Rbet

Dolen del od rbetot(sostav)

lumbalniot 'rbet, krstnata koska (sacrum), sakroilijakalni zglobovi, trti~nata koska (coccigeum); sosednite zglobovi, muskuli, tetivi, ligamenti; nervni elementi (cauda equina, poedine~ni nervni koreni + periferni nervi koi gi inerviraat strukturite na dolniot del od 'rbetot).

re!len
pre!lenski tela, koi slu"at za nose#e na te"inata; nevralni arkusi, koi slu"at za za!tita na nervnite elementi; koskeni izrasto$i (spinozni i transferzalni), koi slu"at kako potpira~i i ja zgolemuvaat efikasnosta na ak$ijata na muskulite.

%e&upre!lenski diskus
fibrozen prsten (annulus fibrosus) meko jadro (nucleus pulposus) 'rajni plo~i na teloto; o~nuvaj(i od srednata pa do osumdeset godi!na vozrast zapo~nuva kontinuirano i postepeno propa&a#e na kolagenite vlakna vo sekoj prsten )o zapo~nuva#e na degenerativnite promeni vo diskusot se pojavuvaat abnormalni dvi"e#a pome&u sosednite pre!lenski tela.

%e&upre!lenski diskus
Mekoto jadro e izgradeno od edna rastresita, dezorientirana osnova od vlakna na kolagen+"elatinozen matriks od razli~ni glikozoaminoglikozidi, voda i sol. *aradi ovaa "elatinozna struktura prave$ot na vertikalnata kompresija na diskusot se distribuira ne samo vertikalno tuku i radijalno(kako obra~i na edno bure so voda) ri fleksija i ekstenzija pre!lenskite tela se trkalaat vrz ovaa topka sostavena od nekompresibilniot gel, dodeka pak zadnite zglobovi go vodat i go ograni~uvaat dvi"e#eto.

Diskus intervertebralen

+evralni elementi
+ervnite kore#a, kako (e ja napu!tat $auda e,uina, odat prema nadolu i nadvor. -o lumbalniot 'rbet sekoj nerven koren pominuva preku (nad) pome&u pre!lenskiot disk, pred i pod gorniot artikulira~ki (zglob) fa$et, nad dorzalnata strana od pre!lenskite tela, i zaobikoluvaj(i ja medijalnata i dolnata strana od pedikulusot izleguva niz pome&upre!lenskiot foramen. +a nivo na pome&upre!lenskiot

.natomski segment
od /irur!ka gledna to~ka, go so~inuvaat edno pre!lensko telo, na nego zaka~enite zadni elementi i diskusot ispod nego *a sekoe pre!lensko telo se pripoeni !est t.n. zadni elementi, vklu~uvaj(i go pedikulot+ nerven koren koj izluguva 0 nerven koren koj tuka propatuva

*adni delovi na pre!lenot

1orni2 pedikulot, superiorniot fa$et i transferzalniot prodol"etok. Dolni2 spinozniot prodol"etok, laminata i inferiorniot fa$et. %e&upre!lenski diskus

3ptovaruva#e na 'rbetot
romenata od legnata vo stoe~ka polo"ba go zgolemuva pritisokot za 4 pati, vo sede~ka za 5 pati, a pri navednuva#e sprema napred so spu!teni ra$e maksimalno. 3ptovaruva#eto na 'rbetot, se razbira, mora da se rastovari, inaku 67 tiot lumbalen pr!len bi mo"el da se skr!i. 3va rastovaruva#e nastanuva preku paraspinalnite muskuli i najva"no od se, preku abdominalnata praznina, !to igra uloga na /idrauli~na komora !to go absorbira i go namaluva optovaruva#eto.

8olka vo krstot(etiologija)
9. )pondilogena; 'oskena; %eko tkivna; Diskogena; +eorganska(psi/ogena); Druga (vis$erogena, vaskularna, nevrogena)

8olest na diskusot
retstavuva degenera$ija na rbetniot stolb i diskusot ; :oa e normalen tok na staree#e2 ;. <aza na disfunk$ija; 4. <aza na nestabilnost; 6. <aza na restabiliza$ija

<aza na disfunk$ija
)e pojavuva pome&u 96746 god; =adroto ja gubi /idrata$ijata(se namaluva visinata na diskusot); +a prstenot se pojavuvaat puknatini7se gubi potporata na prstenot7 lesno mo"e da nastane /ernija$ija na jadroto;

<aza na nestabilnost
ome&u ;67>? god; @. )e gubi stabilnosta na diskusot7se gubi obsegot na trkala#e na segmentot7 se gubi stabilnosta na segmentot; ;. +astanuvaat zgolemeni obsezi na fleksijaAekstenzija7 toa se gleda na Rtg(maksimalna fleksijaAekstenzija+ prisastvo na gas+ po~etni izrasto$i) 4. +astanuva lula#e na zadnite zglobovi;

<aza na nestabilnost
9. <aza na segmentalna /iperekstenzija (zaradi isten~eni predni vlakna na anulusot) so subluksa$ija na zadnite zglobovi; @. )tesnuva#e na i.v. prostor+pojava na retrospondilolisteza; ;. *adnite zglobovi se vo postojana /iperekstenzja ( treba da se izbegnuva

<aza na restabiliza$ija
)e javuva nad 5? god; )e formiraat osteofiti+degenera$ija /iperterofija na zadnite zglobovi i ligamenti; +astanuva spinalna stenoza

Diskus /ernija

Sinonimi za diskus hernija

Derniran diskus rolabiran diskus )ekvestriran diskus )oft disk )kliznat diskus

rotruzija na diskusot 0spaknuva#e na diskusot Rupturiran diskus Ckstruzija na diskusot BDiskusB

atogeneza na lumboi!ijalgija
riroda na /erniraniot fragment2 risastvo na mas efekt; Distenzija vo samata masa(jadroto) 0nflama$ija pome&e korenotAdiskot; .natomska lokaliza$ija na prtisokot vrz korenotAganglionot

Vidovi na diskovi hernijacii 9. *atvoreni7protruzija @. 3tvoreni7/ernija$ija a.subligamentarna(subanularna ) ekstruzija b. transligamentarna ekstruzija v. sekvestriran diskus

Degenera$ija na diskusot
Dava lumbalnaAsakralna bolka; Retko se spu!ta do kolenoto; .kutna bolka E degenera$ija na dskusot ili luksa$ija na zadnite zglobovi; Rekurentna bolka E segmentalna nestabilnost+dodatna /iperekstenzija na zadnite zglobovi; Droni~na bolka E segmentalna nestabilnostA /iperekstenzija

.kutna bolka7tretman
%irova#e+analgetika+sedativi(r etko) <izikalna terapija i programa E ve"bi vo fleksija ili ekstenzija; %anipula$ija E pasivna fleksija vo fetalna polo"ba; Fpotreba na ladno(mraz);

Droni~na bolka7tretman
9.prirodna tenden$ija na bolesta vodi kon namaluva#e na simptomite i eventualno izlekuva#e; @.nitu edna spe$ifi~na terapija ne mo"e da gi zafati promenite na diskusot; ;.tretmanot treba da se naso~i kon komforten "ivot na pa$ientot, dodeka prirodata vlijae vrz kontrolata na simptomite; 4.bolkata se namaluva so le"e#e i preku rastovaruva#e na 'rbetot; 6.sekoja aktivnost koja dava ekstenzioni istegnuva#a na 'rbetot ja zgolemuva bolkata.

3p!i na~ela

)ekoga! koga e mo"no preku denot sedni. +e dofa(aj.

+e podigaj te"ina iznad glavata.

+e odi navednato.

+e pomestuvaj name!taj so povlekuva#e od napred.

+e nosi teret.

+e gi podigaj prozor$ite.

+e se zdebeluvaj.

+e se premoruvaj.

+e odr"uvaj bilo kakva polo"ba prodol"eno vreme.

)pie#e )ede#e

)tanuva#e )toe#e odiga#e

Du!ekot treba da bide tvrd. .ko du!ekot e mek, pod nego treba da se postavi daska. )pij na svojata strana so svitkani kolkovi i kolena. +ikoga! ne sedi so ispru"eni noze. )edi so kolenata povisoko od kolkovite. +ajdobro e da se sedi so stopalata potpreni na potpira~. .ko ova go nema, skrsti gi nozete. 'oga se vozi auto, sedi!teto treba da e !to poblizu do volanot. 'oga se vozi! kako patnik, postavi perni~e pozadi grbot, za da sedi! napred na sedi!teto, flektirajj(i gi kolenata i kolkovite. -a"no e da ne se sviva grbot pri stanuva#e od sednata polo"ba. ridvi"i se napred od stoli$ata i stani so ispraven grb. Fpotrebi gi ra$ete za da si pomogne!. otrebno e ednoto stopalo da bide potpreno na podpira~, a drugoto na podot. +ikoga! ne stoi svitkan sprema napred. +e treba da se podiga teret pote"ok od 96 lb pri bolka vo grbot, a ni!to pote!ko od 6? lb okolu 5 mese$i. ri podiga#e od podot svitkaj gi kolenata i kolkovite, so ispraven 'rbet, dr"i go objektot !to poblisku do teloto, i toga! ispravi se.

Ruptura na diskusot

0!ijalgija7anamneza
8olka vo nogata e dominanten simptom vo odnos na grbnata bolka :aa dominira pri po~etokot na simptomite ili :aa dominira za vreme na pregledot ili onekoga! za vreme na aktivnost koja ja vlo!uva, pa$ientot izjavuva deka glavna bolka e vo nogata (ili butot) aresteziiAotrpnatost po tipi~ni dermatomi

Gateralno stapalo i listot kaj S1 koren, Gateralna podkoleni$a, dorzuma na stapalo, pale$ za L5 koren, %edijalna podkoleni$a za L4 koren, 'oleno za L3 koren

0!ijalgija7nevrolo!ki naod
'oren romeni 8olka L27L4 medijalna strana od nogata L5 prednolateralna strana na noga i dorzum na stapalo Dorzofleksija na sko~en zglob; ext hall. longus dorzum na stapalo; later.podkole ni$a tibialis post. podkoleni$a S1 lateralen maleolus i stapalo lantarna fleksija; flex. hall. longus lateral. stapalo; post. podkoleni$a ./ilov odkoleni$a

%otorna slabost

Ckstenzija na koleno

*aguba na senzibilitet +amaleni refleksi 3slabenost, /ipotrofiii

medijalna podkoleni$a patelaren nadkoleni$a

Ruptura na diskusot2klini~ki zna$i

8olka; olo"ba na teloto; %uskulen spazam; 0rita$ija na korenot (: 0+) 'ompresija na korenot (%otorna slabost+senzibilitet+promena vo refleksi)

'riteriumi za dijagnoza na dorzolateralen /erniran diksus

8olka vo nogata dominantno oplakuva#e razlika od grbnata bolka. distribu$ija po dermatomi za )pe$ifi~ni nevrolo!ki simptomi )ignifikantni promeni vo : 0+

: 0+ pomalku normala -krsten : 0+

od

6?H

od

*nakot na palpa$ija na nervot +evrolo!ki ispadi slabost, /ipotrofii, senzibilitet, refleksi (najmalku @)

'onzervativen tretman7akutna
bolka

%irova#e (> dena) .nalgetikaAantiinflamatorni lekovi; GadnoAtoplo %uskulni relaksansi; :rak$ijaAmanipula$ija7opasna; eriradikularno injektira#e na kortikoAanestetikAanalgetik

Dirur!ki tretman
rogresija na muskulen defi$it; =ako izrazen nevrolo!ki defi$it so jako izrazen : 0+; S cauda equina; +euspe/ na konzervativen tretman (najmnogu ; mese$i); Rekurentna i!ijalgija;

Dirur!ki te/niki
Gaminektomija; Demilamnektomija; 0nter/emilaminektomija; %ikrolaminektomija; Gateralna mikrolamnektomija; reden pristap; Cndoskopski pristap; erkutano vade#e na diskusot A/emonukleoliza

)tenoza na rbetniot kanal

odelba na stenoza
A 1 2 B 1 2 3 4 5 C 'ongenitalna ./ondroplasti~na +ormalnen pa$. )o stenoza )teknata Degenerativna Degenerativna spondilolisteza =atrogena posle fuzija osttraumatska 8olesti ( m. aget) 'ombina$ija na .+8

Naod kaj bolkata :ip Gokaliza$ija

Vaskularna 3stra, gr~ %uskuli koi rabotat (~esto na listot, mo"e butot i nadkoleni$a) Retko posle po~etokot 3de#e rekin na muskulnata aktivnost duri i vo stoe#e 8rzo (minuti) +ema +egativen +egativen +ema puls

Nevrogena +ejasna,radikularna, te"ina, gr~ 0li tipi~no radikularna ili difuzna sekoga! vo butot i nadkoleni$ata

Jire#e

Iesto posle po~etokot, obi~no proksimalno prema distalno Iesto so ode#e, no i pri stoe#e 3de#e svitkan, fleksiona polo"ba udobna; pri pojava na bolka treba da se legne ili sedne 8avno (nekolku minuti) 3bi~no ima ozitiven ili negativen ozitiven ili negativen 0ma puls

-lo!uva#e 3sloboduva#e

+amaluva#e na bolkata +evrolo!ki simptomi : 0+ +evrolo!ki pregled -askularno ispituva#e

0ndika$ii za opera$ija
+euspe/ na konzervativen tretman; =ako izrazena bolka i ote"nato ode#e; Dipotrofii na muskulaturata; risastvo na /ernija$ija na diskusot+ stenoza;

)pondilolisteza

ri~ini za spondilolisteza
:ip # ## a. b c ### #! ! Degenerativna :raumatska atolo!ka 'lasifika$ija Displasti~na 0stmi~na Giti~na 3pis 'ongenitalna abnormalnost sakrum ili arkusot na L5. Gezija vo pars interarti"ularis <raktura poradi optovaruva#e na pars Clongiran no intakten pars interart. .kutna fraktura na pars Degenera$ija na fa$etnite zglobovi, poradi intersegmentalna nestabilnost so dolg tok. <raktura vo predel na arkusite nadvor od pars interarti"ularis risustvo na generalizirano ili lokalno zaboluva#e na koskata na goren

odelba na spondilolisteza
1radus # ## ### #! stepenot na izmestuva#eto < @6H pome&u @676?H pome&u 6?7>6H > >6H.

Degenerativna spondilolisteza

)pondilolisteza7tretman

)pondilolisteza7tretman

:orakolumbarni frakturi

)tabilnost na 'rbetot
1lavno ja davaat koskenite zglobovi (glavno diskalnite zglobovi i sinovijalnite zglobovi na zadnite elementi) so ligamentarnite (pasivna) i muskulnite (aktivna) sistemi. -olnite i refleksnite kontrak$ii na muskulite, kako sakrospinalnite, abdominalnite, glutealnite, psoas i nadkoleni~nite ja pomagaat ovaa stabilnost

Tabela Anatomska baza na klasifikacija na frakturite

)tolb
reden

'omponenti
Ligamentum anterior longitudinale

redna polovina na pre!lenskoto telo reden del od anulus fibrosus )reden Ligamentum posterior longitudinale

*adna polovina na pre!lenskoto telo *aden del od anulus fibrosus *aden +evralniot arkus so fa$etnite zglobovi Ligamentum fla$um )upraAinterspinozni ligamenti

'lasifika$ija7lesni
<rakturi na pro$esus transfersus; <rakturi na pro$esus artikularis; <rakturi na pro$esus spinosus.

'lasifika$ija7te!ki
'ompresivni frakturi; 'ompresivni frakturi na vert telo (burst); <rakturi na pojas za voza~i(seat% belt); <rakturi so disloka$ija.

:G frakturi7te!ki
:ip frak 'ompresiv ni 8urst )eat7belt Disloka$ija reden stolb )reden *aden intakAdistr a intakten

kompresij intakten a kompresij kompresij a a

intaktAles distrak$ija distrak$ija n kompresij kompresij distrak$ija distrak$ija a aArota$jaA A rota$ija A rota$ija

Burst fr

<raktura7disloka$ija

:retman
reden stolb7 obi~no stabilni7 konzervativen tretman; )reden stolb7 nestabilni7 operativen tretman; *aden stolb7 obi~no stabilni; <rakturiAdisloka$ija7 operativno )eat7belt7 konzervativno so pojas vo /iperekstenzija;

-raten rbet

8olka vo vratot

8olka vo vratot7pri~ini
:e!ki2 @. Disek$ija na karotidi; )r$eva bolka; ;. 0nfek$ii (retrofarinks) 4. Diskus /ernijaAstenozaAspondiloza; 6. :umori olesni2 >. )tresAmuskulen spazam; K. rolongirana posturalna sostojba ili prekumerna upotreba; L. olesni povredi (pad, soobra(ajka) i frakturi; 9?. reneseni bolki od grbot

-ratna radikulopatija

-ratna radikulopatija
)e dol"i na /ernija$ija na vraten diskus; 8olkata zapo~nuva sabajle, posle stanuva#e od krevet; 0spituva#a2 +%R, ':7 mielografija, nativen ':.

-ratna radikulopatija
:retman2 L?H od akutnata bolka pominuva so konzervativen tretman( antiinflamatori+ $ervikalna trak$ija od 9?796 min); 3pera$ija2 reden pristap+fuzija(475 nedeli) *aden pristap

-e!ta~ki disk

-ratna stenoza
)inonim na vratna spondiloza; odelba2 ;. 'ongentalna; 4. *aradi degenera$ija na diskusot; 6. Dipertrofija na koskeni deloviA ligamentiAdura; 5. )ubluksa$ijaAspondilolisteza

-ratna stenoza

-ratna stenoza
'linika2 @. 'ompresija na koren; ;. 'ompresija na medula spinalis (mielopatija) 4. 8olka 0 parestezija vo glavata, vratot 0 rameto;

-ratna stenoza

-ratna stenoza7tretman
'onzervativen2 pojasAJan$ova kravata; 3perativen2 *aden pristap2 pri M; nivoa; 3bi~no se pravi laminektomija od );7)>; reden pristap kaj N@ nivoa;

)tenoza7tretman

ovrediAfrakturi na vraten rbet od);7)>

ovredi na medula bez Rtg abnormalnosti

Dijagnoza2 nativen Rtg, ':, +%R na regionot+ nativen Rtg na $el rbet :retman2 nadvore!na imobiliza$ija dodeka ne se odredi stabilnost so Rgg vo fleksijaAekstenzija; +advore!na imobiliza$ija do 9@ nedeli; o~etni aktivnosti po ; mese$i.

-idovi na povredi na vraten rbet

rave$ na sila <leksija Deluva sama so kompresija so distrak$ija 0skinat zaden lgament Dislo$iraniAz aklu~eni fa$eti Disrup$ija na .GG so retrolisteza na gornata vertebra 'ompletna disrup$ija na ligamenti Disloka$i <r na predno verte ja na telo so kifoza fa$eti Disrpu$ija na lig interspinosus <r tear7drop <r na pro$ sinosus <r niz fa$etite

Ckstenzija

+eutralna pozi$ija

<r burst

)tabilnost na vraten rbet

'ompromitira#e na predni elementi davaat pogolema nestabilnost vo ekstenzija *adni elementi davaat pogolema nestabilnost vo fleksija

:retman
9. 0mobiliza$ija i nadvore!na reduk$ija(ako e mo"no); @. Da se ispita potreba od dekompresija; ;. Da se ispita stabilnosta na povredata na rbetot