ARD-GERMEL OK KATLI BNA YAPIM TEKNOLOJS : ALA-SAWA SSTEM VE BR UYGULAMA RNE : IKEA-BAYRAMPAA PROJES

A. Fatih SAYAN Y.Mimar Alacal n. San. Ve Tic. A.. Birol DOYRANLI n.Yk.Mh. Alacal n. San. Ve Tic. A..

1.

GR

Trkiyede beton prefabrikasyonun geliimi mafsall birleim esasna dayanan tek katl sanayi yaplar ile moment aktarc birleim detaylarna sahip ok katl prefabrike b.a. yaplarn geliimi ve yaygnlamas nemli farkllklar arz etmektedir. Trkiye Prefabrik Birlii verilerine gre lkemizde bu gn artk bir yl ierisinde yaplan tm sanayi yaplarnn % 85i beton prefabrikasyon teknolojileri kullanlarak ina edilen ileri bir noktaya ulalmtr (ekil 1-2). Ancak konut, eitim, salk, ticaret vb gibi ok katl yaplar ieren esas pasta dilimindeki prefabrikasyon orannda herhangi bir baardan sz etmek pek mmkn deildir. Tek katl sanayi yaplarndaki baar, alternatifi olan elik sisteme gre ok daha ekonomik olmas, iveren kitlesinin tek kii, hemen ulalabilir ve hzn getirecei avantajlar parasal anlamda ok iyi deerlendirme yeteneine sahip olan sanayicilerin olmasdr.

ekil 1-2) Tek katl mafsall sanayi yaplar ok katl yaplardaki baarszln esas nedeni ise prefabrik olarak sunulan hcre ve panel sistemlerin (ekil 3-4) alternatifi olan yerinde dkme iskelet sistem veya gelimi geleneksel olarak adlandrdmz tnel kalp sistemine kar n yatrm maliyetinin ok yksek olmasnn yan sra kaliteli beton miktarnn fazlalndan ve retim arznn limitli olmasndan dolay ekonomik birim fiyatlara ulalamamasdr. Son 20 ylda eitli dnemlerde bu balamda mcadele veren prefabrik reticilerin hi biri bu gn bu dalda faal deildir.

ekil 3) Prefabrike b.a. panel sistem

ekil 4) Prefabrike b.a. hcre sistem

Konvansiyonel yerinde dkme sistemlere kar prefabrike b.a. sistemlerin bir alternatif olabilmesi iin ekonomik dengelerin yakalanmas arttr. Bu da konvansiyonel olarak yaplan yaplardaki ucuz ancak ok miktarda malzeme kullanmna karlk, yksek kalitede olduu iin pahal ancak daha az miktarda malzeme kullanmnn dengesinin maliyet baznda yakalanmasdr. Yukarda anlatlan nedenlerle ok katl yaplarda bu gn lkemizde moment aktaran birleim detayl prefabrike b.a. iskelet sistemler zerinde sektr olarak odaklanmak, mevcut sistemleri gelitirmek (ekil 5) ve/veya yurtdnda gelitirilmi yeni sistemleri inceleyerek lkemize transfer etmek durumundadr.

ekil 5) Moment aktarc slak birleimli ok katl pre. b.a. sistemler Dnyadaki gelimi lkeler, prefabrikasyon teknolojisinin konvansiyonel yapm sistemlerine gre hz, kalite ve ekonomi olarak zetlenen nimetlerinden en st seviyede faydalanrken (Belikada 920 kg/kii, Fransa ve talya 530 kg/kii, Almanyada 740 kg/kii iken Trkiyede 65 kg/kii) gelimekte olan lkemizde bu konunun nemi aka ortaya kmaktadr.

Bu almada, Alacal naat A.. tarafndan, iki yllk bir almann sonucu olarak 1999 ylnda Japonyadan lkemize transfer edilen, bu tarihten itibaren Trkiyede uygulanan, zellikle Japonya ve Amerikada geni uygulama alanlar bulan, ok katl ard-germeli yap teknolojisi ve nemli bir uygulama rnei anlatlmaktadr. (ekil 6-7-8)

ekil 6-7-8)Ard-germeli Ala-Sawa bina yapm teknolojisi

2.

PREFABRKE OK KATLI YAPILAR

Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmeliine gre prefabrike ok katl yaplarda tayc sistem iki ekilde oluturulabilir; a ) Perdeli mafsall sistemler : Balantlar mafsall ereve tr tayc sistemlere, her iki dorultuda yatay deprem yklerinin tamamn tayabilen yerinde dkme betonarme perdeler yaplmas koulu ile izin verilmektedir.

b ) Ankastre sistemler : Moment aktarabilen birleimlerle oluturulan bina erevelerine, tm balantlarn deprem etkisiyle oluan tersinir ve yinelenir ykler altnda monolitik davrana edeer dayanm ve sneklie sahip olmalar kouluyla izin verilmektedir.

3.

ARD-GERMEL YAPI TEKNOLOJS

ok katl yaplarda moment aktarabilen birleim oluturmak amac ile lkemizde yaygn olarak kullanlan slak birleimli detaylardan tamamen farkl bir yaklamla gelitirilen Ala-Sawa sisteminde, kolon kiri, kolon - kolon birleimleri ard-germe yntemiyle oluturulmaktadr (ekil 9).

ekil 9)Ard-germeli kolon-kiri birleim detay Ard-germe yntemiyle oluturulan balantlarn monolitik davrana edeer dayanm gsterdii, yksek sneklilie sahip olduu, lkemizde (Gazi niv. Ve .T..) ve Japonyada yaplan deneylerle de kantlanmtr. (ekil 10-11-12-13)

ekil 10-11) Monolitik ahit numune-deney sonras

ekil 12-13) Ard-germeli numune-deney sonras

Japonya, Uzakdounun birok lkesinde ve Amerikada ok sayda uygulama rnekleri bulunan, Japonyada yllar sren almalar sonucunda gelitirilen sistemin en nemli zellii yksek deprem dayanmna sahip olmasdr. (ekil 14-15-16-17)

ekil 14)Paramount Bldg. S.Fransisco-USA ekil 15-16-17) Ard-germeli bina rnekleri Japonya

3.1

Ard-germeli Yap Teknolojisinin Uygulama Aamalar

a ) Prefabrike betonarme elemanlarn retimi : antiyede temel imalat devam ederken, fabrikada tm yap elemanlar ierisinde ard-germe kanallar braklarak imal edilir. (ekil 18-19-20)

ekil 18) retim aamasnda ard-germe kanallar ekil 19-20)retilmi elemanlar stok aamas b ) Nakliye ve kolonlarn montaj : malat yaplan elemanlar antiye alanna nakledilir. Tamamlanan soketli temeller iine hassas bir ekilde kolon montaj yaplr. (ekil 21-22)

ekil 21)Prefabrik eleman Nakliyesi

ekil 22) Kolon montaj

c ) Kiri ve deme elemanlarnn montaj : Yardmc aksesuarlarn yerletirilmesinden sonra kiri ve demelerin montaj yaplr. (ekil 23)

ekil 23) Kiri ve deme montaj d ) Ard-germe hazrl : Kolon kiri birleim derzleri rtresiz zel har ile doldurulur, ard-germe halatlar kolon ve kirilerde braklan kanallar ierisine srlr. (ekil 24-25)

ekil 24) Kolon-kiri birleim derz dolgusu e ) Ard-germe ilemi :

ekil 25) Ard-germe halat srlmesi

Ard-germe halatlarna germe nitesi yardm ile projede belirtilen kuvvet verilir , hatlar kilitlenir. Sistem bu aamadan sonra moment aktarc hale gelmitir. (ekil 26)

ekil 26) Ard-germe ilemi

f ) Kanal enjeksiyonu : lk ve son germe noktalar zel har ile doldurulduktan sonra , kontroll enjeksiyon pompas ile tm germe kanallar rtresiz har ile doldurulur. g ) Topping betonunun dklmesi : Yzeyleri przlendirilmi ve firketeler braklm deme elemanlar zerine elik hasr yerletirilerek topping betonunun dklmesiyle diyafram etkisi yaratlarak sistem tamamlanr.

3.2

Ard-germeli Yap Teknolojisinin stn zellikleri

Konvansiyonel yap sistemlerinde beton basn dayanmlar 200-250 kg/cm2, kullanlan eliin akma dayanmlar 2200-4200 kg/cm2 iken, Ala-Sawa sisteminde beton basn dayanm 400-500 kg/cm2, elik akma dayanm 16000 kg/cm2 dir, Ard-germe ve gerektiinde ngerme teknolojilerinin bir arada kullanlmas nedeniyle, ar ykler etkisindeki geni aklklar daha ekonomik kesitlerle geilebilmekte, bylece bina arl azaltlmaktadr, 4 - 5 cm pas pay braklarak yaplan ngerilmeli retim ve yksek beton dayanm sayesinde korozyona kar 300 yl durabilite salanmaktadr, antiyede 3 boyutta ( X,Y,Z ) yaplan ard-germe ile salanan sneklilik nedeniyle yksek deprem dayanm salanmaktadr, Moment aktaran balantlara sahip prefabrike erevelerin ve ayn zamanda konvansiyonel monolitik birleimlerin can alc noktas olan kolon- kiri birleim blgesinde ileri teknoloji ekipmanlar kullanlarak, ard-germe yntemiyle oluturulan balantlarda hata riskleri ortadan kaldrlmaktadr, 4. BR UYGULAMA RNE : FORUM STANBUL KOMPLEKS iinde yer alan IKEA BAYRAMPAA PROJES

ekil 27-28-29) IKEA-Bayrampaa Projesi stanbul Forum Projesi stanbul Bayrampaa lesinde stanbul Otogar ve yanndaki Ferhatpaa iftlii arazisinde bulunan Carrefour-Bauhaus projesinin tam karsndaki Gmrk Alan olarak adlandrlan blgede Multi Turk Mall tarafndan tasarlanmtr. Vatan Caddesini Edirne Otoyolu gielerine balayan yol viyadkleri otogar ile stanbul forum Projesinin Gney snrn oluturmaktadr. Toplam 455.000 m2 inaat alan olan stanbul Forum Projesinde KEAnn yannda bir DIY(Do It Yourself) Praktiker Binas ve byk canl balklarn sergilenecei byk bir Akvaryum yaps, byk bir hipermarket, sinema bloklar ve maazalarn yer ald shopping mall ksm planlanmtr.

anak biimindeki eski dere yata olan arazideki bu viyadklerin zeminden 20.00 m. yukarda olmas nedeni ile stanbulun en youn trafiinin olduu gzergahtan IKEA binasnn alglanmasn temin etmek iin 3 katl otopark yapsnn zerine 2 katl alveri blou tasarlanmtr. Eski dereyata olan arazide geni apl bir kaz yaplm, Kartaltepe yol balantsnda yolun altda kalan aynay tutmak iin ankrajl iksa uygulanm, zeminin tamamnda ise kontroll dolgu yaplarak tm alanda jetgrout ve kazk temel uygulamas yaplmak durumunda kalnmtr. 455.000 m2lik Forum stanbul projesi kapsamnda nemli yer igal eden ve 112 836 m2 kapal alana sahip IKEA Bayrampaa Binasnn tm tayc ana karkas sistemi ( A, B, C, D ve E bloklarn tm ) prefabrike b.a. ard-germeli yapm teknolojisi kullanlarak projelendirilmi ve ksa srede ina edilmitir. Yaklak 35 000 m2 oturma alanna sahip bina, dilatasyonla birbirinden ayrlm 4 ana bloktan olumaktadr. C ve D Bloklar hari A-B ve E Bloklarn ats uzay kafes sistem yaplarak trapez sac, tayn ve membran ile kaplanmtr. D duvar kaplamas ise standart IKEA mavisi ve sars renginde boyal sac sandwich paneldir.

ekil 30- 31) Blok Plan ve kat montaj plan 4.1 GENEL BLGLER stanbul Forum Project / IKEA - Bayrampaa naat MDC Turkmall ki Emlak Yatrm naat ve Ticaret A.. Proge Proje Gelitirme ve Ynetim Merkezi A.. Maya naat A.. Alacal naat San. Ve Tic. A.. AG Mimarlk Denge Mhendislik Alacal naat San. Ve Tic. A.. Mavi Ik Yap Denetim Ltd. ti.

Proje : veren : veren Temsilcisi : Ana Yklenici : Prefabrike b.a. Karkas Yklenicisi : Mimari Proje : Statik Proje : Prefabrik Proje : Yap Denetim : 4.2 BLOK ALANLARI

Warehouse & Goods Rec. & Offices Restaurant Markethall & Showroom Katl D Otopark TOPLAM

(A-B ve D Blok) (E Blok)

(55.000 m2) (35.000 m2) (22.800 m2)

(C Blok) 112.800 m2

4.3 Mahal

MAHAL ALANLARI Toplam Alan (m2) 82.709 20.110 10.017 24.559 112.836 137.395

3 Kat Otopark Alan IKEA Zemin Kat IKEA 1. Kat Toplam Ak Alan Toplam Kapal Alan naat Alan 5. 5.1 BLOKLAR A B ve E BLOKLAR

5 kat olarak projelendirilen ( -4.65, 0.00, +5.00, +10.30, +15.60 kotlar ) bloklarn 3 bodrum kat otopark olarak kullanlacaktr. Binann tayc sitemi 0.00 kotuna kadar bodrum perdeli, +5.00 kotunda ksmi perdeli olarak oluturulmutur. D merkez perdelerle oluturulan yap sisteminde, yerinde dkme perde prefabrike kolon prefabrike kiri birleimleri, kolon ve kirilerde braklan firketeler veya manonlar ile salanmtr. Ara katlarda ana modlasyonu 8.00 x 16.00 m dir. 16.00 m uzunluundaki tayc kiriler ngerilmeli ve ard-germeli olarak projelendirilmitir. Zemin ve birinci katlar showroom ve alveri alan olarak kullanlacak E blokta tm katlarda hareketli yk 500 kg/m2 , tesisat yk 110 kg/m2 dir. A blokta, hareketli ykn 1800 kg/m2 olduu servis ve depolama olarak kullanlacak zemin katta, 16.00 m boyunda 75+5 cm kesit yksekliine sahip ngerilmeli prefabrike betonarme TT plak deme elemanlar kullanlmtr. Ard-germeli yapm teknolojisi kullanlarak projelendirilen bloklarda, at modlasyonu 16.00 x 24.00 mdir. Uzay kafes atnn mesnetlendii 80x80 cm kesit alanna sahip kolonlarn retim boyu 24.20 mdir.

ekil 32) 07.01.07 A Blok temel

ekil 33) 07.02.07 montaj balangc ekil 34)ABlok 19.03.07

ekil 35)ABlok 04.04.07

ekil 36)DBlok 14.04.07

ekil35)AveD Blk mnt sonu 12.05.07

ekil 36)E Blok 08.06.07 5.2 C BLOK

ekil 37) E Blok 27.06.07

ekil 37)A Blk at 09.06.07

Tm katlar otopark olarak kullanlacak 2 katl bina, 8.25x8.25 m modlasyona sahiptir. Kolonlarn kesit alan 65x65 cmdir. Eit yk dalm yaratmak , amacyla bu blokta deme elemanlar damal olarak yerletirilmitir. Binann st katnda, yaplan peyzaj dzenlemesi nedeniyle lokal olarak 3 ton arlnda saks ykleri bulunmaktadr. Hareketli yk 500 kg/m2 dir.

ekil 38)C Blok 29.06 5.3 D BLOK

ekil 39) C Blok 16.07.07

ekil 40) C Blok mont bitimi 26.07.2007

Teknik servis alanlar ve ofislerin yer ald 5 katl binada ana modlasyon 8.00 x 16.00 mdir. Yapda +5.00 kotuna kadar bodrum perdesi vardr. Tek para olarak 25.73 m boyunda retilen kolonlarn arl 53 tondur. at katnda hareketli ykn 1500 kg/m2 olmas nedeniyle, demeleri 75+5 kesit yksekliinde 16.00 m boyunda, ngerilmeli prefabrike betonarme TT plak deme eleman olarak projelendirilmitir.

ekil 41)Warehouse raf mont.Eyll ekil 42)D cephe kapl.Eyll ekil 43)Warehouse Eyll 6. PREFABRK SSTEM TERMNLER

Szleme tarihi 05 Ocak 2007 Montaj Balang tarihi 06 ubat 2007 Warehouse & Goods Rec. & Offices&Restaurant (A-B ve D Blok)(55.000 m2) 12 Mays 2007 Markethall & Showroom(E Blok)(35.000 m2) 27 Haziran 2007 Katl D Otopark(C Blok) (22.000 m2) 26 Temmuz 2007 Montaj Teslim Tarihi 26 Temmuz 2007 nce iler dahil Maaza Al 1 Kasm 2007

ekil 44-45) Markethall Eyll.2007 7. SONU

ekil 46)Showroom Eyll.2007

Projesi kapsamnda 15420 adet manon , 317.4 km ard-germe halat kullanlan, montajna 06 ubat 2007 tarihinde balanan Forum stanbul projesi kapsamnda 112.836 m2 inaat alanl IKEA Bayrampaa Binasnn prefabrike betonarme karkas elemanlarn montaj 170 gnde ( yaklak 5.5 ay ) baar ile tamamlanmtr. Toplam 22.000 m3 prefabrik beton imalat yaplan projede 65.000 m2 ngerilmeli boluklu deme eleman Yap Merkezi firmasndan temin edilmi, dier demeler ngerilmeli TT deme elemanlar olarak kullanlmtr. Her gn ortalama 15 TIR ile nakliye yaplm, belli dnemlerde 23 adede kadar kmtr. antiyede 1 adet 200 ton ve 2 adet 160 ton vin olmak zere 3 adet ana vin kullanlm, 1 adet 100 ton ve 2 adet 80 ton vin kuyruk vinleri olarak altrlmtr. Ard-germe, halat srme ilemleri iin 3 adet 35 ton vin kullanlmtr. Gelimi lkelerde gelimilik kriterlerinden biri olarak karmza kan tm yaplardaki beton prefabrikasyon kullanm orannn yaygnlatrlmas misyonunda yerini alan Alacal naat, Japonyadan lkemize transfer etmi olduu ard-germeli Ala-Sawa bina yapm teknolojisi sayesinde, ard-germe ilemini niversitelerde deneyler yaparak deprem mhendisliinde yeni ufuklar almasna

katklarda bulunmakta, konvansiyonel sistemle gerekletirilmesi mmkn olmayan srelerde byk modlasyonlu byk projelerin hayata geirilmesinde nclk etmektedir. Elde edilen baarlar,lkemizde ada teknolojilerin daha ok yaygnlamasna cesaret verecektir.