 chO sY sLng &B cJ$ :i*ng m'nh khng &hym h1c &0p nhVng F,n &?c &i n A? hn m'nh. Qi6" n( 2ng v<i khB$ h1c &Y nhi*n v kk &h"0& cHng nh vi khB$ h1c C h?i. /' &h ch2ng &$ &i p &h" & &ng vn hBL 9:"ng ;"#c > m?& i6" &5& ( ". 9:Bng d &hUc h) phBng ki n m ng Oi HLn $ vB n<c &$ &E &hOi kp @ac &h"?cI 7hB giLB >," A6n nh5& v c =nh hng s," sac nh5&. `h0& giLB F[n F[n :2& >"i vB chW$ chi6nI >B giLB cHng F[n Ai n &hnh m?& &hU m* &Pn F B$n m cLc &h[( phW

&h"R FWng >m k

sinh nh$i. 9 &ng &: v' &:Bng

>enh vYc chPnh &: v h1c &h"0& s"#& bggg nm > & &ng 7hB giLB. + nhi6" ng"(*n nh,nI &:Bng c m?& ng"(*n nh,n v cWng !"$n &:1ng > sUc s#ng cJ$ F,n &?c. 9:Bng hBn c=nh &hOi &: <cI nh5& > &E khi ginh Mc n6n &Y chJ F,n &?c /i)& 7$m m"#n &Dn &i &h' ph=i ch1n >5( m?& d &hUc h) &Pch cYcI !"$n &,m n cBn ng Oi n c"?c OiI n C h?iI n v0n m)nh F,n &?c. 7hB giLB c nhi6" hn ch nhng &:Bng _ d &hUc h) phBng ki n &h' ph=i ni 7hB giLB c nhi6" nh,n &# &Pch cYc nh5&. ^B ch$ ng &$ ch1n >5( 7hB giLB. +h2ng &$ Ai &I >2c [" 7hB giLB Mc $ vB /i)& 7$m &:Bng &:Ong hMp khng h$( hB g'. 7 A A1n C,m >Mc 4& >*n nh,n F,n &$ v<i d nh g,( c=nh Dng vn. 3 Fn Dng hBL.. 7h ng khi >m !"en v<i B 7hBI chac :Nng nh,n F,n &$ &hOi &h5( n Lp Ung Mc nhi6" v5n 6 m Oi s#ng 4& :$I n*n khi ginh Mc ?c >0pI nh,n F,n &$ ni >5( n >m n6n &=ng >d >"0n 3 chl B & F"( v hnh ?ng cJ$ m'nh. 9h > &E chm A ]p h1c nI nh,n F,n &$ &Y ng"()n h1c n v ng( m?& ph8 Ai n n m?& cLch :?ng :i. /' &h nhVng ngOi /i)& 7$m [" &i*n Mc giV nhVng chUc vc !"$n &:1ng F<i &hOi @ac &h"?c nh Ld 9i nI Ld +[m G >m &hLi &h2I &hU sU G 6" > nhVng ng Oi h1c &hng kinh &:"()nI C"5& &h,n &E khB$ A=ng. 7g$( khi 7g ;"(6n Lnh Ai !",n 7$m HLnI ginh Mc ?c >0p C,( FYng &h3 ch !"#c gi$I 4c cLc nghi >n phqm phccI ch" =nh h ng s," sac cJ$ 7hB giLBI &Uc > &inh &h[n &n &i ng c5p. +Lc &:i6" i [" &i*n khi ni*n hi)"I &n hi)" cHng &h3 hi)n sY &in &ng m" sac > >d &h"( &

m)nh &:Oi nh Ung &hi*n.I &h"0n &hi*n. `hcng &hi*n.. `h[n +hi " FOi . cJ$ nh Ld &"( Bn cfn >i v<i ch2ng &$ :5& nganI cHng Mm mWi 7hB giLB. +Li gng nh 9hngI nh +h". cHng Mc n*" >*nI cLi gng kPnh v,ng mng &:Oi. cHng Mc nh5n mnh. +Lc &:i6" i s$"I 9:[nI L*I 7g"(nn &hO B 7hB nh &h nB &h' sK sLch n*" :X.
!!. nh hng ca Nho gio t'ong t tng #i;t Nam.

2.Nhng nhu cu @A h+i giB) cho Nho gio chi&m Cc Da vD +c tEn t'ong thi FG )ht t'i*n ca ch& + )hong Fi&n #i;t Nam. 7hB giLB /i)& 7$m chi m Mc v &:P ?c &n &E &h kR hr v &hnh & nh5& vB &hOi L* 9hLnh 9ng &h' khng ph=i > m?& hi)n & Mng ngs" nhi*n. @i v' n c >i*n h) v<i nhVng nh" c[" C h?i n<c &$ >2c ng &hOi. 7hVng nh" c[" n( khng chl &Dn &i &h kR hr m s<m C"5& hi)n &E &:<c ng$( khi 7hB giLB cfn $ng &:*n phL& &:i3n. 9:Bng nhVng nh" c[" Lng k3 &: <c h & > nh" c[" C,( FYng v &8 chUc A? mL( nh n <c phBng ki n &:"ng ng &0p !"(6n ><n mnh v nh" c[" cJng c# &:0& &Y 8n nh cJ$ C h?i phBng ki n. 7g$( &E s$" chi n &hang @ch QNng ve i &h kR \I vi)c C,( FYng m?& nh n <c phBng ki n &:"ng ng &0p !"(6n &w :$ c[n &hi & chB cng c"?c FYng n<c v giV n<c cJ$ F,n &?c &$. 9"( nhi*n F<i cLc &:i6" i 7gI QinhI 9i6n L* vi)c C,( FYng m?& nh n<c chJ &h n &h m<i chl >m Mc nhVng A<c [" &i*n v ch$ &hYc sY Mc q( mnhI ph=i Mi kR \ v<i sY CLc >0p cJ$ v ng &:i6" Ld &h' nh n<c phBng ki n &0p !"(6n m<i Mc C,( FYng

m?& cLch !"( m A6 &h I v<i nhVng &8 chUc v &h3 ch &:Wng i)p cJ$ n. 9i p > &:i)" i nh 9:[nI :Di n L* LMi khi >nh B c"?c chi n &:$nh gi=i phng F,n &?c i n &hang >Mi 6" !"$n &$m &<i vi)c cJng c# ch ? phBng ki n &0p !"(6n v C,( FYng m?& A? mL( nh n <c &:"ng ng hWng mnh khng k]m g' phng @ac. 7h n<c phBng ki n &0p !"(6n /i)& 7$m :$ Oi > m?& sY phJ nh chPnh !"(6n cJ$ A1n phBng ki n phng @ac k]B Fi &:Bng hggg nm @ac &h"?c. 9h chB n*n khi C,( FYng nh n <c &0p !"(6n cJ$ m'nhI gi$i c5p phBng ki n /i)& 7$m ph=i &i p &h" nhVng kinh nghi)m v ng"(*n &ac &8 chUc cJ$ nh n<c phBng ki n &0p !"(6n ph ng @ac cWng v<i 7hB giLB > c s >d >"0n cJ$ 7h n <c. /= >i &:Bng hBn c=nh >ch sK A5( giO chl c 7hB giLB m<i c &h3 gi=i Lp Mc nhVng v5n 6 &hi & &h,n n vi)c cJng c# nh n <c nh v5n 6 !",n !"(6nI !"( nh cLc chng >n ch v c c5" hnh chPnh &E &:i6" 'nh n $ ph ng... Q > nhVng v5n 6 m A=n &h,n ph0& giLB cHng nh LB giLB v<i &Bn A? h) &h#ng >d &h"( & cJ$ n khng h6 c m?& sY gi=i Lp &hPch Lng nB c=. +hB n*n &E &h kR \/ &: i 7hB giLB ng( cng Mc gi$i c5p phBng ki n /i)& 7$m &:1ng Fcng &h' cHng > i6" Fn hi3". oY &hYc chUng &w :Nng &:Bng &hOi LdI 9:[nI 7hB giLB Aa& [" Mc v0n Fcng m?& cLch :X :)& vB hB& ?ng &hYc &inn nhNm cJng c# chPnh !"(6n nh n<c. o$" nV$I cJng c# &hOi LdI 9:[n v nh5& > &hOi L* sI &n &i &:0& &Y cJ$ ch ? phBng ki n &0p !"(6n cWng v<i sY ph,n Ai)& :ch :fi v6 !"(6n >Mi

v ng c5p cJ$ n F[n F[n 8n nh. 9'nh h'nh fi hwi ph=i c sY khng nh v6 m4& >d >"0n. /= >i vB c"#i &:i6" Ld v nh5& > khi nh 9:[n s"( vBngI m," &h"sn giV$ gi$i c5p &h#ng &: v $ s# nh,n F,n >? :XI m[m ph=n khLng cJ$ nh,n F,n ch#ng >i cLi &:0& &Y khac nghi)& cJ$ ch ? phBng ki n &: &hnh m?& sY n8i A0& hn c= nhVng c"?c hmn chi n giV$ cLc &0p Bn &h#ng &:. 9:Bng hBn c=nh 5( gi$i c5p phBng ki n /i)& 7$m m"#n &ng c Ong A? mL( 7h n<c v F"( &:' &:0& &Y C h?i &h' khng &h3 khng &'m n cLi B &: !"#c A'nh &hi*n hI cLi >d &h"( & chPnh F$nh nh ph0n v >n &: cJ$ 7hB giLB. ;"L &:'nh phL& &:i3n cJ$ ch ? &:"ng ng &0p !"(6n /i)& 7$m gan >i6n v<i sY cJng c# !"(6n s hV" cJ$ 7h n<c v sY Anh &:<ng cJ$ s hV" & nh,n v6 :"?ng 5&. H[" h & :"?ng 5& FW > :"?ng cng cJ$ >ng C h$( :"?ng cJ$ $ chJ 6" Mc sK Fcng &:Bng kh"n kh8 s=n C"5& nhO >5( gi$ 'nh >m n v. 9:Bng mmi gi$ 'nh khng nhVng c !"$n hn nh,nI h"( & &h#ng m cfn c c= !"$n h) s hV"I ph,n ph#i s=n phqmI ph,n cng >$B ?ng chB n nhVng !"$n h) &inh &h[n. 95& c= nhVng !"$n h) 5( chUng &w v$i &:f cJ$ ngOi gi$ &:ng v &n &i &:0& &Y cJ$ gi$ 'nh c m?& d nghe$ :5& ><n. Q chPnh > c s 3 7hB giLB Fn &h,m nh0p vB c"?c s#ng Ai v' 7hB giLB v<i cLc khLi ni)m hi "I nI &i &I hnh gp ph[n cJng c# "( !"(6n cJ$ ngOi gi$ &:ng v &n &i &:0& &Y &:Bng gi$ 'nh. +"#i cWng ph=i k3 n nh" c[" phL& &:i3n vn hBL v giLB Fcc n<c &$ khi ch ? phBng ki n &0p

!"(6n Aa& ["I vi)c A8 s"ng !"$n >i ANng h$i cBn Ong nhi)m &K. v &hJ se. khng J m c[n ph=i A8 s"ng m?& ph ng &hUc B &B v &"(3n >Y$ !"$n >i m<i. `h ng &hUc n( chl c &h3 phL& &:i3n giLB Fcc vn hBL v &hYc hi)n ch ? &hi cK 3 &"(3n >Y$ nh,n &i. L2c ng &hOi `h0& giLBI LB giLB khng chl =m nhi)m cng vi)c . +hB n*n 7hB giLB v#n c [( J >d &h"( & v !"( ch v6 giLB Fcc v khB$ cK &5& nhi*n ph=i =m ng nhi)m vc >ch sK 5(. 95& nhi*n nhVng nh" c[" C h?i ni &:*n m<i chl > nhVng c s khLch !"$n chB sY phL& &:i3n 7hB giLB n<c &$ m &hi. oY phL& &:i3n m"#n &: &hnh hi)n &hYc &h' ph=i &hng !"$ hB& ?ng cJ$ nhVng cBn ngOi cc &h3I nhVng &h3. 9:Bng &hYc & nh cLc &h >Yc > Mng C h?i cc &E v"$ chB n cLc i &h[n

nam !"(6n chPnh &: F<i cng &:i6" LdI 9:[n cHng h) nhB se Oi s$" 6" nh0n &hUc Mc v$i &:f c[n &hi & cJ$ 7hB giLB. / &i n hnh nhVng A<c &:"(6n AL v sK Fcng 7hB giLB &:Bng C h?i /i)& 7$m. 5. nh hng t/ch c0c v tiHu c0c ca Nho gio -i vi @A h+i #i;t Nam. oY phL& &:i3n cJ$ 7hB giLB /i)& 7$m khng &Lch :Oi nhVng (*" c[" C h?i nh &:*n niI chBi n*Fn &:Bng A"8i &hnh &Y nh5&I n khng khwi c m?& s# &Lc Fcng &Pch cYc. 9:<c h & > cng v ?c &nI 7hB giLB c &h*m nhi6" sUc mnh v "( &h v phL& &:i3n ch &p ph[n cJng c# ? !",n chJ v nhVng kinh

nghi)m ms" mYc chB vi)c ch5n chlnh v m :?ng nh n<c phBng ki n &0p !"(6n &heB m?& !"( m

hBn chlnh c [( J nhVng &h3 ch phm. % &h kR \/I cLc C" &h

v i6"

phL& &:i3n

v $ng giV v$i &:f &h2c q( sY phL& &:i3n cJ$ C h?i /i)& 7$m &:*n cLc A'nh Fi)n s=n C"5& v cJng c# !"#c phfng. 7h Ai &I !"L &:'nh i >*n cJ$ 7hB giLB /i)& 7$m khng &Lch :Oi (*" c[" phL& &:i3n n6n kinh & &i3" nng gi$ &:ng FY$ &:*n !"(6n s hV" cJ$ gi$i c5p $ chJ cJ$ nh n <c v cJ$ m?& A? ph0n nng F,n &:Yc &i p &Y c$nh v6 :"?ng 5&. /' &h ng cJ$ ch chB n*n khi chi m Mc v &:P chJ B &:*n vfm &:Oi & &G ? phBng ki nI 7hB giLB cng c i6" ki)n C2c &i n sY phL& &:i3n n(. 7 >m chB s=n C"5& nng nghi)p v &:$B 8i hng hBL Mc q( mnh hn &:<c. QDng &hOi 7hB giLB em >i m?& A <c &i n khL cn A=n &:Bng >enh vYc vn hBL &inh &h[n cJ$ C h?i phBng ki n n<c &$ &E &h kR \/I &: <c h & n >m chB n6n giLB Fcc phL& &:i3n h & sUc mnh mZ nh5& > F <i &:i6" L* 9hLnh 9ng. 76n giLB Fcc 5( cWng v<i ch ? &hi cK B &B :$ m?& ?i ngH &:i &hUc ng =B ch$ &Eng &h,d &:Bng >ch sKF ch &h"0& phL& &:i3n. Hn nV$ sY &hnh &: cJ$ 7hB giLB &E &h kR \/ cHng > m?& hi)n & Mng gp ph[n &h2c q( >ch sK & &ng n<c &$ &i n >*n m?& A <c m<i. L m?& h1c &h"( & &Pch cYc nh0p &h3I n c8 vH v kh"( n khPch m1i ngOi i s," vB &'m hi3" nhVng !"$n h) C h?iI nhVng v5n 6 cJ$ &hYc &inn chPnh &:I phLp >"0& v B Uc. ^B I nh0n &hUc >d >"0n cJ$ F,n &?c &$ v6 cLc v5n 6 5( cHng Mc n,ng ? phBng ki n /i)& 7$m. ^B khB$ h1c v vn h1c ngh)

c$B hn. ^Y$ vB >ch sK cJ$ 7hB giLBI nh v"$ v cLc nhB se gi=i &hPch cLc v5n 6 5( c >0p >"0n v c >d >Z [( J hn. 7hng 7hB giLB /i)& 7$m FW c >d FB 3 &Dn &i v phL& &:i3n &h' cHng vsn gan >i6n v<i gi$i c5p phBng ki n $ chJ &:Bng n <c v > cng cc &h#ng &: v & &ng cJ$ gi$i c5p . % gi$i c5p $ chJ &E &h kR \/ &: v6 &: <c &"( c m?& v$i &:f nh5& nh nhng vsn > m?& gi$i c5p Ac >?& #i v<i nh,n F,n. / A5& cU m?& gi$i c5p Ac >?& nB ng$( c= khi $ng >*n cHng m$ng &heB nhVng v & AWn nh v An &$( v5( mL" cJ$ nhVng ng Oi >$B ?ng. +hB n*n 7hB giLB v<i & cLch > vH khP cJ$ gi$i c5p phBng ki n /i)& 7$m FW chB c khng P& &Pch cYc &h' &Lc Fcng &Pch cYc cHng cfn :5& hn ch . 9hYc :$ ng$( &hOi kp &hnh &: cJ$ nI 7hB giLB cHng c nhVng m4& &i*" cYc nghi*m &:1ng v chU$ Yng kh= nng s"( ( " s$" n( cJ$ n. 7hB giLB /i)& 7$m khi chi m v &:P ?c &n &h' >m chB chJ nghe$ giLB i6" v A)nh kh"n sLB phL& &:i3n mnh &:Bng >enh vYc & &ng v &:Bng $ h& giLB Fcc khB$ h1c. +Lc !"$n >iI se ph"I 6" >5( &hLnh kinhI hi6n &:"()n cJ$ 7hB giLB >m kh"n vng &h<c ng1c chB m1i ngOi s"( nghe v hnh ?ng cJ$ m'nhI >5( cLi C h?i &hOi 7ghi*" 9h"5n >m kh"n ms" chB m1i &'nh &:ng C h?i{ >5( nhVng sY &Pch v i6" phm &:Bng kinhI &h I kinh C",n &h" >m &i*" ch"qn 3 A'nh giL m1i sY vi)c. @)nh giLB i6" v kh"n sLB n( n s," vB &:Bng >enh vYc khB$ h1c v ngh) &h"0& nh5& > &:Bng vn h1c v sK h1c khi n chB sY sLng &B

&:Bng cLc >enh vYc n( A F0p vB nhVng cLi kh"n sn c. Q > m?& &0& A)nh Mc :yn 2c ng$( &E khi ngOi nhB se ph=i mi FH$ vn ch ng 3 &i n vB cBn Ong cK nghi)p. oY &hnh &: cJ$ 7hB giLB cfn kh"( n khPch m1i ngOi nh5& > cLc ph[n &K &:i &hUc i s," vB c=i &B &" &6 &: A'nh. vB vi)c h1c hnhI &hi mI Fng F$nh &hi*n h. /' v0( m &:Bng &hYc & I 7hB giLB >m chB nhVng ngOi gi$ nh0p &[ng ><p 7hB se n( C$ :Oi sinh hB& kinh & v >enh vYc s=n C"5& C h?iI n chl Ai & 6 c$B B & &h,n v B &Y n<c chU khng h6 m Cl$ n cLc &:i &hUc vy khB$ h1c &Y nhi*n cHng nh v6 cLc ngnh s=n C"5& v >" &hng. 9Pnh ch5& &i*" cYc 5( cJ$ 7hB giLB hi khng nhw &:Bng cng v6 s$" cng g,( &Lc

vi)c phL& &:i3n >Yc >Mng s=n C"5& cJ$ C h?i. Khi chi m Mc $ v &h#ng &: &:*n vH i & &ngI 7hB giLB /i)& 7$m khng &i p &cc i s," vB khLm phL nhVng v5n 6 A=n ch5& cJ$ Oi s#ng v cJ$ vH &:cI v' m#i !"$n h) giV$ &inh &h[n v &h3 CLc. 7 chl ch2 &:1ng n nhVng !"$n h) chPnh &: v B Uc &hYc & . +hB n*n khi C h?i phBng ki n :#i >BnI v5n 6 s# ph0n v (*" c[" gi=i phng cBn ngOi Mc 4& :$ &h' 7hB giLB &: &hnh A5& >Yc. 7 khng gi=i Lp Mc v5n 6 5( v' n s<m Aw cBn Ong phL& &:i3n & F"( &:E" &G Mng. Hn nV$I m?& khi 7hB giLB chi m v &:P ?c &n &h' >n ch cJ$ n 4c Ai)& phL& &:i3n mnh. Khi n Aa& [" y n4ng >*n cBn ng Oi v Ap ngh& n p s#ng gi=n FI nhVng !"$n h) C h?i &:Bng sLngI nhVng &'nh c=m &Y nhi*n v ch,n &hYc

cJ$ s"( scp cWng v<i C h?i phBng ki n &h' n &: n*n ph=n ?ngI c8 hJ v >c h0". 9m >i A*n cnh nhVng =nh h ng &Pch cYcI 7hB giLB cHng em >i khng P& &Lc ?ng &i*" cYc m chB n n$( n vsn cfn > nh,n &# k'm hm sY phL& &:i3n vn hBL &i cLc vWng nng &hn /i)& 7$m.

I&t lu7n
Khng $i ch#i ci Mc :Nng Kh8ng giLB h$( 7hB giLB &h$m gi$ m?& ph[n vB sY 2c n4n cLi Fi)n mB &inh &h[n F,n &?c v vB sY &hnh vn hBL F,n &?cI chB n*n ch2ng &$ c[n &hi & ph=i nghi*n cU" 7hB giLB 3 Cem n =nh h ng #i vi)c vn hBL n<c &$ nh &h nB. 9E 7hB giLB ch"(3n s$ng chJ nghe$ %Lc !"$ m?& c"?c 5" &:$nh cLch mng >," Fi v m?& Ai n ch"(3n v6 & &ng c A=nI &E m?& h) & &ng F"( &,m >5( d chP cBn ng Oi >m g#c s$ng chJ nghe$ F"( v0& v<i phng phLp khB$ h1cI &E & ng &n &i &:0& &Y gi$ &: ng s$ng F,n chJI &E F,n &?c s$ng & &ng %Lc CP& ph=i fi hwi m?& !"L &:'nh F$i Fng. 95& nhi*n :5& nhi6" i3m &:Bng 7hB giLB &: n*n c8 hJI >c h0"I &h0m chP > ph=n ?ng $ng kym hm !"L &:'nh phL& &:i3n cJ$ F,n &?c &$ nh5& > &i cLc kh" nng &hn. 7h ng ch2ng &$ khng h6 h8 &hn khi ni :Nng ch2ng &$ i >*n chJ nghe$ C h?i > k &cc &:"(6n &h#ng nh nhB C $I v n " ? phBng ki n khi gh]& c$( gh]& ang ch

&h#i nL& &h' cHng khng &h3 khng &:,n &:1ng n k se Oi &:<cI v khi Lnh giL >iI n " h1c &h"( & & &ng ng( n$( ch2ng &$ hn hn &h h) cL se ph" &hOi &:<cI nhng v6 nh,n cLch vsn cfn ph=i h1c nhi6" ph=i chng c," ph2 !"d A5& nng F,mI A[n &i)n A5& nng FiI "( vH A5& nng kh"5& cJ$ nh 7hB khng cfn giL &: h$( s$Bx

3i li;u tham Fho

h. L"0n ngV G 9hLnh kinh cJ$ ng Oi 9:"ng HB$ b. %nh 9K _. 7hB h1c /i)& 7$m z. HD +hP %inh &Bn &0p r. +h#ng Q"(:inh G Enghen . +Lc nh,n v0& vn hBL ve i 9:"ng ;"#c

1Jc lJc
3'an LOi m [" `h[n : /i n]& v6 &i n &:'nh phL& &:i3n cJ$ 7hB giLB v m?& s# n?i F"ng &Pch cYc cJ$ n /i n]& v6 &i n &:'nh phL& &:i3n cJ$ 7hB giLB %?& s# n?i F"ng chPnh cJ$ 7hB giLB h. 9 &ng 7hB giLB > g'x b. /5n 6 &Pnh >"0n &:Bng 7hB giLB _. 9hLi ? cJ$ 7hB giLB #i v<i c"?c s#ng z. ;"$n ni)m v6 B Uc &:Bng 7hB giLB `h[n : =nh hng cJ$ 7hB giLB &<i Oi s#ng vn hBL /i)& 7$m ;"L &:'nh F" nh0p cJ$ 7hB h1c vB /i)& 7$m =nh hng cJ$ 7hB giLB &:Bng & &ng /i)& 7$m h. 7hVng nh" c[" C h?i gi2p chB 7hB giLB chi m Mc $ v ?c &n &:Bng &hOi kp phL& &:i3n cJ$ ch ? phBng ki n b. =nh hng &Pch cYc v &i*" cYc cJ$ 7hB giLB #i v<i C h?i /i)& n$m K & >"0n 9i >i)" &h$m kh=B 2M 58 59 g 2 8 8 K L M 22 25 2N 2N 2K 2K