Professional Documents
Culture Documents
Dengeleme Guc Piyasasi - Fikret Tarhan PDF
Dengeleme Guc Piyasasi - Fikret Tarhan PDF
FKRET TARHAN
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
Entso-e balants ile beraber gerek zamanl dengelemede, frekansa ek olarak yurt d ithalat-ihracat kavram da eklenmitir.
3
Bulgaria
Greece
Elektrik enerjisinin retildii anda tketilmesi gereklilii. ACE (AREA CONTROL ERROR) deerinin 0 veya 0a en yakn deerde tutulmas gereklilii.
5
retim
Tketim + Kayplar
Elektrik Piyasas ebeke Ynetmeliine gre ebeke Frekans=50 Hz dir. Frekans 50 Hz in altna inmi ise retim < tketim anlamna gelir. Bu durumu dzeltmek iin retimi artrmak ya da tketimi azaltmak gerekir.
f (Hz) (MW)
Frekans 50 Hz den byk ise retim > tketim anlamna gelir. Bu durumu dzeltmek iin retimi azaltmak gerekir.
f (Hz) (MW)
50
tketim
50 retim retim
tketim
Gerek zamanl dengeleme arac olarak primer frekans kontrol yedek kapasitesi, sekonder frekans kontrol yedek kapasitesi, tersiyer kontrol yedek kapasitesi ve talep kontrol kullanlr.
8
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
Sekonder Frekans Kontrol Frekans (ACE= K * f) Alveri (ACE= P) Frekans+Alveri (ACE= P+K * f) K=1824 MW/Hz
Sekonder Frekans Kontrolnn Amac Sistem frekansn nominal deer olan 50 Hze getirmek.
10
Kompanzasyon deeri
11
Yk alma ve yk atma ynndeki sekonder rezerv miktarlar f farkndan kaynaklanan hata deeri
Anlk ithalat-ihracat farkndan kaynaklanan hata deeri Sekonder tutan santrallere gnderilen toplam ACE deeri
12
BG
13
SSTEM DENGEDE ( ACE deeri sfra(O) yakn ve sekonder rezerv miktarlar iki ynde eit dzeyde )
14
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
DGP Sreci
Dengeleme G Piyasas lemleri
D-1 14:00
D-1 16:00
D-1 17:00
Dt
D t+15
Uzlatrmaya esas verieki birimleri iin retim/tketim programlarnn ve yk alma, yk atma tekliflerinin PYS ile bildirilmesi
Sistem letmecisi
Gn ncesi retim/ tketim program bildirimleri ve yk alma, yk atma tekliflerini kontrol edilerek dzeltmelerin yaplmasnn salanmas Tekliflerinin her bir teklif blgesi ve her bir saat iin fiyat srasna dizilmesi
16
ne kadar retim ve tketim miktarlar dengelenmi bir piyasa sunulmu olsa da gerek zamanda sapmalar olmaktadr. rnein; bir santraln arzadan dolay devre harici olmas veya byk bir tketim tesisinin bir anda almaya balamas/almay durdurmas, Yk Tahmin Plannn deiik sebeplerden (hava durumu vs..) dolay sapmas dengeyi bozmaktadr, bu durumda MYTM dengeyi salamak iin Dengeleme G Piyasasna sunulmu teklifleri kullanarak, sistem dengesini salamaya almaktadr.
17
18
(YAT)
(YAL)
DGP ye dengeleme birimi olan PK lar katlmakla ykmldr. Bamsz olarak 15 dk ierisinde asgari 10 MW yk alabilen veya yk atabilen retim ya da tketim tesisleri dengeleme birimidir.
20
KGP=GP+Kayp+GP Talimat
baznda bildirilir. KGPler gn ncesinde saat 14:00 ile 16:00 arasnda bildirilmelidir. KGP ler tm gn iin saatlik olarak bildirilir. Ardk saatlerde KGP fark 200MW zerinde ise KGP 15dk lk periyotlar baznda bildirilir. PYSye eriimi olmayan PK lar KGPlerini saat 15:00a kadar retim tesisinin bal olduu BYTMye bildirir. KGPler kaypl (brt) retim deerleridir.
21
Dengeleme birimleri, 15 dk
EAK GP Kayp (~%3) GP Talimat
ierisinde teknik olarak gerekletirebilecekleri PFK rezerv haricindeki tm kapasitelerini saat 14:00 ile 16:00 aralnda DGP ye sunmakla ykmldrler.
Hidrolik retim tesisleri teklif
22
Miktar MWh
seviyesinde bildirebilirler. YAL teklif fiyatlar ayn saat iin belirlenmi SGF ten byk olmak zorundadr. YAT teklif fiyatlar ayn saat iin belirlenmi SGF ten kk olmak zorundadr. Hidroelektrik santraller her bir miktar seviyesi iin ayr teklif fiyat bildirebilirler. 01 Ocak 2012 tarihi itibariyle DUYa gre hidrolik santraller dndakiler de 15 farkl teklif fiyat verebilirler. Ancak EPDKnn karar ile 1. ve 15. teklif fiyatlar arasndaki oran %20yi aamaz. YAL teklif fiyatlar bir nceki seviyeden yksek ya da eit olmaldr. YAT teklif fiyatlar bir nceki seviyeden dk ya da eit olmaldr. YAL ve YAT tekliflerinde asgari miktar 10MW tr.
15
14
1 2 1
30 60 40
80
30
70
100
14
15
Sistem Al (YAT)
23
95
50
DGP Sreci
Dengeleme G Piyasas lemleri
D-1 14:00
D-1 16:00
D-1 17:00
Dt
D t+15
Uzlatrmaya esas verieki birimleri iin retim/tketim programlarnn ve yk alma, yk atma tekliflerinin PYS ile bildirilmesi
Gn ncesi retim/ tketim program bildirimleri ve yk alma, yk atma tekliflerini kontrol edilerek dzeltmelerin yaplmasnn salanmas
Sistem letmecisi
Tekliflerinin her bir teklif blgesi ve her bir saat iin fiyat srasna dizilmesi
24
25
26
(YAT)
Gerek zamanda enerji a/fazlas olumas durumunda MYTM operatr tarafndan, ilk nce gn ncesinde (17:00-24:00 aras )verilmi olan YAL/YAT talimatlar iptal edilir.
27
(YAL)
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
Her bir talimatn sadece bir etiket deeri olabilir ve en ok ilikili olduu sebeple ilgili etiket deeri verilir.
1 kodlu
2 kodlu
29
dikkate alnarak, iletme gvenlii ve sistem btnl salanacak ve dengeleme maliyetleri en aza indirilecek ekilde gerek zamanda deerlendirilir. Belirtilen kstlar ve kriterler nedeniyle fiyat srasna dizilen yk alma, yk atma tekliflerinin bazlar gerek zamanda deerlendirme d braklabilir.
1 kodlu
2 kodlu
30
31
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
33
34
DGP de verilen 1 kodlu talimatlar ve nedenleri PYS araclyla tm Piyasa Katlmclarna duyurulur.
35
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
37
38
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
Miktar
MWh
A3 A2 C3
50 80 40
B3
175
170 165
60
80 50 0 Kodlu 0 Kodlu 1 Kodlu SMF
C2 B2
A1
B1 C1
160
155 150
60
70 40
0 Kodlu 0 Kodlu
Miktar
MWh
A1
100 95 90 85
50 40 60 50
1 Kodlu
0 Kodlu 0 Kodlu SMF
Sistem Al (YAT)
B1 B2 B3
C1
C3 A2
80
75 70
80
40 80
2 Kodlu
1 Kodlu SMF= min ( 0 kodlu YATTF ) YATTF SMF ise YATF = SMF ( A1 teklifi) YATTF SMF ise YATF = YATTF ( A2 ve C2 teklifleri) YALF = YALTF ( Sistem YAT ynnde iken YAL teklifi (0),(1) veya (2) kodla talimatlandrlm ise)
41
B4
A3
65
60
70
60
Etiket
Fiyat
Talimatlar
205
50
95
0 0 1 0
195
190 185 140 130 125 120 115
200
300 250 150 200 100 150 200
2
1 2
90 85 80 70
0 Kodlu
0 SMF 55 40 35 15 5
1 Kodlu
2 Kodlu
2 1 2 2
50 60 40
Net Hacim
100
800
110
50
(YAT)
(YAL)
(YAT)
(YAL)
Ters ynde verilen 0 kodlu talimatlarn genellikle YAT talimatlar olduu, bu nedenle de SMFyi de genellikle YAT tekliflerinin belirledii grlmekteydi. SMF ayn zamanda SDF olduu iin dengesizlik fiyatlar dk seviyelerde seyretmi, bu durum ise Tedarikiler iin SDF den enerji almn olduka cazip hale getirmitir.
Tedarikiler Gn ncesi piyasada bulunan hacimlerinin bir ksmn Dengesizlik mekanizmasna kaydrmlardr. Bu durum ise Gn ncesi piyasa Fiyatnn (SGF) dmesine neden olmutur. Dengesizlik hacminin artmas, Sistem letmecisinin de dengeleme faaliyetlerinde ilem saysn artrmasna neden olmutur.
43
Etiket
Fiyat
Talimatlar
205
50
95 2
1 90 85 80
50
150 100 100
0
0 1 0
195
190
200
300
185 140
130
250 150
200
70
2 55
100
100
SMF
0 Kodlu
1 Kodlu
2 Kodlu
120
150
35
15 5
50
60 40
110
50
(YAT)
115
200
Net Hacim
125
100
40
100
800
(YAL)
(YAT)
(YAL)
Etiket
Fiyat
Talimatlar
800
400 200 200 400
205
50
95
50 150 100
0>2 0>2 1
195
SMF
200
300
2
1
90 85
190
185 140
130
250 150
200
2>0
80
70
100
100 100
0>2
0>2
0 Kodlu
1 Kodlu
2 Kodlu
2>0
55 40 35 15
120
150
2>0
50 60
110
50
40
Sistem 0 kodlu ve 2 kodlu talimatlar etiket deerlerini net hacim ynnde deitiriyor. Fakat 1 kodlu etiketler deitirilmiyor.
(YAT)
115
200
2>0
Net Hacim
125
100
100
800
(YAL)
(YAT)
(YAL)
45
Ancak SMF artk genellikle Sekonder Teklifler tarafndan belirlenir hale gelmitir. Yan Hizmetler Piyasasnda yeterli rekabet ortamnn olumam olmas, Sekonder tekliflerin olduka yksek seviyelerde seyretmesi, SMF nin de ykselmesine neden olmutur.
SMF ayn zamanda SDF olduu iin dengesizlik fiyatlar ykselmi, bu durum ise reticiler iin SDF den enerji satn olduka cazip hale getirmitir. reticiler Gn ncesi piyasada bulunan hacimlerinin bir ksmn Dengesizlik mekanizmasna kaydrmlardr. Bu durum ise Gn ncesi piyasa Fiyatnn (SGF) ykselmesine neden olmutur. Fazla olan Dengesizlik hacmi 1 Temmuz dzenlemesi ile hedeflenen seviyelere drlememitir.
46
SGF( NPTF)
SMF
47
Etiket
Fiyat
Talimatlar
205
50
95
50
150 100 100 100
0
0 1 0 0
195
190 SMF 185
200
300
2
1
90 85 80 70
250
140
150
2 1 2
0 Kodlu
1 Kodlu
2 Kodlu
120 150
35 15
50 60
Net Hacim
125 100
800
40 100 1
115 200
110
50
40
(YAT)
(YAL)
130 200
55
100
(YAT)
(YAL)
SMF hesaplanmas
01.01.2012 tarihinden sonra SMF ilgili saatten 4 saat sonra hesaplanacaktr.
01.01.2012 sonras talimat mutabakatlar ve SMF belirlenmesine ilikin takvim 4 saatle 01.01.2012 tarihi itibari ile nin ilgilibelirlenmesinden saatin bitimini takip snrlandrlm, SMF eden 4 saat sonunda SMF hesaplanabilecektir. sonra deitirilmesinin nne geilmitir.
49
SMFyi etkilememesi iin 1 ve 2 kodlu talimatlarn ters ynnde verilen talimatlara artk ihtiya kalmayacaktr. SMF, Net sistem hacmi dikkate alnarak Teklifler zerinden hesaplanacaktr.
SMF gerek sistem ynn gstermektedir.
Talimatlarn etiketleri deitirilmeyecei iin hizmet ettikleri gerek amalar istatistiki adan daha salkl tutulabilecektir. SDF iin ikili fiyat uygulamas ile Piyasa Katlmclarnn dengesizliklerini daha iyi ynetmeleri hedeflenmitir. 01.01.2012 itibari ile yerine getirilemeyen talimatlar 4 saat ierisinde bildirmeyen ve bu hareketi ile olmas gerekenden farkl bir SMF belirlenmesine neden olan katlmclarn bu fiyat farkndan doan maliyeti karlama zorunluluu getirilerek, talimat mutabakat ilevinin ve SMF belirlenmesi srecinin salkl ynetilmesi hedeflenmitir.
50
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
0 Kodlu
1 Kodlu
2 Kodlu
205
200
(YAT)
225
50
Net Hacim
800
x
x
B
ayet talimatlar yerine getirilmi olsayd SMF 140 TL olacakt. SMF 200 TL olarak belirlenmitir.
52
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
Dengesizlik
Pozitif Dengesizlik Hedef Yk: 100 MW, retim: 110 MW Negatif Dengesizlik Hedef Yk: 100 MW, retim: 90 MW
Tutar
Alacak= 10 MW x ..
Eski
Yeni SGF
SMF Bor= 10 MW x ..
SMF
SGF
54
GENEL BAKI
Gerek Zamanl Dengeleme
Entso-e Balants sonras dengeleme , Dengelemenin Amac, Frekans Kontrol Hiyerarisi Sekonder Frekans Kontrolnn nemi
Dengeleme G Piyasas
DGP Sreci, Genel Esaslar , KGP Bildirimi, DGP Teklif Kapasitesi, DGP Teklif Yaplar Talimat Etiketlendirme Esaslar
Enerji Dengesizlikleri
SDF ile ilgili kili Fiyat Uygulamas
56
MYTM piyasa katlmclarnn yapm olduu tketim tahminlerini de gz nne alarak her saat iin kendi YTPsini PYSde yaynlar.
57
58
59
60
61
62
63
YAL
KGP
64
65
66
67
Teekkr Ederim
Fikret TARHAN TEA Milli Yk Tevzi Mdrl
fikret.tarhan@teias.gov.tr
68