IDENTITET broj 133., april 2009.
duhovni zov
SABORNI HRAM
SVETOG OCA NIKOLAJA
U KARLOVCU
Saborni hram Svetog oca Nikolaja u Karlovcu nakon miniranja i pot-
punog rušenja 1993. godine ponovno je obnovljen i vraćen mu je prvo-
bitan izgled
Napisao i snimio: NIKOLA CETINA
U međurječju četiriju rijeka- Korane, Kupe, Mrežnice i Dobre
podignut je u 16. vijeku renesansni grad Karlovac u obliku
šesterokratne zvijezde, podijeljene na 24 pravilna prostorna
bloka kao tvrđava za obranu od Turaka. Bilo je to na pos-
jedu velikaške obitelji Zrinski, a sam grad Karlovac (Carlstadt)
dobiva ime po svom osnivaču, austrijskom nadvojvodi Karlu
Habsburškom. Zbog opasnosti od turskih prodora izgradnju
grada su osiguravali Srbi iz Žumberka, koji su u to vrijeme
već bili austrijski vojnici. Kada je Karlovac sagrađen ti vojni-
ci su razmješteni u Tounj, Zvečaj i Slunj, a već 1585. god-
ine se u Karlovcu spominju dvije srpske porodice - Nikole
Vukanovića i Petra Popovića, koji je kao bogati trgovac bio
biran u gradsko vijeće. Uvođenjem Vojne Krajine 1746. go-
dine u Karlovac se naseljava više srpskih porodica. U dos-
tupnim zapisima se spominju kao kaladžije - što označava
čovjeka ribara, koji kala i suši prijesnu ribu -. Ovi Srbi kaladžije
i trgovci su u to vrijeme živjeli na Zrinskom trgu, koji se po
njima i nazvao “ Vlaški plac.” Vjerski život pravoslavnih
stanovnika Karlovca oživljava dolaskom Danila Jakšića za
episkopa gornjokarlovačkog, koji je u Karlovac slao po jed-
nog kaluđera iz manastira Gomirje da obiđe pravoslavne
Srbe koji 1752. godine blagoslovom episkopa u jednoj kući
uređuju sebi kapelu. Godine 1763. episkop Danilo postavlja
u Karlovcu prvog stalnog sveštenika i to gomirskog kaluđera
Sofronija Mamulu. Povoljnije prilike za pravoslavnu crkvu u
Karlovcu nastaju dolaskom podmaršala Mikašinovića, pra-
voslavnog Srbina za zamjenika komandanta grada. Tadašnji
gornjokarlovački episkop Petar Petrović uspijeva 1775. god-
ine za novog sveštenika u Karlovcu postaviti Lazara Polojca.
Proglašenje Karlovca slobodnim kraljevskim gradom imućni
trgovci odlučiše iskoristiti da sebi naprave pravoslavni hram.
Nastojanjem episkopa Jovana Jovanovića 1785. godine
dobijaju dozvolu za gradnju crkve. Zemljište kupuju od Fer-
dinanda Bulića za 3000 forinti i 12 cekina, a crkvu je po svo-
jim nacrtima gradio poznati karlovački graditelj Josip Štiler.
Crkvu posvećenu Svetom ocu Nikolaju osvetio je 9. mar-
ta 1803. godine episkop Petar Jovanović. Ikone je izradio
poznati slikar Arsa Todorović. Za gradnju crkve utrošeno je
30.000 forinti, a sredstva su prikupili članovi crkvene opštine
karlovačke i srpski trgovci iz Karlovca i Trsta. Po svojoj gra-

diteljskoj vrijednosti (kasnobarokni stil) i unutrašnjoj oprem-
ljenosti bila je u to vrijeme jedna od najljepših pravoslavnih
crkava. U njoj su služila dva sveštenika, od kojih je jedan bio i
tamošnji učitelj. Kao prvi učitelj i sveštenik spominje se Danilo
Maslić. Po popisu iz 1783. godine u Karlovcu su bile “53 srp-
sko- pravoslavne duše”, a 1790. već 130 duša, a svoje kuće
su tada imali: Atanas Kostić, Mihajlo Božić, Jovan Kostić,
Atanasije Janković, Kuzman Svilokos, Petar Trifić, Mihaj-
lo Basarović, Nikola Malivuk, Kosta Ligda, Riste Sadžak,
Jefto Tatomirović, Ilija Žigić i Dmitar Musulin. Broj Srba u
Karlovcu je stalno rastao pa ih je po popisu iz 1991. godine
bilo 14. 529. Početkom 90-ih godina Srbi iseljavaju i iz Karlov-
ca pa ih po popisu iz 2001. godine ima samo 5.076, od kojih
su se 4.414 izjasnili kao pripadnici pravoslavne crkve. Tokom
Drugog svjetskog rata saborni hram Sv. oca Nikolaja bio je
devastiran. Iz hrama su bili odnešeni svi bogoslužni pred-
meti, ali hram nije bio srušen, već je bio pretvoren u skladište
opljačkane srpske imovine. Nakon rata hram je, koliko je
to bio moguće, obnovljen i osposobljen za bogosluženje.
Međutim, noći 28/29 decembra 1991. godine hram je miniran
i teško oštećen. Ponovno je devastiran i opljačkan, a 19. juna
1993. godine od posljedica uzastopnog miniranja urušili su se
zvonik i krov, te dio zidova. Terorističkim aktom 25. decembra
1993. godine stručno je u centru grada miniran veći dio zgrade
gornjokarlovačke eparhije i crkvene opštine karlovačke. Na ru-
glo grada Karlovca ove ruševine u centru grada još stravično
strše opominjući odgovorne za nebrigu prema pravoslavnim
svetinjama. Upornošću episkopa dalmatinskog Fotija, koji
je administrirao upražnjenom gornjokarlovačkom eparhijom
2001. godine pokrenuta je inicijativa za obnovom hrama Sv.
oca Nikolaja, a nastavlja se i dolaskom episkopa Gerasima
za novog episkopa gornjokarlovačkog. Unatoč brojnim prob-
lemima crkva je obnovljena i, koliko je to bilo moguće, vraćena
u svoj prvobitni izgled 2007. godine zahvaljujući ponajviše
upornom karlovačkom parohu protojereju-stavroforu Dušku
Spasojeviću. Njegovim premještajem u Zagreb brigu oko
potpunog dovršenja hrama preuzeo je novi karlovački paroh
jerej Slaviša Simaković, čije služenje je posebno svečano
19. decembra kada se na hramovsku slavu Sv. Nikolu po
tradiciji u tom velebnom hramu okuplja veliki broj vjernika.
IDENTITET broj 133., april 2009.