Cơ Sở Thiết Kế Máy - Chương - 15 - 16 - 17

You might also like

Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 106
Chudng 15 L0 xO Céc kj higu Géc nang véng 6 xo Ung audit xodn H@ sé Poisson cia vat liéu Id x0 Chuyén vj dan h6i doc tryc clad x0 8 Bin dang géc cia Id xo xoén | = Bidn 46 ung sudt a Ung sudt cat | r tm Ung suat trung binh [ fd Ung suit xodn cho phép 4 Chi 8 cla [6 xo Buéng kinh day 16 xo. Budng kinh trung binh 1d x0 Mddun dan héi cia vat lige 1 xo Chiu cao va chiéu day 10 xo dia teins 510 Chuong 15 @) ‘S8 vang dau day 18 xo nén 86 ving toan bd 1b xo nén Bude cla Wb x0 Chiéu day ld xo dia H6 86 an toan theo gidi han chay H@ 88 an toan theo 4 bén moi Momen xodn _ | Mémen can xoan Chuyén vi lam viée 15.1 GIGI THIEU La xo la chi tit may 6 do dan héi cao, Khoi lugng va kich thuée nhé gon. Trong cdc thiét bi vA dung cu, 1d xo duge sir dung dé: - Tao luc ép (trong bé truyén banh ma sat, khép néi, phanh, cdc thiét bi an toan...) - Tich lay co nang va lam viée nhu mét dong co (day cét déng hé, dé choi tré em...) - Gidm chan va dao déng (ld xo trong cAc may van chuyén, dté, tau héa...) - Thye hién c4c chuyén vi vé vi tri ci (1d xo d van, cam, ly hgp...) - Do luc (trong lye ké va khi cu do, can). Lé xo c6 nhiéu hinh dang va duge phan loai khéc nhau. Theo trang thai img suat sinh ra trong day 1d xo phan ra: tng suat xodn (H.15.1a,b,c.d,e,f.g), ting suat uén (H.15.1h,ij,k), ung suat kéo - nén (H.15.1,m). Theo dang két cfu, phan ra: 10 xo xodn 6c tru (H.15.1a,b,c,h), 1d xo xofn 6c cén (H.15.d,e), lo xo xoin éc phing (H.15.1i), 1 xo 14 (H.15.1k), 18 xo dia (H.15.1)), 1 xo thanh (H.15.19, lo xo éng (H.15.1g), To xo block cdu (H.15.1m). La xo xon dc bao gém ¥ xo xodn dc nén (H.15.2a,d,e), xodn dc kéo (H.15.2b), xodn 6c xoin (H.15.2c,f). Ching duge ché tao bang day lo xo tiét dién tron, dé gidm kich thuéc, ding nhiéu ld xo ling vao nbau (H.15.2d). Déi khi 16 xo duge ché tao tit bang kim loai cé tiét dién chit nhat ho&c vudng dé truyén tai trong l6n (H.15.1c,e). ox 97 160) uy F'9T YUL I vival But D (2a) en) feo Salle ow eae eae] (ea OX OT 512 | Chuong 15 Ld xo dia (H.15.1j) sit dung khi tai trong (luc nén) Idn, chuyén vi dan héi nhé trong khi yéu cdu kich thuéc theo phuong doc truc nhé. Lo xo xodn 6c phdng (H.15.1d) chiu momen xodn nhé va kich thuéc theo phuong doc truc nhé. Hinh 15.2 Lé x xodn 6c a) Lo xo nén; 6) Ld x0 kéo; ¢) Lé x0 xodn; d) Lé xo nén hai 6ng; 2) Lé x0 xodn Ge cén; f) Lé xo xodn 6c phdng. Ld xo 14 (ho&e 1d xo nhip H.15.1k) lam viéc véi tng sudt udén dé gidm chan déng va va d4p trong cfc may van chuyén trong trugng hgp kich thuée theo phuong tac dung cia lye hep cdn theo phuung kia tuong déi rong. Dé bén va 4 cing A hai chi tigu quan trong khi tinh todn thiét ké Jd xo. Phan lén cdc ld xo gidi thiéu trén céc hinh 15.1, hinh 15.2 c6 d6 cting khéng déi (khi ung sudt nhé hon giéi han dan hdi, tai trong va chuyén vj c6 quan hé tuyén tinh). Riéng 1d xo xodn 6c con (H.15.2e) 6 46 cing thay d6i: khi lyc nén F tang c4c vong ld xo c6 49 mém cao hon (cdc vang cé dudng kinh lin) sé ty s4t vao nhau lam gidm téng chiéu dai cla cdc vong 1d xo bj bién dang, do dé Jam tang d6 cing cia 1d xo. Ngoai ra déi véi lo xo nén ta cdn kiém tra dé 6n dinh dé trénh xay ra hién tugng udn doc (mat én dinh). 1 xo 513 15.2 VAT LIEU CHE TAO LO XO Do yéu cdu khéi lugng va kich thuéc 1d xo nhé gon nén vat liéu ché tao ld xo phdi c6 d6 bén cao. Ding thai vat ligu lam 1d xo phai cé tinh dan héi cao va kbng thay déi trong mét thdi gian dai. Déi véi ting loai vat ligu thi chi tiéu danh gid dé bén khéc nhau: giéi han chdy 46i véi kim loai va polyme, 4¢ bén chéng nén vd véi ceramic, dé bén chéng kéo ditt véi vat ligu dan héi, dé bén kéo déi véi vt ligu composite va gd. Dé uéc lugng d6 bén, ngudi ta sit dung ty 86 S/E véi S la do bén va E 18 médun dan hdi. Déi véi polyme thi ty 80 nay trong khodng 0,01+0,1, déi véi kim loai thi S/E nim trong khodng 0,001+0,01. Hinh 18.3 Dutng cong ting sudt bién dang trong mét chu ky Ngoai ra, ngudi ta cdn si dung théng sé thit hai la hé sé mat mat A, dé quyét dinh vic chon vat liéu 1d xo. H8 86 nay duge tinh theo cong thifc: au 4-3 G6.) trong dé: 4U - thay 46i ning luyng trong mot chu ky U - nding lugng cin bdo tén (1.15.3). Vat ligu lam 1d xo edn phai o6 hé 06 mAt mat thép. Vét ligu dan hdi c6 hé 86 tén tht cao, v4t ligu gém c6 hé 86 tén thét thdp. Tuy nhién, v4t ligu gdm khong thé ait dung dé ché tao 1d xo bdi vi ching sidn, dé gay, vd. Thép c6 thanh phén cacbon cao cé hé sf tén that cao en vat ligu ceramic mot chit va thich hop 46 chf tao 1d xo. 514 Chuang 15 Trong thue té, vat liu dé ché tao 3d xo cdn c6 d6 bén cao va hé 86 tén that thép bao gdm: thép c6 thanh phan cacbon cao, thép khong gi cin nguéi, héa cing; hgp kim mau va mét vai vat liéu khong kim loai nhu lép sgi thy tinh... La xo c6 dung kinh day d nhé hon 8+10mm dude ché tao bang phuong phdp quan ngudi, truée khi quan duge nhiét luyén va sau khi quan ta chi ram. Ld xo cé duéng kinh day lén duge quén néng, sau dé tdi. Day 10 xo c6 dudng kinh nhé hon 8mm c6 ba c&p do bén: dé bén thudng III, d6 bén nang cao II va dé bén cao I (bang 15.1). Bang 18.1 Co tinh v4i ligu 16 xo la thép cacbon phy thuge dubng kink day d, mm (d <8 mm} Bg bén kéo, (MPa) 186 bén ko, (MPa) n~ 1 1900 + 1650 | 1650 + 1950] 1700 + 1950 1150 + 1500 | 1500 + 1750] 1600 + 1850 1100 + 1400 | 1400 + 1650] 1500 = 1750 1000 + 1256 | 1250 + 1450 Cac gid tri trung binh co tinh mét sé vat ligu ché tao 1d xo cho trong bang 15.2. Bang 15.2 Co tinh cia cdc logi thép ld xo |Thép crém - vanadi IThép silic. - mangan IThép eile - vannadi ‘ Khi yéu cdu 1d xo c6 tinh chéng an mon, sit dung ld xo bing hgp kim mau nhu déng thanh thiéc, déng thanh thiéc kém, déng thanh silic - mangan... La xo 515 15.3 LO XO XOAN 6c NEN 15.3.1 Cac théng sé hinh hge va dac diém két edu Ld xo xodin 6c cé dudng kinh day va buéc 1d xo khéng déi. Lo xo xon dc thutng duge cun tit dy thép tiét dign tron hode chi nhat. Day thép cé tiét dién tran gid ré hon va chju xodn tét hon day thép tiét dién chit nhat. Ta chi sit dung loai tiét dién cha nhat khi luc nén lén va yéu cdu d6 nén cao. C&c théng sé co ban: cua lo xo (H.15.2): ~ Dung kinb day d hoac kich thuéc tiét dién day. Duong kinh day d chon theo day sé tiéu chuan sau: tif 0,5 dén 1,6mm cach nhau 0,imm; 1,8; 2; 2,3; 2,5; 2,8; 3; 3,5; 4; 4,5; 5; 5,6; 6; 6,3; 6,5; 6,7; 7,0; 7,5; 8; 9.... - Dudng kinh trung binh D, duéng kinh ngoai D+d va dugng kinh trong D -d cia 1d xo. - Chi sé cia ld xo ¢ = Did. - 86 vong lam viéc cia 10 xo n. - Bude cia ld xo p la khodng cach do theo phuong song song truc theo tam cia hai day ké tiép nhau. - Géc nng vong xodn dc tgy = - trong thuc té géc y c6 gid tri nhé hon 8+12°. - Chiéu cao (dai) cia 1d xo H. Dé dac trumg cho dé cong cudn day, ta stk dung chi sd 1d xo ¢ = Did. Chi 86 c cia ld xo duge chon thew dung kinh day a: 4, (em 325 3.5 6.12 ce 542 4.40 G td xo kéo, ede vong cugn sit nhau dam bdo Ive c&ng ban déu (luc ty ép cdc vong ké nhau) F, = (1/421/3)Fiim, & day Fim - tai trong gi6i han gAy nén tng sudt trong 10 xo gan bang giéi han dan héi. 516 Chuang 15 15.8.2 Ddu day va chiéu cao ld xo Hinh 15.4 trinh bay céc dang dau day ld xo nén. a) \ ’ ie Hinh 15.4 Cdc dang ddu day ld xo nén @) Deng 1; b) Dang 2; c) Dang 3; d) Dang 4 Déi véi 18 xo nén efe vong duge cugn hd (gilta céc vong cé khe hé) trit cdc vong 6 hai ddu mit duge cun sit véi vong bén canh. Hinh 15.4a trinh bay dau day phdng (dang 1- ddu day khong song song vdi truc ld x0), khi d6 1d xo c6 dang dudng xodn helicoit lién tuc, 49 cing 1d xo tai ddu day va cdc vi tri khdée nhu nhau. Hinh 15.4b trinh bay 1d xo dang 1 duge mai phdng mat ddu. Hinh 15.4c ddu day vwuong (dau day song song véi truc 1d xo), khi d6 géc nang 1d xo tai dau day béing 0. Hinh 15.4d trinh bay 1d xo dang 3 duge mai phdng mat ddu. T6ét nhat 1a 1d xo nén mai phang mat ddu nhu H.15.4b va 15.4d. Mat ddu cia ld x0 dugc mai phdng va vudng géc véi truc 1d xo dim bao tai trong téc dung chinh tém 1d xo. Khe hé gifta céc vong g = p - d lén hon 10+20% so véi bién dang Ién nhat cia mdi vong 1d x0 Amax/n, néu khong cdc vong 1d xo cé thé bi sit nhau khi lam viéc, lam thay déi d6 eding cia 1d xo. Trén bang 16.3 trinh bay c&c cong thie xac dinh céc théng sé hinh hoc ld xo nén, tiy thuéc vao cfc dang dau day khdc nhau. Bang 15.3 Céc thong s6 hinh hoc 10 xo Dang déu day (4.15.4) Thong 85 Dang S86 vong déu day n, 8 — SO vong toan bé, no n Chiéu cao ban dau Ho pnd Chiéy cao khi sit nha Hy din, + t) Budc 16 xo p (He - dyin Trén hinh 15.5 trinh bay su phu thudc gitta chiéu cao 1d xo, bién dang va tai trong tac dung tai cdc vj tri khdc nhau: trang thai ty do, ban dau, dang 1am viéc va khi sit nhau. a) b) ¢) d) Hinh 18.5 Chiéu cao lo x0 vdi ede tdi trong tée dung khde nhau @) Tai trong F = 0; b) Ban déu Fyn; c) Lam vige F; d) Céc vong sit nhaw Chiéu cao ban dau 1d xo bing téng chiéu cao khi chiu tac dung tai trong v6i chuyén vi doc truc ld xo. 15.3.8 Tinh toan 1d xo theo dé bén La xo xoln dc bi gay do khong dii bén (H.15.6) ta tinh todn thiét ké 1d xo theo d6 bén. 518 Chuong 15 Hinh 15.6 Lé xo bi hing do khong du bén Dé tinh todn 1d xo xoéin éc, ta thay thé chiing bang thanh try tron cé duong kinh bing duéng kinh day cia ld xo, chiéu dai thanh bang chiéu dai day lo xo 7 = nDn = 2nRn (n la sé vong 16 xo) va hai dau la hai la céng xn véi tai trong tac dung F c6 khodng cach R = D/2 so voi tam thanh. Hinh 15.7a day dugc cén bing dui tac dung cdc luc F. Momen xodn tdc dung Jén thanh: T=FR = 2 (15.2) Trén hinh 15.7b day duge cugn thanh 7 vong va cé gid tri dugng kinh trung binh D di qua tam day. Day duge qudn chiu tac dung cdc luc F nguge chiéu nhau. Trén hinh 15.8c minh hoa ting suét sinh ra trong day 1d xo bao gém ung suat xodn duéi tac dung mémen xodn T va ting sudt cdt do iuc cdt ngang F. Hinh 15.7 Tai trong tae doug tén Lo xo nén Lé xo 519 Ung sudt trén day thang (H.15.8a) dugc tinh theo mémen xodn T. Ung sudt chinh trén hinh 15.8 cing la ung suat xodn. Ung suat xodn lén nhat duge xac dinh theo cong thifc (H.15.8a): = 2 .—FD__ _ 8D (15.3) te 7 W, 2nd? 716) xd® 3 trong dé: T = 2 - mémen xodn; W, = ae. mémen can xodn. Voi cing a6 cing cdn thiét, tang chi s6 1d xo sé lam tang duong kinh D cia ld xo, do dé rit ngdn duge chiéu cao ctia 1d xo. Nguge lai, gidm chi 86 1d xo cé thé gidm duge dudng kinh 1d xo do chiéu cao 18 xo tang. ty + te Hinh 15.8 Ung suét trong lo xo aj Ung sudt xodn; 6) Ung sudt edt; c) Két hop ung suét cdt va xodn d) Ung sudt khi ké dén thanh phdn ung sudt win khi u6n cong 13 x0 Ung suat c&t sinh ra do luc cdt F (H.15.7c, 15.8b): FAP A nd? Ung suat c&t ln nhat duge x4c dinh bang téng ung suat xodn va ding suat ct (H.15.8¢): (15.4) _ _8FD 4F . Tmax tr te = te 8FD ( 4) $8? ( 2s) =e ft te ae SS Se 2D} nd* © (15.5) 520 Chitong 15 Trong céng thie (15.5) ta chua ké dén sy tAp trung img sult khi u6n ld xo thanh cugn, Cong thic (15.5) c6 thé viét duéi dang: 8FK,D Saas = SERgP (18.6) trong d6 K, 1A hé 86 xét dém anh hudng lye c&t F va dugc xée dinh: . K, = 408) (15.7) , c véie la chi s6 10 xo. Khic thay déi trong khoang 3+12 thi K, ¢6 gid tri 1,00417+1,1667. Céng thifc (15.6) va (15.7) duge sit dung khi tinh toan ld xo theo tai trong tinh, ngoai ra con phai kiém tra néu xdy ra hién tugng udn doc (mat 6n dinh). Khi un cfc day thanh ld xo xodn 6c thi img sudt trén mat trong ld xo 1én ‘hon dng sudt mat ngoai. Dé cong 1d xo déng vai trd quan trong trong thiét ké 10 xo, Néu ké dén dnh huéng wimg sudt udn thi mg sudt lén nhaét duge xée dinh theo céng thiic sau day: 8FK,D mas = SEP (5.8) trong d6 K, goi la he af Wabl va due xée dinh theo obng thie: = Bead , 0,615 (15.9) w Ge-4) ec Thanh phdn dau tién cia céng thitc (15.9) xét dén anh hudng 46 ufn 1d xo, thanh phan the hai xét dén anh huéng ting sudt cat do lye cdt F. Cac cong thite (15.8) va (15.9) duge si dung khi tdi trong thay d6i. De bén cua 1d xo sé duge dim bdo khi tmg sudt xodn ién nhadt sinh ra 6 thé bién phfa trong cia 10 xo théa man didu kién: '8FK,D =e < it] tau ~ SB (15.10) Thay W,, T theo cdc gid tri trén va thay D = cd vao cong thite (15.10), didu kién bén cdia 1d xo khi chiu tai trong cic dai Pex 8é 1a: Tue = fig < fe (a5. La xo 521 Tw d6 c6 thé xac dinh duge duong kinh cia day 1d xo: d=16, [BeBe (15.12) trong d6 [x], MPa 1a tmg suét xodn cho phép, phy thuge vao vat ligu va tinh chét tai trong, chon nhy sau: - N&u tai trong thay déi, hong héc 1d xo khéng gay dnh hudng nghiém trong d6n may [+] = 0,305. + Néu tdi trong tinh (1d xo ca cde van an t6&n) [t] = 0,50, véi a4 1a gidi han bén cua vat ligu 1d xo, 4c dinh theo bang 16.2. Dé xc dinh dung kinh day 1d xo theo céng thie (15.12) cén chon truéc chi sé ¢ cia 1d xo khi da tinh duge d can xem xét sy tuong quan cia c va d. Sau khi x4ec dinh duoc d va chon theo tiéu chudn cé6 thé tinh duge cdc thong 86 cdn lai cla 1d xo. Tdi trong thay déi: Tai trong tac dung lén 1d xo théng thuong cé gid tri thay déi. Bién dé tai trong va tdi trong trung binh xc dinh theo cdc céng thifc sau: ~F, F,= Fee — Foi (15.13) F, = Fase + Foe 6.4) Khi d6 bién d6 ung sudt va tng sudt trung binh xéc dinh theo eéc cong thifc sau: +t, = See? (15.15) 8F,,K, ty = ohm (15.16) nd® Hé 86 an toan theo dé bén mdi dugc kiém nghiém theo cing thic Goodman: 1 = 424 tn as.17) & Tr trong d6: r= Tin /Tnax 1A ty 86 ug sudt; cdc gid tri t, 1 tra bang 15.2. Hé 86 an toan s, c6 gid tri nim trong khodng 1,5+2,2 phu thugc vao d6 chinh x4c x4c dinh cdc tai trong tinh todn, dic tinh co vat liéu va mic dé quan trong 1d xo. Ngoai ra, ta con kiém tra hé sé an toan i theo gigi han chay: s,, = —% (15.18) Tmax Khi ld xo chiu tdi trong va dap thi ta tinh todn theo phuong trinh can bang nang lugng va dép va nang lugng bién dang Jd xo. 522 Chuong 15 15.3.4 Chuyén vj va dé eving ctia 16 xo Chuyén vi dan héi doc truc la xo (kéo hodc nén) duge tinh theo phuong phap Castigliano khi chi cé mémen xodn tac dung: t Ter le) ap = (ae (15.19) a, trong dé: T = 0,5FD; G=——£— médun dan héi trugt voi: £, yp - modun (2@+y)) dan héi va hé sé Poisson ciia vat ligu 1d xo, véi ld xo bing thép G = 8.10'MPa a = 05D - mémen xodn don vj (do Iue bling mét don vi gay nén) 4 J, - mémen quan tinh déc cyc cia tiét dién day 1d x0, J, = Se 2 - chiéu dai day cuén cde vong lam viée cia ld x0, J = xDn, vdi n la so vong lam viéc ciia ld xo. Thay cdc gid tri trén vao (15.19) ta ed: _ 8FD*n ar Cat = AynF (15.20) trong d6 2, la d¢ mém cia mét vong ld x0, tie chuyén vi cia mot vong 1d xo dudi tac dung eda lye bang mdt don vi. _ 8D _ 8c 1” Gat ~ Ga Nhu vay chuyén vi cia ld xo A ty 16 véi sé vong 1d xo n va luc tAc dung lén 1d xo F Néu ké dén bién dang do lye cat F: (15.21) dean ta, - SF Don 4FDn _ 8FD'n(, | a? ce “Gd! Gd? Gd * DF A= AyFn (a + $2 (15.22a) c Khi c thay d6i tit 3+12 thi fi + 28) chi thay d6i trong khodng c tr 1,003347+1,05555, do dé ta cé thé bé qua thanh phdn nay va chuyén vi 4 lay bang Ar: _ 8FD*n a Gat = A\nF (15.22b) Lo xo 523 4 Dé cf : keh. Gd 15.23 cung 1d xo: x BD a ( ) Khi tai trong tang tir Itc dau (khi l4p) 1a Prin dén khi 10 xo chiu tai lon nhat 1a Fy, chuyén vi dan hdi tuong ting cua 1d xo sé 18 Amin va Amax- Do dé chuyén vi lam viéc x cua la xo sé 1a: min = Fax ~ Finin) (15.24) Ta cong thie (15.24) ta xdc dinh sé vong lam viéc n cla 1d xo theo céng thifc (15.26). =A ~ > 15.3.5 On dinh va dao déng ld xo Néu ld xo tuong déi cao (dai) thi ta cdn phai kiém tra dé én dinh. Hinh 15.9 chi ra diéu kién én dinh téi han déi véi 1d xo cé dau day song song (dang 1, 2) va khéng song song (dang 3,4). Bién dang téi han khi ma hién tugng mat 6n dinh bat dau xuat hién cé thé x4c dinh trén hinh nay. Dé tranh mat én dinh theo phugng doc truc, chiéu cao toan bé ld xo H, phai théa man diéu kién H/D < 2,5+3, néu khong lo xo phai duge léng vao 1di hodc dat trong Ong boc. Déi véi lo xo nén khi lam viée c6 thé bj dao déng doc. Hién tugng nay xay ra khi tan sé dao dong riéng gdn bing tan sé tai trong tac dung lap lai. Tan sé dao déng riéng nhé nhat 1d xo cé thé xdc dinh theo cong thie (chu ky/giay): trong d6: G - médun dan hdi trugt, Pa; g - gia téc trong trudng, m/s® p - khéi lugng riéng, kg/m’. Hién tugng cong huéng c6 thé xdy ra kbi tdn s6 tai trong tac dung lap lai 1a béi sé tan sé dao dong riéng nho nhat. Khi thiét ké lo xo can phdi tranh hién tugng nay. 524 Chuong 15 TY 86 bién dang va chiéu cao ban du WH, Khéng 6a dinh Dang 3. 4 Déu day song ‘song véi truc 1 xo khéng song song tryc 6 xo Dang 1.2 Ty sé bién dang va chiéu cao ban dau WH, 3 4 5 6 7 8 9 10 TY 86 chiéu cao ban d4u va dudng kinh trung binh H/D Hinh 15.9 Cac diéu kién 6n dinh téi han khi cae déu day song song va khéng song song 1d xo nén 15.3.6 Trinh ty thiét ké 1d xo xoin Se nén Khi thiét k& 10 xo thudng biét trudc lyc tac dung len ld xo, chuyén vj lam viée x va kich thudc gidi han 1d xo trong khuén khé cia co cfu sit dung 1d xo. Tién hanh theo trinh tu: 1- Chon vat liéu va xdéc dinh ting sudt xodn cho phép theo bang 15.2. 2- Chon chi sé c cia ld xo va xdc dinh dung kinh day 10 xo theo (15.12), trong 46 Kw duge tinh theo (15.9). Sau khi x4c dinh d kiém tra xem chon ¢ cé phi: hgp khéng? Néu khong chon lai c va tinh lai. 3- Tu céng thic (15.24) xc dinh sé vong 14m viée ciia 1d xo n theo chuyén vj lam viée x va Frex, F'min: x = xGd 1Frnax ~Finin) — 8¢°(Frnax ~ Frain) S6 vong n duge lam trdn dén nifa vong khi n < 20 va dén cd yong khi n > 20. . 4. X4e dinh dudng kinh trung binh cia ld xo: D = cd 5- Tinh cdc théng sé va kich thuéc cdn lai eda 1d xo tiry thude vao 1d xo chju kéo hodc nén: Déi vai 1d xo chiu nén, tiy thudc vao dang ddu day cde thong sé hinh hoc xéc dinh theo bang 15.3. n (15.26) Lé xo 525 Buéc cia vong ld xo khi chua chiu tdi tinh theo cong thic: p=d+ SET ee (15.27) 3 trong 46: Nnan = Fane 6. Kiém tra én dinh va dao déng la xo. \ 15.4 LO x0 XOAN 6c KEO Dé c6 thé ghép cdc chi tiét may khdc, phdi lam ddu méc cho 1d xo kéo, két cfu ddu moc vé trén hinh 15.10. Tai trong dat tai ddu 1d xo c6 dang méc, dugc thiét ké sao cho stf t@p trung tng sudt gay nén do uén cong dau 1d xo 1a nhé nhét: - Ddu méc thudng (H.15.10a,b) don gidn nhung tai cdc chd bé quap c6 tap trung img sudt lam gidm kha nang tai 1d xo, .do dé chi ding khi d < 3mm. - Ddu méc c6 phdn chuyén tiép hinh cén (H.15.10c), méc ngoai léng vao 1d xo dau cdn (H.15.10d) ho&c ding t&m kim loai (H.15.10e). - Lai c6 ren (H.15.10f) thutmg dung cho dutmg kinh day d > 5mm. GH © CBO Gwe Hinh 15.10 Chiéu cao toan bé cia 1d xo ké cd méc duge ki hiéu la H,. Trén hinh 15.11a,b cdc ddu ld xo duge uén cong nifa vong. Néu céc ban kinh tai céc vi tri uém cong cang nhé thi sy t4p trung dng sudt cang Ién. Phuong phép dé dang nhat dé tranh sy tap trung ung suat Ién Ja ban kinh méc re phai lén. Trén hinh 15.11¢ ban kinh méec nhé, do d6 cé sy tap trung img sud&t 1én, tuy nhién img sudt gidm dang ké do ban kinh cu$n 1d xo gidm 526 Chuong 15. (cugn 19 xo c6 dang cén xodn & ddu). Ung sudt nhé do chiéu dai canh tay don nhé. Ung sudt xudt hién Ién nhét tai vi tri B hinh 15.11e. Déi vdi 10 xo kéo, ddu tién ta phdi kéo ching véi luc kéo ban dau F,, sau d6 tac dung tai trong lam viéc. Cong thitc lién quan gita bién dang va tai trong: (15.28) a) b) °) d) Hinh 15.11 Dé cting 1d xo xde dinh theo céng thie: F -F, Gd k= = (15.29, a 8ne® » Ung suat cdt duge xd dinh theo (15.8). Ung suat 1, do tai trong ban du F, c6 thé chon theo hinh 15.12 phy thude vao chi sé 1d xo ¢. Tuong ty 1d xo nén, chi sé 10 xo ¢ cila 1d xo kéo c6 gid tri nim trong khoang 3+12, Tai trong ban dau F, x4c dinh theo cong thie: _ mtd 1d? ° "8D 8c Ung suat tdi han trén méc xu&t hién tai cdc vi tri A va B nhu hinh 15.11. Tai vi tri A la dng sudt két hop cua ting sudt uén va tng sudt kéo. Tai diém B la.umg suft xodn. Gid tri tng sudt tai A va B xc dinh theo céc cong thttc sau: (15.30) -(M)a,% Sekai 4F, 1 on = (4)2+ ad in md (15.31) — BFgc 32) ad? Ty (15.32) ta Lé xo 527 Ung suat ban d&u x. MPa 4 4 8 19 12 14 16 Chisdloxoc Hinh 15.12 Lye chon tng sudt ban déu theo chi sé 16 xo C&ec ban kinh rj, re, r3 va rg cho trén hinh 15.11. Trong thuc té ta chon r4 > 2d. Cac ting sudt tinh theo céng thife (15.31) va (15.32) 1a c4c ting sudt tinh todn. Khi thiét ké, ta cdn so sénh véi cc gid tri ing suat cho phép. Trinh ty tinh todn 1d xo xodn dc kéo tuong ty tinh todn ld xo xodn 6c nén, tuy nhién dé xac dinh cdc théng sé hinh hoc tif bude 5 ta tinh theo trinh ty sau: ~ Chiéu cao ban ddu H,: H, = nd + 2hn (15.33) trong dé hy, IA chiéu cao mot ddu méc, h,, = (0,5+1)D. - Chiéu cao 1d xo khi chiu luc I6n nhét: . Hoyax = Hy +22(Foux - F,) (15.34) trong 46 F, la lye cang ban déu sinh ra khi cugn 1d xo, khi d < 5mm thi Fix Fin va khid > 5mm thi F, = Fie VGi: Fyn = (1,05+1,2) Prax. - Chiéu dai day dé quéin ld xo: Dn cos y L= +2, (15.35) trong dé J, 1a chiéu dai day lam mét dau méc. 6- Déi véi 1d xo chiu nén cin kiém nghiém diéu kién HJ/d < 2,5+3 nhim dam bdo tinh én dinh cia 1d xo, ding thi ddi véi cA hai loai 1d xo cdn ddm bdo cho ld xo phir hgp v6i kich thute khong gian chd dat 1d xo trén co cu. 528 . . Chudng 15 15.5 LO XO XOAN 6c XOAN La xo xodn §c xodn va cé hinh dang ddu day khac véi ld xo kéo hodc nén. Tuong tu ld xo kéo céc vong duge cugn sit nhau. Ld xo xodn khéng cdn thiét phdi tao mémen xofn ban ddu. Mémen xodn sinh ra d6i véi truc cia dudng xodn Sc. Néu khai trién thi 1d xo duge khdo sat nhu ia thanh try trdn ehju té4c dung cia mémen udn bing gid tri mémen xodin M = T = Fa (H.15.13), gay nén dng sudt uén trong day Jd xo. . ] Hinh 18.18 La xo xodn Khi cugn day ld xo tgo nén ing sudt du nguge vdi tng sudt lam vide, do d6 1d xo xoin thiét ké c6 thé lam viée véi mife a6 img sudt bang hode vugt qué giéi han chay vat liéu day. Ung sudt uén lén nhét xudt hién trén day 1d xo duge xdc dinh theo cong thifc sau: = KP . 32KT : on en (15.36) khi 46 hé sé K néu tinh ig sudt 3 vong trong: __ 40%? =c-1 K, = te (15.37) khi tinh ting sudt theo vong ngoai: = 4e7+e-1 Ke = tee 1) (15.88) Déi véi day ld xo c6 ti€t dién hinh chi nhat: K, = 3¢=1 : (15.39) 3c-3 Lé xo 529 Nang luong bién Genet trén 1d xo xdc dinh theo cing thifc: Us 1S 2a” — F%a?(xDn) U= FaisPa (15.40) Bién dang theo phuong luc F duge xdc dinh theo biéu thie a9. Sit dung cong thitc Castigliano: — U__ Fa? (xDn) 00 or BI thay thé I = xd‘*/64 vao cng thie trén, ta c6 céng thie bién dang géc: (15.41) 9 - 64FaDn_ _ 64TDn 15.42) “Ed! ‘Ed? (18.42) Hé 86 dO cting 1d xo due xAc dinh theo céng thitc: rT. Ea! ke 0 G4Dn (15.48) S6 vong lam viée ea 1d xo: n=ny+n. (15.44) trong d6: n, - sf vong 1d x0 trong than; m= 96 ving mie cub 1d x0: n, = AHR (15.45) vi 1), ly 1a chiéu dai doan cu6i 1d xo (trén hinh 15.13 thi J, = 7; = a). Ld xo xodn théng thuéng bao quanh thanh tron. Khi tai trong t&c dung lén 1d xo xodn thi ld xo bién dang va dung kinh vong trong ld xo gidm. Khi thiét ké cdn chi ¥ ring, dudng kinh vong trong ld xo khong duge gidm dén gid tri bang dudng kinh thanh vi khi d6 1d xo khong cin kha nang lam viéc. Dung kinh vong trong cia 1d xo xodn dang lam vige xc dinh theo cing thitc: p, = 2 (15.46) rn trong d6: n - 86 vdng lam: viéc 1d xo khi khong tai - dudng kinh vong trong 1d xo khi khong tdi Dj - dutsng kinh vong trong 1 xo khi dang chju tai. n’ - 98 vong lam viéc 1d xo khi dang chju tdi: n’ =n +0, (15.47) ¥6i Org 1a bin dang géc tink bing vong: 0. = t (15.48) 530 Chung 15 15.6 LO XOLA Ld xo la duge sit dung rong rai trong nganh cong nghiép giao thong, xe may, 6t6 va dudng sdt. Phan tich chinh xdc loai lo xo nay Ja rat khé khan. Lé xo nhiéu 14 cé thé khdo sat nhu la thanh dang céng x6n (1/4 elip) hinh 15.14a, nita elip nhu hinh 15.14b hodc toan elip nhu hinh 15.14c. 2F 2F Hinh 15.14 Cac dang lo xo Id co ban Dé phan tich, ta xem 1d xo nhiéu 14 nhu la thanh dang cOng x6n (H.15.15b) hoae ta c6 thé xem ching nhu la tam thép hinh tam gidc nhy hinh 15.15a. Tam thép hinh tam gidc duoc cat ra thanh n miéng 6 chiéu rong b va xép chéng theo thit ty nhu hinh 15.15b. Truéc khi phan tich ld xo 14, dau tién ta xem ching nhu la mot thanh thép cé tiét dién ngang hinh chi nhat khong déi. Ung sudt udn thanh thép hinh chit nhat x4c dinh theo céng thie: M == 15.49) o-y ( trong dé: M - momen uén, M = Fx; W - mémen can won vdi nb va 4 la chidu rong va chiéu cao eda thanh (H.15.15b): x2 w = 78 (15.50) é 6Fx Do dé = Oe (15.51) lo do oa nbs? Momen uén Ida nhat khi x = 1, khi d6 ung sudt udn dat gia tri 6FI ign nhat: 6 —=_ (15.52) nbs? Ld xo 531 £ el) oF Hinh 15.15 Lo xo la a) Tém hinh tam gide; bj) Tuong duong nhiéu miéng thép xép chéng nhau ‘Theo céng thuc (15.51) thi ting suét phy thuge vao x. Khi thiét ké 10 xo 14 can cha y rang, tng sudt sinh ra trong 1d xo 1a khéng déi theo chiéu doc 1d xo. Dé diéu dé xdy ra khi 8 khong déi thi ta phai thay d8j nb. Tu cong thic (15.51) ta cé sy lién hé sau: Bo) _ = © const . (18.58) x a Tir cong thc (15.53) chidu réng B = nd phy thudc tuyén tinh vao x, do d6 1d xo cé dang t&m tam gidc nhu hinh 15.15a, khi 46 ting suat sinh ra trong id xo !4 khong déi véi moi x. Lo xo dang tém phang hinh tam gidéc (H.15.15a) va 1d xo 14 tuong duong (H.15.15b) ¢6 cing ting sudt va cdc dac tinh bién dang v6i hai ngoai lé sau day: - Ma s&t gitta céc 14 1d xo 1a khong ding ké - C&c 1d xo 14 chiu tac dung tai trong theo m6t huéng. Bién dang va hé s6 dé cting 1d xo xée dinh theo cdng thie: 3 = ais (16.64) 3 F_ Enbs (15.55) a> 6s 532 Chuong 15 15.7 LO XO DIA Ld xo dia la 1a mt vé hinh c6n c6 18 ¢ giita (H.15.16). Ld xo dia duge phat minh bdi J.F. Belleville vao nam 1867, do 46 né cdn duge goi la 10 xo Belleville. Ta con sit dung Id xo dé lam vong dém trong mii ghép ren dé chéng dai 6c.bj long. Hinh dang 1d xo nhu trén hinh 15.16, t} 88 cfc duémg kinh Did nim trong khodng 2:3, géc nang mat cén g = 2:6°. Dutng kinh ngodi D cia ld xo nim trong khodng- 28+300mm, chiéu day 5 = 1+20mm, chiéu cao m&t con trong f = 0,6+9mm chiu tai trong én gi tri 52.10‘ N. Bd lan dan héi tdi da 1d x0 A = 0,8f. Ld xo duge ky higu: Dxdx&xf, vi dy 70x30x3x2. Do d6 18 xo dia c6 kfch thutéc theo phuong doc truc nhé nhung cé nhiéu uu diém so v6i cfc logi 1d xo khdc khi truyén tai trong lén véi v6i 46 citing yéu cdu cao. Ld xo duge dap tir thép tém, vat li¢u ché tao lo xo dia: thép 60C2A. Ld xo gém nhiéu dia xép ching lén nhau ting di mét (m&c n6i tiép H.15.17b), nhiéu dia chdng lén nhau (mic song song (H.15.17a) ho&c hin hgp (H.15.17c). Hinh 15,16 Lé x0 dia Sd dung 1d xo dia dé ching rung, lam tdt dén dong nang va dép. Ld xo dia tg dehg rong rai trong méi ghép ren (cb tac dung nhv vong dém ching long dai Sc), co cfu cd sting, co cfu an toan, cAn.... La xo dia phan logi nhu sau: - Theo d&c tinh 1d xo: 1b x0 06 dO cing cao (75 < 0,6) va do cimg théip (0,6 < ff s 1,5) . - Theo didu kign lam vige: 10 xo chju tac dung tai trong tinh, tai _ trong dong va lap lai. Hinh 15.17 Sdp xép cdc 12 xo dia: a) Song song; 6) N6i tiép; c) Hén hop Su lién bé giita tdi trong doc tryc va bién dang x4c djnh theo cong thie: 4E6), = steel - a F-b + ? 15.56) rena a st) | ( trong d6: E - médun dan héi, E = 2,08.10°MPa; ys - hé 86 Poisson; + dy- bin dang 1d x0; K- hé #6 phy thuge vao ty 86 ¢ = Did 6 _[(c-1° =s-L|e-) 57) = ze | (18.57) Théng thutng cfc kich thudc 16 xo duge chon theo tiéu chudn, sau d6 kiém tra img sudt l6n nhat. Tuy nhién, chung t6i xin giéi thiéu trinh ty tinh toan va chon ld xo theo céc théng sé cho truéc: tdi trong jam viée F (N), chuyén vi lam viéc x (mm), duémg kinh ngoai D (mm), dudng kinh trong d (mm) va tuéi tho theo chu ky lam viéc N. Ta thiét ké theo trinh ty sau: 1- Theo tai trong xAc djnh chiéu day 18 xo: ‘ 8 = 0,0284 Fos (15.58) trong 46 Fygs 1a tai trong véi bién dang A = 0,65/. “ Néu tdi trong tuong ing vdi bién dang khéc thi ta c6 thé xc dinh Fogs theo céng thie: Foes = a (16.59) trong dé 7 1a bién dang tuong d6i vdi tai trong F. Chuong 15 2- Chon truéc cdc kich thuéc ld xo theo ty sé: ge 8=11; va Ba-18+24 trong dé D, d la dutng kinh, chon theo tiéu chudn. 3- Theo dé thj hinh 15.18, ta x4c dinh géc nang tdi han 9g, chiéu cao mat cén trong duge xdc dinh va hiéu chinh theo céng thitc: f= 0,59(D - d) 4- Xdc dinh tai trong khi bién dang dy = yf: = (fF - apf - 4) + =] (15.60) mae _Nimm? 4200 N= 10 800 — = 2.10% N= 5.10" 400[- 8 18 22 oid 400 © 400 mn Nimm? Hinh 15.18 Dé thi xée dink aoe ndng gidi han ctia 1 x0 dia dé citng cao Hinh 15.19 Biéu dé ting sudt gidi han cua lé xo dia dé citing cao khi xéc sudt khong héng R = 0,9 5- Xéc dinh sé lugng dia lo xo cAn thiét: x n= ——~— fla - 4) trong d6 y, va y, 1A cde bién dang tuong di theo tai trong ban ddu va tai trong lam viéc. 6- X4c dinh ung suat tif tai trong ban du va tai trong lam viéc: o= -rw[ 00 - asy(=1 - 1) - 2] (15.62) Ine m (15.61) trong dé: y= 5 - bién dang tuvong ai; ¢ -2 = chi 86 10 xo; m = oe 2 - bién dang ld xo dudi tac dung ciia tdi trong F Lé xo 535 Néu sé lugng 1d xo ln hon 10 thi bién dang tuong déi y, va 72 nhan thém cho uw = 1+ 0,01 va tinh ung sudt theo cdc cong thitc sau day: o yyy = ~ wee {oc -0,5y,u(S=1-1)-1] (15.63) - 1 6 = Gym = - rue [0 - 0.57.0 (=1 - 1) - 3] (15.64) 7- Theo cac gid tri ting sudt Gmin VA Omax ta xde dinh tuéi tho N cia lé xo theo dé thi hinh 15.19. 8- Xac dinh khéi lugng 10 xo: 2 _ q2ys @ = I= Fon (15.65) 4 1000 trong dé @ don vi la kg va don vi khéi lugng riéng p 1a kg/m". 2 9- Xéc dinh thé tich ld xo: V = Din (15.66) trong d6 h,, = 6+ f 1a chidu cao lb xo. Thuc hién tinh toan lé xo theo dé tin cay, tham khao tai liéu [46]. Ung dung phan mém thiét ké ld xo duge trinh bay trong tai liéu [47]. 15.9 ViDY Cam léch tam c6 dutmg kinh 100mm, chuyén dong quay véi dé léch tam ¢ = 10mm nhu hinh 15.20. Con lan duge tua sdt vao cam nhé vao 1 xo nén. Lic gitta con lan va cam thay déi tit Fix, = 100N tai vi tri thap nhat dén Fy, = 350N tai vi tri cao nhat cia can. Tinh todn thiét ké 1d xo, bo qua anh hudng cia luc quan tinh. Kiém nghiém lo xo theo dé bén moi. Giai: 1- Chon vat liéu lo xo: thép nhiéu cacbon, theo bang 15.1, @, = 1500MPa; 4, = 1400MPa; t= 400MPa; t= 900MPa. Véi tai trong thay di, [t] = 0,30, = 0,3.1500 = 450MPa 2- Chuyén vi lam viéc !0 xo x = 2e = 20mm. Hinh 15.20 536 Chuong 15 3- Chon chi a6 cia 10 x0 ¢ = Did = 6, khi d6: _4e-1 | 0615 _ 46-1 0615 _ Rofed* «464° 6 (1m 4- Duong kinh day 1d xo xde dinh theo céng thie (15.12): [EE p 2525.350.6 d=16/—™ 216 /2-""’ _ 387 16, Tel 16. 450 3 Chon d = 4mm, nhu vay gitia d va c c6 sy phi hgp. Duong kinh trung binh D = 4.6 = 24mm. 5- S6 vong lam viéc cia 1d xe theo céng thie (15.26): = 20.8.104.4 8.6°(350 - 100) Chon a = 15 vong. =148 6- Buée cia vong 1d xo khi chua chiu tai tinh theo (15.27): (1+ 1,2) 1,1.28,35 p=d te = 5 + ES = 7,08 am : 8e8 6° trong dé: 1,4, = 2o-nF, = B85 15.850 = 28,35 mm 7- Chon dang dau day 1d xo dang 4. Khi dé cdc théng sé hinh hoc 1d xo xdc dinh theo bang 15.3. a ee a ox He _ 114,2 8 Ty s6 2 2 v D 24 9- Kiém tra la xo theo hé sé an toan: = 4,76 > 3, do do can phai léng 1d xo vao li. Gié tri trung binh va cudng dé tai trong xdc dinh theo céng thitc (15.13) va (15.14): F,, = Boo Fs = 359 +100 = 225N Ld x0 537 Khi d6 bién 46 img sudt va img sudt trung binh x4c dinh theo c&c céng thdic (15.15) va (15.16): SEK eD 8.125 .1,2525 .24 t= Re Ra : _ Fk ,D c D_ 71,2525 .24 “ ad ae 43 Hé 86 an toan theo d6 ban méi duge kiém nghiém theo céng thitc Goodman: 2 ee Ba suy ra = (@ * tithe Kim tra be a8 an van theo or ban chiy: 900 1495 + G85) we — wl = 149 toy . aes Mn CAU HOI ON TAP CHUONG 15 15.1. Céng dung ld xo? 15.2. Dac diém vat ligu ché tao ld xo? . 15.3. So sénh 1d xo tiét dién tron va tiét dién chit nh4t? 5.4, Thé nao 1a 1d xo e6 4 cing khéng déi va thay 46:7? Ld xo c6 d6 cing thay déi st dyng trong trudng hgp nao? 18.5. Tai sao chi tiéu tinh 1d xo theo d§ cing va dé bén? Céc théng s6 hinh hoc nao thu duge tir tinh toan nay? 15.6. Tai sao nén sit dung 1 xo duge mai mat d4u day? 18.7. Tai sao ching ta phdi ling ld xo nén vio 18? 15.8. Khi nao kiém nghiém Id xo theo hé sf an toan? 15.9. Tai sao chiéu dai cfc 14 cia 1d xo 1d khdc nhau? 15.10. Cac céng dung 1d xo dia? Chuong 16 MOI GHEP THEN, THEN HOA Céc hy higu ky higu | Bon vj H@ 36 - dei lugng 7 I | \ a w [te 86 xét dén sy phdn bé 1ai trong khéng déu trén cac ring cia then hoa { te (te) MPa | Ung suat cat, ing suét cdt cho phép se, [o3} | MPa | Ung sudt dép va ding suat dap cho phép om: [6m) MPa | Ung suai khi tinh vé mon rang ’ mm | Chiéu rong then d mm | Oudng kinh vong chia | ds mm 7 Buéng kinh vang dinh rng (then) trén true Ds mm | Budng kink vong dinh rng (then) trén maya | dr mm | Budng kinh vong Jay rng (then) trén tryc Io, mm | Budng kinh vong day rng (then) trén mayo dm mm | Oudng kinh trung binh then hoa ' h mm__ | Chiéu cao then (then bang), chiéu cao bé mat tiép cla rang (then hoa) 4 st Ke Hé 86 tap trung ung suat dap Ke H@ $6 tdi trong dong i mm | Chiéu dai then i — -— L mm | Chiéu dai lam vige cia then m mm | Médun (461 véi then hoa sii dung rang than Khai) é Hé s6 an toan ' T ‘Nem | MOmen xodn , ! tite mm | Chiéu sau cia then trén truc va maya z { S6 rang then hoa M6i ghép then, then hoa 539 Trong qué trinh ché tao may cdc chi tiét duge ghép véi nhau, khi d6 tao nén cde méi ghép thao dugc va khong thao duge. Méi ghép khéng théo duge duge goi 1a .méi ghép khang thé tach ra néu khéng pha hiy hodc lam hong chi tiét. Cac méi ghép khéng théo duge bao gém: méi ghép dinh tén, méi ghép bang han, méi ghép bing keo dén va méi ghép bang dé doi. Méi ghép thdo duge la méi ghép khi théo dp khong lam hong chi tiét. Méi ghép thdo duge bao gm: méi ghép ren, méi ghép then, then hoa... 46.1 MOI GHEP THEN Mé6i ghép then va then hoa 1 loai ghép thao duge, st dung dé truyén chuyén déng va céng suat tit truc sang mayo cilia chi tiét quay va nguge lai. 16.1.1 Phan loai Méi ghép then bao gém then, truc va mayo chi tiét quay. Then 1a chi tiét ldap trén ranh cia chi tiét quay va truc, né can su dich chuyén ho&e quay tuong d6i hai chi tiét nay. Nho vao then ma chuyén dong va cong suat duge truyén tif chi tiét quay sang truc va nguge lai. Ngoai ra, dé tranh sy di chuyén doc truc chi tiét quay ta c6 thé ding chét. Ranh then trén truc ché tao bing phuong phdp phay (dao phay dia ho&c phay ngén), rdnh trén mayo ché tao bang phuong phap xoc hoae chudt. Cé thé chia then ra lam hai loai: Then ghép léng: then bing, then bang dan huéng va then ban nguyét, tao thanh méi ghép long. Then ghép cdng: then ma sét, then vat, then tiép tuyén hoac chét, tao thanh méi ghép cang. Uu diém méi ghép then: Két cu don gidn, gid thanh thap va thao lép dé dang. Méi ghép theo sit dung rong rai trong nganh ché tao may. Nhuge diém méi ghép then: - Lam ranh trén true va mayo cho nén lam yéu truc va mayo (vi dién tich tiét dién bi gidm va gay nén su tap trung tng suat). Truc bi gay vi tap trung tng suat tai ranh then qua én. - Khé bdo dam chi tiét may lap ghép duge chinh xdc va khong thé ding mét then ma cé thé truyén duge mémen xodn Ién. 540 Chuong 1¢ 1- Then ghép long Then bang c& tit dién 1a hinh chi nb4t (H.16.1), ty 86 chidu cao trén chiéu rong tit 1:1 (ding cho truc cé dugng kinh nhé), dén 1:2 (ding cho truc I6n). Hai déu then duge got bang (H.16.1c), got tron cd hai ddu (H.16.1b) ho&c chi mét d4u (H.16.1d). Then dugc ché tao tit thép kéo. Mat lam viéc cia then 1A hai m&t bén. Trong méi ghép then bang 6. khe hé huéng kinh. Thong thutng, chiéu sau cia ranh trén truc va ranh trén mayo bing nhau va bing nifa chidu cao then, néu mayo ché tao ti gang thi ranh trén mays cé chiéu s4u 1én hon. Théng thudng ding mt then bing, tuy nhién trong nhing két cfu chiu tdi lén, ngudi ta dimg hai hogc ba then. Hai then thudng dat léch mét g6c 186°, n€éu ba then thi dét léch mot géc 120°. Nhuge diém cia then bing 1a khé bdo ddm tinh déi ldn, do 46 han ché viéc si dung trong sdn xuat hang loat. Hink 16.1 Then bang a) Vj trt then bang; b) Then déu got tron ©) Then déu got phdng; d) Mot ddu got tron Then bang khéng thé truyén lyc theo doc truc, néu cdn truyén phai ding c4c phuong phép khac. ‘M6i ghép then, then hoa 541 Chiéu rong then duge chon bang (0,25+0,30)d, d6i véi cdc truc \én 0,2d, véi d 1a dudng kinh truc. Kich thuée mat cit ngang then tiéu chudn: 2x2, 3x3, 4x4, 5x5, 6x6, 8x7, 10x8, 12%B, 14x9, 16x10, 18x11, 20x12, 22x14, 25x14, 28x16, 32x18, 36x20, 40x22, 45x25, 50x28, 56x32, 63x32, 70x36, 80x40, 90x45, 10050. Chiéu dai then J chon theo day: 6, 8, 10, 12, 14, 18, 20, 22, 25, 28, 32, 36, 40, 45, 50, 56, 63, 70, 80, 80, 100, 110, 125, 140, 160, 180, 200. Ky higu then bang bxhxi, vi du then bang 16x10x80 6 nghia la chiéu rong 6 = 16mm, chiéu cao h = 10mm va chiéu dail = 80mm. + Lalhy CK ENS Hink 16.2 Then bing din hung a) Then bang cd dinh trén true; b) Then trugt cing chi tiét quay Then bang ddn huéng cS hinh dang nhu then bing, duge ding trong trutng hgp chi tiét may di trugt doc trye (vi dy: trong cdc hop 96). Then duge bat vit vao truc (H.16.2a). Kha nang tdi ola then bing dan huéng kém hon then hoa, do 46 hign nay it dimg. Ngoai ra dé din budng ta ding then trugt (H.16.2b), then nay trugt cing véi 542 Chudng 16 mayo va duge ding trong truéng hgp chi tiét quay cé khodng dich chuyén doc truc lén. Then bdn nguyét cing giéng nhu then bang, mat lam viéc 1a hai mat bén (H.16.3). Uu diém la 6 thé tu déng thich ung vi cdc 46 nghiéng cia ranh mayo, cach ché tao then va ranh then (su dung dao phay dia) cing don gidn. Nhuge diém la phdi phay ranh sau trén truc lam truc bi yéu nhiéu. Then ban nguyét cha yéu ding 6 cdc méi ghép chiu tai trong nho. Khi mayo ngan ding mét then, néu mayo dai ding hai then. a) b) Hinh 16.3 Then ban nguyét 2- Then ghép cang: duge vat mét mat dé c6 dé nghiéng 1:100 (H.16.4a,b), c6 kiéu cé dau (H.16.4b), c6 kiéu khong dau ma got bing hodc got tron hai dau (H.16.4a). Khac véi then ghép long, then ghép cang lam viéc 6 cdc mat trén va duéi, con 6 ma&t bén cd khe hd. Vi tao thanh méi ghép cdng nén then khéng nhing truyén duge mémen xodn, ma con c6 thé truyén duge luc doc truc. Tuy nhién, vi then ghép cing gay léch tam nhiéu, cho nén lam tang rung dong cia cdc chi tiét may duge ghép va lam cho mayc bi nghiéng. Do dé trong cdc may chinh xd4c va quay nhanh khong ding loai then nay. Uu diém eda then ghép cang 1a cé thé chiu dugc va dap. Then ghép cang chia ra cdc loai: then ma sat, then vat (khéng dau, cé dau) va then tigp tuyén. Trit then tigp tuyén, ranh then trén mayo phai cé dé déc bing dé déc cia then. Then vat (H.16.4a,b,c) c6 tiét dién hinh chi nhdt, mat lam viée cing 14 hai m&t trén va du6i. Truc va mayo déu phai lam ranh, truc Méi ghép then, then hoa 343 bi yéu nhiéu hon so véi ding then ma sat, nhung mayo lai it bi véu hon. Ranh ché tao cé cung dé nghiéng nhu then, do dé khé ché tao ranh va phai sta ra bang tay cho nén khéng thich hgp cho san xudt hang loat. Trong san xudt hién dai khéng sit dung then vat. D6 nghiéng 1:100 8 nghiéng 1:100 Wee eet Hinh 16.4 Cac logi then ghép cang a) Then vdt (tao rénh trén truc); b) Then vat 6 déu ©) Then vat (vat truc); d) Then ma sat; e) Then tiép tuyén Then ma sét (H.16.4d): mat trén va mat dudi {a mat lam viéc. Mat duéi cda then la mat tru c6 cing dusng kinh véi truc. Khi dong, then 4p chat vao bé mat truc (hai mat bén cé khe hd), lam viéc nhit 544 Chuong 16 lyc ma sat. Nhuge diém 1a mayg c6 chiéu day va lam viéc kém tin cay. Uu diém cia loai then nay Ja khéng cdn ranh trén truc nén khéng lam yéu truc, ngoai ra, c6 thé lip 6 bat ky vi tri nao trén truc véi géc xoay tiy ¥ (tuong tu méi ghép vong kep) vi khi qua tai, then c6 tac dung bdo dam an toan. Then tiép tuyn do hai then vat mgt mat tao thanh (H.16.4e). Mat lam viée 1A m&t hep, hai mat lam viée song song véi nhau. Méi ghép then tiép tuy&én khde véi cée m6i ghép then vat 1A c6 dO doi theo phuong tiép tuyén (ma khéng phai theo huéng t4m), d6 d6i nay duge tao nén bang cach déng hai then vao ranh. Néu ding mét then tiép tuy&n (1 cdp then vét) thi chi truyén duge mémen xodin mé6t chiégu. Khi truyén mémen xodn hai chiéu phai ding hai then tiép tuyén dat céch nhau duéi m6t géc 120+135°. Then tiép tuyén chiu téc dung luc nén, do dé 46 tin c&y cao hon cic loai then khic, nhung két cau phitc tap hon. Ghép then tiép tuyén dugc ding trong nganh ché tao may hang nang chiu tai trong lén. Then tiép tuyén lap trén truc c6 dudng kinh d = 60+1000mm. Chiéu rong 6 then thay déi trong khodng (0,32+0,248)d, chiéu sAu ¢ cia then thay déi trong khodng (0,066+0,115)d. . Hinh 16.5 Céc logi chét Ngoai'céc logi then ké trén dé truyén chuyén dng va cong suit ta cdn sti dung cdc chét nhu hinh 16.5b - f. Méi ghép then, then hoa 545 16.1.2 Tinh then bing va then ban nguyét Cac kich thuée then (xh), ranh... chon theo tiéu chudn phu thudc vao dudng kinh truc d cia titng loai then khac nhau. Do dé tinh méi ghép then thung tién hanh tinh todn kiém nghigm wing sudt sinh ra trén bé mat tiép xac hay tiét dién nguy hiém hodc xéc dinh chidu dai cia then khi ting sudt cho phép da chon rdi. Vat ligu then phan lén 1a thép cé gidi han bén 500:600MPa, vi dy thép CTS, CT6, C40, C50... « Hinh 16.6 So dé tinh then a) Then bing; b) Then ma sit Nghién ctu diéu ki¢n lam viéc cla then bang (H.16.6a) ta thay cdc trudng hgp héng cé thé xdy ra la dap cdc mat bén (mat lam viéc) va bi c&t (H.16.6a, mat a - a). Gid at ring 4p sudt va img sudt phan bé déu tran bé mat lam viéc cia then. . . : ar F Kiém nghiém 46 bén dAp: oj = —— = — < {oy} (16.1) ng! pi Sg adh, th, 'd. trong dé: /, - chidu dai lam viée cia then (then déu tron 1, = 1 - 6, then ddu bang J, = 1), mm; t,= 0,4h - 46 su raénh then trén mays, mm; F - lye vong, N; [og] - Ging sudt dap cho phép, MPa; T - momen xodn, Nmm. 2r Kiém nghiém 4@ bén cit: t, = = “tr . i h < [tJ (16.2) 546 Chuong 16 Thong thuéng d6i véi then bing khéng cAn kiém nghiém theo d6 bén cdt vi diéu kién nay duge théa man khi chon tiét dién then theo tiéu chuén va lay tri sé [oz] theo dung huéng dan. Tuy nhién do chiéu day then ban nguyét nhé nén can kiém tra then nay theo d6 bén cat. Tuy trj s& momen xodn da cho cé thé xée dinh duge chiéu dai then tir cng thifc (16.1). Néu chiéu dai / tinh duge lén hon chiéu dai mayg, phai tang chiéu dai mayo (trong diéu kién c6 thé) hoac tang sé then, nhung théng thudng khéng nén lay nhiéu hon hai then. Tinh méi ghép then ban nguyét cing nhu trén, theo cdc céng thie (16.1) va (16.2): 0, = 22 =F <[6,) 16.3) tgdl tol Dé kiém nghiém then vat ta gid st ring ting sudt dap theo chiéu réng tigp xuc phan bé theo hinh tam gidc (H.16.6b). Trong trugng hgp nay momen truyén T cia mays la téng cia mémen do lye phép tuyén F, gitta mayo va then, mémen luc ma sat f F, giita maygd va then va mémen f ’F, giita mayo va truc véi f lA hé sé ma sAt gida then vA mayo, f’ 1a hé s6 ma sdt giifa truc vA mayo. Gid sit ring c4nh tay don cua luc f F, bing b4n kinh truc va f’ = f (thuc té f’ = 1,3f). Khi d6: Fb 6 6T b+ 6fd Vi tg sudt dap phan bd theo quy ludt tam gidc, cho nén kiém nghiém bén d6 bén dap theo céng thitc: woe. wer 7 Dbl 1bb + 6fa) Déi véi then lam bang thép C45 lap trén truc hép gidm téc, c6 thé ldy [04] = 50+70MPa - néu hop gidm téc lam viéc lién tuc, hét kha - nding tdi; [04] = 130+180MPa - néu hop gidm tée lam viée véi téc- 46 trung binh; truing hgp mayo lam bing gang va mdi ghép chiy tai trong khéng thay déi: {o,] = 70+100MPa. T= +f Fd, tiday F,= (16.4) s [94] * (16.5) Méi ghép then, then hoa 547 Do chiéu day then ban nguyét nhé nén can kiém tra theo dé bén cdt. Tri sé img sudt cdt cho phép (t,} déi véi thép va gang co thé lay nhu sau: Khi chiu tai trong tinh {t-] = 120MPa Khi chiu tai trong va dap nhe = [1] = 90MPa Khi chju tai trong va dap manh [t,] = 50MPa. 16.1.3 Trinh ty tinh todn kiém nghiém méi ghép then Cac théng s6 cho truéc: 1- Mémen xoain 2- Dutng kinh tryc d va chiéu dai mayo Ino 3- Diéu kign lam viée. Trinh tu tinh todn: 1- Chon dang méi ghép then phu thuéc vao dang may, két cfu chi tiét ghép, sé vong quay, dai lugng va dac tinh tai trong. 2- Biét duong kinh truc d, theo tiéu chudn chon kich thuée then bxh. 3- Phu thuéc vao chiéu dai mayo ta chon chiéu dai then / tir day tiéu chudn. Nén chon J < 1,5d, nhung nhé hon chiéu dai mayo khodng 5+10mm. 4- Kiém tra dé bén dap va dé bén cdt, néu gi tri ing sudt tinh to4n én hon gia tri cho phép 5% thi ta tang chiéu dai mayg hoac sit dung hai then. Déi vdi then bing thi hai then ldp léch nhau mét géc 180°, then b4n nguyét cing day theo chiéu dai maya. 16.2 MOt GHEP THEN HOA 16.2.1 Gidi thiéu M6i ghép then hoa la ghép mayo vao truc nhd cdc rang cia truc léng vao cAc ranh da duge ché tao sin trén mayo (H.16.7). Logi méi ghép then hoa rang chit nh&t, c6 thé coi nhu méi ghép nhidu then, cdc then lam lién véi truc. 548 Chuong 16 Then hoa duge ky higu zxdxD, vi du 6x23x26 cé nghia la sé rang z = 6, dung kinh vong trong d = 23 va dutng kinh vong ngoai D = 26. So vi méi ghép then, méi ghép then hoa cé nhitng uu diém sau day: - Dam bdo méi ghép duge ding tam va dé dich chuyén chi tiét may trén truc. - Kha nang chiu tdi lén hon so véi méi ghép then cing kich thudc, do dién tich bé mat lam viéc lén hon va tai trong phan bé déu hon trén bé mat cia rang. - Bd bén mdi cao hon, chiu va dap va tdi trong dong tét hon. Tuy nhién ghép then hoa cé nhing nhuge diém sau: ~ C6 tap trung ting sudt 4 ranh then, tuy it hon so véi ghép then. - Tai trong phan bé giita cdc then khéng déu nhau. - Can cé nhdng dung cu va thiét bi chuyan mon dé ché tao va Hinh 16.8 Rang chit nhat Ghép bang then hoa cé thé chia ra lam hai loai: ghép cb dinh trong d6 mayo duge cé dinh trén truc (khéng thé trugt doc truc) va ghép di déng, mayo cé thé di trust doc truc. MGi ghép then, then hoa 549 Trong trugng hop ghép di d6ng, truc c6 dang hinh tru; con trutng hgp ghép cé dinh, truc c6 thé ché tao hinh tru hodc hinh cén. Then hoa hinh cén lam cho mayo khit vao truc, lam viéc tét ngay cé khi chiu tdi trong thay déi. Méi ghép nay chi yéu duoc ding trong 6 t6, may kéo... OG day ching ta chi nghién ctu méi ghép then hoa hinh tru. Hinh 16.9 Rang than khai Hinh 16.10 Rang tam gidc Dang rang trong méi ghép then hoa cé thé 1a rang chit nhat (H.16.8), rang than kha: (H.16.9) hodc rang tam gidc (H.16.10). Hién nay then hoa ring chit nhat dugc ding nhidu hon cd. Kich thuéc cia then hoa duge chon trong [44]. C6 ba phuong phap dé dinh tam mdi ghép then hoa; - Theo canh bén (H.16.8c; 16.9) - Theo dung kinh ngoai (H.16.8a) + Theo duéng kinh trong (H.16.8b) Dinh tam theo canh bén khéng bdo ddm duge chinh xac d6 déng tam gitfa mayo va truc, nhung tai trong phan bé déu trén cdc rang. Vi vay kiéu [Ap nay ding cho c&c méi ghép chiu mémen xodn Ién nhung khéng yéu céu cao vé dé déng tam. Trong nhing két cau yéu cau a6 déng tam cao, ding kiéu ldp theo duéng kinh ngodi-khi 18 mayo khéng nhiét luyén hode dé rén khong Idn, 06 thé trudt dugc. Néu 16 mayo hiét luyén duge thi ding kiéu ldp theo duong kinh trong. LAp theo dudng kinh trong cé thé dat duge 46 déng t4m cao hon (do gia céng truc dé hon). 550 Chuoag 16 Then hoa rang than khai ¢6 nhiéu uu diém so v6i then hoa rang cha nhat: - Dé bén mdi cao hon do chan rang day hon va khong cé géc lugn thay déi dét ng6t, vi vay tmg sudt tap trung khéng ién lam. - Cac phan ti cia méi ghép duge ché tao bing cdc phuong phap hoan thién hon, bdo dam d6 chinh xdc gan bing d6 chinh xdc banh rang. - Dat duge d6 déng tam cao hon. - Gid thanh ré hon vi duge cdt bing dung cu don gian (nhu dao phay vit), gidm bét sé loai dao phay (véi m6t dao phay cé thé ché tao dugc nhiéu truc then hoa cing médun nhung duéng kinh va sé rang khée nhav).... Then hoa rang tam gidc (H.16.10) sit dung trong cdc méi ghép 6 dinh, khi truyén mémen khéng lén. Dinh tam trong méi ghép nay chi theo canh bén. 16.2.2 Tinh then hoa Céc tiéu chudn chi yéu | dénh gid kha nang lam viéc cia méi ghép then hoa 1a dd bén dap va do mén hai bé mat dich chuyén tuong déi nhau.... Dé tranh dap, c6 thé tinh todn quy uéc theo diéu kién tng suat dap trung binh o¢ trén bé mat lam viéc cia then hoa khéng vugt qua tri sé cho phép: Hinh 16,11 __2r 84 = Fae {s4] (16.6) trong d6: T - momen truyén qua méi ghép, N.mm; 1 - chiéu dai méi ghép, mm, z - 86 rang d,, - dudng kinh trung binh cda then hoa, mm (H.16.11) Y - hé sd xét dén sy phan bé khong déu tai trong trén cdc rang (then), y = 0,720.8; Loy ]~- ting suét dap cho phép, MPa 4 - chidu cao bé mat tip xtic cua rang (then), mm. M6i ghép then, then hoa 551 Ung sudt dap cho phép xéc djnh theo céng thife: (o,] = 8K jk, trong d6: 6. - giéi han chdy; K, - hé sé t4p trung tg sudt dap K, - h@ s6 tai trong dong K, = 22,5 8 = 1,25+1,4 - hé 6 an toan, gid tri nhé déi vi thép khéng t6i hoac cede m6i ghép khéng quan trong; gid tri lén d6i vdi thép t6i va méi ghép quan trong. Gid tri umg suat dap cho phép [o,,] c6 thé tra theo bang 16.1. Bang 16.1 Trj 36 ing sudt dép cho phép [oq] cla then hoa Ung suit dép cho phép [04], MPa idu kign sit dyng Bé mat then hoa Khéng c6 nhigt luyén Nang (c6 va 6p) ¢ 40 +70 Trung binh 100 + 140 Nhe 120 + 200 Nang (c6 va dap) Ghép di d6ng | Trung binh Nhe - Déi véi ring chi nhat (H.16.8); A = Pe dy = Bid trong 46 f 1 canh vat dinh ring. - Déi voi rang than khai (H.16.9): h = 0,8m; d»= mz D-d, 2 - Boi véi ring tam gidc (H.16.10); h = Dé han ché mon, cdn bdo dam diéu kién: . ~ 27 Om ~ Ghz <{o_] (16.7) a trong 46 [o,.] la ding su cho phép khi tinh vé mon rang then hoa, cho trong cdc tai liéu tinh todn then hoa. 52 Chuang 16 Vi nhitng kich thuée then hoa da duoc tiéu chudn héa va chon theo duding kinh cia truc, cho nén tinh then hoa thutng la dinh chiéu dai tinh todn / cia rang hoac kiém nghiém tng suat trén bé mat lam viéc theo cdc céng thife trén. Hién nay ngudi ta bat d4u sit dung méi ghép then hoa bang bi (1.16.12). M6i ghép nay ddi héi luc rat nhé dé dich chuyén mayo. Tuy nhién két cau phic tap va gid thanh cao nén hién tai chi han ché st dung trong cic thiét bi dac biét. [REE hdd Se PAL LEE Hinh 16.12 M6i ghép then hoa bi 16.3 GHEP BANG TRUC BINH HINH Ghép bdng truc dinh hinh la ghép mayo véi truc cé tiét dién khéng tron (H.16.13), bé mat cda truc c6 thé la mat tru hodc mat con. Khi khéng cho phép c6 khe ho va cdn tang d6 tin cay ngudi ta ding méi ghép bang truc c6 mat cén khéng tron. Truc cé6 mat cén c6 thé truyén duge cd mémen xodn ldn lye doc truc. Truc dinh hinh va 16 dinh hinh cia mayo thudng dugc gia cong bang phuong phdp chép dang. Uu diém cia ghép truc dinh hinh la khéng cé tap trung tng sudt va dam bdo do déng tam cao. Nhuge diém 1a lye sinh ra trén bé mat tiép xtc I6n, cdn cd thiét bj ché tao va khé thay thé khi sta chita. Do ung suat dap sinh ra trén bé mat lam viéc lén hon so véi then hoa cho nén kha nang tai cia true dinh hinh thap hon. Vi vay hién nay con it ding loai ghép nay. Méi ghép then, then hoa 563 Hinh 16.13 16.4 ViDU Vi dy 16.1 Chon then bing va kiém tra bén theo theo diéu kién: duong kinh truc d = 45mm, chiéu rong mayo 85mm, truyén mémen xoin T; = 181264,3Nmm (H.10.20), vat liéu truc: thép 35, vat liéu mayo 40Cr. : 1- Truc c6 mét then, voi dugng kinh d = 45mm, ta chon then 6 chiéu rong b = 14mm; chiéu cao h = 9mm; chiéu s4u ranh then trén truc t = 5,5mm; chiéu s4u ranh then trén mayd t; = 3,8mm. Vat liéu then ta chon la thép 45. . 2- Chidu dail cia then / = 85-15 = 70 mm. 3- Kiém tra d6 bén dap theo céng thie (16.1) (2, = 1 - b = 70 - 14 = 56; kh = 9mm; tz = 0,4h = 3,6mm): og = oT = 2:181264,73 _ 35 96 MPa <[o4|=150 MPa Giai: Kiém tra then theo do bén ct (cong thite 16.2): F _2T _ 2.181264,73 = 2. fe 9,25 = 80 MP ei 14.50.56 9,25 MPa <[t,]= a Vi du 16.2 Chon theo tiéu chudn then hoa cia khéi banh rang cia hop tdéc dé may tién (H.16.14) va kiém tra ching theo dé bén khi cdc diéu kién sau day: mdmen truyén T = 120Nm, dutng kinh truc D = 30mm, chiéu réng khéi banh rang ! = 50mm, vat liéu truc: thép 45, khdi banh rang: thép 45Cr, then hoa dugc nhiét luyén, khéi banh rang duge tat mé khi khéng,chiu tai trong. 554 Chung 16 Hinh 16.14 Giai: Tuong tg véi diéu kign da cho ta chgn then hoa 6x26x30 véi sé then z = 6, dutng kinh trong d = 26mm, dutng kfnh ngoai D = 30mm. Kiém tra theo 4 bén dap theo (16.6): o, = stog) 2r d,thz? trong d6: d,,= 0,5 (D + d} = 0,5 (30 + 26) = 28 mm h = 0,5 (D - d) - 2f = 0,5 (80 — 26) - 2.0,3 = 1,4 mm trong khi truyén déng tham gia khodng 75% sé then, tifc la y = 0,75. Sau khi thé vao céng thitc(16.6)cdc gid tri nhan dugc, ta c6: —-2:120000 _ < 97, 4MPa <[o,1= 30 MPa Sa = 1,4.6.0,75 28.5 CAu HO! ON TAP CHUONG 16 16.1. Uu nhuge diém méi ghép then? Uu nhugc diém va pham vi sif dung cde loai then then? 16.2, Trinh tu tinh todn kiém nghiém méi ghép then? Giai thich tai sao tinh todn kiém nghiém méi ghép then theo dd bén dap? 16.8."Tai sao then bén nguyét efin phdi kiém nghiém theo do bén cit, cdn then bang thi khéng edn? 16.4. Phan loai then hoa theo céc d&u higu nao? 16.5. Khi nao can phai sit dumg dinh tam then chit nhat theo dutng kinh ngoai? 16.6. Uu diém cia méi ghép then hoa than khai? Chuong 17 MOI GHEP REN Cée ky higu ky higu H8 86 - dai lugng (1) (3) a Géc tiét dign ren Géc nang ren Goc ma sat ren Higu suat He 86 ngoai tye (tai trong) Hé 86 xét dén Anh hudng cila kich thudc buléng dén dé bén mdi Ung suat cat va ung suat cat cho phep Gidi han mai kéo cita vat ligu buldng Bién d6 ang suat Gidi han bén cia vat ligu buléng Dg mém buldng va tim ghép Ung suai dap va ung suat dap cho phép Ung sudt kéo va ting su&t kéo cho phép Ung sufi trung binh Ung sudt tung dung Ung suat xiét ban d&u va Ung sudt xiét cho phép 9 lech tam Bung kinh ngoai cua ren, dai Sc Dudng kinh 18 lip buléng ho&e dudng kinh than buldng véi moi ghép khéng cd khe hd ®udng kinh trong ca ren, dai Sc ©uang kinh trung binh buléng Dung kinh trung binh tinh momen ma sat trén dai Ge 556 Chuong 17 Médun dan héi vat ligu ché tao buléng Médun dan h6i vat ligu ché tao tim ghép Hé 86 ma st gia dai 6c va chi tit ghép F Ngoai Ic tac dung méi ghép ren t H@ 86 ma sat tuong duong Fy Téng lye tac dung 18n buléng Téng Ic téc dyng len chi tiét may ghép Lye vong trén ren ° Chiéu cao fam vigc cia ren H mam Chiéu cao dai 6c hodc chiéu sau vit bat vao chi tiét se ee ‘ H@ 86 tap trung Ung suat 4 chan ren HG sO phan bé tai trong khong déu glia cac vong ren Téng momen tac dung én buléng MPa | ‘Téng mémen tac dung lén chi tist may ghép P mm | Buéc ren Buéc dudng xodn bc Pr mm Chidu day tim ghép Hé s6 an toan theo do bén mdi, hé s6 an toan cho phép [ates |__| Hannon aft an wn bo a | [tom [Meonennesateenantveetés A a A Cr N a Cs Lye xiét doe truc Mémen can uén S6 buldng trong méi ghép SS [es | ostenarenntnange Sd Méi ghép ren 557 17.1 KHAI NIEM CHUNG 17.1.1 Dinh nghia Ghép bing ren 1a Joai ghép c6 thé thao duge. Cac chi tiét may duge ghép lai véi nhau nhé cdc chi tiét méy o6 ren nhu: buléng va dai &e, vit... Tay thudc vao vit xiét ta cé: mdi ghép buléng (H.17.1a), mdi ghép bang vit (H.17.1b) va méi ghép bang vit cy (H.17.1c). Hinh 17.1 Cac dang méi ghép ren a) Méi ghép buléng; b} Méi ghép bang vit; ©) Moi ghép bang vit cdly Ren duoc tao thanh trén cg sé dudng xo4n 6c tru (hoac cén). Cho mt hinh phang, quét theo dung xodn dc va luén nim trong mat phang qua truc OO (H.17.2), hinh phang sé quét thanh mi ren. Hinh phang cé thé la tam gidc, hinh vudng, hinh thang, hinh ban nguyét... sé tao nén ren tam gidc, ren vudng, ren hinh thang, ren ban nguyét (thudng goi 1a ren tron)... Ny i Hinh 17.2 -Céc thong s6 hinh hoc méi ghép ren 558 Chutong 17 Ghép bing ren dugc dung rat nhiéu trong nganh ché tao may. Cac chi tit may cé ren chiém trén 60% téng sé chi tiét trong cdc may hién dai, bao gém: cac chi tiét méi ghép ren (buléng, dai 6c, vit...), da sé cdc chi tiét than may cdn xiét bing vit, cdc truc cé ren dé cd dinh va diéw chinh & hodc chi tiét quay... Méi ghép ren con duge ding nhiéu trong céc cdn truc va cdc két cfu thép ding trong viée xdy dung, vi nhd ching ma két cdu duge ché tao va lap rap dé dang. Vit xiét thugc vao loai chi tiét c6 img sudt cao, cé nhiéu truéng hgp héng héc may fién quan dén cde chi tiét méi ghép ren quan trong. DE dam bdo d6 tin cy thich hgp ta cin phai kiém tra luc xiét ban dau va ding céc phuong phap phong ling dai &c. Méi ghép ren duge sit dung nhiéu vi cé nhitng uu diém: - Cau tao don gidn - C6 thé tao luc doc truc lén - C6 thé c& dinh cdc chi tiét ghép ¢ bat ky vi tri nao nhd kha nang tu ham - Dé théo lap ~ Gid thanh tuong déi thdp do duge tiéu chudn hoa va duge ché tao bing cdc phuong phap cé nang sudt cao. Nhuge diém chi yéu cia méi ghép ren Ja c6 tép trung tng sudt tai chan ren, do dé lam gidm d6 bén méi cia mdi ghép. 12.1.2 Phan loai va cdc thang s6 ren Néu duéng xodin dc nim trén mat co sd la mat tru, ta c6 ren hinh tru, n€éu dudng xodn dc nim trén m&t cén, ta c6 ren hinh cén. Ren hinh try duge ding phé bién hon ca. Ren hinh cén thutng chi ding dé ghép kin cée Sng, c&c binh dau, nuit dau... . Theo chiéu cda dudng xoin 6c, ren dugc chia ra: ren phdi va ren trai. Ren phdi c6 dutng xodn &c di lén vé phia phai, cdn ren trdi c6 dugng xodn 6c di lén vé phia tréi. Theo sé ddu méi dudng xodn Sc, cé cdc loai ren mt mdi, ren hai méi, ba mi... Ren mét méi duge ding nhiéu hon cd. Tat cA cdc ren ding trong ldp ghép Ja ren mot mdi. Trong co cfu vit ngudi ta stt dung ren nhiéu méi. M6i ghép ren 559 I- Cée thong sé hinh hoe Ren (hinh try) duge dac trung bdi cdc théng sé hinh hoc chi yéu sau day (H.17.2): . d - dying kinh ngoai cia ren, la dutng kinh hinh try bao dinh ren ngoai (bul6éng, vit) duéng kinh nay 1a dudng kinh danh nghia cia ren. Déi vi dai 6c dutmg kinh ngoai la D. dy - dudng kinh trong cda ren, Ja dudng kinh hinh try bao dinh ren trong. Déi véi dai dc 1a Dy. . dy - dutng kinh trung binh, la dudng kinh hinh tru phan doi tiét dign ren, trén 46 chiéu rong ren bing chiéu rng ranh. Déi véi cdc ren tam gidc cb duémg kinh trong va duéng kinh ngoai cach déu dinh tam giée cia ren va rénh ren, va d6i v6i ren vuéng: dz = (d+ di/2 h - chidu cao tiét dign lam vige cdia ren. P - buéc ren, 1a khodng cach gif hai m&t song song cia hai ren ké nhau, do theo phuong doc truc buléng hay vit. P, - bub dutmng xokn 6c, déi vei ren mdt méi p, = p, adi voi ren c6 2, mOi: p,= 2: a - goc tit dién ren (géc 6 dinh) y - géc nfng ren (tham khdo chuong Tryc vit), 1a géc hgp bdi tiép tuyén cia dung xodin 6c (trén hinh try trung binh) véi mat phdng vudng géc vdi truc cla ren: tey = p,/nde a7 Cc théng sé hinh hoc va dung sai kich thuéc cia phdn Ién cdc loai ren d& duge tiéu chudn héa. 2- Cée dang ren chil y€u theo cong dung va theo hinh dang tiét dién, c6 thé phan loai nhu sau: Ren ghép chat: dung dé ghép chat cdc chi tiét may lai véi nhau. Ren ghép chat gém cdc loai ren: ren hé mét (H.17.3a), ren 6ng (H.17.3d), ren tron, ren vit gé. Ren ghép chat kin: ngoai chitc nang ghép chat cdc chi tiét cdn ding dé git? khéng cho chat léng chay qua (ren néi dugng éng va phu ting néi 6ng). Ren cé dang tam giéc nhung khong c6 khe hd huéng tam va dinh duge bo tron. 560 Chuong 17 UGC RAREW WSS NS Rese a) b) Ci [REIN SN PN Za N Y La AJ WW A A) NANA RSA TK | gee Zr PAS N H=4,588p; h=0,75p H=0,960p; h=0,640p; 9=1:16 h,=0,868p; i=0,419p; 1=0,124p ce) d) Hinh 17.3 Cae dang ren chi yu Ren cda eo cfu vit: ding dé truyén chuyén déng hodc dé diéu chinh. Ren cia co cdu vit c6 c&c loai: ren vudng, ren hinh thang cén (H.17.3b), ren hinh rang cua (hodc hinh thang khong can) (H.17.3c). C&ch ph&n loai nay khéng duge chat ché ldm, ma chi co tinh chat tuong déi, vi trong thyc té cé nhig trugng hgp ding ren tam gide buée nhé trong cac co cfu vit cla khi cy do chinh xdc, va nguge lai, ding ren hinh thang dé ghép chat. Déi véi ren ghép chat, yéu edu chd yéu 1a phai c6 dé bén cao, ma st dé git cho méi ghép khéng ty thdo léng. Trong khi d6, ren co cAu vit cdn phai cé hfe ma st nhé dé tang hiéu sudt va gidm mon. Dé bén trong nhiéu truéng hgp khéng phdi 1a diéu kién chi yéu dé xae dinh kich thuéc cip khép vit. M6i ghép ren 561 Ngudi ta tinh d6 bén cat ren theo tit dién c-e (ho&c a-b H.17.4). DGi véi ren tam gidc c-e (hodc a-b) bang 0,85p, ddi véi ren thang can 0,65p, ren vudng 0,5p. Do dé khi cing mét budc ren thi ren tam gidc bén gan g&p déi ren hinh vudng. Vi vay ren tam gidc 1a loai ren cha yéu ding dé ghép chat, cdn ren vuéng ho&c ren hinh thang duge ding trong cdc co cAu vit. Trong tinh todn ren ghép chit ta tinh theo ren tam gide, cdn d6i véi ren co céu vit ta tinh theo ren vuéng. Hinh 17.4 So dé tinh ton ren theo dé bén Bang 17.1 Céc ren tiéu chudn chi yéu Ren hé met 1 +600 02+6 Ren hinh thang mot méi 8 +640 1,5 +48 Ren a3 5,6 + 640 2+48 Ren d8 tng bén 80 + 2000 5+40 Ren c6n hé mét 8+56 142 Ren con 6ng 7,72 + 163,83 28 + 11 vdng tran chiéu dai 25.4 mm Ren tron 8+ 185 1.54 + 6,35 Tuy thugc vao géc tiét dién ren phan ra: Ren hé mét cé tiét dign 1a tam gide déu, géc ¢ dinh a = 60°. Dé dé gia cong ciing nhu dé gidm bét tap trung ing sudt & chan ren va dap xéc dinh ren, dinh ren va chan duge hét bling hodc tao géc luon va bo tron nhu hinh 17.3a. Ban kinh bo tron chin ren r = H/6 = 0,144p. Theo tiéu chudn quéc té ISO thi ban kinh géc lugn déi véi ren nganh hang khéng va vii tru r = (0,15+0,18)p. Chiéu cao ren H tam gidéc ban dau: H = 2 cotga0° 0,866p 562 Chuong 17 Chiéu cao lam viéc cia ren A: h=H - —- — = 0,625H ~ 0,541p 17.2) ‘Budng kinh , (mm) Bude nhd Budng kin d, (mm) HAA 2 18°: 20; 22" | 2.5 | 2: 1.5: 4 1.4" 24 2:48: 1.6; 1.8" 25" 2:15: (4) 2 (26)"" 15 22° ar" 2:15: 130.75 25 (28) 3 30 35° (2 4 3a a5" 36 438)" 39° 40° 42; 45° 48 1" 50" 12 52" 14 s 15 56 16 58" 17 60" Chu 9: duang kinh ren khéng cé du * thude day uu tien I, 06 mét déu * thuéc uu tién 2 vd c6 hai déu ** thuéc uu tién 3. Cac bude ren trong ngodc don () khi that cdn thiét mdi sit dung. Ren hé mét duge chia ra lam hai loai: ren hé mét buéc lon va ren hé mét bude nhé, cdc kich thuée dé duge tiéu chudn héa. Ky hiéu cia ren hé mét buéc Ién la M, ti€p sau tri sé dudng kinh vong ngoai d (vi du M14), con déi véi ren bude nhé thi ta thém bude ren p (vi du ren bude nhé hé mét, dutng kinh 14mm, bude ren 0,75 — M14 x 0,75). Doi vii ren buéc nhé vi gidm bude ren nén chiéu sau ranh ren va g6c nang cia MGéi ghép ren 563 ren cing gidm bét (xem céng thite 17.1), do d6 khi cing dutng kinh ngoai, dutng kinh trong d, cia ren buéc nhé lén hon so véi dutng kinh trong cia bude ren l6n, do a6 d6 bén cia than buldng (vit) cing tang len. Géc nang y gidm sé lam tang kha nang ty ham cia ren. Nh cac wu diém ké trén, ren budéc nhé duge ding rong rai trong cdc chi tiét may chiu tai trong va dap cdc chi tiét may nhé hoae c6 vd méng (trong may bay, may chinh x4c, may v6 tuyén dién...). Tuy nhién d6i véi nganh ché tao may, ren buéc lén vAn duge ding chi yéu trong ldp ghép vi do bén cia ren it chju anh huéng céa nhéng sai sét do ché tao gay nén va lau héng vi mdn hon ren buée nhd. Ren hé Anh cé tiét dién hinh tam gide can, géc ¢ dinh a = 55°. Duting kinh duge do bing hé don vi Anh (linch, = 25,4mm), bude ren duge dic trung béi sé ren trén chiéu dai linch. Ren Sng ding dé ghép kin cdc 6ng véi dung kinh 1/16” dén 6’ (1,5875+152,4mm). Ren éng la ren hé Anb c6 buéc nhé, o6 bién dang duge bo tron va khéng cé khe hé theo dinh va déy dé tang dé kin khit. Kich thuéc chd yéu cia ren nay 1a dudng kinh tréng cilia ong. Ren trén duge ding cha yéu trong cac buléng, vit chiu tai trong va dap lén hodc trong cdc chi tiét may. lam viéc trong méi trudng ban va cdn thigt phdi néi, théo luén (vdi ctu héa, méc néi toa tau...). Rett tron duge ding trong cdc chi tiét may c6 vé méng (chuéi dén...) hoc trong cic vat phdm duc bang gang hodc chat déo. Bién dang ren tron la cée cung trdn duge néi véi nhau bing céc doan thang ngdn, géc 6 dinh 30°. Do ban kinh cung trdn i6n nén cé it su tap trung Ung sudt. Ren vuéng cé tiét dién 1a hinh vudng, o = 0, nén hiéu sudt cao. Trude day loai ren nay duge ding nhiéu trong c4c co cfu vit, nhung hién nay {t dang va duge thay thé bing ren hinh thang vi khé ché tao, d6 bén khong cao, khé khdc phuc khe hé doc truc sinh ra de mon. Ren hinh thang cAn cé tiét dién nhu hinh 17.3b, ¢6 dé bén cao hon ren vudng. Ren nay cé hiéu sudt cao hon ren tam gidc, thuan tién ché tao va cé dé bén cao hon ren hinh vuéng. Ren hinh thang cn cé 564 Chuong 17 géc & dinh a = 30°, chiéu cao lam viée h = 0,5p, khe hd huéng tam 0,15:1mm phy thugc vao duing kinh ren. Ren hinh thang cn tiéu chudn héa c6 dutng kinh d; = 8:640mm, c6 thé sit dung véi ren buéc l6n, trung binh va nhé. Ren hinh thang cAn duge ding trong truyén dong chiu tdi theo hai chidu. Ren dé (ren hinh thang khéng can nhu hinh 17.3) duge ding trong truyén déng chiu tai m6t chidu (trong kich vit, may ép...). Dé tang higu sudt (lam gidm tén that vé ma sdt) va dé ché tao thi mat chiu luc (mat lam viéc) c6 géc nghiéng nhé (khodng 3°). Géc lugn ch&n ren cia vit duge tang lén dé gidm sy t4p trung ting suét. Chiéu cao lam viéc h = 0,75p. Ren dé tang bén c6é géc nghiéng mat khéng lam viéc 45° lam gidm sy tAp trung ding sudt va do bén méi tang lén 1,5 lan. . Ren cén dam bdo 46 khong thém thdu va khéng can ding thém vong dém kin. Chung duge sit dung dé néi cc dudng ong, nit vit, nut théo dau... D§ khéng thém thau dat dugc bing c4ch ép sét cdc bién dang theo dinh. Xiét ren cén c6 thé ba trir dg mon va tao dé déi cin thiét. Theo d6 cin ta phan biét ren cdn ¢6 ba dang véi dé cén 1:16: - Ren mét véi géc & dinh 60° - Ren dng véi géc 6 dinh 55” - Ren hé Anh véi géc 6 dinh 60°. Ren vit bit g3 hode ghép céc vat ligu c6 d@ bén thap, cé tiét dién tam giéc, chiéu réng ranb lén hon nhiéu so vdi chiéu day ren, dé dam bdo d6 bén déu (vé c&t) cdia ren vit thép va ren cda vat liéu duge bit vit. . Ren vit duge vin vio eée chi tit o6 a6 bén thiip 06 bién dang tam gidc, chiéu day ren theo dung kinh trung binh nhé hon nita buée ren mét céch ding ké dé dam bdo dé bén déu véi chi tiét ma n6 van vao. Cap chinh xéc dudng kinh ren cé khe hé: vit (buéng) c6 c&p chin x4c 3+9 va dai dc 4+8, Tuong tng véi mién dung sai 46i véi vit (buldng) h, g, £, e, d va d6i véi dai dc H, G, F, E. Méi ghép ren 565 Mién dung sai dé nghj cho méi ghép ren cho trong bang sau: Dung sai buléng Dung sai dai Se * Mién dung sai nén sit dung 17.1.3 Cade chi tiét may ding trong méi ghép ren Cae chi tiét stt dung trong méi ghép ren: buléng, vit, vit cAy, dai dc, vong dém... 1- Buléng, vit va vit cdy Vit xiét phy thudc vao méi ghép ren c6 thé phan loai: - Vit xié€ voi mi 6 mét ddu va dai dc van vao déu cdn lai goi la buléng (H.17.1a). - Vit xiét véi mi 4 mét ddu va ddu cdn lai van vao chi tiét ghép goi la vit (H.17.1b). - Vit xiét khéng cé mi va mét ddu van vao chi tiét ghép va dai &c xi&t vao dau cdn lai goi 1a vit cy (H.17.1c). a- Buléng Buléng (H.17.5) 1A mét thanh hinh try trdn c6 ren dé van dai &c, ddu buléng cé hinh vuéng, s4u canh ho&e céc hinh khac. Cho buléng vao trong 16 cla céc tim ghép réi xiét chat dai 6c, ta cé méi ghép bing buléng. Buldng (va dai 6c) duge ding dé ghép cdc chi tiét may: - C6 chidu day khéng Ién lim. - Lam bang vat liéu c6 dé bén th&p, néu lam ren trén chi tiét ghép, ren khéng du bén. - Gan thao lap luén. Theo phuong phdp va d6 chinh xdc ché tao, c6 ba loai bulong: thé, nia tinh va tinh. Buldng thé duge ché tao tit thép tron, ddu duge dap ngudi, dap néng hoac rén. Ren duge tién hodc cain lan. Buléng thé kém chinh xac nén thudng chi ding trong cdc méi ghép khong quan trong hoc trong cdc két cfu bing gé. 566 Chuong 17 Hinh 17.5 Than buléng va vit Buléng niya tinh dugc ché tao theo phuong phap tuong ty nhu déi véi buléng thé, ngoai ra cé gia cong thém mat tya cia dau buléng va cdc mat mit cia buléng. Buléng tinh duge che tao tit thép sdu canh, tat cA cdc phan déu duge gia céng co khi. Cé hai loai buléng tinh: loai théng thudng, lap vao 16 c6 khe hé va loai l4p vao 16 khéng co khe hé, dung kinh phan cé ren nhé hon duéng kinh phan khéng cé ren (H.17.5). Cé nhiéu kiéu ddu buléng, nhung ddu cé sdu canh ia thuong ding hon ca (H.17.6). Ché néi gitta mat tua cia ddu véi than buléng phai cé géc lugn dé gidm tap trung tng suat. Dudng kinh phan khéng cé ren cia than buléng ly bang duong kinh ngoai d cia ren. Dé tang dé bén cia buléng chiu tai trong thay déi theo chiéu truc buléng, dugng kinh phan khéng cé ren nén lay nhé bét (H.17.5b,d). Mat cudi cia buléng cé thé 1A mat phdng, mat con, chém cau ho&c mat tru tron, ding nhiéu hon cd 1a mat cudi hinh cén, con mat cudi phdng dé lam héng ren, m&t cuédi hinh chém cdu khé ché tao m&t cuéi hinh tru tron duge dung trong méi ghép khéng cé khe hé, khi thao buléng cé thé déng trén mat cudi. Chiéu dai cia buléng duge lay theo két c&u méi ghép. b- Vit khdc véi buléng 6 ché 1a d4u cé6 ren khong van vao dai dc ma van truc tiép vao 18 ren cia chi tiét may duge ghép (H.17.1b). Vit duge ding trong trudng hgp mi ghép khéng cé ché dé chifa dai oc, cén gidm khéi lugng méi ghép (nhung chi tiét may duge ghép can c6 da chiéu day dé 1am 16 ren), 46 bén chi tiét ghép tuong d6i, ho&c mot trong cdc chi tiét may duge ghép khdé day. Dau vit cé rét nhiéu kiéu: hinh vu6ng, s4u canh (nhu buléng) hoac cé ranh dé van vit (H.17.6)... Méi ghép ren 567 be orig ‘ 08d Hinh 17.6 Dau buléng, vit e- Vit cdy la mét thanh trdn hai dau cé ren (H.17.1¢), mot dau van vao 16 ren cia mét trong cdc chi tiét may duge ghép, d4u kia xuyén qua 16 khéng c6 ren cia chi tiét may khdc (duéng kinh cla 16 khéng cé ren ién hon dutng kinh vit cy) va van véi dai dc. Khi thao chi can van dai dc 1A c6 thé lay réi ede chi tiét may. Vit c&y duge ding trong truéng hgp mot trong cdc chi tiét may duoc ghép qua day (khéng ding duge buléng) lai cdén théo lip luén (ding vit sé chong héng 16 ren néu vat ligu chi tiét ghép c6 dé bén khing cao). Ngoai c&c vit dung dé ghép chat, cbn cé céc loai uft dinh vi, dé cé dinh vi tri tuong déi cha cde chi tiét may vA vit diéu chinh dé diéu chinh vi tri chi tiét may (H.17.7). Theo hinh dang vit dinh vi chia ra lam céc loai sau: - - Ddu phdng (H.17.7a), si’ dung khi luc canh nbd, chiéu day chi tiét bat ren nho. Hinh 17.7 Vit dink vi 568 Chuong 17 + Dau hinh tru (H.17.7b), st’ dung khi lye canh 16n va chi tiét tai dau vit duge khoan 16 hinh tru. - Dau mat cén thodi (H.17.7c), chi tiét tai ddu vit duge khoan 16 hinh try va dim bdo viéc ef dinh tét cho chi tiét. - Dau hinh cén (H.17.7d) va déu hinh cén c6 doan tru (H.17.7e), chi tiét tai ddu vit duge khoan 16 edn, chiu lye canh khéng I6n, loai dau tién st dyng khi chiéu day chi tiét bat ren nhé, loai thir hai - chiéu day chi tiét bat ren lon. {Ses ani Fae a Hinh 17.8 Buléng nén va buléng vong -Dau duoc khoan 16 (H.17.76 sit dung 4é ham chi tiét khéng cé khoan 16 dau vit tit thép khong t0i hoac kep chat vién bi vao dau. Déi véi chi tiét quay dé trénh hién tugng khong cAn bang khi l4p vit dinh vi thi vit duge ché tao khéng ddu c6é xé ranh hodc dau luc gidc chim. Dé dinh vj chi tiét déng yén khi cdn lyc xiét lén ta ché tao vit c6é ddu hinh vuéng, hinh luc gidc hoac hinh tru c6 xé raénh. Vit vong, thutng goi la bulong vong (H.17.8h), la bién thé cia vit, ddu 06 hinh vong khuyén. Vit vong duge bat vao vé may, vd dong co dién ho&c ndp hép giam téc... dé van chuyén hoac lap may dugc thuan tién. Buléng nén sit dung dé cé dinh may trén méng may (H.17.8a,b,c,4), c6 dang thanh dai vdi ren 6 doan cuéi. Mét dau buléng duge cd dinh trén mong bang béténg hoac ximang, dau con lai xiét bang dai 6c dé gia chat may. M6i ghép ren 569 2. Dai 6c c6é nhiéu kiéu khdc nhau, nhung ding nhiéu nhat a dai 6c séu canh (H.17.9a). Tuong ting vdi c4c loai buléng thé, nua tinh va tinh cing cé cdc loai dai dc thé, dai 6c nia tinh va dai 6c tinh. Chiéu cao dai dc thudng 0,8d. Khi thugng xuyén xiét va théo dai dc va tai trong lén ta sit dung dai dc cao (chiéu cao 1,2d) va dic biét cao (1,6d), khi tai trong nhé ta str dung dai &c dep (chiéu cao 0,5+0,6d). “DOD esp Mes Hinh 17.9 Cée dang dai 6c Ngoai loai dai éc s4u canh tron con c6 dai dc s4u canh xé ranh dé cdm chét ché (H.17.9b). Néu tai trong tuong déi nhé ngudi ta cbn ding dai dc trdn cé xé ranh hodc lam 16 trén m&t mut dai 6c (H.17.9c). Trong trudng hgp-tranh hién tugng chay chat léng qua déu xiét dai dc ta sit dung dai 6c kin (H.17.9¢). Khi khong gian xiét dai 6c hep va cdn truyén mémen lén thi ta sit dung dai dc cé xé ranh tam gidc va sit dung chia khéa mat dau dé xiét va thdo. Dé thao dai 6c hodc vit ta sit dung cde dung cy nhu hinh 17.10. Hinh 17.10 Cac chia khéo dai 6c, buléng 570 Chwong 17 Trong sdn xudt hang loat va khi cdn xiét buléng véi mémen lén ta sit dung may xiét dai éc co véi dong co va khi c6 tdi trong va dap ta act dung may xiét dai 6c thiy luc va khi nén. Cé y nghia quan trong déi vi do bén vit, dac biét khi tai trong thay déi va xac dinh va kiém tra yc xiét ban dau. Sir dung cac phuong phap xiét sau day véi kiém tra lye: - Chia khéa véi mémen téi han, khi vugt qué gid tri nay xay ra hién tugng trugt tron. - Chia khéa c6 bdo luc, thyc hién nhé vao tay quay dan héi. Do d6 vong tay quay ty 1é vai mémen. Do sy thay d6i cha hé sé ma sat va khéi lugng riéng cia ren nén 46 chinh xéc khi xdc dinh luc xiét ban dau theo mémen khéng cao. - Xiét dai 6c véi géc xdc dinh tir vi tri bdt ddu tiép xic bé mat chi tiét ghép. - Nho sy trg gitip vong dém dan hdi chudn, mdt sé loai vong dem nay khi dat dén mot gid trj tdi trong tinh todn nao dé sé dudi thang va tré thanh cing. Phuong phap chinh x4c nhat dé xdc dinh lye xiét ban dau la nho vao dé gian dai buléng khi xidt. 3- Vong dém bang thép méng dat giita dai dc va chi tiét may duge ghép, c6 tac dung bao vé bé mat chi tiét may khdi bi cao xudc khi van dai 6c, déng thdi lam ting dién tich tiép xdc giita bé mat véi dai 6c, do d6 img sudt d4p gidm xuéng. Ngoai ra con sit dung vong dém vénh (H.17.11g) dé chong thao dai dc. 17.1.4 Cac phudng phap phoéng léng ren Bé phan ham gif vai tro rat quan trong trong cdc méi ghép ren chiu tai trong dong. Mac di: cdc loai ren ding trong lip ghép déu bao dam ty ham khi chiu tai trong tinh (néu f’ = 0,1 thi p’ = aretg/’ = 6°, néu f’ = 0,3 thi p’ = 16°, luén Judn [dn hon géc nang y cia ren chi cé 1°40’+3°30"), nhung khi chiu va dip hay rung déng, ma sét giifa ren bulong va dai 6c bi giam bét, cho nén xay ra hién tugng long dai dc. D4n dén trong cdc trudng hgp nay can phai ding cdc bién phap dé ham khéng cho dai &c bi thao. Ngoai ra, déi véi dai dc diéu chinh, ching han nhu dai éc diéu chinh 6 truc, thi khéng duge xiét ty chat vao 6, do d6 cing cAn ham dd a chiu tai trong tinh. Méi ghép ren B71 C6 nhiéu bién phap dé ham, dya theo cdc nguyén tac sau: - Tao thém ma sét phu gida ren buléng va dai éc. - Ding cdc chi tiét m4y phy dé cé dinh dai 6c véi bulong hoac véi tiét may: chét ché, vong dém gap... - Gay bién dang déo cuc bé hoc han dinh dai 6c sau khi xiét. Dé tao thém ma sat phy gitta ren buléng va dai dc, cé thé ding hai dai 6c hodc vong dém vénh: Su dung hai dai 6c (H.17.11a): sau khi xiét chat dai dc ther hai (dai 6c phy), gidta hai dai Sc c6é luc c&ng phu. Khi cé ngoai lc tac dung doc buléng, giita hai dai dc van tén tai luc cang phu dé tao nén ma sat phy git cho dai Sc khéi bi long. Ding hai dai 6c lam tang them khéi lugng va kich thuée méi ghép, ngoai ra khi bi rung déng manh khong bao dam chat, cho nén hién nay it ding c4ch nay. Sit dung dai 6c tu ham véi 46 doi hung tém cua ren, dé doi dugc tao bing cach ép déo ddu dai éc thanh hinh elip sau khi cdt ren (H.17.11b) hoe tao céc ranh huéng tam trén dau dai 6c (H.17.11¢). Hinkh 17.11 Cade 66 phan him lam tang ma sat - Dai &c tu ham cé thé tao bing céch cdn lin hodec cuén vong ham bang poliamid (ho&c chat déo khdc) vao rinh bén trong dai 6c (H.17.11d). Khi xiét dai dc sé tao luc ma sat \én, Hodc ta cé thé khoan 672 Chuong 17 16 va lMp nét hinh try lam bang poliamid vao than buléng tai vi tri van dai Sc (H.17.11e). - Dai &¢ ham 6ng kep dan héi dang cén (H.17.11f). Mat con sé tua sét vao ddu dai dc. - Phé bién nhét la sit dung vang dém vénh (H.17.12g) ma st phy duge tao nén do lye dan hdi cia vong dém. Van chat dai dc, luc dan héi do vong dém vénh bi bién dang luén ludn téc dung lén dai 6c va chi tiét mdy duge ghép, do d6 gitta ren dai 6c va buléng luén cé6 ma st. Thém vao dé, miéng cia vong dém vénh ty vao bé mat tiép xic cing cé tac dung ngin dai éc khdi bi thao. Phuong phaép nay dugc ding kha rong rai. Vong dém vénh ché tao riéng cho ren trai va phai. Nhuge diém chi yéu la gay nén lyc Kéch tam buléng. Dé khde phuc nhuge diém nay ngudi ta siv dung vong dém 1d xo (H.17.11h). - Trong két cfu chiu tdi trong tinh, ngudi ta ham dai 6c bing vit dac biét dau c6 migng 16t bang déng hoac chi (H.17.11i). Ngoai ra, ngudi ta cdn ding chi tiét may phy nhu dém gép (hinh 17.12b), dém ham co nganh (H.17.12c), chét ché(H.17.12a), dém cd vdu, day bugc (H.17.12d).. 46 e6 dinh dai dc, khéng cho di dong tuong d6i déi v6i buléng hodc chi tiét may dugc ghép. Cac phuong phép nay khé bdo dam nén duge ding nhiéu trong cdc méi ghép quan trong. Nhugc diém chinh la khong thé diéu chinh daa dan luc xiét ma phai theo ting ndc. Géy bién dang déo cuc b6 nhu tan hoac nung phan cuéi buléng ho&e han chinh 14 c4c bién phap chac chin nhat, nhung chi ding dugc trong cdc méi ghép khéng thdo. 8) by ° 9) Hinh 17.12 Céc phuong phap dae biét dé 06 dinh dai 6¢ M6i ghép ren 573 17.2 LY THUYET KHOP ViT 1- Phy thuge gitta mémen tée déng lén dai Se va lye xiét buléng Dau tién ta xdc dinh su phu thu6c déi v6i ren vudng, sau dé phd bién cho cde loai ren khac. Khi khdo st ta xem dai Sc nhu 1a con trugt va khai trién vong vit theo dutng kinh trung binh d, véi géc nghiéng bing géc nang ren vit y (H.17.13a). BE xiét buléng véi hic doc truc V (H.17.13a) ta cdn phai 6 mémen xiét Ty, trén thin buléng cé mémen phan lye T, gift than buléng khéng bj xoay. Khi a6 cé thé viét: Ty = Ts + T, (17.3) trong d6: T,,, - mémen lyc ma sét trén bé mat tiép xic eda dai dc T, - momen lyc téc dung trén ren. Mémen ma sit T,,, trén bé m§t ta cia dai dc: Tn = Bo (17-4a) trong dé: Dy=(D, + d,/2; d,- dung kinh 16 lp buléng D, - dung kinh ngoai mat tya cia dai &¢ (H.17.19¢,4) f ~ he 8 ma sét gitta dai 6c vA chi ti6t ghép. Mémen trén ren duge x4c dinh nhu sau: khdo sét dai 6c nhu mot con trugt néng theo vong xodn 6c céa ren, trugt theo mat phdng nghiéng. Theo dinh ly co hoc, néu tinh dén lyc ma sét thi con trigt & trang thai cfn bing néu nhu téng céc ivc ngoai téc dung F,, nghiéng v6i phuong phép tuyén n-n mét géc p’. Trong trudng hgp cia ching ta thi cdc luc ngoai tac dung bao gém luc doc truc (luc xiét) V va luc vong F, = 2T,/d. Theo hinh 17.13a giita F, va V cé sy phu thuéc: » _F, tgly + p') = + suy ra: F, = Vighy+-p') (17.4b) do d6: T, = 0,5Vdataly + p') (17.40) trong dé: y - géc nAng ren vit; p’ = arctgf’- géc ma sdt ren, voi f’ la hé sé ma sét tvong duong trén ren, tinh dén anh hudng géc bién dang ren. D6i véi ren vudng (H.17.13c): f= f’ (17.5a) 574 Chuong 17 Déi véi ren tam gidc hodc thang ta c6 (H.17.13d): f= —_f = tL cos(a/2) cosp véi a 1A géc 6 dinh. Déi vi ren hé mét « = 60°, do d6 f’ = 1,15f, (17.5b) b) Thao dai 6c . Hinh 17.13 Thay cdc bidu thie xAc dinh T, va Tyne Va0 (17.3) ta c6: Ty = 0,5Vd, (22) f + tgly +o" | (17.6) Khi théo dai dc lye vong F’, va cdc luc ma sat thay déi huéng (H.17.13b), khi d6: F; = Vég(o’ - ») a7. Tutong ty momen théo vit tinh dén ma sét trén bé mat tya dai 6c xAc dinh theo cing thitc: Try = 0,5Vd, (24) fe eo» (17.8) 2 Tu cdc céng thifc trén ta c6 cdc nhan xét sau: - Theo cong thic (17.6) c6 thé tink t¥ sé gia luc doc truc buléng V va luc F, d&t tai vj tri sit dung colé xiét buléng. Déi vai cdc ren hé mét tiéu chudn thi y = 2°30’; 1s 15d va f’ = 0,15, khi dé WF, = 70+80. - Than buléng khong chi bi kéo béi ive V ma cdn bi xodn béi mémen T,. Méi ghép ren : 575 2. Kha nang ty ham Diéu kién tu ham 1a mémen Try > 0 trong d6 Try xac dinh theo céng thi (17.8). Khao sat truéng hop thao vit chi trén ren va khong tinh dén ma sét trén mat dai dc, khi d6 ta cé tg(p’ — y) > 0 hode: p>y (17.9) Déi véi ren ghép chat gid tri cla géc nang ren y nam trong khodng 2°30':3°30’, géc ma sdt p’ thay déi trong khodng 6+16° phu thuge vao hé sé ma st f = 0,1+0,3. Nhu thé tat cd ren ghép chat déu co khd ndng tu ham. Cac ren co c&u vit c6 khd nang ty ham hodc khong ty ham. Cac gid tri hé so” ma sét tuong duong din ra é tran chiing té rang mdi ghép ren c6 hé sé an toan ty ham cao, tuy nhién dé chi la trong truéng hop tai trong tinh. Khi tai trong thay déi, nhat 1a khi co su rung déng do co cdc dich chuyén té vi lan nhau gitta cdc bé mat ma st (vi du theo két qua bién dang dan héi huéng tam cia dai 6c va than buléng) hé s6 ma sét gidm dang ké (f gidm dén 0,02 va nhé hon). Diéu kién ty ham bi pha vd, xay ra hién tugng ty thdo dai 6c. 17.3 VAT LIEU VA UNG SUAT CHO PHEP Vat liéu chi yéu ding cho cdc chi tiét may cé ren la thép cacbon thudng, thép cacbon ch&t lugng tét hodc thép hgp kim. Tiéu chudn quy dinh 12 cap bén déi véi buléng, vit va vit cy bing thép bao gém: 3.6, 4.6, 4.8, 5.6, 5.8, 6.6, 6.9, 8.8, 9.8, 10.9, 12.9, 14.9. Bang 174 Co tinh mét s6 mdc thép ché tao chi tiét may cd ren CT3; CT10 c20 C30; C35 C35; C45 38Cr, 38GA C20; C35; C45 40Mn2; 40Cr 35Cr, 38CrA 516 Chitong 17 Bang 17.4 trinh bay cap bén va co tinh cilia mét sé mae thép ché tao chi tiét m4y cé ren. Cép bén ciia buléng dugc biéu thi bing hai sé. Sé ddu nhan véi 100 cho gid tri gigi han bén nhé nhat tinh bang MPa, 36 thit hai chia cho 10 1a ty s6 giita gidi han chay véi gidi han bén: 6.4/5. Bang 17.5. Hé sé un toan va. ting sudt cho phép déi vdi buléing [“weaivem [etme [ctettetserny | we [ee Tal trong tinh: {ox] = cen [8], vi [s] xd dinh nhu sau: + {3} tra theo bang 17.6 khi khong kiém tra Lue doc truc buléng Wye xist + Khong xi6t chat buléng = [s]= 1.2 + 1,5 khi 6 kidm tra lye xidt + Xi8t chat buldng Tai trong thay ae Khi khong kiém tra Ive xiét: [s]2 2,5 + 4 va {Scx) tra theo bang 17.6 Khi 6 kiém tra lye xiét: [s] = 1,5 + 2,5 va [sen] = 1.24 1.5 Lye ngang TAl Wong Gh ho&c thay déi: o,) = 22. = Bulong ldp 6 khe hd {5} . Khi khéng kiém tra Iyc xiét [s] tra bang 17.6 Khi cé kiém tra yc xi€t fs] = 1,24 1,5 = Buléng Bip khding khe hd It] = 0,40 - ti trong tinh [1] = (0,2 + 0,3)ou - i trong thay 48i Io} = 0.80.5 - 461 vai thap [oq] = (0,4 + 0,5)o, - d6i voi gang [od] = 0,80. - 61 véi thép BO bén chi tiét tran bs [o4] = 0,404 - B61 vi gang mat ghép [oa] = 1+2 MPa - di voi béténg [od] = 2 +4 MPa - d6ivdl gd Chon vét ligu phai cin et vao diéu kién lam viée, kha nang ché tao va cée yéu cdu vé kich thuéc khu6n khé va khdi lugng. Néu khong c6 nhiing yéu céu dac biét, ngudi ta thudng ché tao buldng, vit... bang thép CT3 ho&e thép C10, C20, C30.... Thép C35, C45 nhiét luyén dat co tinh cao duge ding khi cdn gidm kich thuéc, khéi lugng két cdu. Méi ghép ren 877 Dang buléng thép hop kim gidi han bén c6 thé dén 1800MPa hoac hon nia. Trung hgp cén gidm khéi lugng, ngudi ta ding buléng bang hgp kim titan (8714, BT16). Khéi lugng vit tit hgp kim titan khi chiu tdi trong giéng nhau sé bing 60% khéi lugng vit ché tao bang thép do titan cé khéi lugng riéng nhé hon. Dai dc duge ché tao bing cing loai vat ligu nhu buléng hodc vat ligu c6 d6 bén th&p hon chit it. . Ung sudt cho phép cia buléng, vit dugc chon theo gidi han chay on cia vat liéu (bang 17.4) va hé sé an toan {s], [s,,] cho trong bang 17.5 va 17.6. Trung hop khéng kiém tra luc xiét, phai gidm img sudt cho phép, nhat la déi véi buléng cé dutng kinh nhé, vi buléng cé thé bj qué tai hoAc héng do xiét qué tay. Ren trén vit duge c&t hodc lan, ren lan c6 dé bén cao hon do tang bén ldp bé mat, tao nén ting sudt du va tho khong bi cdt. Khi cdt ren bang dung cu bi mdn thi trén bé mat ranh cé thé tao nhiéu vét nit nhé, la nguyén nhdn gay nén cae vét hong do mdi. Ren cé bude, Jén nén lan sau khi c&t ren. Bang 17.6 Hé 6 an toan [s,,] khi luc xiét khong duoc kiém tra ‘Vat ligu buléng Tal trong tinh ‘Tai trong thay adi | M6-M16 | 16-30 | m30-meo | M6-M16 M16-M30 4-3 3-2 2-43 65 8 ‘Thép cacbon Thép hgp kim 10-6,5 78-5 17.4 96 BEN REN Phan bé lye doc true giita cdc vong ren déu chi khi cdc ren duge ché tao tuyét doi chinh xdc va dé mém ciia ren ldn hon dang ké so véi dé mém cia vit va dai éc. Nhung trong thuc té diéu nay khong bao gid xay ra. Theo nghién citu cia Jucovski N.E [56] déi véi ren cd 10 vong vit (H.17.14a) thi ren dau tién chiu khodng 1/3 téng luc téc dung lén vit, va ren cudi cling thtt 10 nhé hon 1/100 téng lye téc dung. Do bién dang trong ren, lién quan dén sai sé bién dang, bién dang tiép xtic va 578 . Chong 17 bién dang dan héi cuc bé lam cho tai trong tac dung lén ren déu tién gidm di. Do d6 ta tang sé vong vit bang céch tang chiéu cao dai éc la khéng cn thiét vi khi 46 khéng lam gidm tai cia ren chiu tai cao nhat. Hinh 17.14c thé hién phan bé ung sudt tai chan ren, trén hinh 17.14d thé hién su tap trung ung sudt tai bé mat chuyén tiép ving dau buléng (79]. Tai nhiing ving nay cé su tap trung ung suat Ién, do d6 khi chju lyc tac dung, buléng (vit, vit cay) cd thé bi héng voi cac dang sau: - Than buléng bi kéo ditt tai phan cé ren hoac tai ti€t dién sat déu buléng (H.17.14e, f). - Ren bi héng do dp, mon, bj cAt hoa bj udn (H.17.4a, H.17.14a). - Bdu buldng bi dap, cdt hodic udn. Dang hu héng chi yéu eda ren ghép chat 1a c&ét chan ren, ciia ren cg céu vit la mon ren. Do dé chi tiéu tinh d0i voi ren ghép chat 1A theo dé bén cat 1, cdn déi véi co cAu vit 14 dé ban mon lién quan dén tng sudt dap og (H.17.4). Diéu kién bén cat cia ren: a v i véi bulong: t= ———— < 7.12 Déi véi buléng: +t A HEK,, td) ) Déi voi dai de: t= saHRK, <" 17.13) trong dé: H - chiéu cao dai dc ho&c chiéu séu bat vit vao chi tiét K = ablip hoac K = ce/p - hé 88 do ddy ren (H/17.4): D6i véi ren tam gide K = 0,87; d6i véi ren chit nhat K = 0,5; d6i véi ren hinh thang K = 0,65 K,, - hé sf phan bé tai trong khong déu gida cdc vong ren K,, ~ 0,6+0,7. Ung suadt d&p xac dinh theo cong thiic: “ avp” 4Vp =>: (17.14, ad? — DA saan * ) og = trong dé p - bude ren, mm. . Néu vat ligu buléng va dai éc nhu nhau thi ta tinh cho ren buléng vi d; < d. Cong thtic (17.14) chung cho buléng va dai éc. Méi ghép ren 579 86 vong Hinh 17.14 a) Phén b6 tdi trong giita cdc ren; b) Cée vi tri hong bulong ©) Phan b8 ung sudt igi chan ren; d) Phan bé tng sudt trén déu bulong e, f) Bulong bj ditt tai chén ren 580 Chugong 17 Chiéu cao dai 6c va chiéu sdu ren D6 bén déu giita ren va than buléng 14 mét trong nhing diéu kién dé xdc dinh chiéu cao cdc dai éc tiéu chudn. Giéi han chay khi kéo va khi cdt c6 su lién hé <4 = 0,60,,, khi d6 diéu kién bén déu giita ren khi cdt va than bulong khi kéo cé su lién hé: v av =—V_ 066, =-064% °GhHEK,, et 8 Tae Déi vdi ren tam gidc K = 0,87 va K,, = 0,6 suy ra: H = 0.8d; 6 day 4V/(nd?) la dng suat kéo trén than buléng, tinh theo dung kinh vong trong cia ren d). Do dé trong mdi ghép ren tiéu chudn ta chon chiéu cao dai 6c: H=0,8d (17,15) Ngoai chiéu cao chudn nay, trong tiéu chudn con c6 dai é¢ cao: H ~ 12d va dai 6c thap H = 0,5d. Vi d > d, (thong thutng d = 1,2d,), do d6 dé bén ren déi véi dai 6c thugng va dai dc cao sé cao hon d6 bén than buléng. Tuong ty ta xdc dinh chiéu sau bat ren déi véi thép la Hi = d, adi voi gang Hy = 1,5d. Do do trén co sé cdc tinh todn nhim dam bao diéu kién d6 bén déu gitta cdc phan tir cha buléng va dai 6c, ngudi ta xdc dinh duge cdc quan hé kich thuéc hgp ly két céu buiéng, dai éc va quy dinh trong cdc tiéu chudn. Vi vay déi véi buléng va dai dc tiéu chuan, chi can tinh theo dé bén kéo ciia than buléng dé tim dutng kinh trong d;, sau dé theo d; tra cdc kich thuée khac (dutng kinh ngoai d, kich thuéc dau buléng...) trong cac bang tiéu chudin. Dé bén ren khéng can kiém tra. 17.5 TINH BULONG (ViT) 17.%1 Buléng ghép long chiu lc doc truc buléng Trong truéng hgp nay dai dc khong duge xiét chat, luc xiét ban dau khéng c6, vi du nhu buléng cia méc treo (H.17.15) hoc phan cé ren cia doan cuéi méc cdn truc. 581 Goi F la ngoai luc tac dung doc truc buléng, ta cé: Do 46 tinh ra dudng kinh trong d, can thiét cia buléng: d, > = 7.16) ‘ 3; véi [o,] 1a ding suat_kéo cho phép cua vat ligu bulong. Theo gid tri d, vita tim duge ta chon Hinh 17.15 bulong hodc vit tiéu chudn theo bang 17.7. Bang 17.7 Kich cde thude chu yéu cua ren he met Budng kinh (mm) Budc p Buéng kinh (mm) D a ay (om) a a 1 0,838 0,730 025 10,863 10.106. 44 0,938, 0,938 0.25 12,701 11.835. 1.2 1,038 9,930 0.25 14,701 13.835 14 1.205 | 1,075 | 0,30 16.376 15,294 16 1,373, 1,221 0,35 18.376, 17.294 18 1.573 1,426 0,35 20,376 19,294 2 1,740 1,567 0.40 22,051 20.752 22 1,908 1,713 0.45 (25,051 23,752, 25 2.208 2.013 0,45 27,727 26.211 3 2,675 2,459 0,50 30.727 29.211 3.5 3.110 2.850 0.60 33,402 31.670 4 3.546 | 3242 | 0,70 36.402 | 34,670 45 4.013 3.688 0,75 39.077 37.129 8 4,480 4,134 0.80 42,077 40,129 6 5,350 AB 1.0 44,752 42,587 7 6,350 5,918 1.0 48,752 46,587 8 7188 | 6.647 | 1.25 52,428 | 50,046 9 8.188 7.647 1,25 56,428 54,046 10 9.026 8.376 15 60,103 57.505 L wv 10.026 9.376 15 64,103, 61,505, 582 Chuong 17 17.5.2 Buléng dude xiét chat, khong c6 ngoai luc tac dung Vi du cho buléng cia nap cdc binh kin (H.17.16), khang co ap suat du. Than buléng chiu kéo do luc xiét gay nén va chiu xodin do mémen ma sat trén ren sinh ra khi xiét dai dc. Goi V la lye xiét (edn thist dé ndp day duge kin), sinh ra khi xiét chat dai éc, T, 1a momen trén ren, ta cé biéu thtic: T= Vigty + pid, 2 trong d6: p' = arctgf” la géc ma sat tuong duang. Ung sudt kéo do V gay nén: o * ; Hinh 17.16 Nép binh kin duoc xiét chat bang cdc bulong Ung suat xodn do momen T, gay nén: _T, _ O5Vigty+ pd, — 8Vighy + yids Wi df 16 Ung suat tuong duong dugc xac dinh theo thuyét bén thi tu: 6, = Vo +30 -{% = mt orf ee “Fare ay di Déi vi cdc buléng tiéu chudn c6 thé lay trung binh d, = 1,1d), 7 = 2°30" va p’ = aretgf = arctg0,2 = 11,31° ta c6: oy = 1,30 yy. 3 Yat + pid Méi ghép ren 583 Nhu vay trong trugng hgp buléng bi xiét chat va khéng chiu thém tai trong ngoai, cé thé ding céng thie don gidn tinh theo do bén kéo véi tng sudt tuong duong bing 1,3 l4n tng sudt kéo do luc xiét V gay nén. 30% img sudt tang thém 1a xét dén ting suat xodin do tac dung cia mémen trén ren. Tu digukign ban: 6,4 = 1,80 = we F hoac: Ve BF (17.19) if trong dé: f - hé sé ma sat, déi vdi cdc tam thép hodc gang, cé thé lay f = 0,15+0,20, déi véi thép (gang) véi béténg f = 0,320.35, déi véi thép (gang) v6i gd f: 5; k - hé sé an toan, thudng lay 1,3+1,5 i - soba mat tiép mic gitta cdc tém ghép, trutng hgp hinh 17.17 thi i Buléng dugc tinh todn theo diéu kién bén (17.17): 4.1,3V Sq nal? <[o,] 1 584 Chwong 17 Thay tri sé V theo céng thie (17.19) vao biéu thie tran day, ta tim duge dutng kinh @; ca buléng: d, > (17.20) 2- Buléng ldp khéng khe ho Buléng l&p vao 15 doa, than buléng duge gia céng nhan, kich thuée dusng kinh kha chinh xdc dam bao ldp khéng c6 khe hé voi 16 (H.17.17b). Than buléng dugc tinh theo ung sudt cét va ung suat dap. AWE N ik coy a) b) Hinh 17.17 Diéu kign bén c&t: 1 = 4F (17.22) F < [oy] (17.23) Se o Méi ghép ren 585 Yy gz N Li ¢) b) Hinh 17.18 Néu vat liéu cdc tém gidéng nhau, 5 lay theo tri sé nhé trong hai tri s6 8, va 82 tai ving ké mat phdng ghép cé sy tap trung ing sudt dap, ty sé S/d, cang lén thi tap trung ting sudt cang nhiéu, do dé néu S/d, > 1 trong cong thiic (17.23) ta lay 8 = dy. So sdnh hai phugng dn lap buléng co khe hé va khéng khe ho, c6 thé thay phuong 4n thé nhat ré hon vi khéng ddi héi gia céng chinh xdc buléng va 13. Tuy nhién, kich thuéc cia buléng lap cé khe hé phi Ién hon, vi dé chiu cing mét luc F nhv trong truéng hop lap Ahéng cé khe hd, theo céng thie (17.19), voi i =1, k = 1,5 va f = 0,15, efin phai xiét bulong: V = u = 10F. Nhu vay tai trong ma buléng chiu trong truéng hgp nay cé tri sé gap 10 ln tai trong ngoai. Dé chéng trugt bé mat ghép ta sit dung chdt (H.17.18a,c), éng (H,17.18b). 17.5.4 Buléng duge xiét chat, chiu lyfe doc truc khéng déi Trudng hgp buléng chiu tdi trong doc truc la phé bién nhéat. Khi 46 ta céin phai xiét bulong v6i luc xiét ban ddu V truéc khi tdi trong ngoai tac dung dé bé mat ghép khéng bi tach hd, dé dim bao 46 citing va kin méi ghép. Vf du, khi ta ghép ndp binh kin cé 4p sudt du, ghép nap 6 6 luc doc truc, ghép cdc mat néi 4p sudt, ghép may véi nén méng may... Khi xiét buléng vdi lyc xiét ban dau V thi buléng bi kéo va chi tiét ghép bi nén. Khi tac dung lén méi ghép buléng tai trong ngoai F (H.17.19a) thi mét phan tai trong la yF tac dung \én buléng, phan con lai tac dung bé mat ghép lam gidm tng sudt nén bé mat ghép. 586 Chutong 17 Hé 86 ngogi lute x Bai todn vé phan bé ngoai luc trén buléng va cdc chi tiét may 1A bai toan siéu tinh, duge gidi theo diéu kién déng chuyén vi. Khi méi ghép chiu tac dung cua luc ngoai n&m trong gidi han khong tach hé cac tém ghép, buléng gidn dai thém mét lugng ia Al, bién dang nén cla cdc tam ghép cing giam bot mét lugng tuong tu. Nghia 1a chi mot phan luc ngoai F la xF tac dung lam buléng gian dai thém, phan con lai 1a (1 ~ y)F lam gidm bién dang nén cia cdc t&m ghép, x duge goi la hé s6 ngoai luc. Do do: Al = yFA, = (1 — UF An trong dé: 4, - dé mém cua bul6ng, bang bién dang cua buléng dusi tac dung cua lye c6 tri sé bang dan vi; 4, - dd mém cde chi tiét duye ghép. Tird6 suy ra: yy =$ (17.24) Ay + Am Dé mém ctia buldng duge xéc dinh theo cong thie: 4 = Ea b4 tb trong d6: / - chiéu dai tinh todn cia buléng, bing chiéu dai phdn than buléng 6 gida hai mat tya (cua dai dc vA cua ddu buléng) cong mot nia chiéu dai doan ren van vao dai 6c (chiéu cao dai 6c) KE, - médun dan héi cua vat ligu buléng; A, - dién tich tiét dién bulong. Déi vdi bulang bac 6 dién tich tiét dién ting doan la Api, Age,..., Abn va chiéu dai timg doan a 4,, Jy,..., J, thi: tee b(t de swe) Ey\Au Ap Abn Dé mém cia cée tim ghép duge x4c dinh theo gid thuyét bién dang xay ra trong "hinh cén ap sudt” c6 géc d dinh @ = arctg(0,5) hoac @ = 27° (H.17.19). Khi tinh todn, hinh cén duge thay thé bing hinh tru rong, dugng kinh trong ta d, (dudng kinh 13) va dudng kinh ngoai: 8 +4. Dy = D,+ 2 Dién tich tiét dign hinh try réng: A,, = re -d?) Céng thitc tinh dé mém cia cdc tdém ghép (trong trubng hgp 3 +8 1.17.19): 4,, = 222 "EWA Méi ghép ren 587 Céng thie téng quat xdc dinh dé mém 6,, c6 dang: 46, (D,+4,"D, +h-d,) E,xd, °(D,~d,XD, +h+d,) Au = trong dé E,, 1a médun dan héi cua vat ligu cde tém ghép (gid sti cdc tdm ghép duge ding cing loai vat 1igu). ea Hil, t Hinh 17.19 Khi buldng c6 d6 mém Ién va cdc tim ghép cé d6 mém nhé, hé sé yx nhé va héu nhu tat cd ngoai luc duge dimg dé gidm tai cdc tim ghép. Truéng hop ngugc lai thi phan 1én ngoai luc tac dung vao buléng. Déi véi cdc tam ghép bing thép hodc gang, buléng bang thép, gid tri hé sé ngoai luc x chon trong khoang 0,2+0,3. Tinh toan buléng Luc toan phan tée dung lén buléng sau khi cé ngoai luc F: FoaVt+yF Khi d6 luc tac dung lén cdc tam ghép: V=V-(1-yF 588 Chuong 17 Dé dam bao cdc bé mat ghép khéng bi hé, cn cé didu kién V’ > 0: V-(-pF>0, suyra V>(1- pF Goi k 1a hé sé an toan, ta cé thé viét: Vek - pF (17.25) Theo diéu kién khéng tach hé moi ghép: Khi tdi trong ngoai khong déi & = 1,3+1,5; khi tai trong ngoai thay déi k = 2,5+4. Theo diéu kién kin khit: miéng lot mém k = 1,3= khi miéng 16t kim loai dinh hinh k = 2,0:3,5; khi miéng 16t kim loai phang 3+5. Trutng hop buléng chiu tai trong tinh thi diéu kién bén c6 dang: 4F, . o, = (25) < [04] (17.26a) véi: Fy = 1,3V + yF = (13k 1-04 01F (17.26b) Phai nhan thém V véi 1,3 vi co xét dén tac dung cia momen ren lic xi&t chat dai de. Tit (17.26a,b) sé xac dinh dugc dung kinh trong d, cua buléng: 4F, d= = (17.26c) , n{o,] Néu xét dén trudng hgp cé thé phai xiét chat buléng ngay khi dang chiu luc ngoai (nén cé gdng tranh trutng hop nay), luc F, duoc ding dé tinh buléng can lay bang: Fy =13 (V+ xF) (17.26d) 17.5.5 Buléng duge xiét chat, chiu lye doc truc thay déi Buléng, vit dudi sy tac dung tdi trong thay déi dugc tinh theo do bén mdi. Trong da sé trung hgp khi tai trong ngoai thay déi thi ing -sudt sinh ra trong buléng thay déi theo chu ky mach déng. Tai trong ngoai tac déng lén buléng thay déi tir 0 dén F, phan bé gitta buléng va méi ghép. Phan tai trong ngoai tac dong lén buléng 1A 4F (H.17.20a). Nhu thé nu.luc xiét bulong la V va tdi trong ngoai tac dong 1én buléng thay a6: ta 0 dén F thi ung suat do lyc xiét bulong ban dau sé v la (H.17.20b): 8 =a 1 (17.27a) Méi ghép ren 589 bién dé tmg sudt theo chu ky: so, = e (17.27b) (mg sudt trung binh chu ky: o, =0, +0, “1 (7.270) hode max =, +20, = x r (17.274) trong cdc cong thifc trén A, la dién tich tiét dién nguy hiém cua buléng, thudng xdc dinh theo dudng kinh trong cia buléng (A; = ndy"/4). Buléng lam viée véi chu ky tng sudt khéng déi xdng (cé thanh phan tmg sudt khéng thay déi o, kha lon vi luc xiét thudng kha lén) va cé su tap trung tmg suat 6 chan ren. Ung sudt V\ V\ b) Hinh 17.20 Vi vay céch tinh buléng trong trugng hgp nay 1a sau khi xdc dinh kich thuée buléng theo d6 ban tinh (céng thie 17.26a), cdn kiém tra hé sé an toan s theo bién dé ting suat va hé sé an toan theo dng sudt 1én nhat. Dé thuc hién viéc tinh to4n nay buléng duge tinh theo dé bén tinh, gia tri tng sudt kéo cho phép xac dinh theo céng thitc [oy] = oes]. Sau 46 tinh cdc gid tri V, YF, ov, 6, Va Gmax. Cudi cing buléng duge tinh theo dé bén mdi. Khi tinh theo cdng thie (17.27d) cdn chu ¥ rang tng sudt xiét ban ddu oy cia buléng khéng duge vugt qué gid tri img sudt xiét cho phép [oy] = (0,4+0,6) o,,, trong dé o,, la giéi han chay cia buléng khi kéo. Nhu ta da biét hé sé an toan theo do bén mdi xac dinh bdi cong thic: s, - fr (17.28a) °= igo, v.07 “ 590 Chugng 17 Déi véi mdi ghép buléng hé sé xét dén dnh hudng cia ting suat trung binh dén 46 bén mdi y, rat nhé (y, ~ 0,1) va hé sé tang bén be mat B gan bang 1. Do dé ta c6 thé tinh buléng theo dé bén mdi theo hé s6 an toan d6 bén theo bién d6 Ung sudt theo céng thic: ee) 2 Is] (17.28b) trong dé: oy - gidi han méi cia vat ligu buléng khi kéo xde dinh theo bang (17.8) hodc céng thite: oy = 0,350,; 0, - gidi han bén cia vat liéu buléng (bang 17.4); K, - hé s6 tap trung ung sudt 6 chan ren: déi vdi thép cacbon K, = 3,5+4,5; déi véi thép hgp kim K, = 4,0+5,5; buléng co duong kinh > 20mm thi Idy tri so Idn. Néu ren duge ché tao bing can lan, tri so K,06 thé gidm 20+30%; néu ding cdc loai dai Sc dac biét dé tai trong phan bo déu trén ren, c6 thé gidm bét K, khodng 30:40% (bang 17.8) Bang 17.8 Gidi han mdi va K, cto thép lam chi tiét may c6 ren Gidt hen mai Ke Mac thep 8x, (MPa) Ren cit Ren tin ‘Thép 35. 180 36 28 Thép 45 220 a7 28 3BCrA 300 40 3,0 30CrMnCA 300 40 3.0 40CrNiMnA 440 46 | 35 18Cr2Ni4VA 450 4s 35 —_I e - hé sé xét dén anh hvéng cia kich thud: buléng dén do bén méi (H.17.21); [s] - hé s6 an todn cho phép tra bang 17.5. Ngoai ra ta con tinh buléng theo dé bén mdi bing hé sé an toan theo tng suét lén nhdt: s,, = wa = wt > [8,4] (17.28c) c, + a Om Sy 16 24 32 40 48 58 64 72 aimm) Hinh 17.21 He s6 xét dén anh hudng cila kich thuée & M6i ghép ren 591 17.5.6 Buléng chiu tac dung tai trong 1éch tam Trong trugng hop nay sé tac dung lén buléng mot tai trong F (H.17.22). Khi dé buléng sé duge tinh theo ting sudt kéo va udn: 4F, | 32F,a Smax = 5, +O, =—t+——4 ndj nd} tir day suy va: @, > 1,13 [1 =) z. (17.29) + trong d6: oa - Ung sudt lén nhat sinh ra trong buléng do kéo va udn 6, ~ tng sust kéo tinh todn; o, - tmg sudt udn tinh todn; a - a6 léch tam. Theo cong thie trén khi tang @ thi dung kinh buléng sé tang lén. Do dé buléng véi dau léch tam nén tranh ding. Trong trung hgp bé mat tva dai &c bi léch hoa dau buldng bi udn cong véi géc » (H.17.23). Trong trugng hgp Slo,] SS Yu Hinh 17.22 Buléng chiu nay ngoai ting sudt kéo con ting sudt uén tdi trong léch tam thudn tay phang. Theo géc xoay @ da cho ta x4c dinh momen udén theo cong thitc: _ Ble “ L - M, Ung suit udn trong buléng: 6, = =a trong d6: 7 - chiéu dai bién dang buléng; £ - médun dan héi vat liéu buléng nds I~ momen quén tinh mat c&t ngang cia buléng: J = a véi d. - dutng kinh than buléng; W - mémen can uén tiét din buléng phdn cé ren We aap 32 Hinh 17.23 Bé mat ghép bi nghieng Thay thé cdc biéu thitc J va W vao cdc cong thuc trén ta co: _ 32M, _ oF 4. (d,)° o, = = 4s) (17.30) Trong cong thic trén néu ta thay thé géc xoay @ = 0,5°; id. = 5; dJd,= 1,15; E = 2,1.10°MPa thi img sudt udn trén buléng o, = 260MPa. Do d6 tmg sudt udn trén buléng rat lén so véi gid tri ing sudt kéo. Do a6 bé mat ghép bi nghiéng anh hudng rat lén dén do bén buléng. Dé gidm img sudt udn ta cin tang dé chinh xdc gia céng cum chi tiét ho&e sit dung két cfu dae biét nhu vong dém cau. 17.6 MOI GHEP NHOM BULONG Théng thudng du’ng kinh céc bulong trong méi ghép duge chon bang nhau, mac di vé phuong dién tinh todn céch gidi quyét nay chi ding trong trudng hgp tai trong phan bé déu gitta cdc buléng. S6 di nhu vay la vi trong thuc té sAn xu&t ding nhém buléng co dutng kinh bang nhau lam don gidn cong nghé ché tao, gidm bét Joai buléng can ché tao. Khi tinh todn ta gid thiét ring: - Cade chi tiét m4y dugc ghép kha cting, do dé bé mat tiép xtic gitta cdc tim ghép (bé mat ghép) van phang. - Cac buléng trong méi ghép cé kich thudc nhu nhau va chiu luc xiét bang nhau. Méi ghép ren 593 Trong muc nay trinh bay van dé xdc dinh tdi trong tae dung lén buléng chiu tdi lén nhét trong méi ghép nhém buléng. Khi xac dinh duoc tai trong dn nhat, sau dé xdc dinh luc kéo lén nhat tac dung lén buléng (ghép cé khe hd) hodc hic cit (ghép khéng cé khe hd) theo cdc céng thuc trong muc truéc dé tinh kich thudéc cia buléng. 17.6.1 Tai trong tac dung doc truc buléng va di qua trong tam nhém buléng Hinh 17.24 Tai trong F tac dung doc truc buléng va di qua trong tam nhém buléng (H.17.24). Vi du, trong trudng hgp hinh 17.16 tai trong tac dung lén cdc buléng nap binh kin. Ngoai luc F; téc dung lén mét buléng 6 gid tri nhu nhau: F; = Fiz (17.31) trong dé z 1a sé buléng. Theo gid tri F, vita tim duge ta xéc dinh duéng kinh hode kiém nghiém buléng theo céng thiic (17.26c), tham khdo vi du 17.2. 17.6.2 Tai trong tac dung trong mat phang ghép Néu tai trong F tac dung nim trong mat phang ghép (H.17.27) thi ta dua ngoai luc F vé trong tam nhém buléng. Lic dé méi ghép nh6m buléng sé chiu tac dung déng thai ngoai luc F di qua trong tam nhém buléng va mémen M = FI. Do dé ta khdo sat déc lap hai trugng hop: méi ghép chiu luc ngang F di qua trong tém nhém buléng va méi ghép chiu téc dung mémen M ndm trong bé mat ghép. 594 Chuang 17 4- Méi ghép chiu Ive ngang F, di qua trong tam cia nhém bul6éng (H.17.25) khi 46 ngoai luc F phan bé déu cho tat ca z buléng trong méi ghép. Ngoai luc Fr; tac dung lén mét buléng cé gid tri bang nhau va xdc dinh theo céng thtic: (17.32) Hinh 17.25 Tai trong ném trong bé mat ghép va qua trong tam Duong kinh cia buléng duge tinh nhw trong truéng hgp hinh 17.17a (buléng ldp c6 khe hd) hoac hinh 17.17b (buléng lap khéng khe ha) stt dung cong thiic (17.20) va (17.22). 2. Méi ghép chiu tac dung momen M Thong thudng ngudi ta ding cach tinh gén dung, xem hgp luc ma sdt do méi buléng duge xiét chat gay nén, di qua tam cia mdi buléng. Dé chéng xoay méi ghép thi mémen cdc luc ma sat déi véi trong tam nhom buléng phai lén hon momen ngoai luc M. a- Truéng hop si dung méi ghép buléng cé khe ha Trong trusng hgp stt dung méi ghép buléng cé khe hé thi lic xiét buléng V c6 thé xdc dinh theo diéu kién bé mat ghép khéng bi xoay theo céng thie: Ty = fVEr, 2M hoic = fVZr, = kM ae ae kM Tir day suy ra: v= AM y Suy &;, Sau d6 xac dinh dugng kinh buléng theo céng thifc (17.20). M6i ghép ren 595 b- Truong hop sit dung méi ghép buléng khong cé khe he Dau tién ta xdc dinh tai trong l6n nhat téc dung lén buléng: - Déi véi méi ghép c6 cdc buléng nam cach déu trong tam nhém bulong (H.17.25a): Fy, = x (17.33) trong dé: D - dudng kinh vong tron qua cde tam ede buléng z - 86 buléng trong méi ghép. - Khi méi ghép cé hinh tiy y, tai trong tac dung lén mdi bulong ty 18 thuan véi khodng c&ch tit tam buléng dén trong tam nhom buléng. Trong trugng hgp téng quét dé xde dinh luc tac dung lén buléng méi ghép chiu tac dung cia mémen M. Goi Fyn la tai trong tac dung lén buléng cé khodng cdch rm, & xa trong tam nhat, Fy IA tai trong tac dung lén buléng cé khodng cach ro, Fyg ung vdi rz... ta c6: Fa _F, F, Fun _ Fue _ = Fm - const yon n Funte Fy, = nm ~ Fut do a6: Fuca = " Fy = Fanti i n To diéu kién: Far, + Feere +...+ Puri +... = M va cha y dén cdc hé tht lién hé gitta Fy; & trén, ta thu duge tai trong Fy tac dung Jén buldng chiu lyc lén nhat (buléng 6 xa trong tam nhat): trong dé z/14 sé buléng cé khodng edch 7, dén trong tam nhém buléng bang nhau. (17.34a) Tw day suy ra: Fy = (17.34b) 596 Chuong 17 a) b) Hinh 17.26 Sau d6 theo cong thiic (17.22) xae dinh dutng kinh d, va chon bulong. 3- Méi ghép chiu luc ngang F khong di qua trong tam cia nhom buléng. Di chuyén song song luc F vé trong tam nhém buléng va thém vao d6 mémen M. Khi d6 méi ghép xem nhu la chiu tac dung déng thii tai trong F di qua trong tam va momen M. Du6i tac dung cdc lite nay bé mat ghép cé thé bi xoay hodc trugt len nhau. Theo cdc cong thtfc (17.32), (17.33) ho&c (17.34b) ta x4c dinh gid tri Fp; va Fy; tac dung lén ting buléng tht i va theo so dé luc ta x4c dinh tai trong kin nhat Frx tac dung lén mét buléng trén nh6ém va tinh todn tai trong 1én nhat theo cong thtie cosin. Vi dy, trén hinh 17.27 tai trong tac dung én buléng 1 ho&e 2 ia lén nhat: Fy = Frg + Frye * vak, = VFA, + Mi ~ 2FpyFyy cos (no) = VFA, + Fin + 2F py, cos trong d6 o 1a géc hgp bdi lyc Fp; va Fu. Sau khi tinh todn, so s4nh va xc dinh céc gid tri tdi trong lon nhft lén buléng, tiy vao méi ghép 6 khe hé hodc khéng cé khe hé ta xc dinh lyc xiét va duong kinh bulong hodc kiém nghiém buléng theo cdc chi tidu bén: M6i ghép ren 597 Hinh 17.27 - Méi ghép khéng khe hé: tdi trong lén nhat tac dung truc tiép lén than bulong. Dé bén buléng va bé mat ghép tinh theo ung suat cdt va dap (céng thie 17.21- 17.23). - Méi ghép cé khe hd: tai trong ngoai tiép nhan bdi luc ma sat trén bé mat ghép, dé tao luc ma sat nay ta can phai xiét buléng. Gid sit gan ding ring luc ma sat dat tai tam 16 lap buléng. Méi ghép di bén (bé mat ghép khéng bi trust), néu nhu lye ma sat trén méi buléng lén hon gia tri tai trong ngoai tae dyng buléng Fi. Vi tat cd buléng déu xiét béi mét luc xiét nhu nhau, cho nén lye xiét buléng xdc dinh F., max, theo tai trong én nhét tée dung lén buléng: V = “Aue Sau dé stt dung céng thite (17.20) (méi ghép cé khe hé) dé tinh dudng kinh buléng. 17.6.3 Tai trong tac dung cé phuong bat ky Trong thuc té tai trong tac dung lén méi ghép ren cé phuong bat ky, vi dy cdc buléng git than hép gidm téc hodc than may cé cée luc tae dung tir b6 truyén ngoai (dai, xich...) co phuong bat ky. 598 Chung 17 Gia sit mdi ghép chiu tai trong cé phuong bat ky nim trong mat phang déi ximg YY (H.17.28). Truong hop nay thudng gap trong thuc té. Ta xem nhu tém ghép di cimg va buléng duge bé tri déu trong mdi ghép. Ngoai lue F duge phan ra hai thanh phan la Fy va Fy. Dua Fy va Fy vé trong tam cia mdi ghép, ta c6 mémen: M = Fy l, — Fyly (17.35) Toa dd trong tam cua nhém buléng duge xéc dinh theo phucng phdp lay mémen tinh déi véi mét truc nao dé réi chia cho dién tich. Trong thy té thong thuéng nhom buléng cd hai truc déi xting va trong tam 14 giao diém cia hai truc nay. Tai trong Fy va mémen M co xu huéng tach hd bé mat ghép, con Fy lam tém ghép bi trugt. Mudn cho cac chi tiét may duge ghép khoi bj tach hé va khéng bi trugt can xiét buléng véi luc xiét V. Cae tai trong Fy va M dugc chia lam hai phan: mat phan la Fy va M, tée dung vao buléng, F,, va M,, tac dung lén céc chi tiét may duge ghép. Ta cd: a F, = 7F. = —- » = nt ke FR Fy= 0 = pF =e , Ao thn (17.36) M,= 4M = —“*—M Ay thin 2 =(l- M = —-%— My wv ta he Goi z la sé buléng trong mdi ghép, ta tinh tuc xiét V can thiét déi véi bulong chiu tai trong lén nhat dé méi ghép khong bi tach ho va trugt. 1. Tinh ton méi ghép khéng bi tach ho Trude khi ngoai luc Fy tac dung, méi ghép chju tng sudt dap (biéu dé a, H.17.28) do xiét cdc buléng: Méi ghép ren 599 oy = ee 7.37) trong dé A,, 1a dién tich cia bé mat ghép. Dudi tac dung cua lve F,, (phan tac dung cia Fy: lén cae chi tiét may duge ghép), ung suat dap trén bé mat ghép duge giam bet mot tri s6 (biéu dé b, H.17.28): op = fa (17.38) Khi chiu tac dung mémen M, méi ghép cé xu hudng bi xoay quanh mét truc nao do nim trong mat phang ghép. Ap dung nguyén tac mémen can nho nhat, e6 thé coi true xoay I truc déi xting XX (H.17.28) vi mémen cin déi véi truc nity la nho nhat. Tay nhién diéu nay chi ding khi luc xiet cite bulong kha Ién dé bio dam bé mat ghép khéng bi ho. Néu moi ghép bi tich hé, true xoay sé di chuyén dan tif truc déi xing dén mép mdi ghép (trén hinh ve truc xoay s@ di chuyén din sang phai). Néu khang cé jue xiét bulong, truc xoay sé la dugng mép bén phai. Véi tam ghép kha cting, bién dang uén trong méi ghép duge phan bé theo quy Iuat duéng thang, va nhu vay trong pham vi bién dang dan héi, ty suat cing phan bé theo quy luat dugng thang. Bieu da c trén hinh 17.28 trinh bay quy ludt phan bé tng sudt do momen M,, (tac dung cua M lén cdc chi tiét ghép? gay nén. Tri sé eve dai ctia ting suat nay: M, oy = as (17.39a) trong dé W,, la momen cin un eda hé mat ghép. Ung suat tong Idn nhat va nho nhat do cac lye xiét va ngoai luc tae dung lén bé mat ghép: Cig = OV = Op toy > 2V~ ie + Mu (17.39b) Ung suadt téng duge trinh bay theo biéu dé d (H.17.28). 600 Chuong 17 Hinh 17,28 Thong thueng dién tich bé mat ghép kha Idn so vdi dién tich 18 l&p bulong, nén cé thé xem A,, va W,, gan bing A va W (dién tich va mémen can uén ciia tiét dién nguyén, bd qua cdc 14). Cac chi tiét may dugc ghép Ja khd eting nén F,,, M,, duge xem 1a gan bang Fy, M. Do d6 c6 thé viét: Fy =2¥ _ fv AA MM +7 7.40) S max miu Theo diéu kién moi ghép khéng bi tach he, can c6: Gan > 0 Méi ghép ren 601 hod: wv if May Ta tinh duge luc xiét V cdn thiét déi véi mdi buléng: L MA V> LR, +i \ vA) (7.4) Dé duge an toan: V = E(n, + z Ww trong dé k la hé sé an toan dé dim bdo méi ghép khong bi hd, duge lay bing 1,322. 2- Tinh todn theo diéu hign dém bao méi ghép khong bj trugt Déi véi méi ghép dung bulong lap cé khe ho gitta 16 va than buléng va khéng cé cae chi tiét nhu chét... dé git cho tam ghép khéi bi trugt, lye Fy bi cin bai luc ma sat sinh ra trén bé mat ghép. Méi ghép khong bi trugt néu iue Fy nhé hon lye ma sat 1én nhat, nghia la: R2V -F,,) > Fa (17.42) Vi FP, = Fy nén cé thé viet: AzV - Fy) > Fy Dé duge an toan: flzV - Fy) > kFy (17.48) trong dé k lay khoang 1,3+2. . Dé théa man diéu kién (17.43), luc xiét V déi véi mdi buléng phai dat tri 86: V = Tanto (17.44) Trudng hgp luc Fy ldn, ngudi ta dung buléng ldap khong khe hd ho&c dung thém cdc chi tiét dac biét nhu: then, chét, gv... dé can trugt hinh 17.18. Trong cdc méi ghép cé két cau nhu vay, buléng (ldp cé khe hd) chi chju tai trong co xu hudng tach hé méi ghép. 3- Tinh toan buléng Dé tinh buléng lay luc xiét bang tri sd lén trong hai tri sé tim duge tit cdc céng thtte (17.41) va (17.44). Ngoai luc xiét V, duéi tac dung cia ngoai lye méi buléng con chiu tac dung cdc lye do F, va M, gay nén. Dudi tdc dung F, len méi 602 ° Chuong 17 buléng cua nhém chiu mét luc la F,/z. Do My tac dung, buléng chiu luc khéng déu nhau, hang buléng ngoai cing phia bén trdi, co khodng cach dén truc xoay XX la Y; xa nhat, chiu lye kéo Ion nhat. Goi Fur, Fue, Fuss la luce do My gay nén tai cdc buléng cach truc XX 1a ¥y, Yy, Yo... ta 06: Fyn = Fu YAY, Fug = Fan Yo/¥1 Ta cé diéu kién can bang: My = 21F iY) + 22F maY2 + 23F ua¥a +...+ = Fur Da¥e/%, Do dé tim duge luc kéo Fin do momen M, gay nén (bulong 6 xa truc xoay XX nhat - phia bén trai): MY, Fy = y2¥? trong do 2, 18 sé bulong e6 khoding cdch Y, bing nhau. Tri sé cla M, duge tinh theo cong thc (17.36). Tong cac luc tac dung lén buléng chiu tai lén nhat: Fane = V+ fe + Fu (17.46a) z (17.45) Khi tinh todn buléng chiu tai trong tinh, Iue xiét V cdn nhan véi 1,3 vi xét dén img sudt xodn do mémen trén ren gay nén: Fray = 1,8V + £6 4 Py, (17.466) z a- Truéng hop sw dung méi ghép buléng cé khe he Theo cng thtfc (17.16) ta x4c dinh duéng kinh d, buléng voi F = Fro. Trudng hop luc Fy, lon, ngudi ta dung buléng lap khéng khe hé hoae ding thém cdc chi tiét dac biét nhu: then, chét, gi... dé can trugt (H.17.18). Trong cdc méi ghép co két cau nhu vay, buléng (lap khong c6 khe hd) chi chiu tai trong c6 xu huéng tach ho méi ghép. b. Trung hop sit dung méi ghép buléng khong c6 khe ho Trong trugng hgp buléng khéng co khe hd, ta xac dinh luc xiét theo diéu kién bé mat ghép kh6ng bi tach hé (cong thife 17.41), than buléng vita chiu kéo bii luc kéo Prax (cong thie 17.46b) va luc cét F. Méi ghép ren 603 do thanh phan luc nim ngang Fy va mémen M, xoay xung quanh truc z di qua trong tam nhém buléng va vuéng géc bé mat ghép. Dé tinh bén ta si dyng mét trong hai cong thie sau: - Ung suat phap cuc tri: 7 ° -% + (SJ +t <{o,] (747a) - Ung suat ti&p cue tri: 7 ts (=) +r sy (17.47) trong do [o,] va [t] tinh theo bang 17.5. Khi tinh buléng chiu tai trong thay déi, ta kiém tra hé sé an toan theo cong thttc (17.28a) va (17.28b) véi bién dé ung suat a, 6 tri so: F, ha z ws 0 2A, vi A; la dién tich tiét dién buldng. 3- Tinh toén kiém nghiém dé bén dép cilia bé mat ghép Trong truéng hop bé hoac dé may lap vao nén béténg hoac gé, cn kiém tra dé bén dap cia nén theo diéu kién: Smax £ [oa] (17.48) Déi véi béténg [cy] = (1+2)MPa; déi véi gd fog] = (2+4)MPa. Néu digu kién (17.48) khong théa man can tang kich thute bé mat ghép. 17.7 MOI GHEP VONG KEP 17.7.1 Két edu va ng dung Méi ghép vong kep (H.17.29) la méi ghép ma sdt, trong dé 4p luc phdp tuyén cfn thiét dugc tao bang lyc xiét buléng. Negudi ta sti dung mdi ghép bang vong kep dé cé dinh trén truc tAm va true truyén, trén cdc cét hinh tru, gid dé... cdc chi tiét nhu: tay quay, banh dai, cdc vong dinh vi... 604 Chuong 17 a) b) Hink 17.29 Méi ghép bing vong kep kh6ng yéu cau sif dung then, do dé cho phép lap chi tiét v6i géc bat ky va tai vi tri bat ky theo chiéu dai truc (c6 cimg dung kinh). Truc khéng bi yéu di do khéng cé ranh then, tuy nhién méi ghép vong kep bi mat can bang va c6 kich thuéc lén khi tai trong lén. Theo két cu ta phan biét hai dang chi yéu cia méi ghép bang vong kep: a) Véi maya cé ranh (H.17.29b) b) V6i mayo théo duge (H.17.29a). Mayo thao duge lam tang khéi lugng va gid thanh méi ghép, tuy nhién ta co thé dat vong kep vi tri bat ky trén truc. Khi ghép cdc chi tiét bang cdc vong kep nhd vao luc ma sat sinh ra do xiét cdc buléng. Nha vao lye ma sét nay ma chi tiét ghép khong bi trugt dudi téc dung cla mémen M = Fl va Itc doc truc F,. Tuy nhién truyén tai trong nhé lyc ma s4t khong dang tin cdy, cho nén méi ghép bang ving kep sit dung dé truyén céng suat nhd. Uu diém cia méi ghép bang vong kep la don gian th4o lap, dé phong qué tdi, thay ddi vi tri dé dang. 17.7.2 Tinh todn theo dé bén Méi ghép bang vong kep duge thiét ké theo momen xodn T hoac tdi trong doc truc F,. Ngoai ra cdn thiét phai tinh buléng. Quy luat phan bé 4p sudt theo bé mat ma s4t (theo vong trén) phu thudc vao dé eting mayo va khe hé hodc dé dai ban dau. Méi ghép ren 605 Phy thudc vao cong dung méi ghép khi tinh toan ta khdo sét hai trutng hop gidi han. 1- Triténg hap 1: Vong kep cé a6 cig cao, lap céc chi tiét thue hién v6i khe hd lén (H.17.30a). Khi dé cdc chi tiét tiép xtic theo dutng thing song song truc. Diéu kién bén méi ghép biéu dién theo céng thuc: Prd = Fyfd 27; 2Fof 2 Fa (17.49a) trong d6: F, - phan lyc tai dudng tiép xue; f - he sé ma sat. Diéu kién cAn bing luc ntta vong kep: F, = 2Vz (17.49b) trong d6: V - lyc xiét buléng; z - 86 buléng mdi phia vong kep. Hinh 17.30 So dé tinh Thay thé biéu thie (17.49b) vao (17.49a) ta c6: QWafd >T; WwVf2F, Suy ra lye xiét: V = fa va Ve = (17.50) 2- Trudéng hgp 2: Cac vong kep mém, hinh dang bé mat tiép xic c6 dang try, khe hé trong méi ghép gn bing 0 (H.17.30b). Khi 46 4p lyc trén bé mat ghép én nh&t co huéng vudng géc mat thdo, va nhd dan bing khdng tai vi tri mat thdo theo quy luat cosin: p = p,cosa. Tuy nhién dé thugn tién tinh todn ta gid sit ring 4p luc p phan bé déu trén bé mat tigp xdc, didu kién bén méi ghép cé thé biéu dién theo cong thie: pfndd 27; pfxdbz F, 606 Chuong 17 Mat khac 4p luc trén bé mat ghép xdec dinh theo cong thic: x/2 d F,=2 =—bda= pdb ‘a J poosa> bda= pi Tuy nhién phuong trinh can bang lye déi véi ntfa mayo (H.17.30b): 22V = F, ‘Tu day suy ra: p = av Sau khi thay thé va rit gon ta thu duge: nVfzed >T; n2zVf 2 F, (17.81) Suy ra luc xiét V xac dinh theo cong thitc: -42, y. th nefd Qref Nhu thé kha nang tai trong hai trudng hgp gidi han chénh léch nhau 2/n. Trudng hgp 1 1a bat loi nhat; tru’éng hgp 2 la hgp ly nhat theo quan diém xiét buléng. Do dé tén tai khe hé Ién trong méi ghép dan dén phd huy vong kep do ting sudt udn. Trong thuc té méi ghép véi khe hé én goi la hong héc. Trong ché tao may kich thuée cac chi tiét méi ghép vong kep thuc hién véi dung sai H8/h8, Vai mdi dung sai lap ghép nay dam bao lap ty do cdc chi tiét may khong cé khe hé thita. Trong thuc té tit cdc phan tich trén lam co sé cho viéc xdc dinh luc xiét méi ghép ving kep trong khong gitfa cdc gid tri gidi han trén: 2,5V2fd > T; 52Vf 2 F, (17.53) Tinh todn méi ghép vong kep véi phan bé cdc buléng vé mét huéng (H.17.29a) dugc thuc hién theo (17.51). Thuc té néu buléng trén cia két c&u theo hinh 17.30a duge han vdi cdc chi tiét khac thi diéu kién lam viée vong kep va bulong duéi khéng thay déi, khi d6 két cau biéu dién tuong ty két céu hinh 17.29b. Tit cong thifc (17.53) ta suy ra céng thi xdc dinh luc xiét nhu sau: kT. a v= te 17.55) Deel “* Y ~ sap ‘ Khi tac dung déng thai T va F, thi luc tac dung Jén bé mat ghép déng thoi sé la F, va lyc vong F, = 2T/d. Trong truting hop nay: (17.52) Méi ghép ren 607 ve AVF? + F? Szf Trong cdc cong thuc trén z - sé buléng phan bé trén mét hudng oda tryc; k = (1,3+1.8) - hé sé an toan. Hé sé ma sat gida gang va thep khi lam viéc khéng cé béi tron cé gid tri f = 0,15+0,18. Sau khi xdc dinh luc xiét V ta xde dinh duéng kinh buléng theo 46 bén kéo. Thue hién tinh toan mdi ghép ren theo d@ tin cay, tham khao tai ligu [46]. Ung dung phan mém tinh ton méi ghép ren duge trinh bay trong tai liéu [47]. 17.8 viDY Vi du 17.1 X4c dinh luc F, cdn thiét dat vao mét colé chudn khi xiét dai 6c dén khi trén than buléng xudt hién ung sudt bang gidi han chay 6, = 200MPa. Tinh todn cho cdc ren M6, M12, M24, M36 va so sdnh cdc két qué. Chiéu dai trung binh colé tiéu chudn J = 15d, hé sé ma sét trén ren va trén mat dau dai 6c f = 0,15. Gi 1- Sd dung bang tiéu chudn tim cdc kich thude can thiét dé tinh todn. 2- Theo céng thtfc (17.17) luc xiét V, khi ung sudt trong ren bang gidi han chay oa = Gen Suy ra: do, _ 7.4,9*.200 yeoita Te = 2900 N 4.13 41,3 3- Mémen xiét theo céng thttc (17.6): T, = 0,5.2900.5,35.{(8/5,35).0,15 + tg(3°24’ + 9°50")] = 1740 + 1760 = 3500 N.mm 6 day: do=d + 0,5 = 65mm; Dy = 0,5.(9,5 + 6,5) = 8mm theo céng thifc (17.5) ta cé f’ = ficos30° = 0,173; ’ = arctg(f') = 9°50’. 4- Late F, téc dong lén khoa vi chiéu dai cdnh tay don / = 15d, F, = T,/l = 35004 15.6) = 39N (gi vé luc V/F, = 3500/39 = 74 lan). 608 Chitong 17 Bang 17.8 Kich tude buléng we wiz M36 Dudng kinh ngoai ren d, mm 6 12 36 Busing kinh trong ren dy, mm 4,918 40,105, 31,670 ‘Dung kinh trung binh ren de, mm 5,350 40,863 33.402 Bude ren p, mm 1 475 4 Chi8u cao ren h, mm : 0.541 0,947 2.165 Chiu cao dai Se H, mm 5 10 29 Budng kinh ngoai mat tya dai Sc, O, 95 18 53 $6 vang ren dai 6c n 5 57 7 Gée nang ren y, 66 3°26" 2°53" 212" 5- Ung suat trén ren theo céng thifc (17.14) khi F = V: Oy = 2900/(n.5,35.0,54.5) = 64 MPa, theo cong thifc (17.13) ta cé: + = 2900/(1.4,9.5,0.0,87.0,6) = 72 MPa. Theo bang 17.9 ta thay rang cdc buléng c6é dugng kinh nho (dén M12) c6 thé bj héng khi xiét vi luc kéo khéda (lye téc dung lén colé) cua con ngudi dat duge gid tri 200N, kha nang tdi cda cdc buléng lén hon khong sti dung hét. Ung sudt dap ag khong 16n han ting suat cat t. Nhung ting sudt dap cho phép {4} hai dn Ién hon ung sudt cdt cho phép [x]. Do do do bén dap gap hai lan 46 bén cat, do dé di véi ren ghép chat khong can tinh og. Bang 17.9 Cée thong 86 Iye khl xlét buldng dén dng Buléng sudt trén thin buldng a, = 200 MPa we mi2 M24 M36 Lwexidtv.N 2900 | 12160 | 51425 | 121550 M6men xiét Ty, Nm 35 32,7 239 B40 Lyc tae dung fan colé FN 39 180 664 1585 Lot vé Ive FF, 74 68 7 78 Ung sudt dap tran ren ag, MPa 64, 67 70 74 Ung suétt ct tren ren t, MPa 72 78 70 84 MGéi ghép ren 609 Vi dy 17.2 Tinh buléng sit dung dé ghép ndp binh kin (H.17.16) chia khi nén véi cdc sd ligu cho truéc sau: 4p su&t khong khi nén trong binh Pp = 0,5MPa; dubng kinh ngoai dé dinh tam nap va dutng kinh trong cia miéng dém D, = 410mm; dutng kinh ngoai cia ndép va miéng dém D = 540mm; chiéu day n&p h, = 30mm; chidu day m&t bich cda binh hy = 30mm; chiéu day miéng dém hz = 4mm. Sé buléng 1a z = 14; vat ligu binh va ndp - thép duc va vat ligu miéng dém - polietylen. Giai: Ta chon buléng c6 46 chinh xdc binh thudng tir thép CT3. Caéc buléng nay cén phdi xiét ban ddu. Khi lam viée c6 thé xiét tiép tuc. Lye ngoai F tac d6éng lén buléng chinh 1a luc do khéng khi nén tac dung lén ndp: FF = (xD*/4)p = (3.14.0,41/4)0,5.10° = 66000 N Tai trong ngoai tac dung lén mét buléng: F;, = Fiz = 66.10/14 = 4700 N Theo céng thitc (17.26b) ta xdc dinh luc kéo tac dung buléng sau khi x4c dinh luc xiét ban dau va tdi trong ngoai tac dung F. Can chi ¥ ring d6 kin khit cia n4p va mat bit duge 44m bdo béi miéng dém bang polyetilen, do 46 hé sé ngoai luc ta chon 1a x = 0,§. Gia att hé 86, hk = 1,5 theo cong thitc (17.26b) ta c6: . Fy = [1,3.1,5.(1 — 0,5) + 0,5].47.10" = 6932,5 N Theo bang 17.4, gidi han chdy vat liéu ta chon 1a og, = 200MPa. Hé sé an toan tra thto bang 17.6 la [s} = 3. Khi d6 ung suat kéo cho _ phép: [oz] = o.4/[s] = 200/3'= 66,67 MPa Budng kinh trong cia ren buléng dugc xdc dinh theo céng thitc ' _ [AR _ fe693825 (17.26c): dy [ae Saas 11,51 mm Theo tiéu chudn ta chon M14, duéng kinh trong d; = 12,701mm. Kiém tra cdc hé sé da chon ta thay phi hgp. Vi du 17.3 Tinh méi ghép buléng cia mét gid chiu tdi trén hinh 17.27; F = 24000N; c = 1000mm; a = 400mm; b = 300mm; 6 = 20mm; gid bing gang; buléng bing thép CT3 (gidi. han chay o., = 240MPa), luc xiét khéng dugc kiém tra. Tinh todn theo hai phuong 4n; buléng lip khéng khe ho va buléng lap c6 khe hé. 610 Chuong 17 Giai: Xdc dinh tdi trong lon nhdt tée déng ién buléng 1- Khi dua lyc F vé tam O cia nhoém buldng ta thay thé bing luc F dat tai O va momen ngdu luc M = Fe. 2- Do tac dung cia luc F dat tai O, c&c buléng chiu lyc ngang bang nhau: Fp, = FL aa = 4000N z Do nhém cé 4 buléng cé khodng c&ch dén trong tam O 1a r; va 2 buléng cé khoang cdch dén trong tam O 1a rz, do dé hic do mémen M tac dung lén cdc buléng khong bing nhau. Ap dung cong thife (17.34) Mr, ta xc dinh luc Fy, nhu sau: Fy, = ——*—, meee Me art + ont trong dé: M = Fe = 24000.1000 = 24.10°Nmm; ry = /2=300/2 = 150mm 2 ria n+ (3) = ¥200" + 150? = 250 mm Fi, = 24.10% 250_ = 20339 NV 4.250? +-2, 150" Gié tri cdc luc Furs, Fua, Fue ai v6i cic buléng 3, 4, 6, cing bing Fin. Cac luc Fye va Frys 06 gid tri bang nhau theo céng thie (17.34): Frye = Furor) = 20339.150/250 = 12203 N C&c luc Fyn, Fyp,... 66 phuong vuéng géec voi ban kinh ry, rz... con luc Fr; c6 huéng nguge véi luc F (H.17.27). Sit dung céng thie cosin ho&c phuong phap dé thj, o6 thé tim hgp luc F; (do Fr, va Fm, tac dung vao buléng sé 1) va hgp luc F; (do Fr3 va Fys tac dung vao buléng sé 3) 1a 1én nhat, co tri sé: . F, = VFA + Fi — 2F By cosa’ = JFE, + Fay + 2FpyFgy cosa G day géc‘a 1a géc hgp gita Fr: va Fant 22 200 6/2 150 Thay thé cdc gid tri vao ta tim duge: F, = Fy = 22963 N. Buléng sé 2 chiu cdc luc cing chiéu Fre va Fue, hgp lye: Fy = Frye + Fyz = 16203 N Nhu vay buléng 1 va bulong 3 chiu tai lén nhat. Ta khdo sat hai phuong 4n: . suy ra @ = 53,13° Méi ghép ren 611 a- Phuong an 1: sit dung buléng lip khong khe hé giita 16 va buléng. Theo diéu kién bén cdt (cng thufc 17.22), xc dinh dubng kinh than buléng: d, = ar = Ae = 17,45 mm T(t, Tt trong dé theo bang 17.5 va 17.6 ta c6: [1] = 0,40,, = 0,4.240 = 96MPa. Theo tri sé d, tim duge, ta chon buléng tinh lap vao 15 doa c6 dutng kinh danh nghia cia ren M18. Kiém nghiém bén dap theo cong thc (17.23): og = F\(d,8) = 22963 18.20) =~ 63,8MPa < {ou] vGi: {sal = 0,80,, = 192MPa (bang 17.5). Diéu kién bén dap duge théa man. b- Phuong an 2: sit dung buléng ldp cé khe hé gitta 18 va buléng Tai trong duge cén bang véi luc ma sat sinh ra trén bé mat ghép, do xiét chat buléng véi luc V can thiét (déi v6i mdi buléng). Gia thiét mot edch gdn dung rang hgp lyc ma sat do méi buléng gay nén di qua truc ciia buléng. Méi ghép st di bén (nghia la khéng bi xoay) néu luc ma sdt do tig buléng tao ra duge can bang vdi hep luc do F va M gay nén (Fp; va Fy) 401 véi bulong dé. Vi cdc buléng duge xiét déu nhau nén lyc xiét cho méi buléng phai xdc dinh theo buléng chiu ngoai luc lén nhat, cu thé la buléng 1 hodc 3 (luc ma sat cdn du trong cdc buléng chiu tai it hon, cé tinh chat thy déng, khéng tham gia truyén tai trong). Nhu vay luc xiét V duge xdc dinh theo: Hi . 7 Lay, hé sé k = 1,5; f= 0,15 va F, = 22963N ta tinh duge: V = 1,5. 22963/0,15 = 229630 N Theo bang 17.6 lay [s] = 1,5 (gid thiét dutng kinh buléng trong khodng 30:60mm), xAc dinh ting su&t kéo cho phép: [ox] = o/s] = 240/1,5 = 160 MPa Ta tim duge dutng kinh d, eda bul6ng (cong thie 17.20). d, = (413V Alo) 0) = f4.15.229630(160.1) = 48,74mm ‘Theo bang 17.7 ta chon buléng M82 cé duémg kinh d, = 48,752 mm. Két luan: Khong nén ding buléng lp 6 khe hé vi kich thudc buléng qué lén (buléng M52) so véi kich thuée cia gid, ngoai ra rat Fray = Fy = Fy = 22963N, ta c6: 612 Chong 17 khé dam bao duge luc xiét V = 229630N. Ta ding buléng lip khong khe hé gida 16 va buléng. Vi dy 174 Tinh todn bulng 6 truc duéi cia thanh truyén dong co dit trong (H.17.31) véi tai trong Ién nh&t tac dung lén buléng 1a F,,,, = 6000N. Vat ligu buléng - thép 38CrA (gigi han chdy o., = 600MPa), vat ligu thanh truyén 35Mn2, J = 90mm, 1; = 10mm, luc xiét céc bulong duge™ kiém tra. Tai trong thay déi theo chu ky mach déng. MAt phdng ghép S Hinh 17.31 Giai: 1- Theo céng thc (17.25), luc xiét cé gid tri sau: V = RL — y)Finax Ta chon k =3 va hé sé ngoai luc x = 0,2, do dé: V = 3(1 — 0,2)6000 = 14400 N Tai trong doc truc tac dung lén buléng xc dinh theo céng thitc: Fy, = 1,3V + 7F = 1,3.14400 + 0,2.6000 = 19920 N 2- Gia sit dutng kinh buléng i6n hon hodc bing M16 ta chon [s] = 5 (img sudt thay déi). Khi dé tmg sudt cho phép [o,] = 640/5 = 128MPa. 3- Dudng kinh buléng xéc dinh theo céng thitc (17.26c): a, = (48. [esao20 = 1407 mm nlo,i 7.128 Theo bang 17.7 ta chon M16 véi buéc p = 2,0mm va d, = 14,701mm. Buléng M16 c6é dutng kinh D, = 25mm; d, = 0,8d = 12,8mm. Do dé gia stt kich thuéc ban d4u buléng M16 phi hap. Méi ghép ren : 613 4- Kiém tra dé bén mdi theo hé sé an toan. Thanh phan ngoai lye tac dung lén buléng F, = 0,2.6000 = 1200N. Tiét dién ngang buléng A = 7.14,7017/4 = 169,74mm?, - Bién dé ting suat 4: = —1200_ _ 3.54 MPa 2.169,74 - Ung suat trung binh: VY, AF _ 14400 3.54 = 88,38 MPa A; 2A, 169,74 5- Theo céng thtfc (17.28a) ta cé: 300 Sy = s=——__30_ ___ip7a5 (470,96.1) 3,54 + 0,1.88,38 Theo cong thife (17.28c) ta 6: 640 = ——640_ 6.96 >s,,]- Sh = (96,38 + 3,64) 7 O08 * Ful = 8 Do do diéu kién d6 bén méi dugc théa. 6- Xéc dinh hé sé ngoai luc: - Do mém buléng: a teh). wld? - Dé mém cua cac tam ghép: -oitde_ 4h 490 0,98 “EA, xE,,(D? -d®) xB, (25-167) E,, - Hé s6 ngoai luc: © Ay = ™ 0,98 pei Bi+o98 - Xée dinh Jai lye xiét: V = 3(1 - 0,32) 6000 = 12240 N < 14400 N - Tai trong doc truc tac dung lén buléng xdc dinh theo cong thife: Fy = 1,3V + 7F = 1,3.12240 + 0,32.6000 = 17832 < 19920 N Do dé buléng M16 da chon thda bén va véi luc xiét V = 14400 duge tinh ban dau thi bé mat ghép khéng bi tach hd. 614 Chuang 17 CAU HOI ON TAP CHUONG 17 17.1. Phan loai m6i ghép ren? Phan loai ren? 17.2. Khi nao trong méi ghép ren ta sit dung vit ey? Dua ra vi du? 17.8. Phan biét buléng, vit va vit cdy. Tai sao bude ren dau vit cdy b&t vio chi tiét ghép c6 bude ren p Ién han dau vit xiét dai 6c? 17.4. Thé nao la ut ham? Tai sao dai dc ty théo sau mOt thdi gian lam viée? Ren he mét 6 1 méi ren v6i bute ren p = 2mm; dz = 14,701, hé 36 ma sét be mat ren f = 0,15. Chéng minh rang méi ghép buldng cé kha nang ty ham. 17.5. Néu cdc phuong php phong léng dai 6c. Vi du? 17.6. Tai sao trong méi ghép buléng sau mt thdi gian lam viéc thi dai dc bj Iéng? 17.7. Tai sao trong tat cd cic ren ghép chat déu su dung ren hé mét voi mot méi ren? 17.8. Tai sao trong ren hé mét sinh ra Ive ma sdt Ién nhat néu so sénh voi cdc Joai ren khde véi lye doc true V nhv nhau? 17.9, Tai sao ren hé mét buée ngan duge sit dung trong cdc truong hgp tai trong thay déi? 17.10. ¥ nghia ky hiéu c&p bén ca vat liéu buléng? 17,11, Cach xée dinh gid tri ding su&t cho phép khi buléng chiu tée dung lyc kéo (kh6ng xiét ban dau)? 17.12. Chiéu cao dai dc va chidu sdu bt vit vao chi tiét ghép cé ty 16 nhu thé nao vdi duéng kinh d, dya vao dau ta chon ¢¥ 1@ nay? 17.13, Ching minh rang khi xiét buléng ren hé mét thi tai trong tinh todn lay bang 1,3 l4n luc xiét buléng? 17.14, Tai sao trong méi ghép buléng khéng cho phép léch (vénh) bé mat xiét dai 6c va déu buléng hoac vit? 17.18, Tai sao lyc téng cng tée dung lén bulong, véi bulong c6 hue xié¢ ban ddu va tdi trong doc true F tac dung, nhd hon téng luc xiét vA tai trong ngoai?

You might also like