SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber

TAJUK 1

Pengendalian Selamat Bahan Saintifik dan Bahan Kimia

1.0

SINOPSIS

Tajuk ini membincangkan pengendalian secara selamat bahan saintifik dan bahan kimia. spek !ang diberi perhatian termasuk cara pengendalian bahan kimia" bahan radi#aktif dan bahan bi#l#gi" pen!impanan bahan kimia" pengendalian peralatan elektrik" dan pen!impanan peralatan sains dengan betul dan selamat.

1.1

HASIL PEMBELAJA AN

$i akhir tajuk ini anda seharusn!a dapat 1. mengendalikan bahan kimia" bahan radi#aktif" bahan bi#l#gi" dan peralatan elektrik di makmal sains dengan betul dan selamat. 2. men!impan bahan kimia dan peralatan sains di makmal sains dengan betul dan selamat.

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber 1.! KE AN"KA TAJUK#TAJUK

Pengendalian Selamat Bahan Saintifik dan Bahan Kimia

&ahan 'imia

&ahan ,adi#aktif

&ahan &i#l#gi

Peralatan Elektrik

Pen!impanan

Peralatan Sains

&ahan 'imia

1.$

PEN"ENALAN

&ahan saintifik dan bahan kimia dalam makmal hendaklah dikendalikan dengan betul dan selamat supa!a tidak mengakibatkan risik# !ang berikut: 'ebakaran dan letupan disebabkan #leh bahan reaktif. Melecur disebabkan #leh bahan kimia !ang mengkakis. lahan kepada bahan sains. 'ecederaan disebabkan #leh tumpahan dan percikan bahan kimia. Pencemaran kepada alam sekitar. 'eracunan disebabkan terhidu gas beracun. 'emudaratan disebabkan #leh pendedahan kepada sinaran radi#aktif. ('ementerian Pendidikan Mala!sia" 1)))*

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber

1.%

PEN"EN&ALIAN BAHAN KIMIA

&ahan kimia selamat digunakan jika dikendalikan dengan betul. &eberapa bahan kimia mempun!ai cirri-ciri tertentu seperti mudah terbakar dan meletup" mengkakis" beracun dan merengsa. &eberapa perkara !ang perlu dipertimbangkan semasa mengendalikan bahan kimia adalah seperti berikut: .una kukus air untuk memanaskan bahan kimia dan elakkann!a daripada terdedah secara terus dengan api. Mengendalikan pelarut mudah terbakar dalam hud ek/#s atau ka0asan !ang mempun!ai pengudaraan !ang baik. Pelarut !ang tidak kehendaki haruslah dikembalikan kepada st#r pelarut atau segera dilupuskan dengan betul. &ekas !ang mengandungi cecair mudah terbakar tidak perlu diisi lebih daripada satu setengah kapasitin!a. pabila membuat ekstrak pelarut atau meng#ncang cecair meruap" tekanan dalam bekas harus kerap dilepaskan1dikurangkan. 2angan tuangkan cecair mudah terbakar ke dalam singki. Elakkan tumpahan dan serta-merta membasuh tangan dengan sabun dan air jika tersentuh tumpahan tersebut. Sentiasa menuangkan asid ke dalam air. 2angan sekali-kali menggunakan spatula !ang sama untuk mengeluarkan bahan kimia daripada dua bekas !ang berbe/a.

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber &erikut adalah s!mb#l bahan kimia berbaha!a:

M'dah te()aka(

Bahan )e(a*'n

Agen +eng,k-ida

Bahan m'dah melet'+

X
Bahan mengkakiBahan me()aha.a

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber Teknik men'ang )ahan kimia

Men'ang )ahan kimia da(i ),t,l (eagen.

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber

&#lehkah anda meninggalkan penutup b#t#l reagen di atas meja semasa menuang larutan daripadan!a5

Memindahkan *e*ai( kimia mengg'nakan +eniti-

16

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber Mengg'nakan ka*a (,d 'nt'k men'ang *e*ai( kimia

Terangkan bagaimana anda b#leh mengelakkan tumpahan semasa memindahkan bahan kimia.

1./

PEN"EN&ALIAN BAHAN

A&IOAKTI0

Elakkan bahan-bahan radi#aktif daripada men!entuh kulit. &arangan kaca !ang khas digunakan bersama bahan radi#aktif perlu disimpan secara berasingan. Tangan dan bahagian lain badan !ang telah tercemar dengan bahanbahan radi#aktif mestilah dibasuh sabun dan air dengan teliti. 11

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber Semua bahan radi#aktif hendaklah dilupuskan pada akhir kelas amali.

1.1

PEN"EN&ALIAN BAHAN BIOLO"I Elakkan men!entuh mulut dengan tangan ketika mengendalikan bahan-bahan bi#l#gi. 'ultur bakteria dan kulat hendaklah direndam dalam disinfektan sebelum pelupusan. 7is#r keselamatan harus dipakai apabila menggunakan picagari untuk men!untik metan#l kerana kemungkinan terpisahn!a jarum daripada picagari tersebut. Segala luka mestilah dibalut sebelum melakukan kerja !ang melibatkan hai0an. 8ai0an liar perlu diperkenalkan ke sek#lah dengan berhati-hati dan mengikut budi bicara kerana ia b#leh memba0a parasit serta risik# kepada jangkitan Elak mengendalikan kulit hai0an !ang telah dia0et kerana ia mungkin telah dipr#ses dengan sebatian arsenical dan merkurik kl#rida.

1.2

PEN3IMPANAN BAHAN KIMIA a. &ahan kimia tak #rganik &iasan!a disimpan berasingan daripada bahan kimia #rganik. &#t#l-b#t#l bahan kimia disusun mengikut abjad dan disimpan dalam almari !ang bertutup. &ahan kimia !ang b#leh men!erap 0ap air dari udara mesti disimpan berasingan dengan bahan kimia !ang bersifat per#i (menghilangkan air habluran kepada udara*. 12

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber

&eri c#nt#h beberapa bahan kimia !ang b#leh men!erap 0ap air dari udara" dan bahan kimia !ang b#leh menghilangkan habluran ke udara.

b. &ahan kimia #rganik 'eban!akann!a adalah cecair !ang meruap dan beracun. $isusun mengikut abjad dan disimpan di tempat !ang berasingan dari bahan-bahan lain. &ilik st#r1tempat pen!impanan dilarangkan penggunaan api dan mempun!ai pengaliran udara !ang baik. &eberapa c#nt#h bahan kimia #rganik !ang amat mudah terbakar ialah aset#n" ben/ene" karb#n disulfide" etan#l" t#luene" pr#pan#l dan kl#r#f#rm.

&agaimanakah bahan kimia berikut disimpan5 a. bahan kimia cecair !ang menghakis b. l#gam alkali

1.4

PEN"EN&ALIAN PE ALATAN ELEKT IK

'emalangan mungkin berlaku jika alat elektrik tidak diguna dengan betul atau tidak disenggarakan dengan baik. 9angkah-langkah berikut perlu diambil untuk mencegah kemalangan !ang disebabkan #leh pengendalian alat elektrik !ang tidak betul: pastikan suis tidak dipasang dengan tangan !ang basah. 2angan bekerja dengan tangan !ang basah atau berdiri di atas lantai !ang lembap apabila menggunakan peralatan elektrik. 13

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber Tutup suis sumber kuasa dan tanggalkan palam sebelum membuat sambungan atau sebarang perubahan pada litar atau peralatan. Semua sambungan 0a!ar hendaklah dibuat dengan betul dan baik serta menggunakan 0a!ar !ang bertebat. 2angan melebihi beban kuasa dengan menggunakan lebih daripada satu peralatan pada setiap satu punca kuasa. S#ket atau palam !ang retak atau r#sak hendaklah d iganti dengan segera. Pastikan 0a!ar disambung dengan mengikut k#d 0arna !ang betul. Pastikan 0a!ar dan kabel dalam keadaan !ang baik. Peralatan elektrik han!a b#leh disambung kepada s#ket tiga pin. Sebarang ker#sakan penda0aian elektrik hendaklah dibaiki #leh juru elektrik !ang bertauliah. Sebarang peraturan keselamatan penggunaan elektrik hendaklah dipatuhi. ('ementerian Pendidikan Mala!sia" 1)))* Mengendalikan 5,ltmete( 'eupa!aan di antara dua titik di dalam satu litar diukur dengan :#ltmeter. Terminal ;%7 digunakan jika julat :#ltmeter ialah antara 6-%7" manakala terminal ;167 diguna untuk julat antara 6-1%7. Terminal mesti disambung dengan p#lariti !ang betul Simb#l-simb#l bersesuaian juga digunakan untuk menunjukkan jenis :#ltmeter ( atau m * dan jenis arus (arus terus < - = atau arus ulang alik < =*

1>

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber

Mengendalikan Ammete( Terminal ;1 digunakan jika julat ammeter ialah antara 6-1 " manakala terminal ;% diguna untuk julat antara 6-% . Terminal mesti disambung dengan p#lariti !ang betul mmeter mempun!ai dua terminal? terminal ber0arna merah adalah p#sitif dan terminal ber0arna hitam negati:e. mmeter disambung secara siri dalam litar elektrik. Terminal p#sitif ammeter disambung kepada terminal p#sitif bateri" manakala terminal negati:e ammeter disambung kepada terminal negati:e bekalan kuasa.

1%

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber

T't,(ial

1. 'umpul maklumat tentang bagaimana bahan-bahan kimia dan peralatan sains disimpan dalam bilik1makmal sains sek#lah anda. Cadangkan penambahbaikan !ang b#leh dilakukan untuk men!empurnakan lagi pen!impanan bahan dan peralatan tersebut. 1.6 PEN3IMPANAN PE ALATAN SAINS

Peralatan sains perlu disimpan dengan cara !ang teratur dan selamat supa!a ia mudah dikesan serta mengelakkan kemalangan. &ahan dan peralatan sains !ang perlu disimpan dengan cermat termasuk radas kaca" radas #ptik" radas elektrik" dan bahan kimia. ada- ka*a Semua radas kaca perlu dibersihkan sebelum disimpan dalam almari tertutup. @ntuk menjamin keselamatan semasa men!impan atau mengeluar radas dari almari" elak simpan radas kaca tersebut pada tempat !ang terlalu tinggi. ,adas !ang sama sai/ hendaklah disusun di tempat !ang sama. ,adas !ang tinggi hendaklah ditempatkan di bahagian belakang manakala !ang rendah di bahagian hadapan. ,adas-radas !ang kecil seperti tabung" tiub specimen" piring petri" dan slaid mikr#sk#p b#leh disimpan dalam dulang" k#tak atau laci !ang tertutup dan dilabel.

1+

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber Tiub dan r#d kaca panjang hendaklah diletakkan secara mengufuk bagi mengelakkann!a daripada melentur. Tiub kaca berlubang hendaklah ditutup di kedua-dua hujung bagi mengelakkan habuk masuk. &iuret dan pipet hendaklah disimpan dalam keadaan menegak di rak khas. ada- ,+tik ,adas #ptik pada amn!a perlu disimpan dengan baik supa!a tidak senang terg#res. ,adas-radas #ptik !ang kecil seperti prisma" kanta #ptik dan kanta pembesar el#k disimpan dalam kepingan stir#f#am !ang mempun!ai ruang !ang sepadan atau dalam k#tak asal supa!a senang dipindah. Mikr#sk#p dan bin#cular perlu disimpan dalam k#tak atau almari !ang kering supa!a mencegah pertumbuhan kulat pada permukaan #ptik. Telesk#p perlu disimpan dalam k#tak !ang kering untuk mengelakkan kantan!a daripada berkulat. ada- elekt(ik lat elektrik mesti disimpan di tempat !ang kering. Sambungan 0a!ar pen!ambung pada alat dan palam hendaklah sentiasa kemas untuk memastikan tiada 0a!ar !ang terdedah untuk mengelakkan daripada litar pintas berlaku. Bahan kimia Pen!impanan bahan kimia hendaklah mengikut peraturan-peraturan berikut: &ahan kimia st#k mestilah disimpan dalam st#r bahan kimia !ang mempun!ai edaran udara !ang baik. 13

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber ,ak pen!impanan bahan ini mestilah bertubir untuk menahan b#t#l daripada jatuh. Cecair meruap dan cecair !ang berbaha!a hendaklah disimpan dalam kebuk 0asap. &ahan beracun hendaklah disimpan dalam almari !ang berkunci dan dilabelkan A&ahan &eracunB. Penggunaan bahan beracun mesti direk#dkan. &ahan kimia !ang tidak b#leh digunakan lagi mestilah dilupuskan dengan cara !ang betul. 9abel pada b#t#l reagen bagi bahan kimia !ang pekat atau mengkakis mestilah dicetak dengan 0arna merah.

Semua b#t#l reagen bahan kimia mestilah dilabel dengan jelas. pakah butiran !ang sepatutn!a ada dalam label tersebut5

14