Plamena atomizacija Atomzacija plamenom je najstarija tehnika pobudjivanja tj dobivanja atomskih spektara.

Da bi se dobio plamen moraju se pomijesati gorivi gas ( vodonik,acetilen,propan) i oksidans ( zrak,kisik,azotsuboksid N2O). lamenovi!visokotemperaturni, niskotemperaturni i srednjetemperaturni." plamenoj atomizaciji vodeni rastvor uzorka se rasprsava u oblik #ine vodene prasine aerosola i mijesa sa gorivim gasom i oksidansom koji ga unose u plamen. $astvarac ispari u osnovnom podrucju plamena koji se nalazi odmah iznad plamenika a rasprsene cestice nosene strujom smjese gasova dolaze u sredinu plamena. %aj dio plamena ima najvecu temperaturu i u njemu iz cvrstih cetica nastaju gasoviti atomi i elementarni joni.Da bi analize pruzile odredjeni stepen tacnosti potrebno je da plamen koji se koristi ispunjava odredjene uslove. rije svega da bude stabilan i treba da bude akusticki i opticki bez treperenja. Plamena atomska asporpciona spektroskopija &etoda AA' jedna je od najpreciznijih metoda kvantitativne hemijske analize i koristi #enomen apsorpcije zracenja odredjene talasne duzine koja je speci#icna za odredjivanu supstancu. risustvo drugih elemenata ne ometa analizu i zbog toga je AA' danas najvise koristena metoda i uvrstena je u red najosjetljivijih metoda elementarne analize. 'astoji se u stvaranju atomske plazme koja sadrzi slobodne atome ispitivanog elementa a koji treba da su najvecim dijelom prisutni u nepobudjenom osnovnom stanju.Nepobudjeni atomi apsorbuju monohromatsko zracenje tacno odredjene talasne duzine.Odnos broja pobudjenih i nepobudjenih atoma pri termickoj atomizaciji odredjen je (oltzmanovim zakonom ! Nj)N*+( j) o)e na ,-j)k% Apsorpcija zracenja vansjkog izvora nekom atomksom vrstom u plamenu rezultira nisom uskih apsorpcionih linija koje su rezultat prelaza elektrona iz osnovnog u jedno od visih energetskih stanja. %alasna duzina apsorbovane linije jednaka je talasnoj duzini emitovanoj pri povratku elektrona iz pobudjenog u osnovno stanje,%o znaci da atomska apsorpcija primjenjuje rezonantne linije odnosno iste talasne duzine koju ima apsorpciona linija. rirodna sirina asomske aps linije je o.oo2 , o,oo. nm ovako uske apsorpcione linije stvaraju problem jer niti jedan monohromator nema mogucnost izdvajanja trake zracenja tako uske kao sto je apsorpciona linija. $ezonantna emisiona linija izolovana je monohromatorom ili #ilterom nakon prelaska kroz atomsku paru uzorka. Plamena atomska emisiona spektroskopija Atomska emisiona spektr. " kojoj se koristi plamen naziva se jos i plamenom #otometrijom cesto se koristi u elementarnoj analizi. "z kvalitativnu veoma je dobra i korisna u kvantitativnoj analizi./ednostavno se mogu snimati cijeli spektri.%ada se identi#ikacija prisutnih elemenata zasniva na talasnim duzinama spektralnih linija koje su jedinstvene za svaki element. &etoda se primjenjuje za vise od polovinu elemenata periodnog sistema.Atom koji je primio odredjeni sadrzaj energije nalazi se u e0sicitarnom stanju. Osnovno obiljezje takvog stanja moze biti nestabilbnost koja se ispoljava teznjom da se atom relaksira brziom vracanjem u osnovno stanje u oslobadjanje cjelokupnog iznosa energije delta -.zavisno od iznosa primljenog kvanta energije prilikom e0itacije atom se moze da relaksira odjednom ili postepeno unutrasnjom preraspodjelom elektrona na orbitale sa manjim sadrzajem energije,'vaka talasna duzina elektromagnetnog zracenja koja moze da se identi#ikuje u spektru naziva se spektralna linija.-nergetska stanja atoma na dijagramu oznaceni horizontalnim linijama nazivaju se termovi. Ogranicavajuci #aktor kod emisionih metda je sredstvo za eksitaciju, ri relativno niskim energijama koje se dobiju pomocu plamena mogu se pobuditi na emisiju zracenja samo atomi alkalnih i zemnoalkalnih metala.Ovo ogranicenje cini plamenu emisionu #otometriju primjenjivom na usku grupu metala ali se na ovaj nacin izbjegava ometajuci uticaj od strane drugih metala koji se ne pobudjuju u plamenu..'avremeni
emisioni instrumenti su u stanju da razdvoje i identifikuju linije sto emisionu spektralnu analizu cini jednom od najosjetljivijih metoda

Grafitna pe 1rlo dobri rezultati na dobijanju apsorpcionih linija za atosku apsorpcionu analizu dobiveni su koristenjem minijaturne gra#itne peci.Najvazniji dio ove peci jeste gra#itna cijev.Na sredini se nalazi otvor za unosenje uzorka pomocu mikropipete.2ijev se zagrijava elektricnim putem a temp moze da dostigne i 3*** 2 za nekoliko sekundi. oslije isparavanja rastvaraca temp se podigne do neke vrijednosti da bi se izvrsilo razlaganje i karbonizacija uzorka.4atim se temperatura ponovo poveca da bi se izvrsila atomizacija tj isparavanje probe i disocijacija molekula u gasnoj #azi.2ijeli proces se odvija u struji inertnog gasa da bi se sprijecilo sagorijevanje gra#ita. Prevodjenje u hidride %ehnika prevodjenja u hidride primjenjiva je za sve elemente koji grade isparljive hidride As,(i, b,'n,'e,%e. 5idridi ispoljavaju razlicite stepene nestabilnosti i razlazu se do metala na relativno niskim temperaturama. 4a dobijanje hidrida kriste se dvije razlicite reakcije ! $eakcija 4n sa 52l i reakcija natrijum borhidrida u kiseloj sredini. rva reakcija je spora i nije pogodna kada se koristi atomska apsorpcija za brzu detekciju.4a ove svrhe je pogodnija druga reakcija.6zvodi se u zatvorenom sudu a gasoviti produkti reakcije pomocu struje azota prenose se u kvarcnu apsorpcionu celiju koja se zagrijava pomocu vazduh acetilen plamena.%emperatura unutar cijevi iznosi 7.*89ooo sto je znatno vece od razlaganja hidrida.Apsorpcija monohromat. 4racenja suplje katode unutar kvarcne celije mjeri se na isti nacin kao i kod plamena. 9.4n : 252; 4n2l2 : 25: &5n : 52 2.Na(5< : 352O : 52l 53(O3 : Na2l:75:&5n : 52 Selektori talasnih duzina 'elektori talasnih duzina u spektroskopskim instrumentima imaju #unkciju da snop polihromatskog zracenja razloze na pojedine talasne duzine ili odredjene oblasti talasnih duzina.Ovo razlaganje se vrsi posredstvom #izickih #enomena inter#erencije re#rakcija i di#rakcije. Ne postoji selektor koji bi mogao izdvojiti zracenja samo jedne talasne duzine. "mjesto toga izdvaja se skup susjednih talasnih duzina koji se naziva vrpca ili traka. -#ektivna sirina trake ili sirina trake selektora de#inise se kao sirina trake koja odgovara sirini maksimuma u polovini njegove visine. ostoje dva osnovna tipa selektora talasnih duzina #ilteri i monohromatori. rednost monohromatora je u tome da se izlazne talasne duzine mogu kontinuirano mijenjati u relativno sirokom spektralnom podrucju. =ilteri rade ne principu apsorpcije talasnih duzina kontinuiranog izvora zracenja osim jedne ogranicene trake. Oderdjeni su nazivnom ili nominalnom talasnom duzinom procentom transmitance u maksimumu i e#ektivnom sirinom trake. &onohromatori za "1 16' i 6$ oblast spektra su slicna gradje.-#ektivna sirina monohromatora ovisi o velicini i kvalitetu disperznog elementa sirini pukotina i o #okusnoj udaljenosti monohromatora. Spektroskopski instrumenti Spektroskop je uredjaj za identi#ikaciju elemenata u uzorku koji je ekscitiran viskom temp u plamenu. Fotometar je jednostavan instument koji se moze primjeniti za apsorpciona emisiona i #lourescentna mjerenja. Kolorimetar je instument za apsorpciona mjerenja koji koristi ljudsko oko kao detektor. 4a svaku upotrebu koriste se standardi za uporedjivanje. Spektrograf snima spektre na #otogra#sku plocu ili na #ilm smjesten duz #okusne ravnine monohromatora.'pektri se pojavljuju kao niz crnih slika ulazne pukotine. Spektrometar ima ugradjen monohromator sa #otopretvaracem sa pukotinom ucvrscenom na #okusnoj ravnini.

Atomska flourescentna spektroskopija &ehanizam nastajanja A= je isti kao i mehanizam nastajanja svjetlosti kod ostalih atomskih emisionih metoda.$azlika je u tome sto se za pobudjivanje ne koristi toplotno ili elektricna energija nego ono nastaja apsorpcijom #otona.Atomski #lourescentni spektar elemenata je linijski ali on ima manji broj linija od odgovarajuceg eklasnicnog emisionog spektra.-mitovana svjetlost moze da bude iste talasne duzive vece ili rijetko manje tako da se govori o rezonantnoj stokovskoj i antistokovskoj #lourescenciji. ostoje tri tipa A= ! rezonantna,nerezonantna i senzibilizirana. >od rezonantne zracenje ima istu talasnu duzinu kao i apsorbovani #oton.$ezonantna se javlja samo u onim slucajevima kada ne postoji neki drugi moguci prelaz kojim bi se elektron vratio u osnovno stanje >od nerezonantne razlikuju se talasne duzine pobudne i emitovane svjetlosti." zavisnosti od toga dal se emisija vrsi direktno sa pobudjenog nivoa ili vracanjem u neki nizi nivo razlikujemo direktrnu i stupnjevitu linijski #lourescencijiu. >od senzibilizirane #lourescencije atom emituje zracenje aktiviranja sudarom sa drugom vrstom atoma koji je pobudjen predhodnom apsorpciju #otona a nije se jos relaksirao D:hv+D? @ D? : A + A? : D @ A? hv+ A Ovaj tip #lourescenije zahtijeva vecu koncentraciju atoma donatora od one koja se moze dobiti u plamenu i obicno se javlja u neplamenim atomizerima.-#ikasnost #lourescencije de#inise se prinosom #lourescencije koji predstavlja odnos intenziteta emitovane i intenziteta apsorbovane svjetlosti. =6 + 6es)6as 6ntenzitet #lourescencije zavisi od mnogo #aktora. ri kontantnim uslovima glavni #aktor koji utice na intenzitet #lourescentnog zracenja je intenzitet upadnog pobudnog zracenja te u idealnom slucaju vazi izraz 6# + k6oNo@ 6o intenzitet pobudnog zracenja, k kontanta proporcionalnosti i Np broj atoma analita Molekulska flourescentna spektroskopija Apsorpciom #otona pogodne talasne duzine iz "1 i 1 oblasti spektra molekuli prelaze iz osnovnog u pobudjeno stanje. 1ecina molekula posebno organskih u osnovnom stanju ima sve elektrone sparene tj ukupan spin je jednak nuli. "sljed toga osnovno stanje svig molekula je singletno. Orijentacija spina elektrona koji pri pobudjivanju prelazi iz popunjene orbitale osnovne kon#iguracije u nepopunjenu orbitalu vise energije moze ostati ista kao u osnovnom stanju ali se moze promijeniti tako da ukupan spin dobiva vrijednost 9 u prvom slucaju sva pobudjena stanja su singlentna a u drugom tropletna.4a svako singlentno stanje postoji odgovarajuce tripletno stanje koje je saglasno 5undovom pravilu ima nizu energiju. 'vako elektronsko stanje sadzri niz vibracionih stanja koja su oredjena energijom vibracija u molekulu..Apsorcpijom #otona prijelaz se oigrava vrlo brzo A*893 s i za tako kratko vrijeme geometrija molekule se nemijenja.&edjutim vrijeme zivota pobudjenog stanja je dovoljno dugo 9*87 sekundi da dodje do otpustanja vibracione energije u oblik in#racrvenog kvanta to je vibraciona relaksacija.Dalja deaktivacija molekula do osnovnog elektronskog stanja >od viseatomnih molekula pobudjena elektronska stanja se malo razlikuju po energijama tako da gotovo uvijek postoji preklapanje njihovih vibracionioh nivoa.6z tog razloga molekuli vrlo brzo dospijevaju neradijacionihm procesima iz visih pobudjenih el stanja u koja mogu biti prevedena apsorpcijom #otona.=lourescencija se de#inise kao emisija koja nastaje prelazima sa najnizeg vibracionog novoa pobudjenog el stanja na bilo koji vibracionih nivo osnovnog stanja.Od neorganskih supstanci sposobnost #lourescencije imaju joni lantatida uranil #erilon i neki spojevi hroma a od organiskih spojeca uglavnom neki nesupstituirani ugljikovodici.

Atomski spektri i intenzitet spektralnih linija Atomski spektri se posmatraju kao emisioni illi kao apsorpcioni u oblasti talasnih duzina od 2**87** nm. 4racenje u ovoj oblasti potice od elektronskih prelaza valentnog elektrona tj najslabije vezanog elektrona u atomima.>ako je vec poznato svakom stanju odgovara odredjena vrijednost energije pa u tom smislu govorimo o energetskim stanjima atoma. >ada je atom u stacionarnom stanju njegova energija je konstantna znaci da ne emituje niti apsorbuje energiju iz okoline.'vako energetsko stanje atom moze promijeniti samo apsorpcijom ili emisijom elektromagnetnog zracenja. romjena stanja ili nivoa naziva se prelaz.>olicina energije koju atom tom prilikom emituje je tacno odredjena odnosno kvantirana velicina.6zmedju #rek#encije emitovanog ili apsorbovanog zracenja i energije stanja postoji relacija ! 1m,n + -m8-n)h 1jerovatnoBa izmeCu dva energetska nivoa moze biti velika pa kazemo da je prelaz moguc i da se ti nivoi mogu kombinovati odnosno vjerovatnoca moze biti mala pa se ti nivoi ne mogu kombinovati tj takav prelaz je zabranjen. >od nastajanja npr emisionih atomskih spektara svi pobudjeni atomi koji se nalaze u pobudjenom energetskom stanju spontano prelaze na normalno osnovno stanje. Talasne karakteristike el magn zracenja rema talasnom modelu svi oblici zracenja mogu se opisati kao oscilirajuci magnetni talas koji se u prostoru rasprostire u pravcu 0ose.>ao sto ime kaze sastoji se od elektricnih i magnetnih oscilacija koje su normalne jedna na drugu a pri cemu u oba normalna na pravac prostiranja zracenja.2esje je pogodno prikazati el magn zracenje samo kao elektricno polje koje slobodno oscilira u prostoru to je dvodimenzionalni prikaz snopa monohromatskog zracenja polarizovanog u ravni.6zraz polarizovan u ravni oznacava pojavu elektricnih oscilacija u samo jednoj ravni.-l polje je prikazano vektorom cija je duzina proporcionalna jacini el polja.Apscisa se moze prikazati ili vremenom potrebnim da zracenje prodje kroz cvrstu tacku u prostoru ili udaljenoscu. ri tome je smjer titranja polja normalan na pravas kretanja zracenja Talasni parametri Amplituda se de#inise kao duzina elektricnog vektora u maksimumu talasa.1rijeme potrebno za preaz uzastopnim maksimuma ili minimuma cvrstom tackom u prostoru naziva se periodom zracenja p Frekvencija je broj oscilacija u sekundi i jednaka je 9)p..Odredjena je izvorom i ostaje nepromijenjena bez obzira na sredinu kojom zracenje prolazi Talasna duzina je de#inisana kao linearna udaljenenost izmedju da uzastopna talasna maksimuma. rzina kretanja talasa je jednaka proizvodu #rekvencije i talasne duzine i u vakumu iznosi3?9*na7m)s. 2+v "koliko je potrebno znati energiju elmagn zracenja u spektrima umjesto talasne duzine ili #re#vencije cesto se koristi velicina proporcionalna energiji.%j talasni broj i mjeri se u cm na minus prvu izrazava se simbolom v sa linijom a izracunava se vsalinijom+9) (rzina sirenja u nekoj sredini koja sadrzi analit manja je nego u vakumu.%ada pocinje uzajamno djelovanje elektromagnetnog zracenja i hemijskih cestica u sredini. osljedica je smanjenje brzine zracenja.(uduci da je #rekvencija nepromijenjiva i odredjena izvorom zracenja talasna duzina mora se smanjiti pri prelasku iz vakuma u odredjennu sredinu.

Apsorpcija Apsorpcija predstavlja proces u kojem neka hemijska vrsta prisutna u propusnoj sredini slektivno smanjuje intenzitet jedne ili vise #rekvencija elmagn zracenja. rema kvantnoj teoriji svaka elementarna cestica ima jedinstven skup raspored energetskih stanja pri cemu se najnize energetsko stanje naziva osnovno stanje.Ako snop elmagn zracenja pada na hemijsku cesticu postoji mogunost da ona apsorbuje jedan dio tog zracenja.'vakoj #rek#enciji koje se nalaze u snopu zraka odgovara energija #otona.Apsorpcija #otona moze se dogoditi samo ako je energija #otona jednaga energetskoj razlici izmedju osnovnog D i nekog od visih energetski stanja elementarne cestice -. ri tome energija #otona prelazi u atom molekulu ili jon dovodeci je u vise energetsko povudjeno ( e0icitirano ) stanje.-nergija neophodna za pobudjivanje cestica do viseg energetskog stanja pojavljuje se kao rezultat apsorpcije odredjene kolicine energije snopa zracenja.4bog toga se ukupna snaja o snopa zracenja smanjuje pri odredjenoj #rekvenciji apsorpcije.Na taj nacin poslije sudara snopa sa nekolicinom apsorbujucih cestica u probi snop izlazi sa smanjenom snagom.Apsorpcione karakteristike ispitivanne hemijske vrste opisuju se apsorcpcionim spektrom.%o je gra#icki prikaz neke od #unkcija slabljenja priparnog snopa zracenja u ovisnosti od promjene talasne duzine #rekvencije ili talasnog broja. Transmitacija se de#inise kao udio upadnog zracenja koji je prosao kroz rastvor % + )po i izrazava se u procentima Apsor!ancija se poveca slabljenjem upadnog snopa zracenja i de#inise se jednacinom A + 88 log9*%+log o) Apsorpcioni spektar predstavlja kvalitativnu i kvantitativnu karakteristiku date supstance,Na osnovu izgleda ap spektra odnosno polozaja ap traka i pikova u "1 16' i 6$ oblasti moze se utvrditi prisustvo karakteristicne hromo#ore u molekulu ispitivane supstance. "misija Atomi joni ili molekule mogu se pobuditi u jedno ili vise energetskih stanja i na druge nacine a ne samo kao rezultat apsorpcije energije zracenja. rocesi koji to ukljucuju povecanje elementarne cestice ( npr izlaganjem uticaju toplote u plamenu, viskonaponskoj iskri itd ) 1rijeme zivota tako pobvudjene cestice je opcenito veoma kratko 9* 8E i 9F 87 sekundi a relaksacija u nize osnovno stanje dogadja se uz otpustanje visna energije u obliku elektromagnetnog zracenja topline ili cak oboje.Ako se pobudjeno stanje dezaktivira oslobadjanem elmagn zracenja onda se takav proces naziva emisijom.-misioni spektri mogu biti linijski trakasti i kontinuirani.;inijski spektar sacinjava niz ostrih dobro de#inisanih maksimuma koji nastaju pobudjivanjem pojedinacnih atoma koji su dobro medjusobno razdvojeni. %rakasti spektar se sastoji od nekoliko grupa linija smjestenih medjusobno blizu da se ne mogu potpuno razdvojiti.%akve trake daju male molekule.>ontinuirani spektra nastaje zagrijavanjem cvrstih tijela do usijanja a takvo zracenje se naziva zracenjem crnog tijela.Ovisno od temp nego o materijalu povrsine.4racenje crnog tijela nastaje zbog bezbrojnih atomskih i molekulskih oscijacija pobudjenih toplotnom energijom u kondenziranoj cvrstoj masi. #uminescencija ojava emisije elmagnt zracenja koja nije uslovljena povecanjem srednje koneticke energije elementarne cestice naziva se luminescencija.'upstance koje posjeduju osobinu luminescencije nazivaju se lumino#orama a ako se luminescencija javlja na kristalima taj proces se naziva svijetljenje kristalo#ora.'vaki luminescentni proces sastoji se od tri #aze. Apsorpcioja energije, promjena energetskog stanja i emisije. rema nosiocu luminescencije razlilkujejmo atomsku i #otoluminescenciju.6mamo podjelu luminescencije prema trajanju pobudjenog stanja odnosno prema vremenu trajanja luminescentne emisije poslije prestanka njenog pobudjivanja.

Spektroskopija $ zraka 'licno kao i opticka spektroskopija zasnovana je na mjerenju emisije apsorpcije #lourescencije di#rakcije i rasijavanja elmagnzracenja.G8zraci obuhvataju dio elmagn zracenja od o.oo9 do 9* nm. %o su visokoenergetski zraci tako da je spektroskopija 0 zraka bliza nuklearnim tehnikama G zraci se mogu dobiti na dva nacina! "sporavanjem visokoenergetskih elektrona pri cemu nastaje kontiniurani emisioni spektar 0 zraka i prelaskom elektrona na energetski nize orbitale u atome pri cemu dolazi do emisije zracenja pri cemu nastaje loniski spektar 0 zraka Kontinuirani emisioni spektar >ontinuirani spektar nastaje kao rezultat usporavanja eloktrona u masi H mete H ili antikatode. rema ma0Ielovoj teoriji svako usporovanje kretanja naelektrisanja praceno je emisjom elmagn zracenja./onizacijska rentgenska cijev je stariji tip izvora 0zraka.'truja elektrona nastaje onizacijom vazduha u cijevi djelovanjem visokonaponskog praznjenna.Nastali pozitivni joni usmjeravaju se na katodu iz koje izbijaju elektrone.6zbijeni elektroni se ubrzavaju naponom od 9*89. k1 i na anodi generiraju 0 zrake.6zvor elektrona je usijana vol#ramova ziva ( katoda).>ontinuirano zracenje nastaje kao rezulatt sudara spona elektrona i atoma elemenata od kojeg je napravljena antikatoda. ri sudaru se elektroni usporavaju i nastaje #oton koji ima energiju 0zraka.-nergija #otona jednaka je razlici kineticke energije elektrona prije i poslije sudara pri cemu oslobodjeni kvant energije ima odredjenu #rekvenciju - +hv, >ontinuirani spektar se jos naziva i bijelo zracenje a ima sljedece karakteristike. Ostru granicu u kratkotalasnom dijelu spektra, maksimum intenziteta, postepeno opadanje intenziteta u oblasti vecih talasnih duzina. Karakteriscini emisioni spektar % linijski spektar & 'udarom elektrona visoke energije sa antikatod#om dolazi do jonizacije atoma elemenata od kojeg je napravljena antikatoda.-nergija mora biti dovoljno velika da izbaci elektron sa neke od unutrasnjih orbitala ili nivoa atoma.Nastala ppraznina se skoro istovremeno popunjava prelaskom elektrona sa neke vise orbitale uz emisiju karakteristicnih 0 zraka odredjene #rekvencije koja ovisi od prirode elementa.'vi elektronski prelazi sa visih nivoa popunjavaju praznine > orbitale daju linije spektra koji se zove > serija.Ove linije spektra su uvije superponirane na kontinuirani spektar.Ako prelazi nastaju sa prve sljedece orbitale onda sve linije dobiju pored oznake serije i grcko slovo al#a a zatim sa druge ssljedece orbitale beta itd >ada redni broj elemenata raste potrebno je vise energije da se elektron izbaci iz > orbitale te je i energija emitovanih 0 zraka veca a talasna duzina manja.Ovu zavisnost iumedju #rekvencije i rednog broja de#inisao je &ozli svojim zakonom.4a #ina strukturna di#rakciona ispiticanja koriste se karakteristicna zracenja > serije koja se sastoji od al#a i beta zracenja.Di#rakcione analize pomocu 0 zraka su brze i tacne metode za kvalitativno dokazivanje pojedinih #aza u kristalu sto drugim hemijskim metodama nije moguce ostvariti