Professional Documents
Culture Documents
Baigiangds DVV
Baigiangds DVV
Baigiangds DVV
HCM
Trng i hc Bch Khoa
B mn Ton ng dng
Mc tiu mn hc
Mn hc cung cp kin thc c bn ca i s tuyn tnh. Sinh vin cn nm vng kin thc nn tng v
bit gii cc bi ton c bn: s phc, tnh nh thc, lm vic vi ma trn, gii h phng trnh tuyn
tnh, khng gian vc t, khng gian euclide, nh x tuyn tnh, tm tr ring - vc t ring, a dng ton
phng v dng chnh tc.
Ghi ch:
Ti liu ny ch tm tc li bi ging ca Thy ng Vn Vinh. hiu bi tt, cc em cn i hc trn lp
l thuyt v bi tp.
Sinh vin to ti khong trn website www.tanbachkhoa.edu.vn/dangvanvinh , lm thm bi tp trc nghim
trn .
V ni dung mi c son li nn khng th trnh sai st. Mi gp , sinh vin c th lin h trn din
n website hoc qua mail: nguyenhuuhiep47@gmail.com.
Mc lc
0.1
0.2
1 Ma
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
Dng i s ca s phc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dng lng gic ca s phc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
trn
Cc khi nim c bn . .
Cc php bin i s cp
Cc php ton ma trn .
Hng ca ma trn . . . .
Ma trn nghch o . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
6
11
11
13
14
15
16
2 nh thc
18
2.1 nh ngha nh thc v v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.2 Tnh cht nh thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.3 Tm ma trn nghch o bng phng php nh thc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3 H phng trnh
23
3.1 H Cramer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
3.2 H thun nht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
4 Khng gian vc t
4.1 nh ngha v v d . . . . . . . . . . . .
4.2 c lp tuyn tnh - ph thuc tuyn tnh
4.3 Hng ca h vc t . . . . . . . . . . . . .
4.4 C s v s chiu . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Ta vc t . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6 Ma trn chuyn c s . . . . . . . . . . .
4.7 Khng gian con . . . . . . . . . . . . . . .
4.8 Tng giao hai khng gian con . . . . . . .
5 Khng gian Euclide
5.1 Tch v hng ca 2 vc t . . . .
5.2 B vung gc ca khng gian con .
5.3 Qu trnh Gram-Schmidt . . . . .
5.4 Hnh chiu vung gc . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
28
28
29
31
33
36
37
38
41
.
.
.
.
44
44
47
49
50
6 nh x tuyn tnh
52
6.1 nh ngha v v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
6.2 Nhn v nh ca nh x tuyn tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
6.3 Ma trn ca nh x tuyn tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
7 Tr
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
ring - vc t ring
Tr ring - vc t ring . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cho ha ma trn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cho ha ma trn i xng thc bi ma trn trc giao
Tr ring - vc t ring ca nh x tuyn tnh . . . . .
Cho ha nh x tuyn tnh . . . . . . . . . . . . . . .
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
60
60
63
65
67
69
HBK TPHCM
T.S.ng Vn Vinh
Trang 3
S phc
Ni dung
0.1
1) Dng i s ca s phc.
5) Khai cn s phc.
3) Dng m s phc.
6) nh l c bn i s.
Dng i s ca s phc
nh ngha 0.1 .
i) S i, c gi l n v o, l mt s sao cho i2 = 1.
ii) Cho a, b l 2 s thc, i l n v o. Khi z = a + bi c gi l s phc.
S thc a := Re(z) gi l phn thc ca s phc z.
S thc b := Im(z) gi l phn o ca s phc z.
iii) Tp tt c cc s phc dng z = 0 + ib, b R \ {0} gi l s thun o.
V d 0.1
i, 2i, 3i l nhng s thun o.
Tp hp s thc l tp hp con ca tp hp s phc, v: a R : a = a + 0.i l mt s phc.
nh ngha 0.2 2 s phc bng nhau khi v ch khi phn thc v phn o tng ng bng nhau
(
a1 = b1 ,
a1 + ib1 = a2 + ib2
a2 = b2 .
V d 0.2 cho z1 = 2 + 3i, z2 = m + 3i. Tm m z1 = z2 .
(
2 = m,
z1 = z2
3 = 3.
Php cng tr 2 s phc
(a + bi) + (c + di) = (a + c) + (b + d)i
(a + bi) (c + di) = (a c) + (b d)i
V d 0.3 Tm phn thc v o ca z = (3 + 5i) + (2 3i).
z = (3 + 5i) + (2 3i) = (3 + 2) + (5 3)i = 5 + 2i. = Re(z) = 5, Im(z) = 2.
4
HBK TPHCM
5) z.w = z.w.
2) z.
zR.
6) z = z.
3) z = z z R.
4) z + w = z + w.
7) z n = z n , n N .
Chia 2 s phc
a1 a2 + b1 b2
z1
a1 + ib1
(a1 + ib1 )(a2 ib2 )
b1 a2 a2 b1
=
=
+i
.
=
2
2
z2
a2 + ib2
(a2 + ib2 )(a2 ib2 )
a2 + b2
a22 + b22
Ta nhn lin c t v mu cho lin hp mu.
V d 0.6 Thc hin php ton z =
3 + 2i
5i
Nhn c t v mu cho 5 + i, ta c
15 + 3i + 10i 2
13 + 13i
1 1
(3 + 2i)(5 + i)
=
=
= + i.
z=
(5 i)(5 + i)
25 + 1
26
2 2
Ch : so snh vi s phc
Trong trng s phc C khng c khi nim so snh. Biu thc
z1 < z2 hay z1 z2 u khng c ngha trong trng s phc.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 5
0.2
HBK TPHCM
(a c)2 + (b d)2
V d 0.8
Tp hp cc s phc z tha |z (2 3i)| = 5 l ng trn tm (2, 3) bn knh bng 5.
Cng thc tm argument
a
a
,
cos = = 2
r
a + b2
b
b
sin = =
r
a2 + b2
T.S.ng Vn Vinh
Trang 6
hoc
tan =
b
.
a
HBK TPHCM
3 + i.
a
3
3
=
,
cos = = q
2
r
2
2
3 +1
a = 3, b = 1. Ta tm gc tha
1
b
1
= .
cos = = q
r
2
2
3 + 12
= =
.
3
a
b
2
2
i
z = a + bi = a + b
a2 + b2 a2 + b2
= z = r(cos + i sin ) gi l dng lng gic.
a = 1, b =
3. M un:r = |z| =
1 + 3 = 2.
2
2
+ i sin ).
3
3
a
1
cos = =
,
r 2
Argument
sin = b = 3
r
2
= =
2
.
3
2 i 12
V d 0.12 Tm dng lng gic s phc z =
.
3+i
4(cos
2 i 12
5
7
5
7
3 + i sin 3 )
z=
=
= 2 cos(
) + i sin(
) = 2 cos
+ i sin
.
5
3
6
3
6
6
6
2(cos 5
3+i
6 + i sin 6 )
nh l Euler(1707-1783)
ei = cos + i sin .
Dng m ca s phc z = r.ei .
T.S.ng Vn Vinh
Trang 7
HBK TPHCM
z n = rn (cos n + i sin n)
z n = rn ein
b) (1 + i 3)200 .
a) (1 + i)25 .
a) z = 1 + i =
2(cos
( 3 i)17
c)
.
( 12 + 2i)20
25
25
25
+ i sin ) = z 25 = 2 (cos
+ i sin
) = 12 2(cos + i sin ).
4
4
4
4
4
4
b) Tng t.
c) Tng t.
cn bc n ca s phc
Cn bc n ca s phc z l s phc w tha wn = z, n N .
T.S.ng Vn Vinh
Trang 8
HBK TPHCM
Cng thc cn bc n.
Cho dng lng gic z = r(cos + i sin ). Cng thc
+ k2
+ k2
n
; k = 0, 1, . . . , (n 1)
z = r cos
+ i sin
n
n
a)
b)
8.
c)
r
d)
3 + i.
16i
.
1+i
e)
1+i
.
3i
f)
5 + 12i.
1 + 2i.
Bi lm
0 + k2
0 + k2
3
a) 8 = 8(cos 0 + i sin 0) = 8 = 2 cos
; k = 0, 1, 2.
+ i sin
3
3
r
4
6 + k2
6 + k2
4
b)
3 + i = 2 cos + i sin
= 2 cos
+ i sin
; k = 0, 1, 2, 3.
6
6
4
4
c) Tng t
d) Tng t
e) Argument ca 5 + 12i khng phi cung c bit. Ta s dng dng i s tnh 5 + 12i nh sau
(
(
2 b2 = 5,
a
a = 3,
5 + 12i = a+bi 5+12i = (a+bi)2 5+12i = a2 b2 +2abi
2ab = 12
b = 2.
Vy:
5 + 12i = (3 + 2i)
nh l c bn i s
Mi a thc bc n c ng n nghim k c bi.
H qu: Cho P (z) l a thc h s thc.
p(a + bi) = 0 = p(a bi) = 0.
+ k2
9
z = i = 9 cos
+ i sin
= cos 2
+ i sin
2
2
9
T.S.ng Vn Vinh
Trang 9
+ k2
, k = 0, 1, 2, . . . , 8.
9
HBK TPHCM
b) z 2 + z + 1 = 0.
c) z 4 + z 2 + 2 = 0.
d) z 2 + 2z + 1 i = 0.
Bi lm
b) = b2 4ac = 12
(i 3)2 = = i
4.1.1 = 3 =
3.
b + 1
1 + i 3
b + 2
1 i 3
Nghim z1 =
=
,
z2 =
=
.
2a
2
2a
2
a) z =
c) t w = t2
d) Lp v tnh
Bi tp
Cu 1) Rt gn biu thc
(2 + 2i)9
(c)
(i 3 1)7
(2 3i)5
(b) 5
i (1 + i)
(a) (2 i)5
(i 12 2)14
(d)
(1 i)19
Cu 2) Tnh
(a)
(b)
64
(c)
5 + 12i
16i
(i 3)2
10 z
(b) z 2 + z + 1 i = 0
(c) z 4 + z 2 + 4 28i = 0
2 + 6i
bit ( 3 + 2i)z +
= 3iz + (3 + i)(2 i)
1+i
T.S.ng Vn Vinh
Trang 10
Chng 1
Ma trn
Ni dung
nh ngha v v d.
Cc php bin i s cp.
Cc php ton i vi ma trn.
Hng ca ma trn.
Ma trn nghch o.
1.1
Cc khi nim c bn
a
.
.
.
a
.
.
.
a
A=
i1
ij
in
3 4 1
2 0 5
1+i 2
,B =
3 i 4i
23
HBK TPHCM
V d 1.2
2
0
A=
0
0
2
0
C=
0
0
1 0
1
0
-1
0
0
0
1 0 0
0 3 2
0 0 0
0 0 0
1
0
khng phi bc thang.
2
0
0 l ma trn bc thang.
-3
0
-2 1 0 1
B = 0 0 0 2 khng phi bc thang.
0 0 0 -3
1
1 2 0
D = 0 0 -1 0 l ma trn bc thang.
0 0 0 -4
Ma trn chuyn v
Chuyn v ca A = (aij )mn l ma trn AT = (aji )nm thu
c t A bng cch chuyn hng thnh ct.
1 2
1 2 3
AT = 2 0
V d 1.3 A =
2 0 3
3 3
Ma trn vung c s hng bng s ct.
Tp tt c cc ma trn vung trn trng s K c k hiu l Mn [K].
ng cho chnh ca ma trn vung A i qua cc phn t
a11 , a22 , . . . , ann
V d 1.4
1
2
Ma trn vung cp 4
0
1
2
1
2
1
3
2
-3
2
4
0
2
0
T.S.ng Vn Vinh
Trang 12
HBK TPHCM
1
Ma trn tam gic trn A = 0
0
1 0 0
Ma trn cho D = 0 0 0 .
0 0 3
0 1
1 2
Ma trn i xng A =
2 -3
1.2
2 3
1
2 0 . Ma trn tam gic di A = 3
0 2
3
1 0 0
Ma trn n v cp 3 l I = 0 1 0.
0 0 1
2
0
-3
1
.
Ma
trn
phn
i
xng
A
=
2
4
0 0
0 0 .
2 2
1 2
0 3 .
3
0
Cc php bin i s cp
Cc php bin i s cp theo hng
1) Nhn mt hng vi 1 s khc 0: hi hi ; 6= 0.
2) Cng vo mt hng mt hng khc c nhn vi 1 s ty :
hi hi + hj , .
3) i ch 2 hng: hi hj .
1
2
V d 1.6 Dng php bin i s cp a ma trn sau v dng bc thang A =
3
1
1 1 2 1
1
h2 h2 2h1
0
h3 h2 3h1
3 1 4 5
2 3 7 4 h4 h4 +h1 0
1 2 3 1
0
1 1 1 2 1
h h4 +h3 0
1 1 0 3 = r(A) = 3.
4
0
0 1 1 4
0
0
0 0 0
1
2
A=
3
1
T.S.ng Vn Vinh
1 1 2
0
1 1
1 0
1
2
1 1
Trang 13
1
1
3 h3 h3 +h2 0
1 h4 h4 2h2 0
2
0
1 1 2
3 1 4
2 3 7
1 2 3
1 1
1 1
0 1
1
5
4
1
2
1
0
3
1
4
1 1 4
1.3
HBK TPHCM
1 2 1
3 2 1
4 0 0
V d 1.7 a)
+
=
.
2 1 0
1 0 3
3 1 3
1 2 1
2 4 2
b) 2.
=
.
2 1 0
4 2 0
1 2 1
3 2 1
7 10 5
c) 2.
3.
=
.
2 1 0
1 0 3
1 2 9
Tnh cht
i. A + B = B + A.
iv. (A + B) = A + B.
ii. (A + B) + C = A + (B + C).
v. (A) = ()A.
iii. A + 0 = A.
vi. ( + )A = A + A.
...
.................
...
AB = ai1 ai2 . . . aip .
. .
.................
...
b1j . . .
. . . . .
b2j . . .
= . . . cij . . .
. . .
. . . . .
bpj . . .
1 2 2
2 1 4
V d 1.8 Cho A =
; B = 3 0 1. Tnh AB.
4 1 0
2 4 3
1
c11 = 2 1 4 3 = 2.1 + (1).3 + 4.2 = 7: tch v hng hng 1 ca A v ct 1 ca B.
2
7 12 15
Tng t, ta tnh c AB =
.
7 8 9
Tnh cht
i. A(BC) = (AB)C.
iv. Im A = AIm = A.
AB = AC =
6 B = C,
Trang 14
AB = 0 =
6 A = 0 B = 0.
HBK TPHCM
Nng ly tha:
Quy c: A0 = I
2 1
V d 1.9 Cho A =
v f (x) = 2x2 4x + 3. Tnh f (A).
3 4
Ta c
f (A) = 2A2 4A + 3I.
2
2 1
2 1
1 0
1 6
8 4
3 0
3 8
f (A) = 2
4
+3
=2
+
=
3 4
3 4
0 1
18 13
12 16
0 3
24 13
V d 1.10
1
a) A =
0
Tnh A200 , vi
3
.
1
b) A =
2 3
.
0 2
c) A =
1 1
.
1 1
Bi gii
1
a)
=
0
1
b) A = 2
0
1
2
c) A =
1
A2
3
1 3
1 6
1 3
1 6
1 9
1 200.3
3
200
.
=
, A =
.
=
= A =
.
1
0 1
0 1
0 1
0 1
0 1
0
1
3
1 200. 32
0 300
200
200
200
2
.
= A = 2
=2
0 1
1
0
1
199 199
2
2
1 1
2 2
1 1
1
200
199
.
= 2A = A = 2 .A =
=2
=
.
2199 2199
1 1
2 2
1 1
1
Tm
li
n
1 na
1 a
,
=
0 1
0 1
1.4
n
1 1
1 1
.
= 2n1
1 1
1 1
Hng ca ma trn
Hng ma trn A l s hng khc 0 ca ma trn bc thang
ca A, k hiu l: r(A).
1 2 1 1
V d 1.11 Tm hng ca ma trn A = 2 4 2 2.
3 6 3 4
1 2 1 1
1 2 1 1
1 2 1 1
h2 2h1
h2 h3
A = 2 4 2 2 0 0 0 0 0 0 0 1 = r(A) = 2.
h3 3h1
3 6 3 4
0 0 0 1
0 0 0 0
Tnh cht
i) r(A) = 0 = A = 0.
ii) A = (aij )mn = r(A) min{m, n}.
bin i s cp
T.S.ng Vn Vinh
Trang 15
1.5
HBK TPHCM
Ma trn nghch o
Ma trn nghch o
Ma trn vung A gi l kh nghch nu tn ti ma trn B sao cho
AB = I = BA.
Khi , B gi l nghch o ca A, k hiu l A1 .
V d 1.12
1 2
3 2
1 2
3 2
1 0
3 2
1 2
l
. V
=
=
.
2 3
2 1
2 3
2 1
0 1
2 1
2 3
2 1
a b
b) Cho A =
. Ta tm ma trn nghch o ca A c dng B =
.
5 3
c d
2 1
a b
1 0
2a + c 2b + d
1 0
Ta c AB = I
=
=
5 3 c d
0 1
5a + c 5b + d
0 1
2a + c = 1
a = 3
2b + d = 0
b = 1
3 1
= A1 = B =
.
5 2
5a
+
c
=
0
c
=
5
5b + d = 1
d = 2
1 2
.
c) Hy th tm ma trn nghch o ca A =
2 4
a) Nghch o ca A =
iv) A I.
1 0 0
1 0 0
1 0 0
1 0 0
h 3h3
h2 h2 +2h1
I = 0 1 0 3
E1 = 0 1 0 ,
I = 0 1 0
E2 = 2 1 0
0 0 1
0 0 3
0 0 1
0 0 1
1 2 3
1 2 3
1 0 0
1 2 3
h3 3h3
A = 4 5 6 4 5 6 = 0 1 0 4 5 6 = E1 .A.
21 24 27
0 0 3
7 8 9
7 8 9
1 2 3
1 2 3
1 0 0
1 2 3
h2 h2 +2h1
6 9 12 = 2 1 0 4 5 6 = E2 .A.
A = 4 5 6
7 8 9
7 8 9
0 0 1
7 8 9
Tng
t:
1 0 0
0 0 1
1 2 3
3 2 1
c1 c3
h3 h1
I = 0 1 0
E3 = 0 1 0 = A = 4 5 6
6 5 4 = A.E3 .
0 0 1
1 0 0
7 8 9
9 8 7
T.S.ng Vn Vinh
Trang 16
HBK TPHCM
[A|I] [I|A1 ]
1 1 1
V d 1.14 Tm ma trn nghch o A = 1 2 2.
1 2 3
Bi gii
1
[A|I] = 1
1
1 0
h h3
0 1
2
0 0
1
2
2
0
0
1
1 1 1
1 1 0 0
h2 h1
2 0 1 0
0 1 1
h3 h1
3 0 0 1
0 1 2
2 1 0
2
1 2 1 = A1 = 1
0 1 1
0
1
1
1
1
2
1
0 0
1 0 0
2 1 0
h3 h2
1 0 0 1 1 1 1 0
h1 h2
0 1
0 0 1 0 1 1
0
1 .
1
Bi tp
1 2
1 2 1
, B = 0 2. Tnh 3A 2B T
Cho A =
1 1 2
1 1
1 2
2 1 0
1 2 1
, B = 0 2, C = 1 1 1 . Tnh 2AC (CB)T
Cho A =
1 1 2
1 1
0 2 1
1 2
Cho A =
v f (x) = x2 4x 1. Tnh f (A) v A2013 .
2 3
2 1
2
Cho A =
v B =
. Tm ma trn X tha AX = B.
3 1
3
1 1
p s X =
.
5 12
Bi 1.
Bi 2.
Bi 3.
Bi 4.
Bi 5. Tm hng ca ma trn
1 2 1
(a) A = 2 2 1.
1 8 2
1 2 1 2
2 3 1 1
(b) A =
3 4 3 2
2 3 1 3
1 1 2 1
2 1 3 4
(c) A =
3 1 4 7
5 3 8 9
1 1 1
(d) 2 3 1 .
3 5 m
1 1 1
Bi 6. Tm ma trn nghch o (nu c) ca A = 2 3 1 ,
3 4 1
T.S.ng Vn Vinh
Trang 17
1
2
3
5
m 1 1
(e) A = 1 m 1 .
1 1 m
1 m
(f) 2 1
1 10
1
p n 1
1
1 2
m 5 .
6 m
5 4
4 3.
1 1
Chng 2
nh thc
Ni dung
nh ngha nh thc v v d.
Tnh cht nh thc.
Dng nh thc tm ma trn nghch o.
2.1
nh ngha nh thc v v d
nh thc ma trn vung A = (aij )n l mt s, c k
hiu bi
det(A) = |aij |n = |A|.
B i s ca phn t aij l
i+j nh thc thu c t A
Aij = (1)
b i hng i, ct j n1
1 2 3
V d 2.1 Tnh nh thc ca 2 3 0 .
3 2 4
Bi gii
det(A) = a11 A11 + a12 A12 + a13 A13 = 1A11 + 2A12 3A13 .
18
2.2
HBK TPHCM
b hng 1 v ct 1).
2 3
2 0
0
1+3
1+2
+ 2(1)
3 2 = 12 16 + 15 = 11.
3 4 3(1)
4
2 3 3
3
0
1
b)
2
0
3
4
0 1
2
4
2
5
1 2 1
1 2
3+3
a) Khai trin theo hng 3: 2 1 3 = 3(1)
2 1 = 3(3) = 9.
0 0 3
b) Khai trin theo ct
2 3 3
3
0
1
I =
3
2 0
4
0 1
3
1+1
= 3 3(1)
1
2
2
3
4
1+2
2
= 3(1)
2
4
5
2
2
1+2
+
1(1)
4
5
1 4
khai trin theo hng 1
3 2
1 5
2 3
2
1+3
+ 4(1)
4 1 = 3(51 + 18 40) = 87.
5
d 2.3 .
2 2
4 2
0 3
0
0
3
0
= 1.4.(3).5 = 60.
2
5
Dng bin i s cp tnh nh thc
hi hj
1. Nu A B th |B| = |A|.
hi +hj
2. Nu A
B th |B| = |A|.
hi hj
3. Nu A B th |B| = |A|.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 19
HBK TPHCM
V d 2.4 .
1 2 1 h2 2h1 1 1 2 1
1 1
3 5 0 h3 3h1 0 1 1 2 khai trin
1+1
1 0
======
====== 1.(1)
2 6 2 h4 +2h1 0 1 0 1 theo ct 1
3 7
0 3 7 1
1 3 1
1 1
2
1
1
h3 3h1
1+2
1 = 1.(1)
====== 1 0
4 15 = 1(15 + 4) = 19.
4 0 15
3 2 1 1
3 2 1 1
2 3 2
2
2 3 2 0 h3 +2h1 2 3 2 0 khai trin
======
====== 1 3 5
2 = 5
b)
2 0 theo ct 4
3 1 4 2 h4 h1 3 5
1 1 4
5
4 1 3
1 1 4 0
1
1
2
a) I =
3
2
2
1
1
3 2
5 8
= 30.
8 0 = 2
5 5
5 0
iu kin kh nghch
A kh nghch khi v ch khi |A| =
6 0.
1 2 1
2 1 3
V d 2.6 Tm m A.B kh nghch. Bit A = 0 1 2 , B = 0 1 1.
0 1 3
m 2 1
Bi lm
AB kh nghch khi v ch khi det(AB) 6= 0
1
det(A). det(B) 6= 0 1.(4m 1) 6= 0 m 6= .
4
T.S.ng Vn Vinh
Trang 20
2.3
HBK TPHCM
A11 A12
A21 A22
PA =
. . . . .
An1 An2
Cng thc tnh ma trn nghch o A1 =
...
...
. .
...
T
A1n
A2n
.
. . .
Ann
1
.PA
|A|
1 1 1
V d 2.7 Tm ma trn nghch o A = 2 3 1.
3 4 0
Bi lm
det(A) = 2 6=0 =A kh nghch.
3 1
2 1
2 3
1+2
1+3
1+1
A11 = (1)
= 4, A12 = (1)
= 3, A13 = (1)
=
= 1.
4 0
3 0
3 4
Tng t: A21 = 4, A22 = 3, A23 = 1, A
1, A33 = 1.
31 = 2, A32 =
4 4 2
1
1
3 3 1 (nh ly chuyn v).
Ma trn nghch o A1 =
PA =
|A|
2
1 1 1
Tnh cht
i) |A1 | =
1
|A|
ii) PA = |A|n1 .
n, nu r(A) = n
iii) r(PA ) = 1, nu r(A) = n 1 .
0, nu r(A) < n 1
1 2 1
V d 2.9 Cho A = 2 3 1. Tm m r(PA ) = 1.
1 1 m
Bi lm
1 2 1
1 2
1
bdsc
3 .
A = 2 3 1 0 1
1 1 m
0 0 m+2
r(PA ) = 1 r(A) = 3 1 = 2 m = 2
Bi tp
1. Tnh nh
2
3
(a)
4
3
thc
1 1 3
2 1 2
.
1 0
1
3 2
2
T.S.ng Vn Vinh
S: 59.
4
1 1 0
3 2 4 1
.
(b)
2
1
3
1
5
1 2 3
Trang 21
S: -161.
2
1
2
2
2
2
2
1
2
2
2
2
2
1
2
2
2
2.
2
1
S: 2i.
3
2
(h) 2
.
2
2
x
(i)
0
0
2
3
2
.
2
2
2
3
.
2
...
...
...
. .
...
2
2
2.
.
3
HBK TPHCM
S: 2n + 1.
x 2 3
S: 9.
2 3 4
.
S: 9(x2 + 4).
0 7 6
0 5 3
7 5 0 . . . 0
1 x x2 x3
2 7 5 . . . 0
1 a a2 a3
(e)
(j) Dn = 0 2 7 . . . 0.
2
3 .
1
b
b
b
. . . . . .
1 c c2 c3
0 0 0 . . . 7
S: (c x)(b x)(a x)(c a)(c b)(b a)
HD: kt theo h1 , suy ra Dn = 7Dn1 10Dn2 .
4 4 0 . . . 0
1
1
1
.
.
.
1
1 4 4 . . . 0
1 1 x
1
.
.
.
1
(k) Dn = 0 1 4 . . . 0.
1
2 x ...
1
(f) 1
.
. . . . . .
. . . . . . . . . . .
0 0 0 . . . 4
1
1
1
. . . n x n+1
HD: kt theo h1 , suy ra Dn = 4Dn1 4Dn2 .
S:x(1 x)(2 x) . . . (n 1 x).
2 2 0 . . . 0
1 2 2 . . . 0
1
2
3
.
.
.
n
1 0
(l) Dn = 0 1 2 . . . 0.
3 . . . n
. . . . . .
(g) 1 2 0 . . . n.
S: n!.
0 0 0 . . . 2
. . . . . . . . .
1 2 3 . . . 0
HD: kt theo h1 , suy ra Dn = 2Dn1 2Dn2 .
2. Tm ma trn
(a) A = 2
3
1
2
(b) A =
5
1
nghch o
2 1
3 1
5 2
0 0 0
1 0 0
4 1 0
2 3 2
11
1
1
7
S: A =
2
1
2
S: A1 =
13
17
1 5
1 3.
1 1
0
0
1 0
4
1
5 23
0
0
.
0
1
2
3. Tm m ma trn kh nghch
1 1 2 1
1 2 1
1 1 1
2 1 5 3
(b) A = 2 3 m 2 3 2.
(a) A =
5 0 7 m . S: m 6= 9.
3 2 1
5 7 5
1 2 3 3
1 1 1
1 1
4. Cho A = 2 3 1. Tnh |A1 |, |(5A)1 |, |2PA |.
S: ,
, 32.
2 250
3 3 5
5. Cho A, B M3 [R] : |A| = 2, |B| = 3. Tnh |(4AB)1 |, |PAB |.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 22
S:
1
, 36.
384
S: @m.
Chng 3
H phng trnh
Ni dung
H phng trnh tng qut.
H Cramer.
H phng trnh tuyn tnh thun nht.
a11 x1
a21 x1
.
. .
am1 x1
= b1
= b2
. . .
= bm
A=
. . . . . . . . . . ,
am1 am2 . . . amn
H phng trnh c vit li
x1
b1
x2
X = , b = b2 ,
...
bm
xn
a11
a21
(A|b) =
. . .
am1
a12
a22
. . .
am2
. . . a1n b1
. . . a2n b2
.
. . ... ...
. . . amn bm mn
3) v s nghim.
23
HBK TPHCM
Ch :
y l 3 php bin i quen thuc ph thng m chng ta bit.
Nu ta k hiu h phng trnh dng ma trn m rng (A|b). Cc php bin i s cp i vi ma
trn tng ng vi cc php bin i tng ng i vi h phng trnh.
n c s ca h phng trnh dng bc thang
n c s l n tng ng vi ct cha phn t c s.
n t do l n tng ng vi ct khng c phn t c s.
1
1 1 1 2 1
bin i s cp
V d 3.1 2 2 3 5 6 0
3 3 4 1 1
0
x1 , x3 , x4 l phn t c s. x2 l phn t t do.
1
0
1
1
2
1
-6
1
4
x1 + x2 x3 + 2x4 = 1
2x1 + 3x2 3x3 + 3x4 = 3
1
1
1 1 1 2 1
1 1 1 2 1
h2 2h1
h3 +h2
1
A = 2 3 3 3 3 0 1 1 1 1 0
h3 3h1
3 2 5 7 5
0 1 2 1 2
0
0
t x4 = . pt (3): x3 = 1. T pt (2): x2 = 1 + x3 + x4 = . T pt(1):x1
Vy nghim ca h l (x1 , x2 , x3 , x4 ) = (3, , 1, ), R.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 24
1 2 1
1 1 1
0 3
-3
= 1 x2 + x3 2x4 = 3.
3.1. H CRAMER
HBK TPHCM
nh l Kronecker Capelli
Nu r(A|b) 6= r(A) th h AX = b v nghim.
Nu r(A|b) = r(A) th h AX = b c nghim.
i) Nu r(A|b) = r(A) =s n th h AX = b c nghim duy nht.
ii) Nu r(A|b) = r(A) <s n th h AX = b c v s nghim.
x1 + x2 2x3 = 1
2x1 + 3x2 3x3 = 5
1
1
1
1
1
2 1
1 2
1
1 2
1
5 0
1
1 3 0 1
1
3 0 1
1
3
0 m 3 1 5
0 1 m 3 5
0 0 m2 8
8
v ch khi r(A) = r(A) < 3. V r(A|b) = 3 nn khng tn ti m h v s nghim.
x1 + 2x2 + x3 x4 = 5
2x1 + mx2 x3 = 1
mx1 + x2 3x4 = 6
1 1
[A|b] = 2 3
3 m
H v s nghim
2
3
7
khi
3.1
H Cramer
H Cramer
H AX = b gi l h Cramer nu A l ma trn vung v det(A) 6= 0.
H Cramer c nghim duy nht
xi =
|Ai |
, i 1, n
|A|
x1 + 2x2 x3 = 12
2x1 + 3x2 3x3 = 4
1 2 1
12 2 1
1 12 1
1 2 12
A = 2 3 3 , A1 = 4 3 3 , A2 = 2 4 3 A3 = 2 3 4
3 2 5
8 2 5
3 8 5
3 2 8
|A| = 12 6= 0 nn h l Cramer.
|A1 | |A2 | |A3 |
,
,
= (19, 17, 3).
|A1 | = 228, |A2 | = 204, |A3 | = 36. Nghim ca h l
||A ||A ||A
T.S.ng Vn Vinh
Trang 25
3.2
HBK TPHCM
H thun nht
H thun nht
H AX = b gi l thun nht nu tt c cc h s t do
b1 = b2 = = bm = 0.
H thun nht lun c nghim tm thng.
x1 = x2 = = xn = 0
H thun nht c nghim duy nht khi v ch khi
r(A) = n =s n.
Cho A l ma trn vung. H thun nht AX = 0 c nghim
khng tm thng(nghim khc 0 ) khi v ch khi
|A| =
6 0.
x1 + x2 x3 + 2x4 = 0
2x1 + 3x2 3x3 + 3x4 = 0
lm
1 1 1 2 0
1 1 2 0
1 1 1 2 0
1
2 3 3 3 0 0 1 1 1 0 0
1 1 1 0
3 5 5 4 0
0 2 2 2 0
0
0
0
0 0
t cc n t do lm tham s x3 = , x4 = .
Pt(2): x2 = x3 + x4 = + .
Pt(1):x1 = x2 + x3 2x4 = 3.
Vy nghim ca h l (x1 , x2 , x3 , x4 ) = (3, + , , ).
V d 3.7 Tm m h c nghim khng tm thng
mx1 + x2 + x3 + x4
x + mx + x + x
1
2
3
4
x
+
x
+
mx
+
x
1
2
3
4
x + x + x + mx
1
2
3
4
Bi lm
H c nghim khng tm thng khi v
1 1
m 1 1 1
1 m
1 m 1 1
= (m + 3)
|A| =
1 1
1 1 m 1
1 1
1 1 1 m
Vy m = 3 m = 1.
T.S.ng Vn Vinh
ch
1
1
m
1
=0
=0
=0
= 0.
1
0
1
0
0
0
m 1
m
Trang 26
HBK TPHCM
V d 3.8 Tm m h c v s nghim
x1 + x2 + 2x3 x4 = 0
x1 + 3x2 + mx3 + 2x4 = 0
Bi tp
Bi 1) Gii h phng trnh
x1 + 2x2 + x3 + 2x4 = 0
(a) 2x1 + 4x2 + x3 + 3x4 = 0
1
1
5
2
6 .
(b) 1 4 1
1
3 3 9
S: (18, 5, 4)
1 5 2 6
(c) 0 4 7 2 . S:
0
0 0 5
17 1
(
, , 0)
2 2
1 1 1 0
(d)
.
0 1 2 5
S (5 , 5 + 2, ).
0 1 1 3
(e) 3 5 9 2 .
1 2 3 3
S: (43, 11, 8)
0 3 6 6 4 5
(f) 3 7 8 5 8 9
3 9 12 9 6 15
S:(24 + 2 3, 7 + 2 2, , , 4)
1 1 1 1 2
2 1 3 0 1
1
1
(g)
3 4 2 2 5 . S:( 3 2, 3 +
2 3 1 1 3
4
, , ).
3
Bi 2) Tm tt c cc gi tr ca m h sau c nghim
1 1 1
m 1 1
1
1
. S m 6= 2.
4
(a) 2 3 1
(b) 1 m 1 m . S m 6= 2.
3 4 m m+1
1 1 m m2
Bi 3) Tm m h sau c
2
3 1
(a) 1 1 0
2 m 1
T.S.ng Vn Vinh
4
0
m 2 . S: @m.
4 m2
1
1
2
1
(b)
3
4
2 1
Trang 27
1 1
1
3 1
2
. m R.
2 0
6
0 m m1
Chng 4
Khng gian vc t
Ni dung
nh ngha v v d
c lp tuyn tnh - ph thuc tuyn tnh
Hng ca h vc t
C s v s chiu
Ta vc t
Khng gian con
Tng giao 2 khng gian con
4.1
nh ngha v v d
nh ngha 4.1 (Khng gian vc t) Cho V l tp hp khc rng v 2 php ton: cng 2 vc t v nhn
vc t vi mt s tha mn 8 tin sau
v) , K : ( + )x = x + x
i) x + y = y + x
vi) K : (x + y) = x + y
ii) (x + y) + z = x + (y + z)
iii) 0 V : x + 0 = x
viii) 1.x = x
V d 4.1
28
v) x = 1.x, inV
HBK TPHCM
4.2
Ni cch khc:
M PTTT nu c mt THTT khng tm thng bng khng.
M LTT nu n ch c duy nht mt THTT bng khng l t hp tm thng (k = 0, k).
V d 4.2 Trong R3 , cho h vc t M = {(1; 1; 1), (2; 1; 3), (1; 2; 0)}.
a) Vc t x = (2; 1; 3) c l t hp tuyn tnh ca M hay khng?
b) M LTT hay PTTT?
Bi lm
a) Xt x= (1; 1; 1) + (2; 1; 3) + (1; 2; 0) (2; 1; 3) = ( + 2 + ; + + 2; + 3)
1 2 1 2
+ 2 + = 2
+ + 2 = 1 , (A|b) = 1 1 2 1 = r(A) = 2 < r(A|b) = 3.
1 3 0 3
+ 3 = 3
H v nghim, tc l khng tn ti , . Vy x khng l THTT ca M .
T.S.ng Vn Vinh
Trang 29
HBK TPHCM
b) Xt t hp bng 0
(1; 1;
1) + (2; 1; 3) + (1; 2; 0)= 0 ( + 2 + ; + + 2; + 3) = 0
+ 2 + = 0
1 2 1
+ + 2 = 0 , A = 1 1 2 = |A| = 0
1 3 0
+ 3 = 0
H v s nghim nn tn ti nghim khng tm thng, do M PTTT.
Cho tp M = {x1 , x2 , . . . , xm } v vc t x
1 x1 + 2 x2 + + m xm = 0 AX = 0
H c nghim duy nht X = 0 = M LTT.
H c nghim khc khng = M PTTT.
1 x1 + 2 x2 + + m xm = x AX = b
H c nghim = x l THTT ca M .
H v nghim = x khng l THTT ca M .
+ 2 + 3 = 0
= 0
V x, y, z LTT nn + 3 + 4 = 0 = 0 . Vy M LTT.
2 + + 1 = 0
=0
V d 4.5 Trong khng gian V , cho {x, y} LTT. Cc tp hp sau LTT hay PTTT?
a) M1 = {2x, 3y}.
p n: a) LTT.
b) M2 = {x + y, 2x + 3y}.
b) LTT.
c) M3 = {x + y, x y, 2x + 3y}.
c) PTTT.
V d 4.6 Trong khng gian V , cho {x, y} LTT v z khng l THTT ca {x, y}. Chng t {x, y, z}
LTT.
Bi lm
x,y LTT
Trang 30
4.3. HNG CA H VC T
HBK TPHCM
Du hiu LTT-PTTT
Nu h M cha vc t khng th PTTT.
Trong h M , c mt vc t l THTT ca cc vc t cn li th M PTTT.
Thm mt s vc t vo h PTTT, ta thu c 1 h PTTT.
Bt i mt s vc t ca h LTT, ta thu c 1 h LTT.
B c bn
Cho h vc t gm m vc t M = {x1 , x2 , . . . , xm }.
Cho h vc t gm n vc t N = {y1 , y2 , . . . , yn }.
Nu mi vc t yk ca N l THTT ca M v n > m th N PTTT.
V d 4.7 Trong khng gian vc t V , tp N = {2x + y, x + y, 3x 2y} LTT hay PTTT?
Cc vc t ca N l THTT ca M = {x, y} v s vc t ca N ln hn s vc t ca M nn N PTTT.
V d 4.8 Trong KGVT V , cho M = {x, y, z}, N = {x + y + z, 2x + 3y z, 3x + 4y + z}. Chng minh rng
a) Nu M LTT th N LTT.
b) Nu N LTT th M LTT.
Bi lm
a) Xt t hp bng 0 ca N :
(x + y +
z) + (2x + 3y z) + (3x +
4y + z) = 0 ( + 2 + 3)x + ( + 3 + 4)y + ( + )z = 0
+ 2 + 3 = 0
= 0
M LTT
+ 3 + 4 = 0 = 0 . Vy N LTT.
+ =0
=0
b) Dng phn chng, gi s M PTTT. Khi c 1 vc t l THTT ca cc vc t cn li.
Khng mt tnh tng qut, ta gi s z l THTT ca x, y.
Ta c cc vc t ca N l THTT ca M v cng l THTT ca {x, y}.
S vc t ca N ln hn s vc t ca {x, y}. Theo b c bn, N PTTT, mu thun vi gi thit.
4.3
Hng ca h vc t
b) M2 = {x, y, 2x + 3y}
Bi lm
a) Kim tra {2x, 3y} LTT. Do r(M1 ) = 2.
b) 2x + 3y = 2.x + 3.y = M2 PTTT v {x, y} LTT = r(M2 ) = 2.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 31
4.3. HNG CA H VC T
HBK TPHCM
V d 4.10 Cho h vc t M = {(1; 1; 1; 0), (1; 2; 1; 1), (2; 3; 2; 1), (1; 3; 1; 2)}.
Bi lm
Ta c (2; 3; 2; 1) = (1; 1; 1; 0)+(1; 2; 1; 1), (1; 3; 1; 2) = (1; 1; 1; 0)+2(1; 2; 1; 1) = r(M ) = r{(1; 1; 1; 0), (1; 2; 1; 1)}.
Hn na, v {(1; 1; 1; 0), (1; 2; 1; 1)} LTT nn r(M ) = 2.
nh l v hng Cho A l ma trn c m n trn K.
r(A) bng vi hng ca h vc t hng.
r(A) bng vi hng ca h vc t ct.
1 2 1 1
a) Xt A = 2 1 3 2 c h vc t ct l M v h vc t hng l N . Do r(M ) = r(N ) = r(A) = 2.
1 7 0 1
b) Hngca P bng hng
ca ma trn
1 1 1 0
1 1 1 1
B=
2 3 1 1. V r(B) = 2 nn r(P ) = 2.
3 4 0 2
Tnh cht cho h vc t M v vc t x
Hng M bng s vc t th M LTT.
Hng M b hn s vc t th M PTTT.
r(M, x) = r(M ) th x l THTT ca M .
Trang 32
4.4. C S V S CHIU
HBK TPHCM
b)
c)
d)
1 1 1
r(M ) = r 2 1 3 = 2 = M PTTT (v hng b hn s vc t).
1 2 0
1 1 1
r(N ) = r 2 3 2 = 3 = N LTT (v hng bng s vc t).
0 2 1
1 1 1
0
2 1 1 1
= 4 = P LTT.
r(P ) = r
3 4 0
1
1 3 1 2
1 1 0
1 1 1
1 1
1
1
r(Q) = 1 2 1 0 1 1 0 1
m 0 1
0 m 1
0 0 m+1
Nu m = 1 r(Q) = 2 th Q PTTT.
Nu m 6= 1 r(Q) = 3 th Q LTT.
4.4
C s v s chiu
Tp sinh Cho M = {x1 , x2 , . . . , xm , . . . } V .
M gi l tp sinh ca V nu mi vc t x ca V u
l THTT ca M . Ta vit
V =< M >=< x1 , x2 , . . . , xm >
1 1 2
+ + 2 = x1
+ 2 + 3 = x2 , |A| = 1 2 3 = 1 6= 0.
1 1 1
+ + = x3
H Cramer nn c nghim x R3 . Do x l THTT ca M .
Vy M l tp sinh ca R3 .
T.S.ng Vn Vinh
Trang 33
4.4. C S V S CHIU
HBK TPHCM
b) x =
(x1 ; x2 ; x3 ) R3 . Gi s x = (1; 1; 1) + (1; 2; 3) + (3; 2; 1)
1 1 3
x1
1 1 3 x1
+ + 3 = x1
x2 x1
+ 2 + 2 = x2 1 2 2 x2 0 1 1
1 3 1 x3
0 0 0 x3 + x1 2x1
+ 3 + = x3
Vi x3 + x1 2x2 6= 0 th h v nghim, ngha l tn ti x (v d nh (1; 0; 0)) khng l THTT ca M .
Vy M khng l tp sinh ca R3 .
V d 4.14 Tp M = {x2 + x + 1, 2x2 + 3x + 1, x2 + 2x} c l tp sinh ca P2 [x] hay khng?
Bi lm
p(x)= ax2 + bx + c P2 [x] : p(x) = (x2 + x + 1) + (2x2 + 3x + 1) + (x2 + 2x)
+ 2 + = a
1 2 1 a
1 2 1
a
.
ba
+ 3 + 2 = b 1 3 2 b 0 1 1
1 1 0 c
0 0 0 b + c 2a
+
=c
Vi b + c 2a 6= 0 th h v nghim. Vy M khng l tp sinh ca P2 [x].
V d 4.15 Cho M = {x, y, z} l tp sinh ca KGVT V . Tp no sau y l tp sinh ca V ?
a) M1 = {2x, x + y, z}.
b) M2 = {x, x + y, x y}.
Bi lm
a) V M l tp sinh ca V nn v V : v = x + y + z
v =
.2x + .(x + y) + .z. V v l THTT ca M1 nn M1 l tp sinh ca V .
2
b) Nu z l THTT ca x, y. Khi ta chng minh M2 l tp sinh ca V . ??
Nu z khng l THTT ca x, y. Khi z ta chng minh c z khng l THTT ca M2 . ??
Do M2 khng l THTT ca V .
C s v s chiu: Cho M = {x1 , x2 , . . . , xm , . . . } V
M sinh ra V + M - LTT = M - l c s
C s c n vc t = S chiu ca V l n: dim(V ) = n
V khng c tp sinh hu hn th V gi l KGVT v hn chiu.
V d 4.16 Cho M = {x, y, z} l c s ca V . Xt xem tp no sau y l tp sinh, c s?
a) M1 = {2x + y + z, x + 2y + z, x + y + z}.
Bi lm
a) 1) Chng t M1 l tp sinh ca V .
Suy ra M1 l c s ca V .
2)Chng t M1 LTT. ??
b) Chng t M2 l tp sinh ca V . ?? .
D thy M2 PTTT. Do M2 l tp sinh nhng khng l c s ca V .
nh l c s Cho V l KGVT hu hn chiu
V c v s c s.
S vc t trong mi c s u bng nhau.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 34
4.4. C S V S CHIU
HBK TPHCM
C s chnh tc
i) dim(Rn ) = n v c s chnh tc (c s n gin nht) l
E = {(1; 0; . . . ; 0), (0; 1; . . . ; 0), . . . , (0; 0; . . . ; 1)}.
ii) dim(Pn [x]) = n + 1 v c s chnh tc l
E = {xn , xn1 , . . . , x, 1}.
iii) dim(Mn [R]) = n2 v c s chnh tc l
0 1 ...
1 0 ... 0
E = 0 0 . . . 0 , 0 0 . . .
. . . . . . . n
. . . . . .
0 , . . .
. n
Bi lm
a) M c 3 vc
t
1
r(M ) = r 2
3
bngs chiu ca R3 .
1 1
3 1 = 3 = M l c s ca R3 .
1 0
b) N c 4 vc
t
1
2
r(N ) = r
1
1
trong khng
gian 3 chiu nn PTTT.
1 1
0 1
= 3 = N l tp sinh ca R3 .
1 0
2 1
T.S.ng Vn Vinh
Trang 35
4.5. TA VC T
4.5
HBK TPHCM
Ta vc t
[x]E =
. . . x = x = x1 e1 + x2 e2 + + xn en .
xn
V d 4.19 Cho E = {x2 + x + 1, x2 + 2x + 1, x2 + x + 2} l c s ca P2 [x].
3
b) Cho q(x) = x2 . Tm [q(x)]E .
3
a) [p(x)]E = 2 p(x) = 3(x2 + x + 1) 2(x2 + 2x + 1) + 5(x2 + x + 2) p(x) = 5x + 2.
5
b) Gi s [q(x)]E =
2
2 +2x+1)+(x2 +x+2) x2 = (+ +)x2 +(+2 +)x+(+ +2)
q(x)
= (x +x+1)+(x
+ + = 1
= 3
3
+ 2 + = 0 = 1 . Vy [q(x)]E = 1.
1
+ + 2 = 0
= 1
Tnh cht ta
x1
x2
Cho E l c s ca KGVT V : [x]E = .
..
y1
y2
[y]E = .
..
xn
x1 = y1
x = y
2
2
i) x = y
...
x = y
n
yn
x1 + y1
x1
x2 + y2
x2
ii) [x + y]E =
iii)
[x]
=
..
..
E
.
.
xn + yn
xn
Trang 36
HBK TPHCM
4
+ + = 3
+
[x]E = 5
=1
+ = 2
Ghi ch:
4
E.[x]E = xT [x]E = E 1 xT = 5 .
2
Dng my tnh casio cho bi ton ta
MT ct
C s E = {e1 , e2 , . . . , e3 } E = e1 e2 . . . e3
xT = E.[x]E
[x]E = E 1 xT
1 0 0
Lp ma trn E = 1 1 2.
1 1 1
1
1 0 0
3
3
Ta [p(x)]E = E 1 [p(x)] = 1 1 2 . 4 = 9.
1 1 1
1
5
4.6
Ma trn chuyn c s
Ma trn A =
. . . . . . . . . gi l ma trn chuyn c s t E sang E .
an1 an2 . . . ann
T.S.ng Vn Vinh
Trang 37
HBK TPHCM
Tnh cht
Ma trn chuyn c s P kh nghch.
P chuyn c s t E sang E 0 th P 1 l ma trn chuyn c
s t E 0 sang E.
P chuyn c s t E sang E 0 v Q chuyn c s t E 0 sang
E 00 th P Q l ma trn chuyn c s t E sang E 00 .
V d 4.22 Trong R3 , cho 2 c s E = {(1; 1; 1), (1; 0; 1), (1; 1; 0)} v E 0 = {(1; 1; 2), (1; 2; 1), (1; 1; 1)}.
a) Tm ma trn chuyn c s t E sang E 0 v ma trn chuyn c s t E 0 sang E.
b) Cho x = (2; 1; 3). Tm [x]E 0 v [x]E .
Bi lm
1 1 1
1 1 1
a) E = 1 0 1 , E 0 = 1 2 1.
2 1 1
1 1 0
1
1 1 1
Ma trn chuyn c s t E sang E 0 : P = E 1 E 0 = 1 0 1 1
2
1 1 0
0 0
Ma trn chuyn c s t E 0 sang E: Q = E 01 E = P 1 = 0 1
1 2
1 1 1
2
1
01
T
1 = 1 .
b) Ta c [x]E 0 = E x = 1 2 1
2 1 1
3
2
1 1 1
2
2
[x]E = E 1 xT = 1 0 1 1 = 1 .
1 1 0
3
1
2
2 1
1
2
0
0 1 0
1 =
1 .
Cch khc: [x]E = P [x]E =
1 0 0
2
1
4.7
2
2 1
1 1
2 1 = 0 1 0
1 0 0
1 1
1
0 .
2
nh ngha 4.6 Trong KGVT V , nu tp con F vi cc php ton trong V lp thnh mt KGVT th ta
ni F l khng gian con ca V .
nh l khng gian con
Tp con khc rng F ca KGVT V l mt khng gian con ca V khi v
ch khi hai iu kin sau tha
i) x, y F : x + y F .
T.S.ng Vn Vinh
ii) x F, K : x F .
Trang 38
HBK TPHCM
b) Tm c s v s chiu ca F .
Bi lm
a) Sinh vin t kim tra 2 iu kin trong nh l.
b) x = (x1 ; x2 ; x3 ) F x1 + 2x2 x3 = 0 x3 = x1 + 2x2 .
x = (x1 ; x2 ; x3 ) = x = (x1 ; x2 ; x1 + 2x2 ) = x1 (1; 0; 1) + x2 (0; 1; 2).
Suy ra E = {(1; 0; 1), (0; 1; 2)} l tp sinh ca F .
Kim tra E LTT. Vy E l c s ca F v dim(F ) = 2.
V d 4.24 Cho F = {p(x) P2 [x]|p(1) = 0 p(2) = 0}.
a) Chng t F l KG con ca R3 .
b) Tm c s v s chiu ca F .
a =
a+b+c=0
b = 3
4a + 2b + c = 0
c = 2
p(x) = x2 3x + 2 = (x2 3x + 2).
Suy ra E = {x2 3x + 2} l tp sinh ca F .
Hin nhin E LTT. Vy E l c s ca F v dim(F ) = 1.
V d 4.25 Cho F =
1 1
=0 .
A M2 [R]|A
2 2
a) Chng t F l KG con ca R3 .
b) Tm c s v s chiu ca F .
Bi lm
a) Sinh vin t kim tra 2 iu kin trong nh l.
a b
1 1
a + 2b a 2b
a b
= 0
=0
b) A =
F
c d
2 2
c + 2d c 2d
c d
(
(
a + 2b = 0
a = 2b
c + 2d = 0
c = 2d
2b b
2 1
0 0
A=
=b
+d
.
2d d
0 0
2 1
2 1
0 0
Suy ra E =
,
l tp sinh ca F .
0 0
2 1
D thy E LTT. Vy E l c s ca F v dim(F ) = 2.
nh l Cho M = {v1 , v2 , . . . , vp } V
K hiu H := Span(M ) = {1 v1 + 2 v2 + + p vp |i R}.
H l mt KGVT c sinh bi S :
H =< M >.
dim(H) = r(M ).
x H x l THTT ca M r(S, x) = r(M )
T.S.ng Vn Vinh
Trang 39
HBK TPHCM
1 1
1
1 1
bdsc
1 1 0 1 1 = dim(F ) = r(A) = 2 v c s ca F l {(1; 1; 1), (0; 1; 1)}.
0 0
0
1 1
1 1
1 1 1
bdsc
3 1 0 1 3 = dim(F ) = r(A) = 2 v c s ca F l {x2 + x + 1, x 3}.
2 2
0 0 0
1 2 1
1 1
2
1
1 0 1
0 1
1 1
0 1 4 1
bdsc
.
,
= dim(F ) = 2 v c s ca F l
1 2 1
4 1
2 1
0 0
0
0
0 2 0
0 0
0
0
"
#
(
1
1 0 0
1
x1 + x2 + x3 = 0
1 1 1 0 0
=
d) Gii h
1 1 0 1 0
0
-2 1 1 0
x1 x2 + x4 = 0
1
t x3 = 2, x4 = 2, pt(2) : x2 = (x3 + x4 ) = + , pt(1) : x1 = x2 x3 =
2
x F x = ( ; + ; 2; 2) = (1; 1; 2; 0) + (1; 1; 0; 2)
Suy ra E = {(1; 1; 2; 0); (1; 1; 0; 2)} l tp sinh ca F .
D thy E LTT. Vy E l c s ca F v dim F = 2.
a) A = 2
3
b) A = 2
1
1
2
c) A =
3
1
v1
v2 bdsc
Lp ma trn hng A =
. . . bc thang
vm
dim(F ) = r(A) v c s gm cc hng khc 0 ca ma trn bc thang.
TH 2) Cho tp nghim ca h thun nht AX = 0
Gii h: dim V + r(A) = n v c s c suy ra t nghim ca h.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 40
HBK TPHCM
1
1 2 3
1 2 1 1
bdsc
1
b) [M |x] = 1 3 0 0 0 1 1
1 1 2 m
0 0 0 m2
x
/ span(M ) r(M ) = r(M |x) m = 2.
4.8
nh ngha 4.7 (Tng giao 2 khng gian con) Cho hai khng gian con F v G ca KGVT V .
Giao 2 khng gian con
F G = x V |x F v x G .
Tng 2 khng gian con
F + G = f + g|f F v g G .
Tnh cht
F G F, G F + G V.
nh ngha 4.8 (Tng trc tip) Khng gian con W gi l tng trc tip ca 2 khng gian con F v G,
k hiu F G, nu
i) W = F + G.
ii) F G = {0}.
nh l Cho W = F G. Khi mi vc t x W
c biu din duy nht di dng
x = f + g|f F, g G.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 41
HBK TPHCM
x1 =
x1 + x2 2x3 = 0
x2 = 3 x = (, 3, 2) = (1; 3; 2).
x1 x2 + x3 = 0
x3 = 2
Suy ra E = {(1; 3; 2)} l tp sinh ca F G.
Hin nhin E LTT do E l c s ca F G v dim(F G) = 1.
b) Tm tp sinh ca F v G.
F =<
(2; 0; 1)
>, G =< (1; 1;
(1; 1; 0),
0), (1; 0; 1) >= F +G =< (1; 1; 0), (2; 0; 1), (1; 1; 0), (1; 0; 1) >
1 1 0
1 1 0
2 0 1 bdsc 0 2 1
A=
1 1 0 0 0 1.
1 0 1
0 0 0
= dim(F + G) = r(A) = 3 v c s E = {(1; 1; 0), (0; 2; 1), (0; 0; 1)}.
Cch khc: ta c
dim(F G)+dim(F +G) = dim F +dim G = dim(F +G) = dim F +dim Gdim(F G) = 2+21 = 3
= F + G R3 , do c c s l {(1; 0; 0), (0; 1; 0), (0; 0; 1)}.
V d 4.29 Trong R3 , cho 2 khng gian con F = {(x1 , x2 , x3 ) R3 |x1 +x2 +x3 = 0}, G =< (1; 0; 1), (2; 3; 1) >.
Tm c s v s chiu ca F G v F + G.
Bi lm
F + G tng t nh v d trn. Ta tm c s v s chiu ca F G.
x F G x F x G.
x G x = (1; 0; 1) + (2; 3; 1) = ( + 2; 3; + ).
x F x tha iu kin ca F : + 2 + 3 + + = 0 = 3.
x = ( + 2; 3; + ) = (; 3; 2) = (1; 3; 2).
D dng suy ra E = {(1; 3; 2)} l c s ca F G v dim(F G) = 1.
V d 4.30 Trong R3 , cho 2 khng gian con
F =< f1 = (1; 0; 1), f2 = (1; 1; 1) >, G =< g1 = (1; 1; 0), g2 = (2; 1; 1) >.
Tm c s v s chiu ca F + G v F G.
Bi lm F + G lm tng t v d trn. Ta tm c s v s chiu ca
x F G khi v ch khi x ng thi l THTT ca f1 , f2 v g1 , g2 :
x = x1 f1 + x2 f2 = x3 g1 + x4 g2 x1 f1 + x2 f2 x3 g1 x4 g2 = 0.
1 1
1
1 1 1 2 0
bdsc
T.S.ng Vn Vinh
Trang 42
F G.
2 0
1 0 .
1 0
HBK TPHCM
Bi tp
Cu 1) Trong R4 , cho U = h(1, 2, 1, 1); (2, 1, 0, 2)i v V = h(1, 5, 3, 5); (3, 0, 1, m)i. Tm m U V .
Cu 2) Trong R4 , cho V l tp nghim ca h phng trnh
x1 + x2 x3 = 0
2x1 + 2x2 + x3 + x4 = 0
x1 + x2 + 2x3 + mx4 = 0
(a) Tm m dim(V ) ln nht.
(b) Tm c s v s chiu ca V vi m cu a.
Cu 3) Trong R4 , cho U = h(1, 2, 1, 0); (2, 1, 1, 1)i V = h(1, 1, 2, 1); (2, 0, 4, m)i
(a) Tm m dim(U V ) ln nht.
(b) Tm c s v s chiu ca U + V v U V .
4
Cu 4) Trong
di dng
tp nghim ca hphng trnh
R , cho 2 khng gian
1 2 2 2 0
1 1 2 0 0
,
V :
U:
1 1 1 2 0
1 0 1 m 0
T.S.ng Vn Vinh
Trang 43
Chng 5
Ni dung
1) Tch v hng ca 2 vc t.
2) B vung gc ca khng gian con.
3) Qu trnh trc giao ha Gram-Schmidt.
4) Hnh chiu vung gc xung khng gian con.
5.1
Tch v hng ca 2 vc t
nh ngha 5.1 (Tch v hng) Tch v hng trong R-kgvt V l mt hm thc sao cho mi cp vct
u v v thuc V , tng ng vi mt s thc k hiu (u, v) tha 4 tin sau:
i) (u, v V ) : (u, v) = (v, u).
Khng gian hu hn hn chiu cng vi tnh v hng trn gi l khng gian euclide.
Tch v hng chnh tc trn Rn
x = (x1 ; x2 ; . . . ; xn ), y = (y1 ; y2 ; . . . ; yn )
(x, y) = x1 y1 + x2 y2 + + xn yn .
Tch v hng chnh tc tng t nh ph thng.
V d 5.1 Trong R2 , cho php ton
x = (x1 , x2 ), y = (y1 , y2 ) : (x, y) = x1 y1 + 2x1 y2 + 2x2 y1 + 10x2 y2 .
a) Chng t (x, y) l 1 tch v hng trn R2 .
b) Tnh tch v hng ca 2 vc t u = (1; 2), v = (2; 1).
Bi lm
a) Sinh vin t kim tra 4 iu kin ca tch v hng.
b) (u, v) = 1.2 + 2.1.(1) + 2.2.2 + 10.2.(1) = 12.
44
HBK TPHCM
R1
R1
0
R1
1
p(x)q(x)dx = (2x2 3x + 1)(x + 1)dx = .
6
0
di vc t u c nh ngha bi
||u|| =
p
(u, u)
(u, v)
||u||.||v||
Vc t c di bng 1 gi l vc t n v.
Chia 1 vc t khc 0 cho di ca n ta c vc t n v.
Qu trnh to ra vc t n v gi l chun ha.
Bt ng thc Cauchy-Schwatz
|(u, v)| ||u||.||v|| ,u, v V .
ng thc xy ra khi v ch khi u, v cng phng (hay PTTT).
Bt ng thc tam gic
||u + v|| ||u|| + ||v|| ,u, v V .
ng thc xy ra khi v ch khi u, v cng hng.
V d 5.3 Trong R3 : x = (x1 ; x2 ; x3 ), y = (y1 ; y2 ; y3 ). cho tch v hng
(x, y) = 5x1 y1 + 2x1 y2 + 2x2 y1 + 3x2 y2 + x3 y3
a) Chng t (x, y) l tch v hng.
b) Tm tch v hng ca 2 vc t u = (2; 1; 0), v = (3; 2; 4).
c) Tm di vc t u = (3; 2; 1).
d) Tm khong cch gia 2 vc t u = (1; 2; 1) v v = (3; 0; 2).
e) Tm gc gia 2 vc t u = (1; 0; 1) v v = (2; 1; 0).
Bi lm
T.S.ng Vn Vinh
Trang 45
HBK TPHCM
c) ||u|| = (u, u) = ((3; 2; 1), (3; 2; 1)) = 5.3.3 + 2.3.2 + 2.2.3 + 3.2.2 + 1.1 = 82
p
p
d) d(u,
pv) = ||u v|| = (u v, u v) = ((2; 2; 1), (2; 2; 1))
(u, v)
12
12
12
= =
= = arccos
.
||u||.||v||
6, 31
168
168
Nhn xt: di, khong cch, gc i vi tch v hng trn c gi tr khc vi tch v hng ph
thng.
R1
V d 5.4 Trong P2 [x], cho tch v hng (p, q) = p(x)q(x)dx; p(x), q(x) P2 [x].
1
R1
p(x)q(x)dx =
R1
s
p
c) ||p|| = (p, p) =
R1
s
p(x).p(x)dx
R1
r
(2x + 3)2 dx =
62
.
3
s
p
p
d) d(p, q) = ||p q|| = (p q, p q) = (3x 1, 3x 1) =
R1
(3x 1)2 dx = 2 2.
R1
(p, q)
5 310
1
s
s
e) cos =
=
.
||p||.||q|| R1
124
R1
(x2 + x)2 dx.
(2x + 3)2 dx
1
Hai vc t vung gc
uv (u, v) = 0.
Vc t vung gc vi tp hp
uM (u, y) = 0, y M.
H trc giao: h vc t M gi l trc giao nu
x, y M : xy.
H trc chun: h vc t M gi l trc chun nu M trc giao v
x M : ||x|| = 1.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 46
HBK TPHCM
V d 5.5 Trong R3 vi tch v hng chnh tc, cho khng gian con
3 x1 + x2 x3 = 0
F = {(x1 ; x2 ; x3 ) R
2x1 + 3x2 + x3 = 0
Tm m x = (2; 3; m)F .
Bi lm
Tp sinh ca F l {u = (4; 3; 1)}.
xF xu (x, u) = 0 2.4 + 3.(3) + m.1 = 0 m = 1.
5.2
nh ngha 5.2 Trong khng gian Euclide V , cho khng gian con F . Tp hp
F = {x V |xF }
gi l b vung gc ca khng gian con F .
nh l
Cho F l KG con ca KG Euclide V . Khi :
F l khng gian con ca V v V = F F .
dim F + dim F = dim V .
V d 5.6 Trong R3 , cho khng gian con F =< f1 = (1; 1; 1), f2 = (2; 1; 0), f3 = (1; 0; 1) >.
Tm c s v s chiu ca F .
Bi lm
x = (x
1 ; x2 ; x3 ) F xF xfk , k = 1, 2, 3.
1 1 1 0
(x, f1 ) = 0
x1 + x2 + x3 = 0
(x, f2 ) = 0 2x1 + x2 + 0x3 = 0 2 1 0 0 (nhn xt cc hng ca ma trn)
1 0 1 0
(x, f3 ) = 0
x1 + 0x2 x3 = 0
Tm c s v s chiu ca F .
Bi lm
Gii h suy ra tp sinh ca F : F =< u = (2; 1; 3) >.
x = (x1 ; x2 ; x3 ) F xu 2x1 x2 + x3 = 0.
= F =< (1; 2; 0), (2; 0; 1) >.
C s ca F l {(1; 2; 0), (2; 0; 1)} v dim F = 2.
Ghi ch:
T.S.ng Vn Vinh
Trang 47
HBK TPHCM
(h1 , x) = 0
h1
(h , x) = 0
h2
2
. . . .x = 0(ma trn hng ca F )
.
.
.
(h , x) = 0
hm
m
Do F l tp nghim ca h phng trnh
h1 0
h2 0
...
hm 0
(h1 , x) = 0
h1
(h , x) = 0
h2
vit li theo vc t hng
2
Ax = 0
. . . .x = 0
...
(h , x) = 0
hm
iu ny chng t x F : xfk , k = 1, m.
iu ny chng t F c sinh bi cc vc t hng ca ma trn A.
F =< h1 , h2 , . . . , hm >, vi hk l cc hng ca ma trn A
V d 5.8 Hy tm c s v s chiu ca F trong R4 , trong
x + x3 + x4 = 0
4
a) F = {(x; x2 ; x3 ; x4 ) R 1
2x1 x2 + 3x3 + x4 = 0
b) F =< (1; 1; 2; 1), (2; 1; 1; 0) >
Bi lm
a) Ta c F =< (1; 0; 1; 1), (2; 1; 3; 1) > (ly t cc hng ca h phng trnh).
Suy ra c s ca F l {(1; 0; 1; 1), (2; 1; 3; 1)} v dim F = 2.
b) V F =< (1; 1; 2; 1), (2; 1; 1; 0) > nn F l tp nghim ca h phng trnh
1 1 2 1 0
2 1 1 0 0
Gii h suy ra tp nghim F =< (1; 1; 1; 0), (1; 2; 0; 3) >.
Suy ra c s ca F l {(1; 1; 1; 0), (1; 2; 0; 3)} v dim F = 2.
nh l
Mi tp trc giao, khng cha vc t khng th LTT.
Cho E = {e1 , e2 , . . . , en } l c s trc chun ca KG Euclide V .
x V lun c biu din duy nht dng
x = x1 e1 + x2 e2 + + xn en , vi xk = (x, ek ).
T.S.ng Vn Vinh
Trang 48
HBK TPHCM
6
1
Vy ta ca x trong c s E l [x]E =
2
6
5.3
Qu trnh Gram-Schmidt
(e2 , f1 )
f1 .
(f1 , f1 )
(e3 , f1 )
(e3 , f2 )
f1
f2 .
(f1 , f1 )
(f2 , f2 )
......
f3 = e3
fk = ek
(ek , f1 )
(ek , f2 )
(ek , fk1 )
f1
f2
fk1 .
(f1 , f1 )
(f2 , f2 )
(fk1 , fk1 )
Trang 49
5.4
HBK TPHCM
nh ngha 5.4 (Hnh chiu vung gc) Trong KG Euclide V , cho khng gian con F v vc t v.
Vc t c biu din duy nht di dng
v = f + g; f F, g F .
Vc t f c gi l hnh chiu vung gc ca v xung f , k hiu: f = PrF v.
Khong cch t v xung F c nh ngha l d(v, F ) = ||g|| = ||v PrF v.
V d 5.12 Trong R4 vi tch v hng chnh tc, cho khng gian con
4 x1 + x2 x3 + x4 = 0
F = {(x; x2 ; x3 ; x4 ) R
2x1 + x2 3x3 + 3x4 = 0
v vc t x = (1; 1; 0; 1)
a) Tm hnh chiu ca x xung F .
b) Tm khong cch t x n F .
Bi lm
a) Chn 1 c s F =< f1 = (2; 1; 1; 0), f2 = (2; 1; 0; 1) >.
Vit x = f + g = x1 f1 + x2 f2 + g, g F .
Nhn ln lt f1 , f2 vo phng trnh theo ngha tch v hng, ta c
x1 = 1
11
x2 =
11
1
1
4 2 1 1
PrF x = f = x1 f1 + x2 f2 = (2; 1; 1; 0) +
f2 = (2; 1; 0; 1) =
;
; ;
11
11
11 11 11 11
(
x1 (f1 , f1 ) + x2 (f1 , f2 ) = (x, f1 )
x2 (f2 , f1 ) + x2 (f2 , f2 ) = (x, f2 )
(
6x1 5x2 = 1
5x1 + 6x2 = 1
7 13 1 12
; ;
; )|| = 3.
11 11 11 11
Bi tp
Cu 1) Trong R2 : x = (x1 , x2 ), y = (y1 , y2 ), cho tch v hng
(x, y) = x1 y1 2x1 y2 2x2 y1 + 5x2 y2 .
(a) Tnh (x, y), ||x||, ||y||.
(b) Tnh ||x + y||, d(x, y).
[
(c) Tnh (x,
y).
(d) Tm vc t u sao cho u x.
Cu 2) Trong R4 , cho KG con U = h(1, 1, 0, 0); (2, 1, 1, 0), (2, 1, 0, 1)i v vc t z = (7, 3, 0, 0).
(a) Tm c s v s chiu ca U .
(b) Tm P rU (z), P rU (z), d(z, U ), d(z, U ).
(c) Tm mt c s trc chun ca U .
(d) Tm li P rU (z) theo c s trc chun.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 50
HBK TPHCM
T.S.ng Vn Vinh
Trang 51
Chng 6
nh x tuyn tnh
Ni dung
1) nh ngha v v d.
2) Nhn v nh ca nh x tuyn tnh.
3) Ma trn ca nh x tuyn tnh trong mt cp c
s.
4) Ma trn chuyn c s v ng dng.
6.1
nh ngha v v d
52
6.1. NH NGHA V V D
HBK TPHCM
b) Php quay trong khng gian Oxyz quanh trc 0z mt gc 30o ngc chiu kim ng h nhn t hng
dng ca trc 0z l mt nh x tuyn tnh t R3 n R3 .
c) Tng t php i xng, php chiu,... qua cc ng thng v mt phng qua gc ta l nhng nh
x tuyn tnh t R3 n R3 .
Cho E = {e1 , e2 , . . . , en } l tp sinh ca KGVT V v axtt f : V W .
Gi s ta bit f (e1 ), f (e2 ), . . . , f (en ).
x V : x = x1 e1 + x2 e2 + + xn en = f (x) = f (x1 e1 + x2 e2 + + xn en )
f (x) = f (x1 e1 ) + f (x2 e2 ) + + f (xn en ) = x1 f (e1 ) + x2 f (e2 ) + + xn f (en ).
nh x tuyn tnh c xc nh hon ton nu bit c nh ca mt tp sinh ca V.
V d 6.2 Cho nh x tuyn tnh f : R3 R2 , bit
f (1; 1; 0) = (2; 1), f (1; 1; 1) = (1; 2), f (1; 0; 1) = (1; 1)
a) Tm f (3; 1; 5).
b) Tm f (x).
Bi lm
a) Vit
(3; 1; 5) = (1; 1; 0) + (1;
1; 1) + (1; 0; 1)
+ + = 3
= 2
+
= 1 = 3
+ =5
=2
f (x) = f ((1; 1; 0) + (1; 1; 1) + (1; 0; 1)) = f (1; 1; 0) + f (1; 1; 1) + f (1; 0; 1).
= f (3; 1; 5) = 2(2; 1) + 3(1; 2) + 2(1; 1) = (3; 10).
b) Lm tng t nh trn cho trng hp tng qut f (x1 ; x2 ; x3 ).
Ta c th lm cch khc bng cch dng php bin i i s nh sau:
f (0; 0; 1) = f (1; 1; 1) f (1; 1; 0) = (1; 2) (2; 1) = (1; 3).
f (0; 1; 0) = f (1; 1; 1) f (1; 0; 1) = (1; 2) (1; 1) = (2; 1).
f (1; 0; 0) = f (1; 1; 0) f (0; 1; 0) = (2; 1) (2; 1) = (0; 2)
f (x1 ; x2 ; x3 ) = x1 f (1; 0; 0) + x2 f (0; 1; 0) + x3 f (0; 0; 1) = x1 (0; 2) + x2 (2; 1) + x3 (1; 3)
f (x) = (2x2 x3 ; 2x1 + x2 + 3x3 )
Ghi ch: Ta c th dng cc php bin i cho nh x tuyn tnh tm nh ca 3 vc t n v.
Tuy nhin ta s gp kh khn tm ra php bin i trong trng hp tng qut.
Ta c th vit nh x tuyn tnh di dng ma trn tm nh ca 3 vc t n v nh sau:
e1 f (e1 )
1 1 0 2 1
1 0 0 0 2
bsc
2 0 1 0 2
1
(theo hng) e2 f (e2 ) = 1 1 1 1
e3 f (e3 )
1 0 1 1 1
0 0 1 1 3
Kt hp vi ngha php nhn ma trn, ta c thut ton sau
Tm axtt cho nh ca c s
Cho c s E = {e1 , e2 , . . . , en } v nh x tuyn tnh tha
f (ek ) = fk
Theo hng
E 1 F
nhn bn tri vi E 1
V d 6.3 Cho f l php i xng qua mt phng 2x y + 3z = 0 l nh x tuyn tnh trong khng gian
Oxyz. Hy tm f (x1 ; x2 ; x3 ).
T.S.ng Vn Vinh
Trang 53
HBK TPHCM
Bi lm
f bin cp vc t ch phng thnh chnh n v vc t php tuyn
a1 = (1; 2; 0) : f (1; 2; 0) = (1; 2; 0)
a2 = (0; 3; 1) : f (0; 3; 1) = (0; 3; 1)
n = (2; 1; 3) : f (2; 1; 3) = (2; 1; 3).
Vit dng ma trn
1 2 0 1 2 0
1
1 F
casio
tnh
E
0 3 1 0 3 1 0
2 1 3 2 1 3
0
thnh vc t i
0 0
1 0
0 1
3
7
2
7
6
7
2
7
6
7
3
7
6
7
3
7
2
7
1
2 6 3
6 3 2
f (x) = x1 ( 37 ; 27 ; 6
7 ) + x2 ( 7 ; 7 ; 7 ) + x3 ( 7 ; 7 ; 7 ) = 7 (3x1 + 2x2 6x3 ; 2x1 + 6x2 + 3x3 ; 6x1 + 3x2 2x3 )
6.2
Imf l KG con ca W .
(
x1 = x2
x3 = 3x2
b) Imf gm tt c cc f (x):
f (x1 ; x2 ; x3 ) = (x1 x2 ; x1 +2x2 x3 ) = x1 (1; 1)+x2 (1; 2)+x3 (0; 1) = Imf =< (1; 1), (1; 2), (0; 1) >.
C s ca Imf l {(1; 1), (0; 3)} v dim(Imf ) = 2.
Cch khc
dim(Imf ) = dim(R3 ) dim(ker f ) = 3 1 = 2 = Imf R2 .
C s ca Imf l {(1; 0), (0; 1)}.
nh l Cho axtt f : V W
nh ca tp sinh l tp sinh ca nh:
V =< e1 , e2 , . . . , en >= Imf =< f (e1 ), f (e2 ), . . . , f (en ) >
T.S.ng Vn Vinh
Trang 54
HBK TPHCM
x1 + 2x2 + 5x3 = 0
x1 =
x ker f f (x) = 0 2x1 + x2 + 4x3 = 0 x2 = 2 .
x1 x2 x3 = 0
x3 =
= x = (1; 1; ) 2(1; 1; 2) + (1; 2; 1) = (2; 1; 4).
Vy c s ca ker f l {(2; 1; 4)} v dim(ker f ) = 1.
6.3
6
.
f (1; 1; 1) = (0; 3) = [f (1; 1; 1)]F =
3
16
f (1; 0; 1) = (2; 3) = [f (1; 0; 1)]F =
.
9
11
f (1; 1; 0) = (3; 2) = [f (1; 1; 0)]F =
.
7
6 16 11
Ma trn cn tm l AE,F =
.
3 9
7
Cch khc
1
1 2
0 2 3 dng casio
6 16 11
1
AE,F = F f (E) =
======
.
3 5
3 3 2
3 9
7
T.S.ng Vn Vinh
Trang 55
HBK TPHCM
nh l
i) Cho axtt f : V W . Khi tn ti duy nht ma trn AE,F
c m n sao cho
[f (x)]F = AE,F [x]E ,
vi E, F l 2 c s ca V v W tng ng.
ii) 2. Cho ma trn A = (aij )mn trn trng s K. Khi tn
ti duy nht mt nh x tuyn tnh f : K n K m tha
[f (x)]F = AE,F [x]E .
Ch :
Mi mt nh x tuyn tnh t khgian hu hn chiu vo KG hu hn chiu tng ng duy nht mt
ma trn v ngc li.
Ta coi nh x tuyn tnh l ma trn. Thng thng khng phn bit hai khi nim ny.
V d 6.7 Cho axtt f : R3 R2 bit ma trn ca f trong cp
c s
2 1 3
E = {(1; 1; 1), (1; 0; 1), (1; 1; 0)}, F = {(1; 1), (2; 1)} l AE,F =
.
0 3 4
a) Tm f (3; 1; 5).
b) Tm f (x).
Bi lm
3
1 1 1
3
3
a) [(3; 1; 5)]E = E 1 1 = 1 0 1 1 = 2 .
5
1 1 0
5
2
Dng cng thc [f (x)]F = AE,F [x]E
[f (3; 1; 5)]F =
3
14
2 1 3
2
=
2
0 3 4
2
x1
1 1 1
x1
x1 + x2 + x3
.
x1 x2
b) [(x1 ; x2 ; x3 )]E = E 1 x2 = 1 0 1 x2 =
x3
1 1 0
x3
x1 x3
Dng cng thc [f (x)]F = AE,F [x]E
x1 + x2 + x3
2 1 3
4x1 + x2 + 5x3
x1 x2
[f (x1 ; x2 ; x3 )]F =
=
0 3 4
7x1 3x2 4x3
x1 x3
= f (x1 ; x2 ; x3 ) = (4x1 + x2 + 5x3 )(1; 1) (7x1 3x2 4x3 )(2; 1) = (10x1 5x2 3x3 ; 3x1 2x2 + x3 ).
Ma trn trong 1 c s cho axtt f : V V .
E = {e1 , e2 , . . . , en } l c s ca V .
Ma trn nh x ca f trong cp c s E, E l
AE = E 1 f (E).
T.S.ng Vn Vinh
Trang 56
HBK TPHCM
1
AE = 2
1
1 1
3 3 .
2 4
a) Tm f (2; 3; 1).
b) Tm c s v s chiu ca ker f .
c) Tm c s v s chiu ca Imf .
Bi lm
a) Tng t v d trn: f (2; 3; 1) = (12; 6; 2).
x1
b) Gi s x = x1 e1 + x2 e2 + x3 e3 [x]E = x2 .
x3
1 1 1
x1
x1 = 6
x2 = 0 x2 = 5 .
x ker f f (x) = 0 [f (x)]F = AE [x]E = 0 2 3 3
1 2 4
x3
x3 =
x = 6(1; 1; 1) 5(1; 0; 1) + (1; 1; 0) = (2; 7; 1)
= ker f =< (2; 7; 1) >. C s ca ker f l {(2; 7; 1)} v dim(ker f ) = 1.
1 1 1
1
1
0 =
1 = f (1; 1; 1) = (1; 1; 1) + (1; 0; 1) (1; 1; 0) = (4; 2; 3).
c) [f (1; 1; 1)]E = 2 3 3
1 2 4
0
1
1
Tng t [f (1; 0; 1)]E = 3 = f (1; 1; 1) = (1; 1; 1) + 3(1; 0; 1) + 2(1; 1; 0) = (6; 3; 4).
2
1
[f (1; 1; 0)]E = 3 = f (1; 1; 1) = (1; 1; 1) + 3(1; 0; 1) + 4(1; 1; 0) = (6; 3; 2).
4
Imf =< f (1; 1; 1), f (1; 0; 1), f (1; 1; 0) >. C s ca Imf l {(4; 2; 3), (0; 0; 1)}.
Tnh Cht 6.3 (Mi lin h gia 2 ma trn trong c s khc nhau)
Cho axtt f : V W .
Cho 2 c s ca V l: E = {e1 , e2 , . . . , en }, E 0 = {e01 , e02 , . . . , e0n }.
Cho 2 c s ca W l: F = {F1 , f2 , . . . , fn }, F 0 = {f10 , f20 , . . . , fn0 }.
P l ma trn chuyn c s t E vo E 0 : [x]E = P [x]E 0
Q l ma trn chuyn c s t F vo F 0 :[y]F = Q[y]F 0
Ta c
[f (x)]F = AE,F [x]E Q[f (x)]F 0 = AE,F P [x]E 0 = [f (x)]F 0 = Q1 AE,F P.[x]E 0
Khi , Q1 AE,F P l ma trn ca f trong cp c s E 0 , F 0 .
Ta tm tc bng s sau
A
E F
P
Q
Q1 AP
E 0 F 0
Trong trng hp c bit: V W, E F, E 0 F 0 , ta c kt qu tng t
A
E E
P
P
P 1 AP
E 0 E 0
T.S.ng Vn Vinh
Trang 57
HBK TPHCM
V d 6.9 Cho axtt f : R3 R3 cho bi f (x1 ; x2 ; x3 ) = (x1 + 2x2 3x3 ; 2x1 + x2 + x3 ; 3x1 x2 + 2x3 ).
Tm ma trn ca f trong c s E = {(1; 1; 1), (1; 1; 0), (1; 0; 1)}.
Bi lm
1 2 3
1
Ma trn ca f trong c s chnh tc E0 l A = E01 f (E0 ) = f (E0 ) = 2 1
3 1 2
1 1 1
Ma trn chuyn c s t E0 sang E l P = E01 .E = E = 1 1 0.
0 1 1
S
A
ctc ctc
P
P
P 1 AP
1
Ma trn cn tm P 1 AP = E 1 AE = 1
0
E 0 E 0
1
1 1
1 2 3
1 1 1
1 4 7
1 0 2 1
1 1 1 0 = 2 8 10 .
1 1
3 1 2
0 1 1
0 4 5
A= 2
1
0 1
1 4 .
1 3
E E
P
P
P 1 AP
E 0 E 0
Ma trn chuyn c s t E sang E 0 l P = E 1 E 0 .
Ma trn ca f trong c s E 0 l
59
40 221
1
P 1 AP = E 01 EAE 1 E 0 = 53 37 206 .
9
5 4
23
V d 6.11 Cho axtt f : R3 R3 c ma trn trong
A= 2
1
0 1
1 4 .
1 3
Tm ma trn ca f trong c s chnh tc F = {(1; 0; 0), (0; 1; 0), (0; 0; 1)}. T suy ra f (x).
Bi lm
S
ctc ctc
P
P
P 1 AP
E 0 E 0
Ma trn chuyn c s t E sang F l P = E 1 .F = E 1 .
Ma trn ca f trong c s chnh tc l
1 1 1
1 0 1
1 1 1
18 4 6
dng casio
B = P 1 AP = EAE 1 = 2 1 1 2 1 4 2 1 1 ====== 20 4 7
1 2 1
1 1 3
1 2 1
27 6 9
T.S.ng Vn Vinh
Trang 58
HBK TPHCM
= f (x) = (18x1 4x2 6x3 ; 20x1 4x2 7x3 ; 27x1 6x2 9x3 ). ??
nh ngha 6.4 (Hai ma trn ng dng) .
Hai ma trn vung A, B gi l ng dng nu tn ti ma trn kh nghch P tha
P 1 AP = B.
Mnh cho axtt f : V V .
A l ma trn ca f trong c s E.
B l ma trn ca f trong c s F .
Khi A v B ng dng.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 59
Chng 7
Tr ring - vc t ring
Ni dung
1) Tr ring - vc t ring ma trn
2) Cho ha ma trn
3) Cho ha ma trn i xng thc
4) Tr ring - vc t ring nh x tuyn
tnh
5) Cho ha nh x tuyn tnh
7.1
Tr ring - vc t ring
Tr ring - vc t ring ca ma trn vung A.
S gi l tr ring ca ma trn A nu tn ti vc t x khc khng
tha
Ax = x
Khi , x gi l vc t ring ng vi tr ring ca ma trn A.
60
HBK TPHCM
a) Xt h phng trnh Ax = 1 x
(
(
3x1 + 4x2 = x1
4x1 + 4x2 = 0
3 4
x1
x1
= 1
6 5
x2
x2
6x1 + 5x2 = x2
6x1 + 6x2 = 0
Nh vy x =
, 6= 0 l cc VTR ng vi TR = 1 ca A.
b) Xt h phng trnh Ax = 2 x (
(
3x1 + 4x2 = 3x1
4x2 = 0
3 4
x1
x1
=3
6 5
x2
x2
6x1 + 5x2 = 3x2
6x1 + 2x2 = 0
V h c nghim duy nht x = 0 nn 2 = 3 khng phi TR ca ma trn A.
(
x1 =
x2 =
(
x1 = 0
x2 = 0
nh ngha 7.2 .
i) Bi i s ca tr ring i l bi nghim ca i trong phng trnh c trng.
ii) Khng gian con ring ca tr ring i l khng gian nghim ca h (A i )x = 0, k hiu l Ei .
iii) Bi hnh hc ca i l s chiu ca Ei : BHH = dim(Ei ).
nh l 7.3 Cho A l ma trn vung.
i) C s ca cc KG con ring lp thnh mt h c lp tuyn tuyn tnh.
ii) 1 BHH BS cho tt c cc tr ring i .
Chng minh: Theo di bi ging trn lp.
1 4
V d 7.3 Cho A =
. Tm tt c cc TR, c s v chiu ca KG con ring tng ng.
2 3
Bi lm
1
4
Phng trnh c trng det(A I) = 0
= 0 (1 )(3 ) 2.4 = 0
2
3
1 = 1 nghim n: BS=1
2 4 5 = 0
.
2 = 5 nghim n: BS=1
1 = 1, gii h (A 1 I)x = 0
1 (1)
4
0
2 4 0
2
3 (1) 0
2 4 0
T.S.ng Vn Vinh
Trang 61
HBK TPHCM
2
2
x =
=
. C s ca E1 l
v BHH = dim(E1 ) = 1.
1
1
1
2 4 0
x =
=
.
2 = 5, gii h (A 2 I)x = 0
2 4 0
1
1
C s ca E5 l
v BHH = dim(E5 ) = 1.
1
3 1 1
V d 7.4 Cho A = 2 4 2. Tm tt c cc TR, c s v chiu ca KG con ring tng ng.
1 1 3
2
Bi lm.
Phng
I) = 0
trnh c trng: det(A
3
1
1
4
2
2 4
2
2
=0
4
2 = 0 (3 )
2
+ 1
+ 1
1
3
1 3
1
1
1
1
3
2 7 + 10) + (2 + 4) + ( 2) = 0 3 + 102 28 + 24 = 0
(3
)(
1 = 2 nghim kp: BS=2,
2 = 6 nghim n: BS=1.
1 = 2, gii h
32
1
1
x1
1 1 1 0
42
2 x2 = 0 2 2 2 0
(A 1 I)x = 0 2
1 1 1 0
1
1
32
x3
1
0
0
1
x = 0 + 1 . C s E2 l 0 , 1 v BHH = dim(E2 ) = 2.
1
1
1
1
1 = 6, gii h
3 1
1 0
(A 2 I)x = 0 2 2 2 0
1
1 3 0
1
C s ca E6 l 2 v BHH = dim(E6 ) = 1.
1
l TR ca A1 .
0
1 1
1 1
A=
. . .
1 1
T.S.ng Vn Vinh
...
...
. .
...
Trang 62
1
1
.
.
1
HBK TPHCM
Bi lm
D thy det(A) = 0 nn A c TR = 0.
r(A 0I) = r(A) = 1 = BHH = n 1 = BS n 1.
gi n TR ca A l 1 = 2 = = n1 = 0, n .
V 1 + 2 + + n1 + n = tr(A) = n = n = n.
Nh vy A c n 1 TR 0 v 1 TR bng n.
Tnh a thc c trng ca ma trn cp 3 d sai. Cng thc trn cho ta tnh a thc c trng ma trn
cp 3 n gian hn.
15 18 16
V d 7.6 Tm tt c c TR, c s KG con ring ca A = 9 12 8
4 4 6
Bi lm
tr(A) = 15 12 6 = 3, det(A)
= 12
12 8 15 16 15 18
+
+
= 40 26 18 = 4.
A11 + A22 + A33 =
4 6 4 6 9 12
a thc c trng: P () = 3 32 + 4 + 12.
Suy ra TR: 1 =
3, 2 = 2, 3 = 2.
18 18 16 0
1
9 9 8 0 . C s E3 l 1 .
1 = 3, gii h
4 4 3 0
0
17 18 16 0
2
1 = 2, gii h 9 10 8 0 . C s E2 l 1 .
4 4 4 0
1
13 18 16 0
4
9 14 8 0 . C s E2 l 2 .
1 = 2, gii h
1
4 4 8 0
7.2
Cho ha ma trn
nh l 7.4 .
Hai ma trn ng dng th cng a thc c trng.
Ch :
2 ma trn ng dng cng tp tr ring nhng khng cng vc t ring.
2 ma trn cng a thc
c trng th
chachc dng dng:
1 1
1 0
Xem 2 ma trn A =
v I =
cng a thc c trng nhng khng ng dng.
1 0
0 1
nh ngha 7.5 (Ma trn cho ha c) .
Ma trn A gi l cho ha c nu A ng dng vi ma trn cho.
Tc l tn ti ma trn P kh nghch sao cho P 1 AP = D l ma trn cho.
Ch :
T.S.ng Vn Vinh
Trang 63
HBK TPHCM
1 1
Khng phi ma trn no cng cho ha c, v d nh A =
.
0 1
Cho ha ma trn A l cn tm ma trn P v ma trn cho D tha P 1 AP = D.
Ta tm cu trc ma trn P v D nh sau:
Gi s A c cho ha bi ma trn P v D:
0
.
.
.
0
1
0 2 . . .
. . . Pn
,D =
. . . . . . . . . . . .
||
0
0 . . . n
P =
P1 P2
|| ||
Ta c P 1 AP = D AP = P D.
0
. . .
P1 P2 . . . Pn
k = k .Pk , k = 1, n.
Ly ct th k: A.Pk =
|| ||
||
. . .
0
iu ny chng t cc ct Pk ca ma trn P l cc VTR ng vi TR k ca ma trn A.
Cc phn t cho ca D l cc TR ca A.
nh l 7.6 Ma trn vung A cho ha c khi v ch khi tn ti n VTR c lp tuyn tnh.
H qu
A c n TR phn bit th cho ha c.
A cho ha c khi v ch khi BHH=BS cho tt c
cc TR.
1
3
3
V d 7.7 Cho ha ma trn A = 3 5 3.
3
3
1
Bi lm
a thc c trng P () =
32
+ 4. Tri ring
1 = 1
(BS=1)
2 = 2 (BS=2).
0
3
3 0
1
1 = 1, gii h (A 1I)x = 0 3 6 3 0 . C s E1 l u1 = 1. BHH=1=BS
3
3
0 0
1
2 = 2, gii h (A + 2I)x
=0
3
3
3 0
1
1
1 , u3 =
0 BHH=2=BS.
3 3 3 0 . C s E2 l u2 =
3
3
3 0
0
1
Vy A cho ha c:
1 1 1
1 0
0
0 , D = 0 2 0
P = 1 1
1
0
1
0 0 2
2
4
3
V d 7.8 Cho ha ma trn A = 4 6 3.
3
3
1
T.S.ng Vn Vinh
Trang 64
Bi lm
HBK TPHCM
1 = 1
(BS=1)
a thc c trng: P () =
+ 4. Tr ring
2 = 2 (BS=2).
4
4
3 0
2 = 2, gii h 4 4 3 0 . r = 2 = BHH = dim = 3 2 = 1 < BS.
3
3
3 0
Vy A khng cho ha c.
0
8 6
V d 7.9 Cho ha A = 1 8 7 v tnh A2013 .
1 14 11
3
32
Bi lm
Sinh vin t tnh TR v VTR. Suy ra
1 1 2
P = 1 2 3 ,
1 3 5
2 0 0
D = 0 2 0
0 0 3
2
Ta c P 1 AP = D A = P
DP 1 =
P DP 1 .P DP 1
=
P D2 P 1 .
A
= 2013
1 1 2
2
0
0
1
1 1
22013
0 2 3 1 .
Suy ra A2013 = P D2013 P 1 = 1 2 3 0
2013
1 3 5
0
0
3
1 2 1
5
0
0
0
0
5
0
0
v tnh Am .
V d 7.10 Cho ha A =
1
4 3 0
1 2 0 3
2 1 1
2 0 0
P = 1 2 1 , D = 0 3 0
1 1 1
0 0 1
Suy ra ma trn A cn tm A = P DP 1 .
7.3
Trang 65
HBK TPHCM
3 2 4
V d 7.12 Cho ha trc giao ma trn A = 2 6 2.
4
2 3
Bi lm
3
a thc c trng P () =
122 21 98. Tr ring:1
= 2, 2 = 7.
+
2
2
3
1 = 2. C s E2 l v1 = 1 . C s trc chun f1 = 13 .
2
2
3
1
1
2 = 7. C s E7 l v2 = 0 , v3 = 2 . Tm c s trc chun bng Gram-Schmidt:
1
0
1
1
2
e2 = v2 = 0
= f2 = 0 .
1
1
2
1
1
1
1
18
(v3 , e2 )
1
1
0 = 4 = f3 = 4
e3 = v3
e2 = 2
18
(e2 , e2 )
2
2
1
0
1
1
18
1
1
P =
3
1
3
2
3
0
1
2
2 0 0
D = 0 7 0
0 0 7
18
4
,
18
1
18
2 1 1
V d 7.13 Hy cho ha ma trn i xng thc A = 1 2 1
1 1 2
T.S.ng Vn Vinh
Trang 66
P =
1
3
1
3
1
3
12
1
2
16
16
,
2
6
HBK TPHCM
0 0 0
D= 0 3 0
0 0 3
2 0 0
Thnh lp ma trn D = 0 2 0.
0 0 1
Thnh lp ma trn P bng cch chn c s (khc cho ) ty , v d nh E = {(1; 0; 1), (1; 1; 1), (1; 0; 0)}.
Trc chun E bng Gram-Schmidt. Lp P t cc vc t c s trc chun.
Khi , ma trn A cn tm l A = P DP T .
7.4
T.S.ng Vn Vinh
Trang 67
HBK TPHCM
Ch :
TR ca axtt v ma trn ging nhau.
VTR ca axtt v ma trn nhn chung khc nhau.
Nu E l c s chnh tc th VTR ca ma trn v axtt ging nhau.
V d 7.16 Cho nh x tuyn tnh f : R3 R3 , bit
f (x) = f (x1 , x2 , x3 ) = (5x1 10x2 5x3 , 2x1 + 14x2 + 2x3 , 4x1 8x2 + 6x3 ).
Tm tr ring, vc-t ring ca nh x tuyn tnh f .
Bi lm
5 10 5
14
2 .
Chn E l c s chnh tc. Ma trn ca f trong E l A = 2
4 8
6
Tm TR ca A: 1 = 5, 2= 10.
5
1 = 5. Vc t ring v1 = 2 , 6= 0.
4
2
, 2 + 2 > 0.
2 = 10. Vc t ring v2 =
1
A = E 1 f (E) = 1
1
Ma trn ca f
1 1
2 6
0 1 1 3
1 0
3 5
Tm TR ca A: 1 = 0, 2 = 2,
3 =
4. y cng
1 = 0 = VTR ca A l x = 0 , 6= 0.
Vc t ring ca f ng vi TR 1 l
1 1
v1 = Ex = 1 0
1 1
trong c s E
2
2
1 = 1
3
1
2 2
3 1 .
1 1
l TR ca axtt f .
2
1 0 = 2 , 6= 0.
0
2
2
v2 = , v3 = , 6= 0.
2
V d 7.18 Cho axtt f : R3 R3 c ma trn trong c s E = {(1; 1; 1), (1; 1; 2), (1; 2; 1)} l
2 2 1
A = 2 1 2
14 25 14
Tm TR-VTR ca f .
T.S.ng Vn Vinh
Trang 68
HBK TPHCM
Bi lm
TR ca A l 1 = 3, 2 = 6. ycngl TR ca
1 = 3 = VTR ca A l u1 = , 6= 0.
VTR ca f ng vi TR 1 l
1 1
v1 = E.u1 = 1 1
1 2
5
Tng t cho tr ring 2 : v2 = 13 , 6= 0.
3
f.
2 = 2 , 6= 0.
1
V d 7.19 Cho axtt f : R3 R3 bit f c 3 TR l 2, 1, 0 v 3 VTR tng ng l (1; 1; 1), (1; 2; 1), (1; 1; 2).
Tm f (x).
Bi gii
Theo gi thit ta c:
f (1; 1; 1) = 2(1; 1; 1) = (2; 2; 2), f (1; 2; 1) = 1.(1; 2; 1), f (1; 1; 2) = 0.(1; 1; 2) = 0.
T y suy ra f (x).
7.5
V d 7.20 Cho axtt f : R3 R3 bit f (x) = (2x1 2x2 x3 ; 2x1 1x2 2x3 ; 14x1 + 25x2 + 14x3 ).
Cho ha f (nu c).
Bi lm
2 2 1
Ma trn ca f trong c s chnh tc A = 2 1 2.
14 25 14
TR ca A l 1 = 3, 2 = 6(BS
2).
=
1
2 = 6 = VTR ca A l v2 = 2 : BHH = 1 < BS.
8
A khng cho ha c do f cng khng cho ha c.
T.S.ng Vn Vinh
Trang 69
HBK TPHCM
1 1 1
1
7 7
1
4 4
4
1 = 8 11 8
A = E 1 f (E) = 1 0 1 7
1 1 0
9 15 12
8
8
5
1
Phng trnh c trng 3 52 3+9 = 0 (1)(+3)2 = 0 Vi 1 = 1 = u1 = 2 , 6= 0.
2
C s E1 ca f ng vi TR 1 l
1 1 1
1
1
v1 = Eu1 = 1 0 1 2 = 1
1 1 0
2
3
1
1
2 = 3. C s E3 ca A l u2 = 1 , u3 = 0 .
0
1
C s E3 ca f ng vi TR 2 l
2
2
v2 = Eu2 = 1 , v3 = Eu3 = 2 .
1
2
Vy c s cn tm l B = {(1, 1, 3), (2, 1, 2), (2, 2, 1)} v
1 0
0 3
D=
0 0
0
0 .
3
Bi tp
Cu 1) Cho ha cc ma trn sau (nu c):
2 2 1
1 4 2
c) A = 1 3 1 ,
a) A = 3 4 0 ,
1 1 0
3 1 3
T R : 1, 2, 3.
T R : 0, 1, 4.
4 2 2
4 0 2
b) A = 2 4 2 ,
d) A = 2 5 4 ,
2 2 4
0 0 5
T R : 2, 8.
T R : 5, 4.
7
4 16
5
8 ,
e) A = 2
2 2 5
T R : 3, 1
0 4 6
f) A = 1 0 3 ,
1
2
5
T R : 2, 1.
Trang 70
HBK TPHCM
T.S.ng Vn Vinh
Trang 71
Chng 8
8.1
nh ngha
x Ax = x1 x2
2 3
3 4
x1
= 2x21 6x1 x2 + 4x22 .
x2
A D E
M = D B F
E F C
V d 8.2 Cho dng ton phng trong R3 : f (x) = 2x21 3x22 + 4x23 2x1 x2 + 6x1 x3 .
2 1 3
Ma trn ca dng ton phng l A = 1 3 0. D dang kim tra f (x) = xT Ax.
3
0 4
72
8.2
HBK TPHCM
0 2 2
Ma trn ca dng ton phng A = 2 3 1
2 1 3
p() = 3 + 62 32 =
1 = 2, 2 = 3 = 4.
T R :
Vi 1 = 2, ta c P1
Vi 2 = 3 = 4, ta c P2 =
2
6
1
.
6
1
6
15
2
,
5
230
= 130 .
P3
5
30
2
6
1
6
1
6
15
2
5
230
130
.
5
30
T.S.ng Vn Vinh
Trang 73
HBK TPHCM
Ch : Nu trong dng ton phng khng c s hng x2k , th ta chn s hng xi .xj c h s khc 0. i
bin
xi = yi + yj
x j = yi yj
xk = yk ,
k 6= i, j.
V d 8.4 a dng ton phng f (x1 , x2 , x3 ) = x21 + 2x22 7x23 4x1 x2 + 8x1 x3 v dng chnh tc bng
phng php Lagrange.
f (x) = [x21 4x1 (x2 2x3 )] + [2x22 7x23 ]
= [x21 4x1 (x2 2x3 ) + 4(x2 2x3 )2 ] 4(x2 2x3 )2 + 2x22 7x23 = (x1 2x2 + 4x3 )2 2x22 + 16x2 x3 23x23
Lm tng t cho phn khng cha x1 :
2x22 + 16x2 x3 23x23 = 2(x22 8x2 x3 + 16x23 ) + 9x23 = 2(x2 4x3 )2 + 9x23 .
= f (x) = (x1 2x2 + 4x3 )2 2(x2 4x3 )2 + 9x23 .
y1 = x1 2x2 + 4x3
x1 = y1 + 2y2 + 4y3
y2 = x2 4x3
x2 =
y2 + 4y3
y3 = x 3
x3 =
y3
Dng chnh tc cn tm l f (x) = g(y) = y12 2y22 + 9y32 .
V d 8.5 a dng ton phng f (x) = x21 + 4x1 x2 + 4x1 x3 + 4x22 + 16x2 x3 + 4x23 v dng chnh tc bng
thut ton Lagrange.
Bi lm
f (x) = [x21 + 4x1 (x2 + x3 )] + 4x22 + 16x2 x3 + 4x23
= (x1 + 2x2 + 2x3 )2 4(x2 + x3
)2 + 4x22 + 16x2 x3 + 4x23
= (x1 + 2x2 + 2x3 )2 + 8x2 x3 . Phn cn li khng
x1 + 2x2 + 2x3 = y1
x1 = y1 + 4y2
c s hng bnh phng, ta t x2 = y2 + y3
.
x2 = y2 + y3
x3 = y2 y3
x3 = y2 y3
2
2
2
Dng chnh tc cn tm l f = y1 + 8y2 8y3
T.S.ng Vn Vinh
Trang 74
8.3
HBK TPHCM
V d 8.6 Phn loi dng ton phng f (x) = x21 + 5x22 + 4x23 4x1 x2 2x2 x3 .
Dng thut ton Lagrange:
f (x) = (x1 2x2 )2 + (x2 x3 )2 + 3x23 0
x1 2x2 = 0
x2 x3 = 0 x = 0.
f (x) = 0
x3 = 0
Vy f (x) l dng ton phng xc nh dng.
Tnh cht Cho dng ton phng dng chnh tc
f = 1 y12 + 2 y22 + . . . + n yn2
Nu k > 0, k th f xc nh dng.
Nu k < 0, k th f xc nh m.
Nu k > 0, k, i = 0 th f na xc nh dng.
Nu k 6 0, k, i = 0 th f na xc nh m.
Nu i > 0, j < 0, i 6= j th f khng xc nh du.
nh ngha 8.3 Gi s dng ton phng a v chnh tc c:
f = 1 y12 + 2 y22 + + n yn2 .
S cc h s dng c gi l ch s dng qun tnh.
S cc h s m c gi l ch s m qun tnh.
Lut qun tnh Ch s dng qun tnh, ch s m qun tnh ca
dng ton phng l nhng i lng bt bin khng ph thuc
vo cch a dng ton phng v dng chnh tc.
nh ngha 8.4 (nh thc con chnh) .Cho ma trn vung A.
Tt c cc nh thc con to nn dc theo ng cho chnh c gi l nh thc con chnh cp 1, 2, . . . , n.
A=
a31 a32 a33 . . . a3n
... ... ... ... ...
an1 an2 an3 . . . ann
a11 a12 a13
a11 a12
, 3 = a21 a22 a23 , . . . , n = det(A).
Cc nh thc con chnh 1 = |a11 |, 2 =
a21 a22
a31 a32 a33
T.S.ng Vn Vinh
Trang 75
HBK TPHCM
V d 8.7 Phn loi dng ton phng f (x) = 5x21 + x22 + 5x23 + 4x1 x2 8x1 x3 4x2 x3 .
Bi lm
5
2 4
1 2
Ta c ma trn ca dng ton phng f l A = 2
4 2 5
5
2
4
5 2
1 2 = 1 > 0.
V 1 = 5 > 0, 2 =
= 1 > 0, 3 = 2
2 1
4 2 5
Vy f xc nh dng theo tiu chun Sylvester.
V d 8.8 Cho dng ton phng f (x) = 5x21 x22 mx23 4x1 x2 + 2x1 x3 + 2x2 x3 .
Vi gi tr no ca m th dng ton phng f xc nh m.
Bi lm
5 2 1
Ma trn ca dng ton phng f l A = 2 1 1 .
1
1 m
5 2 1
5 2
= 1 > 0, 3 = 2 1 1 = m + 2.
1 = 5 < 0, 2 =
2 1
1
1 m
f xc nh m khi v ch khi
1 < 0,
2 > 0, m + 2 < 0 m > 2.
3 < 0
T.S.ng Vn Vinh
Trang 76
HBK TPHCM
n tp - 1
2 2 1
3 1 2
Cu 1) Cho hai ma trn A = 2 5 3 v B = 1 2 4 . Tm ma trn X tha AX X = B T
2 3 5
2 6 3
Cu 2) Trong R4 cho khng gian con U =< (1, 1, 2, 2), (2, 1, 1, 0) >, z = (1, 2, 3, 1).
(a) Tm c s v s chiu U .
(b) Tm hnh chiu ca z xung U .
Cu 3) Trong R4 cho 2 khng gian con
U =< (1, 1, 2, 1), (1, 2, 1, 0) >
x1 + 2x2 + 3x3 5x4 = 0
V :
2x1 x2 + 2x3 + x4 = 0
(a) Tm c s v s chiu ca U V.
(b) Tm c s v s chiu ca U + V .
Cu 4) Trong R2 : x = (x1 , x2 ), y = (y1 , y2 ). Xt tch v hng (x, y) = 2x1 y1 + 2x1 y2 + 2x2 y1 + 3x2 y2 .
Tnh khong cch gia 2 vct u, v vi u = (2, 1), v = (1, 3).
Cu 5) Cho
nh x f :
1 2
3
2
A=
1 3
Cu 6) Cho ma trn cp 3
0
2
2
A = 1 3 2
1
5
4
Tm mt ma trn B M3 (R) sao cho B 3 = A.
n s 2
1 1 0
2 3 6
Cu 1) Cho A = 1 2 1 , B = 1 2 5 . Tm ma trn X tha 3I + AX = B T .
3 3 1
3
0
7
x1 + x2 + x3 + x4 = 3
vung gc vi vc t u = (1; 1; 1; 0).
Cu 3) Trong R4 , cho 2 khng gian con F =< (1; 2; 1; 1); (2; 3; 1; 2) >, G =< (3; 1; 2; 1), (5; 10; 7; 7) >.
Tm c s v s chiu ca F G.
Cu 4) Trong R3 , cho tch v hng
(x, y) = 3x1 y1 + 2x1 y2 + 2x2 y1 + 5x2 y2 + x3 y3 , x = (x1 , x2 , x3 ), y = (y1 , y2 , y3 )
v khng gian con F =< (1; 1; 2) >. Tm hnh chiu ca vc t x = (2; 0; 1) xung F .
T.S.ng Vn Vinh
Trang 77
HBK TPHCM
3 2 3
1
Cu 6) Cho ma trn A = 1 a 3 v x = 1. Tm a, b x l vc ring ca A. Cho ha A
2 4 b
1
vi a, b va tm c.
p s
1
20 9 10
5
1. X = 6 2
5 4
2
2. (a) C s ca U l {(1; 1; 1; 0), (2; 4; 0; 3)}.
7
(b) P rU (z) = (0; 2; 2; 3).
17
3. (a) C s U + V l {(1; 1; 2; 1), (0; 1; 3; 1), (0; 0; 9; 5)}
T
(b) C s U V l {(2; 3; 1; 1)}.
4. d(u, v) = 34.
5. f (4; 3; 6) = (22; 26; 21)
1
1 0 0
0
1
1
0
1
1
6. B = 1 1 1 . 0 0 0 . 1 1 1 .
1
1
2
1
1
2
0 0 32
2:
16 5 11
1. X = 11 6 8 .
9
2 5
2. x = (1; 0; 1; 2), R.
3. C s F G l {(4; 7; 1; 4)}.
4. Hnh chiu l
4
(1; 1; 2).
8
25 11 36
0
6 .
(b) Ma trn ca f trong c s E l 6
11
8
19
2 0 0
2 3 1
1 .
6. a = 0, b = 4. D = 0 2 0 , P = 1 0
0
0 7
0 1 2
T.S.ng Vn Vinh
Trang 78