TS9967

ICS 01.060;91.080.
40 TRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992

!!NDEK!LER

0 - KONU, TAR!F, KAPSAM...................................................................................... "
0.1 - KONU........................................................................................................................ 1
0.2 - TAR!FLER................................................................................................................. 1
0.2.1 - Prefabrike Betonarme Elemanlar ........................................................................................ 1
0.2.2 - Prefabrike ngerilmeli Beton Elemanlar ............................................................................. 1
0.2.3 - Prefabrike Bina.................................................................................................................... 1
0.2.4 - Prefabrike Yaplarn Ta"yc Sistemleri .............................................................................. 1
0.2.5 - Modler Eleman .................................................................................................................. 2
0.2.6 - Prefabrike Pano................................................................................................................... 2
0.2.7 - Sandvi Pano ...................................................................................................................... 2
0.2.8 - Bo"lukla D"eme................................................................................................................. 2
0.2.9 - Yuval Temel........................................................................................................................ 2
0.2.10 - Kompozit Ta"yc Sistemler .............................................................................................. 2
0.2.11 - Kullanlabilirlik Limit Durumu ............................................................................................. 2
0.2.12 - Son Limit Durumu.............................................................................................................. 2
0.2.13 - zel Limit Durumlar........................................................................................................... 3
0.2.14 - Diyafram Davran" ............................................................................................................ 3
0.2.15 - Ba# Sistemi........................................................................................................................ 3
0.2.16 - Ba# Elemanlar .................................................................................................................. 3
0.2.17 - Ba# ubuklar .................................................................................................................... 3
0.3 - KAPSAM................................................................................................................... 3
" - GENEL KURALLAR............................................................................................. 3
1.1 - YAPININ TANITILMASI ............................................................................................. 3
1.2 - HESAPLARDA BULUNMASI GEREKEN HUSUSLAR.............................................. 3
1.3 - KULLANILAN SEMBOLLER...................................................................................... 4
2 - MALZEME............................................................................................................. 6
2.1 - BETON MALZEMES! ................................................................................................ 6
2.1.1 - imento ............................................................................................................................... 6
2.1.2 - Agrega ................................................................................................................................. 6
2.1.3 - Su ........................................................................................................................................ 6
2.1.4 - Katk Maddeleri.................................................................................................................... 6
2.2 - BETON EL!$! ......................................................................................................... 7
2.3 - BETON SINIFLARI ve MUKAVEMETLER! ................................................................ 7
2.4 - B!RLE%!M MALZEMELER!........................................................................................ 7
2.4.1 - Temel !lkeler ........................................................................................................................ 7
2.4.2 - Yerinde Dkme Birle"im Betonlar ...................................................................................... 7
2.4.3 - Dolgu Harlar...................................................................................................................... 7
2.4.4 - Birle"im Metalleri ................................................................................................................. 7
2.4.5 - Mesnet Yastklar ................................................................................................................. 8
3 - YKLER................................................................................................................ 9
3.1 - GENEL...................................................................................................................... 9
3.1.1 - Normal Ykler ...................................................................................................................... 9
3.1.2 - Deprem Ykleri .................................................................................................................... 9
3.13 - Ta"yc Sistemin Boyutlarndaki ve D"ey Yklerin Do#rultusundaki Yakla"klktan
Do#an Ek Ykler ........................................................................................................................... 10
3.1.4 - Birle"im ve Mesnetlerde Yapm ve Montaj Hatalarndan Do#an Ek Ykler ...................... 10
3.2 - HESAP YKLER! ve YK KOMB!NEZONLARI .......................................................10
4 - TASARIM ESASLARI ......................................................................................... ""
4.1 - GENEL.....................................................................................................................11
4.1.1 - Proje Kriterleri ve ! Kuvvetlerin Hesab ............................................................................ 11
4.1.2 - Genle"me Derzi Aralklar.................................................................................................. 12
4.13 - Malzeme Katsaylar ........................................................................................................... 12
4.1.4 - !kinci Mertebe Etkileri ve Statolite Kontrol....................................................................... 12
4.1.5 - Yangna Kar" Mukavemet ................................................................................................ 13
4.2 - ELEMANLAR............................................................................................................13
ICS 01.060;91.080.40 TRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992

4.2.1 - D"emeler ......................................................................................................................... 13
4.2.2 - Kiri"ler................................................................................................................................ 16
4.2.3 - Kolonlar.............................................................................................................................. 16
4.2.4 - Duvarlar ............................................................................................................................ 17
4.2.5 - Ba# Elemanlar .................................................................................................................. 20
4.3 - B!RLE%!MLER..........................................................................................................22
4.3.1 - Genel ................................................................................................................................. 22
4.3.2 - Birle"imlerde Yk Katsaylar............................................................................................. 22
4.3.3 - Birle"im Eleman Olarak Kesme Srtnmesi .................................................................... 23
4.3.4 - Saplamalar, Kanca veya Fiyonglar, Korniyerler ................................................................ 23
4.3.5 - ubuk Eleman Birle"imleri ................................................................................................ 23
4.3.6- Kompozit Elemanlar ........................................................................................................... 34
4.3.7- D"eme Panolarnn Ara ve Mesnet Birle"imleri ................................................................ 36
43.8 - Ta"yc Panolar Arasndaki Kayma Birle"imleri................................................................. 37
4.3.9 - Panolar Arasndaki Basn Birle"imleri ............................................................................. 42
4.3.10- Ta"yc Duvarlar ile Rijitlik Duvarlar Arasndaki D"ey Birle"im .................................... 44
4.4 - TEMELLER ve KOLON TEMEL B!RLE%!MLER! ......................................................45
4.4.1 - Genel ................................................................................................................................. 45
4.4.2 - Yuval Temeller.................................................................................................................. 45
4.4.3 - Prefabrike Kolonlarn Temelle Kuru Birle"imi .................................................................... 47
4.4.4 - Prefabrike Kolonlarn Temelle Islak Birle"imi .................................................................... 47
5 - !MALAT, KONTROL VE DENEYLER................................................................. 47
5.1 - BETON KARI%IMLARI .............................................................................................47
5.2 - BETON RET!M! .....................................................................................................47
5.2.1 - Malzemelerin Stoklanmas ve llmesi........................................................................... 47
5.2.2 - Beton Santrallar ................................................................................................................ 47
5.3 - KALIPLAR................................................................................................................48
5.4 - BETON DKM....................................................................................................48
5.4.1 - Kalp Hazrl# ve Ta"ma .................................................................................................. 48
5.4.2 - Betonun Kalba Yerle"tirilmesi .................................................................................... 48
5.4.3 - De#i"ik Hava %artlarnda Beton Dkm.......................................................................... 48
5.4.4 - Beton Kr......................................................................................................................... 48
5.5 - KALIPTAN ALMA VE YZEY DZELTME !%LER!...................................................49
5.6 - BETON KONTROL VE DENEYLER!......................................................................49
5.6.1 - Genel ................................................................................................................................. 49
5.6.2 - Malzeme Kontrol ve Deneyleri........................................................................................... 49
5.6.3- Beton Nitelik Denetimi ........................................................................................................ 50
5.7- TOLERANSLAR-BOYUT VE YZEY KONTROLLER! ..............................................52
5.7.1 - Toleranslar......................................................................................................................... 52
5.7.2 - Boyut ve Yzey Kontrolleri ................................................................................................ 52
5.8 - ELEMAN DENEYLER! .............................................................................................52
5.8.1 - Mukavemet Deneyleri ........................................................................................................ 52
5.8.2 - Beton ekici !le Kontrol Deneyleri ..................................................................................... 53
5.9 - YAPI ZER!NDE YAPILAN DENEYLER..................................................................54
6 - STOKLAMA, MONTAJ VE TOLERANSLARI .................................................... 55
6.1 - STOK MESNETLER!................................................................................................55
6.2 - PREFABR!KE BETON ELEMANLARIN TA%INMASI................................................55
6.2.1 - Ta"ma Srasnda Mesnetleme ......................................................................................... 55
6.2.2 - Ta"ma Srasnda Meydana Gelen Dinamik Gerilmelerin Tahkiki..................................... 55
6.3 - PREFABR!KE BETON ELEMANLARIN MONTAJI ...................................................55
6.3.1- Mesnetleme ve Alnacak Ykler ......................................................................................... 55
6.3.2 - Yanal Stabilite.................................................................................................................... 55
6.3.3 - Montaj Toleranslar ............................................................................................................ 56
EK - A....................................................................................................................... 62
EK - B....................................................................................................................... 64
EK - C....................................................................................................................... 66
EK - D....................................................................................................................... 70
EK - E....................................................................................................................... 72

EK - F....................................................................................................................... 78
EK - G ...................................................................................................................... 80
EK - H....................................................................................................................... 82
EK - I ........................................................................................................................ 85
EK - J ....................................................................................................................... 9"
EK - K....................................................................................................................... 92
EK - L....................................................................................................................... 96
EK - M.................................................................................................................... "0"
TAD!L..................................................................................................................... "07

1
YAPI ELEMANLARI, TA#IYICI S!STEMLER VE B!NALAR -
PREFABR!KE BETONARME VE NGER!LMEL! BETONDAN - HESAP
ESASLARI !LE !MALAT VE MONTAJ KURALLARI

0 - KONU, TAR!F, KAPSAM

0." - KONU
Bu standard, prefabrike (n yapm) betonarme ve ngerilmeli beton yap elemanlar, bu elemanlardan
olu"an ta"yc sistemlerle binalarn hesap esaslar, imalat ve montaj kurallarna dairdir.

0.2 - TAR!FLER

0.2." - Prefabrike Betonarme Elemanlar
Prefabrike betonarme elemanlar, fabrika, atlye vb. yerlerde, hazrlanm" kalplarda seri olarak
retilen, in"aat yerine ta"man ve vin v.b kaldrma aralar ile montaj yaplan, bu i"lemler dolays ile
de zel olarak projelendirilen hazr yap elemanlardr.

0.2.2 - Prefabrike ngerilmeli Beton Elemanlar
Prefabrike ngerilmeli beton elemanlar, fabrika, atlye vb. yerlerde, hazrlanm" kalp ve yataklarda
seri olarak retilen ve ngerilme ve/veya ard gerilme uygulanan, sonradan in"aat yerine ta"nan ve
vin vb. kaldrma aralar ile montaj yaplan, bu i"lemler dolays ile de zel olarak projelendirilen yap
elemanlardr.

NOT : Prefabrike bir yap elemanna, ard-gerilme, gerekli ko"ullar sa#lanp eleman yerine
yerle"tirildikten sonra da uygulanabilir.

0.2.3 - Prefabrike Bina
Prefabrike bina, ta"yc sisteminin tamam prefabrike betonarme ve/veya ngerilmeli beton yap
elemanlarndan olu"an veya geleneksel yapm tekni#i iinde ta"yc sistemlerinin bir blm
prefabrike betonarme ve/veya ngerilmeli beton yap elemanlaryla olu"turulan konut, otel, yurt, okul,
sa#lk tesisleri, sanayi tesisi, depo, katl otopark, ticaret merkezi vb. yaplardr.

NOT: Prefabrike binalarda, imalat ve montaj kolayl# sa#lamak amacyla sistemin modler olarak
seilmesi nerilir.

0.2.4 - Prefabrike Yaplarn Ta$yc Sistemleri
Prefabrike yaplarn ta"yc sistemleri, kolon-kiri"lerden,kolon-d"emelerden, ta"yc panolardan,
hcrelerden ve bunlarn birle"iminden olu"an sistemlerdir.(%ekil 1)

0.2.4." - Kolon-Kiri$ Sistemler
Kolon-Kiri" sistemler, prefabrike kolon ve kiri"lerden olu"an, d#m noktalar yerine gre rijit veya
mafsalh olarak te"kil edilebilen, gerekti#inde yatay kuvvetleri alacak yerinde dkme perde veya
prefabrike pano duvarlar ihtiva eden sistemlerdir.

0.2.4.2 - Kolon-D$eme Sistemler
Kolon-D"eme sistemler, d"eme panolarnn do#rudan kolonlar, perde ya da prefabrike pano
duvarlar zerine uygun detaylarla oturtuldu#u ve d"emelerin diyafram olu"turarak yatay ykleri d"ey
ta"yclara aktard# sistemlerdir.

0.2.43 - Ta$yc Duvarl (Pano) Sistemler
Ta"yc Duvarl sistemler, birbirleri ile yatay ve d"ey ynlerde ba#lantlar yaplan d"ey panolarla,
tek veya ift ynde al"an d"eme panolarndan olu"an sistemlerdir.

0.2.4.4 - Hcre Sistemler
Hcre Sistemler, d"eme ve duvar elemanlarnn fabrikada, birlikte veya ayr ayr dklp
birle"tirilerek hcrelerin te"kil edildi#i ve bu hcrelerin tesisat armatrleri, do#rama, cam ve kaplama
gibi ince i"leri de tamamlanm" olarak "antiyeye sevkedildi#i, montaj ve birbirleri ile ba#lantlarnn
yaplarak yapnn tamamland# sistemlerdir.

2

#EK!L " - Ta"yc Sistemler

0.2.5 - Modler Eleman
Modler eleman, prefabrike binalarda, eleman boyutlarndaki e"itlili#i en aza indirmek ve dolaysyla
seri retim ve montaj sa#lamak amacyla, boyutlar, belli bir l de#erinin katlar olarak seilmi"
prefabrike elemanlardr.

0.2.6 - Prefabrike Pano
Prefabrike pano, ta"yc veya konstrktif amalarla ve belli modllerle retilen perde, duvar ve
d"eme elemanlardr.

0.2.7 - Sandvi Pano
Sandvi pano, iki beton tabaka arasnda yaltm tabakas bulunan ve bu iki tabakann birbirine uygun
bir "ekilde tutturuldu#u ta"yc veya konstrktif perde, duvar ve d"eme panolardr.

0.2.8 - Bo$lukla D$eme
Bo"luklu d"eme, retim a"amasnda, e"itli tekniklerle kesitinde en ok yzde 60'a kadar olmak
zere bo"luklar braklm" ve statik adan tek ynl al"an d"eme elemanlardr.

0.2.9 - Yuval Temel
Yuval temel, temel pabucu ile birlikte dklen, kutu "eklinde , kolon boyutlarndan daha geni" bir
kolon yuvas ve temel pabucundan olu"an, montajdan sonra kolonla kutu arasndaki bo"lu#un harla
dolduruldu#u temel elemandr.

0.2."0 - Kompozit Ta$yc Sistemler
Kompozit ta"yc sistemler, ksmen prefabrike, ksmen de yerinde dkme beton ve/veya betonarme ile
tamamlanan eleman ve bunlardan olu"an ta"yc sistemlerdir.

0.2."" - Kullanlabilirlik Limit Durumu
Kullanlabilirlik limit durumu, elemanlarn gerilme, deformasyon, yer de#i"tirme, atlak geni"li#i vb.
de#erlerinin snr durumudur.

0.2."2 - Son Limit Durumu
Son limit durumu, eleman, ta"yc sistem ve binann ani bir krlma olmadan snek bir davran"
gstererek ta"ma kapasitesine ula"masdr.

3
0.2."3 - zel Limit Durumlar
zel limit durumlar, prefabrike elemanlarn kalptan alma, ta"ma, montaj, birle"im noktalarndaki yer
de#i"tirmeler, ani veya a"amal yklmalar gibi durumlardaki snr de#erlerdir.

0.2."4 - Diyafram Davran$
Diyafram davran", ayn yatay dzlemdeki elemanlarn birlikte al"arak yatay ykleri d"ey ta"yc
sistemlere aktarmasdr.

0.2."5 - Ba% Sistemi
Ba# sistemi, yatayda d"emelerin bir diyafram gibi davranabilmesini sa#lamak, d"eyde ise yatay
yklerin olu"turdu#u d"ey ekme kuvvetlerini temele aktarmak amacn ta"yan, dzlem ii e#ilme,
kesme ve ekme etkilerinden olu"an ekme kuvvetlerine kar" koyan ba# elemanlar (ba# hatllar) ve
ba# ubuklarndan olu"an sistemdir.

0.2."6 - Ba% Elemanlar
Ba# elemanlar, genellikle pano u mesnetleri ve panolara dik d"eme kenarlar boyunca yerinde
beton dklerek olu"turulan, d"emede olu"an ekme kuvvetlerini, stabiliteyi sa#layacak yap
elemanlarna aktaran elemanlardr.

0.2."7 - Ba% ubuklar
Ba# ubuklar, kesme srtnmesi etkisiyle kesme kuvvetlerini panolara dik veya paralel birle"imlerdeki
ba# elemanlarna (ba# hatllarna) aktarlmasnda kullanlan belli bir birle"im noktasndaki
tehizatlardr.

0.3 - KAPSAM
Bu Standard, prefabrike betonarme ve ngerilmeli beton yap elemanlar, bu elemanlardan olu"an
ta"yc sistemlerle binalarn hesap esaslar, imalat ve montaj kurallarm kapsar.

Karayolu kpr kiri"leri ve elemanlar, menfezler, refj elemanlar, kanaletler, prefabrike kazk ve
direkler, hafif beton elemanlar, ta"yc olmayan cephe ve blme elemanlar, "ehir mobilyalar vb. bu
standardn temel ilkeleri geerli olmakla birlikte, bu standardn kapsam d"ndadr.

" - GENEL KURALLAR

"." - YAPININ TANITILMASI
Prefabrike eleman ve/veya binalarn tantlmas, elemanlarn ve/veya binalarn yapl" ama ve
i"levlerinin belgelere dayal olarak belirlenmesini ve "eklinin genel hatlaryla gsterilmesini;
mukavemet hesaplan ise, imalat, montaj, kullanm ile ilgili ykleme durumlarna, zamana ve scakl#a
ba#l deformasyonlara ve zel durumlarda, montaj srasna, kompoze elemanlarn kalpta tutulmasna
ili"kin bilgileri kapsar.

".2 - HESAPLARDA BULUNMASI GEREKEN HUSUSLAR
Hesaplar, kolay izlenebilir ve kontrol edilebilir olmal, olabildi#i kadar "ekil ihtiva etmeli ve a"a#daki
unsurlar kapsamaldr:
Temel zemininin nitelikleri ve zemin emniyet gerilmesi,
Kullanlacak tehizat eli#i, beton snf,
Bina sistemi ve/veya mnferit elemanlarn lleri,
Montaj plan ve gerekti#inde sras,
Elemanlarn kendi a#rlklar,
Varsa, ongenime kuvvetleri ve ngerilme kayplar,
Elemanlann kesitleri ve boyutlan,
Gerekti#inde birle"im detaylannn verilmesi,
Eleman gerilmelerinin veya ta"ma kapasitesinin, ngrlen ykler altnda a"lmad#nn
gsterilerek, yap gvenli#ini sa#layacak snrlarn iinde kalnd#nn kantlanmas,
Senim, atlak gibi "ekil ve yer de#i"tirmelerin kabul edilebilir snrlar iinde kald#nn gsterilmesi,
Devrilme, kayma, mesnetlerden kalkma emniyetinin, mesnet deformasyonlarnn, gerekti#inde
birle"me noktalarnn, kaldrma kancalarnn ve montajda do#abilecek yklere kar" tahkik,

4
Hesaplarn bilgisayarla yaplmas durumunda, programn dayand# hesap esaslar,
veriler, k" bilgileri,
Hesaplarn sonuna eklenecek kullanlan kaynaklar.

".3 - KULLANILAN SEMBOLLER

A
c
: Beton alan
A
s
: ekme tehizat alan
A
vf
: Kesme srtnme tehizat
A
cr
: atlak yzeyi
A
n
: Temas yzeyine dik tehizat alan
!nceltilmi" mesnette ekme tehizat
A
b
: Saplama en kesit alan
A
o
: Saplamalarda koni yanyz alan
A
1
,A
2
: Oturma alan
A
sh
: Ask tehizat, mesnetlerde kullanlan hasr tehizat alan
A
ch
: Yatay tehizat (kiri" mesnet blgesi)
A
h
: !nceltilmi" u blgesine konulan yatay tehizat
A
sf
: !nceltilmi" mesnette e#ilme tehizat
A
sh
: Kiri" mesnet blgesinde e#ik beton basn kuvvetinin yatay birle"enini
alan tehizat
A
v
: !nceltilmi" kiri" ucunda d"ey etriyeler toplam alan
A
wh
: Yatay kayma tehizat
A
j
: Birle"im kesit alan
A
jc
: Basnl birle"im kesit alan
A
jt
: ekmeli birle"im kesit alan
A
ke
: Kenetlerin kesit alan toplam
A
w
: Pano yatay kesiti alam
a
1
: Yuval temelde yuvann i evresi kenar uzunluklarndan biri
a
2
: Yuval temelde yuvann d" evresi kenar uzunluklarndan biri
b
w
: Gvde geni"li#i
b : Tabla geni"li#i, korniyer geni"li#i, kiri"in ortalama geni"li#i
b : Yatay kaymaya esas alnacak kesit geni"li#i D"ey birle"imde ek geni"li#i
b
ke
: Kenet geni"li#i
b
1
: Yuval temelde yuvann i evre kenarlarndan biri
b
2
: Yuval temelde yuvann d" evre kenarlarndan biri
C : Yuval temelde diyagonal basn kuvveti
Co : Deprem Blge Katsays
c : Reaksiyonun yaylma geni"li#i
d : Faydal ykseklik, ara malzeme kalnl#
d
e
: Saplamann serbest kenara mesafesi
d
b
: Saplama nominal ap
d
y
: Kompozit kesitte yerinde dkme beton kalnl#
d
p
: Kompozit kesitin faydal yksekli#i
h
t
: Temel pla# kalnl#
E : Elastisite modl
E
c
: Beton Elastisite modl
E
s
: elik Elastisite modl
e : Eksantriklik (d"merkezlik)
F
s
: Ksa konsolda e#ilme tehizat ekme kuvveti
f
cm
: Betonun ortalama basn mukavemeti (28 gnlk)
f
ck
: Betonun karakteristik basn mukavemeti
f
bu
: Har e#ilme gerilmesi
f
cmk
: Har karakteristik mukavemeti
f
cwk
: Pano betonu karakteristik mukavemeti
f
yk
: Tehizat eli#inin karakteristik akma mukavemeti
f
s
: Saplama malzemesinin karakteristik akma mukavemeti
f
cd
: Betonun hesap basn mukavemeti
f
ywk
: Asm tehizat karakteristik akma limiti
f
ykv
: Asv tehizat karakteristik akma limiti

5
f
cyk
: Yerinde dkme beton karakteristik basn mukavemeti
f
cpk
: Prefabrike beton karakteristik basn mukavemeti
f
ht
: Yatay kaymada ekme mukavemeti
f
cwd
: Pano betonu hesap basn mukavemeti
f
ctk
(0,05): Karakteristik ekme mukavemeti alt de#eri
G : Ara malzeme kayma modl
G : Snme etkili kayma modl (ara malzeme)
H
d
: Temas yzeyine dik ekme kuvveti, prefabrike eleman zerindeki yatay kuvvet
H
res
: Saplama ekme mukavemeti
H
1
: Ksa sreli yatay yk
H
2
: Empoze edilmi" deformasyonlara ba#l yatay yk
h : Kiri" yksekli#i,
h
w
: Duvar panosu yksekli#i
h
k
: Burkulma boyu
h
p
: Kompozit kesitte prefabrike beton ykseldi#i
h
ke
: Kenet yksekli#i
h
1
: Yuva kenar kalnl#
k : Katsay basn etkisindeki elemanlarda burkulma boyu katsays
l
c
: Pano alt kenarnda basn blgesi uzunlu#u
l : Aklk, eleman boyu Saplama boyu
l
b
: Tehizat ubu#u kenetlenme boyu, kolonun yuval temele giren ksmnn boyu
l
j
: Birle"im uzunlu#u
l
w
: Perde uzunlu#u
M : E#ilme momenti
N : Eksenel kuvvet
M
1
: Birim boy iin normal kuvvet
N
o
: ekme kuvveti
N
r
: Rijitle"tirilen ta"yc duvarn,rijitlik duvar blgesindeki toplam d"ey kuvveti
N : Kat adedi, kenet says
P : Tekil kuvvet, bulondaki kuvvet
P
c
: Saplama krlma konisi ekme kuvveti
P
d
: Hesap tekil yk, D"eme mesnet reaksiyonu
R : Yap tipi katsays Snme ile ilgili bir katsay
R
p
: Bile"ke kuvvet
R
Nd
: Pano basn birle"im mukavemeti
s : Tehizat aral# (Etriye, vs)
T : Ba# eleman-Ba# ubuklarmdaki ekme kuvveti
t : Eleman kalnl# (elik plaka, korniyer)
t
t
: Toplam ara malzeme kalnl#
t
j
: Basnl birle"im yksekli#i
t
ke
: Kenet derinli#i
t
w
: Pano kalnl#
v : Kesme kuvveti
V
d
: Hesap kesme kuvveti
V
res
: Kesme kuvveti altnda kesitin ta"ma gc
res
V : Kompozit kesitin yatay kayma mukavemeti
s res
V
,
: eli#e ba#l kayma kuvvetinin en byk de#eri Yatay kayma kuvveti
V
bdx
: Ba"lk kuvveti
V
dx
: x do#rultusunda kayma kuvveti
V
dy
: y do#rultusunda yatay kesme kuvveti
V
dz
: z do#rultusunda d"ey kesme kuvveti
V
pdy
: y do#rultusunda mesnetlerde meydana gelen kesme kuvvetleri
V
fd
: Duvar panosu mesnedinde kesme kuvveti hesap de#eri
V
o
: Yuval temelde mesnet kuvveti
V
res,p
: Taban pla# kesme mukavemeti
W : Eleman veya kat a#rl#
: Dnme as
1
,
2
,
3
: Katsay
: Kayma Deformasyonu

6
mc
: Betona uygulanan malzeme katsays
mcy
: Yerinde dkme beton malzeme katsays
mcp
: Prefabrike beton malzeme katsays
n
1
: Katsay
z
: Katsay
er
: Katsay
n
: Katsay
ps : Ongenime donats birim deformasyonu
1
,
2
: Sapma as
: Beton ba#l yo#unlu#una ba#l katsay
i : Birle"imin dar veya geni" olmasna ba#l katsay
s : Katsay
: Beton dkm ve przll#e ba#l katsay
e : Srtnme katsays
: ekme tehizat oran
c
: Betondaki gerilme (Basn)
ck
: Betondaki kontrol "eridindeki gerilme
1 :
Kk asal gerilme
co
: Ortalama beton gerilmesi
c,max
: Maximum beton gerilmesi
: Standart sapma
: Kayma gerilmesi
v
: Nominal d"ey kayna gerilmesi
h
: Nominal yatay kayma gerilmesi
: Tehizat ap, katsay

2 - MALZEME
Prefabrike elemanlarn imalatnda kullanlan imento, agregalar, su, katk maddeleri, beton eli#i gibi
malzemeler ile beton snf ve mukavemetleri, birle"im betonlar, harlar ve metalleri iin aranlan
"artlar, a"a#daki maddelerde verilmi"tir.

2." - BETON MALZEMES!

2."." - imento
Prefabrike elemanlarda TS 19
(1)
veya TS 3646'ya uygun nitelikte imentolar kullanlmaldr.

2.".2 - Agrega
Kullanlacak agregalar TS 706'da aranan "artlara uymaldr.

!stenilen mukavemeti, betonda ayr"madan ve fazla su gerektirmeden sa#layan agregalar
kullanlmaldr.

Buna gre, amaca uygun granlometri seilmeli, kullanlacak en byk dane bykl# iin TS 500'de
verilen "artlar sa#lanmaldr.

2.".3 - Su
Prefabrike elemanlarn imalatnda kullanlacak sular, TS 500'de gsterilen "artlara uygun olmaldr.

2.".4 - Katk Maddeleri
Katk maddesi, ak"kanl# veya dayanm artrmak, prizi hzlandrmak, hava yzdesini ykseltmek vb.
nedenlerle, TS 3452 ve TS 3456'a uygun olmas, imalat nerilerinin gzeltilmesi ve bunlarn
deneylerle kontrol edilmesi' "artyla kullanlabilir.

1) Bu Standard metninde atf yaplan di#er Trk Standardlannn numaralan metnin sonunda verilmi"tir.

7
Prefabrike elemanlarda kalsiyum klorr (CaCl2) kullanlmamaldr.

2.2 - BETON EL!&!
Kullanlacak beton elik ubuklar TS 708'e, beton elik hasrlar TS 4559'a, ngerilmeli beton iin elik
teller, toronlar ve ubuklar TS 3721'e, TS 5679'a ve TS 5680'e uygun olmaldr.

Tehizat elikleri ve teller, beton ile elik arasndaki aderans azaltacak pas paralan, ya# gibi
maddelerden temizlenmelidir.

2.3 - BETON SINIFLARI ve MUKAVEMETLER!
Beton mukavemeti madde 5.6.3'deki metotlara uygun olarak sa#lanmaldr.
Prefabrike elemanlarn betonlarnda BS 20'den daha d"k mukavemette beton kullanlmamaldr. Bu
de#er, ngerilmeli beton elemanlar iin BS 30'dur.

2.4 - B!RLE#!M MALZEMELER!

2.4." - Temel !lkeler
Prefabrike elemanlarn birle"imlerinde kullanlacak malzemelerin seiminde en nemli unsur, sz
konusu birle"imden beklenen davran"n sa#lanmasdr. Beton ile birle"im malzemesi arasndaki
ba#lant, aderans veya oturma ile sa#lanr. Ba#lantnn snek bir davran" gstermesi iin, snr
durumda, betondan nce ba#lant iindeki eli#in akmaya ba"lamas tercih edilmelidir. Ayrca, gerekli
mukavemetin sa#lanabilmesi iin, elik ba#lant elemanlarnn, betona yeterli derecede kenetlenmesi
(ankre edilmeleri) nemlidir. Bu maddede sk kullanlan birle"im malzemeleri verilmi"tir. Bu
malzemelerin tasarm kurallar ise Madde 4.3'de verilmi"tir.

2.4.2 - Yerinde Dkme Birle$im Betonlar
Prefabrike yaplarda, elemanlar arasndaki birle"imlerde basn ve kesme kuvvetlerinin aktarlmas iin
yerinde dkme beton kullanlabilir.

Yerinde dklen betonlarda beton snf en az BS20 ve en byk agrega ap 15 mm. olmaldr.
Sk"trma i"lemi mmknse vibratrle, yoksa uygun bir "ekilde "i"lenerek yaplmaldr. Gerekiyorsa
ak"kanl# artrc bir katk maddesi kullanlabilir.

2.4.3 - Dolgu Harlar
imento, kum ve suyun kar"trlmasyla elde edilen dolgu harlar, prefabrike in"aatta, yangn ve
paslanmaya kar", onarmlarda derzlerin kapatlmasnda ve basn kuvvetlerinin aktarlmasnda
kullanlmaldr.

Bzlmeyi azaltmak amacyla katk maddesi kullanlmyorsa, har mmkn oldu#unca kuru olmaldr.

2.4.4 - Birle$im Metalleri

2.4.4." - elik Tehizat ubuklar
Prefabrike elemanlarn birle"imlerinde kullanlacak tehizat ubuklar TS 708'e uygun olmaldr. Bu
ubuklarn kenetlenmelerinin sa#lanmas iin TS 500'deki "artlara uyulmaldr. Ancak baz birle"im
noktalarnda yeterli kenetlenme boyuna ula"mak mmkn olamaz. Bu hallerde kenetlenme, kanca
olu"turarak, kaynakl enine ubuk kullanarak ve kaynakl veya vidal elik plakalar vastasyla
sa#lanabilir.

2.4.4.2 - Bulonlar ve Yivli Birle$tiriciler
Prefabrike beton elemanlarn birle"im detaylarnda e"itli tiplerde bulonlar ve yivli birle"tiriciler montaj
hzn arttrmak iin kullanlr. Ancak, bu tr ba#lant elemanlar sk imalat toleranslar gerektirdi#inden
bu hususa dikkat edilmelidir.

2.4.4.2." - Standard Bulonlar
Standard bulonlar TS 1033 ve TS 1034'de belirtilen "artlara uygun olmaldr.


8
2.4.4.2.2 - Yksek Mukavemetli Bulonlar
Yksek mukavemetli bulonlar imalat katologlannda belirtilen "artlara uygun olmaldr. Bunlar
genellikle sk"trma ile srtnme kuvveti yaratmak iin kullanlr.

2.4.4.2.3 - Yivli elik ubuklar
Yivli elik ubuklar genellikle kolon tabanlarnda, kolonu temele ba#lamak iin kullanlr.

2.4.4.2.4 - Ard-Germe ubuklan
Prefabrike elemanlarn birle"im detaylarnda kullanlacak ard-germe ubuklar TS 5680'de belirtilen
"artlara uygun olmaldr.

2.4.4.2.5 - Dbeller
Dbeller, sertle"mi" betonda alan deliklere yerle"tirilir. Genle"meli ve kimyasal olmak zere 2 e"it
olan dbeller imalat firmann verileri do#rultusunda kullanlmaldr.

2.4.4.3 - Gml elik Elemanlar ve Saplamalar
Bu tr elemanlar, elikten imal edilmi" di#er birle"im elemanlarna vidalanmak veya kaynaklanmak
zere bir ana para ve betona kenetleme iin, imal edilirken ana paraya kaynaklanm" elik bir
elemandan olu"maldr. Snek davran"n sa#lanmas iin bu tr ba#lant elemanlarnn betona ok iyi
kenetlenmesine ve ba#lantnn krlmasnn betondan nce elikte ba"lamasna dikkat edilmelidir.

2.4.4.4 - Ta$yc elik Plakalar ve Profiller
Prefabrike eleman birle"imlerinde ta"yc zelliklere sahip elik plakalar, I ve U kesitli elik profiller ve
benzerleri kullanlabilir. elik plakann kalnl# 4 mm'den az olmamaldr. elik plakalarn ankraj
elemanlarna zen gsterilmelidir.

2.4.4.5 - Ta$yc elik Kaynaklar
Ta"yc elik kaynaklarnn TS 3357'de belirtilen "artlara uygunlu#u sa#lanmaldr.

2.4.4.6 - Ard-Germe eli%i
Moment aktaran birle"imlerde ard-germe metodu kullanlabilir. Ard-germe iin toron veya ngerme
ubuklarnn kullanlmas uygundur. Bunlar TS 5679 ve TS 5680'de belirtilen "artlara uygun olmaldr.
Soyutlandrma esnasnda ard-germenin etkileri ara"trlrken ard-germe kuvvetinin hassas olarak
belirlenmesi nemlidir. Normal olarak en-az 5 ila 7 metrelik ard-germe toronu kullanlr. Ancak, ksa
toronlar sz konusu ise, ard-germe etkilerinin bulunmad# varsaylmal ve boyutlandrmada sadece
toronun snekli#i ve ekme mukavemeti gz nne alnmaldr.

2.4.5 - Mesnet Yastklar
Mesnet elemanlar, gerekti#inde yk da#lmn sa#lamak amacyla prefabrike elemanlarn birbirleri
zerine oturduklar birle"imlerde kullanlr. Bu tr elemanlar, yatay dzlemdeki hareketlere ve
dnmelere izin vererek gerilmeleri azaltrlar. Mesnetlerde kullanlabilecek baz elemanlar a"a#da
verilmi"tir.

Neopren Yastklar : Bu yastklarn d"ey yndeki mukavemetleri d"k olmakla birlikte di#er
ynlerde sa#ladklar hareket serbestli#i ba"ka mesnet yastklarna oranla daha yksektir.
Geli"igzel fiber dizili yastklar : Bu tr yastklar daha yksek basn mukavemeti sa#larken yatay
ve dnme hareketlerindeki serbestli#i neopren yastklara oranla daha azdr.
Pamuk lifli yastklar: Bu tr yastklarda pamuk elyafndan dokunmu" tabakalar bulunur. Yksek
basn mukavemeti sa#larlar.
elik veya cam elyaf kapl yastklar.
Teflon kapl yastklar: Yatay hareket serbestli#ini kaymaya izin vererek arttrrlar.
Kaplamal Sunta : Bo"luklu d"eme elemanlarnn mesnetlerinde kullanlr.
Rutubetli ortamda kullanrken zel nlem alnmaldr.
Mltimonomer Plastik Yastklar : Genellikle bo"luklu d"eme elemanlarnn mesnetlerinde
kullanlr. Basn mukavemeti betonunkinden fazladr.

2) Bu bilgiler Meteoroloji Genel Mdrl#nden alnabilir.

9
3 - YKLER

3." - GENEL
Prefabrike bir yapda, i kuvvet olu"turan ve kullanma sresince a"lmas belirli bir olaslkla mmkn
olan karakteristik ykler a"a#da verilmi"tir:

3."." - Normal Ykler
D"ey ykler ile rzgar ykleri TS 498'den, empoze edilmi" deformasyonlar TS 3233'den, scaklk
de#i"imi iklim haritalarndan veya yerel meteoroloji istatistik de#erlerinden alnr. 2)

3.".2 - Deprem Ykleri
Deprem yk ve etkilerinin hesabnda, "Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik"
hkmleri geerlidir. Ancak, Prefabrike ta"yc sistemlerin zel durum gsteren a"a#da aklanan
tipleri iin, statike e"de#er kuvvetlerin kullanld# yan dinamik analizde (R) yap tipi katsays olarak
izelge 1'de verilen de#erler kullanlr.

izelge " - Deprem !in R Yap Tipi Katsays

YAPI T!P!
(R)
YAPI T!P! KATSAYISI
SNEKL!$!
ARTIRILMI% (*)
SNEKL!$! NORMAL

Kolon ve kiri"leri ile veya ereve
paralan ile monolitik hale getirilmi" bir veya
ok katl prefabrike ereveler
5.0 3.5
Perdeleri yerinde dkme veya
prefabrike perde ereveli sistemler
4.2 3.2
Prefabrike perdeli sistemler
3.3 2.6
Deprem Do#rultusunda ayn bir sradaki
kolon ba"larnn,
E"it yerde#i"tirmelerin
sa#land# yap
E"it yerde#i"tirmenin
sa#lanamad# yap
Taban ankastre prefabrike veya yerinde
dkme beton kolonlara prefabrike
kiri"lerin mafsall olarak oturtulmas ile
meydana gelen ve kolonlar temel stnden
itibaren alt 1/3 blgeleri sarg blgesi gibi
donatlm" ve en fazla 3 katl olan ereveler
3.5 2.5
(*) Afet blgelerinde yaplacak yaplar hakkndaki ynetmelikte belirtilen kurallara gre
snekli#i artrlm" yap.

- Ta"yc sisteme aslan duvar panolarnn ba#lant elemanlarna herhangi bir do#rultuda etkiyen
deprem kuvveti,
W
R
C
F
o
5 , 2 (1)
olarak hesaplanr. W asl olan pano a#rl#dr.

- Bir ve ok katl yaplarda Spektrum katsays S, hesaplanan T periyoduna ba#l olarak bulunur.


10
3."3 - Ta$yc Sistemin Boyutlarndaki ve D$ey Yklerin Do%rultusundaki
Yakla$klktan Do%an Ek Ykler
Ta"yc sistemin boyutlarndaki ve d"ey yklerin do#rultusundaki sapmalardan do#an ek ykler,
a"a#daki formllere gre hesaplanarak dikkate alnmaldr.

a) Yapdaki tm d"ey elemanlarn eksenlerinden,

3
1
10 ).
7
1 (

+ t
kn
radyan (2)
kadar sapt# ("ekil 2a), kabul edilerek sistem hesaplanmaldr.

b) Her kattaki yatay elemanlarn hesabnda, d"ey elemanlarn eksenlerinden,

3
2
10 ).
2
7
1 (

+ t
k
radyan (3)

kadar sapt# ("ekil 2b) kabul edilerek, bundan do#an yatay kuvvet bile"enleri o katn kiri"lerine normal
kuvvet olarak verilir.

Burada
k : bir kattaki rijitle"tirilen d"ey eleman says,
n : kat adedidir.

#ekil 2 - Boyut ve D"ey Yk Do#rultusundaki Yakla"klk

3.".4 - Birle$im ve Mesnetlerde Yapm ve Montaj Hatalarndan Do%an Ek Ykler
Birle"im ve mesnetlerde, yapm ve montaj hatalarndan do#an ek yk etkileri, szkonusu elemanlar
iin, Madde 4.3.9.4'de verilen "d" merkezliklerde hesaba katlr.

3.2 - HESAP YKLER! ve YK KOMB!NEZONLARI
Hesap ykleri ve yk kombinezonlar TS 500'e uygun olarak bulunmaldr. Elemanlarn kendi a#rlklar
iin yk katsaylar:

Ta"nmada 1.8
Kaldrma ve Montajda 1.5

olarak alnr.

11
4 - TASARIM ESASLARI

4." - GENEL
Prefabrike ta"yc sistemlerin yapmnda, hesapta ngrlen zelliklerin sa#lanmas esastr. Bunun
iin,
a) Kat d"emelerinin diyafram davran"nn sa#lanmas ve yatay kuvvetlerin yatay yk ta"yan
elemanlara ve ta"yc sistemde d"ey do#rultuda olu"abilecek ekme kuvvetlerinin de, atdan
temele kadar aktarlmas gereklidir. Bu amala, yatay ve d"ey ba# elemanlar ve ba# ubuklar
yaplmaldr. Diyafram etkisi, tehizatsz veya tehizath yerinde dkme beton tabakas ile artrlabilir.

b) Ta"yc sistemin yapm gere#i bir do#rultuda daha rijit oldu#u sistemlerde yatay yklerin bu
do#rultuya dik etkileri, uygun yerlerde yaplacak prefabrike veya yerinde dkme perde duvarlarla veya
ereve etkisi yaratan rijitlik kiri"leriyle temele aktarlmaldr.

c) Yapnn en olumsuz deprem do#rultusu, "Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda
Ynetmelik"e uygun olarak seilmelidir.

d) Prefabrike ta"yc sistemlerde de, zamana ve sya ba#l "ekil de#i"tirmelerinden meydana
gelebilecek i kuvvetler, genle"me derzleri ve scaklk etkisini azaltan rt tabakalaryla azaltlmaya
al"lmaldr.

4."." - Proje Kriterleri ve ! Kuvvetlerin Hesab
Prefabrike ta"yc sistem ve binalarda, TS 500 ve TS 3233'de verilen son ve kullanlabilirlik limit
durumlarnn yansra, hesapta dikkate alnmas gereken baz zel limit durumlar vardr.
Projelendirmede a"a#da belirtilen zel limit durumlar iin de tahkik yaplmaldr:

1. Elemanlarn kalptan alma, ta"ma ve montaj durumlarnn tahkiki.

2. Gerekti#inde prefabrike eleman birle"imlerindeki "ekil ve yer de#i"tirmelerle, sneklilik derecesinin
tahkiki,

3. zellikle panolu ta"yc sistemlerde, elemanlardan birinin yerinden kmas veya krlmas
durumunda ani ve a"amal yklmaya kar" tahkik. Yap ya"am srasnda, gaz veya kazan patlamas,
ta"t arpmas, deprem gibi etkiler nedeniyle bu tip bir yklmaya maruz kalabilir. Bu durumda yapda
meydana gelen hasarn snrl ve ksm olmas, yapnn di#er blmlerinin stabilitesine etkimemesi
istenir. Bunun iin de, yapnn tasarm srasnda, ta"yc sistemin dzenlenmesi ve ba#
sistemlerinin te"kilinde bu husus dikkate alnmal, normal olarak ta"yc olmayan elemanlarn bile
sisteme katks hesab katlmaldr.

Mafsall ereveler d"ndaki monolitik olarak tasarlanm" prefabrike yaplarn i kuvvetlerinin
hesabnda, bu ynetmelikte belirtilen hususlara uyulmak ko"uluyla, malzemenin do#rusal elastik
oldu#u ve d"emelerin diyafram gibi davrand# kabul edilebilir. Bunu yaparken, birle"imlerde
meydana gelebilecek her trl rijitlik azalmas ve Madde 4.2.5'deki en az tehizat ko"ullan dikkate
alnmaldr.

Ta"yc sistem davran"nn monolitik ve malzemenin do#rusal elastik davran"tan ok farkl olmasnn
beklendi#i durumlarda d"ey ta"yc sistemler iin hesap, szkonusu eleman ve birle"imlerin,

1. Rijitlikleri azalmad#na gre,

2. Rijitlikleri ngrlen oranda azalm" oldu#una gre

iki kez yaplp, boyutlandrma en kritik durum dikkate alnarak sonulandrlr.

Gerekti#inde, yapmn de#i"ik a"amalarnda, sistem zelliklerinin de#i"imine ba#l olarak yklemeler
ayr ayr hesaplanmal ve yk kombinezonlar buna gre yaplmaldr.

Ta"yc sistem elemanlarnn boyutlandrlmasnda TS 500, TS 3233 ve "Afet Blgelerinde Yaplacak
Yaplar Hakknda Ynetmelik" esaslarna uyulmaldr. Ancak, bu standardn esaslar da yerine
getirilmelidir.

12
Birle"im hesaplan bu standardda verilen kurallara gre yaplmaldr.

4.".2 - Genle$me Derzi Aralklar
Genle"me derzi aralklar, ta"yc sisteme ve iklim ko"ullarna uygun olarak seilmelidir. Gerekli
konstrktif nlemleri almak ko"uluyla, hesap yaplmakszn izelge 2'de verilen ortalama de#erleri
a"mayan aralklar uygundur.

izelge 2 - Genle"me Derzi Aralklar
ller m'dir.
YAPI TR
!KL!M KO%ULLARI
Byk Panolarla
yaplan Binalarda
Moment Aktaran
erevelerden olu"an
yaplarda
Mafsall erevelerden
olu"an yaplarda
Scaklk farknn az
oldu#u nisbeten rutubetli
ortamlarda
60 70 80
Scaklk farknn ok
oldu#u nisbeten kuru
ortamlarda
50 60 70

Hesapla gsterilmek ko"uluyla bu derz aralklar artrlabilir.

Genle"me derzleri szkonusu do#rultuda uygun yerlere kayc mesnet koyarak da sa#lanabilir.

4."3 - Malzeme Katsaylar
Prefabrike yaplarn ta"ma gc metoduna gre hesabnda, bu standarddaki imalat, kontrol ve montaj
kurallarna uymak ko"uluyla beton iin malzeme katsays 6mc =1.3 alnmaldr.

4.".4 - !kinci Mertebe Etkileri ve Statolite Kontrol
!kinci mertebe etkilerinin hesab ve buna ba#l stabilite kontrol, ta"yc sistemin niteli#ine uygun
olarak, kiri", kolon ve perde betonlarnda atlamann ve snmenin neden oldu#u rijitlik azalmas
gznne alnarak, hesap yklerinin en olumsuz kombinezonlar ile yaplmaldr.

4.".4." - D%m Noktalar Rijit ereve Sistemleri
D#m noktalan rijit olan erevelerin ikinci mertebe hesab ve stabilite kontrol, TS 500'de verilen
metoda uygun olarak yaplabilir.

4.".4.2 - Kolonlar Alttan Ankastre ve Kolon-Kiri$ Birle$imleri Mafsall Olan ereveler
Bu tip erevelerin ikinci mertebe etkilerinin hesab ve stabilite kontrol, gerekli burkulma boyu Ek A'da
verilen veya do#rulu#u kantlanm" herhangi bir metotla hesaplandktan sonra, TS 500'de verilen
metoda uygun olarak yaplabilir.

4.".4.3 - Perde-ereve veya Perde Sistemler
Bu tip sistemlerin ikinci mertebe hesab ve stabilite kontrol, denge denklemlerini sistemin "ekil
de#i"tirmi" durumunda yazan ve sreklilik ko"ullan ile limit durumlara uyan herhangibir metotla
yaplabilir.

4.".4.4 - Byk Panolu Sistemler
Byk panolu sistemler Ek B'de daha ayrntl olarak verilmi"tir. 4.1.4.5- Elemanlarn Yanal Stabilitesi

13
Narin basn ba"lkl uzun elemanlarn, ta"yc sistemdeki yerlerinde, kaldrmada, ta"nma ve montaj
durumlarnda, yanal stabilitelerinin varoldu#u gsterilmelidir.

4.".5 - Yangna Kar$ Mukavemet
Prefabrike elemanlarn yangna kar" mukavemetlerini sa#lama kurallar, betonarme ve ngerilmeli
beton elemanlarda oldu#u gibidir.

Prefabrike yaplarda, birle"imlerin durumu zellik gsterdi#inden, gerekti#inde bu noktalarda yangna
kar" uygun nlem alnmaldr.

4.2 - ELEMANLAR

4.2." - D$emeler

4.2."." - Genel
Prefabrike binalarda d"emeler, kapadklar hacimlerin plandaki boyutlar ve ta"yc sisteme ba#l
olarak,

1. Bir hacmi tmyle kapayan d"eme panolarnn kenarlarndan kiri" veya duvar gibi ta"yc
elemanlara oturtulmasyla,

2. Bir do#rultuda al"an, TT, fi, T ya da kaset veya benzeri bir biimdeki nervrl d"eme panolarnn
yanyana oturtulmas ve birle"tirilmesiyle,

3. Bir do#rultuda al"an sabit kalnlkl, dolu veya bo"luklu d"eme panolarnn yan yana oturtulmas
ve birle"tirilmesiyle,

4. Geni"li#i en fazla 150 cm. olan prefabrike ince d"eme (fligran) panolarnn zerine yerinde beton
dklmesiyle,

5 . Prefabrike kiri"lerin zerine yerinde beton dklmesiyle,

6. Veya yukarda 2. ve 3. maddelerindeki d"eme elemanlar zerine yerinde beton dklmesiyle,
olu"turulabilir.

4.2.".2- D$emelerde Mesnet Geni$likleri
Prefabrike d"emelerin mesnet geni"likleri, hi bir nlem almadan do#rudan oturtulmalar
durumunda, en az,
- tu#la duvarlara oturmada 100 mm.
- elik ve beton mesnetlere oturmada 75 mm.

olmaldr.

Ancak, prefabrike d"emelerin mesnetlerinde yerinde dkme beton ile bir ba# ubu#unun (yatay
hatln) olu"turuldu#u durumlarda ve d"eme serbest akl#
n
! 6.00 m. ise, oturma geni"li#i en
az,

- srekli mesnetlerde 30 mm.
- kar"lkl iki kenarndan serbeste oturmada 50 mm.
- 3 veya 4 kenarndan serbeste oturmada 40 mm.

olmaldr.

n
! > 6.00 m. ise, yukarda verilen de#erler (
n
! /6) katsaysyla artrlmaldr.
Burada
n
! ,m cinsinden alnmaldr.

D"eme elemanlarndan, yerinde dkme ta"yc elemanlara filiz braklm"sa, d"emeleri montaj
srasnda ta"yacak mesnetler kullanlarak, mesnet geni"li#i sfr alnabilir.

14
4.2.".3- Hesap ve Yapm Kurallar
D"eme elemanlarnn hesap ve yapm TS 500, TS 3233 ve TS 4065'e uygun olmaldr.

D"emeler, gerekli dayanm ve diyafram zelli#ini ta"maktan ba"ka TS 500 ve TS 3233'deki
"kullanlabilirlik" "artlarn sa#lamaldr.

D"eme elemanlarnn birbirleriyle ve yatay yk ta"yan kiri", perde ve kolonlarla birle"imleri,
mesnetlendirme esaslar ve yukarda sz edilen standardlarda belirtilmeyen veya farkl olan
hususlarda, bu standarda uyulmaldr.

D"eme panosu mesnetlerinde tehizatlarn kenetlenme boyu pano iinde sa#lanr.

4.2."3." - Bir Hacmi Tmyle Kapayan Dolu Kesitli Pano D$emeler
Bu tip d"emeler iin zel bir "art yoktur.

4.2."3.2 - Tekil Panolarn Yanyana Oturtulmas ve Birle$tirilmesi ile Olu$turulan
D$emeler
Madde 4.2.1.1.'de 2 ve 3 de sz edilen bu d"emelerde zerlerine yerinde dkme bir beton tabaka
atlmadka,

- Dinamik etkili d"ey yk bulunmamal,
- Tekerlek yk 7.5 kN/m2'yi gememeli,
- Varsa, izgisel veya tekil yke kar" nlem alnmal,
dr.

Deprem etkilerinin, d"eme panolar tarafndan mesnetlere diyafram gibi ta"ndklar hesapla
gsterilirse, beton tabakaya gerek yoktur.

Panolardan bir tanesi zerindeki tekil veya izgisel ykn kom"u panolara da#lm, daha kesin bir
hesap yaplmadka, panolar aras ba#lant mafsall olarak alnp, panolarn krlma rijitli#i gznne
alnarak hesaplanabilir. Ek J'de tekil ve izgisel yklerin panolar arasndaki payla"m iin
kullanlabilecek iki diyagram verilmi"tir.

Birle"imin kayma gvenli#i birle"imler blmndeki esaslara uygun olarak tahkik edilmelidir.

4.2.".3.3- Nervrl D$emeler
Bu tip d"emeler, madde 4.2.1.1, 2'de szedilen panolarla yaplan d"emelerdir. Panolarn plak
kalnl# en az 4 cm olmaldr. Ancak zerlerine yalnz temizlik amac ile klan kasetli d"emelerin
tehizatsz plaklarnn kalnl#, nervr aral# bir do#rultuda en fazla 65 cm, di#er do#rultuda en fazla
100 cm ise, 3 cm olarak yaplabilir.

4.2."3.4- Dolu ve Bo$luktu D$emeler
Madde 4.2.1.1, 3'de sz edilen panolarla yaplan d"emelerdir. En kesiti "ekil 3'de gsterilen veya
benzer biimde olan betonarme veya ngerilmeli beton panolarla olu"turulur. Bo"luklu panolarn %ekil
3'de gsterilen boyutlar izelge 3'de verilen %artlan sa#lamaldr.

#ekil 3 - Bo"luklu D"eme Kesiti

15
izelge 3 - Bo"luklu D"eme Minimum Boyutlar

Boyutlar
Betonarme
D"emelerde
ngerilmeli Beton
D"emelerde
h kalnl#

- Kat d"emelerinde
6cm 8 cm
- zerlerine onarm ve temizlik
iin klan at d"emelerinde
5 cm 8 cm
d
1
Kalnl#
h/4 1.8 cm
d
2
Kalnl#
h/5 2 cm
b
w
( b
w
=b - a )
b/3 b/4

Bu tip d"emelerde kayma gvenli#inin tahkiki iin b
w
= b - a gvde kalnl# gibi alnr. Burada "a"
kesitteki tek bo"luk geni"li#ini gstermektedir.

Bu tip d"emelerde, etriye kullanlmayabilir. Zorunlu durumlarda elemann kesme mukavemetini
arttrmak iin bo"luklardan bir ksm, ya o ksmdaki maa kartlmak suretiyle komple, ya da ksmi
olarak beton plastik kvamda iken doldurulur. Elemann kesme mukavemetini tesbit iin, betonun
ta"yabilece#i kesme kuvveti a"a#da gsterilen formlle hesaplanr..

V
d
< V
res
olmaldr.

d b d
M
V
f V
w
d
d
ck res
) 25 , 4 043 , 0 ( + V
res
, V
d
(N), f
ck
(N/mm
2
) (4)
M
d
(N-mm), b
w
, d (mm)
burada,
V
d
= Katsay ile arplm" proje kesme kuvveti
M
d
= Katsay ile arplm" proje momenti
b
w
= b - a
dir.

Ayrca, 0 , 1
d
<
d
M
Vd
ve, (5)

d
w ck res w ck
b f 0,4 V d b f 17 , 0 < < "artlar sa#lanmaldr. (6)

Geni"li#inin 120cm olmas halinde tekil veya izgisel yklerin panolar arasndaki payla"m,Ek J'deki
beton tabakasz durum iin hazrlanm" abaklar esas alnarak yaplabilir.

Tekil yk etkiyen panonun altnda enine yndeki ekme gerilmesinin

ctf
f
ctk
(0,05) / 1,5 (7)

olmas halinde, altta enine tehizat gerekmez. Aksi halde enine tehizat gerektirmeyecek
dzenleme yaplmaldr. f
ctk
(0,05) de#erleri izelge 4'de verilmi"tir.

f
ctk
(0.05) = Karakteristik ekme mukavemeti alt de#eridir. (N/mm
2
)


16
izelge 4- f
ctk
(0.05) De#erleri

f
ck
12 16 20 25 30 35 40 45 50
f
ctk
0.05 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8

4.2."3.5- Prefabrike !nce Panolarla Yaplan D$emeler
Madde 4.2.1.1 4'de sz edilen panolarla yaplan d"emelerde, yerinde dkme beton iine tehizat
konarak iki do#rultuda al"an d"emeler elde edilebilir.

4.2."3.6-Kompozit D$emeler
Madde 4.2.1.1 4, 5 ve 6 da sz edilen kompozit d"emelerle ilgili esaslar Madde 4.3.6'da verilmi"tir.

4.2.2 - Kiri$ler

4.2.2."- Genel
Prefabrike kiri"lerin en kesitleri herhangi bir biimde ve ykseklikleri sabit veya de#i"ken olabilir.
Prefabrike kiri"ler kompozit ta"yclarn bir eleman olabilir.

Prefabrike kiri"lerin boyutlandrma ve imalat esaslar, TS 500, TS 3233, "Afet Blgelerinde Yaplacak
Yaplar Hakknda Ynetmelik"te ve baz zel durumlar iin bu standardda verilmi"tir.

Prefabrike elemanlarda, zellikle de ngerilmeli beton elemanlarda, "Afet Blgelerinde Yaplacak
Yaplar Hakknda Ynetmelik" te geni"lik ve ykseklik iin verilen snrlarn d"na klabilir.

I. ve II. derece deprem blgelerinde, kayma gvenli#inin tahkikinde deprem momenti ta"yan
prefabrike kiri"lerde betonun katks hesaba katlmaz.

Prefabrike kiri"lerde, karakteristik mukavemeti BIII snf elik gibi hesaba katlmak ko"uluyla, kayma
tehizat olarak hasr elik kullanlabilir.

Prefabrike kiri"lerin narin olmalar nedeniyle, zellikle ngerilmeli kiri"lerin yanal stabilitesi
sa#lanmaldr.

Yanal stabite hesabnda, de#i"ken kesitli, ngerilmeli beton kiri"lerde 0.4 ! , betonarme kiri"lerde
0.25 ! noktasndaki kesitler gznne alnmaldr.

Hesap eksenel basn yk N^O.l f^ a olan kolon dahil e#ilme elemanlar kiri"ler iin belirlenen
kurallara gre hesaplanarak boyutlandnlmaldr.

4.2.2.2 - Burulma Gvenli%inin Tahkiki
Tek taraftan oturan veya ykleri farkl d"eme elemanlarnn mesnetlendi#i prefabrike kiri"lere,
zellikle J. ve L kesitli kiri"lere, e#ilme momenti ve kesme kuvvetinin yamsra burulma momenti de
etkir. Betonarme kiri"lerde mesnetten kiri" faydal ykseli#ine e"it, ngerilmeli beton kiri"lerde bu
yksekli#in yans uzaklktaki kesit, kritik kesittir.

ngerilmeli beton elemanlarda, ngerme kuvvetinin faydal etkisi gznne alnabilir.

4.2.3 - Kolonlar

4.2.3."- Genel
Prefabrike kolonlann en kesitleri, genelde dikdrtgen olmak zere herhangi bir biimde olabilir.

4.2.3.2- En Az Kolon Boyutlar
Prefabrike kolonlarda enkesitin en az boyutu,

17
- Dikdrtgen ve benzeri kesitlerde .................. 20 cm.
- Profilli kesitlerde,
Ba"lk ve gvde kalnl# .................................. 7 cm.
Ba"lk geni"li#i ................................................. 20 cm
dir.

4.2.3.3- En Az Boyuna Tehizat ap
Prefabrike kolonlarda en az boyuna tehizat ap,
B I iin 14 mm.
B III iin 12 mm
dir.

4.2.4 - Duvarlar

4.2.4." - Genel
D"ey dzlemsel yap elemanlar olan prefabrike duvarlar i"levlerine gre a"a#da belirtilmi"tir:

1. Ta"yc duvarlar : D"ey ykleri ta"yan duvarlarla, yatay ykleri kar"layan ve eni kalnl#nn 4
katndan fazla olan panolardr.

2. Rijitlik duvarlar: Ta"yc duvarlarn burkulmasn engellemek amacyla kullanlan duvarlardr.

3. Ta"yc olmayan duvarlar : Yalnz kendi a#rlklarn ta"yan ve yzeylerine etkiyen yatay ykleri
ta"yc elemanlara aktaran duvarlardr.

Ta"yc duvarlar ve rijitlik duvarlar, merdiven sahanlklar dzeyindeki ayarlama paralan d"nda, kat
yksekli#inden daha ksa olamaz.

Ta"yc duvarlar ve rijitlik duvarlarnn olu"turulmasnda kullanlan prefabrike panolarn geni"likleri,
d"ey ek yerlerinin, panolara dik bir ta"yc duvar veya bir rijitlik duvar ile ara kesit izgisi
olu"turulmasn sa#layacak "ekilde seilmelidir. Daha dar panolar, ayarlama paralan d"nda, ancak
kat adedi 3 veya daha az olan binalarda kullanlabilir.

Kat adedi 3'den fazla olan binalarda, zel hesaplar yapmak ve yerinde dkme d"emeler kullanmak
"artyla, dar panolarla olu"turulan duvarlarn yatay yk ald# kabul edilebilir. Bu durumda, duvar
hesap geni"li#i 5,00 m."yi gememelidir.

4.2.4.2 - En Az Duvar Boyutlar
Prefabrike duvar panolarnda ta"yc ksmn en az kalnl#,

- Dolu kesitli panolarda:

Tek katl, yk hafif binalarda 120 mm
Di#erlerinde 150 mm veya h
s
/25
dir.

Burada,
h
s
= Panonun alt ve st kenarndaki yatay mesnetler arasndaki uzaklktr.

- Profilliveya Bo"luklu Panolarda:

En dar kesitte 50 mm veya a/10'dur.

Burada,
a = En ksa pano nervr veya kiri" aral#dr.

Profilli panolarda ayrca, ta"yc blmn atalet momenti, en az kalnlktaki dolu pano atalet
momentinden kk olamaz.


18
4.2.4.3- En Az Tehizat
Prefabrike ta"yc panolarda kesitin her iki yzndeki yatay ve d"eyde ayr ayr toplam tehizat
yzdesi,

BI-BIII BIV

Alttan bina yksekli#inin 0,002 0,0015
te birinde

Daha st katlarda 0,0015 0,00133

Minimum d"ey tehizat ap
D"eyde 10 mm -
Yatayda 6 mm -

Maksimum tehizat aral# 25 cm 15 cm
olabilir.

Ayrca, ta"yc pano evresine en az 2 10 mm.'lik, kap ve pencere bo"luklar evresine ise en az 2
12 mm'lik tehizat konmaldr.

Kalnl# 15 cm ve daha kk olan panolarda, bile"ke basn kuvveti, pano kalnl#nn ekirdek
noktas iinde kald# ve hesabn gerektirmedi#i durumlarda, d"ey ve yatay tehizatlar panonun orta
dzlemine yerle"tirilebilir.

Pano tehizat iki yzeye de yerle"tiriliyorsa, tehizatlar metrekarede 4 adet iroz tehizatyla
birbirlerine ba#lanmaldr. Hasr tehizatlarda iroz kullanlmas gerekli de#ildir.

4.2.4.4- Ta$yc Duvar Panolarnn Hesap Esaslar

4.2.4.4."- Genel
Ta"yc duvar panolarnn a"a#daki yk etkilerini gvenlikle ta"dklar hesapta gsterilmelidir. Bunlar:

1. D"ey yklerden gelen N basn kuvveti
2. Yatay yklerden gelen,
V kesme,
Nz normal kuvvet,
3. Dzlemi iindeki yatay kuvvetlerin
M e#ilme momenti,
4. Dzlemine dik yatay kuvvetlerin
M
Ed
momenti,
5. D"merkezlikler dzlemine dik do#rultuda,
M
e
e#ilme momenti,
6. E"it olmayan mesnet kmelerinden gelen
V
T
kesme kuvvetidir.

Ayrca, TS 500'deki yk kombinezonlar kullanlarak yaplan yklemelerde a"a#daki hususlara dikkat
edilmelidir:

1. Duvar panosu dzlemine dik do#rultuda burkulmamal,
2. Duvar panosunda diyagonal atlak olu"mamah,
3. En byk basn gerilmesi etkisinde iken, pano k"esinde ve altndaki har veya
betonda ezilme olmamal,
4. Tekil yk etkimesi halinde, panonun blgesel gvenli#i sa#lanmal,
dr.

4.2.4.4.2- Tekil Kuvvet Etkisinin Yayl$
Pano zerindeki bir tekil kuvvetin betonarme panolarda d"eyle 2/3 e#imli iki do#runun belirledi#i
kama "eklinde yayld# kabul edilebilir. (%ekil 4)


19

#ekil 4- Betonarme Panolarda Tekil Ykn Yayl"

Ancak bu yayl" do#rularndan birisi d"ey kenar keserse, bu kesi"me noktasndan sonra a"a#ya
do#ru d"ey olarak iner.

Yatay pano birle"imlerinin yayl" do#rularna bir etkisi yoktur. 4.2.4.4.3- Duvar Panosunun Burkulmas

Duvar panosu,
a) Yalnz d"ey yk,
b) Pano dzlemine dik yatay yk (deprem veya rzgar) ve bu ykleme grubundaki d"ey yk,
c) Pano dzlemi iinde yatay yk (deprem veya rzgar) ve bu ykleme grubundaki d"ey yk,
etkimesi durumlarnn her nde de burkulmamaldr.

D"ey ykler ile beraber Ek-C'de aklanan d" merkezliklerin gznne alnmas gereklidir.

Duvar Panosunun burkulma hesab, do#rulu#u kantlanm" ba"ka bir metotla yaplmadka Ek.B da
verilen esaslarla yaplabilir.

4.2.4.4.4 - Pano Dzlemine Dik Etkiler
Duvar Panolarnn dzlemlerine dik etkilere kar" hesap, birim geni"lik iin yaplr ve bulunan tehizat
btn duvar geni"li#ince konur. Hesap, Ek B'de verilen esaslara gre yaplabilir.

4.2.4.4.5- Panoda Diyagonal atlak Tahkiki
Duvar panosunda diyagonal atlak olu"mamas iin a"a#daki "art sa#lanmaldr.

5 , 12 4 , 1
75 , 0
.
1 1
x
f
ck
n
(8)

Burada,
n1
: Gevrek krlmay nlemek iin kullanlan bir katsay, 1.2 alnabilir.
1
: Pano alt kenar yatay kesitinin a#rlk merkezinde sabit d"ey yklerin do#urdu#u
c
normal
gerilmesi ile kesme kuvvetlerinin ayn noktadaki
c
kayma gerilmesinin olu"turdu#u kk asal gerilme.

2 2 2
1
)
2
(
2
1
c c

+ (9)

dir.


20
Burada,

w w
c
l t
V
. 2
3
(10)

V : Pano alt kenar yatay kesitindeki kesme kuvvetidir.

w w
c
l t
N
.
(11)

N : Panoya gelen eksenel kuvvettir.

1
'in basn olmas durumunda atla#a kar" gvenli#in bulundu#u kabul edilir.

4.2.5 - Ba% Elemanlar
Prefabrike binalarda, gerekti#inde monolitik davran" sa#lamak amacyla yatay ve d"eyde ba#
hatllar ve ba# ubuklar olu"turulmaldr.

Tek ve iki katl, kk aklkl binalarda, ba#lant tehizat azaltlabilir veya kaldrlabilir.

4.2.5."- Yatay Ba% Sistemleri
Yatay ba# sistemleri, kat d"emesi dzlemindeki yatay ykleri, yatay yk ta"yan ta"yc duvarlara
veya ereve kiri"lerine aktarp, kat d"emesinin her iki do#rultuda bir kafes kiri" veya gergili kemer
gibi davranmasn sa#layabilmelidir.

Yatay ba# sistemleri ba# hatllar ve ba# ubuklar olmak zere ikiye ayrlr:

4.2.5."." - Yatay Ba% Hatllar
Yatay ba# hatllar,

1. Birden fazla panodan olu"an kat d"emesinin evresinde,
2. Yatay yk ta"yan perdelerin evresinde,
3. Panolu sistemlerde, ta"yc duvar ve rijitlik duvarlar, ereve sistemlerde ta"yc
ve rijitlik sa#layan kiri"ler zerinde,

dzenlenmelidir.

Madde 4.2.5.1.2'de sz edilen yatay ba# ubuklaryla birlikte kullanlmak ko"uluyla yerinde dkme
ve/veya prefabrike kiri"ler ba# hatl olarak kullanlabilir.

Ta"yc ve rijitlik duvarlar zerindeki ba# hatllarnn geni"li#i 60 mm'den, alan 100 cm
2
'den az
olmamaldr.

Ba# hatl tehizat ekme eki esasna gre bindirmelerde u ta"yclara kenetlenme boyu kadar
saplanmal ve arada kesinti olmamaldr.

Bo"luklu d"emelerin serbest kenarlarnda, ba# hatl tehizat, d"eme elemann en d" bo"lu#una
sokulabilir.

Ta"yc duvarlar zerindeki ba# hatl tehizatlar, duvar panolarnn yatay yklere kar"
birle"imlerinde gereken yatay tehizat olarak da kullanlabilir.

4.2.5.".2 - Yatay Ba% ubuktan
D"eme elemanlarn mesnetlere ba#lamak iin, ekme kuvvetlerini do#rudan, kesme kuvvetlerini ise
kesme srtnmesi ile mesnete aktaran yatay ba# ubuklar olu"turulmaldr.


21
Yatay ba# ubu#u tehizat, pano aras bo"luklara veya bo"luklu d"emelerde bo"luk iine
yerle"tirilebilir. Ba# ubu#u tehizatnn hesabnda eli#in kopma mukavemeti kullanlr. Kenetleme
boyu mesnet d"ndan llmelidir. Snekli#i artrmak iin scak haddelenmi" elik kullanlmaldr.

4.2.5.2- D$ey Ba% Elemanlar
Yapya etkiyen kuvvetlerin olu"turdu#u d"ey ekme kuvvetleri, temele kenetli d"ey ba#
elemanlaryla aktarlmaldr.

Byk panolarla yaplan binalarda, sz konusu ba# elemanlar, ya pano iinde ya da pano kenarlar ile
kap pencere bo"luklar kenarlarnda bulunan d"ey tehizatn, st ve alttaki panolarn benzer
tehizatlar ve temel filizleri veya zel kenetleme (ankraj) elemanlar ile ekme eki yaparak
olu"turulmaldr.

Sz konusu d"ey tehizatlar yoksa veya yetersiz ise, bina k"eleri ile arada gerekli yerlerde panolar
arasnda d"ey birle"imler iine hesapa gereken d"ey tehizatlar konmal ve bunlarn temelle
kenetlenmesi sa#lanmaldr.

ereve sistemlerde d"ey ba# elemanlar, kolonlardr.

4.2.5.3 - Ba% Sistemlerinde En Az Tehizat
Ba# elemanlarnn tehizatlar, ta"yc duvar veya kiri"lere dik ba# elemanlar d"nda birisi stte
tekisi alta olmak zere en az 2 10 mm'lik tehizattan olu"mal ve a"a#da verilen ve %ekil 5'de
gsterilen T kuvvetlerini ta"maldr.

#ekil 5- Ba# Sisteminde T Kuvvetleri

Tehizat alan
yk
s
f
T
A
7 , 0
(12)

1. Ara ta"yc duvar ve kiri"ler zerindeki ba# elemanlarnda,

) (
2
22
2 1
1
kN x T
! ! +
(13)

Burada,
1
! ve
2
! = duvar panosunun sol ve sa#ndaki hacimlerin duvara dik boyutudur, (m)

2. D" duvar veya kiri" zerindeki her bir ba# elemannda,

T2 = 70 (kN) (14)

3. D"eme dzleminde, ta"yc duvar veya kiri"lere dik ba# elemanlarnda, bu duvar veya kiri"lerin bir
metresi iin,


22
T3 = 22 (kN)

veya (15)

T3 = 0.025 N'den by#,

Burada,
N = sz konusu ta"yc eleman zerindeki, yk katsays ile artrlmam" (kN/m) cinsinden d"ey
i"letme ykdr.

Bu kuvvete kar" konacak tehizatlar, d"eme panolar kenarna konulabilece#i gibi belirli aralklarla
da toplanabilir.

4. D"ey ba# elemanlarnda

T4 = 44(kN/m)xb (16)

Burada,
b = Tehizatn kondu#u ta"yc duvarn metre cinsinden plandaki uzunlu#udur.

4.3 - B!RLE#!MLER

4.3." - Genel
Prefabrike elemanlar arasnda veya prefabrike elemanlarla yerinde dkme beton arasndaki
birle"imlerin ve bir birle"im e"iti olan mesnetlerin projelendirilmesinde a"a#daki hususlara dikkat
edilmelidir:

1. Birle"im veya mesnet, etkisi altndaki normal kuvvet, kesme kuvveti, e#ilme ve burulma momenti
gibi zorlamalar gvenlikle birle"en elemanlarn birinden tekine aktarabilmelidir.

2. Birle"im veya mesnetteki dnme, yer de#i"tirme ve deformasyonlarla, birle"en elemanlarn
birbirlerine gre deformasyonlan kabul edilebilir snrlar iinde olmaldr.

3. Birle"imin sneklik katsays en az 4 olmaldr.

4. Birle"im ve mesnet hesaplarnda rtre, scaklk de#i"imi ve snme etkileri hesaba katlmal ve bu
hesaplar TS 500'deki esaslara uygun olarak yaplmaldr.

5. Birle"im ve mesnetlerdeki elemanlarn tolerans snrlar iinde farkl olabilecekleri gznne
alnmaldr.

6. Birle"im ve mesnetler kolayca kontrol edilebilmeli, ve gerekiyorsa dzeltme yaplabilmelidir.

7. Birle"im ve mesnetler korozyona kar" korunmal ve yangna dayankl olmaldr.

Birle"imler,

- Genelde metal paralarla olu"turulan kuru birle"im, veya

- "Tehizatsz beton", "beton -betonarme tehizat" veya "beton-ngerme tehizat"
kullanlarak olu"turulan slak birle"im olabilir.

4.3.2 - Birle$imlerde Yk Katsaylar
Birle"imlere gelen, katsayyla artrlm" "hesap yk", ayrca en az 4/3 de#erindeki ek bir katsay ile
artrlmaldr.

Neopren gibi mesnet ara malzemelerinin hesabnda katsayyla artrlmam" ykler kullanlmaldr.

Korniyer, kaynak gibi malzemelerle gerekle"tirilen baz zel birle"imlerde malzeme katsaylar da
artrlmaldr.

23
E#ilme etkisindeki elemanlarn mesnetlerinde yatay yk varsa ve bu ykn de#eri hesapla
bulunmam"sa, d"ey ykn en az 1/10'u yatay yk olarak hesaba katlabilir.

4.3.3 - Birle$im Eleman Olarak Kesme Srtnmesi
Betonarme veya ngerilmeli beton bir elemanda, betonu kendisi ile birlikte veya sonradan dklm"
bir parann, ilk dklen blmden ayrlmamas ve bu ara kesitte olu"acak atla#n przl yzndeki
srtnme kuvvetlerini almak iin konacak "kesme-srtnme" tehizat alan (A
sf
) a"a#daki formlden
hesaplanr.

e yk
sf
f
Vd
A
. 7 , 0
(mm
2
) (17)

Ancak Ek-D'deki "ekilde atlak kontrol yaplarak, atlak olu"muyorsa tehizat gerekmez.

Burada,
V
d
: atlak yzeyine paralel kesme kuvvetinin hesap de#eri, (N)
f
yk
: tehizat eli#inin karekteristik akma de#eri, (MPa)
A
cr
: temas yzeyi (mm
2
),
e
: Ek-D'deki izelgeden alnacak de#er,
dir.

A
sf
tehizat atlak yzeyine dik do#rultuda ve gerekirse elik lamalarla kaynaklanarak iki
paraya tamamen kenetlenmi" olarak yerle"tirilmelidir.

Temas yzeyine dik bir Hj ekme kuvveti varsa, A
sf
'nin yansra,

yk
d
n
f
H
A
7 , 0
(mm
2
) (18)

tehizat eklenmelidir. Hd her durumda d"ey mesnet reaksiyon kuvvetinin %10'undan kk
olmamaldr.

4.3.4 - Saplamalar, Kanca veya Fiyonglar, Korniyerler
Dkm esnasnda betona gmlm" ba"lkl elik saplamalar, kesme kuvveti ve bunun do#urdu#u
e#ilme momenti veya ekme kuvveti veya bu etkileri beraber ta"yabilirler. Bu elemann szkonusu
etkileri ta"ma gc, betonun ve eli#in dayanmna ba#ldr. Her iki malzemenin durumu daima ayr
ayr kontrol edilmelidir.

Saplamalar, Kanca veya Fiyonglar, Korniyerler vb'nin birle"im eleman olarak kullanlabilmesi iin
gerekli hesap metotlar Ek-E'de verilmi"tir.

4.3.5 - ubuk Eleman Birle$imleri
Kolon, kiri" gibi ubuk elemanlarn birle"im ve mesnetlerindeki basn, kesme-srtnmesi, e#ilme
momenti etkileri, mesnetlerdeki ara malzemenin cinsi ve mesnetlenme "ekli hesapta dikkate
alnmaldr.

4.3.5."- Basn Birle$imleri
Bir prefabrike elemandan tekine veya yerinde dkme bir elemana esas olarak basn aktaran basn
birle"imlerinin hesabnda,

1. Basn kuvveti ile birlikte birle"ime genellikle dzleminde etkiyen ikinci derecedeki kuvvetlerin etkisi,

2. Birle"imin boyutuyla birlikte imalat ve montaj toleranslar, gznne alnmaldr.

ubuk sistemlerin basn birle"imlerinde, iki temas yzeyi arasna bir ara malzeme konulmas nerilir.
Bu malzeme, basn kuvvetinin istenilen blgeye kadar yaylmasn sa#lamal ve birle"im yerindeki yer
de#i"tirme ve dnmeleri snrlamamaldr.


24
4.3.5."."- Ara Malzemesiz Basn Birle$imleri
Ara malzemenin kullanlmad# birle"im veya mesnetlendirmeler

1. Aktarlan mesnet kuvvetinin yaratt# gerilmenin 0.1 N/mm
2
'den kk olmas, (max 0,1 N/mm
2
)
2. Mesnette e#ilme dnmesi ve telemelerin ihmal edilebilir boyutta olmas,
3. Oturma yzeylerinin dzlemsel ve temasn tam olmas ,
4. at plaklarnn a"klara ve a"klarn makaslara oturtulmas,
gibi durumlarda kullanlabilir.

4.3.5.".2- Ara Malzemesi Har Olan Basn Birle$imleri
Ara malzeme olarak har kullanld# birle"imler snrl bir yatay kuvvetin d"nda yalnz basn
kuvvetinin aktarld# durumlarda kullanlmaldr.

Bu e"it mesnetlerde d ara malzeme kalnl# en az
harta 10 mm < d 40 mm olmaldr.

Ancak,

f
ck
(har) 15Mpa (19)

olmaldr.

Ayrca, mesnete etkiyen basn kuvveti, mesnetin ta"yabilece#i kuvvetten kk olmaldr.

Vd < V
res
(20)

V
res
de#eri Ek-F'de verilen metotlarla hesaplanabilir.

Ek-F'de gsterilen beton mesnete, birbirine dik do#rultuda A
sh
tehizat konmaldr.

A
sh
= 0.27V
d
(1-w/c) / f
yk
(21)

4.3.5.".3- Elastomerik Ara Malzemeli Birle$imler
Elastomerik ara malzemeli basn birle"imleri yatay ve d"ey yer de#i"tirme ve dnmeye snrl lde
imkan veren birle"imlerdir.

Dikdrtgen prizma, silindir veya "erit "eklinde olan elastomerik malzemeler, ta"dklar etkilerin
boyutuna gre tehizatsz ve tehizatl olmak zere ikiye ayrlr.

Elastomerik malzemelere ait hesap esaslar Ek-G'de verilmi"tir.

Elastomerik ara malzemenin kenarlar, oturdu#u ve oturtulan elemanlarn serbest kenarlarndan 2cm
ieride kalmaldr.

4.3.5.".4- Betonarme Mesnetler
Prefabrike elemanlarn oturtuldu#u betonarme mesnetler basn ve kesme kuvvetleri, yatay
kuvvetler ve yarlma zorlamalarna kar" tehizatlandrlmaldr.

Betonarme mesnetlerin hesap ve tehizatlandrlmas TS 500'deki esaslara uygun olarak yaplr.

4.3.5.".5- Kiri$ Mesnet Blgeleri
Kiri"ler mesnetlerde, elik levha, korniyer veya profil ba"l#a veya herhangi bir ara malzemeye
oturtulabilir. (%ekil 6)

Mesnet blgelerinde kiri" ular,
1. V
d
d"ey mesnet reaksiyonlarn,
2. H
d
yatay mesnet reaksiyonlarn,
3. Ara malzemenin mesnet alanna paralel geni"lemesiyle olu"acak ekme kuvvetlerini,
gvenlikle aktarp ta"yabilmelidirler.


25
Kiri" u blgeleri,
- zel tehizatsz,
- zel tehizatl,
- inceltilmi" ulu,

olmak zere de#i"ik esaslarda tehizatlandrlr.

4.3.5.".5." - zel Tehizatsz Kiri$ Ular
Tehizatsz kiri" ularna gelen basn kuvveti, V
d

1. Dikdrtgen kesitli kiri"lerde,

V
d
V
res
(22)

2. Tablal ve I profil kesitli kiri"lerde,

V
d
V
res
/2 (23)

olmaldr.

V
res
de#eri, Ek-F'de verilmi"tir.

#ekil 6- zel Tehizatsz Kiri" Ucu

b : kiri" geni"li#i; alt ba"l# bulunan kiri"lerde, ba"l#n stndeki gvde geni"li#idir.

Kiri" mesnetlerindeki kenetlenme ve mesnette etriye skla"trmas TS-500'deki esaslara uygun
olmaldr.

4.3.5.".5.2- zel Tehizat Kiri$ Ular

V
d
> V
res
ise (24)

kiri"in mesnet k"esini korniyerle donatmak ve olu"abilecek iki e"it atla#a kar" %ekil 7'deki
tehizatlar yerle"tirmek gereklidir. Tehizat ve mukavemet hesab yaplrken, artrlm" hesap ykleri
1.15 de#erinde bir ek katsay ile artrlmaldr. (V
res
de#eri Ek-F'de verilmi"tir)


26

#ekil - 7 zel Tehizat Kiri" Ucu

Bu atlaklara kar" kiri" ular, Madde 4.3.3.'de verilen "kesme-srtnme" tehizatlar, (A
sf
+ A
n
) ile
tehizatlandrlmaldr.

e
hesabnda 1 nolu atlak dikkate alnarak;

Cos
h b
veya
Sin
bw
Acr
.
nn kk de#eri alnmaldr. (mm
2
)

Burada, (25)

h : kiri" yksekli#i, (mm),
b : kiri"in ortalama geni"li#i (mm),
w : Serbest kenara dik mesnet geni"li#i (mm),
: 20,

Kiri"in esas tehizatlarnn korniyere kaynakl ksm, (A
sf
+A
n
) tehizatndan d"lebilir.

Yatay atlak olu"masna kar" konulan A
sh
tehizat,

ywk e
yk n sf
sh
f
f A A
A
) ( +
(26)
dr.

A
sh
tehizat "2W" blgesine da#tlr.

Burada,

yk n sf
cr
e
f A A
A
) (
9 , 6
2
+

(27)

f
ywk
= Ash tehizatnn karekteristik akma mukavemeti, (MPa)
A
cr
= 2 nolu atlak dikkate alnarak 1.7 1
b
b (mm
2
)
l
b
= A
sf
tehizatnn kenetlenme boyudur. (mm)
ve de#erleri Ek-D'den alnabilir.

27
A
sh
'n en az de#eri
yk
b
f
b l ) 7 , 1 ( 97 , 0
dir. (28)

Kiri" yksekli#i, kiri" serbest akl#nn 1/7'sinden daha yksek ise ( l/h < 7) kiri" u kesitine A
ch

tehizat konmaldr.

yk
d
ch
f
V
A
8
(mm
2
) (29)

Firkete "eklindeki bu tehizatlar, kiri" eksenine paralel olmak zere, kiri"in alt yarsna da#tlmaldr.
Ara malzemenin elastomer oldu#u ve mesnet geni"li#inin zel bir tehizata gerek gstermedi#i
durumlarda, A
ch
tehizat,

yk
d
ch
f
T
A
3
(mm
2
) (30)

T
d
: Elastometrik malzemenin enine deformasyonunun do#urdu#u ekme kuvvetidir.

Bu tehizatlarn 2/3' kiri" alt yznden 0.3 w ile 0.9 w uzakl# arasna, 1/3' ise alt yzeyle 0.3w
arasna konmaldr.

Kiri" boyuna esas tehizatnn mesnette ankraj sa#lanrsa, A^'nin alttaki 1/3'lk blm konmayabilir.

4.3.5.".6 - Kiri$lerin !nceltilmi$ U Blgeleri
Bu e"it mesnetler, kiri" st yzn belli bir dzeyde tutmak amacyla kiri"in mesnet yksekli#inin
azaltlmas sonucu ortaya kar.

!nceltilmi" utaki muhtemel atlak olu"umlar ve bu duruma uyan tehizat dzeni %ekil 8'de verilmi"tir.
(%ekilde kiri"in esas e#ilme ve ekme tehizat gsterilmemi"tir.)

#ekil - 8 !nceltilmi" Ulu Kiri"

!nceltilmi" uta e#ilme ve ekme tehizat:
!nceltilmi" ucun alt yzne pas pay uzakl#nda yerle"tirilmi" ve inceltilmi" ucun hemen bitiminde
firkete "eklinde veya bir enine tehizata kaynakla vb. kenetlenmesi sa#lanm" As tehizat,

28
[ ]
yk
d
d d
yk
n sf s
f
H
d h H a V
d f
A A A
7 , 0
) ( .
70 , 0
1
+ + + (31)

olarak hesaplanr.

Burada,
a : Vd nin uygulama noktasnn Ash ask tehizat eksenine uzakl#, (mm)
H
d
: en az Vd/10 (kN)
h : !nceltilmi" utaki kiri" yksekli#i, (mm)
d : !nceltilmi" utaki faydal kiri" yksekli#i (mm)
f
yk
:(MPa)
dir.

As tehizatlar ince ucun ba"ndan akl#a do#ru en az 1.7 -c 5 boyunda olmal ve 3 nolu atla# & b
kadar a"maldr.

!nceltilmi" Uta Kesme-srtnme tehizat:

1 nolu atlak boyunca kayma gvenli#ini sa#lar, A
s
ve A
h
tehizatlarnn toplamndan olu"ur.

yk
d
e yk
d
s
f
H
f
V
A
70 , 0
+
32)

olmak zere As tehizat ile kar"la"trlp, by# seilir.

!nceltilmi" ucun alt 2/3 d yksekli#i iine en az iki sra yerle"tirilen Ah tehizat,

e yk
d
h
f
V
A
1 , 2
(33)

Burada,
e
= Ek-D'de verilen katsay,
A
cr
= b.h,
b = kiri"in geni"li#i (mm),
dir.

Ayrca,

A
s
0.6 bh/f
yk
(34)
A
h
0,3 bh/f
ywk

olmaldr.

Burada, b,h (mm), f
yk
, f
ywk
(MPa) dir.

Ancak konulan tehizatlar Vd ile hesaplanan tehizattan yzde otuz daha fazla ise bu "arta
uyulmayabilir.

te yandan,

V
d
< V
res
olmaldr.

d b
f
V
mc
ck
res
. 20 , 0
(
mc
= 1.3'dr) (36)


29
Ah tehizatlar ince ucun ba"ndan akl#a do#ru en az 1.7 lb boyunda olmaldr.

Ask Tehizatlar:

%ekildeki 3 nolu atla#a paralel e#ik beton basn ubuklarna mesnet olu"turan ve dolaysyla bunun
d"ey bile"enini kiri"in stne asmak iin konulan A
sh
tehizat,

ywk
d
sh
f
V
A
70 , 0
(37)

olarak hesaplanr.
Ash tehizat,
- kapal d"ey etriye "eklinde veya,
- kapal e#ik etriye "eklinde veya,
- esas tehizatn bklebilir apta olmas durumunda, bu tehizatn ucuna 60'lik pilye ile yukarya
bkp, kiri"in st yznde bir elik levhaya kaynaklanarak dzenlenebilir.

A
sh
tehizatnn d"ey etriye "eklinde olmas durumunda, bu tehizatlar kiri"in inceltilmi" ucundan 0.30
- 0.40 d uzakl#a kadar yaylabilir.

3 nolu atla#a paralel e#ik beton basn kuvvetinin yatay bile"enini alacak tehizat:

Ash = Ash (38)

A'sh tehizat,

-1.7*l
b
boyunda ek bir tehizat "eklinde, veya

- esas tehizatn 60 e#imli olarak yukarya bklp kesit alannn en az Ash1 obuas durumunda bu
tehizatlarla da dzenlenebilir.

!nce uta e#ik 4 nolu atla#a kar" daha nce hesaplanan A}j tehizat ve Av tehizat:

1
]
1
d b f
V
f
A
ck
d
ywk
v
. 17 , 0
70 , 0 2
1
(39)

olmaldr.

Formlde,
V
d
: Newton,
f
ck
: MPa,
alan : mm
2
,

cinsindendir.

Kiri"lerin inceltilmi" u blgelerinde elik hasr kullanlrsa, bunlarn kenetleme boylar TS-500'e uygun
olarak hesaplanr.

4.3.5.".7- Ksa konsollar

4.3.5.".7."- Betonarme Ksa Konsollar
Ksa konsollarda kesitin ta"ma gc;

V
res
= 0.15f
ck
.b.h (40)

V
d
V
res
(41)

"art sa#lanmaldr. Buna gre,

30
yk
d
yk
d
n sf s
f
H
d f
a V
A A A
7 , 0 7 , 0
+ + (42)

veya,

yk
d
e yk
d
s
f
H
f
V
A
7 , 0 .
+
'den byk de#er vereni seilmelidir. (43)

e
hesaplanrken, EK-D'de A
cr
=b.h alnmaldr.
b : guse geni"li#i,
h : guse yksekli#i dir.

ywk
yk
s
vh
f
f
A
A ,
2
(44)

olmaldr. (%ekil 9)

#ekil- 9 Betonarme Ksa Konsol Tehizat
Bunun d"nda,

Fs > 0,5 Vd (45)

ve

yk
s
s
f
F
A (46)

"art sa#lanmaldr.


31
Burada,
V
d
= Konsola gelen hesap yk,
F
s
= E#ilme tehizat ekme kuvveti,
dir.

4.3.5.".7.2- elik Profilli Konsollar
Geni" ba"lkl I profil paralan dkmden nce prefabrike kolonlara yerle"tirilerek olu"turulan ksa
konsollarn hesap yk a"a#daki de#erden kk olmaldr:

) / ( 4 3
. ) / 85 , 0 (
e v
e mc ck
res
l l
l b f
V
+

(47)

Burada;
l
e
= elik profilin kolon iinde kalan ksmnn uzunlu#u,
l
v
= Vjj'nm kolonun guse tarafndaki tehizata mesafesi,

Vd < V
res

dir.

Yatay bir H
d
kuvveti varsa, ortalama kenetlenme gerilmesinin 1.5 Mpa y gemesi durumunda, ince
betonarme tehizatn profile kaynatarak kayma nlenmelidir. Profilin "b" geni"li#ini artrmak iin ek bir
korniyer "ekil 10'deki gibi konulabilir.

#ekil "0 - elik Profilli Ksa Konsol

4.3.5.".8- Gvde Ksa Konsollar

4.3.5.".8."- Genel
Ters T ve L kiri"lerin ve ta"yc duvar panolarnn ta"d# elemanlarn mesnetlendi#i ve genellikle kiri"
veya pano boyunca uzanan ksa konsollar, a"a#daki "ekilde boyutlandrlmaldr:


32

#ekil ""a- Gvde Ksa Konsol Kesiti #ekil ""b- Gvde Ksa Konsol Grn"

Ksa konsolun tekil V
d
ykn ta"d# durumda :

V
d
> V
res
durumunda, Madde 4.3.5.1.6'daki inceltilmi" ulu kiri"lerdeki esaslar geerlidir.

s > b
0
+ h ise,

V
res
= 0.155 h
ck
f (2 l
c
+ b
o
+h) N (48)

V
res
= 0.052 h
ck
f (2 lc + b
0
+ h + 2b
k
) N (49)

dan k#

s < b
o
+ h ise,

Vr
es
= 0.078 h
ck
f (2l
c
+ b
0
+ h + s) N (50)

V
res
= 0.052 h )
2
( s b
h b
l f
k
o
c ck
+ +
+
+ N (51)
dan k#dr.

Konsolun bo"luklu d"eme gibi srekli veya ok sk tekil V
d
(kN/m) ykyle yklenmesi durumunda:

V
res
= 0,15 h
ck
f (kN/m) (52)

Burada,
kesit boyutlar : mm
gerilmeler : MPa
kuvvetler : kN veya kN/m cinsindendir.

Ancak her iki durumda da Vd'nin de#eri, TS-500'de kayma dayanmyla ilgili olarak verilen snr
de#erleri a"amaz.

4.3.5.".8.2- Gvde Ksa Konsol Tehizatlar
V
d
< V
res
ise,

ywk
d
s
f
V
A
7 , 0
(53)
olmaldr. Tehizat seiminde as tek kollu alnmaldr.

33
Bu tehizat nervrlerin mesnet noktasnn her iki tarafnda 6 h kadar almakla bulunan aral#a ve 6h <
s/2 olmas durumunda, nervrn her iki tarafndan s/2 kadar alarak, s aral#na yerle"tirilir. Tehizat
aral# konsol yksekli#i h'den ve 30 cm'den fazla olamaz.

V
d
> V
res
ise> forml 42 ve 43'den byk de#er vereni seilmelidir. (%ekil 12)

Kapal etriye "eklinde yaplmas gereken A
sh
tehizat,

ywk
d
sh
f
V
A
70 , 0
3 , 1
(54)
olmaldr.

A
sh
tehizat, kesme ve burulmaya kar" hesaplanan tehizata eklenmelidir.

A
s
ve A
sh
tehizatlar, nervr eksenlerinin her iki tarafnda yukarda verilen aral#a e"it olarak
da#tlmaldr. Ancak A
sh
'nin en az yans %ekil 11 b 'deki (b
O
+h) aral#nda bulunmaldr.

#ekil "2- Gvde Ksa Konsol Donats

4.3.5.2- E%ilme Momenti Aktaran Birle$imler

4.3.5.2."- Genel
E#ilme momenti aktaran birle"imler, genelde e#ilme momentinin yansra,
- kiri" ve d"emelerde oldu#u gibi kesme kuvveti,
- kolonlarda oldu#u gibi basn ve kesme kuvveti de aktanrlar.Hesaplar bu yklere
gre yaplmaldr.

zellikle deprem kuvvetleri altnda e#ilme momentlerinin tersinir olabilece#i de dikkate alnarak hesap
yaplmal ve birle"imin snekli#i sa#lanmaldr. Bunun iin, birle"imlerde kullanlan elik metal
elemanlarn ve "antiyede yaplan kaynaklarn emniyet gerilmeleri yzde 30 azaltlmal veya malzeme
katsays 1.5 alnmaldr.

E#ilme momenti aktaran birle"imler kuru ve slak olarak iki "ekilde yaplabilir.

4.3.5.2.2- E%ilme Momenti Aktaran Kuru Birle$imler
Kuru birle"imlerde kesite etkiyen ekme kuvvetini aktarmak iin,

- ekme tehizatn, sabit kabul edilen tehizatlara veya metal bir paraya ve onu da sabit kabul
edilebilen ba"ka bir metal paraya kaynaklamal veya tehizatlar man"onla birle"tirmeli veya,

-birbirlerine moment aktarmak istenilen iki eleman ekme kuvvetinin etkiledi#i noktada bulonla veya
ardgerme ile birle"tirmelidir.

Kuru birle"imlerde kesite etkiyen basn kuvvetini aktarmak iin ise,


34
- kesit basn blgesine kenetlenmi" metal paray, sabit kabul edilen ba"ka bir metal paraya
kaynaklamal veya,

- basn blgesi yzn, birle"ilen elemann birle"im blgesi yzne dayamal ve temas dzlemine
har, beton veya basn kuvvetinin byk oldu#u durumlarda elastomer konmaldr.

4.3.5.2.3- E%ilme Momenti Aktaran Islak Birle$imler
E#ilme momenti aktaran slak birle"imde, kesitteki ekme kuvveti, iki elemann ekme tehizatlarna,

- fiyonglu bindirme veya,
- kaynakl ek,

yaplarak aktarlmaldr.

Kesitteki beton basn kuvveti, iki prefabrike elemann arasna yerinde beton dkerek aktarlmaldr.

Islak birle"imlerde zellikle tersinir yklerde dnme kapasitesinin a"lmamasna dikkat edilmelidir.

!ki ya da daha fazla katn kolonlar, %ekil 13'deki gibi slak birle"tirilmek zere bo"luklu olarak imal
edilebilir.

Bu durumda kalptan alma, ta"ma ve montaj etkileri kar"snda bo"luk nedeniyle bir deformasyon
olmamas ve yerinde dklen betonda bzlmenin en aza indirilmesi sa#lanmaldr.

#ekil "3 - Srekli Kolon Detay

4.3.6- Kompozit Elemanlar

43.6."- Genel
Kesitinin bir blm prefabrike betonarme veya ngerilmeli beton olarak, geri kalan blm yerinde
dkme beton ile olu"turulan kompozit elemanlarda, iki blm arasnda herhangi bir do#rultuda kayma
olmamas sa#lanmaldr.

Prefabrike blm, sonradan dklen beton istenen mukavemete eri"inceye kadar gelen ykleri
gvenlikle ta"yabilecek "ekilde boyutlandrlp tehizatlandrlmaldr.

Kompozit elemanlarda sonradan dklen beton tabakasnn kalnl# 40 mm'den az olmamaldr.


35
Kompozit elemanlarla ilgili baz rnekler ve hesap esaslar Ek-H'de verilmi"tir.

4.3.6.2- Kompozit Kesitin Kayma Dayanm
Kompozit bir kesitin yatay kayma dayanm

res
V = b .d
p
. f
ht
(56)
olarak hesaba alnabilir.

Burada,
b : yatay kaymaya esas alnacak kesit geni"li#i
d
p
: kompozit kesitin faydal yksekli#i,
dir.

f
ht
, a"a#daki ko"ullara gre farkl de#erler alr:

Yatay kayma tehizatsz, ancak yzeyi przlendirilmi" ve temizlenmi" prefabrike elemanlarda;

f
ht
= 0.5 N/mm
2

En az kayma tehizatl, yzeyi temiz ancak przlendirilmemi" prefabrike elemanlarda;

f
ht
= 0.5 N/mm
2

En az kayma tehizatl, yzeyi temizlenip przlendirilmi" prefabrike elemanlarda

f
ht
= 2.5 N/mm
2

Yukardaki son iki durumda gerekli en az tehizat,

ywd
ctd
wh
f
f
s b A . 25 , 0 min (57)
dr.

Burada,
f
ctd
: Yerinde dkme betonun hesap ekme mukavemeti,
f
ywd
: Yatay kayma tehizat hesap mukavemeti,
s : Yatay kayma tehizat aral#,
dr.

Kesite etkiyen d"ey kesme kuvvetinin V
d
hesap de#eri

V
d

res
V ise

yukardaki "artlarn sa#lanmas yeterlidir.

V
d
>
res
V olmas durumunda,
yatay kayma kuvveti, forml 17 ile hesaplanan yatay kayma tehizat ile kar"lanr.

Bu hesapta kullanlacak V^ kuvveti a"a#daki denklemden hesaplanabilir:

d
V = 0.85f
cd
.b
y
.h
fy
(58)

Burada,
b
y
: Yerinde dkme betonun geni"li#i,
h
fy
: Yerinde dkme betonun yksekli#i,
f
cd
: Yerinde dkme betonun hesap basn mukavemeti,
dir.

36
Ancak her durumda,

res
V < 5b'd (N) b', d (mm) (59)
olmaldr.

4.3.6.3- Kompozit Elemanlarda Yatay Kayma Tehizat
Kompozit elemanlarda yatay kayma tehizat, prefabrike elemann stnden filiz olarak kan ve
yerinde dkme betona tam kenetlenen d"ey tek ubuk veya kapal etriyeden olu"maldr.

Yatay kayma tehizat aral# 50 cm'i gememeli ve Vj nin en ok oldu#u blgede metrede 4 adet ilave
etriye konmaldr. Birle"im yzeyine dik bir ekme kuvveti varsa, buna kar" gvenlik yalnzca kayma
tehizat ile sa#lanmaldr.

Kompozit elemanlarda d"ey kesme kuvvetine gre tahkik, tek paral elemanlarda oldu#u gibi yaplr.

4.3.7- D$eme Panolarnn Ara ve Mesnet Birle$imleri
D"emeler, diyafram davran"n sa#layabilmek iin %ekil 14'de gsterilen ykleri gvenli bir "ekilde
aktar mal ve ta"maldr.

#ekil "4 Pano Aralarndaki Kuvvetler

D"eme panosu tipine ba#l olarak bu kuvvetler, kuru veya slak birle"imlerle aktarlr.

4.3.7."- Pano U ve Kenar Mesnetlerindeki Vdz'ler.
Pano u ve kenarndaki d"ey Vdz kuvveti, mesnetlere, Madde 4.3.3'teki esaslara uygun olarak
aktarlr.

43.7.2 - Panolar Arasndaki Kuvvetler

4.3.7.2." - Panolarn Arasndaki D$ey Vdz'ler
kenarndan veya kar"lkl iki kenarndan mesnetli birden fazla pano ile olu"turulan d"emelerde,
panolarn arasndaki d"ey Vdz kuvveti, aralklardaki kesit bo"luklar harla veya d"eme
elemanlarndan filiz olarak braklan tehizatlarn kaynak veya fyongla eklenmesiyle aktarlr.
Bununla ilgili baz rnekler Ek-I'de verilmi"tir.


37
4.3.7.2.2 - Panolarn Arasndaki Kayma Kuvveti Vdy'ler
Panolar arasndaki Vdy kayma kuvvetleri, d"eme tipine ve kuvvetin bykl#ne ba#l olarak,

- Panolar aras yerinde harla doldurularak,

- Panolar aras hartaki kayma mukavemetinin ta"ma gcne gre 0.3 MPa'y geti#i durumlarda,
Madde 4.3.3.'e uygun olarak hesaplanan ve pano aralklarna dik konan kesme-srtnmesi
tehizatyla,

- Ara harem kayma mukavemetinin yetersiz kalmas durumunda, bo"luklu panolarn veya
nervrl plaklarn st yznde kenetler olu"turarak aktarlr.

Bununla ilgili baz rnekler Ek-1'de verilmi"tir.

4.3.7.3- D$eme Panolar !le Ta$yc Duvar veya Kiri$ Arasndaki Vpdy ve Vdx'ler.
D"eme dzlemi iindeki yatay ykler, baz rnekleri Ek-I'de verilen slak veya kuru birle"imlerle
ta"yc duvar panolar veya kiri"lere aktarlmaldr.

Paralel olmas durumunda ta"yc bir duvar veya kiri" ile bo"luklu panolar arasnda Vpdy iin en ok
4.80 metrede bir enine ba#lant yaplmaldr.

4.3.7.4- Kat D$emesi Ba$lk Kuvvetleri Vbx'len
Kat d"emesindeki ba"lk kuvvetleri, Madde 4.2.5.3'de verilen T2 kuvvetleridir.

- Basn durumunda, panolar arasndaki dolgu harlar veya elik lama veya profil paralarnn
kaynakla birle"tirilmeleri,

- ekme durumunda ise, ba# eleman (ba# hatl) tehizatlar, ile aktarlmaldr.

Bununla ilgili baz rnekler Ek-Fde verilmi"tir.

43.8 - Ta$yc Panolar Arasndaki Kayma Birle$imleri

4.3.8."- Genel
Ta"yc duvar panolar ile olu"turulan perdeler, ta"yc duvarlar ve rijitlik duvarlarnda monolitik
davran"n gerekle"ebilmesi iin panolar arasndaki d"ey ve yatay birle"imlerde kayma olmamas
sa#lanmaldr.

Pano kayma birle"imleri kuru veya slak birle"im "eklinde olabilir.

4.3.8.2- Panolar Arasndaki Kuru Kayma Birle$imleri
Kuru birle"imler, yerel olarak byk etkiler do#urduklar iin, aktarlan kuvvetin kk oldu#u
durumlarda kullanlmaldr.

Kuru birle"imlerde, birle"en elemanlarn birle"im kenarlarnn hesapa gereken sayda yerle"tirilen
elik birle"im paralan, kaynakla birle"tirilerek, kesme kuvveti aktarlr.

Bu tip birle"imlerde, elik birle"im elemanlar pano betonuna iyice kenetlenmeli ve kaynak emniyet
gerilmesi yzde 30 azaltlmaldr. (Ta"ma gc yntemiyle hesap yaplyorsa, malzeme katsays 1.5
alnmaldr.)

Kuru birle"imlerle ilgili baz rnekler Ek-K'da verilmi"tir.

4.3.8.3 - Panolar Arasndaki Islak Kayma Birle$imleri
Panolar arasndaki slak kayma birle"imlerinde, birle"en kenar kesitler, %ekil 15'da grld# gibi
kenetsiz ve kenetli olmak zere iki "ekilde yaplabilir.


38

#ekil "5 Pano Birle"im Kesitleri 53

Her iki durumda da panolarn birle"im kenar kesitlerine, kenara dik do#rultuda hesapla bulunan
tehizat filizleri konulur. Bu kayma tehizatlar kaynak veya fiyonglu bindirme ile eklenebilir. Kaynakla
ek iin aral#n ak olmasna dikkat edilmelidir.

Kayma Birle"imleriyle ilgili birle"im detaylar, kullanlan i"aretler Ek-K'de verilmi"tir.

4.3.8.3."- Kenetsiz Kayma Birle$imleri

A
ke
= b
ke
h
ke
n 0.2 A
j
(60)

ise, birle"im kenetsiz kabul edilmelidir.

Formldeki i"aretler Ek-K'dan alnabilir.

Kenetsiz birle"im, yalnz yatay birle"imlerde ve artrlm" kesme kuvvetinin srtnme kuvvetinden
byk olmad# durumlarda uygulanmaldr.

4.3.8.3.2- Kenetli Kayma Birle$imleri
Kenetli kayma birle"imlerinde, kenet saysnn metrede bir veya daha az olmas durumunda tekil
kenetli, birden daha ok olmas durumunda yayl kenetli birle"im olarak adlandrlr.

Deprem etkisinin bulundu#u yaplarda, d"ey ekler mutlaka yayl kenetli yaplmaldr.

Tekil kenetler, ancak, aktarlan kesme kuvvetinin byk olmad# ve yatay birle"imlerde kullanlmaldr.

Kenetli ekin geometrisi,

h
ke
50 mm.
t
ke
10 mm.
h
ke
/t
ke
< 8
k 300

"artlarn sa#lamaldr. (%ekil Ek. K.3)

Kenetli birle"imlerle ilgili baz rnekler Ek-K'de verilmi"tir.

4.3.8.4- Panolar Arasndaki D$ey Kayma Gvenli%inin Sa%lanmas
D"ey birle"imde gvenli#in sa#lanmas iin

V
res
>
er
V
d
olmaldr. (61)

Burada,
er
: 4/3 dr ve lineer teori ile hesap yaplmasndan do#an hataya kar" getirilmi" bir katsaydr.
V
d
: artrlm" kesme kuvvetidir.

39
cd j
yk s
s
f A
f A
(62)

s
0,15 iken,

V
res
=
1
A
ke
f
cd
+
2
A
s
f
yk
(63)

s
> 0,15 iken,

V
res
=
1
(A
ke
+ 0,02A
j
)f
cd
+
3
A
s
f
yk
(64)

olarak hesaplanr.

Panolar arasndaki d"ey kayma ta"ma kapasitesi

V
res
< 0.30 A
j
f
cd
(65)
olmaldr.

Burada,
s
: kayma tehizat oran,
A
s
: Toplam enine tehizat alan,
f
yk
: Enine tehizatn hesap mukavemeti,
f
cd
: Birle"imdeki betonun hesap mukavemeti,
A
j
: b
j
.l
j
,
b
j
: ek geni"li#i,
l
j
: birle"im uzunlu#u; genelde kat yksekli#i,
A
ke
: Kenetlerin kesit alan toplam,
dr.
izelge 5 - de#erleri

yayl enine tehizat konsantre enine tehizat
Birle"im Tr
1

2

3

4

5

Kenetsiz, Dz 0 0.6 0.5 0.5 0.4
Kenetsiz
Przl
0 0.9 0.75 0.7 0.6
Kenetli 0.07 0.9 0.75 0.9 0.6

Birle"imin zerinde d"eme varsa, d"eme panolar arasndaki yerinde dkme beton alan A
tb
A
ke

alanna katlabilir.

Ayrca a"a#daki "artlar sa#lanmaldr:

- Yayl kenetli bir k"e birle"iminde kayma tehizatlar yalnz st ve alt d"eme aralklarna konmu"
ba# ubuklar ile sa#lanm" ise, Vres yzde 30 azaltlmaldr.

- Tekil kenetler A
ke
yerine A
j
alnarak tehizatlandrlmal, tehizat olmayan kenetli birle"imler kenetsiz
kabul edilmelidir. Yerel basn tahkiki yapmak "artyla, tekil kenetlerin kayma kuvveti kesme-srtnme
tehizatyla artrlabilir.

40
Yalnz basn etkisindeki d"ey bir birle"imde kayma tehizat oran,

s
0.01 (66)

olmaldr.

A
s
kayma tehizat birle"im boyunca e"it olarak da#tlmaldr. Ancak, artrlm" kesme kuvvetinin
kk olmas durumunda kayma tehizat, bu panolara oturan d"emeler arasndaki yatay birle"imin
iine de konulabilir.

Kayma tehizat srekli olmal, ekleri TS500'de verilen esaslara uygun yaplmal ve kenetlenme
bozulmadan tehizat akma snrna eri"melidir.

4.3.8.5- Panolar Arasndaki Yatay Kayma Gvenli%inin Sa%lanmas
Panolar arasndaki yatay birle"imlere gelen etkiler,
- d"ey yklerden gelen basn kuvveti,
- yatay yklerden gelen kesme kuvveti ve normal kuvvet,
- yatay yklerden gelen e#ilme momentidir.

Bu nedenle yatay pano birle"imlerinin hesab,

- yalnz basn gerilmelerine veya,
- yalnz ekme gerilmelerine veya,
- hem basn hem ekme gerilmelerine,

gre yaplmaldr.

Birle"imdeki pano yatay kesitleri, enine d"merkezlilikler de gznne alnarak ta"ma gc metodu ile
hesaplanmaldr.

Birle"imlere konulacak kayma tehizat, d"ey ekme ubuklar "eklinde;
- panonun kenarlarna veya,
- pano iine veya,
- kom"u pano ile d"ey birle"im yerlerine, ekler yaplm" olarak veya,
- mmknse, kap-pencere kenarlarndaki d"ey tehizatlarn ekleri yaplarak dzenlenmelidir.

Panonun her bir kenarndaki yatay birle"im iin tehizat,

A
s
> 0.0005 l
w
t
w
(67)

olmaldr.

Burada,
l
w
: pano geni"li#i,
t
w
: pano kalnl#, dr.

4.3.8.5."- Yalnz Basn Gerilmelerine Gre Yatay Kayma Gvenli%inin Sa%lanmas
Yalnz basn etkisindeki birle"imlerde, yatay yklerden gelen Nd normal yknn olu"turdu#u
srtnme kuvveti, kayma gvenli#inin sa#lanmasnda hesaba katlmaldr.

Birle"imin kayma ta"ma kapasitesi

V
res
< 0.30 A
j
f
cd
(68)

olmaldr.

cd j
d yk s
s
f A
N f A +
(69)

41
s
0,15 iken,

V
res
=
1
A
ke
. f
cd
+
2
(A
s
f
yk
+ N
d
) (70)

s
> 0,15 iken,

V
res
= (
1
A
ke
+ 0,02A
j
) + f
cd
+
3
(A
s
f
yk
+ N
d
) (71)

olarak hesaplanr.

V
d
<
s
N
d
ise, (72)

1
= 0 alnabilir.

Burada,

V
d
: artrlm" kesme kuvveti,
s
: srtnme kuvveti, dir.

1
,
2
,
3
de#erleri izelge 5'den alnmaldr.

Kenetsiz olup, N
d
> 0.6 A
j
f
cd
basn kuvveti etkisindeki yatay birle"imlerin ta"ma kapasitesi

V
res
= 0.6 A
j
f
cd
- 0.5 N
d
'dir. (73)

Yalnz basn etkisindeki d"ey bir birle"imde kayma tehizat oran,

s
> 0.01 (74)
olmaldr.

Burada,
N
d
: yatay ykten gelen normal kuvvettir.

A# kayma tehizat birle"im boyunca e"it olarak da#tlmaldr. Ancak, artrlm" kesme kuvvetinin
kk olmas durumunda kayma tehizat, bu panolara oturan d"emeler arasndaki yatay birle"imin
iine de konulabilir.

Kayma tehizat srekli olmal, ekleri TS 500'de verilen esaslara uygun yaplmal ve kenetlenme
bozulmadan tehizat akma snrna eri"melidir.

4.3.8.5.2- Yalnz ekme Gerilmeleri Etkisindeki Birle$imler
N
d
nin ekme ve oldu#u yatay birle"imlerde,

Nd < As fyk (75)
Oldu#u yatay bile"imlerde,

1
1
]
1
+
yk s
d
d yk s cd ke res
f A
N
N f A f A V 1 ) . ( .
2 1
(76)
olarak hesaplanr.

ekme gerilmeleri etkisindeki yatay pano birle"imleri mutlaka kenetli yaplmaldr.

4.3.8.5.3- Hem ekme Hem Basn Gerilmelerinin Etkisindeki Birle$imler
Yatay birle"imler genellikle deprem gibi yatay kuvvetler altnda hem basn hem de ekme
gerilmelerinin etkisine girer. Bu durumda, homojen, lineer elastik teori ile hesaplanan normal gerilme
diyagram, %ekil 16'deki gibi yeterli sayda dikdrtgen blme ayrlarak, her blme d"en normal
kuvvet hesaplanr.

42

#ekil "6 - Gerilme Da#lm

N
m
= t
w

m
a
jm
(m= 0.1.2....) (77)

Burada,
t
w
: pano kalnl#,
m
: m.inci dikdrtgendeki gerilme de#eri,
a
jm
: m.inci dikdrtgendeki taban uzunlu#u,
dur.

V
res
=
m
m
m res
V
0
,
dir. (78)

Kayma gvenli#inin sa#lanmas iin

V
res
>
er
V
d
(79)

ko"ulu gerekle"melidir,
er
= 4/3 alnmaldr.

Hem basn hem de ekme etkisindeki yatay bir birle"imde ekme blgesindeki tehizat alan As,

1.
yk
d
s
f
N
A (80)
2. A
s
= 0,0005 l
w
t
w
(81)

3. (Md,Nd) ile ta"ma gc yntemi ile bulunan ekme tehizat alanlarnn by# kadar olmaldr.

4.3.9 - Panolar Arasndaki Basn Birle$imleri

4.3.9.". Genel
Panolarla yaplan ta"yc duvarlarda, bir st kattaki N d"ey kuvvetleri altndaki kata, alt duvar
panosuna oturan d"eme panolar ile aralarndaki yerinde dkme beton ve st duvar panosunun
altndaki, alt duvar panosunun stndeki har tarafndan aktarlrlar. (EK-L)

Byle bir birle"im, panolar aras basn birle"imi veya ksaca "pano basn birle"imi" dir.

4.3.9.2 - Pano Basn Birle$im e$itleri
Pano basn birle"imleri, birle"imdeki d"eme panosu mesnedinin dnmeye kar" gsterdi#i rijitli#e
ba#l olarak,

- srekli
- ksmen srekli

43
- serbest
birle"im olarak snflandrlr.

Mesnet momenti iin gerekli tehizat olan %ekil 17a ve b deki birle"imler srekli birle"imlerdir, zel
helisel tehizat ile belirli bir oranda dnmeye kar" ksmen rijitli#i temin edilmi", dolaysyle snrl
mesnet momenti ta"yabilen ve %ekil 17c de gsterilmi" birle"im, ksmen srekli ve mesnet momenti
tehizat olmayan, %ekil 17d deki birle"im ise serbest birle"imi gstermektedirler.

#ekil - "7 Birle"im Kontrol Kesitleri

4.3.9.3 - Pano Basn Birle$imlerinde Snrlamalar
D"eme alt tehizatnn as aderans boyu (%ekil 18), hasr tehizat halinde kayma
tehizat yoksa 4 den az olmamaldr. D"eme panosunun duvar panosu stne oturmas
durumunda (a
b
,min)iin madde 4.2.1.2'deki esaslar geerlidir.

#ekil "8 - Kenetleme Boyu !in Kesit

Duvar panosu mesnedinde, kesme kuvveti hesap de#eri

V
fd
0,25 f
ctd
(1 + 50) b.d (82)

ise, mesnette kayma tehizatna gerek yoktur. Burada

d : d"eme panosu faydal yksekli#i
: = 1.6-d (d, m. cinsinden)
: d"eme donats oram b : mesnet geni"li#i
f
ctd
: betonun hesap kesme mukavemeti
dir.

44
D"eme panosu st kenarnn duvar panosu altna girdi#i durumlarda, birle"im srekli de#ilse, a
t
en az

duvar panolarnn enine tehizat yoksa,

a
t,min
= 40 mm

duvar panolarnn enine tehizat varsa,

a
t, min
= 30 mm olmaldr.

D"eme panolarnn, st tehizat iin filizleri varsa a^ bu filizlerin sonuna kadar olan boy olarak kabul
edilebilir

Serbest birle"im durumunda at sfr olarak kabul edilmelidir.

4.3.9.4- Panonun Kendisinde ve Birle$imdeki D$merkezlik
Panonun kendi bnyesinde ve birle"imde bulunabilecek d"merkezliklerle ilgili hesaplar iin, do#rulu#u
kabul edilmi" ba"ka bir metot kullanlmadka, Ek-Cde verilen metot kullanlabilir.

4.3.9.5 - Pano Basn Birle$iminin Mukavemeti
Pano basn birle"imlerinde, basn kuvveti, birle"ime ej-j d"merkezli#i ile etkir.

Birle"imin basn mukavemetinin gerek hesab ok uzun ve g oldu#undan, Ek-L 'de verilmi" olan
basitle"tirilmi" metot hesaplarda kullanlabilir.

4.3."0- Ta$yc Duvarlar ile Rijitlik Duvarlar Arasndaki D$ey Birle$im
Duvarlar, kenarlarnn duvar dzlemine dik yer de#i"tirmelerine engel olmak iin d"emeler, ara
ta"yc duvarlar, rijitlik duvarlar veya yeterli rijitli#e sahip benzer yap elemanlaryla iki, veya drt
kenarndan tutturulmaldr.

Ta"yc duvarlar, kendilerini rijitle"tiren duvarlara, kuru veya slak ba#lantyla, h/3 ve 2h/3'de olmak
zere en az iki noktada ba#lanmaldr. Her bir ba#lant,

T = N
r
*h /30 (83)

de#erinde bir ekme kuvvetine gre hesaplanmaldr.

Burada,
h : kat yksekli#i
N
r
: rijitle"tirilen ta"yc duvarn, rijjtlik duvar blgesindeki toplam d"ey kuvveti,
dir.

#ekil "9 - Ta"yc Duvar-Rijitlik Duvan Birle"imi

Islak birle"imlerde tehizat ap en az 8 mm olmaldr. Tehizat eki fiyong veya kaynakla yaplabilir.


45

#ekil 20 - Ta"yc Duvar-Rijitlik Duvar Birle"im Kesiti

Ta"yc duvarlarn iki taraftan ayn yerde kendisine dik iki rijitlik duvar veya aralklar ta"yc duvar
kalnl#nn en fazla 6 kat olan "a"rtlm" rijitlik duvarlar ile tutuldu#u yerlerde, derzlere tehizat
konmayabilir.

4.4 - TEMELLER ve KOLON TEMEL B!RLE#!MLER!

4.4." - Genel
Prefabrike binalarn temeli, kat adedi ve zemin cinsine ba#l olarak, bir veya iki do#rultuda srekli
smel, radye veya tekil smel olabilir. Temellerin Kolonlarla Birle"imi

- Yuval temellerle
- Kuru birle"im "eklinde
- Islak birle"im "eklinde
yaplabilir.

Yuval olmayan temellerin hesap ve boyutlandrlmasnda TS 500'deki esaslar geerlidir.

Bu standartta sadece yuval temeller iin gerekli ko"ullar verilecektir.

4.4.2 - Yuval Temeller

4.4.2." - Yuval Tekil Temellerde Tanm ve Konstrktif Esaslar
Bir kolona ait yuval tekil bir temelin "ematik kesit ve plan %ekil 21'de gsterilmi"tir.

I
b
= kolonun yuva iindeki ksmnn uzunlu#u,
h = kolon kesitinin e#ilme do#rultusundaki kenar boyutu
h
j
= yuva kenar kalnl#,
N,M,V = yuva stnde kolon kesit kuvvetlerinin hesap de#erleri,
b
1
,a
2
= yuvann planda i evre kenar boylan,
b
2
,a
2
= yuvann planda d" evre kenar boylan,
d
t
= temel pla# kalnl#,
b,a temel taban kenarlar, dr.


46

#ekil 2"- Yuval Tekil Temel

Temel taban geni"li#i ve kesit kuvvetlerinin hesaplanmas ve temelin boyutlandrlmas normal tekil
temellerdeki gibi yaplr.

Ancak hesap kesiti olarak %ekil 21 a daki d
t
kalnlkl k-k kesiti alnmaldr.

Zmbalama kontrol iin yuva kenarlar mevcut de#ilmi" gibi, kolon alt kesit kenarlarndan itibaren dt/2
alnarak elde edilen yan yzn alan hesaba katlmaldr.

Yuval bir smelde

a) M/(N.h) 0,15 ise l
b
1,6 h (84)
b) M/(N.h) 2 ise l
b
= 2 h (85)

olmas nerilir.

(a) ve (b) arasnda lineer interpolasyon yaplabilir.

E#er kolon ve yuva yzlerinde en az Icm kntl kenetler varsa, kenetli gmlme boyu l
bk
= l
b
/ 1.4
olabilir.

Ancak,

h
1
12 cm, veya b
1
/3
olmaldr.

Kolon yuvaya oturtulup eksen kontrol yapldktan ve ah"ap kamalarla kamalandktan sonra kolonla
yuva i yz arasndaki bo"luk yuvann betonu ile ayn kalitede betonla doldurulup ok iyi bir "ekilde
sk"trlmaldr.

4.4.2.2- Yuval Tekil Temellerde Limit Durumlar ve Soyutlandrma
Yuval tekil temellerde gznne alnmas gereken limit durumlar "unlardr:

- en byk zemin gerilmesi, zemin emniyet gerilmesinden kk kalmal,
- dolgu betonunda ezilme olmamal,
- e#ilmede kolonun dayand# yuva kenarnn st ksmnn e#ilme ve kayma kapasitesi a"lmamal,
- bu kenara mesnet olan ve ona dik bulunan iki kenarn ksa konsol olarak gvenli#i sa#lanmal,
dr.

Yukarda ilk belirtilenin d"ndaki limit durumlardaki etkiler, forml 84, 85'de verilen "artlar sa#lanmakla
birlikte daha kesin bir hesap yaplmadka Ek-M'de gsterilen yakla"k metotla hesaplanabilir.


47
4.4.2.3 - Yuval Srekli Temeller
Bu e"it temeller genellikle, d"ey bir konsol gibi al"abilen profil kesitli ta"yc duvar panolarnn
temelleri olarak kullanlrlar.

Yuva kenarlarna gelen etkiler, Ek-M'de gsterildi#i gibi, tekil temellerde oldu#u gibi hesaplanabilir.

4.4.3 - Prefabrike Kolonlarn Temelle Kuru Birle$imi
Prefabrike kolonlarn temelle kuru birle"imiyle ilgili baz rnekler Ek-M'de verilmi"tir.

4.4.4 - Prefabrike Kolonlarn Temelle Islak Birle$imi
Prefabrike kolonlarn temelle slak birle"imi, Madde 4.3.5.2'de e#ilme momenti aktaran birle"imlerde
belirtilen esaslara uygun yaplmaldr.

5 - !MALAT, KONTROL VE DENEYLER

5." - BETON KARI#IMLARI
Betonda istenilen kaliteyi sa#lamak ve ekonomik retimi gerekle"tirebilmek, dolaysyla d"k
Standard sapma de#erleriyle al"abilmek iin, niform bir malzeme ak" sa#lanmal, nitelikli bir
denetim iin gerekli tedbirler alnmaldr. Beton kar"mlar, TS 802'deki esaslara gre laboratuvarda
belirlenmelidir. Kullanlacak kar"mlar istatistik! adan yeterli, bir dizi ard"k mukavemet deneyi
sonularna gre tesbit edilmelidir. Kar"mlarn tesbitinde prefabrike elemanlarn maruz kalaca#
tesirler dikkate alnmaldr. rne#in kuvvetli don ve akabinde zlmelerin oldu#u veya kuvvetli tuz ve
slfata maruz blgelerde yksek alkali imento ve alkali reaksiyon gsteren agrega kullanlmamaldr.
Betonda katk malzemesi kullanlyorsa, zellikleri deney raporlar ile kantlanm" olmaldr. Kar"mda
birden fazla katk kullanlacaksa; herbirinin, di#erinin performansn etkilemeden istenilen zellikleri
sa#lad# deneylerle gsterildikten sonra kullanlmaldr.

5.2 - BETON RET!M!

5.2." - Malzemelerin Stoklanmas ve llmesi
Agregalar, dane gruplarna gre birbirleri ile kar"mayacak "ekilde ayrlm" olarak stoklanmal ve dane
grubunun iindeki l d" malzeme o dane grubunun % 3'n gememelidir.

imento ve agrega a#rlka llmelidir.

Agregann tartsnda, mevcut nem oran dikkate alnarak hesap a#rl# dzeltilmelidir. Su ve katta
malzemeleri a#rlk veya hacim olarak llebilirler. Su miktar, agregada bulunan serbest nem dikkate
alnarak tesbit edilmelidir. Agregadaki serbest nem orann annda tesbit ederek gerekli dzeltmeleri
yapt# iin elektronik lme sistemleri tercih edilmelidir. E#er bu tr bir sistem yoksa gnde enaz iki
defa nem lm yaplarak buna gre miktarlar bulunmaldr. Malzeme tartlarnda lm cihazlarnn
hassasiyetleri enaz:

imento iin % 2,
Agrega iin % 3,
Su ve katk malzemeleri iin % 1,
olmaldr.

lm ekipmanlarnn kalibrasyonlan en az 6 ayda bir veya "pheli durumlarda sre beklenmeden
yaplmaldr.

5.2.2 - Beton Santrallar
Beton santrallar istenilen kalitede beton retimini sa#layacak "ekilde yeterli ekipman ve uygun
i"letime sahip olmaldr.

Betonun kullanlaca# yer santral yaknnda ise sabit beton santrallar tercih edilmelidir. Beton uygun
"ekilde konveyr, kova veya kan"tncsz aralarla ta"nabilir. Uzak mesafelerde kar"trma ksmen
santralda, ksmen transmikserde veya tamamen transmikserlerde yaplabilir.


48
Beton santralndaki kar"trclar agrega, imento ve su da#lmn niform olarak sa#layacak ve
niform kvamda beton elde edilecek "ekilde olmaldr.

Optimum karma sresi nceden deneylerle tesbit edilmeli, gere#inden az veya ok kar"trma
yaplmasndan kanlmaldr.

5.3 - KALIPLAR
Prefabrike bir beton elemann dkm, elik, ah"ap, cam takviyeli plastik (CTP) beton veya ba"ka bir
uygun malzemeden zel olarak hazrlanm" kalplarda yaplr. Kalplar vibrasyon nedeniyle ciddi
sarsntlara maruz kalaca# dikkate alnarak projelendirilmeli ve imal edilmelidir. Kalplarn yapmnda,
zellikle prefabrike elemann grnmn etkileyen kalp kenar ve birle"imlerinden beton ve "erbet
szmalarn nleyecek tedbirler alnmaldr. Kalp cinsine ba#l olarak dkm ncesi kullanlacak kalp
ayrc malzemesi denenerek belirlenmelidir. Dkm srasnda kalp yzeyinde yrtlmadan bir film
tabakas brakacak ve dkm sonras beton eleman zerinde leke yapmayacak bir kalp ayrc
seilmelidir.

Prefabrike beton elemanlara genellikle stma yntemi ile kr sistemi uyguland#ndan, kr
scaklklarndan dolay kalplarda meydana gelecek "ekil de#i"imlerinin kalp iindeki beton elemana
etkisi dikkate alnmaldr.

Yan kanatlan sabit kalplarn kullanlmas durumunda, kr sonras beton elemann kalba taklmadan
alnabilmesi iin eleman "ekline gre kalbn yzeyine gereken e#im verilmelidir.

5.4 - BETON DKM

5.4." - Kalp Hazrl% ve Ta$ma
!yi temizlenmi" ve uygun kalp ya# ile ya#lanm" kalplarn, beton dkm ba"lamadan nce
dzgnl# ve zellikle birle"im yerlerinin vibrasyon srasnda beton szdrmayacak "ekilde skl#
tekrar kontrol edilmelidir. Tehizatn projeye uygunlu#u, elemanlarn guse, ba"lk gibi detay ksmlar,
ek paralan, paspay halkalar varsa di#er zel detaylar vb.nm pozisyon ve lleri gzden
geirilmeden beton dkmne ba"lanmamaldr. Ongenime tel ve haladan, bunlarn konumlar,
mesnet blgelerinde aderanssz ksmlar varsa bunlann lleri ve aderans kaldrmak iin alnan
tedbirler kontrol edilmelidir.

Beton, kalba en ksa srede ve ayn"maya meydan verilmeyecek "ekilde ta"nmaldr. Kalba dkme
srasnda prizini almaya ba"lam" betona su katlarak tekrar kar"trma yaplmamaldr.

5.4.2 - Betonun Kalba Yerle$tirilmesi
Tehizatn, ek paralarnn, paspaylarnn ve ba#lant ubuklarnn korunmas ve yer de#i"tirmesinin
nlenmesi iin betonun kalp iine dklmesinde itina gsterilmeli ve beton kalba, uygun cihazlarla
darbe yapmayacak biimde aktarlmaldr.

Betona basn uygulanarak makina ile "ekil verme ve sk"trma i"lemini birarada yapan srekli dkm
sistemlerinde (extrusion) kesintiye meydan verilmeden beton beslemesi yaplmaldr. Bunun d"ndaki
retimlerde betonun sk"trlmas dahili, harici veya yzey vibratrleri ile yaplr. Vibratrler enaz 3600
dev/dakika frekansa sahip olmal, daha yksek frekansl vibratrler tercih edilmelidir.

Vibrasyon, betonun kalp iinde niform "ekilde da#larak plastik bir ktle te"kil edece#i tarzda
yaplmaldr. Beton yzeyinde gzenek, yaygn hava kabarcklar, bo"luklar, ayn"ma, yzey
bozukluklar oluyorsa vibrasyon sistemi, uygulamas, vibratr says ve vibratrlerdeki ktle ve
eksantriklikler gzden geirilerek uygun yzey elde edilecek "ekilde revize edilmelidir.

5.4.3 - De%i$ik Hava #artlarnda Beton Dkm
Ortam scakl#nn + 5'nin altnda ve + 30'nin stnde olmas durumunda beton dkm ve
bakmnda TS 1248'deki tedbirler alnmaldr.

5.4.4 - Beton Kr
Betona erken mukavemet kazandrlmas, gerekli nemin korunmas, yzey atlamalarnn nlenmesi
iin uygun bir metotla kr tatbik edilebilir. Kr "ekli elemanlarn ktlesi ve biimi, imento tipi ve
miktar, hava scakl#, ortam rutubeti gibi etkenlere ba#l olarak seilmelidir.

49
5.4.4." - Buhar Kr
Betona erken mukavemet kazandrmay ngren bir yntem olup TS 3648'e uygun olarak tatbik edilir.

5.4.4.2 - Istma Metodu !le Kr
Kalp civarnda boru veya ceplerde, buhar scak su veya scak ya# dola"trlmak suretiyle veya
elektrikle eleman etrafnda stc bir rt te"kil edilerek kalplar ve dolayl olarak elemanlar stlr.
Istc elemanlarn beton yzeyi ile do#rudan temas olmamaldr. Istma srasnda elemandaki nemin
hzl bir "ekilde kaybolmasn nlemek iin kanavie bez veya plastik rt serilerek, yada nleyici bir
sv tabaka te"kil edilerek, elemann plak yzlerinde tedbir alnmaldr. Elemanlarn dkm
tamamlandktan sonra, kr uygulanmasna ba"layncaya kadar geecek bekleme sresi ile, beton
yzeyindeki azami scaklk, kr sresi ve kademeli snma ve so#uma sreleri iin TS 3648'deki
esaslar bu metot iin de dikkate alnmaldr.

5.4.4.3- Nemin Korunmas !le Kr Yaplmas
Istma olmakszn beton yzeylerinin nemli tutulmas iin kanavie bezi veya plastik rt ile yzeyler
kaplanr veya yzeylere spreyle su pskrtlr. Bu i"lemlerde kalp yanlan da alarak uygulama bu
yzeylere de yaplabilir.

5.5 - KALIPTAN ALMA VE YZEY DZELTME !#LER!
Betonun mukavemeti asndan kalptan alma an en kritik a"ama oldu#undan, prefabrike beton
elemanda olu"abilecek atlaklarn izin verilen snrlar a"mamas iin kaldrma noktalarnn konumlan,
elemann "ekil ve tehizatna uygun olarak seilmelidir.

Kalp grmeyen yzeylerde dzgnlk isteniyorsa, yzey suyu kaybolduktan sonra ve parmakla beton
kolayca oyulmayacak hale gelince, son mala perdah yaplmaldr.

Kalptan karlan elemanlarn yzeylerinde meydana gelen gze ho" gelmeyen kusurlar, elemann
ta"ycl#n etkilemeyecek lde olmak kayd ile giderilerek elemanlarn kullanlmasna msade
edilir. Bu tr bal pete#i "eklindeki bo"luklar, byke ukurluklar ve kabarcklar, imento, ince kum ve
gerekirse katk kullanlmak suretiyle olu"turulacak ince harcn uval, snger yastk vs., gibi uygun
aralarla tatbik edilmesi suretiyle doldurulmaldr. Byke kntlar, izler, kalptan ta"an byk "erbet
ve har paracklar da ta"lanarak yzey dzeltme i"leri yaplmaldr. Eleman yzeyinde braklan
metal ek paralan, ba#lant ubuklar vs... har birikintilerinden temizlenmelidir.

5.6 - BETON KONTROL VE DENEYLER!

5.6." - Genel
Sa#lkl bir imalat yaplabilmesi iin, betonun hazrlanmasndan, elemann stoklanmasna kadar
yaplan tm i"lerin denetlenmesi iin bilgili ve yeterli sayda eleman istihdam edilmelidir. Tm malzeme
deneyleri, beton numunelerinin hazrlanmas, muhafazas ve krlmas, beton kar"m ve lmler ile
ekipmanlarn bakm ve kalibrasyonlar bu elemanlarn do#rudan denetimi altnda yaplmaldr.

Prefabrike imalatn yapld# yerde en az a"a#da belirtilen ekipmann bulundu#u bir laboratuvar te"kili
zorunludur:

Basn deney cihaz,
Elek takm,
Etv,
Hassas terazi,
Gerekli sayda normlara uygun numune kalb.

5.6.2 - Malzeme Kontrol ve Deneyleri

5.6.2."- Agrega
Yaplacak deneylerle agregannn Madde 2.1.2'de belirtilen zelliklere sahip oldu#u belirlenmelidir.
Gerekli grldke TS 3527"ye gre 0,063 mm elekten geen ince malzeme miktar, TS 3530'a gre
granlometrik birle"im tayini, TS 3526'ya gre ba#l yo#unluk ve su emme oran tayini ve TS 3528'e
gre hafif madde oran tayini deneyleri yaplr.


50
5.6.2.2- imento
Gerekli grlen hallerde deneylerle TS 19'a ve TS 3646ya uygunlu#u ara"trlr.

5.6.2.3- Beton eli%i
Gerekli grlen hallerde, beton elik ubuklarnn TS 708, betonelik hasrlarn TS4559, ngerilme
elik tel, demet ve ubuklarnn TS 3721, TS 5679, TS 5680'deki "artlara uygunlu#u deneylerle
ara"trlr.

5.6.2.4 - Katk Maddeleri
Madde 2.1.4'deki "artlara uygun olarak kullanlmaldr. Gerekti#inde beton hava srkleyici katk
maddeleri TS 3456"ya gre, beton kimyasal katk maddeleri

TS 3452'deki esaslara gre taze betonda denenmek suretiyle kullanma oran tesbit ve tahkik edilir.
Buhar veya ba"ka bir stma metodu ile kr uygulanan betonlarda katk maddeleri, deneye tabi
tutulduktan sonra kullanlmaldr.

5.6.2.5 - Birle$im Metalleri
Prefabrike elemanlarn birle"imlerinde kullanlacak her trl birle"im metalleri ve bunlarn
eklentilerinde kullanlan her trl kaynak vb., i"lemlerde TS 648 ve buna ba#l di#er elik malzeme
standardlarna uyulmaldr.

5.6.2.6- Su Kontrol
Betonda istenilen i"lenebilirli#i verecek olan kar"mdaki su/imento oran, ok iyi kontrol edilmelidir.
Kar"mdaki su muhtevasnn kontrol iki "ekilde yaplr:

Taze beton kvamn kme deneyleriyle kontrol altnda tutarak uygulanan(dolayl) metot. TS 2871
standard kullanlarak yaplan kme deneyleriyle kar"ma katlacak su miktarlar belirlenir.

Agregalardaki su muhtevasn belirleyerek uygulanan (dolaysz) metot. TS 3523 standard kullanlp,
agrega su muhtevalan belirlenip betona katlacak su miktarlar bulunur. Bu metotta agrega neminin
srekli kontrol ve malzeme tartlarnn hassas olmas nemlidir.

5.6.3- Beton Nitelik Denetimi

5.6.3." - Beton Snflan ve Standart Sapma
Beton snflan ve betonun basn mukavemeti ilgili olarak TS 500'de, belirtilen hususlar prefabrike
beton imalatnda da aynen geerlidir.

Projede ngrlen beton snf mukavemeti (karakteristik mukavemet) f
ck
oldu#una gre, beton kar"m
hesaplarnda temel alnacak ortalama mukavemet (hedef mukavemeti) fcm, standart sapmann
bilindi#i durumlarda a"a#daki ba#lantdan hesaplanmaldr.

28 , 1 +
ck cm
f f (86)

Standard sapmann bilinmedi#i veya kestirilemedi#i durumlarda ise, f
cm
yakla"k olarak f
ck
belirli bir
miktar arttrlarak bulunabilir.

f
cm
= f
ck
+ f (87)

f iin a"a#daki de#erler kullanlr.

Normal mukavemetli Yksek mukavemetli
beton beton
(N/mm
2
) 2,9 3,3
f (N/mm
2
) 3,7 4,2

Burada normal mukavemetli betonlar f
ck
< 25 (MPa, silindir mukavemeti) olan betonlar olarak alnmal,
bunun zerindeki de#erler yksek mukavemetli beton olarak kabul edilmelidir.

51
Uygulanacak beton kar"mlar, malzemelerin kayna#nda bir de#i"iklik oldu#unda, istenilen betonun
mukavemet ve kvam zellikleri de#i"ti#inde, TS 802'deki esaslara gre belirlenir ve yeteri kadar
numune alnmak suretiyle kontrol edilir.

5.6.3.2 - Gnlk Beton Basn Mukavemet Deneyler
Beton imalatnn srekli kontrol, beton basn deneyleri ile yaplr. Beton basn mukavemet deneyleri
iin TS 3114, TS 2940 ve TS 3068'deki esaslara gre 15x30 cm silindir numuneleri alnarak basn
deneyine tabi tutulur. Gnlk dklen en ok 25 m3 betondan bir deneylik numune (3 adet) alnr. En
az iki adedi 28 gnlk krlr. 2 adet numunenin 28 gnlk basn mukavemetlerinin aritmetik
ortalamas "tek deney sonucu"dur. Ancak rnekleme skl#, yani ka m3 betondan ka deney
numunesi alnaca# imalatn cinsine, ngerilmeli olup olmamasna, buhar kr veya benzeri bir priz
hzlandrma metodu uygulanp uygulanmamasna ba#l olarak belirlenmelidir. Deney sonular madde
5.6.3.3'deki kriterlere gre de#erlendirilir. Beton basn deneylerinin 28 gnlk mukavemetinin
llmesi ile yaplan kontrollerde, o#u kere d"k mukavemetli retimlerin dzeltilmesinde ve gerekli
tedbirlerin alnmasnda sre yeterli olmamaktadr. Bu durumlarda TS 3323'e gre hzlandrlm" basn
mukavemeti de#erleri veya 3 ve 7 gnlk de#erler kullanlabilir. Ancak bu de#erlerle 28 gnlk
de#erler arasnda, istatistiki adan yeterli sayda deney yaplarak gvenilir bir ili"kinin kurulmu"
olmas gerekir. Mukavemet hesaplarnda, silindir mukavemeti esas kabul edilmelidir. Keza 15cm x
30cm silindir d"nda lOcm x 20cm silindir veya 10, 12, 15, 20 cm'lik kpler kullanlmas durumunda
da, bunlarn 15cm x 30cm silindirle basn mukavemeti sonularnn, ayn "ekilde ok sayda
deneylerle, istatistiki adan gvenilir tarzda belirlenmesi gerekir.

5.6.3.3 - Deney Sonularnn De%erlendirilmesi
Deney sonularnn de#erlendilmesinde betonun kabul edilebilmesi iin a"a#daki "artlarn sa#lanmas
gerekir.

Byklklerine gre sraya dizilmi" 4 mteakip deney sonucu dikkate alnarak;

) 25 , 0 ( + > fck m fc (88)
) 25 , 0 ( min > fck fc olmas gerekir. (89)

Burada m fc 4 birbirini takibeden deney sonucunun ortalama basn mukavemeti, fc min ise 4
mteakip deney sonucunun en d"#dr. (Bir deney sonucu 2 numunenin 28 gnlk mukavemetinin
aritmetik ortalamasdr.)

Bu kriterlerden birisi veya her ikisinin sa#lanmamas durumunda sra ile a"a#daki i"lemler
uygulanmaldr:

- Tek deney sonucu fcm hedef mukavemetinden 3 'dan daha fazla d"kse ve imalatn kt
oldu#una dair ba"ka bir kant yoksa bu sonu de#erlendirme d" braklmaldr.

- f
cm
- 3 < fc min < fcm - 2 ise ve fck'dan d"k deneylerin says toplam deney saysnn
%10'undan az ise deneyin temsil etti#i imalat ba"ka bir ara"trma yapmakszn kabul edilmelidir.

- Numune alma ve deney metodlan gzden geirilerek deneylerin gerekli "artlara uygun olarak
yapld# saptanmaldr.

- Hesaplar deney sonularna kar" gelen beton snf belirlenerek, d"k mukavemetli beton
snfna gre tahkik edilmelidir.

- Hesap tahkiki de tutmad# hallerde bu elemanlarn, yaplacak de#erlendirmelere gre rnekleme
metodu ile bir ksm veya hepsi, Madde 5.8'e gre ykleme deneylerine tabi tutulur.

5.6.3.4- ongenime Transferi Amacyla Yaplan Basn Mukavemet Deneyleri
Betonun transfer anndaki mukavemetini tesbit edebilmek iin bir grup numune alnr ve transfer anma
kadar elemann kendi "artlarnda (elemanla ayn ortamda) muhafaza edilir. Transferden nce
numuneler krlr, TS 3233'e gre yeterli mukavemet sa#lanm"sa ngerilme transferi o eleman iin
yaplr.


52
5.7- TOLERANSLAR-BOYUT VE YZEY KONTROLLER!

5.7." - Toleranslar
Prefabrike elemanlarn imalat toleranslar izelge 6'da verilmi"tir. Eleman boyutlar izelgedeki
toleranslar dahilinde proje de#erlerini sa#lamaldr. !malatlarn toleranslar a"mas halinde, bu durum
tek ba"na elemann reddedilme sebebi olmayp, bu tip elemanlar proje ve montaj bakmndan
kullanlacaklar yer de dikkate alnarak tahkik edilir, yaplabiliyorsa eleman veya yap zerinde gerekli
dzeltmeler yaplr. Bu i"lemlerden sonra elemann kullanlabilme olana# yoksa reddedilir.

5.7.2 - Boyut ve Yzey Kontrolleri
Prefabrike elemanlarda imalat sonras kontrol olarak da adlandrlabilecek boyut ve yzey kontrolleri
elemann tipine, imalat adedine, projesindeki detaylarn "ekil ve oklu#una ba#l olarak btn
elemanlarda veya rnekleme yolu ile bazlarnda yaplmaldr. Eleman yzeylerinde hava
kabarcklarndan meydana gelen kk bo"luk veya deliklere, kalp birle"im yerlerinde meydana gelen
normal kalp izlerine, ufak entik veya har kymklarna, betonda normal seviyede olu"abilecek renk
de#i"ikliklerine izin verilir. Olabilecek atlak geni"likleri TS 500'deki de#erleri gememelidir. Ancak
gze ho" grnmeyen kusurlar, byk girinti ve ukurlar, bal pete#i "eklindeki bo"luklar, byk entik
ve kntlar madde 5.5'de belirtildi#i gibi giderilerek elemanlar yzey dzeltme i"leminden sonra
kullanlabilirler. Her elemanda boy, enkesit, grnen detaylarn yerleri do#rudan kontrol edilmelidir.
Do#rusallk, kare veya dikdrtgen kesitten sapmalar, dzgnlk zellikleri belirlenmelidir. ngerilmeli
elemanlarda ters senim de#erleri uygun aralarla llmeli ve hesaplanan ters sehimlerle
kar"la"trlmaldr.

5.8 - ELEMAN DENEYLER!

5.8." - Mukavemet Deneyleri
Mukavemet deneyleri eleman enaz 28 gnlk ya"n doldurduktan sonra yaplr. Yklemede, yklerin
en uygunsuz kombinezonu uygulanr. Kesmenin kritik oldu#u durumlarda M/Vd'nin kritik durumu
dikkate alnr.

Mukavemet deneyleri a"a#daki "ekilde yaplr:

5.8."."- Tahribatsz Deney
Eleman tahrip etmeden yaplan mukavemet deneyleri;

- Kalite kontrol i"lemleri iinde,

- Mukavemetleri normal hesap analizleri ile belirlemenin mmkn olmad# durumlarda veya,

- Beton mukavemetlerinden "phe edilen durumlarda (madde 5.6.3.1) tehizatn yerle"im veya
yeterlili#inde belirsizlik oldu#unda veya tatbik edilen ngerilim miktan yetersiz kald#nda,
uygulanr.

Eleman hesapta dikkate alnan akl#nda l ve hareketli ykler (zati yk de dahil katsaylarla
artrlmam" yk) toplamnn 1,25 kat yk ile bir saat sreyle yklenir. Bu srenin sonunda eleman
herhangi bir zayflk i"areti, imalat hatas veya beklenenden fazla sehim (TS 500'e gre)
gstermemelidir.

ngerilmesiz elemanlarda ykleme:

Eleman zerindeki ykn kaldrlmasndan bir saat sonra ykleme srasnda llen en fazla senimin
%75'den fazlas geri dnmelidir. %ayet bu gerekle"memi"se deney tekrarlanr. Elemann kabul
edilebilmesi iin; ikinci yklemede, llen en fazla senimin (ilk yklemeden kalan kalc senimin
d"nda) %75'den fazlas geri dnmelidir.

ngerilmeli elemanlarda ykleme:

Eleman gzle grlr bir atlak gstermemelidir ve bir saat iinde toplam sehimin %85'den fazlas geri
dnmelidir. ngerilmeli elemanlarda ikinci ykleme yaplmaz.

53
ngerilmesiz veya ngerilmeli beton elemanda yukarda aklanan deney ba"arsz olursa ayn grup
imalattan iki yeni eleman daha deneye alnr. Sonular yine yetersiz olursa tamam deneye tabi tutulur.
%artlara uymayan elemanlar reddedilir.

5.8.".2 - Krlma ve Ta$ma Gc Deneyi
Bu deney kontrol amalaryla, yeni veya zel projelendirilen bir elemann tantlmas iin ya da
elemann ta"ycl# konusunda ok ciddi endi"eler sz konusu oldu#unda uygulanmaldr. Eleman
hesapta dikkate alnan akl#nda, ta"yabilece#i en fazla hesap yknn (Ta"ma gcne gre
hesaplarda dikkate alnan katsaylarla arttrlm" yk) %95'ine kadar. 15 dakika sre ile yklenir. Bu
srenin sonuna kadar eleman krlmamaldr. Elemann deney srasndaki ald#nn 1/40'm a"an
sehimler krlma durumu olarak kabul edilir. !lk eleman krlrsa ayn deney sonraki iki elemanda
uygulanr. Bunlarda da krlma durumu oldu#unda imalatn tamam deneye tabi tutulur.

5.8.2 - Beton ekici !le Kontrol Deneyleri
Beton ekici ile yaplan bu deneyler sadece genel bir fikir vermek amacyla uygulanr. Her noktadan en
az dokuz okuma almak gerekir ve kenarlara 2,5 cm ve daha yakn noktalarda okuma alnmamaldr.
Beton ekicinin vurulaca# yzeyler temiz ve przsz olmaldr. TS 3260'daki "artlara uyulmaldr.

!ZELGE 6- Uzunluk ve Geni"lik llerinin Snr Tolerans De#erleri

Anma Boyutu m, Snr Tolerans De#erleri mm Olarak
Yap Eleman <1,5
m
>1,5
<3
m
>3
<6
m
>6
<10
m
10
15
m
>15
<22
m
>22
<30
m
>30
m
1
ubuk "eklinde yap
elemannn uzunluklar
(kolon, kiri", makas)
l. l
1
, l
2
, l
3

+6 +8 + 10 + 12 + 14 + 16 + 18 +20
2
D"eme plaklar ve du-
var panolarnn uzunluk
ve geni"likleri 1, b
+8 +8 + 10 + 12 + 16 +20 +20 +20
3
ngerilmeli yap ele-
manlarnn uzunluktan
- - - + 16 + 16 +20 +25 +30
4
Cephe panolarnn
uzunluk ve geni"likleri
l,b
+5 +6 +8 +10 - - -


54
!ZELGE 7- Kesit Boyutlarnn Snr Tolerans De#erleri

Anma Boyutu m, Snr Tolerans De#erleri mm Olarak
Yap Eleman
<0,15
m
>0,15
<030
m
>0,30
<0,6
m
>0,6
<1,0
m
>1,0
<1,0
m
>1,5
m
1
D"eme plaklar kaln-
lklar h
1
, h
2
, s
+6 +8 + 10 - - -
2
Duvar ve cephe panolar
kalnlklar s
+5 +6 +8 - - -
3
ubuk "eklindeki yap
elemanlarnn kesit
boyuttan (kolon,kiri",
d" makas gibi) b
1
,
b
2
,b
3
,b,s
+6 +6 +8 + 12 + 16 +20

5.9 - YAPI ZER!NDE YAPILAN DENEYLER
Yap zerinde yaplan deneyler szle"meden dolay gerekiyorsa veya yapnn mukavemetinin
yeterlili#i zerinde bir "phe mevcutsa uygulanrlar. Bu deneyler beton dkm zerinden 56 gn
gemeden yaplmamaldr.

Deney srasnda yapya l ve hareketli ykler toplam, 0.85 (1.4 G + 1.6 Q) olarak uygulanr. Yk
tatbikinden nce, yapda kme sz konusu ise, tatbik edilen ykleri ve yapy ta"yabilecek kuvvetli
payandalar, elemanlar altnda bir aklk braklacak "ekilde yerle"tirilir. Ykleme tamamlandktan 24
saat sonra ilk sehim okumas yaplr. Yk kaldrldktan 24 saat sonra ikinci okuma yaplr. E#er bu
arada herhangi bir nemli hasar gzlenirse deney ba"arsz saylr. Yeni bir deney yaplmaz. E#er
belirli bir hasar gzlenmezse;

a) Yklemeden meydana gelen sehim
h 20000
12
ise, deney ba"arl kabul edilir. (90)

b) Yklemeden meydana gelen sehim >
h 20000
12
(91)

fakat ikinci sehim okumasnda ilk okunan senimin % 75'i geri dnerse (ngerilmeli elemanlarda %80'i
geri dnerse), yine deney ba"arl kabul edilir.

Burada,
l = aklk (cm)
h = Yklemenin yapld# yap elemannn (kiri", plak v.s.) yksekli#i (cm)
dir.

Ykleme deneyi ba"arsz olursa, fakat hasar yoksa 72 saat sonra deney tekrar edilebilir.
Ykleme deneylerinden olumlu sonu alnmad# takdirde; deney srasnda veya yk kaldrldktan
sonra yapda zayflk i"aretleri, ok a"n sehim veya imalat hatalar grlrse, yap ya takviye edilmeli
veya yeniden in"a edilmelidir.


55
6 - STOKLAMA, MONTAJ VE TOLERANSLARI

6." - STOK MESNETLER!
Genellikle, stoklama projedeki mesnetleme "ekline ve/veya elemann ta"naca# konuma gre
yaplmaldr.

Stok mesnetleri, kalptan almak iin kullanlan kaldrma noktalan yaknnda seilir. Stok mesnetlerinin
bu noktalardan farkl olmas durumunda tahkik yaplmaldr.

!ki adet stoklama mesnetinden fazla sayda mesnet kullanlmas durumunda mesnet yerleri; de#i"ik
mesnet kmeleri nedeniyle elemann ngrld# "ekilden farkl al"masna ve atlak ve/veya
krlmalara yol amayacak "ekilde seilmelidir.

Betonlanmam" stok sahalarnda, ya#murun topra# ykamas sonucu, stok mesnetlerinin kmesi
nlenmelidir.

Prefabrike elemanlar, stokta birbirleri ile do#rudan temas etmeyecek "ekilde yzeyleri zedelemeyecek
bir malzeme ile ayrlmaldr.

6.2 - PREFABR!KE BETON ELEMANLARIN TA#INMASI

6.2." - Ta$ma Srasnda Mesnetleme
Montaja kolaylk asndan, prefabrike beton elemanlarn monte edilece#i konumda ta"nmas
uygundur. Mmkn olmayan durumlarda mesnet yerlerinin iyi seilmesi gerekir. Bir veya iki utan
konsol te"kil ederek ta"nmas gereken ve tarafsz eksene gre simetrik olmayan ngerilmesiz
elemanlarda yerle"tirme, mesnet ve aklkta e"it ekme gerilmesi olu"turacak biimde yaplmaldr.

6.2.2 - Ta$ma Srasnda Meydana Gelen Dinamik Gerilmelerin Tahkiki
Prefabrike beton elemanlarn ara zerinde ta"nmas srasnda eleman ve aracn titre"im
frekanslarna ba#l olarak dinamik ek'kuvvetler etki eder.

Bu tahkik, eleman zati a#rl# en az yzde elli arttrlarak yaplr.

6.3 - PREFABR!KE BETON ELEMANLARIN MONTAJI

6.3."- Mesnetleme ve Alnacak Ykler
zellik gsteren durumlarda prefabrike elemanlarn montaj sras, projesinde belirtilmelidir.
Elemanlarn, ya" ba#lant, kompozit al"ma vb. nedenlerle gerekirse stabilitesi geici mesnetlerle
sa#lanr.

Montaj srasnda kullanlan bu geici mesnet ve payandalarn tahkikinden olu"an ykler %100 arttrlr.
Montaj srasnda genellikle betona gml ekmeye al"an ankrajlarn payandalanmasna zen
gsterilmelidir.

Montaj srasnda geici mesnet ve payandalar rzgar ykne gre tahkik edilmelidir.

6.3.2 - Yanal Stabilite
Bir eksendeki rijitli#i, di#er eksene oranla ok az olan prefabrike elemanlarda, kaldrma annda yanal
burkulma ve deformasyona kar" nlemler alnmal ve gerekli tahkikler yaplmaldr. Kaldrma noktalar
yanal burkulmay nleyecek "ekilde seilmelidir.

Bunun iin, eleman zayf ekseni zerinde kaldrma noktalarndan mesnetli kabul edilerek, bulunan
sehimin, eleman tarafsz ekseninin st kenara olan uzakl#nn yarsndan kk olmas sa#lanmaldr.


56

#ekil 22 - Yanal Satabilite

6.3.3 - Montaj Toleranslar
Prefabrike yaplardaki montaj toleranslar a"a#daki "ekillerde verilmi"tir. 633.1- Kiri"lerde Montaj
Toleranslar: (%ekil 23)

a = Bina aks tolerans + 25 mm
a1 = elik kolon aksndan kiri" d"na + 25 mm
b = Mesnet blgesi
En fazla ykseldik 6 mm
En fazla d"klk 13 mm
c = En ok d"eyden kaklklar
Her 30 cm ykseklikte 3 mm
En ok 13 mm
d = Kenar kar"la"trmalarnn ayarlanmasnda en fazla toleranslar
Mimari zelli#i olan kenarlarda 6 mm
Grnmeyen kenarlarda 13 mm
e = Derz geni"li#i
Mimari nem ta"yan derzler + 6 mm
Gizli derzler + 6 mm
ok kritik olmayan yap derzleri + 13 mm
f = Mesnet uzunlu#u (Aklk do#rultusunda) + 6 mm
g = Mesnet geni"li#i + 13 mm

#ekil 23 - Kiri"lerde Montaj Toleranstan

57
6.3.3.2- at ve D$eme Elemanlar !in Montaj Toleranslar (#ekil 24)
a = Bina aks tolerans + 25 mm
a1 = elik kolon aksndan kiri" d"na + 25 cm
b = Eleman u noktalarnda normal tepe yksekli#i tolerans
Yerinde dkme beton ile kapl d"emelerde + 20 mm
Yerinde dkme beton olmayan d"emelerde + 6 mm
Yerinde dkme beton olmayan atlarda + 20 mm
c = Kenar kar"la"trmalarnda en ok toleranslar
Yerinde dkme beton olan veya olmayan yaplarda 25 mm
d = Derz geni"li#i
Eleman uzunlu#u 0 -12 m +13 mm
12 -18 m + 20 mm
19 m ve st + 25 mm
e = Eleman st seviyelerinin farkl olma tolerans
Yerinde dkme beton ile kapl 19 mm
Yerinde dkme beton olmayan d"emelerde 6 mm
Yerinde dkme beton olamayan atlarda 19 mm
f = Mesnet uzunlu#u (Aklk do#rultusunda) 20 cm
g = Mesnet geni"li#i 13 cm
h = Bo"luklu d"emelerin farkl taban ykseklikleri + 6 mm

#ekil 24 - at ve D"eme Elemanlar !in Toleranslar Kolon Montajnda Toleranslar (%ekil 25)


58
a = Bina aks toleranslar
Yapsal uygulamalar 12 mm
Mimari uygulamalar 10 mm
b = Nominal tepe yksekli#inden sapma
En fazla d"klk 13 mm
En fazla ykseklik 6 mm
c = Ksa konsol st kotunun
En fazla d"kl# 13 mm
En fazla yksekli#i 6 mm
d = En fazla "akul kaklklar
(En fazla 30 m ve altnda yksekli#i olan yaplarda 25 mm)
e = 3 m yksekli#indeki herhangi bir elemandaki "akul kakl# 6 mm
f = Kenar kar"la"trmalarnn ayarlanmasnda en fazla toleranslar
Mimari zelli#i olan elemanlarda 6 mm
Gizli kenarlarda 13 mm

#ekil 25- Kolon Montajnda Toleranslar

6.3.3.4- Ta$yc Duvar Panellerinin Montaj Toleranstan (#ekil 26)
a = Plan aksndan sapma + 13 mm
a1 = Kolon aksndan elik kiri" d"na + 13 mm
D" panellerde 13 mm
panellerde 20 mm
D" panellerde biti"ik panelden sapma 13 mm
! panellerde biti"ik panelden sapma 20 mm
c = Ksa konsol yksekli#inin

59
d = Yksekli#i 30 metrenin stnde olan yaplarda en ok "akul
kakl# 25 mm
e = 3 metre yksekli#indeki bir elemanda "akul kakl# 6 mm
f = Kenar kar"la"trmalarnn ayarlanmasnda en fazla toleranslar 13 mm
g = Derz geni"li#i 10 mm
h = D"ey derzde sapma 13 mm
h1 = 3 metrenin zerinde ykseklik iin derz sapmas 10 mm
i = Yzeylerin birbirinden sapmas
D" panellerde 10 mm
! duvarlarda 20 mm
j = Biti"ik monte edilen panellerin senim farklar 13 mm

#ekil 26 - Ta"yc Davar Panellerin Montaj Toleranslar

6.3.3.5- Mimari Duvar Panellerinin Montaj Toleranslar (#ekli 27)
a = Plan aksndan tolerans + 13 mm
a1 = Kolon aksndan elik kiri" d"na + 13 mm

60
D" panellerde 6 mm
! panellerde 13 mm
Biti"ik d" panellerde 6 mm
Biti"ik i panellerde 13 mm

c = Mesnet yksekli#inin

d = Yksekli#i 30 m'nin stnde olan yaplarda
En fazla "akul kakl# 25 mm
e = 3 m yksekli#indeki bir elemanda "akul kakl# 6 mm
f = Kenar kar"la"trmalarnn ayarlanmasnda en fazla toleranslar 6 mm
g = Derz geni"li#i 6 mm
h = D"ey derz de sapma 10 mm
h = 3 m'nin zerinde ykseklik iin derz sapmas 6 mm
i = Yzey kar"la"trmalarnn ayarlanmasnda en fazla tolerans 6 mm
j = Biti"ik monte edilen panolarn sehim farklar 13 mm

#ekil 27 - Mimari Duvar Panellerinin Montaj Toleranstan

61
ATIF YAPILAN TRK STANDARDLARI

TS 19
TS 498
TS 500
TS 648
TS 706
TS 708
TS 802
TS 1033
TS 1034
TS 1248
TS 2871
TS 2940
TS 3068
TS 3114
TS 3233
TS 3260
TS 3323
TS 3357
TS 3452
TS 3456
TS 3523
TS 3526
TS 3527
TS 3528
TS 3530
TS 3646
TS 3648
TS 3721
TS 4065
TS 4559
TS 5679
TS 5680

62
EK - A

MAFSALLI B!RLE#!ML! S!STEMLERDE KOLON BURKULMA BOYU
VE NAR!N KOLONLARDA HESAP ESASLARI

A." - MafsaU Birle$imi! Sistemlerde Kolon Burkulma Boyu
Mafsall birle"imli sistemlerde kolon burkulma boyu a"a#daki gibi hesaplanabilir.

(A1)
Burada,
lk : Kolon burkulma boyu,

(A2)

N
d
: Kolonun sz konusu kattaki hesap eksenel kuvveti,
Vd : !lgili kolonun bulundu#u kattaki kolona gelen kesme kuvveti
h : Kat yksekli#i
: Kolonun bulundu#u katta st d"emenin alt d"emeye gre, hesap yatay kuvvetleri altnda yatay
deplasman
: Alt kat kolonlarnda 0.6, ara ve st kat kolonlarnda 0.5
dir.
ifadesinde toplam, kolonun bulundu#u katdaki btn kolonlar iindir.

Deplasman hesaplarnda,

kolonlarda El = E
C
I
C
(atlamam" kesit)

kiri"lerde El = E
C
I
C
/2

olarak alnmaldr.

Burkulma boyunun hesabnda kolon rijitli#i El olarak (EI)f

d
s s
c c
f
l E
I E
EI
+
1
]
1
+
1
1
5
) ( (A3)

kiri"lerde ise; El olarak

E
C
I
C
/3
alnmaldr.

Burada,

: (devaml yklerin momenti) / toplam yklerin momentidir.
E
C
I
C
: atlamam" beton kesitinin e#ilme rijitli#idir.
E
S
I
S
: Tehizat e#ilme rijitli#idir.

Kolonlarla iki ucundan mafsalla birle"en kiri"lerde


63
El = O (A4)
alnmaldr.

A.2- >"00 Olan Narin kolonlarda Hesap Esaslar (
max
=200)
Bu tr kolonlarda ikinci mertebe kesit tesirleri daha etraflca gz nne alnmaldr.

Bu etkiler sra ile a"a#da belirtilmi"tir.
a) !stenmeyen d"merkezlik :
150
h
e
v
(A5)
de#erinde kolonda bir istenmeyen d"merkezli#in bulundu#u kabul edilmelidir.

b) Snme etkisi : D" yklerin etkisi ile kolon ucunda meydana gelen deplasman snme etkisini gz
nne almak zere,

c
k
= 1
D
(A6)
katsays ile artrlr.

Burada
D
yukarda tarif edilen katsaydr.

c) Temel dnmesi : Zeminin elastik zelliklerinden dolay meydana gelen temel dnmesi

C AB
M
3
12
(A7)

denklemi ile bulunur.

Burada:
B = Momentin etkidi#i yndeki temel boyutu,
A = Temelin di#er yndeki boyutu, M= Temele etkiyen moment,
C = Yatak katsays, dr.

d) Rijitle"tirilmi" yap tasmlarnn etkisi : Kendi ba"larna rijit olmayp rijitli#i bir ba"ka eleman (rijit
perde, ekirdek vb.) tarafndan sa#lanan yap ksmlarnn eksenden sapmas nedeniyle rijit tasma
getirdi#i ilave etkiler de gz nne alnmaldr.

E#im as
3
10 )
7
1 (

+
kn
radyan (A8)
forml ile bulunur.

Burada : k : Bir kattaki rijitle"tirilen d"ey eleman says
n : Kat adedi,
dir.

Bu dn"ten dolay rijit elemana gelen ilave yatay kuvvet :

H = N (A9)

olarak hesaplanr.

N: Rijitle"tirilen elemandaki eksenel kuvvettir.

ikinci mertebe etkileri ard"k yakla"m metodu ile hesaplanabilir.

64
EK - B
DUVAR PANOSUNUN BURKULMASININ NLENMES!

Duvar panolar st ve alt yatay kenarlarndan her zaman tutuludur. D"ey kenarlarn bazen ikisi bazen
birisi tutulmu" olabilir. Baz durumlarda iki d"ey kenarda serbesttir.

D"ey kenarlarn tutulma says burkulma ykne etkir.

Burkulma kontrolnde hesaba esas birim geni"likli "erit, pano alt kenarnda normal gerilmelerin
uniform olmad# durumlarda;

a) yalnz bir d"ey kenar tutulmu" panolarda, serbest kenarnda;
b) her iki d"ey kenar tutulmu" panolarda, pano geni"li#inin ortasnda;
c) her iki kenarn serbest olmas durumunda, byk basn gerilmesine maruz d"ey kenardan "a"
kadar iende alnmaldr.

#ekil B.". Burkulma Kontrol %eridi

Burada,
h
w
: duvar panosu yksekli#i,
lc : pano alt kenarnda basn blgesi uzunlu#udur,
a : h
w
/3, lc/3 de#erlerinin k#,
dr.

Burkulma boyu

h
k
= k.h
w
(B1)
dr.

k katsays %ekil B.2. deki abaktan alnabilir.

65

#ekil B.2. k katsaylar

Sz konusu "eritte normal kuwet pano alt kenanndaki gerilme diyagramndan
ck

!le N
1
= l.t
w

ck
(B2)
olarak hesaplanr.

Burada t
w
pano kalnl#dr.

Sonra pano ortasndaki Ek-C'de belirtilen eo d"merkezli#i ile

M
0
= e
0
.N
1
(B3
birinci mertebe momenti hesaplanr.

E#ilme rijitli#i olarak

) 1 (
5 /
m
s s c c
R
l E I E
EI
+
+
(B4)
alnarak stabilite kontrol yaplr.

Bulunan tehizat btn duvar geni"li#ince konur.

66
EK - C
B!RLE#!MLERDEK! VE DUVAR PANOSUNDAK! DI# MERKEZL!KLER

Pano basn birle"imlerinde, d"eme panosunun st duvar panosundan alt duvar panosuna d"ey
yk aktaran blm, taban, duvar panolarnn ta"yc tabakalar ile d"eme panosu kenarlarnn
yatay bir dzlemde belirttikleri ortak alan ve yksekli#i d"eme panosunun yksekli#i olan prizma
olarak kabul edilebilir. Byle bir prizma %ekil C-l. da farkl durumda grlmektedir.

#ekil C-". Birle"imdeki ve Duvar Panosundaki D" Merkezlikler

Burada,
(1) d"ey ekseni, st pano ta"yc ksm kesiti eksenini,
(2) d"ey ekseni, alt pano ta"yc ksm kesiti eksenini,
(3) d"ey ekseni, yk aktaran prizma kesiti eksenini
t,b indisleri srasyle st ve alt panoya ait byklkleri
G
t
,G
b
srasyle prizma ekseninin st ve alt noktalarn
C
t
,C
b
srasyle st ve alt pano ta"yc ksm eksenlerinin prizma st ve alt tabanlarn kesti#i noktalan,
S
t
,S
b
srasyle st ve alt pano ta"yc ksmlarnn d" kenarlarnn d"eme panosu d" kenarna
uzaklklarn,
t
w
duvar panosu ta"yc tabaka kalnl#n
Aj aktarma prizmas enkesit alann
gstermektedir.

G
t
- C
b
= e
lt

G
b
,C
b
= e
lb
(C1)

67
uzaklklar, srasyle st ta"yc dzlemle prizma ve alt ta"yc dzlemle prizma eksenlerinin st ste
gelmemesi sebebiyle

a) st duvar alt kesitinde ve prizma st kesitinde
b) alt duvar st kesitinde ve prizma alt kesitinde.

meydana gelmi" d" merkezliklerdir.

e
lt
ve e
lb
'ler birle"imin geometrisinden hesap edilir.

Ancak szkonusu d" merkezliklerin,
a) yerle"tirmede beklenmeyen es gibi,
b) st duvar panosundaki d"ey yklerin bile"kesinin ta"yc tabaka ekseni olan (1) ekseni d"nda
etkimesi sebebiyle e
2t
gibi,
c) pano orta dzleminde e
3
gibi

hatalar vardr.

e
s
:st pano yerle"tirilirken alt ksm grlebiliyorsa 10 mm,
alt ksm grlemiyorsa 15 mm,
ayarlama bulonu olan panolarda 5 mm

e
3
:iki tabaka duvar panolarnda + 0.03 t
w

tabaka duvar panolarnda + 0.04 t
w
kadardr.

e
2t
nin hesabna ait bir rnek %ekil C.2 de gsterilen bir d" duvar panosu iin a"a#da yaplm"tr.

#ekil C.2 D" Merkezlik Hesab


68
Duvar panosunun i'ci kat kesitinde d" merkezlik e
2t,i'
, %ekilden

Rp = P
3
+ P
2
+ P
d
(C2)

ile e
pi
bulunduktan sonra

p
pi p
i t
R N
e R
e
+
.
, 2
(C3)

olarak hesaplanabilir.

Panonun (i-l).ci kesitinde, ilave yklerden do#an e2t, i-1 d" merkezli#i "ekilden,

i p
pi p
i t
P R N
e R
e
+ +
.
1 , 2
(C4)

olarak bulunur.

Burada,
(1) : ta"yc tabaka orta dzlemi ekseni,
N : duvar panosuna i'ninci katn stnden gelen d"ey yk (%ekilde eksenel oldu#u kabul
edilmi"tir).
P
3
,P
2
,P
1
: d", izolasyon ve ta"yc tabaka a#rlklar,
t
3
,t
2
,t
w
: bu tabakalarn kalnlklar,
P
d
: panoya i'ninci katta oturan d"eme mesnet reaksiyonu,
c,e
d
: srasyle bu reaksiyonun yaylma geni"li#i ve/d"merkezli#i
R
p
: P
3
, P
2
ve P
d
nin bile"kesi,
e
pi
: bu bile"kenin d" merkezli#i,
dir.

Buna gre panonun st kesitinde d" merkezlik e
i
, ele alnan misalde e
lt,i
= o oldu#undan,

e
i
= 0 + e
2ti
+ e
3
(C5)

ve ayn panonun (i-1). ci katdaki alt kesitindeki d" merkezlik e
j.j

e
i-1
= e
lt,i-1
+ e
2t,i-1
+ e
s
+ e
3
(C6)

Bu hesaplarda e
lt,j
ve e
2t,i
'erin zt i"aretli de olabilecekleri aktr.

Bir duvar panosunun alt kesitindeki e
i-1
eksantrisitesi, bu pano altndaki basn birle"iminin hesabnda
gznne alnmas gereken d" merkezliktir, (%ekil C.3.)


69

#ekil C3. Pano Alt Gerilmeleri

Duvar panosunun yksekli#inin orta tasmnda ise e
o
ile gsterilecek olan bir d" merkezlik vardr. Bu
d" merkezlik

z k i i i i o
e e e e e e e + + + +
1
2
1
2
. 4 . 0 ) ( 3 . 0 (C7)
"eklinde ifade edilebilmektedir.

Burada,
e
j
, e
i-l
= daha nce tanmlanm" d" merkezlik,
e^ = duvarlarn l ekseninin yerinde olmamasndan ortaya kan 0.002 h
w
mertebesinde
beklenmeyen bir hata,
h
w
= pano yksekli#i,
e
z
= pano dzlemine dik deprem etkilerinin do#urdu#u bir d" merkezlik,
dir.

e
0
duvar panolarnn stabilite hesaplarnda kullanlr.


70
EK - D
ATLAK YZEY!NE GRE SRTNME DE&ER!, SRTNME
KATSAYILARI VE ATLAK KONTROL

D." - atlak Yzeyine Gre Srtnme De%eri ve Srtnme Katsaylar

d
cr
e
V
A
2
9 . 6
(D1)

Burada,
= 1 Normal betonlar iin
= 0.75 hafif betonlar iin
= izelge D-1'deki de#erler
A
cr
= atlak yzeyi (mm
2
)
V
d
= atlak yzeyine paralel hesap kesme kuvveti (N)
dir.

izelge D-" Srtnme Katsaylar

Temas Yzeyi Durumu Maksimum Vj
iki beton birlikte dklm" 1.4 0.30
2
f
ck
A
cr
6.9
2
A
cr

Ek sonradan dklm", eski betonun
yz yeterince przl 1 0.25
2
f
ck
A
cr
6.9
2
A
cr

yz yeterince przl de#il
0.4 0.15
2
f
ck
A
cr
4.1
2
A
cr

Ek elik zerine dklm" 0.6 0.20
2
f
ck
A
cr
5.5
2
A
cr

D.2- atlak Kontrol
atlak kontrol, atlamas muhtemel A
cr
atlak yzeyinde

#ekil D." atlak Yzeyi !in rnek

71
(%ekil D.l) olu"acak asal gerilmelerin belli bir de#erden kk olup olmad# ara"trlarak yaplr.
A"a#daki "art sa#lanmyorsa tehizat gereklidir.

5 , 12 4 , 1
75 , 0
.
1 1
ck
n
f
(D2)

n1
: Katsay (1,2 alnabilir).

2
2
1
2 2
1
+
c
c
(D3)

cr
A
V

2
3
(D4)

V = atlak yzeyine paralel kesme kuvveti,

cr
c
A
N
(D5)
N = atlak yzeyine dik eksenel kuvvettir.

72
EK - E
B!RLE#!M ELEMANI OLARAK BA#LIKLI SAPLAMALAR,
KANCA VEYA F!YONGLAR, KORN!YERLER

E."- Kesme Kuvveti Ta$yan Saplamalar
Bu tip "Saplama"lar kesme kuvveti etki noktas hemen gmlen betonun serbest yz ve dolaysyla
kuvvet manivela kolu hemen hemen "Sfir" olan "Saplama"lardr. Saplamann serbest bir kenara yakn
olmad# durum : Bu durumda kayma mukavemeti V
res

V
res
= 0.70 A
b
f
yk
(El)
dir.

Burada,
A
b
: Saplamann en kesit alan (d
b
2
/4)

f
yk
= 0.9fs
fs : Saplama malzemesinin karakteristik akma mukavemetidir. (Normal olarak 400 MPa)

Kayma deneylerinde bir "Knlma Konisi" de gzlenmi"tir. Bu nedenle

V
res
< 0.70 V
d
(E2)
"art da sa#lanmaldr.

Saplamann serbest bir kenara yakn oldu#u durum (%ekil E.1)

Bu durumda kayma mukavemeti :

V
res
= 0.111 (d
e
- 25). . f
ck
(E3)
dir.
le

#ekil E.". Kesme Kuvveti Ta"yan Ba"lkl Saplama

d
e
60 mm (E4)

olmaldr.

eli#e ba#l olarak kayma kuvvetinin en byk de#eri V
res, s

V
res,s
= 0.60 A
b
.f
y
(E5)
dir.


73
E.2 - ekme Kuvveti Ta$yan Saplamalar

#ekil E.2. ekme Kuvveti Ta"yan Ba"lkl Saplama

Tek bir saplamann serbest kenara yakn olmas durumunda Hres kuvveti, de serbest kenara uzaklk
olmak zere

0 . 1 <
e
e
es
l
d
C (E8)
katsays ile arplmaldr.

Bir saplama bir k"eye yaknsa,

C
es
= (d
el
/ l
e
) * (d
e2
/le) (E9)

de#eri kullanlmaldr. Burada d
e1
>d
e2
saplamann k"eyi te"kil eden her iki serbest kenara
uzaklklardr.

Saplama gruplarnda bunlarn ara mesafelerinin 2 2 l
e
den kk oldu#u veya serbest bir kenara olan
uzakl#nn 2 l
e
den kk oldu#u durumlarda aq olarak izelge E.1'deki denklemler kullanlmaldr.


74
izelge E.l. Saplama Gruplar


75
Durum 1 Serbest bir kenara yakn olmayan grup
Durum 2 Bir serbest kenara yakn grup
Durum 3 Kar"lkl iki serbest kenara yakn grup
Durum 4 Kom"u serbest iki kenara yakn grup
Durum 5 serbest kenara yatan grup

eli#e gre en ok H
res,s

H
res,s
= 0.70. A
b
. f
yk
(E10)
dr.

E3 - Kesme ve ekme Kuvveti Ta$yan Ba$lkl Saplamalar
Kesme ve ekme kuvvetine maruz ba"lkl saplamalarda,

Betonda : 1
3 / 4 3 / 4
,
_
,
_
res
d
res
d
H
H
V
V
(E11)

elikte : 1 ,
3 / 4
,
3 / 4
,
_
,
_
s res
d
res
d
H
H
s
V
V
(E12)

ko"ullan sa#lanmaldr.

Ba"lkl saplamalann kaynakla birle"tirildi#i elik plakann t kalnl#

b
d t .
3
2
(E13)
olmaldr, db, saplamann nominal apdr.

E4 - Birle$im Elemanlar Olarak Kanca veya Fiyong #eklinde ubuklar
Betona gmlm" fiyong, kanca veya benzeri formdaki elik ubuklar da %ekil E3'deki gsterildi#i gibi,
aynen kesme ve ekme kuvveti ta"mada kullanlabilirler.

#ekil E-3- Kanca ve Fiyoglar

Betonun ekme ve kayma mukavemeti srasyla,

H
res
= 0.231 A
0
f
ck
(E14)

V
res
= 0,301 d
e
- 10.92 denklemleriyle hesaplanabilir. (E15)

Burada
A
0
: koni yan yz alan (mm
2
)

76
d
e
: elemann serbest kenara mesafesi (mm),
dir.
f
ck
: (MPA)
V
res
,Hres (N) olarak alnr.

Ancak:
- d
e
4.l
e
ise kayma mukavemeti, (E 14) formlnden V
res
= H
res
alnarak,
- d
e
< 4. l
e
ise kayma mukavemeti, (E 15) forml ile hesaplanr.

Elemann birle"ik ekme ve kaymaya kar" mukavemeti, ba"lkl saplamalarda oldu#u gibi hesap
edilebilir.

E.5 Birle$im Eleman Olarak Korniyerler
Korniyerler prefabrike elemanlarn bir yere oturtulmas ve oraya bir V
d
d"ey yknn aktarlmas veya
prefabrike eleman zerindeki H
d
yatay kuvvetinin bir mesnede aktarlmas iin kullanlabilir. %ekil. E-
4'de V
d
d"ey yknn ve %ekil Ek-E.5 de H
d
yatay yknn aktarl" gsterilmi"tir.

#ekil E.4 D"ey Yk Ta"yan Korniyer %ekil E.5 Yatay Yk Ta"yan Korniyer

Korniyerlerin mesnet elemanlar ile ba#lantlar gsterilmemi"tir.

Bayraksz korniyerler de
6
1
g
C

!
(E16)
bayrakl korniyerlerde C = 0
(E17)
alnabilir.

Bayraksz durumda korniyerin dengesi gznne alnrsa,

a) D"ey kuvvet halinde

bulondaki kuvvet, Pd = Vd
i
v
e
e
(E18)
korniyer alt kenarna gelen moment M,

Md = ev.V
d
(E19)

ve bununla korniyer t kalnl#,


77
b f
e V
t
yk
v d
. 70 , 0
4
(E20)


b) Yatay kuvvet H
d
halinde
bulondaki kuvvet,

) 1 (
i
d d
e
g
H P + (E21)

korniyere gelen moment

Md = H
d
.g (E22)

ve bununla korniyer t kalnl#,

b f
g H
t
yk
d
. 70 , 0
4
min (E23)


Burada,
b: korniyer geni"li#idir.

Formllerde :
t,e
v
,b, g (mm), V
d
, H
d
(N), F
yk
(MPa) alnr.

78
EK - F
HAR VEYA BETON ARA MALZEMEL! B!RLE#!MLER!N HESAP
ESASLARI

#ekil F.l Ara Malzemenin Har veya Beton Oldu#u Basn Birle"imi

79
Ara malzeme stnde etkiyen basn kuvvetinin hesap de#eri V
d
ve etkime alan A
1
dir.

V
d
'nin ara malzemeden sonraki betona etkime alan A
2
, %ekil F.1 de gsterildi#i gibi bulunur.

Birle"imin ta"yabilece#i V = V
res

V
res
= 0,85 f
cd
A
1

r 1 2
C A / A 1,2 f
ck
A
1
(F1)
dir.

Burada,
f
ck
: Betonun karakteristik mukavemeti
f
cd
: Betonun hesap mukavemeti
A
1
= s.w (F2)
A
2
%ekil Ek-F.l 'e gre hesaplanan alan
Cr = (sw/13300)Hd/Vd (F3)
s : Nd'nin en yakn serbest kenara olan mesafesi,
w : Serbest kenara dik mesnet veya oturma alam geni"li#i,
dir.

kuvvetler (N), uzunluklar (mm), gerilmeler (MPa), boyutundadr.

Hesaplarda

(sw) 6000 mm
2
(F4)
"artna uyulmaldr.

80
EK - G
ELASTOMER!K ARA MALZEMEL! B!RLE#!MLER!N HESAP
ESASLARI

#ekil G.l Elastomerik Ara Malzeme

Elastomerik malzemeler a"a#daki ko"ullan sa#lamaldr.

1. V
d
/b.w
n
(kabul edilebilir) (G1)

2. 6 , 0
2 1
+
G
H
G
H
(G2)

3. Temas alannda kayma olmamas iin
- tehizatsz elemanlarda

H
1
+ H
2
0,2
n
(min) w.b (G3)
109

- tehizatl elemanlarda',
i) w.b 1200 cm
2
iken
n
(min) > 3MPa (G4)
ii) w.b > 1200 cm
2
iken
n
(min) 5Mpa (G5)

4.
z
wb G
H
Gwb
H
tg +
2 1
(G6)

z
, tehizatsz elemanlarda 0.5
tehizatl elemanlarda 0.6

5. Elastomerin st ve alt yzlerinin e#imlerinin fark olan dnme as

tehizatsz elemanlarda, 0,2 t/w, (G7)

tehizatl elemanlarda, maks , deney sonularna gre nceden belirlenmi" de#erdir.


81

#ekil G.2 Elastomerik Mesnetlerde Deformasyonlar

Burada,
H
1
yke ba#l ksa sreli yatay kuvvet
H
2
empoze edilmi" deformasyonlara ba#l yatay kuvvet
G ara malzemenin kayma modl
G
G
snme etkili kayma modl

2
G
dir.

82
EK - H
KESME SRTNMES! !LE OLU#TURULAN YEN! ELEMANLAR;
E&!LMEYE MARUZ KOMPOZ!T ELEMANLAR

E#ilmeye maruz kompozit elemanlar kompozit d"eme ve kiri"lerdir. Baz rnekler %ekil H.l'de
verilmi"tir. %ekilde (PB) prefabrike ksm, (YDB) yerinde dkme betonu gstermektedir.

#ekil H." Kompozit Kesit rnekleri

Kompozit d"eme ve kiri"ler i"letme durumunda, yeni betonu eski betona evirip kompozit olmayan
denk kesit gibi hesaplanabilir.

Krlma durumunda, dzlem kesitin dzlem kal" varsaym ve duruma gre betonarme veya
ngerilmeli beton kesitlerin e#ilmede krlma kriterleri aynen burada da geerlidir.

Krlma durumunda her iki malzeme btn geni"likleri ile al"maktadr. Her iki malzemenin Ec'leri e"it
olmad# gibi f^ lan da farkldr. Ancak TS-500'de izin
verilen dikdrtgen gerilme bloku kullanlarak hesap basitle"tirilebilir.

%ekil H.2. de, prefabrike elemann ngerilmeli olmas durumunda kesitin deformasyon, gerilme
durumu ve dikdrtgen gerilme bloklar gsterilmi"tir.


83

#ekil H.2 Kompozit Kesitte Gerilme Da#lm
%ekil H.2'de

h
p
(PB) nin yksekli#i,
d
y
(YDB) nin basn blgesindeki yksekli#i,
f
cyk
(YDB) nin karakteristik basn mukavemeti,
f
cpk
(PB) nin karakteristik basn mukavemeti,
dir.

a) (PB) ve (YDB) Bile"enleri Arasnda Yatay Kayma Kuvvetinin Aktarl"

%ekil H.3deki kompozit kiri" gznne alnd#nda,

%ekilde gsterildi#i gibi kiri" kesitinde stten z
1
uzaklkta geni"li#i b olan bir yatay lif zerinde d"ey
V
d
kesme kuvvetinden meydana gelen nominal d"ey
v
(z) gerilmeleri.

p
d
v
d b
V
z
) ( (H1)

#ekil H3 Kompozit Elemanlarda Hesap Kesiti

olarak hesap edilebilir.

Burada
b' = nun hesap edilmek istendi#i yatay lif yerindeki kesit geni"li#i,
d
p
= kompozit kesitin faydal yksekli#i,
dir.

84
Bir kesitte yatay bir lifte
v
(z) varsa kiri"in bu yatay liften alnan yatay kesitinde

p
d
v h
d b
V
z z
.
) ( ) (
(H2)

yatay kayma gerilmelerinin bulundu#u bilinmektedir. Buradan,

V = b'.d
p
.
h
(z) (H3)

olarak yazlabilir. !ki bile"en arasnda kayma olmamas iin, b' yatay kaymaya temel alnacak kesit
geni"li#i olmak zere
h
(z) in "yatay kaymada ekme dayanm" olan "f
ht
" den kk veya en fazla ona
e"it olmas gereklidir.

85
EK - I
D#EME PANOLARININ ARA VE MESNET B!RLE#!M RNEKLER!

D"emelerde baz slak birle"im rnekleri, dolu panolar iin %ekil I.1'de, bo"luklu panolar iin %ekil
I.2.'de, nervrl plaklar iin %ekil I.3.'de verilmi"tir.

#ekil "." Dolu Plaklarn filizli slak birle"imi #ekil ".2 Bo"luklu d"emelerin birle"imine rnek


86

#ekil I.3 Nervrl Plaklarda Islak Birle"im rne#i

Nervrl d"emeler iin bir kuru birle"im rne#i %ekil 1.4'de verilmi"tir.

#ekil I.4 Nervrl Plakalarda Kuru Birle"im rne#i


87
Mukavemetin yetmemesi durumunda Madde 4.3.3.'e uygun olarak hesaplanan kayma srtnmesi
tehizat kullanlmaldr. Bu tehizat pano aralklarna dik olarak, mesela pano ularndaki ara harcn
iine, konmaldr. (%ekil 1.3 ve 1.5)

#ekil I.5 Bo"luklu D"emelerde Kesme Kuvvetlerine rnek

a) Dolu plaklarda kenetlerle aktarma ve ta"ma yaplabilir: (%ekil 1.6)


88

#ekil I.6 Dolu Plaklarda Kenetli Aktarma rne#i

b) Bo"luklu d"eme panolarnn paralel olduklar duvarla birle"imine rnek olarak %ekil 1.7 ve %ekil
1.8 gsterilebilir.

#ekil I.7 Bo"lukla D"emelerin Duvarla #ekil I.8 Bo"luklu D"emelerin
Islak Birle"im rne#i Kuru Birle"im rne#i

c) ift T, (TT) "eklindeki nervrl d"eme panolarnn paralel olduklar duvarlarla veya kiri"lerle
birle"imine rnek olarak %ekill.9 gsterilebilir.


89

#ekil I.9 Nervrl D"emelerin Duvarla Islak Birle"im rne#i

d) Bo"luklu plaklarn oturduklar ta"yc duvar ve kiri"ler zerindeki V
dx
kayma kuvvetleri %ekil 1.2 deki
gibi mesnet konileri ile veya %ekil 1.10'da grld# gibi aktarlabilirler.

(Boyuna Ba# Tehizatlan Gsterilmemi"tir.)

#ekil I."0 Bo"luklu D"emelerin Ta"yc Duvar ve Kiri"lerle Birle"im rne#i

e) ift T, (TT) gibi nervrl d"eme panolarnn mesnetlerinde V
dx
'ler %ekil L11 de grld# gibi
aktarlabilir.


90

#ekil I."" Nervrl D"emelerin Ta"yc Kiri"lerle Kuru ve Islak Birle"im rnekleri

91
EK - J
TEK!L VE !ZG!SEL YKLER!N PANOLAR ARASINDAK! PAYLA#IMI


92
EK - K
PANO B!RLE#!M HESAP ESASLARI VE RNEKLER

Ta"yc panolarn kuru bile"imiyle ilgili iki rnek %ekil k.1 de verilmi"tir.

#ekil K." Pano Yatay ve D"ey Kuru Birle"im rnekleri

#ekil K.2 Dolu Panolar iin Kenet Detaylarna rnek

93

#ekil K3 Dolu Panolar !in Kenet Detaylarna rnek

Kenetli birle"imlerin geometrik detaylan ve hesaplarda kullanlan i"aretler %ekil K.2
ve K.3 de gsterilmi"tir.

Burada,
bj : d"ey birle"imde ek geni"li#i, basnl birle"imin geni"li#i,
l
j
: birle"im uzunlu#u (d"ey birle"imde ok defa kat yksekli#i),
A
j
: birle"im kesit alan (A
j
= b
j
.l
j
),
b
ke
: kenet geni"li#i,
h
ke
: kenet yksekli#i,
n : kenet says,
b
ke
: kenetlerin kesit alan toplam
A
ke
= b
ke
.h
ke
.n,
t
ke
: kenet derinli#i
t
w
: pano ta"yc tabaka kalnl#dr.
dr.

Kenetli birle"imlerde l m de bir veya daha az sayda kenet olmas halinde, birle"ime tekil kenetli (%ekil
K.3 c), kenet saysnn daha ok olmas halinde birle"ime yayl kenetli birle"im (%ekil K.3b) dir.

A"a#da Kenetli Birle"imle !lgili Baz rnekler Verilmi"tir.

%ekil K.4a ve K.4b de d"ey, %ekil K.5a ve K.5b. de yatay birle"im iin iki"er rnek verilmi"tir.


94

#ekil K.5 Kenetli Yatay Birle"imlere rnek

%ekil K.6'da da bo"luklu elemanlarla duvar ve pano birle"imi iin bir rnek verilmi"tir.

95
YER!NDE DKME BETON (DUVAR BO%LUKLARINDA VE B!RLE%!M KES!T!NDE)

#ekil K6 Kenetsiz Bo"luktu Elemanlarla Duvar D"eme Birle"imine rnek

96
EK - L
PANO BASIN B!RLE#!MLER! MUKAVEMET HESABI

L." Birle$im Boyunca E$it Yayl Basn Gerilmesi Olmas Durumu

Bu durumda birle"imin basn hesap mukavemeti

n
cwd w i Nd
f A R
1
. . (L1)

olarak ifade edilebilir.

Burada,

A
w
= pano yatay kesitinin alan,
f
cwd
= pano betonu basn hesap mukavemeti,
i= birle"im nedeniyle duvar mukavemetinin azald#n hesaba katan katsay,
n = Ek emniyet katsaylar,
dr.

i katsays birle"imin dar veya geni" olmasna gre farkl de#erler alr.

Dar birle"imler iin
I
ile gsterilecek olan bu katsay %ekil L1'deki I-I kesitlerinin kontrolunda
kullanlacaktr.

I
, l
f
d"eme akl# ve birle"imde d"emelerin iki taraftan oturdu#una (%ekil L1a) veya tek taraftan
oturdu#una (%ekil L1b) gre de#erler izelge L1 de verilmi"tir.

izelge L"
I
, De#erleri

D"eme
f (m)
tek tarafl iki tarafl
l
f
4.80 m 0.50 0.60
I

4.8 < l
f
6.00m 0.45 0.55

E#er d"eme panolarnn st tehizat filizleri varsa bunlarn sa#layaca# sreklilik nedeniyle
I
, l
f
e
ba#l olmadan


97

#ekil L." Panolar Arasndaki Basn Birle"im rnekleri


98
tek taraftan oturan d"emelerde 0.55

iki taraftan oturan d"emelerde 0.65
de#erlerini alabilir.

Duvar panolarnn birle"ime kom"u kesitlerinde 6 lk enine tehizat bulunmas halindeki
de#erleri
s
(
s
> 1) gibi bir katsay ile arplabilir.
s
'ler izelge L 2 de verilmi"tir.

izelge L2
s
DE$ERLER!

ubuk aralklar (mm)
tabaka says
50 100 150
2 1.33 1.24 1.19
s

3 1.33 1.29 1.24

%ekil Ek L2'de t
mo
ile gsterilmi" olan har kalnl#nn 0.1 t
w
ve daha byk olmas, birle"imin
mukavemetini azaltr. Bu durumlarda
s
ler
mo
gibi (
mo
< 1) bir katsay ile arplmaldr.
mo
katsays
ayrca f
mck
har karakteristik mukavemetinin f
cwk
pano karakteristik mukavemetine oranna da ba#ldr.
Bu katsay izelge Ek-L3 de verilmi"tir.

izelge L3
mo
DE$ERLER!

t
mo
/t
w

f
mck
/f
cwk

0.10 0.15 0.20 0.25
0.5 0.91 0.83 0.75 0.68
mo

0.75 0.93 0.86 0.80 0.73
1.0 0.94 0.89 0.83 0.78

Geni" birle"imlerde II-II kesitinin kontrolnde R
Nd
ifadesindeki
i
,
II
ile gsterilecektir.

cwk
cjk
w
i
II
f
f
t
e
)
1
1 (

(L2)


Burada,

f
cjk
birle"imdeki yerinde dkme betonun karakteristik basn mukavemeti,
f
cwk
pano betonu karakteristik basn mukavemetidir.

t
w
, e
i.j
'ler Ek-C'de verilmi"tir.

Yerinde dkme betonun yanal geni"lemesinin nlendi#i durumlarda f
cjk
, %15 artrlabilir. Fakat f
cwk
dan
byk alnmamaldr.

e
i-1
'in hesabndan ku"ku duyulursa
II
olarak

izelge L4 deki ortalama de#erler kullanlabilir.


99
izelge L4
II
DE$ERLER!

D"eme

tek tarafl iki tarafl
f
cjk
> 0.80 f
cwk
0.75 0.80
II

0-8f
cwk
> f
cjk
> 0,6 f
cwk
0.50 0.65

n
ilave emniyet katsays iin en az "u de#erler kullanlmaldr:

Dar birle"imlerde I-I kesitinin kontrolnde, birle"ime kom"u duvar kesitlerinde,

- kayma tehizat varsa
n
= 1.0
- kayma tehizat yoksa
n
= 1.15

Geni" birle"imlerde II-II kesitinin kontrolnde,

- !ki tarafl d"eme ve bir tarafl fakat l m de en az filiz ta"yan d"eme durumlarnda
n
= 1.0

- tek tarafl oturma, filizsiz durumunda
n
= 1.25'dr.

L.2- Birle$im Boyunca Basn Gerilmelerinin De%i$ken Olmas Durumu
Uzunlu#u boyunca
c
beton basn gerilmelerinin de#i"ken oldu#u pano basn birle"imlerinde
(perdelerin ve ta"yc duvarlarn yatay kesitlerinde oldu#u gibi) birle"imin kontrolu
c
beton basn
gerilmelerinin en byk oldu#u uta, bir l
c
uzunlu#unda ortalama
cd
gerilmesi ile yaplabilir. Birle"im
boyunca
c
lerin yayl" lineer alnabilir (%ekil L.2).

#ekil L2 Gerilme Da#lm

l
c
boyu olarak 1.20 m ile basnca maruz blge boyunun 1/6 sndan k# alnmaldr.
N
d
=
cd
. A
w
R
Nd
= i A
w
f
cwd

n
1
(L3)

100
olmaldr.

Burada,
A
w
: yatay kesitte l
c
boyunun belirtti#i ksmn alandr.

R
Nd
= A
w
ile (L.1 'de) ifadesinde bulunan mukavemet

L3 - Birle$ime Etkiyen Kesme Kuvvetinin V
d
>0." Aj f
cd
Olmas Durumu:

Birle"ime Nd basn kuvvetinden ba"ka o#u kez Vd kesme kuvveti de etkir.

V
d
> 0.1 A
j
f
cwd
(L4)

N
d
> 0.6 Aj f
cwd
(L5)

oldu#u durumlarda birle"imin mukavemeti ok eksenli gerilme durumuna gre hesaplanmaldr.

Aj yatay birle"imin temas yzeyi olup, kapal kenetli durumda t
w
yerine bj kullanlmaldr. (%ekil K2)

Nd < 0,6 Aj.f
cwd
(L6)

Vd < 0.3 Aj.f
cwd
(L7)

durumlarnda birle"imin R
Ndv
mukavemeti

L.1 ve L.3'deki ilgili denklemlerde "f
cwd
" yerine

1
1
]
1
) 1 , 0 ( 2 1
cwd j
d
cwd
f A
V
f (L8)

almakla hesaplanabilir.

L.4 - Panolar Arasndaki Basn Birle$im rnekleri
Pano basn birle"imleri, duvar stne oturan d"emelerin st duvar altna girme boyu a
t
'nin de#erine
gre,

a) a
t
20 mm iken dar,
b) a
t
< 20 mm iken geni"

birle"imler diye iki gruba ayrlrlar. %ekil L1 a,b ve c dar ve %ekil L1 d,e ve f geni" birle"imlere rnek
olarak gsterilmi"tir.


101
EK - M
YUVALI TEMELLER!N HESAP ESASLARI

M."- Yuval Tekil Temellerin Hesap Esaslar

#ekil M." - Yuval Temele Etkiyen Kuvvet Diyagram

Zmbalama emniyetinin kontrol TS 500'e gre yaplr.

Di#er limit durumlarn kontrol iin nce kolondan dolgu betonuna ve yuva kenarlarna gelen etkilerin
belirlenmesi gerekir.

Bu etkiler, daha do#ru bir hesap yaplmad# durumlarda, a"a#daki yakla"k metodla hesaplanabilir.

Bu metotda dolgu betonu ve yuva i yzne etkiyen basn gerilmelerinin yayl", bile"ke de#erleri ve
yerleri %ekil M.1'deki gibi kabul edilmektedir.

V
o
ve V
u
'nun de#erleri
1'nci tip temel, kenetsiz

V
l
M
V
b
o
4
5
2
3
+ (M1)

V
l
M
V
b
u
4
1
2
3
+ (M3)

1'nci tip temel kenetli ve
2'nci tip temel

V
l
M
V
b
o
5
6
5
6
+ (M2)

V
l
M
V
b
u
5
1
5
6
+ (M4)

olarak hesaba katlabilir.

1'nci Tip Temeller:

a) Kolonun dayand# cidarn hesab:
Bu kenarn st ksm, yeteri yakla"klkla ortasna %ekil M.1'deki Vo kuvvetinin etkidi#i, akl#
l = a
1
+ h
1

olan bir kiri" gibi kabul edilebilir. (%ekil 21) e#ilmeye gre hesapta kesitin, geni"li#i l
b
/4, yksekli#i h
1


102
ve kesme emniyetinin sa#lanmasnda kesitin, geni"li#i l
b
/3, yksekli#i h
1
olarak alnmaldr.

Bu kiri"teki Vo/2 de#erindeki mesnet kuvveti, bu yze dik iki yzn kom"u kenarna etkimen' ve ask
tehizatlar ile bu yzlerin di#er d"ey kenarna ta"nmaldr.

Di#er kenarlarnn da benzer durumda oldu#u gznne alnnca, kenar e#ilme tehizatlar, ayn
zamanda ask tehizat olarak da al"mas iin %ekil M2 gsterilen Poz l gibi olmaldr.

M.2 Yuval Tekil Temel Tehizat Yerle$im Detay

Bulunan e#ilme tehizat %ekil M.2'de gsterildi#i gibi yuvann st I
b
/3'ne yerle"tirilir. Asta tehizatlar
ile vo/2 kuvvetini alan iki yan yz ksa konsol gibi boyutlandrlmaldr. Bu konsollarn her birinde d"ey
ekme kuvveti,

V
b
T
b
1
6 , 0
!
(M5)
yatay kesme kuvveti,

V
y
= V
o
/2 (M6)

diyagonal basn kuvveti,

2 2
y
V T C + M7)

bunun yayld# geni"lik,

b
c
= h
1
(M8)
dr.

2'nci Tip Temeller:

Bu tip temellerde e#ilme iin kritik kesitler %ekil M.3'de I-I ve II-II kesiti olarak gsterilmi"tir.

103

#ekil M3- !kinci Tip Tekil Temellerde Kritik Kesitler

Yuva kenarlarna %ekil M.4'deki Poz 5 enine tehizatlar konmaldr. D"ey tehizat, yuva taban iine
d"en tehizatlarla te"kil edilebilir.

D" kenarlarda 90'lik kancalarn almasn nlemek iin uygun konstrktif nlemlerle Poz 4
tehizatlar konmaldr.

#ekil M.4 - Tehizat Detaylar M.2- Yuval Srekli Temellerin Hesap Esaslar


104

#ekil - M5 Yuval Srekli Temel

Yuva cidarlar daha kesin bir hesap yntemi uygulanmad# taktirde burada %ekil MS'de de
grlece#i zere, yksekli#i

l = I,I l
b
(M9)

olan bir konsol kiri" gibi hesaplanabilir.

Konsolun hesab, konsol st kenarndan l
b
/6 mesafede etkiyen

V l M V
b o
4
5
/
2
3
+ (kN/m) (M10)

kuvvetine gre yaplmaldr.

Burada,
M panonun temel stndeki e#ilme momenti (kNm)
V panonun temel st kesme kuvveti, (kNm)
dir.

M3- Prefabrike Kolonlarn Temelle Kuru Birle$im rnekleri
Taban pla# kolondan geni", bulonlu birle"ime bir rnek %ekil MS'de verilmi"tir.


105

#ekil M6 Taban Pla# Kolondan Geni" Olan Bulonlu Birle"im

Taban pla# kolon lsnde olan bulonlu bir birle"ime bir rnek %ekil M7 de verilmi"tir.

#ekil M7 Taban Pla# Kolon lsnde Olan Bulonlu Birle"im

Btn bulonlar basnca al"yorsa, taban pla# kalnl#;

106
yk
c d
bf
x F
t
) (
12 . 2

(M11)

x
c
,b = mm
f
yk
= taban pla# karakteristik akma mukavemeti, MPa
F
d
= Kolonun bir yzndeki yklerin toplam (yk katsaylar arttrlm") (N)

Baz bulonlarn ekmeye al"mas halinde taban pla# kalnl#:

yk
t d
bf
x F
t
) (
12 . 2

(M12)

Servis ykleri altnda, taban pla# kalnl#, altndaki harcn ezilme mukavemeti bakmndan da
kontrol edilmelidir. Bu durumda plak kalnl# t

yk
bu
o
f
f
x t 5 , 1 (M14)

olmaldr.

f
bu
= Har ezilme mukavemeti = 0,6 f
ck
(MPa)
f
ck
= 28 gnlk beton silindir mukavemeti

Taban pla# kesme mukavemeti

V
res
,p = 0,50 b.t.f
yk
dr. (M15)

Burada,
x
o
= Taban pla#nn kenar ile kolon kenar arasndaki mesafe (mm),
x
t
= Bulonlar ile kolon tehizat arasndaki mesafe (mm),
x
c
= Bulonlar ile kolon kenar arasndaki mesafe (mm), dir.


107

TAD!L

TS 9967 "YAPI ELEMANLARI TA#IYICI S!STEMLER VE B!NALAR-
PREFABR!KE BETONARME VE NGER!LMEL! BETONDAN-HESAP ESASLARI !LE
!MALAT VE MONTAJ KURALLARI"
Standard "6.2."993 Tarihli Teknik Kurulumuzca a$a%daki $ekilde
tadil edilmi$tir.
-Sayfa VI

ESK! MET!N

Ek-A.2 - > 100 Olan Kolonda Hesap Esaslar 88

YEN! MET!N

Ek-A.2 - > 100 Olan Narin Kolonda Hesap Esaslar 88

-Sayfa 47. forml (55) ve "ekil 12

ESK! MET!N

#ekil "2- Gvde Ksa Konsol Donats

#EK!L "2 - Gvde Ksa Konsol Donats

YEN! MET!N

#EK!L "2 - Gvde Ksa Konsol Donats

108
-Sayfa 49, %ekil 13

ESK! MET!N

#EK!L "3 - Srekli Kolon Detay

YEN! MET!N

#EK!L "3 - Srekli Kolon Birle"im Detay rne#i

109
-Sayfa 51, forml (59)

ESK! MET!N

Ancak her durumda,

res
V < 5b'd (N) b', d (mm) (59)

olmaldr.

YEN! MET!N

Ancak her durumda,

res
V < 5b'd f
ht
(N) b', d (mm) , f
ht
(N/mm
2
) (59)

olmaldr.

-Sayfa 55, forml

ESK! MET!N

V
res
< 0.30 A
j
f
cd
(65)
olmaldr.

Burada,
s
A
s
f
yk
f
cd
A
j
: b
j
.l
j
,
b
j
: ek geni"li#i,
l
j
: birle"m uzunlu#u; genelde kat yksekli#i,
A
ke
dr.

YEN! MET!N

V
res
< 0.30 A
j
f
cd
(65)
olmaldr.

Burada,
s
A
s
f
yk
f
cd
A
j
: b
j
.l
j
,
b
j
: ek geni"li#i,
l
j
: birle"im uzunlu#u; genelde kat yksekli#i,
A
ke
dr.


110
-Ek-A
Sayfa 87, 88, 89, 90

ESK! MET!N

EK - A
MAFSALLI B!RLE#!ML! S!STEMLERDE KOLON BURKULMA BOYU VE NAR!N KOLONLARDA
HESAP ESASLARI


(A1)
Burada,

(A2)

N
d
h : Kat yksekli#i
deplasman
dir.


kolonlarda El = E
C
I
C
(atlamam" kesit)

kiri"lerde El = E
C
I
C
/2

olarak alnmaldr.

Burkulma boyunun hesabnda kolon rijitli#i El olarak (EI)f

d
s s
c c
f
l E
I E
EI
+
1
]
1
+
1
1
5
) ( (A3)

kiri"lerde ise; El olarak

E
C
I
C
/3
alnmaldr.

Burada,

: (devaml yklerin momenti) / toplam yklerin momentidir.
E
C
I
C
: atlamam" beton kesitinin e#ilme rijitli#idir.
E
S
I
S
: Tehizat e#ilme rijitli#idir.


111
Kolonlarla iki ucundan mafsalla birle"en kiri"lerde

El = O (A4)
alnmaldr.

A.2- >"00 Olan Narin kolonlarda Hesap Esaslar (
max
=200)

a) !stenmeyen d"merkezlik :
150
h
e
v
(A5)

b) Snme etkisi : D" yklerin etkisi ile kolon ucunda meydana gelen deplasman snme etkisini gz
nne almak zere,

c
k
= 1
D
(A6)
katsays ile artrlr.

Burada
D

c) Temel dnmesi : Zeminin elastik zelliklerinden dolay meydana gelen temel dnmesi

C AB
M
3
12
(A7)


Burada:
A = Temelin di#er yndeki boyutu, M= Temele etkiyen moment,
C = Yatak katsays, dr.

d) Rijitle"tirilmi" yap tasmlarnn etkisi : Kendi ba"larna rijit olmayp rijitli#i bir ba"ka eleman (rijit
perde, ekirdek vb.) tarafndan sa#lanan yap ksmlarnn eksenden sapmas nedeniyle rijit tasma

E#im as
3
10 )
7
1 (

+
kn
radyan (A8)
forml ile bulunur.

Burada : k : Bir kattaki rijitle"tirilen d"ey eleman says
n : Kat adedi,
dir.

Bu dn"ten dolay rijit elemana gelen ilave yatay kuvvet :

H = N (A9)

olarak hesaplanr.

N: Rijitle"tirilen elemandaki eksenel kuvvettir.

ikinci mertebe etkileri ard"k yakla"m metodu ile hesaplanabilir.

112
YEN! MET!N

EK - A
MAFSALLI B!RLE#!ML! S!STEMLERDE KOLON BURKULMA BOYU VE NAR!N KOLONLARDA
HESAP ESASLARI


(A1)
Burada,

(A2)

N
d
h : Kat yksekli#i
deplasman
dir.



kolonlarda El = E
C
I
C
(atlamam" kesit)

kiri"lerde El = E
C
I
C
/2

olarak alnmaldr. Burada,

E
c
I
c
, atlamam" beton kesitin e#ilme rijitli#idir.

Kolonlarla iki ucu mafsall olarak birle"en kiri"lerde,

E
c
I
c
= 0

alnmaldr.

Toplamlar btn sistem zerinden almak suretiyle bulunan burkulma boylar da gznnde
bulundurulmaldr.

TS 500'de Ba#nt (8.40) ile verilen

2
2
) (
) (
k
k
EI
N
!

ifadesinde El olarak,


113
)
1
1
)(
5
(
m
s s
c c
R
I E
I E
EI
+
+ (A3)

olarak alnmaldr. Burada,

R
m
= devaml hesap yklerinin momenti / toplam hesap yklerinin momenti

) (
4 , 1
4745
2
mm
N f
E
ck
c
(A4)

E
s
= donat elastisite modl;
I
C
,I
S
= kolon beton kesiti a#rlk merkezine gre sras ile beton ve donat kesitlerinin atalet momentleri;
dir.

A.2 - > "00 Olan Narin Kolonlarda Hesap Esaslar ( max=200)


a) !stenmeyen d"merkezlik:

150
h
e
v
(A5)


b) Srne etkisi : D" yklerin etkisi ile kolon ucunda meydana gelen deplasman snme etkisini gz
nne almak zere,

c
k
= 1 + R
m
(A6)

katsays ile artrlr.

Burada R
m

c) Temel dnmesi dnmesi : Zeminin elastik zelliklerinden dolay meydana gelen temel dnmesi

C AB
M
3
12
(A7)


Burada;
A = Temelin di#er yndeki boyutu,
M = Temele etkiyen moment,
C = Yatak katsays,
dr.

d) Rijitle"tirilmi" yap ksmlarnn etkisi ; Kendi ba"larna rijit olmayp rijitli#i bir ba"ka eleman (rijit
perde, ekirdek vb.) tarafndan sa#lanan yap ksmlarnn eksenden sapmas nedeniyle rijit ksma

E#im as
3
10 )
7
1 (

+
kn
radyan (A8)

114
forml ile bulunur.

Burada; k: bir kattaki rijitle"tirilen d"ey eleman says
n: Kat adedi,
dir.

Bu dn"ten dolay rijit e',.emana gelen ilave yata.,' kuvvet ifti;

H = N (A9)

olarak hesaplanr.

N : Rijitle"tirilen elemandaki eksenel kuvvettir.

!kinci mertebe etkileri ard"k yakla"m metodu ile hesaplanabilir.


115
-EK-D, Sayfa 98
Madde D.l -

ESK! MET!N

!ZELGE D." - Srtnme Katsaylar

Temas Yzeyi Durumu Maksimum Vj
iki beton birlikte dklm" 1.4 0.30
2
f
ck
A
cr
6.9
2
A
cr

yz yeterince przl 1 0.25
2
f
ck
A
cr
6.9
2
A
cr

0.4 0.15
2
f
ck
A
cr
4.1
2
A
cr

Ek elik zerine dklm" 0.6 0.20
2
f
ck
A
cr
5.5
2
A
cr

YEN! MET!N

!ZELGE D." - Srtnme Katsaylar

Temas Yzeyi Durumu

Max
e
Maksimum Vj
iki beton birlikte dklm"
1.4 3,4
0.30
2
f
ck
A
cr
6.9
2
A
cr

yz yeterince przl
1 2,9
0.25
2
f
ck
A
cr
6.9
2
A
cr

0.4 2,2 0.15
2
f
ck
A
cr
4.1
2
A
cr

Ek elik zerine dklm"
0.6 2,4
0.20
2
f
ck
A
cr
5.5
2
A
cr


116
-Sayfa 108, forml (fi), forml (F2), forml (F3)

ESK! MET!N

V
res
= 0,85 f
cd
A
1

r 1 2
C A / A 1,2 f
ck
A
1
(F1)

YEN! MET!N

V
res
= 0,85 f
cd
A
1
C
r
r 1 2
C A / A 1,2 f
ck
A
1
(F1)

ESK! MET!N

A
1
= s.w (F2)

YEN! MET!N

A
1
= b.w (F2)

ESK! MET!N

Cr = (sw/13300)Hd/Vd (F3)

YEN! MET!N

Cr = (sw/130000)Hd/Vd (F3)

-Sayfa 131,
1'inci Tip Temeller:

ESK! MET!N

1'inci Tip Temeller
Bu kenarn st ksm, yeteri yakla"klkla ortasna %ekil M.l'deki Vo kuvvetinin etkidi#i,
akl# l = a
1
+ h
1

olan bir kiri" gibi kabul edilebilir (%ekil 21).
e#ilmeye gre hesapta kesitin,
geni"li#i l
b
/4, yksekli#i h
1

ve kesme emniyetinin sa#lanmasnda kesitin,
geni"li#i l
b
/3, yksekli#i h
1

olarak alnmaldr.

Bu kiri"teki V
o
/2 de#erindeki mesnet kuvveti, bu yze dik iki yzn kom"u kenarna etkimeli ve ask

zamanda ask tehizat olarak da al"mas iin %ekil M2 gsterilen Poz l gibi olmaldr.

YEN! NET!N

1'inci Tip Temeller:
a) Kolonun dayand# cidarn hesab;
Bu kenarn st ksm., yeteri yakla"klkla ortasna %ekil M.1'deki V
0
kuvvetinin yayl olarak etkidi#i,
akl# bir ynde l = a
1
+ h
1
, di#er ynde fi-b olan bir kenar serbest plak olarak kabul edilip
hesaplanr, buludan tehizat st lb/3 blgesine yerle"tirilir.

Bu kiri"teki V
0
/2 de#erindeki mesnet kuvveti bu yze dik iki yzn kom"u kenarna etkimeli ve ask
tehizatlar ile b j yzlerin di#er d"ey kenarna ta"nmaldr.

117
Di#er kenarlarnn da b^'zer durumda oldu#u gznne alnnca, kenar e#ilme tehizatlar, ayn
zamanda ask tehizat olarak da al"mas iin %ekil P12 gsterilen Poz l gibi olmaldr.

-Sayfa 132, forml (M5)

ESK! MET!N

V
b
T
b
1
6 , 0
!
(M5)
yatay kesme kuvveti,

YEN! MET!N

V
b
T
b
1
6 , 0
!
(M5)
dr ve Poz 2 d"ey tehizat buna gre hesaplanacaktr.

-Sayfa 133, forml (M6)

ESK! MET!N

V
y
= V
o
/2 (M6)

YEN! MET!N

Yatay kesme kuvveti,

V
y
= V
o
/2 (M6)


118
TS 9967/Mart "992 "Yap Elemanlar, Ta$yc Sistemler ve Binalar - Prefabrike Betonarme ve
ngerilmeli Betondan - Hesap Esaslar !le !malat ve Montaj Kuradan"
Standard Teknik Kurulumuzun " Ekim "996 Tarihli
Toplantsnda A$a%daki $ekilde Tadil edilmi$tir.

ESK! MET!N

4.3.6.2 - Kompozit Kesitin Kayma Dayanm
.
.
.

V
d
>
res
V olmas durumunda,
yatay kayma kuvveti, forml 17 ile hesaplanan yatay kayma tehizat ile kar"lanr.

Bu hesapta kullanlacak V^ kuvveti a"a#daki denklemden hesaplanabilir:

d
V = 0.85f
cd
.b
y
.h
fy
(58)

Burada,
b
y
h
fy
f
cd
dir.
Ancak her durumda,

res
V < 5b'd (N) b', d (mm) (59)
olmaldr.

YEN! MET!N

4.3.6.2 - Kompozit Kesitin Kayma Dayanm
.
.
.

V
d
>
res
V olmas durumunda,
yatay kayma kuvveti,

) (
7 , 0
85 , 0
2
mm
c f
h b f
sf
yk
fy y cd
(58)

ile hesaplanan yatay kayma tehizat ile kar"lanr.

Burada,
b
y
h
fy
f
cd
c : Ek D'deki izelgeden alnacak de#er,
f
yk
: Tehizat eli#inin karakteristik akma de#eri (MPa) dr.

Ancak her durumda,

res
V < 5b'dp (N), b; dp (mm) olmaldr.

119
ESK! MET!N
.
.
.
.

Ancak hesap kesiti olarak %ekil 21 a daki d
t
kalnlkl k-k kesiti alnmaldr.

Zmbalama kontrol iin yuva kenarlar mevcut de#ilmi" gibi, kolon alt kesit kenarlarndan itibaren dt/2
.
.
.
.

YEN! MET!N
.
.
.
.
.
4.4.2." - Yuval Tekil Temellerde Tanm ve Konstrktif Esaslar

Zmbalama kontrol iin yuva kenarlar mevcut de#ilmi" gibi, kolon alt kesit kenarlarndan itibaren d
t
/2

Kenetli tiplerde bu kontrol yuva kenarlarnn d" yznden itibaren d
t
/2 alnarak elde edilen yan yz
alan ile yaplmaldr.
.
.
.
.

120
ESK! MET!N

EK M
.
.
.
.
1'nci Tip Temeller:

Bu kenarn st ksm, yeteri yakla"klkla ortasna %ekil M.1'deki V0 kuvvetinin etkidi#i,
akl# l = a
1
+ h
1

olan bir kiri" gibi kabul edilebilir (%ekil 21).
e#ilmeye gre hesapta kesitin,
geni"li#i 1
b
/4, yksekli#i h
1

ve kesme emniyetinin sa#lanmasnda kesitin,
geni"li#i 1
b
/3, yksekli#i h,
olarak alnmaldr.

Bu kiri"teki V
o

zamanda ask tehizat olarak da al"mas iin %ekil M2 gsterilen Poz 1 gibi olmaldr.
.
.
.
.

YEN! MET!N

EK-M
.
.
.
.
1'nci Tip Temeller:
Bu kenarn st ksm, yeteri yakla"klkla ortasna %ekil M.1'deki V0 kuvvetinin yayl olarak etkidi#i
akl# bir ynde akl# l = a
1
+ h
1,
di#er ynde lb olan bir kenar serbest plak olarak kabul edilip
hesaplanr, bulunan tehizat st l
b
/3 blgesine yerle"tirilir.

Bu kiri"teki V
o

zamanda ask tehizat olarak da al"mas iin %ekil M2 'de gsterilen Poz 1 gibi olmaldr.

Ancak e#ilme ve ask yklemesinden en byk tehizat alann hangi durum veriyorsa tehizat ona
gre seilmelidir.
.
.
.
.
.

TS9967

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

TS9967

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS9967

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 01.060;91.080.

40 TRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992

'den byk de#er vereni seilmelidir. (43)

snme etkili kayma modl

You might also like