A. UNSUR SENI Terdapat enam unsur seni dalam pendidikan seni visual.

Antaranya ialah garisan, rupa, bentuk, jalinan, ruang dan warna. Tidak dinafikan keenam-enam unsur ini amat penting dalam penghasilan karya sesebuah seni mahupun dari segi seni sentuhan ataupun seni tampak. Dalam sesebuah karya seni sekurang-kurangnya terdapat satu unsur seni. 1. Garisan Garisan ialah satu deretan titik yang bersambung-sambung yang mempunyai jarak tertentu. Garisan boleh diolah untuk men ipta rupa, jalinan, ton, orak, dan untuk menimbulkan bentuk, ruang, dan pergerakan. Garisan dihasilkan dengan menggunakan suatu alat atau media yang bermula dari suatu titik permulaan merentasi sesuatu kawasan hingga terbina satu objek. Garisan terdapat pada benda alam dan benda buatan manusia. !ontoh garisan pada benda buatan manusia ialah garisan pada tali, bakul anyaman, kain tenunan, bangunan, tayar kereta, orak fabrik, jala, penapis dan sebagainya. !ontoh garisan pada alam semulajadi ialah garisan pada batu, haiwan dan tumbuhan seperti akar tumbuhan, tali, urat-urat daun, ombak di lautan, titis-titis hujan, kulit haiwan dan tumbuhan, batu marmar, kulit kayu dan sebagainya. "enis-jenis Garisan termasuk garisan halus, garisan tebal, garisan beralun, garisan berpan ar, garisan berlingkar, garisan berserabut, garisan bersudutsudut, garisan bergerigi, garisan berbiji, garisan berbulu, garisan putus-putus dan garisan berduri. #ungsi garisan termasuk garisan menimbulkan rupa, garisan menimbulkan bentuk., garisan menimbulkan ilusi ahaya dan baying, garisan mewujudkan ruang, garisan menghasilkan jalinan, garisan menghasilkan motif pada reka orak, garisan mewujudkan ton dan garisan menghasilkan pelbagai asas orak garisan grid. Garisan, Ton dan $uang
1

a. Garisan yang halus menimbulkan ton yang erah manakala garisan yang tebal akan yang menimbulkan rapat-rapat ton menimbulkan ton yang yang gelap. gelap. b. Garisan yang jarang-jarang menimbulkan ton yang erah manakala garisan . Garisan yang halus akan menimbulkan ilusi ruang yang jauh manakala garisan yang tebal akan menampakkan ruang yang hadapan. %emasa menghasilkan lukisan, objek yang lebih hadapan hendaklah

menggunakan garisan yang lebih tebal atau sai& pensel yang tebal atau kualiti yang gelap manakala kawasan belakang hendaklah menggunakan pensel yang lebih erah ' ke il dengan tekanan yang lebih perlahan. Aplikasi Garisan Dalam (arya %eni a. )ukisan b. !atan . Anyaman d. Tenunan e. (olaj f. *ualaman g. Ar a h. Gurisan i. !etakan j. $esis +batik ' ikat elup, -. $upa $upa adalah hasil pertemuan titik hujung dengan titik mula. $upa boleh dihasilkan daripada garisan, warna dan jalinan. $upa adalah kawasan rata yang dilingkari garisan luar.

*ertemuan antara permulaan dan penghujung sesuatu garisan menghasilkan rupa "enis-jenis $upa a. $upa Geometri $upa Geometri ialah rupa yang mempunyai sudut seperti bulatan, tiga segi, empat segi dan lain-lain rupa yang bersudut. $upa geometri di ipta dengan menggunakan alatan khas iaitu pembaris, set geometri dengan ukuran-ukuran tertentu. b. $upa .rganik $upa organi merujuk kepada rupa bebas yang tidak dapat diukur

sudutnya seperti rupa daun, rupa orang, rupa ikan dan sebagainya. $upa organi dihasilkan se ara sepontan. . $upa *ositif dan $upa /egatif $upa positif ialah rupa sesuatu objek yang terletak di dalam satu kawasan tertentu. $upa negatif ialah ruang di sekeliling rupa objek tersebut.
3

d. $upa dalam Aktiviti 0en orak $upa boleh berubah dan mewujudkan rupa yang lain dengan ara tindanan,

tambahan atau luakan +pengurangan,. $upa dalam aktiviti men orak, merupakan susunan rupa yang berulang-ulang dengan jarak dan kedudukan tertentu. $upa akan menghasilkan kesan orak daripada perlawanan rupa positif dengan rupa negatif. 1asilan orak akan lebih menarik apabila rpa disusun berulang-ulang dalam susunan tertentu. "enis-jenis %usunan dalam 0en orak ialah susunan selang-seli, susunan turun separa, susunan batu-bata, susunan orgee, susunan erminan dan susunan sisik ikan.

e. $upa dan )ambang ' logo $upa boleh diolah menjadi lambang atau simbol kepada sesebuah syarikat, persatuan dan pertubuhan. $upa juga boleh menjadi jenama kepada sesuatu barangan. f. $upa dan 0uka Taip 0uka taip ialah jenis-jenis rupa berbentuk huruf. $upa muka taip boleh menghasilkan pelbagai gaya. $upa muka taip boleh terdiri daripada muka taip serif + berekor , dan san serif+ tidak berekor ,.

2. 3entuk 3entuk mempunyai struktur jisim dan isi padu. 4a mempunyai lebih daripada satu permukaan dan bersifat tiga dimensi +2D,. 3entuk merupakan satu unsur yang amat penting dalam penghasilan karya seni yang bersifat realistik. *enggunaan unsur-unsur seni yang lain dapat digunakan bagi menghasilkan bentuk seperti garisan, jalinan, rupa, ruang dan warna. Garis luar sesuatu objek yang akan berubah mengikut arah pandangan mata.
4

!iri- iri bentuk a. 3ersifat tiga dimensi +2D, 5 mengandungi ketinggian, lebar dan kedalaman b. 3erstruktur - mempunyai rangka yang membolehkan membentuk form atau isipadu dengan tepat dan sempurna . 3oleh dilihat dari semua arah 5 mempunyai lebih dari satu permukaan d. Terdapat bayangan 5 mempunyai kesan ahaya dan baying "enis-jenis 3entuk a. Bentuk Konkrit 3entuk sebenar yang bersifat 2 dimensi dan dapat dirasa, disentuh dan dilihat daripada pelbagai sudut. 3entuk konkrit mempunyai iri- iri nyata dan maujud +benar-benar wujud di hadapan mata,. !ontoh benda berbentuk konkrit ialah seperti batu, kayu, meja, kereta dan sebagainya. b. 3entuk 4lusi 3entuk ilusi ialah bentuk yang dihasilkan melalui kemahiran penggunaan unsurunsur seni seperti warna, garisan dan lain-lain. 3entuk objek yang dilihat dan dihasilkan melalui lukisan, atan, fotografi, etakan atau pada permukaan rata +bersifat dua dimensi,. 3entuknya tidak dapat disentuh tetapi hanya dapat dinikmati melalui deria penglihatan. 3agi menghasilkan karya - dimensi yang dapat men ipta bentuk, penggunaan kesan ahaya dan bayang merupakan faktor terpenting. 3entuk boleh dihasilkan melalui : a. Garisan 5 anyaman +rotan, lidi, buluh, , tenunan +benang, tali,, lingkaran +dawai, b. $upa 5 potongan kadbod +polihidera,, teknik lipatan kertas +seni origami,,
5

teknik lipatan kain +topologi, . 3entuk juga boleh dibina dengan menggunakan tanah liat, plaster of paris, kayu, lilin, sabun, batu, ka a dan sebagainya. 6. "alinan "alinan merupakan kesan yang terdapat pada permukaan sesuatu benda, seperti kesan pada permukaan kulit durian, kulit rambutan, tapak kasut, kulit kayu, bulu ku ing, belang pada harimau dan lain-lain. "alinan pada benda buatan manusia dan benda iptaan Tuhan memberi kesan tampak yang berbe&a. %etiap objek yang berjalinan, mempunyai fungsi dan nilai-nilai yang tersendiri. "enis-jenis "alinan a. Jalinan Sentuh 0erupakan kesan permukaan yang dapat dilihat dan dirasa melalui sentuhan seperti, permukaan batu, kulit kayu, kulit kerang. "alinan sentuh dapat dipindahkan ke permukaan - dimensi melalui beberapa teknik seperti apan, etakan, gosokan dan sebagainya. b. "alinan Tampak 0erupakan kesan jalinan yang hanya dapat dilihat tetapi tidak dapat dirasa melalui sentuhan seperti, sayap rama-rama, kulit tembikai, kertas pembalut hadiah, kertas dinding, orak tekstil dan sebagainya.

#ungsi "alinan a. Sebagai Penyamaran - seperti sesumpah, serangga, harimau dan kuda belang b. enahan !eseran - tayar kereta, tapak kasut . Sebagai hiasan - orak pakaian, orak kertas dinding
6

d. Pengaliran air dan udara 7. $uang $uang ialah kawasan kosong di sekeliling objek, jarak antara dua objek, atau rongga dalam sesuatu objek. Terdapat - jenis ruang iaitu ruang nyata dan ruang tampak. $uang nyata ialah ruang sebenar yang terdapat pada bentuk-bentuk konkrit. ruang tampak ialah ruang yang hanya dapat dilihat dalam seni tampak seperti lukisan, atan dan etakan +bukan sebenar,. $uang dan *erspektif a. *erubahan sai&, jarak dan warna objek alam akan berlaku apabila objek tersebut b. Dalam dilihat konteks sesuatu seni, pada proses tersebut mengikut jarak dinamakan ktentuan jauh. perspektif. pelukis.

. *erubahan nilai ton warna kanan mewujudkan ruang kedalaman atau ke etekan ruang d. Dalam karya - dimensi, garisan grid digunakan untuk menimbulkan ruang dan ilusi 2 dimensi melalui 2 ara iaitu perspektif 1 titik lenyap, perspektif - titik lenyap dan perspektif 2 titik lenyap. 8. 9arna Terdapat 2 jenis warna iaitu warna asas, warna sekunder dan warna tertier. 9arna asas ialah merah, biru, dan kuning +tidak boleh dihasilkan dengan ampuran warna lain,. 9arna sekunder ialah ampuran dua warna asas +1ijau :3iru ; (uning<, "ingga :(uning ; 0erah< dan =ngu :0erah ; 3iru<,. 9arna tertier ialah ampuran warna asas dengan warna sekunder. Terdapat 2 gubahan warna iaitu warna harmoni, warna penggenap dan warna sewarna. 9arna harmoni ialah warna bersebelahan dalam roda warna +warna sekeluarga, selesa dan seimbang,. 9arna penggenap ialah warna yang bertentangan dalam roda warna +menimbulkan kesan segar, kaya, kontra,

getaran dan pergerakan,. 9arna sewarna ialah hanya satu warna yang mempunyai pelbagai ton +daripada terang kepada gelap,. Terdapat - suhu warna iaitu warna panas dan warna sejuk. 9arna panas ialah warna antara warna merah ungu hingga kuning hijau pada roda warna +menimbulkan kesan bertenaga, garang, harapan, perang, meriah dan sebagainya,. 9arna sejuk ialah warna antara hijau hingga ungu pada roda warna +menimbulkan kesan sejuk, sedih, damai dan tenang,. B. PRINSIP REKAAN *rinsip rekaan adalah kaedah atau pengolahan unsur seni untuk menimbulkan gambaran tertentu dalam gubahan seni visual. *rinsip rekaan terbahagi kepada tujuh iaitu harmoni, kontra, penegasan, imbangan, irama dan pergerakan, kepelbagaian dan kesatuan. 1. 1armoni Dalam istilah bahasa harmoni membawa maksud aman dan damai manakala dalam istilah seni harmoni merupakan hasil ulangan dan rentak unsur seni yang sesuai dan seimbang. 1armoni wujud dalam penggunaan garisan dan warna. 1armoni tidak akan wujud jika ada unsur-unsur yang ber anggah -. (ontra (ontra wujud jika ada unsur-unsur seni yang bertentangan atau ber anggah dalam sesuatu gubahan. #ungsi kontra ialah untuk menarik perhatian, memberi fokus, mengelakkan kebosanan dan kesan pergerakan. (ontra dapat dihasilkan melalui penggunaan unsur seni, teknik dan bahan yang berlainan 2. *enegasan *enegasan wujud apabila terdapat sesuatu unsur yang menonjol, kontra atau ganjil dalam sesuatu gubahan. #ungsi penegasan ialah untuk menarik perhatian, memberi fokus, dan mengelakkan kebosanan. *enegasan dapat dihasilkan

melalui penggunaan unsur seni yang kontra atau asingkan objek yang hendak ditegaskan. 6. 4mbangan 4mbangan bermaksud kesamaan dan kesepadanan dari segi berat, tarikan dan tumpuan. Terdapat - jenis imbangan iaitu imbangan simetri dan imbangan tidak simetri. 4mbangan simetri ialah unsur seni yang sama antara kiri dan kanan atau atas dan bawah +garisan :a>is< dilukis di tengah-tengah pembahagian tersebut,. 4mbangan tidak simetri ialah unsur seni tidak sama di kedua-dua bahagian tetapi mempunyai iri- iri yang menimbulkan kesan keseimbangan. 7. 4rama dan *ergerakan *ergerakan ialah keadaan yang bergetar, bergoyang, berayun, berpan ar, bersinar-sinar dan sebagainya. #ungsi irama dan pergerakan ialah untuk memberi kesan lebih hidup dan realisti terhadap sesuatu gubahan. *ergerakan dapat dilihat melalui kesan angin, air, ombak, taufan dsb 8. (epelbagaian (epelbagaian wujud hasil penggunaan pelbagai gaya, nilai, dan idea yang berbe&a dalam sesuatu gubahan. (epelbagaian dapat memberi gaya, variasi, tenaga, dan daya tarikan dalam sesuatu gubahan. (epelbagaian dapat dihasilkan melalui penggunaan unsur seni seperti garisan, rupa dan warna yang pelbagai dalam sesuatu gubahan. ?. (esatuan (esatuan bermaksud satu tema atau satu idea bagi semua unsur dalam sesuatu gubahan. (esatuan dapat menimbulkan suasana yang tenteram, teratur dan selesa. ". S#RUK#UR REKAAN

%truktur rekaan ialah gaya persembahan sesuatu gubahan seni visual. "enis struktur yang sering wujud dalam karya-karya seni visual ialah struktur formal, struktur semiformal, dan struktur tidak formal. Gubahan atau karya berdasarkan struktur linear atau struktur pan aran yang mempunyai garis panduan tertentu biasanya ber iri struktur formal. %truktur semiformal mempunyai grid susunan tertentu dengan iri perubahan atau pertukaran di antaranya. %truktur tidak formal merupakan struktur bebas tanpa garis panduan terntentu dan dapat menghasilkan karya-karya yang bebas dan lebih spontan. %truktur rekaan bersama-sama dengan prinsip rekaan dan unsur seni merupakan tiga komponen asa seni reka yang membolehkan seseorang pelukis atau pereka ipta menghasilkan karya seni visual yang berkualiti. (etiga-tiga komponen ini sering dipilih dan diaplikasikan se ara bersepadu untuk menimbulkan gambaran tertentu, suasana atmosfera, atau identity unggul yang ingin disampaikan kepada audien.

Jenis struktur %truktur formal

"iri$%iri 0empunyai susunan atau ulangan yang tertentu %usunan agak dengan

"ontoh teknik olahan 3erpandukan pelbagai jenis grid ulangan, grid perspektif dan grid pan aran Garisan grid tidak jelas dan tepat tetapi kelihatan rangka

!ambaran&kesan 'isual tertimbul Gambaran yang harmoni, teratur, seimbang dan sempurna (eseragaman yang bervariasi dan bergaya, tidak membosankan
10

%truktur

semiformal berseragam

perubahan dalam sebahagian %truktur tidak formal gubahan 3ebas tanpa garis-garis panduan tertentu

strukturnya.

seperti struktur formal

%usunan bebas, tidak dengan sengaja

%uasana yang spontan, bergaya

teratur dan tidak direka bebas hidup dan

Ru(ukan *endidikan %eni @isualA /ota %eni. +-B1-,. $etrieved from psvisual.blogspot. om'p'nota-seni.html =nsur-unsur seni, elemen dan prinsip rekaan. +-B11,. $etrieved from httpA''norha&imah.blogspot. om'-B11'B2'unsur-unsur-seni-elemen-danprinsip.html *endidikan %eni @isual. +-B1-,. $etrieved from httpA'' hekgusempoi.wordpress. om' ategory'unsurunsur-seni'

=nsur C *rinsip %eni. +-B1-,. $etrieved from www.slideshare.net'a&ham??'unsurprinsip-seni =nsur seni, elemen dan prinsip rekaan. +-B11,. $etrieved from httpA''amalina&akaria.blogspot. om'p'unsur-seni-elemen-dan-prinsip-rekaan.html

)am*iran

11

$upa geometri

$upa organi

$upa positif

$upa negative

!ontoh ulangan rupa yang dapat men ipta orak

logo simbol daripada rupa mata

*erbe&aan rupa muka taip serif dan san serif

3entuk konkrit-bola

12

3entuk ilusi teknik komputer grafik

"alinan sentuh-kulit kerang

"alinan tampak-kulit tembikai

13