Oruje starih Junih Slavena

Izvor: Crnogorska Enciklopedija

Skoi na: orijentacija, trai

Slavenski Konjanik

Slavenski Ratnici

Ma kod Slavena

Ostaci Pri prouavanju ranosrednjovjekovnog oruja kod Junih Slavena najznaajnije ejsto i aju arheolo!ki nalazi, a pisani i likovni izvori, z"og nedovoljne preciznosti u opisu, slue kao dopuna arheolo!ki nalazi a#

Sadraj
$sakrij%

& Pisani izvori ' (ojni spisi ) *storijski spisi + ,jela literarnog i liturgijskog karaktera - Rodoslovi vladara i itija svetaca . Spisi kancelarijskog i politikog karaktera / 0rheolo!ki izvori 1 Oruje koje se po inje u likovni i istorijski 2 Strijela i 3uk &4 Koplja && Maevi &' 5titovi

izvori a

&) 6ojne 7ekire $uredi%

Pisani izvori
Karakteristino je kod svih pisaca, vizantijskih i zapadnih, da iz"jegavaju opisnost i da daju veo a saete, tanije oskudne podatke o izgledu pojedinih vrsta oruja# Opisi, a koliko "ili kratki, i aju znaaj doku enta jer vijesti potiu od savre enika, a esto i od uesnika u "or"a a koje se opisuju# Po vanosti gra8e koja je u radu kori!9ena, pisani izvori se ogu podijelit u nekoliko kategorija: vojni spisi, istorijski spisi, djela literarnog i liturgijskog karaktera, ivotopisi vladara i svetitelja, spisi kancelarijskog karaktera :zakoni, ured"e, izve!taji; i drugi pisani doku enti# $uredi%

Vojni spisi
Jedna od najznaajnijih kategorija pisanih izvora za upoznavanje ratne vje!tine i taktike u rano srednje vijeku, djela vojnih pisaca, ne daju, kako "i se oekivalo, dovoljno podataka o izgledu i proizvodnji oruja# Osi direktnih, esto detaljnih vijesti o

pojedini "itka a i uputstava o nainu "or"e, u ovi spisi a se nailazi sa o na podatke o vrsta a oruja koje upotre"ljavaju ratnici pojedinih naroda# Pseudo<Mavrikije u djelu =Strategicon>, u poglavlju =Kako tre"a postupiti sa Slaveni a, 0nti a i slini a>, pisano na osnovu linog iskustva, navodi sa o vrste oruja, ali ne i njegov izgled# *sti podatak prenosi car 3av (* daju9i "lie podatke o !titovi a =veliki i dugi , poput tireja> i e "ar ukazuje na o"lik ove vrste oruja# Oskudnost u opisi a oruja nije sa o oso"enost vojnih pisaca iz ranovizantijskog perioda ve9 i kasnijih autora# ?akav etod izlaganja podrava, tako8e vojskovo8a po pro@esiji, Kekav en Katakalen u svi svoji radovi a# Po o"radi vojnih pitanja njegov =Strategikon>, sastavljen, izgleda, ne razlikuje se od prethodnih# ,etaljno opisuje opsade, lukavstvo neprijatelja, daje savjete itaocu, ali o izgledu oruja ni rijei# Svakako su, u vrije e postanka ovih spisa, podaci o oruju "ili suvi!ni jer su ih sastavljali vojnici za vojnike, pa se tako oe protu aiti i ova oskudnost# $uredi%

Istorijski spisi
Po "roju ouvanih rukopisa ova kategorija pisanih izvora je najznaajnija# Politike, crkvene i lokalne istorije, hronike i hronologije, ada pisane od autora koji nisu po pro@esiji "liski ratu, daju, za razliku od vojnih spisa, !ire i za prouavanje slavenskog naoruanja u rano srednje vijeku znaajnije podatke# (e9ina autora je doivela strahote rata te su lini utisci, jo! jaki i neposredno pri ljeni, odluivali o prostoru dato opisu "itaka, opsadi gradova i izgledu i vrsti oruja# Aajedniko za sve ove izvore je s jedne strane veliki "roj opisa iz ivota slavenskih ple ena sa koji a je (izantija dolazila u suko"e, a s druge ali "roj detaljnih opisa oruja# ?acit u svo e djelu Ber ania, ve9 21# godine n#e# po inje Slavene pod i eno (enedi kao nosioce !tita# Prisk o"ja!njava nain izrade onoksila ne upu!taju9i se u oruje# Cajstarije i najznaajnije Prokopijevo djelo ,e 6ellis, naroito to ovi (D(*** :6ellu Bothicu ;, o"iluje vijesti a o vrsta a oruja kori!9eno na na!oj teritoriji toko (* vijeka# E 6ellu Bothicu *** prvi put saznaje o za = ale !titove i $$FKopljeFkoplja%%> koje nosi slavenska pje!adija, kao i za Slavene koji su =odlini konjanici strelci> za razliku od gotskih konjanika !to se "ore =sa o koplje i ae ># Castavlja Prokopija, pisac djela Gistoria, 0gatije, kao i ostali hroniari ranog srednjeg veka, ne upu!taju se u detaljnije opise oruja# Posredno kroz opise istorijskih z"ivanja saznaje o o vrsta a upotre"ljavanih oruja od strane (izantinaca, 0vara i Slavena, kao i pojedini detalji a naina utvr8ivanja i sredstvi a za opsadu, od"ranu i prelaz preko rijeka i ora, a tako8e i o vrsta a vojnih jedinica# $uredi%

Djela literarnog i liturgijskog karaktera

E pojedini ranosrednjovevekovni spisi a literarnog i liturgijskog karaktera :spevovi teolo!ko<@ilozo@skog karaktera, istorijske poe e, teolo!ke "esede, propovedi i dr#; nailazi o na ekskurse pojedinih autora 8e, osi opisa "itaka, na"rajaju oruje

neprijatelja# Ovi podaci, korisni sa stanovi!ta ratne istorije, rijetko daju !ire opise pojedinih vrsta oruja# Anaajniji su radovi Beorgija Piside :poe a 6ellu 0varicu #; i "eseda ?eodora Sinkela odrana .'/# godine u kojoj se, kao i u poe i ,opisuje slavensko< avarska opsada Harigrada iz .'.# godine# Pisida, govore9i o haganovoj vojsci, po inje vrste oruja: ?a vojska je i ala "ojne tru"e, strijele, aeve, vatru, kornjae, "acae ka enja, drvene kule### Sinkelova ho ilija dopunjava ove podatke jo! detaljniji opiso i podaci a o izradi oruja: hagan# Od ah pone da prikuplja varvare, izra8uje oruje, helepole, "arke i vr!i sve druge pripre e kako "i napao grad# Ca jednog na!eg vojnika dolazilo je po sto i vi!e varvarskih, sve o"uenih u oklope, sve za!ti9enih !lje ovi a i sa svakovrsni ratni sprava aI Oratio historica, anoni na "eseda o opsadi Harigrada, sastavljena iz e8u 1&-# i 1.4# godine, ada je u cjelosti ko pilacija ?# Sinkela i ?eo@ana, daje isto podatak o izradi onoksila# $uredi%

odoslovi vladara i itija svetaca

Pose"na vrsta literarne djelatnosti, relativno najo"i nija po "roju djela, hagiogra@ije i sastavi o ivoti a vladara, ne daju znaajnije podatke o oruju# (rste opsadnih sprava i, u nekoliko sluajeva, njihov !iri opis najznaajniji su detalji u vezi sa ovi pitanje # Jovan, solunski itropolit, sastavlja Miracula S# ,e etrii *, pored po"onih tu aenja, esto iscjepkanih i jednostranih, ne propu!ta da na nekoliko jesta detaljno opi!e ratne sprave kojih se, po svoj prilici godine -1., pla!io opkoljeni Solun# Cajinteresantniji je opis petro"ola koji se z"og izuzetno slikovitog opisivanja prenosi u cjelini: ?e sprave su etvorouglog o"lika, prelaze9i iz !irih osnova u ue krovove na koji a su i ale jako de"ele cilindre, gvode okovane na krajevi a# Aa ovo su "ile prikovane drvene grede, poput onih na veliki ku9a a, sna"djevene napravo za "acanje# Podiu9i se u vis ove su neprekidno hitale ogro no ka enje, tako da njihov pogodak nije ogla izdrati ni ze lja, a ka oli ljudska ku9a# 5tovi!e, ovi etvorougli "acai "ili su ogra8eni sa tri strane daska a, tako da strijele "ranilaca sa "ede a nisu ogle pogoditi lanove njihovih posada# Me8uti , i je jedan, daska a o"loeni "aca, zapaljen vatronosno strelo i u"rzo izgorio, varvari uklone sprave i povuku se# Sutradan dovuku ponovo one iste, daska a okovane "acae, ali o"loene sirovi koa a, i privuku ih sasvi "lizu gradsko "ede u# Ba8aju9i na nas hitali su itava "rda i "reuljke# Kako "i drukije oglo da se nazove ono ogro no ka enjeJ> Kuda sv# ,i itrija predstavljaju koristan izuzetak u ovoj kategoriji izvora# Cepoznati autor Miracula S# ,e etrii ** pripisuju9i, tako8e, sve vojne uspjehe sv# ,i itriju, za razliku od pisca Miracula *, o varvari a pi!e "ez rnje, ali i oskudnije, navode9i sa o vrste neprijateljskih vojnika :strelce, !titono!e, lake pje!ake# kopljanike, pra9ka!e, rukovaoce sprava a i hoplite;# $uredi%

Spisi kancelarijskog i politi!kog karaktera

*z alog "roja ovih doku enata ouvanih do danas, a koji potiu iz srednjeg vijeka, ili se odnose na na! teren u to periodu, rijetko se ogu koristiti podaci za do"ijanje jasnije predstave o oruju# *z Kapitularija Karla (elikog, izdatih //2, 14), 14-# i 1&&# godine, ne do"ija o op!irnije podatke o oruju# Aa"rana prodaje aeva i oklopa Slaveni a :,iedenho@erski kapitular;, govori sa o o izvozu @ranakog oruja u =ze lje Slavena i 0vara> ali ne i o njegovo izgledu u to periodu# Od drugih pisanih izvora za upoznavanje ove pro"le atike najznaajniji su putopisi# E svoji izve!taji a pojedinci, naje!9e iz arapskih ze alja,pored op!tih podataka o ze lji u kojoj su "oravili, daju i podatke o izgledu, no!nji i oruju pojedinih naroda# $uredi%

"rheolo#ki izvori
?oko (* i poetko (** vijeka, u jeku "or"i sa ger anski ple eni a, (izantiju napadaju Slaveni i 0vari# Cjihovi napadi traju vi!e od jednog vijeka i zavr!avaju se slavensko do inacijo na dijelu 6alkanskog poluostrva, u junu Panoniju i *stoni 0lpa a# (ijesti o ovi "or"a a su nogo"rojne, e8uti kada je re o slsvensko ili avarsko oruju, prilino su oskudne i nedovoljne da o"jasne njegov izgled u periodu intenzivnih "or"i protiv (izantije# 0rheolo!ki nalazi oruja iz (*D (*** vijeka, "rojno!9u iskopanih pri eraka, daju vrlo jasnu i doku entovanu predstavu o naoruanju toga perioda# Pos atrani odvojeno, ni pisani izvori, ni arheolo!ki aterijal, sa i za se"e, ne ogu da odgovore na pitanje odnosa Slavena i 0vara u toku "or"i sa (izantijo i o izgledu naoruanja pose"no svakog od ova dva ple ena# Savre ena istoriogra@ija, zasnivaju9i ve9inu zakljuaka na pisani izvori a, prihvatila je kao istorijsku injenicu zajedniku "or"u Slavena i 0vara protiv (izantije, @or uli!u9i je kao "or"u avarsko< slavenskog saveza u ko e su 0vari i ali odluuju9u ulogu, naroito u ratni akcija a# *sti je etod priijenjen i u arheologiji 8e se u tret anu arheolo!kih nalaza iz ovog perioda koristi !e atska podjela na kulturne grupe# Pri to e su, za period za vre e avarsko< slavenskog saveza, svi ostaci aterijalne kulture svrstani u tzv# kestheljsku kulturnu grupu, nazvanu i avarsko<slavenska kultura# Siste atizacija oruja po kulturni grupa a one ogu9uje etniko opredeljenje nosilaca naoruanja toga perioda za !ta postoji dovoljno ele enata :istorijskih i arheolo!kih;, kao i hronolo!ko<tipolo!ku podjelu oruja# Prouavaju9i arheolo!ke nalaze oruja sa teritorije "iv!e Jugoslavije i pisane istorijske izvore o Slaveni a i 0vari a, do!lo se do zakljuka da se ora odstupiti od ovog u arheologiji ve9 uo"iajenog etoda i izvr!iti odvojena siste atizacija slavenskog i avarskog oruja# *storijski pisani izvori su vrlo odre8eni u vijesti a o "or"a a Slavena protiv (izantije prije --1# godine# Aa ovaj, predavarski, period postoje nogo"rojni po eni slavenskog oruja# Gronolo!ki pregled sa o ovih izvora od Pseudo<Hezarija koji poetko ( veka prvi po inje Slavene i upotre"u oruja, do Jovana Malale koji registruje --2# godine prvu zajedniku "or"u 0vara i Slavena protiv (izantije, naj"olje doku entuje sa ostalnost slavenskih upada preko ,unava, tj# postojanje oruja i slavenske vojske# ?eoriju o uro8eno @ataliz u i nerato"ornosti starih Slavena :Peisker, Gaupt an, 5tajn;, koja se zasnivala na jednostrano tu aenju izvora, od"acila je ve9ina savre enih istoriara# E prilog to e navodi se prikaz sa ostalnih "or"i Slovena protiv (izantije u (* veku:

Pseudo<HezarijeI, poetak ( vijeka: :Sklavini; su slo"odni i "ez poglavara, po!to svoje vo8e i starje!ine stalno u"ijaju# Prisk: ++1# godine po inje slavenske "arke< onoksile i splavove koji a se slue priliko savla8ivanja vodenih prepreka Prokopije: -))# godine opisuje "itku protiv vizantijske vojske i pogi"iju stratega Gilvuda -))# do oko --4# godine: prelazak dunavske granice i upadi na vizantijsku teritoriju oko -+4# godine: antsko<slavenski rat sredina (* vijeka: Pri stupanju u "or"u kao pje!adija navaljuju :Slaveni; na neprijatelja grupno, nose9i u ruka a ale !titove i koplja, a oklop nikada ne o"lae -+4# godine: opisuje "or"enu taktiku Slavena -+-# godine: raz"ijena grupa Slavena u ?rakiji -+1# godine: vojska Slavena iz Podunavlja prodire do ,raaL osvaja tvr8ave -+2# godine: Slaveni se po inju kao saveznici i pla9enici lango"ardskog kneevi9a *ldiga --4# godine: vojska Slavena> :do )#444; upada u ?rakiju, dijeli se na dva odreda, raz"ija vizantijsku elitnu konjiku jedinicu D posadu grada HurulaL iste godine Slaveni zauzi aju utvr8eni grad ?oper: no!tvo strijela, skala, u"ijali su niti ae , ni koplje --4D--&# godine: na ze lji!te Ro eja provali tolika asa Slavena kao nikada prije, Slaveni, u punoj su slo"odi vr!ili pohode po ro ejsko carstvu jesen --&# godine: (eliko no!tvo Slavena provaliv!i u *lirik, neopisiva zla ta o poini 0gatija, --.# godine: E ratu protiv kavkaskih Misija a istie se juna!tvo e8u (izantinci a### Slaven, po i enu Svarun# On "aci koplje na jednog koji je u ratnoj spravi "io sla"ije za!ti9en, i s rtno ga rani# Jovan Malala, --2# godine:provali!e Guni i Slaveni u ?rakiju ### Stigo!e do Harigrada###>

,a su Slaveni "ili naoruani i i ali svoje odrede pored ovih podataka potvr8uje i njihovo ue!9e u drugi vojska a :naja nici;, a tako8e i niz "or"i vo8enih u zajednici sa 0vari a# Ovi izvori nagla!avaju vode9u i do inantnu ulogu 0vara u toku zajednikih akcija protiv (izantije, ali ni8e ne negiraju postojanje slavenskih odreda# Aavisnost dijela slavenske ple enske vojske od volje vladaju9eg sloja "olje naoruanih avarskih ratnika< konjanika, koja je do!la do izraaja u nogi akcija a sprovedeni na teritoriji 6alkanskog poluostrva jo! je jedan dokaz da je jedan dio Slavena "io potre"an 0vari a za osvajake pohode, te su ih kao takve esto i iskori!9avali# Ca poloaj Slavena u toku "or"e, tj# da ih 0vari koriste i kao naja nike i kao vojniku asu iza koje stoji organizovana avarska vojska, ukazuje nekoliko karakteristinih po ena:Kagan, kralj avarski, poslao je .4)# godine lango"ardsko kralju 0gilut@u Slavene pod naja # Mredegarova hronika istie neravnopravnost i u toku sa e "or"e: kad su Guni i!li u "oj protiv kog naroda, oni svoju sakupljenu vojsku postavljaju pred ta"ore, te su u stvari tukli (inidi#Kad je "ilo sigurno za po"jedu, dolazili "i Guni da ugra"e plijen, a kad su pak (inidi "ili svladani, potkrepljeni hunsko po o9i opet su o"navljali napade# Ciki@or

Patrijarh, za "or"u na drugo kraju 6alkana, daje slinu ocjenu poloaja Slavena: =Po!to 0vari dovedo!e i no!tvo Slavena i uvedo!e ih u zajedniki "oj# Covija tu aenja avarsko<slavenskog saveza, pitanje stepena podre8enosti i sa ostalnosti pojedinih ple ena, analiza odnosa Slavena i 0vara, kao i zakljuak o postojanju slavenske ple enske vojske, potvr8eni su arheolo!ki iskopavanji a# Aatvorenost 0vara i ostalih hunsko<turskih ple ena u svoje tu ene, njihova odvojenost, poznata po pisani izvori a, od slavenskih naselja, na!la je svoju potvrdu otkrivanje niza zatvorenih nekropola sa skeletni gro"ovi a ongoloidnih karakteristika na prostoru "iv!e Jugoslavije i Panonsko<karpatskoj kotlini 8e je "io centar avarske drave# Pod nazivo slavensko oruje, u do a9oj i stranoj literaturi tretira se oruje svih slavenskih ple ena iz (*D(*** vijeka, kao i oruje iz kasnijeg perioda @or iranja i nastanka rano@eudalnih drava# Ovakav tret an u periodizaciji slavenskog oruja veo a je neprecizan, i dovodi, sa ve9 u nauci prihva9eno podjelo na kulture : artinovska, kestheljska, "elo"rdska i dr#;, do apsolutnih nejasnosti i neloginosti u rje!avanju pitanja naoruanja i op!te aterijalne kulture Slavena tog do"a# 3# Ciederle je naglasio strane uticaje na slavensko naoruanje !to je kasnije prihvatio niz autora kod nas ili u inostranstvu ne upu!taju9i se u analizu stvarne arheolo!ke gra8e vezane za slavenska ple ena (*D(*** vijeka# Me8uti , ova periodizacija ne odgovara stvarno razvoju naoruanja kod pojedinih slavenskih ple ena# Cedostatak doku entovanih podataka o tani okolnosti a nalaza, o estu gde je iskopano oruje i aterijalu za niz pred eta vojnog karaktera, naroito u uzeji a Grvatske i Sr"ije, one ogu9ava da se nogo"rojni prij erci ovog oruja atri"uiraju Slaveni a# (eliki "roj strijela sluajno je na8en sa podaci a sa o o jestu nalaza, a esto i "ez naznake lokaliteta# Aa nalaze sa teritorije Jugoslavije pretpostavlja se da pripadaju Slaveni a iz vi!e razloga# Cpr# u prilog slavenskog porijekla nosilaca kratkih kopalja govore podaci iz pisanih izvora i nedostatak skeleta na jestu njihovog nalaza# Po dva do tri laka koplja za "acanje, pre a Pseudo<Mavrikiju, 3avu (*, Jovanu N@esko , Mihailu Sirijsko , i *"n Rostehu osnovno su naoruanje slavenskih ratnika# 0gatija po inje "acanje koplja kao pose"nu vje!tinu, istiu9i hra"rost slavenskog ratnika<naja nika, dok ?eo@ilakt Si okata zapaa "rojnost "aenih kopalja od strane vla!kih Slavena -2-# godine :(arvari, nai e, zaspu koplji a Ro ejeO# O spaljivanju rtvih Slavena poetko (** vijeka, se njihovog savre enika ?eodora Sinkela, govore i kasniji pisci: *"n Rosteh, 3av Pakon, Masudi, 0l 6ehri, pisac Kijevske hronike i ?hiet ar# Ovo potvr8uju arheolo!ki nalazi tragova spaljivanja :S rdelj kod Knina, Panevo; kao i na !ire podruju od Ru unije do Poljske 8e su ivjeli Slaveni# $uredi%

Oruje koje se po$inje u likovni$ i istorijski$ izvori$a

Slavenski ratnici su u (* i (** vijeku upotre"ljavali slede9e vrste oruja: luk i

$uredi%

Strijela i %uk
(izantijski pisci, savre enici slavenske kolonizacije, kao i zapadni hroniari, s atraju Slavene do"ri strijelci a# Har 3av (* u svo vojniko spisu ?actica detaljnije od drugih autora opisuje slavenske lukove i strijele: sluili su se i drveni lukovi a i i ali strijele na azane otrovo # Masovnost upotre"e ovog oruja najreitije se vidi iz teksta Miracula S# ,e etrii **: * taj o"lak strijela stvarao je sasvi neo"ian prizor, kao !to gusti grad zasenjuje suneve zrake, tako i oni za rai!e dan "acanje streijla i hitanje ka enja>#Jovan, itropolit solunski: =Cjihovi strijelci strijela a su podraavali zi sko snijegu># $uredi%

&oplja
Pre a postoje9i , doku enti a slavenska koplja su se dijelila na dva osnovna tipa: kratko, lako za "acanje i dugo, te!ko za "od i "or"u# Koplje za "od i "or"u, tj# due i tee, ukoliko se ne izdvaja u pisani izvori a od lakog, po inje se sa o kao jedno# ?o ine Prokopije, 0gatija i Pavle Pakon: *s cu de eQus eictus esset, et eu unus e Sclavis su"ito invadeens eius anus @une conligasset, ipse ani"us ligatis lancea a" eiusde Sclavi deRtera eRtrahens###:Gist# 3ango"# (*; Pored ove dvije vrste, izdvajala su se, u vre enu od ( do (*** vijeka pre a na jeni i o"liku, lovaka koplja# Ca diptihonu izra8eno poetko ( vijeka prikazana je scena lova 8e se vidi dvostruka na jena ovih kopalja: za "od i za "acanje# $uredi%

'a!evi
Poznato je da su -)/# godine u vizantijskoj vojsci, iz e8u &.44 konjanika povedenih u "or"u protiv Bota, "ili i Sloveni, !to ukazuje na ogu9nost upoznavanja upotre"e aa# Ma kod Slovena :(inida; izriito po inje Mredegar,dok u odgovoru slavenskog vo8e ,aurentija :-/1S-/2# godine; kaganu 6ajanu, a do"ija i si "olinu vrednost: (avikli s$o da) nai$e) vlada$o tu*i$) a ne drugi na#i$+ , to s$o sigurni dok -ude ratova i $a!eva :Menandar;# ,a je a "io znaajan dio naoruanja govori i za"rana Karla (elikog :Hapitularia *;# Jedini podatak koji direktno o ogu9ava do"ijanje predstave o au, koji su upotre"ljavali Slaveni od (* do (** vijeka, jeste "ronzana statueta konjanika iz 7everne Brke# J# (erner :J#Terner; je grupu ovakvih statueta poslije svestrane analize datirao u (** vijek n#e# s atraju9i da su u pitanju originali izra8eni u radionica a akedonskih Slavena# Ma koji konjanik dri u lijevoj ruci rustino je o"ra8en i pripada grupi kratkih

aeva sa jedno nekropola# $uredi%

o!trico

koja je nalaena na ve9e

"roju siste atski ispitanih

.titovi
O izgledu slavenskih !titova ne a detaljnijih podataka ni u arheolo!ki ni u pisani izvori a# Cavode se sa o veliine !titova, re8e o"lik# ?acit prvi navodi da (enedi et scuta gestant# Prokopije o"ja!njava kako Slaveni, stupaju9i u "or"u kao pje!adija, navaljuju na neprijatelja grupno, nose9i u ruka a ale !titove# , Pseudo<Mavrikije i 3av (* daju isto o"ja!njenje o ovoj vrsti oruja: Oruaju se do"ri , ali te!ko nosivi !titovi a, odnosno !titovi a veliki i dugi , poput tireja# Statueta konjanika iz 7everne Brke na kojoj je ratnik<pje!ak sa "ojno 7ekiro i !tito , prikazuje ali !tit koji opisuje Prokopije# Ca osnovu likovnih prikaza oe se zakljuiti da su slavenski ratnici o"a vida :konjanici i pe!aci; "ili naoruani isti tipo !tita, sa o sa to razliko !to je konjaniki !tit po di enzija a znatno ve9i# $uredi%

/ojne 0ekire
,a su Slaveni upotre"ljavali 7ekire kao oruje i a dokaza i u pisani i likovni izvori a# Pavle Pakon, opisuju9i lango"radski napad na slavenski ta"or, po inje ka enje i 7ekire koji a se Slaveni slue kao oruje : et agnis lapidi"us ac securi"us Qua ar is contra eos pugnantes:Gist#3ango"#(*, s#'+;# Od vizantijskih spisa jedino se 7ekire po inju u Miracula S# ,e etrii *# Po ovo e, a i pre a ouvanoj "ronzanoj statueti slavenskog ratnika iz 7everne Brke, upotre"a 7ekire u ratne svrhe potpuno je dokazana# Uekire sa povijeni , produeni sjeivo nalaene su u ve9e "roju ze alja i vre enski nisu vezane sa o za Slavene# Calazi sa ger anskih, avarskih i rano@eudalnih nekropola, kao i pri erak sa lokaliteta 3et, govore o velikoj rasprostranjenosti ovog tipa "ojne 7ekire u !ire vre ensko periodu# ,o"avljeno iz Ihttp:SSVikii#ita #VsSindeR#phpSOruWH-W6NjeXstarihXJu WH-W6NnihXSlavenaI