Naslov originala: Andre Frossard, de l'Academie Francaise DIEU en questions Desclee de Brouwer, 1 ! "toc#$%aurence &ernoud, 1 !

! " 'rancus#og (revela )* )ari+a %auda ,vit#ovi"tru.na le#tura /* Dr* Bonaventura DUDA I0da+e: 1A2E3E2"1I ,EN2A4 5agre6 1 7

BOG U PITANJIMA
Andre Frossard
"AD48A9
&redgovor :;emu <iv+eti=: :>to +e v+era=: :2#o si ti, Andre=: :9e li mogu-e o6ratiti se u dvi+e minute=: :1r?-anstvo +e (roma?eno: :;emu slu<e dogme=: :Ni+e li .ov+e# i0mislio 6ogove 0a svo+u sigurnost=: :5a?to ima toli#o religi+a=: :2#o +e 1rist=: :>to +e istina=: :&o .emu se mo<e (re(o0nati da +e ne?to istinito=: :)o<e li se re-i da +e ne?to li+e(o=:

:)o<e li .ov+e# 6iti o6+e#tivan=: :)ogu li se 0nanost i v+era us#laditi=: :@+era i Big Bang=: :>to a#o 0nanost do#a<e da Bog ne (osto+i=: :9e li to odgovor #ad #a<emo: Bog=: :>to se mo<e re-i o Bogu=: :A t#o +e Boga stvorio=: :Do#a<ite mi o(sto+nost Bo<+u: :9e li Bog na l+evici ili desnici=: :5a?to se Bog ne (o#a<e=: :/(is "tvaran+a u Bi6li+i A +e li to s(+ev=: :1a#o .itati Bi6li+u=: :)o<e li se v+erovati u .udesa=: :;emu slu<i v+erovan+e=: :1a#o v+erovati=: :)ari+a=: :2re6a li moliti=: :>to se mo<e re-i o l+u6avi=: :&o .emu .ov+e# 0na da voli=: :;emu se <eniti=: :5a?to se sve-enici ne smi+u <eniti=: :,r#va +e (re<iv+ela: :,r#va mr0i <ene=: :5a?to se ,r#va u(li-e u (rivatan <ivot=: :&rirodni 0a#on: :Bioeti#a: :Benets#i in<en+ering: :"ida: :"lo6oda: :2re6a li #rstiti malu d+ecu=: :9e li s(o0na+a 0lo=: :Isto.ni gri+eC: DIE

:Isto.ni gri+eC: DIIE :5a?to u svi+etu ima ne(ravde=: :>to sli+edi (osli+e smrti=: :2r(l+en+e: Andre Frossard

&redgovor
Autor +e od d+evo+a#a i mladi-a, studenata (osl+edn+e godine vi?iC ?#ola, (rimio (re#o dvi+e tisu-e (itan+a* Na ta (itan+a, #o+a se .esto (onavl+a+u, odgovorio +e na temel+u vlastita is#ustva v+ere* 1a#o ne 6i 6io o(tu<en da se oglu?io na (rigovore, veoma +e (o?tivao i0ravne ili nei0ravne argumente svo+iC sugovorni#a* "toga svi odgovori, osim (rvog i tre-eg, (o.in+u #rat#im, ali v+ernim A meFu navodnicima A i0lagan+em o (rigovorima #o+i (roi0la0e i0 (ostavl+ena (itan+a* Na#on toga sli+edi +edan :)EGU2I):, ve-inom i0 "vetog &isma, #o+i (rotur+e.i (rigovoru* Istins#i i (ravi odgovor dola0i #ao (osl+edn+i* Da se i06+egne 06r#a, ta su tri di+ela u sva#om (oglavl+u +asno odi+el+ena* 2a+ +e (ostu(a# (roveden gotovo u svim (itan+ima, (rema <el+i autora #o+i +e Ctio 6iti ?to +e mogu-e otvoreni+i* " druge strane, la#o se mo<e 0a(a0iti #a#o ri+e. :cCarite,: #aritas, :#r?-ans#a l+u6av: A dola0i .e?-e u te#stu, ali ne stoga ?to 6i autor tu ri+e. vi?e volio nego ri+e. :amour:, :l+u6av: A nego samo stoga ?to mu se .ini da ri+e. :cCarite:, #aritas na (ro0irni+i, +asni+i na.in o0na.u+e nese6i.nu, (rvotnu i stvarala.#u l+u6av #o+a +e u0ro# i svrCa svega*

1ona.no, mo<da -e .itatel+i 6iti i0nenaFeni #ad (rimi+ete #a#o ti svr?eni studenti ri+et#o govore o (olitici, ?to +e i samog autora i0nenadilo*

:;E)U 8I@9E2I=:
"tra?nog li (itan+a, oso6ito #ad .ov+e# (omisli #a#o ga u va?o+ do6i mnogi (ostavl+a+u* &rvi (ut sam ga .uo u )onsu, u Belgi+i, #ad sam i0la0io i0 #a0ali?ta gd+e sam dva sata govorio* 2ro+ica mladi-a su mi 0a#r.ila (rola0* 9edan i0meFu n+iC mi +e (rogovorio u ime drugova, s#oro (ri+ete-i, ?to +e ti(i.no 0a mladi-a #o+i se 6o+i da ga stari+i ne-e saslu?ati* 4e#ao mi +e da se oni nisu Ct+eli +aviti 0a vri+eme susreta ?to +e u(ravo 0avr?io, +er +e (itan+e, ?to su ga sva tro+ica Ct+ela meni (ostaviti, 6ilo suvi?e intimno i o06il+no da 6i mogli o n+emu dis#utirati (red (u6li#om* I ta#o +e od+e#nulo stra?no (itan+e: :;emu <iv+eti=: &ogodilo me #ao ne#i ultimatum i ni+e do(u?talo ni#a#vo i0mican+e niti odgodu* Bio +e to udarac #o+em nisam mogao i0ma#nuti (od i0li#om da sam umoran i da +e ve- #asno* U(ravo se u to vri+eme meFu mladima ?irila ona 0lo#o6na moda (oli+evan+a 6en0inom i samou6o+stva vatrom, i to u(ravo 06og tog (itan+a na #o+e A :smrt Boga:, nes#lad i nered u svi+etu, tu(oglavi materi+ali0am dru?tva, os+e-a+ gu?en+a, ideologi+e i deliri+i do#one um+etnosti A nisu davali odgovora* A#reditirani mislioci u #avanama u "aintABermainAdesA &res 'ilo0o'irali su o a(surdu, davali i0+ave o ni?tavnosti I+uds#e vrste, o to+ :6es#orisno+ muci:* I do# su oni nai0m+ence ni0ali argumentaci+e i .a?ice, mladi su l+udi u do6ro+ v+eri, uv+ereni o ni?tetnosti svega, (otvrFivali n+iCov sud slu<e-i se <igicama* U o.ima mo+iC sugovorni#a +o? +e (odrCtavala gro0nica i .inilo mi se da u n+iCovim 0+enama na0irem ne#i dugi s+enovit Codni#,

?to vodi (rema vratima #o+a se mogu otvoriti samo mra#u* Dr<e-i ru#u na #va#i, .e#ali su mo+ odgovor, s#oro (osve uv+ereni da ga i nema* 1ome su davali (osl+edn+u mogu-nost= "e6i, ili meni= )o<da Bogu*

HHH
)EGU2I) A tre6ao sam govoriti, no odmaC sam sCvatio
da sam se6i ni#ad nisam (ostavio to (itan+e, ?to +e toli#o mu.ilo one mladi-e u )onsu, i #o+e dal+e (rogoni vas, .a# i u .asovima o(u?tenosti*

HHH
U (rvo+ mladosti, u mom soci+alisti.#om ra0do6l+u, meta'i0i.#e sam (ro6leme (re(u?tao d+elomice 0nanosti, a d+elomice o6lacimaI o.e#ivao sam da -e 0nanost us#oro ri+e?iti sve 0agonet#e svemira, a sve ostalo sam smatrao #ao 'anta0iran+e 0a (o#udu, #o+e samo udal+ava od CitniC (oliti.#iC 0ada-a* Na#on mog o6ra-en+a sve se .inilo +ednostavno i s+a+no: Bog +e (osto+ao #ao nei0m+erna radost, ocean sv+etlosti i miline, te mi ni#ad ne 6i (alo na (amet da si (ostavim (itan+e o svo+o+ 6e0na.a+no+ oso6i 0a #o+u se 0anima samo n+egova 6es#ra+na do6rota* &red toli#o milosrdnom l+e(otom sve +e mo+e 6i-e is(un+avalo udivl+en+e i 0aCval+ivan+e, sve +e 6ilo 0anos i Cvala* Bog +e 6io l+u6av, ta me l+u6av u.ila da +e ona u0ro# i svrCa svega ?to (osto+i, da ni+edno 6i-e ne (osto+i is#l+u.ivo 0a se6e samoga, nego 0a drugoga, 0a sve druge, a to vri+edi i 0a samoga Boga, #o+i +e .isto darivan+e*

)o+i mladi-i i0 )onsa, ve- odavno siro.ad 6e0 Boga, 0a6oravili su na sve ovo, ili to nisu ni#ad ni s(o0nali, a#o +e net#o 0anemario da iC (ou.i* "a svim o60irom (rema tom slu.a+u A #ao #ad net#o nasto+i nagovoriti mladi-a ?to sto+i na (ro0oru i (ri+eti da -e se 6aciti dol+e A re#oC tim mladi-ima da (ogled #o+i se (redugo 0adr<ava na samome se6i, ne mo<e u #ona.nici (osti-i drugo nego da se tra+no 0adr<i u (onoru onog ni?tavila, i0 #o+eg nas +e i0vu#la +edna ota+stvena do6rota* 4e#ao sam da se sve stvari o#o nas, od na+man+e do na+ve-e, od na+sitni+e .estice materi+e (a sve do gravitaci+e 0vi+e0da A (rivla.e i s+edin+u+u, tvore-i sve ve-e do(uns#e Carmoni+e* 4e#ao sam da ta+ temel+ni 0a#on, ?to se mo<e o.itati .a# u te<n+i 0a o#u(l+an+em i u (osve neo(i(l+ivo+ atoms#o+ (ra?ini u(ravl+a ci+elim svemirom, #o+ega +e dio i sama n+iCova oso6a, (redodreFena 0a l+u6av, i da se tome ne mo<e nit#o ustegnuti, a#o ne-e da neminovno s#li0ne (rema (ra0niniI re#ao sam da +e ta+ 0a#on o.igledan i onome #o+i u Boga ne v+eru+e* &regledava+u-i danas (o(is va?iC (itan+a, mogu +o? ne?to (o+asniti: ovo (itan+e: :;emu <iv+eti=: +est ti(i.no mu?#o (itan+e, naime, ne (ostavl+a ga niti +edna d+evo+#a* D+evo+#e su (o naravi, vi?e nego mi, ras(olo<ene 0a l+u6av* 8ene 0na+u A a da o tom i ne tre6a+u ra0mi?l+ati A da nisu stvorene 0a same se6eI (a #ad 6i im to (itan+e i (alo na (amet, i0ra0ile 6i ga sasvim druga.i+e: ne 6i (itale :5a?to da <ivim=:, nego :5a #oga da <ivim=:* 2re6ali 6ismo se ugledati u n+iCov (rim+er* Ne 0nam da li sam us(io uv+eriti one mlade l+ude u )onsu*

Ali na sva#i na.in A i to +e na+va<ni+e A novine mi o n+ima ni#ad nisu doni+ele vi+esti*

:>2/ 9E @9E4A=:
:/ v+eri su dane toli#e de'inici+e da 6i 6ilo 6ol+e +ednom 0auvi+e# re-i da se v+era ne da de'inirati* 5a ne#e +e v+era :DA: 4i+e.i Bo<+o+ A ali 0a to tre6a na+(ri+e da Bog (osto+i i da govori A a time se (ret(ostavl+a ono ?to se <eli do#a0ati* &rema drugima v+era +e milost, (a +e onda 6es#orisno da +e tra<i net#o a#o +e ve- ne (os+edu+e* 5a ve-inu moderniC mislilaca v+era +e inteligenci+a #o+a +e sv+esna svo+iC granica, a 0a ostalo se (ov+erava +edno+ ta+anstveno+ vi?o+ mo-i #o+a vlaA da svi+etom i samom svo+om eg0istenci+om* 2a#av na.in odre#nu-a uma ostavio +e trag u narodno+ i0reci: :Da se u ovo (ov+eru+e, (otre6na +e u(ravo v+era:* 2o 0na.i da 0a v+erovan+e tre6a #o+i (uta u?ut#ati svo+ ra0um* 5a druge, o(et A v+era us(ostavl+a suodnos i0meFu Boga i l+uds#og 6i-a, a to se ve-inom ostvaru+e (osredovan+em &isma ili ne#e ,r#veI ali, 6io to di+alog ili ve0a, (otre6na su dva sugovorni#a A i ta#o (onovno u(adamo u rani+e s(omenuti (rigovor* 5a Bernanosa v+era ni+e drugo doli :dvadeset .etiri sata dvo+6e, man+e +edna minuta nade:* &o to+ li+e(o+ i0reci v+era 6i 6ila sumn+a #o+u te# ne#i iracionalni os+e-a+ mo<e tu i tamo nadvladati* @+eru, da#le, ni+e mogu-e ni de'inirati ni

(rotuma.iti*:

HHH
)EGU2I) A Bog +e l+u6av, tre6a, da#le, u l+u6avi tra<iti
o6+a?n+en+e 0a v+eru*

HHH
@+era se ne sasto+i +ednostavno u tome da .ov+e# v+eru+e da Bog (osto+i* 1ristovi suvremenici nisu o tom sumn+ali, ali 1rist, o.ito, od n+iC tra<i vi?e* %a#o +e ustanoviti #a#o im .esto s(o.itava n+iCov nedostata# v+ereI on 0a to ne 6i imao ni#a#va ra0loga, oso6ito meFu 8idovima, #ad 6i se radilo samo o tome da (ri0na+u Bo<+u o(sto+nost, a +o? man+e 0a slu.a+ #ad 6i v+era 6ila samo dar, ne#ima dan, a drugima us#ra-en* Isus se <ali ?to +e v+era ta#o ri+et#a, ili ?to +e ta#o sla6aI #ad 0a(a0i v+eru u ne#ome, veli#o +e n+egovo udivl+en+e: #ao da se radi o ne.em i0vanrednom, .a# 0a n+ega* 2a#o (red stotni#om #o+i ga +e molio da mu s(asi slugu i #o+i (oni0no ot#lan+a .ast da ga (rimi (od svo+ #rov ri+e.ima: :Bos(odine, nisam dosto+an da uFe? (od #rov mo+: A Isus #li.e: :5aista, #a<em vam, u I0raelu ne naFoC ta#vu v+eruJ: Ima +o? +edna 0goda #o+a nas (oti.e da (reo#renemo (ro6lem i 0a(itamo se ?to v+era (redstavl+a ne 0a .ov+e#a, nego 0a samoga Boga* Na ,v+etnicu, #ad +e ve- 6li0u n+egova )u#a, 1rist sila0i s )aslins#e gore (rema 9eru0alemu, (re#o saga od grana i Cal+ina, (rostrtiC (o n+egovu (utu* /n 0na da -e umri+eti, a 0nade i #a#o* 5nade da -e se 06iti +o? +edan dola0a# i da n+egovu #ral+evstvu ne-e 6iti #ra+a* &a i(a# valovi radosnog #lican+a ?to ga (rate, u n+emu i0a0iva+u samo

straCovita (roro.anstva o ra0oren+u 9eru0alema, i misao #o+u #ao da glasno i0ri.e samo 0a se6e: :1ad se "in .ov+e.+i vrati, Co-e li na-i v+ere na 0eml+i=: U tim san+ars#im ri+e.ima, 6remenitima mi?l+u, a o(et #ao (ro<etima 0a6rinuto?-u, mnogo se toga ra0ot#riva, a mogu se (ove0ati i s (osl+edn+im (itan+em EvanFel+a, u(u-enom a(ostolu: :&etre, l+u6i? li me=: 5a 1rista, da#le, 0a Boga, to +e +edino ?to va<i, a odgovor na to is#ons#o (itan+e +est v+era* 2u +e v+eru 1rist do?ao (otra<iti, (ota#nuti i (o<eti meFu nama, 0a n+u se 6o+i da +e vi?e ne-e na-i #ad se vrati* @+era +e i0ra0 u0a+amne (rivla.nosti i0meFu Boga A .i+e (ovla.en+e (rivla.i na?e 6i-e i0nad n+ega samoga A i i0meFu onog veli#odu?nog ras(olo<en+a .ov+e#ova srca da v+eru+e u l+u6av us(r#os sviC (rotivniC (rivida, a u(ravo to ras(olo<en+e neodol+ivo (rivla.i samu 6o<ans#u l+u6av*

:21/ "I 2I, AND4E=:

I0meFu sviC (itan+a #o+a su mi u(u-ena, i #o+a se .esto o(etu+u, ovo +e mo<da na+te<e* &o#u?at -u da vam odgovorim, oCra6ren time ?to mi se o6ra-ate sa :2I:, a to mi (oma<e da 0a6oravim #o+o+ generaci+i (ri(adam, i u+edno mi da+e ugodan os+e-a+ da sam mlaFi* 1a#o sam ve- (ri(ovi+edao na drugome m+estu, sin sam (oliti.ara 2re-e 4e(u6li#e* /tac mi +e 6io u.itel+ osnovne ?#ole, u#lon+en sa slu<6e 06og revolucionarniC ide+a* "a trideset godina, 1 7!*, 6io +e (rvi generalni se#retar 'rancus#e #omunisti.#e (arti+e* Bio +e rano sa0reli mladi-, sa trinaest godina ve- +e (isao u +ednim novinama u Bel'ortu, gd+e +e roFen i gd+e ni#ad ni+e 6ilo uvodni.ara u #rat#im Cla.ama* 5avr?io +e u.itel+s#u ?#olu u do6i #ad +e drugi te# 0a(o.in+u*

"vo+e +e vri+eme ra0di+elio 0a rad u ?#oli i 0a #lasnu 6or6u, u ?to ga +e vu#ao (rirodan, +asan i sna<an govorni.#i dar, #o+em +e davao oso6itu 0vu.nost du6o#i glas, #o+i #ao da +e dola0io s na#ovn+a ili i0 6unara* /<enio se li+e(om i (lavom mladom slu<6enicom i0 (o#ra+ine )ont6eliard, #o+a +e vol+ela mu0i#u i soci+ali0am* "va#a#o, 6ila +e soci+alist#in+a* N+eni su roditel+i 0aslu<nim trudom o6raFivali (et Ce#tara ne(lodne 0eml+e* " o.eve strane 6ili smo 8idovi (re#o mo+e 6a#e, sna<ne <ene #o+a #ao da +e si?la sa stranica "tarog 5av+etaI odgovori i nared6e vrcale su i0 n+e #ao is#re, i ni+e im 6ilo (ogovora* I0gu6io se sva#i trag #atoli.anstva ?to +e .ini se, imao svo+ (o.eta# #od mog d+eda radi#alAsoci+alista, sedlara (o 0animaA n+u, #o+ega nisam ni#ada u(o0nao* Na0ivali su ga :o#lo(ni#:, .ini mi se stoga ?to +e nosio o#lo( u +edno+ od oniC 6ita#a #o+e Francus#a gu6i #ad 6i tre6ala (o6i+editi, ili (o6+eFu+e #ad 6i +o+ 6ilo 6ol+e da +e i0gu6i* " ma+.ine strane 6ili smo luterani usred (i+etista, ?to +e o(asna se#ta #o+a se nai0m+ence A i to s#oro +edna#im 0alagan+em A 6avila .itan+em Bi6li+e i vr?en+em <ita* 1ao ?to vidite, +a sam re0ultat do6ro-udnog dara ra0niC religi+a, ?to me, naravno, una(ri+ed otvara e#umeni0mu* Da odgovorim na e#umens#e (ro6leme, dovol+no +e, doista, da samoga se6e sa0ovem na generalnu s#u(?tinu* U m+estu mog oca ni+e 6ilo <u(ne cr#ve, (osto+ala +e samo veli#a sinagoga, o6lo<ena ru<i.astim (lo.icama* Danas +e o(ust+ela +er +e <idovs#a 0a+ednica de(ortirana i uni?tena u AuscCwit0u* 2u sam, meFu ostalima, i0gu6io i +ednu (ri+atel+icu i0 d+etin+stva, #o+a se ni+e Ct+ela s(asiti, ia#o +e mogla ni+e, naime, Ct+ela ostaviti svog ve- nagluCog oca, 0a #o+eg se 6o+ala da ne-e mo-i na vri+eme ra0um+eti nared6e #a#o 6i

i06+egao udarce* )ora da +e 6ila va?e do6i* &o?tu+em s(omen na n+u i (o n+o+ us(i+evam da si (redo.im u0vi?enu l+e(otu CerA o+s#iC du?a #o+ima ,r#va (rida+e na0ive svetica i mu.enica* 4oFen sam u veli#o+, .etvero#utno+ #u-i u selu mo+e 6a#e, na o6ali (oto#a, (unog (astrva, gd+e se (ralo ru6l+e #ao i stanovnici* Bilo +e to vri+eme (rvog sv+ets#og rata* &rvo mo+e s+e-an+e i0 d+etin+stva odnosi se na +edan (odrum u Bel'ortu gd+e smo +a i mo+a ma+#a 6ili ran+eni od e#s(lo0i+e 6om6e #o+u +e na grad 6acio +edan n+ema.#i avion 0a vri+eme u(ada dale#o od (rviC lini+a* 2a#o sam, sa dvi+e godine, (ostao sv+estan i0van+s#og svi+eta A a sli#a onog mra.nog (rostora, na+ednom osvi+etl+ena <utim 6l+es#om, ni#ad mi se ni+e i06risala i0 s+e-an+a* Bog ni+e (osto+ao* Nama ga +e nadom+e?tala religi+a s(asen+a :.ov+e#a (o .ov+e#u:, utemel+ena na mar#sisti.#o+ vi0i+i (ovi+esti* /dga+an sam ta#o da mi +e u (amet utuvl+en )arK: divan na #o+em sam s(avao u radno+ so6i svog oca, o#ru<ivala su #om(letna d+ela tog (roro#a, a na 0idu, na su(rotno+ strani, vis+ela +e n+egova sli#a* Nave.er (ri+e s(avan+a, doCvatio 6iC #o+i sve0a# :1a(itala: A svesci su 6ili (oredani (ovrC mo+e glave A (a 6iC (ro.itao (o #o+u stranicu* "amo na (res#o# (ro.itao sam ne?to i0 teori+e, 0a mene suvi?e suCo(arne, i 0atim sam tra<io (olemi.#e di+elove u .iA +em se i0lagan+u autor v+e?to slu<io svo+om ra0ornom ironi+om, a to me (ods+e-alo na 6a#u s o.eve strane* 1asni+e sam na(ustio )arKa i dao se na .itan+e Ili+ade, #o+a +e sta+ala na +edno+ ni<o+ (olici* " n+om sam se dru<io tri godine: mene ni#ad ne 0amara ono ?to mi se sviFa, ta#o da godinama, u0 (ovremene (re#ide, mogu slu?ati istu (lo.u* 1asni+e su do?li na red @oltaire i 4ousseau, #o+i su se samo

u mo+o+ #u-i mogli ne#a#o (odnositi* 4ousseau +e smatrao @oltairea nes(oso6nim 0a veli#e misli, a @oltaire +e o(et mislio da 9eanA9acques (redstavl+a 0a 'ilo0o'i+u isto ?to 6i carins#i slu<6eni# 4ousseau +ednog dana, mogao 0na.iti 0a sli#arstvo* "a (etnaest godina 0animao sam se samo 0a gr.#u arCite#turu o(-enito, a 0a <ens#u arCite#turu (ose6ice* /6+e sam (rou.avao istim udivl+en+em* Neumorno sam crtao isti desni ugao &artenona, nasto+e-i da ot#ri+em ta+nu onog savrA ?enstva (rema #o+em se sve ostalo .inilo 6ar6ars#im: to isto ta+anstveno savr?enstvo nala0io sam u d+evo+#ama, #o+e su osim toga imale (rednost da se #re-u* Uostalom, 6i+aC mladitoli#o odsutan da me +e 6ilo te?#o na-i* Nedavno sam imao .ast tri sata (reds+edati ve.eri 6iv?iC u.eni#a mo+e gimna0i+e: ni#ad nisam ta#o dugo ostao u ?#oli* 2a#va mo+a nestalnost u (oCaFan+u ?#ole silno +e l+utila mog oca, #o+i +e san+ario o tome da -u studirati na u.itel+s#o+ ?#oli u ulici Ulm* /n 6i samo slegnuo ramenima sva#i (ut #ad 6i me mo+a ma+#a, (una ra0umi+evan+a, is(ri.avala te nasto+ala (red n+im ista#nuti ne#e mo+e s(oso6nosti A #o+iC uo(-e nisam imao* 2a#av sam mladi- ostao sve do svo+e dvadesete godine, 0a(ravo (ra0an i (rili.no ravnodu?an (rema svemu, osim (rema dors#im <l+e6i-ima i 0gusnutom sv+etlu od #o+eg mi i0gledaCu sa0dane d+evo+#e* A tada se 06io ona+ mun+evit dogaFa+ #o+i -e mi, nadam se, do(ustiti da u sli+ede-em (oglavl+u odgovorim to.ni+e na (itan+e: :21/ "I:= Ima vas mnogo #o+i mi to (itan+e (ostavl+ate, a odmaC nadoda+ete drugo: :1a#o si se o6ratio=:, ma#ar to (itan+e ne#i va?i drugovi druga.i+e 'ormulira+u*

:9E %I )/BULE /B4A2I2I "E U D@I9E

)INU2E=:
:2o se .ini vrlo nev+ero+atnim* Be0 ra0mi?l+an+a i ras(rave nema (ri+ela0a i0 nev+ere u v+eru* /6ra-en+e +e re0ultat unutarn+eg ra0vo+a #o+i mo<e 6iti vi?e ili man+e s(or, a n+egove eta(e .esto se mogu re#onstruirati te# mnogo #asni+e, a u tim ra0do6l+ima sama (odsvi+est igra tiCu, ali a#tivnu ulogu* Niti +edan sud ne mo<e do-i do (resude a#o (ri+e ni+e 6ilo ras(rave, a sud sav+esti mo<e se i0re-i te# (o?to ona (ot(uno u(o0na slu.a+* /sim toga, slo6odna vol+a (ret(ostavl+a i06or, a i06or i0meFu dvi+e (rotur+e.ne misli ni+e mogu- a#o nisu o6+e dugo is(itivane* 4i+et#i su (rim+eri nenadaniC o6ra-en+a, i o svima se mo<e ras(ravl+ati* &romotrit -emo dva slu.a+a A o6ra-en+e svetog &avla i &aul ,laudela* "veti &avao, 8idov veli#e #ulture, odgo+en u Bamali+evo+ ?#oli, o6ratio se na (utu (rema Damas#u, #amo +e #renuo da ras(r?i i uni?ti #r?-ans#u 0a+ednicu* "am +e is(ri.ao #a#o ga +e o (odne i0nenada 0asli+e(ila silna sv+etlost Du doslovnom smisluE, do# ga +e ne#i glas 0a(itao: :"avle, "avle, 0a?to me (rogoni?=: Na (itan+e: :2#o si ti, Bos(odine=:, glas +e odgovorio: :9a sam Isus #o+ega ti (rogoni?:* "veti &avao se odmaC o6ratio na #r?-anstvo* ;as (ri+e toga 6io +e (rogonitel+, a od tog .asa 0a(o.eo +e #ari+eru (rognani#a, ?to -e ga odvesti u 4im i u mu.eni?tvo* 2o +e na+0nameniti+e o6ra-en+e u (ovi+esti, ta#o da +e i0ra0 :na-i svo+ (ut u Damas#: (ostala u0re.icom* I(a# tre6a ista#nuti da se to dogodilo o (odne, da +e sunce 6ilo u 0enitu, te da u0 ta#ve uv+ete ni+e ni?ta o6i.ni+e doli 6l+e?tavilo, (ose6no usred (ustin+e* /sim toga, ne#i smatra+u da +e &avao 6olovao od ne#e <iv.ane 6olesti, a (ovremeni na(ada+i mogli

su u mo0gu i0a0vati ne#e (o+ave #o+e su se o.itovale u o6li#u Calucinaci+a ili 6l+es#an+a, (o(ra-eniC sa vi?e ili man+e slu?niC o6mana* 1ona.no, (olagano #retan+e #aravane ?to +e #renula i0 9eru0alema u Damas#, (ogodno +e d+elovalo 0a meditaci+u, (a i ne u0ima+u-i u o60ir .udesno 06ivan+e, mo<e se ra0ums#i (ret(ostaviti da +e sveti &avao malo (omalo (ostao sv+estan i0vanredne l+e(ote 1ristove (oru#e, da na#on ne#oli#o sati du6o#og ra0mi?l+an+a doFe do o6+ave, do onoga ?to na0ivamo :rasv+etl+en+e:, <ele-i i0ra0iti snagu #o+om se ne#a i0v+esnost name-e na?em umu* >to se ti.e ,laudela, s+etimo se da +e (o roFen+u 6io #atoli#, da +e (rimio #r?-ans#i odgo+, da +e 6io (+esni.#i geni+ A sve +e to (ridoni+elo da +e (rona?ao smisao 0a :v+e.no Bo<+e d+etin+stvo: u NotreADame +edne 6o<i-ne no-i, usred svi+e-a i (+esamaI to se mo<e smatrati dosta (rirodnim* ,laudel +e osim toga (ri0nao da se .etiri godine o(irao milosti, ?to +asno (o#a0u+e da n+egova v+era ni+e do?la i0nenada, nego da +e sa0ri+evala i da +e (riCva-ena te# na #ra+u te?#e 6or6e* Uostalom, i sami cr#veni l+udi sada vi?e ne in0istira+u toli#o na .udesnom 0na.a+u o6ra-en+a svetog &avla, +o? .esto i rado citira+u o6ra-en+e &aul ,laudela samo 0ato ?to se 0a n+ega mo<e dati (siColo?#o, sasvim v+erodosto+no tuma.en+e:*

HHH
)EGU2I) A +a sam #ao ateist u?ao u +ednu #a(elu, a
na#on (ar minuta i0i?ao sam i0 n+e #ao #r?-anin, (romatrao sam svo+e oso6no o6ra-en+e sa .uFen+em #o+e +o? tra+e*

HHH

Nenadana o6ra-en+a nisu ta#o ri+et#aI .in+enica da o n+emu te# i0nimno (i?e ona+ #o+i ga +e do<ivio A 06og su0dr<anosti, 6o+a<l+ivosti ili straCa od nera0umi+evan+a A ne 0na.i da +e ta#vo o6ra-en+e stvarno nemogu-e* 9edna (ono-#a mo<e stvarno (ro6uditi du6o#a .uvstva u mladi-u #o+i +e 6io :#r?-anin (o roFen+u:, #ao ?to +e 6io ,laudel, sva#a#o i i0nad svega #ad +e #ro0 dul+e vri+eme na(ustio v+eru A ali os+e-a+ #o+i tra+e ci+eli <ivot i #o+i usm+eru+e sve d+elovan+e, to ni+e 6a? veoma .esto* @i?e negoli ne#o (osv+e?-ivan+e, o6ra-en+e &aul ,laudela 6ilo +e us(ostavl+an+e ve0a s transcedenci+om na #o+u +e n+egovo srce 0a6oravilo, a n+egovo +e vri+eme ni+e (o0navalo* &ri(isivati o6ra-en+e svetog &avla slo<enim ut+eca+ima sunca i deliri+ima mo0ga, (redstavl+a dvostru#o ve-u (ote?#o-u, su(rotstavl+a se o(isu samog a(ostola, .ini nera0uml+ivim o?troumnost n+egove misli, ?irinu n+egova i0lagan+a, is(ravnost n+egova <ivota* "un.anica ni+e ni#ad 6ila u stan+u (ota#nuti nau#u o ne#o+ novo+ religi+i, i .ov+e# s Calucinaci+ama osta+e im (odlo<an, ali ne (onavl+a se isti govor #ro0 trideset godina* /d6i+a+u-i v+erovan+e u ono ?to smatra nemogu-im, .ov+e# u(ada u nev+ero+atno* )o+ +e otac Ctio da odem u ulicu Ulm* &o?ao sam onamo #ad sam imao dvadeset godina, ali sam stu(io na #rivi nogostu( i um+esto da uFem u vi?u u.itel+s#u ?#olu, u?ao sam u #u-u redovnica #lan+atel+ica, tra<e-i ond+e u #a(eli (ri+atel+a s #o+im sam tre6ao ve.erati* /no ?to vam #anim is(ri.ati ni+e (ovi+est ne#og intele#tualnog ot#ri-a* 2o +e o(is #ao o +ednom 'i0i#alnom (o#usu, s#oro #ao la6oratori+s#i (o#us*

Do# sam otvarao <el+e0na vrata samostana, 6io sam ateist* Atei0am (o(rima mnoge o6li#e* &osto+i 'ilo0o's#i atei0am #o+i Boga (ris(oda6l+a (rirodi, odri.e mu vlastitu oso6nost i sva#o r+e?en+e tra<i u l+uds#o+ inteligenci+iI ni?ta ni+e Bog, sve +e 6o<ans#oI ta#av atei0am (osta+e (antei0am i (o(rima o6li# o6i.ne ideologi+e* 5nanstveni atei0am ot#lan+a Ci(ote0u o Bogu #ao ne(ri#ladnu 0a istra<ivan+e i (o#u?ava (rotuma.iti svi+et samo (omo-u svo+stava materi+e, o .i+em (ostan#u se ne (ostavl+a+u (itan+a* )ar#sisti.#i atei0am +o? +e radi#alni+i: ne ograni.u+e se samo na to da ni+e.e Boga, nego #ad 6i on i (osto+ao, 6io 6i ist+eran, +er 6i n+egova ne(rili.na (risutnost s(re.avala slo6odnu igru .ov+e#ove vol+e* &osto+i i +edan rod atei0ma #o+i +e ?iro#o ras(rostran+en, a ta+ do6ro (o0na+em, +er +e 6io mo+: to +e glu(i atei0am* 2a+ si ne (ostavl+a (itan+a* N+emu +e naravno da sto+i na u<areno+ 0emal+s#o+ #ugli, (o#riveno+ tan#om #orom sasu?ena 6lata, a ta se #ugla o#re-e nad0vu.nom 6r0inom o#o same se6e i #ru<i o#o ne#e vrste Cidrogens#e 6om6e, #o+a +e u#l+u.ena u #retan+e mili+ardi 0vi+e0da #o+iC +e (ostana# 0agonetan, a cil+ ne(o0nat* Do# sam (rola0io #ro0 ona vrata, 6io sam ateist #o+ega sam o(isao, 6io sam to +o? i unutra u #a(eli* U s#u(ini v+erni#a, nasu(rot sv+etlu, vidio sam +edino s+ene, meFu #o+ima nisam mogao ot#riti svog (ri+atel+aI na #ra+u tog (rostora 6listalo +e ne#o sv+etlo: nisam 0nao da +e to &resveti "a#ramenat* Ni#a#va l+u6avna mu#a ni+e me morila, nisam 6io 0a6rinut, nisam 6io rado0nao* 4eligi+a +e 0a mene 6ila #ao ne#a stara tla(n+a, a #r?-ani #ao ne#a vrsta ?to +e 0aostala du< Coda evoluci+e: (ovi+est se i0+asnila 0a nas, 0a l+evicu, a (ro6lem Boga 6io +e ve- ri+e?en u negativnom smislu 6arem (red dva ili tri stol+e-a* U na?em am6i+entu religi+a +e ve- 6ila toli#o

(roma?ena da smo 6ili anti#leri#alci samo u i06orno+ #am(an+i* A tada se dogodilo ono neo.e#ivano* 1asni+e su ne#i (od sva#u ci+enu Ct+eli da (ri0nam #a#o +e v+era d+elovala u meni od (o.et#a, da sam i ne 0na+u-i, 0a n+u 6io (ri(reml+en, da +e mo+e o6ra-en+e 6ilo samo naglo, sv+esno s(o0nan+e duCovnog ras(olo<en+a #o+e me ve- davno (redodredilo 0a v+erovan+e* 2o +e (ogre?no: a#o +e u meni i 6ila ne#a (redis(o0ici+a, to +e onda mogla 6iti samo 0a ironi+u s o60irom na v+eru, a a#o 6i se mo+e duCovno ras(olo<en+e moglo o0na.iti +ednom ri+e.i, onda 6i na+to.ni+a ri+e. 6ila: ravnodu?nost* 9o? i danas vidim tog dvadesetgodi?n+eg mladi-a, ?to sam onda 6io, nisam 0a6oravio .uFen+e #o+e ga +e 0aCvatilo #ad +e vidio #a#o se s #ra+a one #a(ele, 6e0 oso6ite l+e(ote, na+ednom (red n+im ot#riva +edan svi+et, +edan drugi svi+et ne(odnosiva s+a+a, lude +a.ine, .i+a +e sv+etlost u isto vri+eme ot#rivala i sa#rivala (risutnost Boga, onog Boga, 0a #o+ega 6i se .as (ri+e 0a#leo da ni#ad ni+e (osto+ao, osim u l+uds#o+ ma?tiI u isto vri+eme ga +e (re(lavl+ivao ne#i val #o+i +e 0a+edno ?irio radost i n+e<nost, 6ilo +e to #ao ne#o talasan+e .i+a +e molomila srce* "+e-an+e na to ni#ada se ni+e i0gu6ilo, (a ni u na+gorim .asovima <ivota, #o+i +e vi?e nego +ednom donosio u<as i nesre-uI od onda nema on druge 0ada-e nego sv+edo.iti o to+ n+e<nosti i o to+ +asno+ .isto-i Boga #o+i mu +e onog dana (o#a0ao #a#o +e on sam ne?to su(rotno A da +e od 6lata sa0dan* &itate me t#o sam= )ogu vam odgovoriti: +a sam (one?to mutna m+e?avina ni?tavila, mra#a i gri+eCa, ?to 6i 06og ta?tine #o+a se svuda uvla.i mogao se6i (ri(isivati vi?e tame no ?to +e

mogu-e sadr<avati, i vi?e gri+eCa no ?to iC +e mogu-e (o.initiI na(rotiv, mo+ udio ni?tavosti +e neos(oran, to +e mo+e +edino 6ogatstvo, to 0nam, to +e #ao 6e0dana (ra0nina otvorena 6es#ra+no+ dare<l+ivosti Boga* /no sv+etlo nisam vidio t+elesnim o.ima, +er to ni+e 6ilo sv+etlo ?to nas osv+etl+u+e i od #o+e (ocrnimo: 6ilo +e to duCovno sv+etlo, to +est sv+etlost #o+a (ou.ava A to +e 6ila istina u usi+anom stan+u* /na +e de'initivno (reo#renula redoviti (oreda# stvari* )ogao 6iC .a# re-i da ot#ad sam +e ugledao, 0a mene (osto+i samo Bog, a sve ostalo +e te# Ci(ote0a* )nogo (uta su mi re#li: :Bd+e +e nestao va? sud, va?a slo6odna vol+a= ;ini se da se od vas mo<e u.initi ?to god se Co-e* @a? +e otac 6io soci+alist, (a i vi (osta+ete soci+alist* Ula0ite u +ednu cr#vu i (osta+ete #r?-anin* Da ste u?li u ne#u (agodu, (ostali 6iste 6udist, a da ste u?li u d<ami+u, (ostali 6iA ste musliman*: 1at#ad si do(u?tam da odgovorim na ta#va (itan+a da mi se dogodi i to da odla0im s #olodvora, a da i(a# nisam vla#* >to se ti.e mog suda i mo+e slo6odne vol+e, mogu ustvrditi da sam se n+ome slu<io te# (osli+e svog o6ra-en+a, #ad sam sCvatio da nas samo Bog mo<e s(asiti od sviC ovisnosti na #o+e 6ismo A 6e0 n+ega A 6ili nemilice ve0ani* 1ona.no tvrdim: Bilo +e to o6+e#tivno is#ustvo, ne?to (o(ut 'i0i.#e (o+ave i +a nemam ni?ta dragoc+eni+e da vam (renesem od sli+ede-e (oru#e: (ovrC ili A +o? 6ol+e re.eno A (re#o svi+eta #o+i nas o#ru<u+e i #o+ega smo dio, (osto+i +edna druga stA varnost, nei0m+erno #on#retni+a od ove u #o+u o(-enito imamo (ov+eren+a, a ta stvarnost +e ona #ona.na (red #o+om vi?e nema (itan+a*

:14>LAN"2@/ 9E &4/)A>EN/:
:Ni+e li to .in+enica= U mnogim di+elovima svi+eta EvanFel+e +e ne(o0nato, a nema niti +ednog di+ela gd+e 6i se u (ra#si (rovodilo* Ni+edan narod ni+e donio ustav (rema EvanFel+u, a a#o (oglavari ne#iC 6ogatiC 0emal+a rado 0a0iva+u Boga 0a vri+eme slu<6eniC sve.anosti, oni to vi?e .ine i0 navi#e nego i0 (o6o<nosti, #ao da 0a svo+ narod Co-e i0moliti dodatnu #oli.inu 6lagostan+a* I sami #r?-ani slu?a+u u ned+el+u EvanFel+e, a#o na vri+eme doFu na misu, da ga (osli+e ci+eli t+edan 0a6orave* A s druge strane, n+iCove se ,r#ve vlada+u ta#o ul+udno, o60irno da im odreFu+u dvostru#i moral: +edan 0a (rivatni <ivot, a drugi 0a dru?tveni, a ova+ +e 6la<i od (rvoga* A#o +e istina A #a#o (ri0na+u #r?-ani A na (rim+er to da 0a savr?enstvo tre6a :(ru<iti desni o6ra0 #ad te net#o udari (o li+evom:, a niti +edna ,r#va ni+e ni#ad od dr<ave 0aCti+evala da ta+ sav+et, na ne#i na.in im(erativan, u.ini 0a#onitom o6ve0om, onda sve to o.itu+e dru?tvenu ne(ra#ti.nost EvanFel+a i n+egovu vremens#u ned+elotvornost* U0aludno +e tome +o? nadodati s+e-an+e na #ri<ars#e ratove, na in#vi0ici+u, v+ers#e ratove i ta#o dal+e, a to su (ovi+esne .in+enice u #o+ima nema ni traga #r?-anstva* Drugim ri+e.ima, (roma?a+ na svim (odru.+ima*:

HH H
)EGU2I) A 1rist #a<e a(ostolima da -e :DU3
&/1A5A2I "@I9E2U >2/ 9E B4I9E3: DIv 1M:NE*

HHH
2o se (roro.anstvo is(unilo, i to ta#o o.ito da +e neo6i.no ?to (rola0i ne0a(a<eno* I a#o se slo<imo s time da l+udi .esto #r?-ans#i ideal smatra+u nedosti<nim, i(a# nit#o ne ni+e.e n+egovu l+e(otu, te a#o +e istina da se moralni 0aCt+evi, #o+e i0ra<ava, ve-ini .ine (one?to o6esCra6ru+u-im, a (rema ne#im #riti.arima sla6o su (rilagoFeni na?im umnim #ategori+ama, i(a# ovi isti #riti.ari meFu (rvima (ri0na+u da im nedosta+e a(etit 0a savr?enstvoI #ad 6i +o? svo+u misao (rodu6ili, (red6acili 6i Bogu da ima suvi?e viso#u ide+u o vlastitom stA voren+u* Danas +e u ci+elom svi+etu (o0nato da (osto+i do6ro i 0lo, da +e to do6ro (ove0ano s l+u6avl+u (rema 6li<n+emu, sa suos+e-an+em (rema 6olesnima i (otla.enima, s (o?tovan+em oso6a, (o.ev?i od na+(oni0ni+iC: sve +e to %evits#i 0a#on u.io 8idove, a EvanFel+e sve ostale* "umn+e o :gri+eCu:, to +est o 0lu, toli#o su malo6ro+ne da su .a# i totalitarni sistemi, u0 +ednu +edinu i0nim#u, uvi+e# nasto+ali svo+a sramotna suds#a ned+ela (o#riti velom (ravde, u0etim i0 (ravni.#e gardero6e: "tal+in +e o(tu<ivao svo+e <rtve 0a sve mogu-e 0lo.ine, #o+i 6i A da su 0aista (o.in+eni A 6ili osuFeni i drugd+eI n+egova +e la< (ravdi #rala ri+e.i* Naci0am +e 6io +edini re<im #o+i +e otvoreno (re#inuo sa <idovs#oA#r?-ans#im moralomI to +e 6ilo cini.no i (ot(uno (oganstvo, (o#lonstvo sili, (redstavni#u i (rva#u to6o<n+e vi?e raseI (rotiv n+ega -e dovi+e#a sv+edo.iti stalan dim AuscCwitA 0a* >to se ti.e (rim+era o :(roma?a+ima #r?-anstva:, ne#i se mogu (ri(isati l+uds#o+ sla6osti, #o+u 6i 0aista mogla osuditi

samo +edna silna oColostI drugi se (rim+eri mogu (ri(isati ili ne#o+ vol+i 0a mo-i #o+a +e neovla?teno (rodrla u duCovni (oA reda#, ili se mo<e (ri(isati ne#om (ogre?nom (ostu(#u ,r#ve A (a +o? ima oniC #o+i 6i Ct+eli da ,r#va isto i danas .ini: da sud+elu+e u vremenito+ mo-i i silom (o#u?a ut+ecati na ti+e# v+e#ova (omo-u sredstava ra0li.itiC od v+ere i l+u6avi* &rividna dvo+a#ost v+ers#og morala, ra0li.itog (rema oso6ama ili dru?tvima na #o+e se odnosi, dola0i od toga ?to +e u ne#im (ovi+esnim ra0do6l+ima A na (rim+er 0a vri+eme 6ar6ars#iC (rovala A ,r#va 6ila +edina ustanova #o+a +e 6ila s(oso6na i .vrsta, do# +e rims#o carstvo 6ilo u ru?evinama* ,r#va +e 6ila (osl+edn+e uto.i?te 0a ugro<ene narode, i stoga +e morala us(ostaviti 0a+edni.#a (ravila <ivota #o+a su A u duCu l+u6avi A u0imala u o60ir to da ve-ina l+udi ne (o#a0u+e +edna#i (olet s o60irom na svetost* ,r#va ni+e mogla ta (ravila temel+iti na c+elini evanFeos#iC 0aCt+eva +er A a to +e odgovor na (osl+edn+i (rigovor A EvanFel+e se ne .ita u tre-em licu mno<ine nego u drugom licu +ednine: n+ime se 0aista us(ostavl+a oso6ni odnos i0meFu Boga i sva#og (o+edinog l+uds#og 6i-a, #o+e 0a 6o<ans#u l+u6av ima +edna#u va<nost #ao svi drugi 0a+edno* Ni+e mogu-e i0 EvanFel+a i0vesti 6ilo #a#av (oliti.#i ustav i0 o.itog ra0loga ?to A ia#o +e svat#o meFu nama uvi+e# slo6odan (ru<iti drugi o6ra0 #ad +e udaren (o (rvom A i(a# +e nemogu-e od tog sav+eta na.initi 0a#on, osim da se odmaC na#on toga drugim 0a#onom odredi t#o ima (ravo da vas i?-u?#a* EvanFel+e ni+e ne#a #ole#tivisti.#a nau#a* Bog ne 6ro+i l+uds#a 6i-a u masama #a#o to .ine ideolo0i ili vo+ni 0a(ov+ednici, on iC ne sla<e u 6a.vice #ao sleFeve, on

0nade 6ro+iti samo do +edan*

:;E)U "%U8E D/B)E=:

:Dogme su (rinude #o+e ra0umu name-e autoritet #o+i si +e (risvo+io u(ravl+an+e v+ers#im istinama i na svo+ iC na.in de'inira i0ra0ima #o+i su s#oro uvi+e# nera0uml+ivi ili +e0i#om #o+im ve- v+e#ovima nit#o ne govori* 1ad nas na (rim+er :@+erovan+e: (o0iva da v+eru+emo u Boga, "tvoritel+a ne6a i 0eml+e, i u Isusa 1rista, "ina Bo<+ega 9edinoroFenoga, #o+i +e si?ao s ne6esa radi na?eg s(asen+a, roFena (o DuCu "vetom od D+evice )ari+e itd*, onda 0aista 0aCti+eva (revi?e od ra0uma modernog .ov+e#a: 6ilo 6i 6arem (ri#ladni+e te stvari i0re-i druga.i+im +e0i#om, na na.in #o+i 6i se 6ol+e us#ladio sa dana?n+im stan+em s(o0nan+a i s ostalim u nauci* Na.elo o Bogu "tvoritel+u doista u#l+u.u+e stvarnu (odlo<nost stvoren+a, ?to se (rotivi nauci o slo6odno+ vol+i* /sim toga, dogma is#l+u.u+e ras(ravu, (rema tome i (lurali0am mi?l+en+a, a to +e neo(Codno da se na ?to +e mogu-e ?iri na.in ra0vi+u sve s(oso6nosti religio0ne misli* 1ona.no, o.ito +e da dogme nisu (ovod samo v+ers#im ratovima nego i svim drugima #o+i (osta+u nei06+e<ni #ad ne#a vlada ili ne#i narod od svog nacionali0ma ili od svo+e ideologi+e ta#oFer stvore dogmu*:

HHH

)EGU2I) A te?#o +e 0amisliti ,r#vu 6e0 .lana#a v+ere*

HHH
Dogme ra0umu ne name-u granice (re#o #o+iC se ne 6i smio odva<iti, nego A (rotivno onome #a#o se misli A dogme ga vu#u (re#o granice vidl+ivogaI nisu to 0idovi, to su (ro0ori na?eg 0atvora* Ali a#o +e dogma istina, dogmati0am +e 0a6luda, +er do# v+ers#e istine otvara+u ne#i red stvarnosti #o+i samim svo+im silama ne 6ismo mogli ni#ada s(o0nati, dogmati0am se trudi da us(ostavi sustav o tim istinama, to +est (o#u?ava iC svesti unutar granica na?eg sla6og uma* Ni?ta se ve-om snagom ne o(ire <ivotu duCa: dogmati0am +e +edini odgovoran 0a v+ers#e ratove, ia#o +e .esto v+era 0a n+iC 6ila samo i0li#a, a (oliti#a (ovod, 0a+edno s (a#lenom vol+om 0a mo-i, ?to +e #ori+en gotovo sviC 0ala od #o+iC tr(e sva l+uds#a dru?tva* "ilno +e ne(ravedno o#rivl+ivati dogme #ad su #rivci l+udiI istina +e da ima 'anati#a s(remniC da (o6i+u i vlastite 6li<n+e u ime (rve 0a(ovi+edi, ali oni to .ine samo stoga ?to 0a6oravl+a+u drugu i ne 0na+u 0a n+en (o0iv da l+u6e 6li<n+ega #ao se6e samoga, 6e0 o60ira na n+egovo (ori+e#lo i sCva-an+e religi+e* ;lanci v+ere, na #o+ima se temel+i #r?-ans#a v+era, nisu 'ilo0o's#e intuici+e, i oni ne (odnose revi0i+e niti amandmaneI uostalom, ni+e o.igledno na #o+i na.in i (omo-u #o+eg 6i se novog r+e.ni#a moglo druga.i+e re-i ovo: :Isus 1rist +e "in Bo<+i:* Ne +e0i#, nego sadr<a+ :@+erovan+a: 0aCti+eva .in v+ere, a (ote?#o-a #ad to i0govara :.ov+e# dana?n+ice: +est ista #ao u .ov+e#a od (re#+u.er: od (o.et#a #r?-anstva Bog u tri /so6e 6ila +e u0nemiru+u-a ide+a 0a mnoge umove* /ni #o+i su (rema imenu Ari+a, n+iCova u.itel+a, na0vani :ari+anci: ni+e#ali su 1ristovo 6o<anstvo i u I@* stol+e-u malo +e tre6alo (a da (ostanu a(solutni gos(odari ,r#ve* N+ima nasu(rot,

drugi su (oricali Isusovo .ov+e?tvo, +er da +e A (o n+iCovu mi?l+en+u A Isus imao samo o6li.+e smrtni#a* &rotive-i se sva#om (o#u?a+u (o+ednostavl+en+a, ,r#va +e us(+ela A i to ne 6e0 mu#e A utvrditi ide+u o 6o<ans#om sinovstvu i o 1ristovu .ov+e?tvu, us(r#os (ote?#o-i da 0amisli sli.an (ristu(I tom u(orno?-u, #o+a se mogla .initi 6esmislenom, ,r#va +e stvarno dala do#a0 o svo+em (redodreFen+u i (o#a0ala da istina ni+e (ote#la od n+e* 1r?-ans#e dogme, #o+e se sve mogu svesti na +ednu, to +est na dogmu o ut+elovl+en+u Isusa 1rista, :"ina Boga <ivoga:, nisu doista nesuglasne sa slo6odom* Istina +e su(rotnoJ Bog, samo /n, mo<e nas s(asiti od determini0ma, a .in v+ere +e na+slo6odni+i mogu-i .in +ednog l+uds#og 6i-a, +er ga na to ni?ta ne o6ve0u+e* Istine v+ere nisu (ravila #o+a +e dao ne#i vi?i autoritet, one su (oru#e nei0m+erne l+u6avi, #o+e sadr<ava+u sva#u nadu* %+udi mogu dogme (riCva-ati ili .itati na ra0ne na.ine, a sva#og sv+esnog (rimaoca .ine oso6om ra0li.itom, +edinstvenom i ne0am+en+ivom* &rvo ?to .ov+e# tre6a u.initi +est to da iC sve (riCvati #ao o6e-an+a, a (osl+edn+e 6i 6ilo da iC ra0dere* 1ona.no, sva#a dogma +e teolo?#i (ri#a0 +ednog ota+stva, a ota+stvo +e naravna Crana ra0uma: i sama 0nanost (rela0i od +ednog ota+stva # drugome, # istra<ivan+u o ra0logu (osto+an+a stvari, #o+ima se uvi+e# (ri6li<ava, a #o+e ni#ad ne doCvati* &o tom (rivla.en+u ota+stvo ni+e samo enigma, 0agonet#a #o+u tre6a ri+e?iti, nego i0vor 0a <ivot duCa*

:NI9E %I ;/@9E1 I5)I"%I/ B/B/@E 5A "@/9U "IBU4N/"2=:

:)ogu-e +e i to 0amisliti* I0lo<en ogromnim silama (rirode, .ov+e# +e na (o.et#u svo+e (ovi+esti 0amislio da sva#om 6o<anstvu (ov+eri ne?to u 0a?titu, nada+u-i se da -e ste-i n+iCovu na#lonost <rtvu+u-i <ivotin+e, a .esto i l+uds#a 6i-a* 2a vrsta nameta na doCoda# od stvoren+a, i0ru.ena mo-ima vi?iC ili ni<iC ra0ina, tre6ala +e slu<iti tome da +adne smrtni#e o.uva od #a0ne 0atvora 06og nemogu-nosti (la-an+a A a to su (rirodne nesre-e* Idoli su u0 istu ci+enu +am.ili 0a drugu, veoma va<nu 0ada-u: n+iCova masa #amena ili 6ronce svom +e svo+om te<inom (ritis#ala scenari+ vidl+iva svi+eta (otvrFu+u-i ta#o (rinci( sta6ilnosti svi+eta i dru?tva* &rema tome, straC +e i0mislio sve 6ogove, #ad +e 0a +o? (rimitivne umove (ri.a 6ila nadom+esta# 0a s(o0na+u*:

HHH
)EGU2I) A tre6a ra0li#ovati ?to su 6ogovi, a ?to +e Bog*
Bog a(solutno ne (o#a0u+e da ci+eni meso +arca ili #rv grlice: na to .esto (ods+e-a u "tarom 5av+etu svo+e (o#loni#e na #o+e su mo<da ut+ecali ?iro#o ras(rostran+eni o6i.a+i o#o n+iC*

HHH
/no ?to smo u(ravo i0lo<ili +est, +e0grovito re.eno, mi?l+en+e :iluminista: #o+i su u svo+o+ od6o+nosti (rema v+eri o.itovali i ne#o 'ino 0adovol+stvo time da v+ers#om os+e-a+u (rida+u ?to +e mogu-e ni<e (ori+e#lo* &redo.ivali su si na?e (ret#e #ao 6i-a u v+e.nom straCu, silno 0au0eta time da nera0umnim (ostu(cima umilostive ne(ri+atel+s#e sile ne6a i 0eml+e, #ao

6i-a #o+a su se u svo+o+ nutrini smirila te# (o?to su (rini+ela <rtve stvorovima nastalima u n+iCovo+ ma?ti* Ali 6ilo 6i isto ta#o o(ravdano (odr<avati i su(rotno mi?l+en+e, te A (romatra+u-i u<asno lice ne#iC idola #o+i su nastali dale#o od Br.#e i 4ima A tvrditi da su idoli i0raFeni ta#o da u l+ude uli+eva+u straC, a ne da smiru+u, da o6u0da+u nasil+e, ali ne elemenata (rirode, nego nasil+e l+udi* Bio +e, da#le, ne#i temel+ ra0umnosti u starim v+ers#im o6i.a+imaI +asno, i0 tog ra0matran+a tre6a is#l+u.iti <rtve +adniC <ivotin+a 6e0 o6rane, #ao i one u<asne l+uds#e <rtve #o+e +e na? vi+e# A i ne sCva-a+u-i to A (onovio u #oncentracionim logorima totalitari0ma*

:5A>2/ I)A 2/%I1/ 4E%IBI9A=:

:&ascal #a<e da mu?#arci (otro?e vi?e vremena 0a i06or #ravate nego <ene, a 0a i06or <ene vi?e nego 0a v+eru: l+udi usva+a+u v+eru oso6a u0 #o+e <ive, a ovima +e v+era (renesena (rema dru?tvenom (ori+e#lu i #ulturnim tradici+ama n+iCove 0eml+e* I 6ol+e +e ta#o: na 0eml+i su religi+e toli#o 6ro+ne, da #ad 6i .ov+e# (ri+e i06ora tre6ao sve (rou.iti, ne 6i mu 0a to 6io dovol+an ci+eli <ivot* &a i a#o se ograni.imo na tri religi+e #o+e se temel+e na Bi6li+i, <idovs#a i #r?-ans#a v+era, te islam A one ima+u ta#o dugu (ovi+est, ta#o ra0li.itu vi0i+u stvarnosti i toli#o 6ogate duCovnosti, da se nit#o ne 6i usudio tvrditi da iC dovol+no (o0na+e, da 6i i0meFu n+iC 6irao s (ot(unim (o0navan+em stvari* 2oli#im religi+ama odgovara+u isto toli#e istine: (rema tome, nemogu-e +e i0vr?iti ne#i i06or*:

HHH

)EGU2I) A a#o +e Bog +edan, onda 6o<ans#a istina

mo<e 6iti samo +edna*

HHH
Bo<+a se istina ne odra<ava na isti na.in u svim duCovima, u(ravo ona#o #a#o se n+egov stvarala.#i geni+ o.itu+e na ra0ne na.ine u 6es#ra+no+ ra0li.itosti vrsta* Us(r#os tome, 6o<ans#a istina osta+e uvi+e# istov+etna i +edna* U stvarnosti, religi+e i nisu toli#o mnogo6ro+ne #a#o se smatra* U#lonite #ulturne u#rase u #o+e su od+enute, oslo6odite iC od vi?e ili man+e o6raFeniC o6li#a (ra0nov+er+a, (o #o+ima se (rividno ra0li#u+u, onda -e u 6iti ostati samo dvi+e: monotei0am i (antei0amI na+(ri+e imamo religi+u #o+a (ri0na+e (osto+an+e +ednog oso6nog BogaI 0atim imamo religi+e #o+e otvoreno ili (ri#riveno ni+e.u toga Boga, ili ga ignorira+u, a te A (o?to su istra<ile vi+uge i ara6es#e ra0niC mi?l+en+a, #at#ad i o?troumniC A sve sm+era+u (rema +edinom i istom (antei0mu, u #o+em se st+e.u lo#alna (oganstva, ne#i o6lici samou6ila.#iC duCovnosti, #oli#o god 6ile geni+alne, #ao i 'ilo0o'i+e, o0na.ene #ao moderne, a #o+e (rirodi (rida+u 6o<ans#a svo+stvaI ne#i navodno 0nanstveni atei0am (rida+e iC A a da toga ni+e sv+estan A .a# (rvotno+ materi+i 0a #o+u nit#o ne 0na od .ega +e na.in+ena* )ogu-e +e Boga ni+e#ati A ali +e nemogu-e n+ega se ri+e?iti* @rlo +e te?#o i06+e-i monotei0am, a da .ov+e# ne u(adne u (antei0am, u n+egovu :"veveli.inu:, u n+egovu temel+nu Energi+u ili u ono :6ilo ?to: gd+e misao na sve na.ine nasto+i rasto.iti ide+u o Bogu, da +e unese u ti+e# stvari* /stanimo #od o6li#a monotei0ma #o+i nas se na+i0ravni+e ti.e, #od 6i6li+s#og monotei0ma, +er on +e (ri nastan#u ne

+edne nego tri+u religi+a, <idovstva, #r?-anstva i islama* Ali a#o su ove tri grane monotei0ma i udal+ene, da ta#o #a<emo, na ra0ini tla A i0 (ovi+esniC, #ulturniC, #limats#iC i (siColo?#iC ra0loga, ?to iC .ini +edne drugima s#oro tuFima A i(a# n+iCov govor (osta+e sve sli.ni+i, do# se ne u+edine u Cval+en+u Boga, a to tim vi?e ?to se vi?e oslo6aFa+u da ne 6udu o6u0ete svagda?n+icom, (a se u0di<u u s(eci'i.nom redu svo+e duA Covnosti* Na vrCuncima <idovs#e v+ere, #r?-anstva i islama, mistici govore istim +e0i#om* 1ad ne dostignu te vrCunce, ili #ada s n+iC siFu da la#?e (odlegnu na(asti mo-i, osva+a.#og duCa i drugiC varl+iviC o6li#a, l+udi se i0meFu se6e 6ore, da+u-i do+am da su u slu<6i religi+e #o+e su meFuso6no ne(odno?l+ive, 6e0 i.ega 0a+edni.#oga* )ir vlada samo na vrCuncima*

:21/ 9E 14I"2=:
:/(-enito +e mi?l+en+e, a#o ne i +ednodu?no, da +e Isus 1rist na+ve-i .ov+e# ?to +e i#ad (osto+ao, veli# 06og snage n+egove misli, ?to se <esto#o su(rotstavl+a mi?l+en+u n+egova vremena, #ao uostalom i na?ega, ali +e on i0nad svega veli# (o svom srcu, ?to na oso6it na.in (o#a0u+e nei0m+erna veli#odu?nost, #o+om on, 6e0 ra0loga osuFen na mu#u, o(ra?ta onima #o+i ga ra0a(in+u* ;a# i meFu ateistima, mnogi (rema n+emu o.itu+u ne#u na#lonost, ?to, o.ito, ne dola0i od toga ?to 6i mu se #lan+ali, nego od toga ?to u n+emu gleda+u <rtvu sve-eni#a* Na6ro+enim ra0lo0ima ?tovan+a :@+erovan+e: (rviC #r?-ana A u sva#om slu.a+u oniC i0 III* i I@* stol+e-a A doda+e ni0 ota+stava (rema #o+ima +e Isus 6io :9edinoroFeni "in Bo<+i:, :#o+i +e siA ?ao s ne6esa radi nas l+udi i radi na?ega s(asen+a:* /va+ te#st #o+i +e na ne#i na.in :"tatut: #r?-ans#e v+ere, #a<e +o? da se

1rist :ut+elovio od D+evice )ari+e:, :da +e (ostao .ov+e#om, da +e tr(io (od &onci+em &ilatom: Da to +e 6io u(ravitel+ 9ude+e 0a cara 2i6eri+aE, i (o?to +e :tre-i dan us#rsnuo:, :u0a?ao +e na ne6o: i :s+eo o desnu /ca:, oda#le -e se vratiti da sudi :<ive i mrtve:* 2o sve tvrdi :@+erovan+e: #o+e se i dal+e (+eva u cr#vama, ne#a#o sli.no #a#o se (+eva :)arsel+e0a: 0a slu<6eA niC sve.anosti, a da nit#o ne os+e-a ni na+man+e vol+e da se 0aista 6ori sa :divl+im vo+nicima #o+i ri.u (o na?im (ol+ima:* 2re6a re-i da s+edin+en+e 6o<ans#e i l+uds#e naravi u 6i-u, li?enom (re(o0na+niC 0na#ova (o #o+ima 6i se one mogle ra0li#ovati +edna od druge, 0a ra0um (redstavl+a +edan od oniC (ro6lema 0a #o+e #ao +edini i0la0 (osto+i samo v+era #o+a +e .in Cra6rosti, u0 ne?to racionalnosti, ili misti.ni 0anos* Ali se .ini da od ne#og vremena domi?l+ati+i teolo0i stvara+u o Isusu 1ristu (riCvatl+ivi+u ide+u* 2o se s ola#?an+em mo<e ustanoviti na#on .itan+a sli+ede-eg odlom#a i0 ne#e vrste enci#lo(edi+e o #atoli.#o+ v+eri: :Danas teolo0i (riCva-a+u i (ri0na+u, u sv+etlu EvanFel+a, da +e Isus 0aista 6io .ov+e#, #o+i ni+e 0nao sve o svemu, i da +e .a# n+egovo s(o0nan+e Boga (ri(adalo redu v+ere* Ni+e vidio Boga* Ali +e v+erovao* /ni ta#oFer is(ovi+eda+u da +e Isus imao ne#u ne+asnu, ali du6o#u svi+est o svo+o+ s(eci'i.no+ (ove0anosti s /cem* 2a svi+est, ne?to sli.no (o(ut os+e-a+a (ri(adnosti, mora da ga +e (ratila ti+e#om .itava n+egova <ivota, da 6i 0natno o+a.ala i (osta+ala sve o.iti+a #ad +e anali0irao svo+ <ivot i n+egovo odvi+an+e (rema ve6lis#o+ smrti, u sv+etlu &isma i 2radici+e* D***E 2a#o danas

teolo0i (ri0na+u da +e Isus (ro<ivio +edno (osve originalno l+uds#o is#ustvo, (ra-eno tra+nim, ali ne nu<no i +asnim os+e-a+em o svom +edinstvu s Bogom*: 2o +e glas ra0umne teologi+e #o+a se #ona.no oslo6odila (ret+eranosti :@+erovan+a: da nam (ru<i smiru+u-u i 6ur<u+s#u (redod<6u o +ednom Isusu #o+i +e is(ru<en na divanu (siCoanaliti.ara, i sam nesiguran o vlastitom identitetu, i #o+i stoga, i0 vi?e ra0loga nama (osta+e ne(re(o0natl+iv, te 6i, naime, 6io Isus #o+i te# :malo (omalo:, 6e0 neugodnog (ret+erivan+a, sti.e svi+est o ne#o+ :(ri(adnosti: sve do# malim #oracima #ona.no ne ste#ne ne#i ne+asni os+e-a+ +edinstva s Bogom, ?to se A u0 ne?to sre-e A mo<e sva#om dogoditi* Be0 dvo+6e, ta#av Isus, oslo6oFen sva#e meta'i0i.#e nadgradn+e, mo<e #ao do6ar su(utni# (rola0iti (utovima nesigurnosti 0a+edno s agnosticima #o+i ima+u i na+vi?e ne(ov+eren+a* @+erovati +e i(a# na+la#?e #ad se nema ?to v+erovati: to +e, eto, na+ve-e i na+s(asonosni+e ot#ri-e modernog a(ostolata*:

HHH
)EGU2I) A na Isusovo (itan+e: :>to vi #a<ete, t#o sam
+a=: A a(ostol &etar +e odgovorio: :2i si 1rist, "in Boga <ivoga:*

HHH
Na#on mog o6ra-en+a, #ad +e 0a mene +edina 1ristova (risutnost 6ila ona ota+stvena (risutnost u &resvetom "a#ramentu, re#li su mi da samo (o #r?ten+u mogu (ostati #r?-anin i da +e mo<da #orisno da .itam EvanFel+e, #o+e sam (o0navao samo (re#o anti#leri#alniC (isaca* Do# +e o(sto+nost

Boga /ca 6ila 0a mene sv+etla i draga o.evidnost, nisam to isto mogao re-i o 1ristovu 6o<anstvu, +er o 1ristu nisam ni?ta 0nao* Ne s+e-am se sasvim +asno onog svog (rvog .itan+a, ali mislim da mogu #a0ati da +e ona+ mo+ sna<an do<ivl+a+, ?to me i06avio od mog tereta u #a(eli u ulici Ulm, mene u letu (onio (re#o evanFeos#iC #ra+oli#a, s rado?-u (o #o+o+ +e mo+a radost sve vi?e rasla* 1asni+e, #ad sam 0a svo+e do6ro uveden u 0a+edni.#u sud6inu sviC v+erni#a, (o+avile su se te?#o-e, #o+e sam morao (ri(isati samo svo+o+ osredn+osti, ?to sam 6r0o uvidio* "Cvatio sam, naime, da +e EvanFel+e #n+iga #o+a ne do(u?ta da +e .ov+e# .ita sa ?#rto?-u srca: v+era #o+u ono nadaCn+u+e, stra?nom to.no?-u m+eri na?u veli#odu?nost* Dvo+a su vrata 0a (ristu( EvanFel+u: (ovi+est Dto +est #riti#aE i v+era* 2#o i0a6ere vrata (ovi+esne #riti#e, i0i-i -e 0atim s mrtvim ti+elom na ru#ama, (o?to +e susreo (rigovore (ri sva#om ret#u i sumn+u na sva#om #ora#u* EvanFel+e +e (isano 0a +ednostavne l+ude, mnogo vremena na#on ?to su se o(isane .in+enice dogodile, (rot#ano mitologi+om i svim mogu-im .udesnim 06ivan+ima, od #o+iC se 0gra<a (omodni na0oviAstru.n+a# #o+i se ravna samo (o ra0umu* N+emu -e se te#st na+(ri+e .initi nev+erodosto+an, 0atim (ri+e(oranI i0 n+ega -e i0vu-i samo +edan te<a# i dosta nov moral, ia#o se ne#i n+egovi elementi nala0e ve- #od Esena, u )e0o(otami+i, #od 1ine0a, Egi(-ana i Br#aI (ro-i -e Balile+om, "amari+om, 9ude+om, sli+ede-i +ednog 0anesen+a#a, sigurno geni+alnog, ali i 06un+ena i 0a6rinuta, #o+i s(o0na+e Boga +edino (o v+eri, #o+i se u0alud is(itu+e o samome se6i i #o+i A 6udu-i da ni+e mogao (romi+eniti svi+et A na #oncu (red sinedri+em i &onci+em &ilatom i0a6ire mu.an i0la0 da 06og i0a0ova 6ude u6i+en* 2a+ (ristu( EvanFel+u ne do#ra+.u+e na?e 06un+enosti, #a#o smo ve#a0ali, nego do#ra+.u+e #r?-anstvo* 1rist, roFen unutar (ovi+esti, umire unutar (ovi+esti i nema se vi?e ?to re-i, sve

ostalo +e (ra0no umovan+e, dvosmislena (ri6li<nost i u0aludno istra<ivan+e +er ni?ta .ov+e# ne mo<e na-i, a#o #ona.no tra<i +edino se6e samoga* 2#o, na(rotiv, ula0i na vrata v+ere, 0nade ili sluti, da Bo<+a veli.ina nema granica: to +e +edina 6itna s(o0na+a #ad se .ov+e# (ri(remi da #ro0 #o+u stranicu <ivi u (risnosti s 1ristom* Is#usit -e udivl+en+e (red 6es#ra+no veli#im #o+i +e ne#o vri+eme (re6ivao s nama u 6es#ra+no malenom, da s nama (odi+eli #ruC i ne0natnost* Um+esto A #a<em u(ravo um+esto A .ov+e#a #o+i se mu.i da (ronaFe eventualni 6o<ans#i identitet, ne+asan i #ona.no nev+ero+atan A ona+ t#o ula0i u EvanFel+e na (rava vrata, vid+et -e u 1ristu v+e.no 6i-e #o+e malo (omalo sti.e s(o0na+e o l+uds#o+ eg0istenci+i, na temel+u is#ustva, sve do agoni+e na #ri<u, sve do 6olnog (ovi#a: :Bo<e mo+, Bo<e mo+, 0a?to si me ostavio=: A ?to o0na.u+e, a#o se ta#o smi+em i0ra0iti, dragoc+eni .as u #o+em se ut+elovl+en+e, na#on ?to +e (oga?ena (osl+edn+a is#ra nadnaravnog sv+etla, dovr?ava u siroma?tvu (oni?ten+a* I t#o uvidi nei0m+ernost tog dara, os+etit -e #a#o u n+em raste +edan ne(o0nat os+e-a+, .ista l+u6av (rema l+u6avi: to +e u(ravo de'inici+a DuCa "vetoga, #o+i se mo<e roditi u nama +edino i0 1ristova 6o<anstva #o+e +e ta#o (oni0no s#riveno u n+egovu .ov+e?tvu*

:>2/ 9E I"2INA=:
:&red &onci+em &ilatom, i0v+e?-u+e EvanFel+e, 1rist +e i0re#ao ove ri+e.i: :Do?ao sam da (osv+edo.im 0a istinu:I onda +e &ilat, (ri+e nego +e i0i?ao i0 sudnice, #ao da (ita samoga se6e, (romrml+ao: :>to +e istina=: 2o +e (osl+edn+e veli#o (itan+e (oganstva, (itan+e #o+e ono mo<e (unim (ravom

'ormulirati na#on ?to +e stol+e-ima s udivl+en+em, ali s u0aludnom u(orno?-u, is(itivalo ne6esa* Br.#i 'ilo0o'i, 0a+edno s ne#im drugima, re#li su sve, ali nisu svi re#li isto, a 6udu-i da su n+iCove teori+e logi.#i 6es(ri+e#orne, sve se mogu smatrati istinitima A ?to 0na.i da ne (osto+i +edna istina, nego mnoge, da(a.e da (osto+i onoli#o istina #oli#o ima umova #o+i 0na+u na is(ravan na.in ra0mi?l+ati*:

HHH
)EGU2I) A 1rist nam #a<e: :9a sam istina:*

HHH
5a nas istina ni+e ide+a, ni+e misteri+, ni+e 'ilo0o'i+a, nego +edna oso6aI ta oso6a, o.ito, mo<e 6iti samo oso6a Isusa 1rista* 9er a#o +e istina da su Brci l+uds#u misao istra<ivali u svim sm+erovima, a#o +e istina da se mo<e (rona-i )onada u Demo#ritu, Darwina u 3era#litu, te a#o se do6ro tra<i, .a# 3egela u &latonu, isto +e ta#o istina da +e sve do sada 1rist 6io +edini #o+i nam +e od (o.et#a (ovi+esti re#ao ne?to o 6o<ans#o+ misli* &rema tome, 0a nas istina ni+e drugo nego isi+avan+e n+egove oso6e u na? <ivot, u svi+et i u misao*

:&/ ;E)U "E )/8E &4E&/5NA2I DA 9E NE>2/ I"2INI2/=:

:Nema na.ina da to sa0namo* U starini istinu su o0na.avali #ao :(rilagoFavan+e A to +est #ao (rim+erenost ili a#o Co-ete

#ao (odudaran+e stvarnoga i inteligenci+e:* Ali ve- +e davno Emanuel 1ant (o#a0ao da ne mo<emo dire#tno s(o0nati :stvar u se6i:, nego samo ?to nama ona (redstavl+a ta#o da se slagan+e stvarnoga i inteligenci+e svodi +ednostavno na slagan+e inteligenci+e sa samom so6om* Ultramoderna +e 'i0i#a (ot(uno (otvrdila di+agno0u Emanuela 1anta #ad +e (o#a0ala da +e realno u v+e.nome 6i+egu, da uvi+e# (osto+e .estice (ovrC .estica, do# na #ra+u ne (reostane ni?ta drugo doli ta+anstveno stru+an+e energi+e* Ne mo<e se, da#le, govoriti o :(rilagoFavan+u realnoga inteligenci+i:, #ad realnost ni+e doCvatl+iva* &rema tome, na va?e (itan+e nema odgovora*:

HHH
)EGU2I) A 2oma A#vins#i #a<e nam: :%i+e(o +e s+a+
istinitoga*:

HHH
Da +e ne#a stvar istinita, to se +ednostavno (re(o0na+e (o tome ?to +e li+e(a* U0mimo #ao (rim+er ne#o d+elo moderne um+etnosti, lu# ne#og mosta ili #rivul+u ne#e 6rane: n+iCova eleganci+a +e materi+alni i vidl+ivi i0ra0 to.nog ra.unan+a* %i+e(o i istinito uvi+e# su (ridru<eni, a 0a+edno .ine ono ?to na0ivamo stilom, ?to ve- od ne#og vremena nala0i svo+e uto.i?te u matematici ili 'i0ici* Einsteinova +ednad<6a, D:Energi+a +e +edna#a (rodu#tu mase i #vadrata 6r0ine sv+etlosti:E, (rov+eA rena, na<alost, u 3iro?imi i Nagasa#i+u, da#le istinita, u svo+o+ +ednostavnosti toli#o +e li+e(a da 6ismo +e 6e0 veli#og i0nenaFen+a mogli .itati i u 1n+i0i &ostan#a* I ta#o, stil +e (ove0an s istinitim, a talenat s umi+e-em, a#o ni+e (ove0an s la<i* &ascal ima stila +er mu n+egov 0nanstveni

duC do(u?ta da se ?to vi?e (ri6li<i istini* )oderna 'ilo0o'i+a ni+e istinita +er ni+e li+e(a*** i o6ratno* 1ad (ro.itate ne#u re.enicu 9eanA&aul "artra, #ao na (rim+er sli+ede-u: :Ni?ta +est (ra0nina 6it#a, (ad onoga uAse6i (rema se6i (o .emu se stvara :onoA 0aAse6e:, tada +e is#l+u.eno da -ete na-i i na+man+u .esticu istine u to+ ne(ro6avl+ivo+ m+e?avini ri+e.i* &rigovore i0vedene i0 1anta i ultramoderne 'i0i#e tre6a od6aciti* 1ant +e sna<an mislilac, ali on se slu<i inteligenci+om (rotiv n+e same i ne (o0na+e n+enu 6itnu s(oso6nost da se (ot(uno (ovla.i (red onim ?to +est* Ultramoderna 'i0i#a ne ni+e.e realno, i ona se ni#a#o ne odri.e da ga s(o0na* ;esto se .u+e u o6i.nim ra0govorima ona+ i0ra0 o(-enitog nev+erovan+a: :/vo +e (revi?e li+e(o da 6i 6ilo istinito*: 2o +e grdna (ogre?#a* A#o Bog (osto+i, a on (osto+i, ni?ta, na(rotiv ni+e dosta li+e(o da 6ude (ot(uno istinito*

:)/8E %I "E 4ELI DA 9E NE>2/ %I9E&/=:

:1a#o 6i to 6ilo mogu-e= Aristotel +e mudro govorio da +e li+e(o :ono ?to se o#u sviFa:* 4adi se, da#le, +ednostavno o odnosu suglasnosti i0meFu 6ilo #o+eg (redmeta i onoga t#o ga gleda, a i ta+ ga (onovno ne-e vid+eti na isti na.in, ili a#o vi?e volite, :istim o#om:, ve- (rema tome da li +e doti.ni Euro(l+anin, Es#im ili &a(uanac, (rema tome +e li nao6ra<en ili neu#, da li +e u.io Codati (o (er0i+s#om sagu ili (o na6ito+ 0eml+i ne#e #oli6eI ovisi i o tome da li +e dovol+no studirao #a#o 6i mogao us(oreFivati d+ela #o+a se (red n+im (o+avl+u+uI te

us(ored6e su temel+ sva#e (rosud6e, a na #ra+u -e i(a# ostati su6+e#tivna* "tanovni# +ugo0a(adne A'ri#e (ast -e u 0anos (red :3otentots#om @enerom: #o+a se nama .ini ne0gra(nom, do# -e se s u<asom (ovu-i (red :Dianom u lovu:I 1ine0 -e &artenonu (rigovoriti ?to nema uglove #ao (agoda, do# -e musliman re-i da su na?i 0vonici suvi?e gru6i minareti, ne(ri#ladni da na0na.e ne#i 0na# na ne6u* 2o su o.igledno .in+enice #o+e uo(-e vi?e ne tre6a do#a0ivati*:

HHH
)EGU2I) A ove :o.igledne .in+enice: +esu ru?en+e
morala, inteligenci+e i srca, +er ono ?to +e re.eno o li+e(ome, moglo 6i se (rotegnuti i na istinito i na do6ro, ?to 6i se stoga svelo na (itan+e o mi?l+en+u ili a(etitu: ta#va tvrdn+a mo<e samo i0a0vati (re#id sva#og s(ora0umi+evan+a i0meFu umova i sva#og 0a+edni?tva meFu srcima*

HHH
Navedeni (rim+eri su (ogre?ni* )i smo imenom :@enera: u#rasili ona+ ne0gra(ni <ens#i li# #o+i +e i0lo<en udivl+en+u (u6li#e u +ednom na?em mu0e+u* 3otentoti nisu ni#ad o.itovali ne#u 0ami?l+enu (ove0anost sa gr.#im 6o<icama* &artenon se isti.e u um+etnosti i ne dive mu se samo Brci* &o ni.em se ne mo<e 0a#l+u.iti da ga +edan 1ine0 ne 6i mogao ci+eniti (o(ut ne#og (otom#a @i#inga ili Bala, #o+i +e s(oso6an ot#riti l+e(otu u +edno+ (agodi, .i+i u0dignuti uglovi (ods+e-a+u na .eone #osti ne#e svete <ivotin+e, ili s+e-a+u na #a<i(rst is(ru<en (rema ne6u da ne#oga (o0ove ne#a (os+eti graFevinu* " druge strane, l+e(ota &artenona ne (ot+e.e samo od (ro(orci+a: to +e :#rlet#a 6o<ans#og:, to +e na+l+e(?a te<n+a (ogans#e inteliA

genci+e da u granice l+uds#og ra0uma 0atvori (ri+ete-u (ret+eranost 6ogova* 2a+ +e (rinci( s#riveno (risutan u n+egovo+ arCite#turi, to +e (rvotni, nemateri+alan u0ro# onog udivl+en+a s #o+im ga svat#o instin#tivno susre-e* 9asno +e da -e materi+alist i dal+e smatrati da su sve to6o<n+e l+e(ote Crama, (agode, l+il+ana ili ru<e samo us(+e?ni susreti s na?om o.nom +a6u.icom, #o+a +e (o naravi s(oso6na 0a us#laFivan+e i o6raFivan+e geometri+s#e Carmoni+e, #o+a +e u stvarnosti (risutna samo #ao mogu-nost* /va i0vanredna s(oso6nost, dana n+egovu (ogledu, tre6ala 6i i0a0vati .uFen+e materi+alista, ali on se na to ne o6a0ire od straCa da 6i se ne#ome tre6ao 0aCvaliti 0a ta+ dar* 5aCvalit -e se +edino samome se6i, re-i -e sa &aul @alerOem da +e &artenon :(ri+e svega gomila #amen+a:, ili da +e l+il+an (ri+e svega 6il+#a #o+o+ -e n+egovo o#o (ridati crte eleganci+e, #o+e -e n+egov sus+ed radi+e vid+eti u tuli(anu ili (iri#i* Ne-e u0eti u o60ir da +e ta#av na.in ra0mi?l+an+a ve- meFu nama (rou0ro.io stra?na (uA sto?en+a* A#o doista stvari (o se6i nisu ni li+e(e ni ru<ne, niti do6re niti 0le, a#o o tome samo mi odlu.u+emo, a da ne mo<emo odlu.iti um+esto ne#oga drugoga, u#rat#o, a#o o tome ima toli#o mi?l+en+a #oli#o ima sudaca, onda su (ameti li?ene sva#e 0a+edni.#e (ola0ne to.#e, a #a#o i(a# tre6amo <iv+eti u dru?tvu, onda -e (oliti.#a mo- odlu.ivati 0a sve, vi?e ili man+e gru6o* &o.in+e se time da se ne saslu?a govor ru<e, a na #ra+u .ov+e# silom tre6a slu?ati govor 6atine* 1r?-anin se ne da 0aro6iti ovom logi#om* "+e-a se da +e 1rist, od #o+eg nam dola0i sva#a istina, re#ao svo+im u.enicima: :Budite savr?eni #ao ?to +e savr?en va? ne6es#i /tac:* Da#le, 0a n+ega (osto+i na+vi?e savr?enstvo #o+e nu<no o6uCva-a li+e(o, do6ro, istinito, 6e0 #o+iC 6i ovo savr?enstvo 6ilo nesavr?eno* I0 toga sli+edi da sve stvorene stvari ?to

(roi0la0e i0 tog a(solutnog savr?enstva, sadr<ava+u u odreFenom stu(n+u .esticu ili odra0 n+egov, a to nam do(u?ta da ustvrdimo (unom sigurno?-u da su li+e(e, #ad se na? ja dovol+no (ovu.e te o(a0imo ?to te stvari #a<u o Bogu A +er, #ona.no, one govore samo o n+emu* 2re6a da Bog (osto+i #a#o 6ismo mogli re-i da +e ru<a li+e(a, .a# i #ad 0a#lo(imo o.i* 9er l+e(ota stvari 0aista ovisi o s+e-an+u ?to ga one .uva+u o n+emu, a ru<ne su u ono+ m+eri #oli#o su na n+ega 0a6oravile* A ovo +e +edna#o istinito u redu morala*

:)/8E %I ;/@9E1 BI2I /B9E12I@AN=:

:2o se (itan+e (ovremeno (ostavl+a #andidatima 0a is(it 0relosti, a oni su o6i.no dosta mudri (a odgovara+u, da ia#o +e o6+e#tivnost (o<el+na, ona +e, na<alost, nemogu-a* Uron+eni smo u svi+et .i+a nam duCovna narav i0mi.e, (odlo<ni smo ut+eca+u os+etila, od #o+iC #at#ad (rimamo dvo0na.ne in'ormaci+e, #a#o +e to ve- Descartes (rimi+etio navode-i (rim+er o ?ta(u, #o+i uron+en u vodu i0gleda #ao (reloml+en, ili (rim+er o us(orednim #u-ama #o+e se na #ra+u ne#e ulice (ri.in+a+u #ao da su se sastale* )i smo 0aro6l+enici stru#ture svog mo0ga i #ategori+a svo+e inteligenci+e* Nas +e 'ormirao ili de'ormirao am6i+ent, odgo+ i na+ra0li.iti+i ut+eca+i #o+i ve-inom d+elu+u A a da i ne 0namo A na na?e (rosud6e, a # tome (ridola0i +o? na?a s#lonost da stvari osli#avamo 6o+ama #o+e nam na+vi?e odgovara+u i da u n+ima vidimo samo ono ?to volimo vid+eti A sve to do#a0u+e da +e o6+e#tivnost nedosti<an

ideal, ili (ro0ai.ni+e re.eno, +edna ilu0i+a vi?e* U#rat#o, nama +e +edna#o nemogu-e imati o6+e#tivnu vi0i+u svi+eta, u(ravo #ao ?to +e ri6i nemogu-e i0i-i i0 vode #a#o 6i ste#la o(-i (ogled na ocean*:

HH H
)EGU2I) A (osto+e i lete-e ri6e* /06il+ni+e re.eno,
(ri0nan+e da nismo o6+e#tivni ve- +e 0na.a+an do#a0 o6+e#tivnosti*

HHH
/t#ad smo 0a6oravili ili 0ani+e#ali svo+ (ostana#, mi .inimo mnoge (ogre?#e s o60irom na inteligenci+u, #o+u #at#ad sumn+i.imo da de'ormira ono ?to gleda, ili o(et da nas (oti.e da v+eru+emo #a#o (o0na+e stvari, (a #a<u da #ona.no ona (o0na+e +edino samu se6e, a +o? doda+u da n+eno ime slu<i da se o0na.i geni+ +ednog &ascala #ao i lu#avstvo malog (oliti#anta, o?troumnost istra<iva.a u la6oratori+u #ao i duCoviti i drs#i odgovor lo?e odgo+ene d+evo+.ice* Ali inteligenci+a, #ao i sve ostalo, (roi0la0i i0 l+u6avi i o n+o+ se mo<e re-i ono isto ?to +e sveti &avao re#ao o #r?-ans#o+ l+u6avi, #aritasu, to +est da +e str(l+iva, o60irna, da se ne Cvasta, da +e svima sve, da +e n+ena slava (o m+eri n+ene s#romnosti* 4oFena u nama i0 <el+e 0a 4i+e.i, stvorena +e da vodi ra0govor sa sv+etlom, i sva#i (ut #ad is(itu+e ne6o i 0eml+u, ta+ne <ivota, (rostora i vremena, ona (o#u?ava (onovno us(ostaviti ta+ ra0govor* 1ao sva#o+ 0nanosti (rinci( +o+ +e da 6ude o6+e#tivna, a (ravilo da se odre#ne se6eI 6e0

i#a#va .uFen+a mo<e se re-i da ona (ot(uno (osto+i #ad vi?e ne (osto+i, da +e ona .isto ogledalo drugoga, +er +e ta#va n+e0ina l+u6av* &o0nate su +o+ sve na6ro+ene (re(re#e #o+e mogu ometati d+elovan+e n+ene slo6ode, ali n+ena i0vanredna s(oso6nost da se nenadano (o+avl+u+e, do(u?ta +o+ da iC (re(o0na i #ona.no (revlada* /na 0nade #a#o su sla6a os+etila o #o+ima ovisi, +er ona mogu sa6rati vrlo malo elemenata u nei0m+ernom moru energi+e ?to nas o#ru<u+e, ali 0nade i to da su ti elementi vi?e nego dovol+ni da +o+ na0na.e (ut #o+i vodi # nestvorenom sv+etlu, (rinci(u i cil+u n+ena istra<ivan+a, #o+e -e se smiriti samo u Bogu, ne drugd+e* /na +edna#o 0nade da +e ut+eA lovl+ena, ve0ana u0 (ra?inu od #o+e smo sa0dani, (odlo<na (atn+i 0a+edno s ti+elom o #o+em ovisi, i da mora (ro-i #ro0 tamu #ad ono susre-e svo+ #ri<* 2o +e, da#le, ra0log vi?e da same se6e ne 0amra.u+emo time ?to 6ismo +e s(re.avali da se u(uti onamo gd+e +e o.e#ivana, +er 6ismo +e ta#o 0atvorili u tamnu -eli+u su6+e#tivi0ma i ta#o +o+ istim udarcem odu0eli neo6i.nu nadu u v+e.nost, a n+u nosi u se6i ovo (rola0no 6i-e ?to smo mi* Da#a#o, o6+e#tivnost +e te?#a, #ao ?to +e te?#a #ontem(laci+a, i odrican+e i (oni0nost* Ali a#o vam net#o re#ne da +e nemogu-a, 6udite sigurni da ta+ ni#ad ne-e 6iti s(oso6an 0a drugo nego da (lete mre<e ve0a meFu (redmetima 0a #o+e ne-e imati l+u6avi, #ao ?to (au# na(in+e svo+e niti u uglu #rovi?ta, (a ga ostavite #od n+egoviC muCa*

:)/BU %I "E 5NAN/"2 I @9E4A

U"1%ADI2I=:
:;ini se da (ovi+est (o#a0u+e da se ne mogu (odnositi* &o0nata +e 0namenita duCovita i0re#a u.enog mar#i0a de %a(lace, teoreti.ara integralnog determini0ma: :Bog= 2o +e Ci(ote0a #o+a meni ne tre6a:* 2o va<i 0a sve 0nanosti #o+e na(redu+u sa sigurnim i (ri0natim (odacima, (rov+erenim isA #ustvom, #od .ega +e is#l+u.en 6ilo #a#av i0van+s#i 0aCvat u (rirodu* )eFutim, to ne vri+edi 0a v+eru #o+a se slu<i (odacima i0 /6+ave #o+i se ne mogu (rov+eravati, ona u dogmama ustanovl+u+e ota+stva ?to 06un+u+u ra0um, i (o0iva na v+erovan+e us(r#os svemu ?to i0a0iva dvo+6e, #ao ?to +e to 0lo, (atn+a, smrt i ono ?to se mo<e o0na.iti #ao :o.evidna odsutnost Boga:* Uostalom, (ovi+est (o#a0u+e da na(reda# u s(o0navan+u neumol+ivo su0u+e o(seg religi+e, ?to +e danas sveden na nestalno (odru.+e os+e-a+a i morala* "va#i (ut #ad se ot#ri+e ne#a ta+na <ivota, religi+a gu6i +edan argument* )o<e se, da#le, smatrati da se 0nanost i v+era ne mogu us#laditi*:

HHH
)EGU2I) A od (o.et#a ovog stol+e-a mnoge su se stvari
(romi+enile* Danas ima 0nanstveni#a #o+i ne o#li+eva+u i0+asniti se da v+eru+u i n+ima se ne .ini da se v+era u i.emu (rotivi vr?en+u n+iCova (o0iva* "am +e Einstein od6i+ao (omisao da se :Bog #oc#a sa svemirom:, i n+emu dugu+emo onu 0animl+ivu i0re#u A man+e (o0natu od one 0namenite +ednad<6e, i ne ta#o rigoro0no sro.enu, ali #o+a mnogo toga ot#riva: :4eligi+a 6e0 0nanosti 6ila 6i sli+e(a, a 0nanost 6e0 religi+e 6ila 6i Croma*: 5nanost i v+era nisu, da#le, ni#a#o neus#ladive i u +ednom istom duCu one mogu vrlo do6ro su(osto+ati*

HHH
Um+esto :0nanost: A 6ol+e 6i 6ilo od sada re-i :0nanosti: +er se sva#a na svom (odru.+u ra0vi+ala, a to sve vi?e +edne od drugiC udal+u+e, #ao ?to se udal+u+u <6ice na #ota.u* /ne sve man+e i man+e mogu (ogodno #omunicirati, i .ini se da iC nit#o ne mo<e u+ediniti u +edno+ 0ao#ru<eno+ misli* /((enCeimer, +edan od :i0umitel+a: atoms#e 6om6e, +ednog +e dana ogromno 0dan+e moderniC sa0nan+a us(oredio s ne#om vrstom 0atvora sa ta#o de6elim (regradnim 0idovima da +e di+alog i0meFu -eli+a (ostao nemogu-* I(a# (osto+i 0a+edni.#a to.#a i0meFu sviC 0nanosti: sve one tra<e istinu u0di<u-i se od u0ro#a do u0ro#a, (od #ontrolom matemati#e, sve do (ostan#a (o+ava #o+e istra<u+u* &rva n+iCova #re(ost +est (oni0nost, 6e0 #o+e one ni#ad ne 6i ni?ta ot#rile* 4eligi+a se man+e 0anima 0a (ostana# 6i-a nego li 0a n+iCovo odreFen+e, svrCu, man+e +o+ +e do toga da 0nade #a#o +e .ov+e# ustro+en nego li do toga #o+i +e n+egov (o0iv* Na#on ?to se 0a(itao: :2#o smo mi=: A a na to (itan+e mo<e samo Bog odgovoriti A &aul Bauguin +e nadodao: :/da#le dola0imo= 1amo idemo=: 5nanosti A ili a#o vi?e odgovara A 0nanost 6i odgovorila radi+e na (rvo (itan+e, a religi+a na drugo* Ali to su dva #rila istog s(o0nan+a, #o+e ne 6i vrlo dale#o (olet+elo #ad 6i se li?ilo +ednog #rila* Ne samo da 0nanost i religi+a (o se6i nisu neus#ladive, nego 6i se one morale ti+esno (ove0ivati u l+uds#o+ (ameti, da +e ne 6i li?ile niti +ednog od oviC dva+u osnovniC (itan+a ?to +o+ se (ostavl+a+u, ono :#a#o: (red #o+im religi+a .esto o#li+eva, i ono :0a?to: #o+e ne#i 0nanstvenici ustra+no u#lan+a+u i0 svog r+e.ni#a, (ri+e nego -e u ostat#u svog <ivota (o#u?ati na to (itan+e odgovoriti* U0gred re.eno,

?to .ov+e# vi?e na(redu+e u istra<ivan+u stvari, to mu ve-om (osta+e n+iCova ta+na* 1ad ne#a <ena (lete, to +e uvi+e# ta+anstveno 06og s#lo(a (risutnosti i odsutnosti ?to +e 0na.a+no 0a ta#vu vrstu (osla* Ali #ad .ov+e# 0nade da se u stA varnosti radi o s#u(u elementarniC .estica 0dru<eniC u atome, a ovi o(et sa.in+ava+u mole#ule, do# se i0raFu+e (letivo A onda ta+na (o(rima #o0mi.#e ra0m+ere* 1ad su stvari 0nanstveno (rotuma.ene, onda im +e na+(otre6ni+e religio0no o6+a?n+en+e*

:@9E4A I BIB BANB:

:"(e#tar gala#ti#a (o#a0u+e (oma# (rema crvenome, a to +e do#a0 da se svemir ?iri (o(ut sno(a vatrometa* 1a#o 6i gala#ti#e mogle 6iti u 6i+egu, mora da su imale (ola0nu to.#u* &ret(ostavl+a se, da#le, da +e u (o.et#u .itava masa svemira 6ila 0gusnuta u +edno+ ne(rim+etno+ to.#i, mnogo sitni+o+ od vr?#a igle, i u #o+o+ +e 6ila u<asna to(lina* U danom .asu, (red deset ili (etnaest mili+ardi godina, nastalo +e ne?to A ?to u (ravom smislu ni+e 6ila e#s(lo0i+a, nego naglo ?iren+e, u0 golemo oslo6aFan+e energi+e u (ra0an (rostor* 2a se energi+a (retvorila u materi+u 0a vri+eme ?iren+a i0 (o.etne 'i0i.#e to.#e, do# na#on .itave seri+e (reo6ra06i Dri+e. ni+e (rim+erena, ali to 6i vri+edilo i 0a sva#u druguE ni+e nastao svemir u tra+no+ e#s(an0i+i, a n+egovo+ nei0m+ernosti ne odgovara doseg na?iC teles#o(a* /vu +e teori+u, (red ?e0deseta# godina utemel+enu na o(a<an+ima 6elgi+s#og astronoma %emaitrea, a #asni+e ra0raFenu (o 'i0i.aru Bamowu, #o+i +u +e (o(ularno i 0na.a+no

na0vao :BIB BANB: ili (o.etni :@E%I1I &4A"A1: A (riCvatila ve-ina astro'i0i.ara* 1a#o ta teori+a o(isu+e (o.eta# svemira, ona se ni u .emu ne (rotivi <idovs#oA#r?-ans#o+ nauci o stvaran+u, i ,r#va 6i se mogla 6e0 (ote?#o-a na n+u osloniti, da #ona.no svo+em (ro(ovi+edan+u dadne 0nanstveni temel+*:

HHH
)EGU2I) A ia#o +e istina da o(is stvaran+a u Bi6li+i
0a(o.in+e o(isom #aosa, ne+asnim s(omin+an+em #ao ne#e :(ra+uCe .estica: Dto.ni+e :#var#ova:E ?to 6i nastu(ilo (osli+e :BIB BANBA:, isto +e ta#o istinito ono ?to nam #a<e EvanFel+e: :U (o.et#u 6i+a?e 4i+e.: A a ne ne?to drugo*

HHH
,r#va nema ni#a#vog interesa da se (ove0u+e s 6ilo #o+im 0nanstvenim sistemom* Dugo se oslan+ala na &tolome+ev sustav, #o+i +e 0eml+u (ostavio u sredi?te svi+eta, 0atim su do?li 1o(erni# i Balilei #o+i su 0eml+u lansirali meFu 0vi+e0de, (a +e ,r#va 6ila (risil+ena (utovati s n+ima na#on u0aludnog (o#u?a+a da se us(rotivi* 5nanstvene teori+e ima+u veli#u (rednost u tome ?to su (odlo<ne revi0i+ama, te +e mogu-e da -e (osli+e teori+e o BIB BANBU sli+editi ne#a druga #o+a -e um+esto o ?iren+u do#a0ivati da gala#ti#e o(isu+u veli.anstvene #rivul+e samo 0ato da dosegnu ne#u neodol+ivu i ne(o0natu (rivla.nu to.#u* 2#o to 0na= 4adovi 'i0i.ara i astro'i0i.ara veoma su 0animl+ivi, ali ni+e (otre6no n+iCove Ci(ote0e (retA varati u do#trine, ?to toli#o ne .ine oni sami, +er o(ravdano mnogo dr<e do svo+e slo6ode istra<ivan+a* Uostalom, teori+a o BIB BANBU sadr<i i mnogo tamniC strana* Na (rim+er, #ad nam #a<u da i0nenadno i silno ?iren+e

osnovne 'i0i.#e to.#e oslo6aFa golemu #oli.inu energi+e u (ra0an (rostor, o.ito +e da (ro6lem sa 'i0i.#e to.#e D:vr?a# igle: u #o+em +e 0gusnuta masa svemiraE (rela0i u sam (ra0an (rvotni (rostor, ?to ga +e +edna#o te?#o de'inirati #ao 6ilo #o+e #r?-ans#o ota+stvo* 2a teori+a, meFutim, i ni+e ta#o nova* Isti se domi?l+a+ ve(o+avio u reme#Ad+elu Edgara &oe (od naslovom :Eure#a:, i0danom 1NPN* 2eori+a Edgara &oe +e logi.an i0vod, +er s(o0na+e n+egova vremena nisu autoru do(u?tale da se oslan+a na anali0u s(e#tra gala#ti#a ili na ci#lus termonu#learA niC rea#ci+a, ali re0ultat +e u(adno sli.an: svemir se ?iri, a sav +e (roi0a?ao i0 +edne to.#e* )o<e se, eto, dogoditi da geni+, i 6e0 na?iC i0vanredniC dana?n+iC sredstava, (ostigne iste re0ultate* " o60irom na us(ored6u i0meFu 1n+ige &ostan#a i Big Banga, (ogre?#a +e 6arem u tome, ?to nam Bi6li+a govori o (o.et#u vidl+ivog svi+eta, a ne o ta+nama (ostan#a materi+e* I ne 0a6oravimo, da mi A #r?-ani, <idovi i muslimani A v+eru+emo u (osto+an+e duCa (ri+e sviC stvari, vidl+iviC i nevidl+iviC*

:>2/ A1/ 5NAN/"2 D/1A8E DA B/B NE &/"2/9I=:

:@i ovim (itan+em i0ra<avate straC #o+i +e veoma ra?iren meFu v+ernicima na#on 0na.a+nog na(ret#a (rirodniC 0nanosti, #o+e se u mnogim to.#ama su(rotstavl+a+u religi+i, a u

isto vri+eme i0ra<avate nadu #o+u (ovremeno o<ivl+ava 6or6eni atei0am* 2a+ +e straC naveo ,r#vu da osudi Balilea, ne dodu?e na loma.u, nego na :odreFeno 6oravi?te:, a ta +e #a0na dosta smi+e?na 0a tog .ov+e#a ?to +e #ru<io o#o sunca* 5a ,r#vu 0eml+a +e tre6ala 6iti sredi?te svi+eta, a tvrditi (rotivno 0na.ilo +e (o6i+ati "veto (ismo a to +e 6ilo #ao ne#a Cula* ,r#va +e tre6ala vi?e od +ednog stol+e-a da is(ravi tu (ogre?#u i sCvati da va<nost 5eml+e ni+e u tome gd+e -e u (rostoru 6iti sm+e?tena* U 1 * stol+e-u v+ernicima +e 6ilo te?#o slu?ati )arcelina BertCelota #o+i +e i0+avio da :0a u.en+a#e svemir vi?e nema ta+ni:* )o<e se ra0umno misliti da -e nas 0nanost us#oro oslo6oditi :Ci(ote0e o Bogu: ?to +e nastala u stol+e-ima ne0nan+a*:

HHH
)EGU2I) A 0nanost (rou.ava samo ono ?to se mo<e
o(a<ati i m+eriti, a Bog ni+e ni +edno ni drugo*

HHH
Da se do#a<e #a#o Bog ne (osto+i, tre6alo 6i da ono ?to vi na0ivate :0nanost: ot#ri+e is#ons#i element #o+i +e 6io 6e0 u0ro#a, #o+i +e (osto+ao sam (o se6i, a .i+a 6i (risutnost o6+asnila sve ostalo, u#ida+u-i sva#o (itan+e, a to +e u(ravo ona+ element #o+ega mi na0ivamo B/B*

:9E %I 2/ /DB/@/4 1AD 1A8E)/: B/B=:

:B/B A to +e ri+e. #o+u religi+e u(otre6l+ava+u sva#i (ut #ad nema+u o6+a?n+en+a, (o(ut oniC igra.a #o+i u(otre6l+ava+u svo+ :d<o#er: da do(une #arte u igri* 1ad se na (itan+e :5a?to (osto+imo=: odgovara ri+e.ima :+er +e Bog ta#o Ctio,: onda se (ro6lem odla<e, a ne r+e?ava, samovol+no se 0a#l+u.u+e ras(rava, ne#a#o sli.no #ao #ad d+eca u igri vi.u :dosta, dosta:, +er su im se drugovi (revi?e (ri6li<ili* U0 ovu .aro6nu ri+e. :Bog: religio0ni duC v+eru+e da ima odgovor 0a sve, a #oA na.no i(a# ne odgovara ni na ?to*:

HHH
)EGU2I) A Bog #a<e: :Ne i0usti ime Bos(odina Boga
svoga u0alud:, a to 0na.i .uvati se ne(romi?l+eniC 0a#letvi, a +edna#o ta#o i to da ri+e. :Bog: ni+e 6e0 smisla*

HHH
/d sviC (ogre?niC ide+a A na+(ogre?ni+a +e ona #ad si net#o 0ami?l+a da religio0ni duC odgovara :Bog: da i06+egne (itan+e :5a?to (osto+imo=: A +er ga +e ta+ duC uvi+e# (ostavl+ao i +er uvi+e# samo on to (itan+e (ostavl+a* 2o (itan+e o.itu+e 6uFen+e tog duCa #o+i +e u nama .isto i is#l+u.ivo nagnu-e (rema a(solutnom i v+e.nom, (o #o+em -e sve ostalo ni+e#ati do# ne naFe ili (onovno ne ot#ri+e svo+e (rirodno m+esto, samoga Boga, u #o+em se sva#o (itan+e r+e?ava u o.iglednosti, a sva#i nemir u radosti* Na? duC, +adan na? duC #o+i luta, #o+i (rola0i, do6ro 0nade da ta+na (rirode ni+e u (rirodi nego u onom 6i-u #o+e ni+e odgovor, nego +ednostavno u0ro# (itan+a #o+a si (ostavl+a*

:>2/ "E )/8E 4ELI / B/BU=:

:;ini se ni?ta, ili vrlo malo* Bi6li+a ne(restano (onavl+a da su :n+egove misli i0nad na?iC misli:, da :Boga nit#o ni#ad ni+e vidio:, a niti da 6i ga mogao vid+eti, (a a#o +e ta#o, #a#o govoriti o n+emu= Na+6ol+i religio0ni duCovi dana?n+ice re-i -e vam da +e on :nes(o0natl+iv:, da +e :&/"@E D4UBA;I9I: s ovim veli#im slovima i0 (o?tovan+a, i u+edno nemo-i i <al+en+a* N+egova se narav toli#o ra0li#u+e od na?e da +e ne mo<emo ra0um+eti* Uostalom, ve- su stari /ci 0a(a0ili da nemamo ri+e.i #o+a 6i 6ila dosto+na da ga (roci+eni te da ne 6ismo mogli re-i da +e :li+e(: ili :do6ar:, toli#o n+egova l+e(ota i do6rota nadila0e ono ?to te ri+e.i o0na.ava+u na (odru.+u na?iC (ros+e.niC misli* 9edan i0meFu n+iC oti?ao +e .a# ta#o dale#o da +e smatrao A i ,r#va ga 0a to ni+e osudila A da +e sve+edno re#li mi da +e /n li+e( ili ru<an, +er da te ri+e.i gu6e (red N+im sva#o 0na.en+e, +er da ni+e mogu-e us(oreFivan+e* U tim uv+etima sve ?to se mo<e re-i o Bogu +est 0a(ravo to da (osto+i, 6arem (o v+eri* "ve +e drugo .isto domi?l+an+e ili nestvarno umovan+e*:

HHH
)EGU2I) A sli.no #ao ?to ne#i ne0nanac mo<e re-i svo+e
ime, ta#o i ona+ #o+i +e nes(o0natl+iv mo<e se dati u(o0nati A a to mi na0ivamo /6+ava*

HHH
1ad .ov+e# smatra da +e Bog nes(o0natl+iv, onda +e to istinito a#o se (od tim (odra0umi+eva da ga ne mo<emo svesti u

granice svoga (oiman+a, +er iC /n sa sviC strana (rela0i* Na<alost, l+udi o(-enito ne sCva-a+u ta#o ri+e. :nes(o0natl+iv:* 5a ve-inu i0meFu nas ta ri+e. 0na.i da ne mo<emo o Bogu ni?ta 0nati, a +ednostavna srca, #o+a su i na+6ol+a, 0a#l+u.it -e i0 toga da +e 6es#orisno 0animati se 0a religi+u, +er ona (rva (ri0na+e da ne 0na o #ome govori* " o60irom na o(as#u cr#veniC /taca o tome #a#o o Bogu ne mo<emo re-i 6ilo ?to (rim+ereno, #ao da 6i 6ilo ne(ri#ladno, i (rema tome sve+edno, re-i 6ilo ?to o n+emu, mo<emo re-i da o to+ (rim+ed6i religio0ni 'ilo0o'i oduvi+e# rado ras(ravl+a+u, ali se +avl+a (ote?#o-a da to molitvu .ini vrlo te?A #om* 5amislite da ste u cr#vi i da #a<ete Bogu: :/ 2i, #o+i nisi ni li+e( ni ru<an, ni do6ar ni 0ao, 2i, #o+i si nes(o0natl+iv i &/"@E D4UBA;I9I, smilu+ se meni #o+ega si stvorio na svo+u sli#u, i #o+i 06og toga mora da +e 2e6i nes(o0natl+iv:* 9a v+eru+em da uistinu ri+e. :l+e(ota:, strogo u0ev?i, (rista+e samo i +edino Bogu, i da su sve l+e(ote svi+eta te# uman+eni odra0i n+egove l+e(ote* &otre6no +e vrlo malo ri+e.i da se i0ra0i l+u6av i sve one +edna#o odgovara+u, to 0na+u (+esnici i mistici* " druge strane, ni+e +asno #a#o 6i se moglo Boga stalno na0ivati :&/"@E D4UBA;I9I: i dal+e nau.avati da +e 1rist A #ome su se l+udi mogli (ri6li<iti, slu?ati ga i doticati A druga /so6a 2ro+stva* :2#o mene vidi, vidi i /ca:, re#ao +e* I #a#o 6i od nas 0aCti+evao ne#a :6e0 (restan#a molimo: a#o +e 0nao da nemamo ni#a#ve ri+e.i #o+om 6i to .inili i #a#o 6ismo mu u(utili na+l+e(?u meFu svim molitvama #o+om mu oso6ito 0aCval+u+emo +er +e ono ?to +est* D:5aCval+u+emo ti radi veli#e slave tvo+e:*E )o<e se re-i da +e nev+ero+atna i (a#osna tvrdn+a #o+om se na &ismo oslan+a misao da ne mo<emo ni?ta re-i o Bogu, #ad

ina.e 0namo da nas +e &ismo nau.ilo sve ?to o n+emu 0namo* "tvarno, mi mo<emo o Bogu re-i sve na ?to nas (oti.e na?e srce #ad +e .isto, i na? duC #ad #ona.no 0a6oravi na se6e sama, i da ne(remostiv (onor #o+i ne#i Co-e i0du(sti i0meFu n+egove i na?e oso6e, ne i0a0iva druga.i+u vrtoglavicu nego ?to +e ona #o+a nasta+e #ad nam se o6+avi +edna nev+ero+atna l+u6av*

:A 21/ 9E B/BA "2@/4I/=:

:Ne#ad su l+udi (o#u?avali :do#a0ati: Bo<+u o(sto+nost (ove0u+u-i u.in#e i u0ro#e, a 6udu-i da ta+ lanac ima i (o.eta#, na0vali su ga :(rvotni u0ro#:, #o+i su (oistov+e-ivali s Bogom* Ali ra0um se ne da 0austaviti na ta#o do6rom (utu, (a #ad mu se #a<e da ni0 u0ro#a 0aCti+eva (rvotni u0ro#, ili ?to dola0i na isto, da stvorene stvari 0aCti+eva+u stvoritel+a, onda ra0um o(ravdano (ita #o+i +e u0ro# tog u0ro#a, i #a#o se (o+avio ta+ stvoritel+* &itan+e +e A a ima vas mnogo #o+i ga (ostavl+ate A da#le, savr?eno o(ravdano* Uostalom, #a#o +e ono ner+e?ivo, na #ra+u se o tome (restalo ras(ravl+ati* 2a+ tradicionalni :do#a0: o o(sto+nosti Boga +e na(u?ten* Danas +e (o0nato da se ne mo<e do#a0ati da Bog (osto+i*:

HHH
)EGU2I) A (itan+em :2#o +e Boga stvorio=: govori se o
Bogu #ao da +e stvoren, (o(ut drugiC, ?to on (o de'inici+i ni+e*

HHH

"li+ed u0ro#a nu<no se odvi+a u vremenu, a Bog +e v+e.anI (rema tome, on ne ula0i u lanac ra0mi?l+an+a o u0rocima #o+e ra0um o(a<a u (rirodi* 4a0um #o+i nas vodi da ustvrdimo (osto+an+e :(rvog u0ro#a: A 6e0 #o+ega ili ni?ta ne 6i 0a(o.elo, ili 6i sve redom 6ilo (rvi u0ro#, ?to +e (a# (rotuslovl+e A ta+ isti ra0um ne mo<e sCvatiti ta+ :(rvi u0ro#: u(ravo 06og (rirodnog ti+e#a #o+i ga +e doveo do tog 0aCt+eva* / do#a0ima 0a o(sto+anost Bo<+u, tradicionalnim ili drugima, 6it -e ri+e.i na sli+ede-im stranicama*

:D/1A8I2E )I /&"2/9N/"2 B/89U:

:Nemogu-e +e do#a0ati da Bog (osto+i, a #ad 6i se to i moglo, 6ilo 6i na ?tetu v+ere* "tari su sti0ali do Boga (o (et (utova: :do#a0: (omo-u u0ro#a #o+i smo u(ravo na0na.ili, 0atim :do#a0: (omo-u gi6an+a, +er sve ?to se gi6a (o#retano +e od ne#oga drugoga, ili +o? da sva#om gi6an+u (retCodi ne#o drugo gi6an+e, ?to nas dovodi do 0aCt+eva da mora (osto+ati ne#i (o.etni (otica+, im(uls, ?to 6i 6ilo isto #ao :(rvi u0ro#:* Ima i :do#a0: (omo-u :mogu-eg i nu<nog:: +asno uviFamo da stvari nisu a(solutno nu<ne, +er 6i one mogle i ne 6iti, i one umiru Da #a#o i(a# (osto+e, sva#a#o tre6a da im +e u ne#om danom .asu dana ne#a nu<nost, (a +o? +ednom naila0imo na ide+u o :(rvom u0ro#u:EI :do#a0: i0 stu(n+eva savr?enstva 6i-a (ret(ostavl+a, naime, vrCovno savr?enstvo s o60irom na #o+e se mo<e re-i da su 6i-a vi?e ili man+e do6ra, vi?e ili man+e istinita* 1ona.no imamo :do#a0: o svrCovitosti stvari #o+e

nema+u s(o0nan+a, a i(a# uvi+e# d+elu+u (rema ne#om cil+u i to ta#o da ostvare na+6ol+e, ?to (ret(ostavl+a ne#u vol+u #o+a u(ravl+a Dus(ut re.eno, interesantno +e 0a(a0iti da su ve- stari slutili ne?to #ao teori+u darvini0ma isti.u-i da (re<ivl+ava+u na+s(oso6ni+i, govorili su o te<n+i da :i0vedu na+6ol+e:E* "vi ti tradicionalni :do#a0i: nadove0u+u se na ide+u o :u0ro#u:, a tu su ide+u (o6i+ali 'ilo0o'i od 1Q* i 1N* stol+e-a nadal+e D%oc#e, 1ant i drugiEI 0a n+iC +e dvo.lan :u0ro#Au.ina#: samo igra di+ale#ti.#e u0a+amnosti Dsva#i od dva elementa im(licira drugiE, a to +e strano (rirodi, gd+e se 0a(a<a+u samo (onavl+an+a (o+ava 6e0 ve0e i0meFu u0ro#a i u.in#a, ?to (osto+i samo u na?em (oiman+u* " druge strane, na#on tog istog ra0do6l+a, (ri0nato +e da na? ra0um A a to +e inteligenci+a u n+eno+ 'a0i #ontroliranog istra<ivan+a A ne 6i mogao dosti-i stvarnost onoga ?to Emanuel 1ant na0iva :stvar u se6i:* U#rat#o, ra0um ne mo<e dose-i Boga* /n .a# nema (ravo (ret(ostaviti (osto+an+e 6i-a #ao ?to +e Bog, #o+i ga (o de'inici+i nadila0i i su(rotstavl+a se materi+alnim datostima na #o+ima ra0um temel+i svo+e 0a#l+u.#e*:

HHH
)EGU2I) A Bog se A #a<e sveti &avao A o.itu+e sva#o+
(ameti (o svo+im d+elima*

HHH
/svrnimo se na+(ri+e na (rigovore* "(o0nan+e u0ro.nosti ni#a#o ni+e (roi0vod na?eg ra0uma* /no dola0i i0 is#ustva, a uostalom, 0nanost se na n+ega ne (resta+e (o0ivati* A#o o(a0im d+ecu, is#ustvo -e mi re-i da nisu sama se6e stvorila*

)ogao 6i se na-i ne#i 'ilo0o' da mi #a<e #a#o to ne mogu doA #a0ati, ali -e 6iti u ne(rilici #ad 6i morao do#a0ati da sam (ogri+e?io, a#o mu re#nem #a#o sam vidio da su se (o+avila u #u(usu* 2a#vi 'ilo0o'i od6i+a+u (rinci( u0ro.nosti da ne 6i 6ili #ao ru#om odvedeni do tog :(rvog u0ro#a: #o+i 6i iC (risilio da sli+ede svetog &avla, te (re(o0na+u Boga u n+egovim d+elima* I0 istog ra0loga namu.ili su ra0um na#on ?to su ga u0visivali* &o.eli su time ?to su ra0um i0a6rali (rotiv v+ere, #o+u su o(tu<ivali da s#u.u+e inteligenci+e #ad iC sa6i+a meFu nev+ero+atne dogmeI a #a#o +e ra0um i dal+e ustra+no govorio o Bogu, u sva#om slu.a+u na n+ega svra-ao (a<n+u, (o.eli su sumn+ati u s(oso6nost ra0uma da 0a#l+u.u+e, do#a0u+e 6ilo ?to, da s(o0na+e ne?to drugo osim sama se6e: u .asu #ad su l+udi (odi0ali s(omeni# 6o<anstvu ra0uma, on +e ve- i0gu6io 6o<ans#e atri6ute #o+i su mu na 6r0inu dodi+el+eni do# su se +o? nadali da -e oslo6oditi duCove od religi+e* 2a#o ra0um, li?en svo+e veli.ine, sveden na (olo<a+ da 6ude sluga eg0a#tniC ili .a# (ri6li<niC 0nanosti, vidi #a#o mu se (ri0na+e da mo<e s(o0nati stvarnost: )i ne mo<emo s(o0nati :stvar u se6i:, re#ao +e 1ant, a da ni+e #a0ao (o #o+o+ +e .udesno+ o6+avi inteligenci+a A a#o ni u #o+em slu.a+u ne mo<e i0i-i iz sebe A sa0nala da (osto+e ne#e :stvari u sebi:* :"#u.io sam mo- ra0uma:, re#ao +e +o? ta+ isti 'ilo0o', :da (ro?irim mov+ere*: Ali #a#o ta v+era ni+e nu<no #r?-ans#a, ona -e +ednog dana mo-i 6iti rasisti.#a ili stal+inisti.#a* I #o+a -e +o+ se istina su(rotstaviti a#o +e svi+et te# +edan (rostor o6mana gd+e inteligenci+a ni#ad ne vidi drugo do samu se6e, nei0m+erno mnogo (uta umno<enu svo+im odra0ima= 5aista, +edino #r?-anstvo ima (ot(uno (ov+eren+e u ra0um, #o+i ni#ad ne o(tu<u+e, (a i #ad se .ini da mu se ra0mi?l+an+e

tog istog ra0uma (rotivi* 1r?-anstvo ne o#rivl+u+e ra0um, ali to ne o#li+eva .initi racionali0am, #ad mu ra0um ?a(u-e ne?to ?to on ne-e .uti* 1od v+erni#a +e ra0um neod+el+iv od v+ere, v+erni# (o?tu+e ra0um #ao Bo<+i dar, on si ne do(u?ta sumn+e u ra0um a#o mu s(oro (ru<a r+e?en+a ne#og (ro6lema niti se i0o(a.eno n+ime slu<i ta#o ?to mu ne (ri0na+e nego mu name-e granice* @+erni# si ne do(u?ta da ra0um (re0irno o#rivl+u+e 06og :antro(omor'i0ma: ili da u#a0u+e na n+egovu radi#alnu nemo- #ad se usli+ed 0nanstvenog o(a<an+a naFe (red (rivremeno 06un+u+u-om (ote?#o-om, #ao ?to +e to dvo+a#a A #or(us#ularna i undulatorna A (riroda sv+etlosti* 1r?-anstvo +e religi+a ra0uma* /na se ra0li#u+e od racionali0ma (o tome ?to si ne 0atis#u+e u?i #ad ra0um #a<e :Bog:* :Do#a0ati Boga: A to ne mo<e 0na.iti :u.initi ga evidentnim:* 4a0um mo<e u+ediniti ono ?to se u (rosuFivan+u (ravde na0iva :su#ladnim indici+ama:, ali a#o nam na #ra+u svog 0a#l+u.ivan+a #a<e da Bog +est, on nam i(a# ne mo<e re-i t#o +e on: ta s(o0na+a s(ada na (odru.+e o6+ave* I0van tradicionalniC (utova, #o+i vri+ede, ali #o+i se sve man+e (rim+en+u+u, .a# i u ned+el+e A ima i drugiC na.ina #o+i vode ra0um i dal+e od tiC :suglasniC indici+a:, sasvim 6li0u do 6o<ans#e o.iglednosti* Navest -u ne#oli#o (rim+era* &onavl+am: radi se samo o (ri6li<nostima, ali one mogu (omo-i onome #o+i ne v+eru+e, a ra0mi?l+a, do# v+erni#u mogu (omo-i da se oslo6odi svo+iC sumn+a* U svom (redgovoru +ednom i0vanrednom d+elu Davida BoCma, 'i0i.araAno6elovca, (ro'esor Bro' ova#o +e (ri#a0ao A i

to vrlo do6ro A materi+alisti.#u misao: :2radicionalna 0a(adna 0nanost vidi (ovi+est "vemira #ao (ovi+est ra0vit#a materi+e* U tom "vemiru <ivot, svi+est i stvarala.#a inteligenci+a (redstavl+a+u slu.a+ne i 6esmislene nus(roi0vode materi+e #o+a +e 6a0i.no (asivna i troma* &ostana# <ivota i evoluci+a <iviC organi0ama tada se +ednostavno (romatra #ao nus(o+ava #o+a nadola0i #ad +e ra0vita# materi+alne su(stance dosegao odreFeni stu(an+ slo<enosti:* /va teori+a +e uvi+e# imala o.it, ia#o ne(ri0nat i nesv+estan cil+, da eliminira Boga i0 ras(rava l+uds#e inteligenci+e, a to nasto+an+e na#on du<iC ili #ra-iC #rivudan+a vodi u nemogu-e ili u 6esmisao* "vi+et 6i 6io samo re0ultat geometri+e* Ali +e u0aludno #om(licirati 'igure, one ni#ad ne-e (roi0vesti ne#u misao, s(oso6nu da iC ra0umi+e A (a da uvrstim i malo #ari#ature A ta#o mi ni#ad ne-emo nai-i na tro#ut #o+i -e na+ednom s udivl+en+em sCvatiti da +e 06ro+ n+egoviC #utova +edna# 06ro+u dva+u (raviC #utova* &ote?#o-a +e 6ila toli#a da +e Descartes, +edan od otacaA utemel+itel+a ovog sustava A ?to +e dugo 6io moderan, a sada vi?e ni+e A 0a0ivao Boga da ri+e?i tu (ote?#o-u* Ali 0a n+ega +e to 6io (reveli# ustu(a# teologi+i, (a su do?li na onu ide+u, malo (ri+e ra0lo<enu, da +e misao samo +edna nus(o+ava, ne?to #ao (ara i0 ne#ada?n+e lo#omotive* 2a+ mali meCani.#i vla# vo0io +e dugo, ali sada vi?e nema mnogo (utni#a, oso6ito ot#ad +e do?ao ele#tri.ni vla#* &ro6lem +e ostao nedodirnut: #a#o +edna nus(o+ava 0a(a<a da +e nus(o+ava= 4+e?avan+e +e (re(u?teno ra0li.itim 0nanostima o du?i ili mo0gu, a do?lo se do toga da

se (romi+enio (ogled na "vemir* "vi+et vi?e ni+e 6io sastavl+en od stalniC sitniC elemenata #o+i su se 0dru<ivali u sve slo<eni+e tvor6e, da 6i (ru<ali .udesnu (redod<6u ?to nam +e (red o.ima* U stvarnosti, #a<u nam, sve u (rirodi su valovi, 're#venci+e, vi6raci+e, #or(us#ule #o+e, uostalom, ima+u svo+stvo da se o.itu+u u ta#o ra0li.itim o6licima #ao ?to +e val ili .estica materi+e* Ali 0a?to onda (riroda ni+e nas u.inila +ednostavnim (rimaocima ili davaocima valova i #or(us#ula, 0a?to +e 6a? Ct+ela (roi0vesti +edno 6i-e #o+e (omo-u os+etila i mo0ga, s ureFa+em, dodu?e, veoma ra'iniranim, ali sla6e mo-i, da mo<e Cvatati samo mali dio tiC emisi+a, da iC ela6orira u sli#e i #once(te te govori +edan drugi +e0i# #o+i (rirodi ni+e vlastiti= Da na o60iran na.in malo (o+ednostavnimo stvari, (itamo se #a#o nas +e na?a ma+#a (riroda, #o+a se i0ra<ava samo #retn+ama, #a#o nas +e nau.ila #ines#i= 2a#vo sam (itan+e +ednog dana (ostavio +ednom ameri.#om no6elovcu, (ro'esoru teori+s#e 'i0i#e, #o+i se A #a#o se .inilo A dosaFivao 0a stolom 0a vri+eme ru.#a u u<em #rugu 0nanstveni#a, meFu #o+e sam 0a6unom 6io (o0van* /.e#ivao sam da -e samo slegnuti ramenima* I0nenadio sam se #ad sam od n+ega 6e0 imalo ironi+e, .uo: :2o +e (ravo (itan+e:* 2a+ isti u.en+a#, (ristu(a.na duCa, (o0vao me na#on m+esec dana na +edan s#u( 'i0i.ara, ?to se odr<avao u @ersaillesu, gd+e 6ismo, re#ao +e, mogli ras(ravl+ati o onom (itan+u* 9o? si i danas (red6acu+em ?to nisam odgodio (utovan+e #o+e me s(re.avalo da ra0ve<em ra0govor od #o+eg sam mogao mnogo o.e#ivati, +er o(-enito su 'i0i.ari, od sviC l+udi, na+(a<l+ivi+i i na+slo6odni+i od (redrasuda* Ali ve- to, ?to +e mo+e (itan+e 0a +ednoga i0meFu n+iC ta#oFer 6ilo (itan+e A 0a mene +e to ve- 6io i odgovor: u (rirodi +e na d+elu +edna vol+a i u(orna domi?l+atost #o+om nas Co-e nau.iti +e0i# #o+i ona

sama ne (o0na+eI evo, to +a na0ivam :nauml+en 'lagrantni deli#t: i (ri6li<avan+e Boga* )o<e se (redlo<iti +o? ne?to* )oderna 'i0i#a (rela0i od revoluci+e do revoluci+e, ali n+eni veli#i revolucionari nema+u istu vi0i+u svi+eta, a mo<e se dogoditi da nam (onude i #ontradi#torne sli#e* 2a#o Einsteinova teori+a relativnosti name-e ide+u o #ontinuiranom gi6an+u Dgi6an+e (o.in+e eg0iA stenci+omE u0ro.no determiniranim i to.no de'iniranim, do# (rema #vantnom meCani0mu )aKa &lanc#a, ?to ta#oFer vri+edi #ao 0a#on #od 'i0i.ara, to isto gi6an+e ni+e niti determinirano, niti tra+no, niti de'inirano* Budu-i da te dvi+e teori+e ima+u ra0li.ita (odru.+a (rim+ene, +edna u redu veli.ine 0v+e0danog svi+eta, druga u nei0m+erno malenom, (reu0ete su 0a+edno us(r#os n+iCovim #ontradi#ci+ama* I(a# l+uds#i duC, <el+an o6+edin+en+a, tra<e-i neumorno o6+a?n+en+e #o+e 6i vri+edilo od vrCa do dna :9a#ovl+eviC l+estava: u s(o0navan+u, ili #o+e se u sva#om slu.a+u ne 6i naglo mi+en+alo od +edne do druge (re.#e, a da se, uostalom, ne 6i moglo re-i #o+a +e to, +edan se tre-i veli#i revolucionar (o+avio A David BoCm, #o+i nam (ru<a +ednu novu vi0i+u svemira gd+e dvi+e (retCodne teori+e 0a+edno nala0e svo+e m+esto #ao a(stra#tne 'orme ili i0vedenice +edne du6l+e stvarnosti* &rema n+emu Dove ret#e u0imam i0 (redgovora n+egove #n+ige (re6ogate mislimaE :sva#i #u6i.ni centimetar (ra0nog (rostora sadr<i vi?e energi+e nego ?to 6i +e se moglo na-i u (o0natom svemiru* ;itav svemir, ona+ #o+i (o0na+emo, te# +e +ednostavan mali trag #vantnog nadra<a+a, e#scitaci+e u o6li#u vala, #ao ne#a 6ra0da na tom oceanu #o0mi.#e

energi+e* /va s#rivena energets#a (o0adina stvara trodimen0ionalne (ro+e#ci+e ?to sa.in+ava+u svi+et (o+ava #o+e mi 0a(a<amo u svo+em sva#odnevnom <ivotu*** Bilo #o+i dogaFa+, (redmet ili 6i-e, ?to se mo<e o(a<ati i o(isati, #o+i god on 6io, +est a(stra#tnost ne#og stru+an+a, ili neodrediva ili ne(o0nata***: )ogu-e +e 0amisliti +ednu (od0emnu ri+e#u ili ot+ecan+e lave na .i+o+ se (ovr?ini mogu o(a<ati m+eCuri, vrtlo0i, virovi i #ao ne#e (rola0ne tvor6e #o+e nam se ne .ine stalne samo 0ato ?to +e na?e vri+eme +o? #ra-e od n+iCova* Bovore-i u sli#ama, mo<emo re-i, relativnost 6i se odnosila na geometri+u #rivul+a valova, a #vantna meCani#a na ras(r?enost #a(l+ica ?to im u(ravo do(u?ta da se 0dru<eI ali stvarnost, to 6i 6ila ta silna energi+a u gi6an+u, od #o+e 6i na? vidl+ivi svi+et 6io te# +edan o6o+eni i0ra0* David BoCm sm+elo uran+a u ta+ 6e0dan, di<e se na (ovr?inu da udaCne, da se o(et #asni+e naFe o.i u o.i sa "'ingom #o+a (ro<dire +ednoga 0a drugim sve avanturiste s(o0nan+a: #a#va +e, (ita se, :ta s(oso6nost .ov+e#a, da se odi+eli od samoga se6e i svo+e o#oline, ?to +e to na?a inteligenci+a, :.in 6e0uv+etnog 0a(a<an+a .i+i se temel+ ne mo<e na-i u stru#turama #ao ?to su stanice, mole#ule, atomi ili elementarne .estice:, u#rat#o, #a#o se mo<e 0nati da +e ta#av .in 6e0uv+etnog 0a(a<an+a mogu-= :>iro#o (itan+e:, #a<e BoCm, :#o+e ovd+e ne mo<e 6iti #om(letno i0lo<eno*: /no se o6raFu+e drugd+e* Na (rvim stranicama Bi6li+e* ;ov+e# +e sli#a Bo<+a, i06li+ed+ela 6e0 sumn+e, .esto mutnaI ali inteligenci+a ima tu s(oso6nost od svog "tvoritel+a da 6ude i0van same se6e, i i0van svi+eta da ga (rosuFu+e* &itan+e Davida BoCma o .udesno+ slo6odi

inteligenci+e otvara novi (ristu(* 1a<e se #at#ad da se Bog s#riva* Ali duC #o+i se (ita o se6i samome, naslu-u+e ga, (riroda ga o.itu+e u ti?ini, a on +e (osvuda ostavio otis#e svo+iC (rsti+u* Ne#ada se d+etetu #o+e +e (italo :0a?to (tice ima+u #rila: ili :0a?to su stvari ta#ve:, davao odgovor: :9er +e Bog ta#o Ctio:* 2a+ odgovor i0 vremena :natra<nosti: dugo +e i0a0ivao smi+eC :mudraca: (rotuv+ers#og racionali0ma* &itan+e +e 6ilo a(A surdno, i +edini (ravi 0nanstveni odgovor 6i 6io: :"tvari su ta#ve +er su ta#ve:* 1asni+e +e 0nanost nev+ero+atno na(redovala u svim disci(linama, i ona -e us#oro nad stvarima imati i0vanrednu mo-* Ali na+ve-e ot#ri-e ni+e +o? (redmet #ona.na u#a0a* Nedavno +e 0a(a<eno da 0nanost ni#ad ne mo<e o6+asniti materi+u (omo-u materi+e* Na #ra+u istra<ivan+a nema vi?e ni.ega nego samo neo(i(l+iv drCta+ 6it#a ne(redvidiva (ona?an+a, a i(a# ta+ (o.etni nered (roi0vodi o#o nas red, (oreda# na oso6it na.in (ove0an s matemati#om* &omo-u radova na+na(redni+iC 'i0i.ara i astro'i0i.ara, +asno se vidi B/B, do0van i0 n+egova (rogonstva, #a#o malo (omalo (rela0i u stan+e Ci(ote0e* 5animl+ivo +e to na(redovan+e, i sad +e na redu da se v+era nasmi+e?i*

:9E %I B/B NA %9E@I,I I%I DE"NI,I=:

:)oglo 6i se re-i da +e ovo (itan+e 0a re#reaci+uJ Boga 6ismo mogli sm+estiti desno u#oli#o nam on da+e 0a(ovi+edi #o+e

(retCodno nisu 6ile (redmet ras(raveI ali on 6i mogao 6iti i li+evo, +er o(ra?ta (re#r?a+e, ?to +e desnici veoma mu.no .initi* Ne 6i 6ilo (ravo re-i da +e on u :centru:, u0 i0li#u da, (rema &ascalu, svemir ima o6li# #ruga #o+em +e sredi?te (osvuda, a sama o6odnica nigd+e* Da se odlu.imo #uda (ri(ada, tre6alo 6i +asno utana.iti u .emu se ra0li#u+u l+evica i desnica* 9er #ona.no, (o?to su umrle ideologi+e, ?to su i0daCnule (red na?im o.ima, ra0li#a i0meFu tiC dvi+u strana i0ra<ava se samo u ver6alnim ni+ansama*:

HHH
)EGU2I) A (osto+e +o? uvi+e# :l+udi s l+evice: i :l+udi s
desnice:, a oni uo(-e nisu sli.ni, (a i #ad (rovode istu (oliti#u*

HHH
)ogli 6ismo se (o0vati na isto.ni gri+eC, (a re-i da .ov+e# s l+evice u n+ ne v+eru+e, do# .ov+e# s desnice u n+ega toli#o v+eru+e da mu +e te?#o (ov+erovati u /t#u(l+en+eI ali +e +ednostavni+e re-i da .ov+e# s l+evice v+eru+e da radi (o svom srcu, a .ov+e# s desnice (rema ra0umu, te da se o6o+ica vara+u* " o60irom na Boga A te?#o ga mo<emo 0amisliti da 6i mu 6ilo ugodno na +edno+ ili na drugo+ strani, (a se mo<emo 0a(itati ni+e li on nadaCnuo "imonu Reil da i0re#ne odlu.no (ravilo, +er n+en geni+ 0a(o.in+e ond+e gd+e svr?ava &ascal: :;ov+e# uvi+e# mora 6iti (ri(ravan (romi+eniti (ol+e 0a+edno s (ravedno?-u #o+a +e 6+egunac s (ol+a (o6+edni#a*:

:5A>2/ "E B/B NE &/1A8E=:

:Bilo 6i to mnogo +ednostavni+e* 1oli#e 6i se i06+egle 0a6lude, (ogre?#e, 0lod+ela i nesre-e, #ad 6i na+vi?e do6ro 6ilo (risutno meFu nama i vidl+ivo na?im o.imaJ /(-enito se navode tri ra0loga 0a tu odsutnost Boga ?to nas ostavl+a u lutan+u i sumn+i: (rvi +e ?to 6i nam n+egova (risutnost odu0ela sva#u slo6odu (rosuFivan+a, i time 6i na ne#i na.in determini0am (rirode 6io nadom+e?ten n+egovim, a on +e Ctio da 6udemo slo6odna 6i-aI drugi +e ra0log ?to 6ismo i0gu6ili nei0m+erne 6lagodati v+ere, sa 0aslugama ?to su u0 n+u (ove0ane* 1ona.no, tre-i +e ra0log ?to +e Bo<+a narav toli#o ra0li.ita od na?e Don +e 6es#ona.an, a mi nismoI on +e v+e.an, a mi ni to nismo, on +e duC, a mi smo stvoreni od materi+e #o+a +e (odlo<na ras(r?ivan+uE, (a +e nemogu-e da on uFe na silno su<eno (ol+e na?iC s(oso6nosti* 2ome se #at#ad nadoda+e i .etvrti ra0log, u0et i0 &isma, (rema #o+em nit#o ne mo<e Boga vid+eti a da ne umre* Ali i ovi su ra0lo0i s(orni, te se mo<e re-i, (ola0e-i od (osl+edn+eg (rema (rvome, da ni?ta ne 6i s(re.avalo Boga, a#o +e ve- svemogu-, da nam dadne sredstvo te do<ivimo n+egovu (risutnost, u6la<u+u-i svo+u sv+etlostI da +e v+era sigurno divna stvar, ali da anFeli, #o+i sto+e (red Bogom i (rema tome ne tre6a+u ni#a#vog .ina v+ere, nisu 06og toga man+e l+u6l+eni nego miI #ona.no, te?#o 6i se na?lo l+uds#o 6i-e #o+e ne 6i 6ilo vol+no 0ami+eniti svo+u slo6odu sa sigurnim +amstvom sre-e*:

HHH
)EGU2I) A +asno +e da 6i vidl+iva (risutnost Boga stvorila

(osve drugi svi+et, a mi u(ravo ova+ na? tre6amo ra0um+eti*

HHH
Istina +e da +e Bo<+a s#rovitost uv+et 0a na?u slo6odu sav+esti, 6e0 #o+e 6ismo 6ili te# meCani.#a igra.#a 6e0 i na+man+e s(oso6nosti 0a di+alog* Istina +e +edna#o da ta Bo<+a s#rivenost do(u?ta rascvat v+ere, a tome se Bog u nama na+vi?e divi* 9er +e istina da nam na?a os+etila (ru<a+u sli#u te# o (osve malom di+elu stvarnosti: #ad 6i se sve :'re#venci+e: svemira snimile na tra#u duga.#u +edan #ilometar, mi 6ismo od toga mogli (ro.itati te# #omadi- od tri milimetraI u tim uv+etima mi nemamo ni#a#ve mogu-nosti da uCvatimo ono ?to 6i se moglo na0vati :nulta 're#venci+a: nestvorene sv+etlosti* 1ona.no, istina +e i su#ladno +e s &ismom da :nit#o ne mo<e vid+eti Boga a da ne umre:, +er 6i ta vi0i+a 0aCti+evala toli#o (rote0an+a na?iC s(oso6nosti da 6i to ve- 6ilo isto ?to i (reo6ra06a* Ali o to+ s#rivenosti, dis#reci+i Boga mo<e se dati i druga.i+e o6+a?n+en+e i0 is#ustva, a (ove0u+e se s l+u6avl+u* 2o is#ustvo (ro<ivl+ava+u svi mistici, ili su ga +ednog dana do<iv+eli* :2i si /na+ #o+i +e sve:, #li#nula +e 1atarina "i+ens#a, :a +a sam ona #o+a ni+e ni?ta: A a to ni+e 6ilo ne#o v+e<6an+e u (oni0nosti, nego +ednostavno s(o0nan+e o.ite .in+enice* Bl+e?tava duCovna sv+etlost, #o+a Boga o#ru<u+e, o.itu+e nevidl+ivu (risutnost ta#o veli#e nevinosti da (red n+om svat#o se6i sudi, i oni na+6ol+i u tome su na+stro<i A a u svo+o+ do6roti Bog u(ravo to ne-e* )nogi si (od ut+eca+em stroge +an0enisti.#e misli (redo.u+u Boga #ao suca i 6o+e se (ristu(iti (red n+egovo sudi?te* I istina

+e da 6ismo mi (red nei0recivom .isto-om Bo<+om 6ili na#lon+eni osuditi same se6e, stide-i se A ne ?to smo uvri+edili +ednu svemo-, nego ?to smo ranili +edno DI9E2E* Ali imat -emo odv+etni#a, a to -e 6iti sam Bog, #o+i -e nas 0agovarati A (rotiv nas samiC*
Cornelius Jansen D1SNSA1MTNE, 6is#u( od U(resa, teolog, u (osmrtno o6+avl+eno+ ras(ravi ni+e.e realitet .ov+e#ova slo6odnog i06oraI jansenizam +e religio0noAdru?tveni (o#ret u Francus#o+ i drugim euro(s#im 0eml+ama D1Q*i1N*stE: nau.ava (redestinaci+u, tra<i re'orme u 1atoli.#o+ cr#vi, su(rotstavl+en +e0uitima

@eli#a drama l+uds#e vrste +est u tome ?to ne ra0umi+e ni?ta o l+u6avi, i da l+u6avi odreFu+e granice #o+e (osto+e samo u na?em vlastitom srcu*

:/&I" "2@A4AN9A U BIB%I9I A 9E %I 2/ "&9E@=:

:Nema sumn+e, #a<u, Bi6li+a donosi dva o(isa stvaran+a, sastavl+ena u ra0li.itim ra0do6l+ima, (rvi (o redu dan +e .itatel+u o#o SS! godina (ri+e 1rista, a drugi .etiri stol+e-a rani+eI danas se u0ima da su legendarni* 2o su te#stovi 6e0 (ovi+esniC ili 0nanstveniC am6ici+a* &rema ne#im religio0nim enci#lo(edistima dvostru#o 6i6li+s#o o(isivan+e stvaran+a svi+eta +est :(ri.a naivne (oe0i+e, 6e0 druge nam+ere doli da #on#retnim sli#ama dadne odgovor na temel+na (itan+a: #ao ?to su (itan+a: :oda#le su .ov+e# i 0la #o+a ga ti?te: i ta#o dal+e*

"va#a#o se, da#le, radi o s(+evu s (ou.nim sadr<a+em, a ta+ s(+ev ostavl+a slo6odan (rostor 0a man+e naivna sCva-an+a o (ostan#u i <ivotu l+uds#iC 6i-a*:

HHH
)EGU2I) A Bi6li+a ili +est ili ni+e nadaCnuta #n+iga* A#o
+est, (oe0i+a samo ne?to nadoda+e, a ne odu0ima n+eno+ istinitosti*

HHH
&ri i0v+esnom na.inu govoren+a o (oe0i+i mogu se naslutiti tragovi ne#og starog (re0ira, na ne#i na.in industri+s#og, (rema to6o<e ne(rodu#tivnim a#tivnostima duCa ?to se ne mogu #ontrolirati* I(a#, dovol+no se (ods+etiti da ri+e. spjev, poema A (ot+e.e od gr.#og glagola #o+i 0na.i :.initi:, #a#o 6ismo sCvatili da +e (oe0i+a govor #o+i +e (rim+eren 0a o(is stvaran+a, #o+e +e i samo nei0m+eran, nedovr?en s(+evI sva#i od nas +e (o0van da doda #o+u crtu, ri+e., slog ili +edno slovo* )o<e se (o-i +o? dal+e i re-i da uo(-e nema na.ina i0ra<avan+a #o+i 6i ta#o do6ro odgovarao d+elu Bo<+em* Um+esto da se di.imo ne#om 0nano?-u #o+u ne (os+edu+emo, +er sve na?e 0nan+e ni+e #adro odgovoriti na :temel+na (itan+a: ?to iC (ostavl+amo od (ostan#a svi+eta, mi 6ismo tre6ali 0aCvaliti Bogu ?to nam +e (rogovorio tim +e0i#om (oe0i+e, +edinim ?to +e A milo?-u n+egove #ra+n+e l+u6avi A daA rovan u isto vri+eme na?im sla6im silama i na+u0vi?eni+im <el+ama na?eg duCa*

:1A1/ ;I2A2I BIB%I9U=:

:&ristu( Bi6li+i +e te<a# 6e0 (ri(reme, 6e0 do6rog vodstva i minimuma (ovi+esne #ulture* &osli+e Ernesta 4enana (ovi+esna +e #riti#a 0natno na(redovala, i to .itan+e :svetog te#sta:, #a#o se ne#ad govorilo, 0a (o.etni#a +e nei0v+esno, (rema tome #oli#o ne(restani is(ravci, (ro.i?-avan+a, (roA du6l+ivan+a i vari+aci+e smisla (ot#o(ava+u tlo (od n+egovim #oracima* @e-ina religio0niC s(eci+alista smatra danas Bi6li+u :nadaCnutim d+elom:, ?to se mo<e re-i 0a 6ilo #o+i s(+ev i0nimne vri+ednosti* 2o +e +edna #n+iga i0meFu mnogiC drugiC, #o+o+ se u0a sve to (ri0na+e da sadr<ava originalnu religio0nu misao te vrlo dragoc+eno duCovno i moralno nau.avan+e* Ali danas l+udi o(-enito vi?e ne v+eru+u A #ao ne#ada A da +e 6ila (isana :(o di#tatu: samoga Boga* Doslovan smisao (re(u?ten +e ne#im ortodo#snim 8idovima, a (riCva-eni su ra0li.iti na.ini .itan+a Dsim6oli.an, alegori.an, sociolo?#i, (siCoanaliti.#i, stru#turalniE a to u#l+u.u+e .itavu +ednu #riti.#u anali0u:*

HHH
)EGU2I) A 0a Ernesta 4enana :6itnost Cistori+s#e #riti#e
+est ni+e#an+e nadnaravnoga:, a ni+e#an+e :a (riori: ni+e 0nanstveno sta+ali?te* Uostalom, Cistori+s#a #riti#a ne (ola0i od 4enana, nego od "(ino0e* 1ona.no, a#o +e Bi6li+a #n+iga #ao sve druge, onda ne vidimo 0a?to se ta#o u(orno (ale svi+e-e #od n+ena sve.ana .itan+a, i 0a?to +u se o#ru<u+e ceremoni+alom ?to +e ne(o0nat u 6i6liote#ama*

HHH
9a ne 6iC 0nao re-i #a#o :tre6a: .itati Bi6li+u, ali mogu re-i

#a#o +e sam .itam* Da li +e Bi6li+a :nadaCnuta: ili :di#tirana: #n+iga A u mo+im o.ima to +e isto, +er +e isti i0vor nadaCnu-a ili di#tata* Da#le, (osli+e mog o6ra-en+a uv+eren sam da nema ni#a#ve ra0li#e i0meFu onoga ?to Bog 9E"2 i onoga ?to Bog B/@/4I* /n +est u svo+o+ ri+e.i* &ismo +e, da#le, (rva ver0i+a EuCaristi+e* &ogleda+te dr<an+e ortodo#sniC 8idova (red 1N9IB/): oni se sagi6a+u nad n+om do# +e ne dota#nu .elom, u(i+a+u reda# i 0a6acu+u glavu unatrag #ao da -e ga (rogutati, ne#a#o sli.no #a#o rade (tice #ad guta+u 0rn+e* &I")/ +e Crana, vi?e se +ede nego ?to se .ita* U ri+e.ima, #o+e su ?#ol+#e 6o<ans#oga, tre6a tra<iti na.in Bo<+e (risutnosti, #o+a +e ta#o ota+stvena #ao u Costi+i* Da se ne 6o+im ne#e o0lovol+iti, re#ao 6iC .a# da +e Bi6li+a +edina #n+iga gd+e ri+e.i nema+u va<nosti: to su (ro0ori otvoreni sv+etlosti, te n+iCov o6li# malo 0na.i* A#o mi net#o re#ne da su se te#stovi +ama.no mi+en+ali ti+e#om ne#ada?n+iC ra0do6l+a, ?to +e #riti#a vi?e no +ednom (o#a0ala, mirno -u odgovoriti da to nema veli#og 0na.en+a, osim 0a s(eci+aliste, istra<iva.e, rado0nalce, ili #a#o +e govorio %eon BloO, 0a one :#o+i tri+e6e 6u6emare:* 9a u0imam Bi6li+u ona#o #a#o mi +e ,r#ve da+u, sa ili 6e0 na(omena eg0egeta: Bog +e s(oso6an (ou.iti 6e0 ri+e.i, ili (omo-u 6ilo #o+iC ri+e.i* 2ra<im n+egovu (risutnost i 0vu# n+eA gove ri+e.i, (rema ono+ 1ristovo+ ri+e.i: :)o+e ovce (o0na+u glas mo+: A a ne #a<e: :)o+e ovce (o0na+u mo+u misao:* Bi6li+a +e 0a mene instrument te gla06e* Ali (onavl+am, to +e mo+ na.in #a#o .itam Bi6li+u* Ne #a<em da +e on na+6ol+i, i svat#o ima (ravo da dadne (rednost drugim u.eni+im metodama, ali se 6o+im da one, dot+eru+u-i stalno

te#stove, na #ra+u ne (o6r#a+u valove i ta#o u.ine ne.u+nim ona+ glas #o+em nema ravna*

:)/8E %I "E @9E4/@A2I U ;UDE"A=:

:&rigovori su 6ro+ni* Ne-emo s(omin+ati :.udesa: o(isana u "tarom 5av+etu, #ao ?to +e to (ri+ela0 8idova (re#o ,rvenog mora: 6e0 originalniC ru#o(isa ne mo<emo 0nati #a#o su to oni i0v+e?-ivali o .in+enicama, ?to su se mo<da ti+e#om vremena mi+en+ale, od (ri+e(isa do (ri+e(isa* EvanFel+a su nam 6li<a, (a ma#ar da ta#oFer ne (os+edu+emo originalne do#umente, utemel+eno +e mi?l+en+e da EvanFel+a nisu mi+en+ana (osli+e n+iCova ureFen+a* Da#le, .udesa u EvanFel+u mogu se svrstati u tri veli#e s#u(ine: o0dravl+en+a Du0eti, gluConi+emi, :o(s+ednuti:E #o+ima mo<emo (ridru<iti reanimaci+e Do<ivl+avan+e 9airove #-eri, sina udovice i0 Naima, i na+0nameniti+e :us#rsnu-e: %a0araEI 0atim sli+ede anomali+e, #ao Isusovo Codan+e (o vodi 2i6eri+ads#og +e0era ili umna<an+e #ruCaI nadnaravne (o+ave #ao Nav+e?ten+e, U0a?a?-e, DuCovi, (a Isusova u#a0an+a (osli+e Us#rsnu-a* Na(reda# medicine, oso6ito neurologi+e i (siCosomati#e, do(u?ta da se na naravni na.in o6+asne .udesa o0dravl+ivan+aI # tome, s#oro sve 6olesti ima+u ne#a ra0do6l+a ola#?an+a: mo<da su to do<iv+eli i 6olesnici u EvanFel+u, ne u0ima+u-i u o60ir to ?to nit#o ne 0na da li im se ta 6olest vratila* >to se ti.e reanimaci+e, 6it -e dovol+no na(omenuti da se u ono vri+eme nastu( smrti ustanovl+ivao na .in+enicama 0a #o+e se danas 0nade da su nei0v+esne* )ora da +e u starim vremenima 6io veli# 6ro+ l+udi #o+i su <ivi 0a#o(ani* 2a#av +e

6e0 sumn+e 6io slu.a+ %a0ara .i+e se 6uFen+e i0 #ome moglo (odudarati s vremenom #ad se vratio Isus* Anomali+e su v+ero+atno (o+ave (riviFen+a, o(ti.#iC ilu0i+a DCodan+e (o vodiE ili se radilo o (otiCo+ o(s#r6i l+udi do6re vol+e Dumna<an+e #ruCaE* " o60irom na nadnaravne (o+ave, to su veoma v+ero+atno sli#ovite metode da se 0a +ednostavne duCove u.ine (ristu(a.nima duCovne stvarnosti #o+e +e (rete?#o ra0um+eti A na (rim+er Nav+e?ten+e, ?to +e u stvari dogaFa+ #ad +edna mlada, (o6o<na d+evo+#a (osta+e sv+esna svog (oslan+aI U0a?a?-e sli#ovito (redo.u+e nadmo- 1ristovu nad svim stvarima, a DuCovi su vri+eme 0a+edni.#og odu?evl+en+a a(ostola #o+i su A na#on dugog i0m+en+ivan+a misli, na+ednom u (rostori+i gd+e su 6ili 0atvoreni A ra0um+eli u .emu +e i0nimno 0na.en+e n+iCova (oslan+a* U#a0ivan+a 1rista (osli+e n+egova Us#rsnu-a mogu se +ednostavno smatrati Calucinaci+ama* I dal+e, ne vidimo #a#o 6i Bog #r?io naravne 0a#one #o+e +e sam dao: to 6i 6io veoma lo? (rim+er 0a n+egove stvorove* 1ona.no, do# 6i nas .udesa (risil+avala da v+eru+emo, ona 6i nas li?avala 0asluga v+ere i time 6i i?la (rotiv religi+e, um+esto da +e (odu(iru* Bol+e +e oslo6oditi EvanFel+e od sviC tiC mitolo?#iC dodata#a*:

HHH
)EGU2I) A :Bogu ni?ta ni+e nemogu-e:, #a<e 1rist*

HHH
Ateisti.#i ra0um, ili da ta#o #a<em, ra0um u sirovom,

neo6raFenom stan+u nema ?to su(rotstavl+ati .udesima* /n mo<e samo re-i da u n+iC ne v+eru+e, a da drugi v+eru+u* Da se (odr<i n+iCovo mi?l+en+e #a#o su .udesa ne(riCvatl+ivo #r?en+e 0a#ona (rirode, tre6ali 6i nam oni na+(ri+e 6iti (ot(uno (o0nati, a mi smo dale#o od toga* 1ao #ra+n+e, ra0um u ne(ro.i?-enom stan+u mogao 6i (odr<ati da +e 1rist, #ad +e Ctio li+e.iti, u(otri+e6io (rirodne sile ne(o0nate u n+egovo do6aI ali to 6i o(et 6ila (o.ast 0a n+ega, a atei0mu ni+e do toga* Is#l+u.ena su .udesa "tarog 5av+eta, a oso6ito ono na+s(e#ta#ularni+e meFu n+ima A (ri+ela0 8idova (re#o ,rvenog mora: u #n+i0i I0las#a .itamo da su oni, 6+e<e-i (red Egi(-anima, vid+eli #a#o se (red n+ima more ra0dva+a da im otvori (rola0, a (osli+e ga 0atvara (red vo+s#om n+iCoviC (rogonitel+a* 4acionali0am, #o+i ne (o6i+a materi+alnu to.nost o(isa, tuma.i ovo .udo d+elovan+em silnog udara v+etra #o+i da +e na dvo+e ra0di+elio more i0nad ne#og ne(o0natog (odvodnog gre6ena* 2a+ v+etar, #a<u, naglo +e (o(ustio #ad +e (ro?ao (osl+edn+i 8idov, vodeni mors#i 0idovi su se s(o+ili i (oto(ili Faraonove vo+ni#e* &rema na?em s(o0nan+u to 6i 6io u (ovi+esti +edini 'ilosemits#i i antimilitaristi.#i udar v+etra: ima, da#le, naravniC o6+a?n+en+a #o+a su .udesni+a od samiC .udesa* Ima+u-i u vidu samo materi+alni red, i 0a6oravl+a+u-i duCovni red, ne#i smatra+u da 6i Bog A +ednim .udom A i?ao (rotiv naravnog reda #o+i +e sam us(ostavio, i da to ni+e mogu-e* Ali A on to .ini sva#i (uta #ad o(ra?ta, i #ad (re#ida ni0 (osl+edica gri+eCa u is#reno+ du?i* &ra?tan+e +e tra+no .udo, 0a.udni+e nego 6ilo #o+e 'i0i.#o .udo* Ne#i tvrde da .udesa v+eri ne idu u (rilog, ali ona (oma<u da v+era uFe u red vi?iC 0aCt+eva* 2a#o a(ostoli, #o+i su 6ili (risutni u0 dvi+e anomali+e, rani+e navedeno Codan+e (o vodi i umna<an+e #ruCa A i0u0ev Ivana A te?#o su (ro?li #ro0 #u?n+e

v+ere, a to se dogodilo #ad +e ra0a(et )esi+a* 2o.no +e da su mnogi meFu onima ?to se danas trude da nas nau.e #a#o -emo .itati EvanFel+e, u straCu da u o.ima suvremenog materi+ali0ma ne 6udu smatrani sim(licisti.#im duCovima, (a #at#ad ra0vi+a+u i nude domi?l+ate na.ine da racionali0ira+u v+eru A ot#lan+a+u-i nadnaravne (o+ave, na(ri+ed s(omenute, ta#o ?to da+u tuma.en+a sli#ovita, sim6oli.na ili alegori.na* 2ome mo<emo nadodati tri na(omene: &rvo, ve- od (o.et#a svi su veli#i duCovi, roFeni u #r?-ans#o+ v+eri, o(is Nav+e?ten+a, U0a?a?-a ili DuCova, u0imali doslovno, ni#ad se niti +edan ni+e dao na ta#vo s+ec#an+e i 6ru?en+e #o+e se sasto+i u tome da se .udu odu0me n+egova sr.i#a te da se od n+ega sa.uva samo duC* Drugo, niti +edan i0meFu noviC e#s(erata 0a &ismo ni+e imao misti.nog is#ustva gd+e se #at#ad dogaFa i nemogu-e* Budu-i da ni#ad nisu vid+eli anFela, niti susreli (roslavl+eno ti+elo, oni sumn+a+u da 6i tu sre-u mogao imati 6ilo t#o i na #ra+u su nali# l+udima #o+i ne 6i Ct+eli v+erovati da +e Armstrong 6io na )+esecu, +er oni ond+e nisu 6ili 0a+edno s n+ime* 2re-e, nema smisla i06+egavati v+eru u U0a?a?-e ili DuCove, a#o .ov+e# (riCva-a Ut+elovl+en+e, ?to +e nei0m+erno ve-e .udo negoli ova druga* 2o +e ono :ci+editi #omarca, a gutati devu:* Na+ve-e .udo EvanFel+a A to +e EvanFel+e samo* U Novom 0av+etu su o#olnosti o#o .udesa s#oro 0animl+ivi+e od samiC .udesa, #o+a nisu toli#o i0nenaFu+u-a a#o na?a misao ne is#l+u.u+e Boga i0 n+egova d+ela stvaran+a* "va#o meFu n+ima sadr<i +ednu (ou#u, i u(ravo +e ta (ou#a 0na.a+na* 5a to -emo dati tri (rim+era* 1ad 1rist i0li+e.i ne#og 6olesni#a,

a sa6ranim l+udima da+e na 0nan+e da #od tog .ov+e#a 6olest ni+e (osl+edica n+egoviC gri+eCa, a niti gri+eCa n+egoviC roditel+a, tada on o6ara +ednu <ilavu (redrasudu <idovs#og mentaliteta, #o+i +e tr(l+en+e (ove0ivao sa gri+eCom, i to +e +edna i0meFu mnogiC revolucionarniC misli u EvanFel+u* 1ada stotni# moli 1rista da s(asi n+egova slugu, tada +e stotni#ova v+era D:Bos(odine, nisam dosto+an da uFe? (od #rov mo+, nego samo reci ri+e. i o0dravit -e sluga mo+:E A divna, +o? vi?e nego samo .udo ?to +e usli+edilo, i o #o+em 6ismo se usudili s (o?tovan+em re-i da (ri(ada evanFeos#o+ rutini* I #ona.no, #od us#rsnu-a %a0ara, ono ?to +e 0aista i0vanredno +est molitva (ri+e samog dogaFa+a, #ada 1rist moli Boga ono ?to +e on sam savr?eno s(oso6an i0vesti, da se %a0ar vrati u svi+et <iviC: to +e #ao ne#o trenutno sv+etlucan+e o ota+stvu samog &resvetog 2ro+stva u #o+em +e sve l+u6av, u onome #o+i da+e, u onome #o+i moli #ad 6i sam mogao u0eti* / tome -e +o? 6iti govora* 2a#o +e, sva#a#o, .udo +edan 0na#, ali isto ta#o i i0nad svega ono +e (ou#a: au en i!nos !uda prepoznaje se po "irini nje#ove nau$e% 1ona.no, !udo ne pripada podru!ju ira&ionalno#a ne#o razuma o voreno# za du'ovno%

:;E)U "%U8I @9E4/@AN9E=:

:" moralnog sta+ali?ta 6ro+ni su oni #o+i ne v+eru+u, a +edna#i su ili su .a# 6ol+i od v+erni#a A u do6roti, odrican+u, (o?ten+u ili vr?en+u soci+alniC i o6itel+s#iC #re(ostiI a#o +e do?lo do

na(ret#a na soci+alnom (odru.+u, to vi?e dugu+emo ateisti.#im revolucionarima nego #r?-anima #o+i su dugo 6ili s#loni odgaFati (ravdu do# ne doFe ne#i 6ol+i svi+et* A#o oni danas vi?e (a0e na (rava siromaCa, to +e u(ravo stoga ?to man+e v+eru+u u ra+, a malo vi?e u ova+ sada?n+i svi+et* " intele#tualnog sta+ali?ta mala +e ra0li#a i0meFu onoga #o+i v+eru+e, a s#oro ci+elo vri+eme sumn+a, i onoga #o+i ne v+eru+e a ne(restano si (ostavl+a (itan+a* 1ona.no, o6o+ica su u tra<en+u, a v+erovati ili v+erovati da .ov+e# v+eru+e A to samovol+no (o+ednostavl+u+e (ro6lem #o+i +e u tome da .ov+e# 0nade :0a?to (osto+i ne?to um+esto ni?ta:I i .ov+e# #o+i ne v+eru+e ima vi?e i0gleda da ga ri+e?i nego ona+ #o+em se da+u gotovi odgovori v+ere* >to se ti.e <ivota (o+edinca, 6udu-i da .lanci v+ere nisu do#a0i, v+erni# ni+e 6ol+e in'ormiran nego nev+erni#* &rema tome, v+erovan+e ni.emu ne slu<i*:

HHH
)EGU2I) A &ismo #a<e: :Be0umni# re.e u svom srcu:
Nema Boga*: D&s ST:1E

HHH
"ve ?to +e re.eno o moralu i <ivotu, intele#tualnom ili soci+alnom, mo<e se smatrati da ide u (rilog religi+i* &rivatni moral revolucionarne ateisti.#e sredine u #o+o+ sam 6io odgo+en, 6io +e +edna# #ao u #atoli#aI imao +e isto <idovs#oA #r?-ans#o (ori+e#lo, (a ia#o svo+evol+no ni+e (ri0navao (rvu od deset 0a(ovi+edi, i(a# u <ivotu vr?ile su se ostale 0a(ovi+edi, .a# i ne misle-i na to* Na soci+alnom (lanu v+ernici su stvarno is(ol+avali (ret+eranu re0ignaci+u ?to +e (ot+ecala od (esimi0ma (rou0ro.ena #od n+iC stol+e-ima (u0ava +anseni0ma #o+i iC +e

stalno dr<ao na ru6u v+e.ne osude, te tra+no unosio <alost u n+iCove cr#ve i misli* 2o +e 6ila mu.na situaci+a u #o+u niti #leri#alni des(oti0am ni+e unosio ola#?an+e* N+iCova (siCoA logi+a mogla 6i se u#rat#o is#a0ati ri+e.ima: oni su mo<da vol+eli svo+e 6li<n+e #ao same se6e, ali ne vi?e od toga* "va#a#o +e istina da +e i l+u6av (rema 6li<n+emu o(et +edna <idovs#oA#r?-ans#a vrednota, #o+a +e l+evicu (o#retala (rema (ravdi* "istemats#i atei0am dao +e #atastro'alne (osl+edice i nemogu-e +e na6ro+iti sve n+egove <rtve* )i smo usred dvadesetog stol+e-a vid+eli #a#o se di<u dvi+e nemani, dosad +o? ne(o0nate vrste, dva totalitarna 0ma+a #o+i su se ne#o vri+eme motrili (ogledom 6e0 i#a#va os+e-a+a, i to (ri+e nego navali?e +edan na drugoga* 3itlerovs#i 0ma+ 0avr?io +e u lo#vi 0a(al+ena 6en0ina u (od0emnom s#loni?tu u Berlinu, gd+e se sa#rio 0a+edno sa svo+om mr<n+om i snovima* "tal+ins#i 0ma+ nad<ivio ga +e deset godina, (a #ad ta+ sistem (o#a0u+e danas 0na#ove 0amora, a#o se i o(a<a+u na(u#line na n+egovu o#lo(u, ne 0a6oravimo da +e desecima godina uni?tavao narode (od svo+im <el+e0nim l+u?turama, i +o? (roi0veo #ines#og 0ma+a #o+i +o? riga u<as i la< u &e#ingu* "tra?no +e i 0amisliti (ri0or #a#o su se na?i glasoviti intele#tualci (ri(ili u0 +ednu ili drugu a(o#ali(ti.nu 0vi+er (a 0au0eto 6es+edili u o6la#e, ne slu?a+u-i +adi#ov#e ?to su se di0ale sa 0eml+e* U<ase ut+elovl+ene ideologi+e 5a(ad +e i06+egao na temel+u svo+e veoma stare #r?-ans#e #ulture #o+a +e (risilila atei0am da (o(rimi (odno?l+ivi o6li# laiciteta i ta#o ga +e o.uvala od duCa sistema: ta+ laicitet nastu(io +e #od nas #ao anti#leri#alni 'anati0am, ali ni#ad ni+e 0atvorio cr#veI to +e +edan i0meFu vi?e slu.a+eva #ad v+era s(asava ra0um od n+egove (rirodne s#lonosti ?to ga u (olitici vu.e (rema a(soluti0mu*

I0u0ev?i 1arla )arKa, nosioca sna<ne misli Da svi+et o tome ne?to 0nade na#on sedamdeset godinaJE A 'ilo0o's#i atei0am ni#ad nisu 0astu(ali drugi A nego 'ilo0o'i drugog reda osamnaestog ili devetnaestog stol+e-a, a s n+ima +e i nestao* %+uds#o 6i-e +e (oro6io materi+alisti.#i atei0am ili 6e0o.no udoma-eno ro6ovan+e 0latnom teletu* %+uds#o 6i-e, (re(u?teno ta#o svo+o+ sud6ini od mislilaca #o+i misle samo o se6i, (osta+e sve vi?e osaml+eno s automats#im ureFa+ima #o+i su n+egovo redovito dru?tvo na #olodvorima, u (od0emno+ <eA l+e0nici, na (ar#irali?tima, u #avanama* 2i ureFa+i otvara+u svo+a usta da mu (ru<e vr?a# ti#eta ili da n+egov (oni?te, (odi<u meCani.#e ru#e da mu dadnu (rola0, di+ele mu #avu, .o#oladu, omlet u celo'anu i vra-a+u mu ostata# novca A a sve to u straCu da se .ov+e# ne 6i o6ratio #o+em <ivom slu<6eni#u* ;emu slu<i v+erovan+e= Do6ro vidimo .emu slu<i nev+erovan+e: da 6udemo sami na ovo+ 0eml+i, #o+a +e na+man+e stalna od sviC domova, i da ni#ad #ao odgovor na (itan+a ?to si iC (ostavl+a srce A ne .u+emo ne#i drugi glas A osim svo+ega*

:1A1/ @9E4/@A2I=:
:@+era +e dar, milost i, #ona.no, do6ro.instvo #o+e si .ov+e# ne mo<e (ri6aviti svo+im sredstvima* )noge 6i oso6e do6re vol+e <el+ele v+erovati ali ne mogu, (a se tu<e da su im sva nasto+an+a 6es#orisna* Budu-i da +e n+iCova is#renost nesumn+iva, te da #ao i v+ernici ima+u s(oso6nost rasuFivan+a, tre6a 0a#l+u.iti da v+era ili doFe ili ne doFe i da .ov+e# ne mo<e ni?ta u.initi da +e 0ado6i+e*:

HHH
)EGU2I) A (isano +e: :2ra<ite i na-i -ete, #uca+te i otvorit
-e vam se:*

HHH
Ne#i, #o+i vrlo do6ro 0na+u gd+e su vrata i #o+i ta#oFer 0na+u da -e im se otvoriti, ne-e da #uca+u 6o+e-i se 0aCt+eva da (romi+ene <ivot, da (re#inu svo+e navi#e* I ta#o, na #ra+u, mnogi tra<e i tu<e se da ne nala0e* /na+ #o+i +e na?ao, a da ni+e tra<io, ni+e ni#a#o (ogodan di+eliti sav+ete, ali mo<e ovima (reni+eti ?to ga +e is#ustvo nau.ilo* 1ad +e i0nenada do<ivio o6ra-en+e, imao +e (rili#u u radosti (rov+eriti #a#o su divno to.ne sli+ede-e ri+e.i i0 EvanFel+a: :A#o ne (ostanete #ao d+eca, ne-ete u-i u #ral+evstvo ne6es#o:* &ravo govore-i, 0a n+ega +e (ostu(a# 6io o6ratan* Ne.uvenom milo?-u u?ao +e u #ral+evstvo ne6es#o, (ri+e nego +e (ostao di+ete, ali +e .in+enica A a#o +e imao dvadeset godina #ad +e u?ao u #a(elu u ulici Ulm, #ad +e i0 n+e i0i?ao, imao +e (et godina, 0a n+ega +e svi+et 6io li+e(, te# stvoreni vrt i 6ilo mu +e do(u?teno da se ne#o vri+eme u n+emu (oigra Da osam godina #asni+e morao +e 0a0vi<dati Besta(o i time dati 0na# da +e re#reaci+a 0avr?enaE* "u(rotno onome ?to A .ini se A misle oni #o+i nas (oti.u da ste#nemo :odraslu v+eru: Di 0a?to ne na6oranu ili 6radatu, v+eru u(ravni.#u o.e#u+u-i v+eru umirovl+eni.#u=E, duC se d+etin+stva ne sasto+i u tome da igramo ulogu d+eteta, da Cinimo nevinost, da se vratimo 6o.ici (a #ao odrasli igramo ulogu d+eteta* 2o +e mnogo +ednostavni+e i mnogo te<e* 2o 0na.i (onovno ot#riti sv+e<inu (ogleda, 0a6oraviti na ono ?to .ov+e# misli da 0nade, sta+ati (red 6i-ima i stvarima #ao da iC

.ov+e# (rvi (uta vidi: ta#av (ogled, na ne#i na.in d+evi.ans#i, +est (ogled d+eteta, (ogled sli#ara ili #ontem(lativca* "tari 3oraci+e +e govorio: :Ne .udite se ni.emu:* A .uditi se svemu, a na+vi?e tomu ?to smo ovd+e, to +e #l+u. 0a susret s Bogom* %ord Beaver6roo#, tis#ars#i magnat, dao +e u svim uredni?tvima (ov+e?ati (la#ate ovog sadr<a+a: :"vi+et +e 0a(o.eo +utros, i vi ne 0nate da +e Eli0a6eta engles#a #ral+ica:* Na ta+ na.in (rili.i (romatrati svi+et, a#o 0aista Co-emo ot#riti istinu #o+u on s#riva (red navi#nutima* 9er navi#a +e ne(ri+atel+ica, ona u6i+a ta+novitost, ota+stvo* Di+ete +o? ni+e n+ena <rtva* "tvari se (red n+im (o+avl+u+u u svem s+a+u svo+e novosti, #ao i0nenaFen+a #o+a donose svo+e vlastite .ari* :A#o ne (ostanete #ao d+eca***: ne samo da ne-ete u-i u #ral+evstvo ne6es#o, nego ne-e ni 6iti #ral+evstva ne6es#og 0a va?e (re0asi-eno o#oI n+ega vri+eme, 0atim navi#a ?to s n+ime dola0i, uv+erava da +e vid+elo ono ?to u stvari ni#ad ni+e gledalo* 5amislite da vri+eme, #o+e stvara tu navi#u, (romi+eni ritam, da sve ono 0a ?to tre6a+u m+eseci, godine ili stol+e-a A da se to sve (red vama dogodi u +ednom .asu, da sta6la (rolista+u i da se cv+etovi rastvore u ne#oli#o se#undi, da se .itava (riroda #ona.no (red vama (o+avi u svo+ svo+o+ mnogoA stru#o+ ras#o?i: tada -e vam se ona .initi #ao nei0m+erna #ita cvi+e-a, a vi -ete instin#tivno meFu li?-em (otra<iti (os+etnicu veli#odu?nog darovatel+a*

:)A4I9A=:
:&ro?lo +e vri+eme (ret+erivan+a u ?tovan+u )ari+e, ?to +e .esto (o(rimalo i ne(rili.ne o6li#e, a i0ra<avalo se u

meCani.#om recitiran+u #runice, 6e0 duCovnog sadr<a+a #o+i 6i se iscr(io ve- (ri+e desetog 0rnaI osim toga, .astile su se ne#e (o6o<ne sli.ice, o .i+o+ (ros+e.nosti vi?e nema s(oren+a* Ne#i su i?li ta#o dale#o da su (redlagali ne#a se (roglasi dogma o :)ari+i &osrednici:, a ta+ +e (ri+edlog u ve-em 6ro+u ,r#ava i0a0vao o(asne (rigovore 06og 6udu-nosti e#umeni0ma, a (rvi su ga od6acili veli#i #atoli.#i (isci* "ada se ta#o .esto )ari+a ne s(omin+e u 6ogoslu<+u, i06+egava se sva#o neum+ereno veli.an+e n+ene oso6e, i ta +e um+erenost veoma sretno do#ra+.ila smione s(e#ulaci+e o#o :d+evi.ans#og roFen+a 1ristova:, Nav+e?ten+a i druge is(ra0ne to.#e u #o+ima se teolo0i nisu slagali, i to u +ednom svi+etu #o+ega ra0diru nei0m+erno #on#retni+e 6rige* )ari+a +e 6ila sveta, 6e0 i#a#ve sumn+e, ali ona +e u (rvom redu 6ila <ena #ao druge <ene, a ne ono nadnaravno 6i-e #o+e +e licem+erna od6o+nost (rema <enama u ,r#vi (redlo<ila #ao u0or <enama, 0na+u-i i(a# savr?eno da +e to <enama nedo#u.ivo, a to +e (o#a0ala moderna (siCologi+a i (siCoanali0a*:

HHH
)EGU2I) A D+evica +e )ari+a us#li#nula u svom Cimnu
@eli.a: :"vi -e me nara?ta+i 0vati 6la<enom: A i u(ravo ta#o su svi nara?ta+i .inili, i ta#o -e .initi do #ra+a*

HHH
)ari+ans#a (o6o<nost +e dragoc+en 0na# na#lonosti (rema 6lagosti, (oni0nosti, a u isto vri+eme nedvo+6en 0namen one 6o<ans#e do6roCotnosti #o+a, da#a#o, o6uCva-a sve l+ude, ali #o+a +e tu oso6ito vidl+iva* I o6ratno, neras(olo<en+e (rema mari+ans#o+ (o6o<nosti

odlu.an +e 0na# duCovne nera0umnosti* "li+ede odgovori na (rigovore: A &o6o<nost (rema )ari+i, #o+u ne#i <ele omalova<iti govore-i da +e to :mariolatri+a:, ni+e (o+ava ne#e sla6un+ave ili sladun+ave religio0nostiI ?tovan+e )ari+e 0au0imalo +e 0na.a+no m+esto u duCovnosti )a#simili+ana 1ol6e, #o+i +e u AuscCwit0u 0a drugoga dao svo+ <ivot, a .esto, u0 (oCvale, tu (o6o<nost (romi.e &a(a Ivan &avao II, #o+i niti +e sla6i- niti +e ne#i sentimentalni stra?l+ivac* A 5rnca #runice su (?eni.na 0rnca <etve #o+a se 6ere drugd+e* 2a ustra+na molitva 6lis#a +e (oCvalnom govoru s (onavl+an+em, draga misticima* Uostalom, (osto+i 0godan na.in, veoma +ednostavan, da ta molitva ne (ostane meCani.#a v+e<6a: (osvetite (rvo 0rno +edno+ oso6i, i u6r0o -e se u va?em duCu (redstaviti ne#a druga oso6a, 0atim n+iC deset, (a dvadeset, i #runica vam se ne-e .initi (redugom, nego (re#rat#om i imat -ete do#a0 da +e va?em 6li<n+em veoma (otre6na va?a molitva* A A#o i +esu (o6o<ne sli#e neus(+ele, isto se mo<e re-i i 0a o6itel+s#e 'otogra'i+e u na?im al6umima* :%+u6itel+i l+e(ote: im se (odrugu+u a da ne vide ta+nu l+e(otu os+e-a+a #o+e +e srce u n+iC uni+elo* 1at#ad me 0a6avl+a 0amisao #a#o Bog, u svom Cumoru, tim l+u6itel+ima l+e(ote s(rema ne6o u o6li#u s#ladi?ta (o6o<niC (redmeta ?to -e se tada .initi divnima n+iCovom (onovno naFenom d+etin+stvu* A &o naravi sve su <ene (osrednice A (a 6i 6ilo .udno da to ne 6ude +edino D+evica )ari+aJ A )oglo 6i se i (ristati u0 tvrdn+u da +e )ari+a :(ri+e svega

<ena #ao druge:, ali samo u0 uv+et da se nadoda da nam ni+edna druga ni#ada ni+e re#la: :9a sam Be0gre?no 5a.e-e:* A Ni+e ve-a (ri#rivena od6o+nost (rema <enama #ad )ari+u .astimo #ao na+ve-e stvoreno 6i-e nego ?to +e licem+erna mi0antro(i+a u (o0ivu da sli+edimo Isusa 1rista* Ne s+e-am se vi?e imena +ednog veli#og li+e.ni#a #o+i +e +ednog dana re#ao da +e (siCoanali0a 6olest #o+a +e samu se6e smatrala li+e#om* A Nav+e?ten+e, d+evi.ans#o roFen+e Isusovo i ta#o dal+e A to nisu (redmeti ne#iC do#oniC domi?l+an+a A to su ota+stva #o+a osv+etl+u+u .itav sadr<a+ EvanFel+a* Ugasite ova sv+etla, i EvanFel+e -e (ostati te# 06ir#a mudriC i0re#a i (ra0niC o6e-an+a* Doista, svo+im (ristan#om ?to ga +e dala BILU, D+evica )ari+a +e (ostala 6listavi li# ra0umnosti* /na +e +edina s Bogom i0govorila ona+ FIA2 #o+i +e dva (uta stvorio sv+etlost*

:24EBA %I )/%I2I=:
:;ini se da to ni+e neo(Codno* &rema v+eri, Bog (o0na+e na?e <el+e i na?e (otre6e 6ol+e nego ?to iC (o0na+emo mi sami* /n iC mo<e i sam (ogoditi 6e0 na?iC na0na#a* A ?to se ti.e na?iC <alosti, one su ili i0 reda naravi A (a ta molitva ne mo<e ni?ta i0mi+eniti A ili Bog do(u?ta da nas 0adese samo u vidu +ednog ve-eg do6ra A (a +e mudro (odnositi iC 6e0 <al+en+a* 1ona.no, moliti ne#o 6i-e 0a #o+e .ov+e# ne 0na da li 0aista (osto+i, isto +e #ao 6aciti 6ocu u more, ne 0na+u-i Co-e li ona i#ad na-i ne#oga t#o -e +e (o#u(iti* Da#le, molitva +e u sva#om slu.a+u 6es#orisna*:

HHH
)EGU2I) A 1rist nam #a<e: :Bdi+te i molite*:

HHH
Bore navedeni ra0lo0i ne u0ima+u u o60ir odnos l+u6avi #o+a +e u Bogu i o#o Boga, #ao (rinci( +edinstva sviC stvari A a to u#l+u.u+e i sumn+u s n+enim nemirima i (atn+ama* )olitva ide # l+u6avi, a l+u6av se s n+ome vra-a u srce oslo6oFeno samoga se6e* )olitva mo<e (o(rimiti ra0li.ite o6li#e* Na+u0vi?eni+a +e molitva Cvale, to +e na+vi?i .in duCa, ra0log o(stan#a #ontem(lativniC redovnica i redovni#a, ali ona im ni+e una(ri+ed re0ervirana, (itan+e +e u tome #oli#o su s(oso6ni 0a udivl+en+e, a 0a to su (oni0ni o(-enito o6ilno nadareni* &rosna molitva +e na lo?em glasu, oso6ito #od ?#rtiC* /ni smatra+u da +e u to+ molitvi suvi?e nagla?en interes, da 6i 6ila val+ana, a i(a# nas (ris(odo6a o rasi(nom sinu divnom n+e<no?-u oCra6ru+e da i mi to .inimo* 4asi(ni sin do#ra+.u+e svo+ #o6an 6i+eg, vra-a se # ocu, +er +e gladan i +er mu +e 0ima, +er vi?e nema ni (are i dodi+alo mu +e .uvati svin+e od .i+e Crane on ni+e smio ni?ta u0eti, (a se vra-a +er sa .e<n+om (omi?l+a na do6ro Cran+ene radni#e u rodno+ #u-i* A n+egov otac, #ad ga +e i0dale#a s(a0io, (otr.ao mu u susret da ga svo+im ru#ama o6u+mi, sve o(rostiI #ol+e ugo+eno tele, radu+e se i na sve na.ine i0ra<ava vesel+e 06og (ovrat#a #o+i +e malo (ota#la gri<n+a sav+esti, a veoma mnogo (otre6a* 2a#o nas 1rist (o#u?ava uv+eriti da sCvatimo #a#o +e Bo<+a l+u6av toli#a

da s rado?-u (rima sve one #o+i # n+o+ dola0e, (a ma#ar i i0 interesa: 6o<ans#o+ do6roti nema granica, a u(ravo to i sami na+is#reni+i v+ernici te?#o sCva-a+u* Ali u na?im o.ima od sviC +e molitava na+0na.a+ni+a 1ristova molitva (red gro6om %a0ara, 6rata )arte i )ari+e* &o?to se vratio u Betani+u, na#on ne#oli#o dana (rovedeniC na drugo+ o6ali 9ordana, Isus sa0na+e 0a %a0arovu smrt, on (la.e A a to +e do6ro ista#nuti 0a one #o+i smatra+u da +e v+era anesteti#, sredstvo da .ov+e# (ostane neos+etl+iv* /6+e sestre se tu<e i #ao da ga (re#orava+u 06og n+egove odsutnosti, u uv+eren+u da 6i n+iCov 6rat +o? <ivio da +e Isus 6io (risutan, 0atim 0a+edno s n+ime idu na gro6, do gro6ne (e-ine, 0atvorene naval+enim veli#im #amenom* Isus re.e: :/dvalite #amen:* I oni ga odvali?e u stranu* 2ada, #a<e EvanFel+e, Isus (odigne o.i # ne6u i re.e: :/.e, Cvala ti ?to si me usli?ao* 5nao sam da me svagda usli?ava?I no re#oC to 06og na0o.nog mno?tva: da v+eru+u da si me ti (oslao*: 5atim (ovi#nu: :%a0are, i0la0iJ: I mrtvac i0iFe i0 gro6a* U ovo+ 0namenito+ 0godi sada 6iC oso6ito Ctio ista#nuti Isusovu tiCu molitvu i +avno 0aCval+ivan+e (ri+e us#rsnu-a %a0ara* 5ar Isus ni+e imao mo- da ovo .udo sam i0vede= /n +e tu mo- imao, a .udo ni+e sam u.inio* Bo<+a, naime, ras(ored6a ni+e #ao na?aI ona se temel+i na tome ?to l+u6av a(solutno i tra+no os+e-a (otre6u da sve od drugoga moli, a ta+ o(et ide samo 0a tim da sve dadne* ;ov+e# #o+i moli us(ostavl+a ta+ odnos l+u6avi i0meFu du?e i Boga, i to u toli#o+ m+eri da se A 6e0 i#a#va (arado#sa A mo<e re-i da moliti 0na.i: usli?ati Boga*

:>2/ "E )/8E 4ELI / %9UBA@I=:

:U V1a(italuW, #o+i +e (rim+er #n+ige od6o+ne o(orosti, a vrvi smi+e?nim o(as#ama, 1arl )arK (i?e da su u svim vremenima dvi+e stvari imale svo+stvo da odu0mu ra0umnost l+udima: l+u6av i narav novca* Na na?u nesre-u, u nastav#u se man+e govori o l+u6avi nego o novcu, ali od )arKove o(as#e do6ro +e 0a(amtiti da +e (otre6na ra06oritost #ad se radi o l+u6avi i da +e A na #ra+u #ra+eva A 6ol+e o n+o+ ne govoritiJ %+u6av +e iracioA nalna i # tome nelogi.na, +er mo<e (o.eti 6e0 ra0loga i svr?iti 6e0 (ovoda* 5a?to 4omeo voli 9uli+u, #a#o mo<e 3imena (re#ora.iti (re#o mrtvog ti+ela svog oca da se (ridru<i n+egovom u6o+ici= Na ta#va (itan+a nema odgovora* 4i+e. :%+u6av:, uostalom, o6uCva-a 6e06ro+ (oriva, nagona, #at#ad i (rotuslovniC os+e-a+a, a da i ne s(omenem ra0ne o6li#e strasti #o+e ista ri+e. veli#odu?no 0a#lan+a* Nema sumn+e da +e na+6ol+e dr<ati se de'inici+e #o+u da+e @oltaire u svo+em :Filo0o's#om r+e.ni#u:: :%+u6av +e (ona+(ri+e dodir dva+u e(iderma:* "ve ?to se mo<e dodati to+ realisti.no+ tvrdn+i (oA #a0u+e samo to #a#o +e nedostatan na? r+e.ni# +er ras(ola<e samo +ednom ri+e.i da na0na.i i 0anos #o+im se (rivla.e dva 6i-a +edno # drugome, #ao i ve0u i0meFu ma+#e i d+eteta, na#lonost (rema sli#arstvu ili (rema ne#om sosu od goru?ice* )udrost i(a# (re(oru.u+e ne#a se tu ri+e. u(otre6l+ava veoma um+ereno, (o?to smo se slo<ili da nema ra0uml+iva smisla, +er A re#ao +e "(ino0a A :?to ne#a ri+e. do6iva (ro?iren+em, to vi?e gu6i u ra0uml+ivosti*:

HHH
)EGU2I) A nit#o ne sumn+a da l+u6av (osto+i*

HHH
A#o +e @oltaire i imao silan talenat, i(a# ni+e 6io geni+: n+ega stalno i0da+e i0vanredna (ros+e.nost n+egove (oe0i+e i (lit#ost ne#iC n+egoviC misli: ovd+e citirana n+egova misao i0rugu+e inteligenci+u #o+a se ni+e s(oso6na u0di-i do l+e(ote, i #o+a (o#u?ava (oni0iti ono ?to ne mo<e dosti-i* @oltaireovo osamnaesto stol+e-e u.inilo +e da se ri+e.i :l+u6av: (rida+u gadna i0o6li.en+a, sve dotle da +e n+enim imenom na0ivao i na+ne.asni+e (ra#se, a 6ar?unasta mas#a #o+u su rado nosili (ri :galantnim sve.anostima: ni+e s#rivala lice, nego mrtva.#u glavu* "lo6odoumna 'ilo0o'i+a tog vi+e#a ni+e.e Bo<+u sli#u u .ov+e#u i trudi se do#a0ati da ta sli#a ne (osto+i, i to ra0dra<u+u-i s+etilnost Cladno i sitni.avo do m+ere #o+a 6i 6ila svo+stvena onom 4iml+aninu #o+i +e s (rosta.#om +e0om is(itivao rastrganu utro6u #r?-anina #o+ega su ra0ni+ele (and<e 0vi+eri (o cir#us#om (i+es#u* Erots#o+ literaturi #ra+a osamnaestog stol+e-a +o? se dive dana?n+i mali ma+stori, #o+i svo+e sla6e i0vore um+etnosti iscr(l+u+u time ?to (i?u romane, .i+e oso6e, svedene na svo+e <ivotin+s#e 'un#ci+e, nesta+u od stranice do stranice i ni#ad im se ni u +ednom (am-en+u ne-e 0adr<ati ni+edno ime* /(as#a "(ino0e +e is(ravna* Istina +e da +edna #a( vina, ulivena u litru vode, gu6i svo+u vri+ednost, te da i ri+e. gu6i vri+ednost #ad o0na.ava (revi?e stvari* Ali -ete #od sl+ede-eg (itan+a vid+eti da ri+e. :l+u6av: u stvari ima samo +edan smisao, i (ravo govore-i, odgovara samo +edno+ +edino+ oso6i*

:&/ ;E)U ;/@9E1 5NA DA @/%I=:

:;esto se 0a(a<a da l+u6av u svom (o.et#u ima sve 0na.a+#e 6olesti, to +e #ao ne#a gro0nica, #o+a mo<e i-i dotle da .ov+e#a o6u0me #ao ne#o 6unilo, da se i0m+en+u+u utu.enost i 0anos, #ri0e (la.a u0 smi+e?na 0a#l+u.ivan+a, na#on .ega sli+ede 0asli+e(l+enost i varl+ive (redod<6e 0ami?l+ene sre-e, a sve su to 0na#ovi #o+i mogu dovesti do doA sta sigurne di+agno0e, i to, na<alost, ne(ovol+ne* 1 tome, l+u6av mo<e #at#ad u isto vri+eme (o(rimiti ra0li.ite o6li#e strasti, <el+e, (rivr<enosti, (otre6e 0a (os+edovan+em, l+u6omore, (eri'ernog egocentri0ma i ne#e druge, vi?e ta+ne oso6itosti #o+e +e ra0ot#rila moderna (siCologi+a, te +e (ra#ti.no nemogu-e 0nati da li .ov+e# voli drugu oso6u ili svo+u vlastitu* U#rat#o, na (ostavl+eno (itan+e nema odgovora*:

HHH
)EGU2I) A (siCologi+a u l+u6avi ne slu<i ni.emu* 2o +e
os+e-a+ #o+i ne dola0i sa 0eml+e, gd+e <ivi #a#o ve- mo<e, a o(ire se sva#o+ anali0i*

HHH
)ladi- #o+em +e d+evo+#a (ov+erila da se 0ove 1unigunda i #o+i (romrml+a: :/, #a#o +e to li+e(o imeJ: A mo<e se smatrati 0aCva-enim* Ne-e 6iti da ga o.arava ili 0aro6l+u+e sa0vu# tog merovin?#og imena, nego mo- tiC .etiri+u slogova #o+i -e mu nadal+e do0ivati u (amet misao na +edinstvenu i ne0am+en+ivu oso6u* &rotivno onome ?to 6i se moglo (ret(ostaviti na

temel+u dana?n+iC o6i.a+a, .ov+e#a na+(ri+e (rivla.i du?a #o+u te# mo<e na0ri+eti, a su(arnici mar#i0a de "ada to do6ro 0na+u, (a se trude da +e (otisnu i to na+ni<im sredstvima, u0 (rotuslovnu namisao da +e uni?te i se6i do#a<u da du?a ne (osto+i* A#o +e A #ao ?to mislimo A du?a (rva, tada -e (rvi os+e-a+ 6iti divl+en+e, #o+em se (ridru<u+e du6o#o (o?tovan+e, #ao ne#a 0a(an+enost, a .ov+e# se ni.emu ne divi a da vi?e ili man+e ne+asno ne os+eti (otre6u da se 0aCvali, da i0re#ne (oCvalu* I stoga A (remda savr?eno 0nam da +e o(-enito udoma-en su(rotan (ostu(a# i da se +edni (rema drugima 6aca+u nasli+e(o a da ne (roFu niti #ro0 na+#ra-u 'a0u (romatran+a, i(a# -u vam mirno re-i da -ete (re(o0nati l+u6av (o tome 0na#u da +e ono 6i-e (red vama ?to vas (rivla.i A na+(ri+e Bo<+e reme#Ad+elo* A ta -e o.iglednost (otra+ati 6e0 o60ira na udarce godina i <ivotaI +er sve ?to ne#o 6i-e gu6i u 6or6i s vremenom, to do6iva u v+e.nosti* Istins#a +e l+u6av (ot(uno neuni?tiva: re#ao sam vam, ta+ os+e-a+ ne dola0i sa 0eml+e*

:;E)U "E 8ENI2I=:

:9edan i0meFu vas +e .a# re#ao: :;emu se <eniti u0 o(asnost da se .ov+e# (revari=: 2#o 6i imao vol+e 0a ?alu, mogao 6i odgovoriti: :Da se (revari samo +ednom:* Ali ova#o o06il+no (itan+e ne smi+e se u0eti ola#o* ;in+enica +e da su <enid6e man+e 6ro+ne nego ne#ada, a sve su .e?-e rastave* )ladi o#li+eva+u stu(iti u 6ra#, ta+ :0atvor: u #o+em +e .ov+e# u -eli+i 0auvi+e# s +ednim te istim sudrugom* )o<e se to o#li+evan+e i ra0um+eti, #ad se u0me u o60ir nestalna

6udu-nost, ne0a(oslenost, (ri+etn+e #o+ima ratovi ti?te narode, 0agaFenost (rirode, sva#odnevne (rom+ene u sCva-an+u moA ralnog <ivota i neus(+esi oso6a 0rele do6i #o+e ne da+u ni#a#av (rim+er stalnosti* I0ra0 :<enid6ena ve0a: do6ro o0na.u+e stan+e tra+ne 0avisnosti u #o+o+ su su(ru0i osuFeni <iv+eti* )nogima se ni#a#o ne mili ide+a da 6i ci+eli <ivot (roveli s istom oso6om* /sim toga veli# +e ri0i# da se (ogri+e?i u i06oru (artnera* "toga +e ,r#va, ili +o? 6ol+e A ne#i su l+udi ,r#ve, (o0nava+u-i ra0vo+ u na.inu <ivota, u +edno+ 'rancus#o+ 6is#u(i+i uveli ta#o0vanu :<enid6u na (o#us:, #o+a 6i se sasto+ala u tome da se 6udu-im su(ru0ima odredi stanovito vri+eme 0a+edni.#og <ivota, na#on #o+ega 6i oni mogli odlu.iti da li da se #ona.no ve<u na 0a+edni.#i <ivot* No, .ini se, da ta+ (o#us ni+e (riCva-en ili se ni+e (ro?irio, ?to +e ?teta: on +e (o#a0ao da +e ,r#va #at#ad s(oso6na ra0um+eti svo+e vri+eme i da se (rilagoFu+e novom mentalitetu:*

HHH
)EGU2I) A :ne#a va? DA 6ude DA:, #a<e EvanFel+e*

HHH
Us(ored6a <enid6e sa 0atvorom otrcana +e i neo06il+na* Na sva#i +e na.in 6ol+e da su dvo+e u -eli+i nego da +edan sam ostane unutra i gleda #a#o se s godinama 0idovi (ri6li<ava+u do# ga #ona.no ne (riti+esne* 8iv+eti .itav <ivot s +ednom oso6om #ad nema l+u6avi A +est od6o+noI ali u0 l+u6av A <ivot se .ini (re#rata#* Uostalom, oni #o+i se ta#o +a#o 6o+e (rovesti svo+ <ivot :sa samo +ednom oso6om: na #ra+u (rovode <ivot samo sa svo+om vlastitom oso6om, (a +e ri0i# od monotoni+e 06og toga +o? ve-iI l+u6av iC +e mogla i0vu-i i0 ni?tavila, a egoi0am iC onamo ?al+e man+e ili vi?e (olagano*

&ri+e nego ?to +e, .ini se, na(u?tena 0amisao o :<enid6i na (o#us:, ona +e nadaCnula Ivana &avla II da i0re#ne ovu odlu.nu ri+e.: :Ne s#la(a se <enid6a na (o#us A #ao ?to se na (o#us niti ne umire*: Uloga #r?-ans#iC ,r#ava 6ila 6i veoma +adna, #ad 6i se +ednostavno sasto+ala u tome da ostat#om svog autoriteta (ove-ava+u 0a6lude svi+eta, da odo6rava+u n+egove s#lonosti te da 0a+edno s n+ime slave n+egove 0a6lude* 8enid6a na (o#us ne (ri0na+e 6it same <enid6e, #o+a +e tra+na o6ve0a, (otvrFena u0a+amnim Da 6e0 (ridr<a+a, a ta+ DA ne#a 6ude stvarno (ravi DA, a ne A #a#o sam ve- negd+e na(isao A ne#i neodlu.an (ristana# na temel+u (ri+etvorna misaona (ridr<a+a* I na+man+a (u#otina u tom (o.etnom Da +est u0ro# #ona.nog ras(ada* Is#reno re.eno, on +e 0alog sre-e, ?tit (rotiv nesre-eI on ne (roi0vodi ne#i :(ar: #ao ne#u s(regu (odlo<nu ra0la0u, nego samo +edno 6i-e 0a #o+e +e ,Cesterton neo6i.no, ali istinito re#ao: :+ednog .etverono?ca:, +er i0meFu mu<a i <ene stvara +edinstvo #o+e +e +a.e od sviC o6e-an+a o +edna#osti, ?to iC 0a#on ne us(i+eva (rovesti: :Bit -e +edno ti+elo:, #a<e EvanFel+e* Nastava# <ivota +est (itan+e l+u6avi, da#le, v+ernosti A a u te?#im .asovima i (itan+e .asti* "va#a#o, neus(+eC +e uvi+e# mogu- 06og toga ?to +e :.etverono<ac: 6io lo?e o6li#ovan (ri svom roFen+u 06og +ednog DA #o+i +e s(oso6an 0ata+iti, ili 06og toga ?to ga na(ast u0drma, ali ova#vi se i0gledi sman+u+u #ad +e Bog sv+edo# o6ve0e i a#o +e Bog (ostao .uvarom 0adane ri+e.i* 4a0uml+ivo, ima i drugiC ra0loga 0a rastavu, osim oniC #o+e sam s(omenuo* ,r#va +e uvi+e# vi?e n+iC uva<avala, a n+ima +e odnedavno nadodala ne0relost* Ali ono ?to nas ovd+e 0anima, nisu toli#o u0roci neus(+eCa A ma#ar +o? ni+e s(omenut +edan o #o+em se ne govori, a to +e lo?a #valiteta sa#ramentalnog DAI mi tra<imo uv+ete 0a us(+eC, a +asno +e da +e na+odlu.ni+i uv+et

(o?teno (reu0eta o6ve0a i odrican+e ?to i0 n+e sli+edi* 1ad +e, naime, Bog (ridru<en +ednom l+uds#om .inu, tada vi?e ni+e na+va<ni+i na? na.in, na? (ostu(a# A nego n+egov na.in #o+i te<i da (revlada, i sva#i 6i #r?-anin tre6ao 0nati da +e u Bo<+em na.inu u#l+u.ena istina, nese6i.nost i oso6ito 0a6orav samoga se6e, #a#o to (o#a0u+e 1rist, #o+i u EvanFel+u sam se6e na0iva :"inom .ov+e.+im:, i #o+i nam time (o#u?ava (oA mo-i da mognemo ra0um+eti #a#o se on nama nasu(rot ne-e u0nositi svo+im 6o<ans#im 6i-em* :"lo6odno s+edin+en+e: ni+e s+edin+en+e, to +e udru<ivan+e #o+e u#l+u.u+e mogu-nost (re#ida, do #o+eg neri+et#o dola0i (ri+e ili #asni+e, a ta :slo6oda: +e samo +edan o6li# ?#rtosti, gd+e (artneri 6di+u nad svo+im 9A, #ao 3ar(agon nad svo+im 6lagom* :"lo6odno s+edin+en+e: +est samo #ao ne#a (rivremena ve0a i0meFu dvi+u osaml+enosti, a d+eca #o+a -e se mo<da i0 n+e roditi, 6it -e siro.ad, ne#a 6e0 oca, druga 6e0 ma+#e, a ne#a mo<da uo(-e 6e0 roditel+a* /(asnost +e u tome da #ad .ov+e# od6i+a ri0i# (redan+a samoga se6e, on se tada i0la<e drugom ri0i#u A a ta+ +e da se (onovno naFe sam, u mu.nom dru?tvu svo+iC <al+en+a i ra0o.aran+a, na#on i0v+esnog 6ro+a is#ustava #o+a (osta+u sve r+eFa, a s godinama sve man+e uv+erl+iva, da i ne s(omenemo #a#o se sv+e<ina gu6i, a suCo-a nadola0i* A#o +e u l+u6avi ti+elo na (rvome m+estu, tada (osto+e o06il+ni i0gledi da se l+u6av s n+ime degradira (a da ono ?to +e 0a(o.elo <el+om, 0avr?i u od6o+nosti* A#o, na(rotiv, #a#o mi mislimo i #a#o smo re#li u (reda?n+em (oglavl+u, na (rvom m+estu sto+i du?a, ta+ ta+anstveni, dirl+ivi i s+a+ni i0ra0 oso6e, onda -e l+u6av tra+ati #oli#o i ona, da(a.e, ona -e se (ove-avati u0a sve ?to mo<e

0adesiti ti+elo, 6ore -e 6iti dragoc+ene 6ra0de 0a+edni.#i (odnesene <alostiI l+u6av, v+erna svo+em 6o<ans#om (o.elu, ne-e 0avr?iti #ao ni ono, a do6 -e +e +o? (omladiti, toli#o +e istina da (osto+i samo +edno sredstvo da se 0adr<i mladost A a to +e da .ov+e# 6ude v+e.an* 1r?-ans#a <enid6a +est o#lada na a(solutno, ali da +e .ov+e# do6i+e ne smi+e ni?ta 0adr<avati 0a samoga se6e* Nesumn+ivo +e to ra0log 0a?to ve- ne#o vri+eme ima sve man+e o#lada* 8enid6a ne stvara dva 0aro6l+eni#a, nego +ednu slo6odu u dv+ema oso6ama* )o<e se re-i da +e <enid6a us(+ela, #ad u0 v+ernost (o.etno+ o6ve0i, i #ad +e +edinstvo ve- (ostalo naravno, su(ru0i uo(-e vi?e nema+u do+am da su o<en+eni*

:5A>2/ "E "@ELENI,I NE ")I9U 8ENI2I=:

:Ima vas mnogo #o+i (ostavl+ate ovo (itan+e, i to +e ra0uml+ivo: ni#ad na n+ ni+e dan odlu.an odgovor* &rimoravati mu?#arce na celi6at i na do<ivotnu u0dr<l+ivost A to ne odgovara naravi, (a se mo<emo (itati 0a?to ,r#va, ina.e toli#o s(remna (o0ivati se na :(rirodni 0a#on:, u ovom slu.a+u ta+ 0a#on ot#lan+a* &astor i (ravoslavni sve-eni# .esto su o<en+eni i ni#ad nit#o ni+e tvrdio da su 06og <enid6e nes(oso6ni navi+e?tati EvanFel+e ili vr?iti druge du<nosti svo+e slu<6eI na(rotiv, mogli 6ismo 0amisliti da se u tom snala0e +er su 6ol+e u(u-eni u ne#a (itan+a #o+a se ti.u o6itel+s#og <ivota, #o+im redovito <ivi ova+ svi+et s #o+im ,r#va o.a+ni.#i nasto+i odr<ati (ove0anost, a da u tom oso6ito ne us(i+eva* U sva#om slu.a+u osaml+enost nametnuta sve-enicima +est te?#a #u?n+a i u0ro# mnogiC intimniC te?#o-a o #o+ima se ne 6i sm+elo ona#o

ola#o govoriti #ao ?to +e to u.inio ona+ #uri+alni #ardinal 0a vri+eme &ia XII i Ivana XXIII, #o+i +e la#ons#i odgovorio :(astaA 'agioli: onima #o+i su ga u(o0oravali na mu#e 06og nametnutog celi6ata, #ao da 6i .ov+e#u 6ilo dovol+no varivo od ti+esta sa crvenim ili 6i+elim graCom A da 0a6oravi na <enu i d+ecu* 5ar nisu a(ostoli ve-inom 6ili o<en+eni= 5ar +e 1rist 0aCti+evao da n+egovi slu<6enici 6udu stavl+eni u to nel+uds#o stan+e 06og #o+ega su im strane radosti i <alosti drugiC l+udi= ,r#veni celi6at ni+e stvar dogme, nego (ose6ne ured6e, i ?to +e ne#a ured6a uvela, druga to mo<e do#inuti*:

HHH
)EGU2I) A 1rist nam +e re#ao da :ima nes(oso6niC 0a
<enid6u #o+i sami se6e ones(oso6i?e (oradi #ral+evstva ne6es#oga: D)t 1 :17E*

HHH
)o<emo ustanoviti, ili 6ismo tre6ali s .uFen+em ustanoviti, da us(r#os dva ili tri stol+e-a anti#leri#ali0ma A ne#ad <esto#og, ne#ad (odmu#log A .emu 'ilmovi rado doda+u crtu (oruge A Du tali+ans#im 'ilmovima s#oro se uvi+e# (o+avl+u+e <u(ni# #o+i +e (one#ad dirl+iv, ali .e?-e smi+e?anE A da us(r#os onome ?to 0ovemo :desa#rali0aci+om: svi+eta i us(r#os sla6e religio0ne revnosti na?iC suvremeni#a, i #ona.no us(r#os u.ina#a laici0aci+e i se#ulari0aci+e u svemu A i(a# +e li# sve-eni#a ostao neta#nut u +avnosti* A#o to, (ravo govore-i, i ni+e .udo ?to 6i se moralo registrirati u %urdu, i(a# to ni+e

man+e i0vanredna (o+ava* @+eru+em da -u is(ravno (rotuma.iti os+e-a+ naroda, #ad #a<em da 0a .ov+e#a ulice sve-eni# A D(astor ili ra6in, ali oso6ito to vri+edi u #atoli.#im 0eml+amaE A #oli#o se god on trudio da se sto(i s narodom i (rilagodi se vremenu, on osta+e :.ov+e# Bo<+i:, to +est u(ravo .ov+e# #o+i (ri(ada Bogu, #o+i nam sve-eni#a uvi+e# samo (osuFu+e* 2a#o +e sve-eni# u narodu uvi+e# o#ru<en oso6itim (o?tovan+em, #o+e tra+e i na#on ?to su 0vi<duci A #o+i su ga na (rola0u (ratili A nestali 0a+edno s n+egovom reverendom* )ogu-e +e da celi6at #aA toli.#og sve-eni#a +o? nagla?ava tu oso6itu 0na.a+#u (ose6ne (ri(adnosti Bogu, ?to ga .itavog (reda+e 0a+ednici, te ta#o on (osta+e .ov+e# #o+i <ivi sam #a#o to drugi ne 6i 6ili: (o celi6atu sve-eni# tre6a 6iti (ot(uno ras(olo<ivI da#a#o, govorim teorets#i* Narod, #o+ega +e na.eo atei0am, i(a# ni#a#o ne i0ra<ava ne(ov+eren+e (rema oso6i sve-eni#a A ne #a<em (rema slu<6i A ?to su narodu us(+eli uliti (rotiv ,r#ve, a to +e 0a(ravo veli#a (siColo?#a 0animl+ivost* Narod se (revi?e ne .udi tome ?to se sve-eni#, #o+i (ri(ada Bogu, ne <eni A a#o 0a <enid6u .ov+e# tre6a ras(olagati sam sa so6om* Na#on ovog s(omenimo da su sve-eni.#i celi6at ustanovili sami sve-enici, i #ad 6i +ednog dana #ler odlu.io da odustane od ovog (ravila, laici 6i mogli samo (riCvatiti tu odlu#u 6e0 ri+e.i #omentara, .a# i #ad 6i u dnu svog srca <alili 06og toga ?to 6i se +edna od na+te<iC ri+e.i EvanFel+a slu?ala +edino u samostanima*

:,41@A 9E &4E8I@9E%A:

:/na +e to ve- odavno, #ao i samo #r?-anstvo* Nemo-no i 0lovol+no +e (romatrala mo-an (o#ret 4enesanse, a to +e 6ilo do6a veli#iC ot#ri-a, ne samo Ameri#e, nego tis#a, (rirode, mo-i ra0uma i naro.ito nevinosti .ov+e#a, oslo6oFena dogmats#e stege i o(s+ednutosti gri+eCom* "tol+e-e &rosvA +etitel+stva +e vid+elo #a#o se ,r#va od n+egoviC olu+a 0a#lan+a u s+enu, i0u0ev?i ne#e sve-eni#e, duCa otvorena 0a nove ide+e o slo6odi, +edna#osti i 6ratstvuI ona +e osudila Francus#u revoluci+u a da ni+e sCvatila #a#o +e revoluci+a o0na.ila #ona.A no ru?en+e stare (oliti.#e teologi+e (ri+estol+a i oltara, #a#o +e do#ra+.ila verti#alne Ci+erarCi+e, uvela sustav Cori0ontalniC odnosa moderniC dru?tava* /na se (ridru<ila demo#raci+i te# na#on dugog o(iran+a, i 0a(ravo (re#asno da 6i se moglo (ov+erovati u n+enu is#renost* A#o se i dogodi da dota#ne (ovi+est, ona ni#ad u n+u ne ula0i i na+.e?-e ide 0a n+om (ro#lin+u-i* 9o? i danas ona (o#u?ava ometati na(reda# 0nanosti, oso6ito 6iologi+e i medicine* /na ne <ivi sa svo+im vremenom*:

HHH
)EGU2I) A ona tra+e*

HHH
Istina +e da a#o #r?-ans#e ,r#ve i ima+u :ri+e.i <ivota v+e.noga:, one nema+u uvi+e# ri+e.i 0a svagda?n+i <ivot* Ali ras#ora# ?to se 0a(a<a i0meFu n+iC i svi+eta +est nei06+e<an: one su ne#a#o u sli.no+ situaci+i u #o+o+ +e, u "tarom 5av+etu, 6io <idovs#i narod #o+i +e s ota+stvom svog "ave0a Codio usred sus+edniC ne0na6o<a.#iC naroda* 4enesansa +e 6ila i0nimno s+a+an #ulturni 'enomen, ali u du6ine l+uds#og srca religi+a (rodire mnogo du6l+e nego #ultura, ona dose<e ono

ta+anstveno m+esto gd+e 6i-e (osta+e sv+esno samog se6e, (ita se o <ivotu i smrti, te u tami ra0mi?l+a o nadi i o.a+u, o 6it#u i ni?tavilu* Francus#a revoluci+a ni+e ni#ad nam+eravala odgovarati na tu vrstu (itan+a* /na +e i nastala, govorio +e ,Cesterton, :s (olud+elim #r?-ans#im ide+ama:* Ili s :ura0uml+enim: #r?-ans#im ide+ama, to +est odi+el+enima od n+iCoviC radosniC te<n+i 0a 6la<enstvom i v+e.nosti* 5a slo6odu sav+esti, #o+a +e (rva meFu slo6odama, #r?-ani su umirali u rims#om cir#usuI +edna#ost (red Bogom #o+a +edina ne (odnosi ni#a#ve i0nim#e s o60irom na (ravo ili .ine, 6ila +e 0a n+iC o.igledna, ni+e +o+ i06+egao niti sam car, .i+im se li#ovima nisu Ct+eli #lan+atiI ?to se ti.e 6ratstva :ono se #od nas A (i?e 2ertuli+an A tra+no (rovodi, +er nama +e sve 0a+edni.#o osim na?iC <ena, +edino ?to (ogani rado i0m+en+u+u*: @rednote revolucionarnog gesla Dslo6oda, +edna#ost, 6ratstvoE A #r?-ans#og su (ori+e#la, i ,r#va 6i iC 6ila 6e0 sumn+e la#?e (re(o0nala, da (rva Dslo6odaE ni+e 6ila ta#o 6r0o (oni?tena (rogonstvom, druga D+edna#ostE samovol+nim odlu#ama #omiteta, a tre-a D6ratstvoE A gil+otinom* "(orost ,r#ve da :(rima: demo#raci+u +edna#a +e samo s(orosti demo#raci+e da (rima ,r#vu* &o.et#om stol+e-a (osto+alo +e (ravo nat+ecan+e u u0a+amnom nera0umi+evan+u i0meFu religi+e i (oliti#e* 8u(ni# 6i v+ernicima odreFivao #a#o -e glasovati, a .asni# #o+i 6i i?ao na misu 0aradio 6i u#or* 1asni+e se ,r#va s+etila da n+eno #ral+evstvo ni+e od ovoga svi+eta, (remda se na ovom svi+etu n+egu+e nada u n+ega, a demo#raci+a +e 0a6oravila svo+e meta'i0i.#e #ori+ene, ali se dr<ala moralniC na.ela #o+a su u temel+ima n+ene 0a#onitosti, a meFu n+ima +e i na.elo da se +edna#o dosto+anstvo tre6a (ri0nati svim l+udima, a i to na.elo, na+man+e s(orno meFu n+ima, ta#oFer ima #r?-ans#o nadaCnu-e*

&rigovor da ,r#va s(re.ava na(reda# 0nanosti i medicine 6it -e ra0motren meFu (itan+ima #o+a se odnose na 6ioeti#u* &o0iv, ?to se (ovremeno u(u-u+e ,r#vi ne#a :uFe u (ovi+est:, s govornice 0vu.i 0amaml+ivo i varavo* :U-i u (ovi+est: A 0na.i li to 6oriti se u mornarici Nelsona ili u vo+sci Na(oleona= I ?to +e, #ona.no, ta &ovi+est, o #o+o+ se govori #ao o ne#o+ vrsti 6o<anstva, #ao o #-eri Evoluci+e, ma+ci &roA gresa, ne(ogre?ivo+ A ia#o sli+e(o+, i #o+a #ao da nadli+e-e ru?evine na?iC ratova i ludori+a, nav+e?-u+u-i ras(+evanu sutra?n+icu, u ime oniC (re#+u.era?n+iC dana ?to (la.u ili ne#ada?n+iC vremena ?to muml+a+u u svo+im (e-inama= U vri+eme EvanFel+a, (ovi+est A to +e 6io car 2i6eri+e, i sve su o.i 6ile u(rte u 4im* 2#o 6i uo(-e svratio (o0ornost na roFen+e malog d+eteta u o#olici BetleCema, negd+e u 0a#loni?tu ne#e (e-ine= 2o +e 6io dogaFa+ (osve su(rotan onome ?to mi na0ivamo :dogaFa+:* ;ov+e# ne (a0i dosta na Bo<+u dis#reci+u i n+egovu te<n+u da (roFe ne0a(a<en* >to se ti.e i0ra0a :<iv+eti sa svo+im vremenom: A to +e +edna od oniC 'ormula ?to su smi?l+ene da nam o(-enito (oslu<e #a#o 6ismo (ri#rili svo+e odrican+e od morala ili mala#salost na?e 6or6enosti* Da +e 1rist :<ivio sa svo+im vremenom:, nema sumn+e da 6i n+egova avantura 0avr?ila s man+e 6oliI 0a(ravo, ne 6i ni 6ilo ni#a#ve avanture* Um+esto da se ona#o <esto#o o(irao ustal+enim ide+ama, n+egova 6i govorni.#a v+e?tina, te#u-i veli.anstveno u sm+eru #on'ormi0ma, 0adivila veli#o vi+e-e, 6io 6i 0a(a<en, 6io 6i o#ru<en o60irno?-u, .a# 6i ga &onci+e &ilat (o0vao na #o#tel* U#rat#o, on 6i u?ao u na?u (ovi+est, ali mi ni#ad ne 6ismo u?li u n+egovu*

Danas +e +asno na Isto#u, ond+e gd+e sunce i i0la0i, da -e religi+a (re<iv+eti sve sisteme* :Istina -e vas oslo6oditi:, #a<e 1rist* 2a +e ri+e. (otresno to.na* "li.no #ao ?to ne tre6a mnogo (lutoni+a da se i0radi +edna atoms#a 6om6a, ta#o i na+man+e istine ima+u ne0amislivu e#s(lo0ivnu snagu* Bilo +e dovol+no (ri0nati ne#e istine u carstvu la<i, da 6i se to carstvo (o.elo ras(adati* A ,r#va +e (o EvanFel+u (ove0ana s istinom* /na se vremena ne tre6a 6o+ati* EvanFel+e ni+e (re<iv+elo* /no ni+e ni#ad ni dostignuto*

:,41@A )45I 8ENE:

:A#o +e ri+e. o 1atoli.#o+ cr#vi, onda se te?#o mo<e tvrditi (rotivno* /na <enama us#ra-u+e sve-eni?tvo, slu<6e i na+ve-e odgovornosti (ridr<ava 0a mu?#arce* Ne#ad su se <ene 6rinule 0a i0na+ml+ivan+e stolica u cr#vi, #ao u (ar#ovima, (oslu<ivale su <u(ni#a #od stola, cvi+e-em su #itile cr#vu 0a veli#e 6lagdane, a a#o su <el+ele (rovoditi du6l+i duCovni <ivot, nisu imale drugog na.ina nego da uFu u samostan A gd+e su o(et ovisile o sve-eni#u #o+i im +e di+elio sa#ramente, sav+ete ili u(ute* Danas +e n+iCova uloga (o (rilici ista, osim onoga o stolicama, dodav?i da sada (ou.ava+u #ate#i0am, ?to +e n+iCova na+va<ni+a 0ada-a meFu ra0li.itim s(orednim d+elatnostima* N+ima +e +edna#o (ov+erena u(rava ?#ols#iC i odgo+niC 0avoda, ali one ne odreFu+u niti usm+eru+u (odu#u na+vi?eg stu(n+a* >tovi?e, tre6ao se .a# odr<ati +edan #oncil da se (ri0na #a#o <ene ima+u du?u, +er (ri+e 6a? nisu 6ili sasvim sigurni da su i <ene o6darene du?om* A#o i +est 1atoli.#a cr#va danas u6la<ila svo+ (ogled na n+iC, i(a# +o?

ima tragova starog ne(ov+eren+a, ?to +e vi?e (uta i0ra<eno u veli#om 6ro+u te#stova, #o+e +e 6es#orisno navoditi, osim +ednoga A onog od svetog &avla #o+i +e sa<eta# svi+u: :Ne#a <ene na sastancima ?ute: D1 1or 1P:TPE*

HHH
)EGU2I) A 1atoli.#a cr#va D+evicu )ari+u .asti #ao
na+ve-e stvoreno 6i-e*

HHH
Nesumn+ivo +e u "redn+em vi+e#u 6ilo mislilaca #o+i su tvrdili da +e <ena ne#o ni<e 6i-e, (od i0li#om da +e (rema +ednom o(isu u 1n+i0i (ostan#a stvorena (osli+e mu?#arca* Ali +e veAristotel 0a(a0io, da na svi+etu nema 6esmisla, a da se ne 6i na?ao 6arem +edan 'ilo0o' da ga (odr<i, a n+egovo se 0a(a<an+e mo<e (rotegnuti na religio0ne mislioce #o+i si 0ami?l+a+u da +e uloga teologa da nas dan 0a danom i0v+e?-u+u o stan+u n+iCoviC oso6niC mi?l+en+a, do# nam oni tre6a+u (renositi misao ,r#ve* 1oncili, oso6ito oni u (rvim stol+e-ima #r?-anstva, (one#ad su vi?e vremena utro?ili na osuFivan+e 0a6luda nego na de'iniran+e istina, (a i(a# se ,r#vi ne smi+u (ri(isivati 0a6lude #o+e +e (ro#a0ala* 2o 6i 6ilo #ao da se ministra (ravde o#rivl+uA +e 0a sva 0lod+ela #o+a #a<n+ava #rivi.ni 0a#on* Do#a0 u0et i0 #ronolo?#og reda stvaran+a v+ero+atno +e ?ala s+emeni?taraca, o6ve0aniC na celi6at, do# re.enica svetog &avla, #o+om odreFu+e ne#a <ene ?ute na sastancima, samo do#a0u+e da su one i(a# na sastancima sud+elovale, ?to +e u na?im (arA lamentima 6ilo ne0amislivo* Emanci(aci+a <ene 0a(o.ela +e s #r?-anstvom, i us(r#os na(ret#u, ona +e dale#o od toga da

6ude dovr?ena* 2vrdi se #a#o +e ,r#va o#li+evala (ri0nati <enama da ima+u du?u, a to +e glu(ost #o+o+ (rotur+e.i .itava #r?-ans#a (ovi+est* @e- od (rviC stol+e-a 6ile su .a?-ene svetice i mu.enice, n+iCova slava 6lista na 0idovima u 4aveni, u cr#vama ?estog stol+e-a, a uvi+e# +e u rims#om #atalogu #anoni0iraniC svetaca 6io +edna#i 6ro+ <ena i mu?#araca, ma#ar da su one u #alendaru man+e 6ro+ne* U "redn+em vi+e#u 6ilo +e slu.a+eva da su o(atice u(ravl+ale samostanom mu?#araca, #ao na (rim+er u Fontevraudu, <ene su vladale u mnogim 0eml+ama* U Francus#o+ su one 6ile is#l+u.ene s (ri+estol+a 06og ne#og 'antoms#og 0a#ona #o+i +e tre6ao s(ri+e.iti slu.a+ da 6i se #ral+evstvo (ri(o+ilo Engles#o+* Isto ta#o +e "redn+i vi+e# i0mislio :udvornu l+u6av:, ta+ neo6i.ni #rat#otra+ni u(ad (oe0i+e u (ovi+est* &arado#salno sni<avan+e <ene 0a(o.elo +e u 4enesansi i to u0di0an+em n+ene t+elesne l+e(ote i s novim (rocvatom (oganstva #o+e +e dovelo @eneru i A(olona u #ulturni vrt veli#iC ovoga svi+eta* A#o (os+etite gro6nu #a(elu Diane de &oitiers, ne-ete u n+o+ o(a0iti ni +edan #r?-ans#i sim6ol, a nat(isi #o+e -ete (ro.itati i0nad gro6a te l+u6avnice #ral+a 3enri#a II, dola0e i0 #n+i<evnog 6laga Anti#e* Na<alost, <ene A 6arem one #o+e su mogle igrati ne#u ulogu u dru?tvu A u(ale su u 0am#u idolatri+e #o+a iC +e o#ru<ivala ulagivan+ima, samo da mo<e 6ol+e 0lora6iti n+iCovu <el+u da se svide* 2a mutna m+e?avina la<niC o6o<avan+a i stanovitog (re0ira dosegla +e u erotomani+a.#o+ literaturi osamnaestog stol+e-a ta#av stu(an+ od6o+nosti da ga +e devetnaesto stol+e-e moglo nadma?iti samo (omo-u svo+e naravne gru6osti, veoma vidl+ive is(od ra0derane #rin#e romanti0ma*

4a0do6l+e :%a Belle E(oque: A :%i+e(o ra0do6l+e:, u Francus#o+ (o.et#om 7!* stol+e-a, (osl+edn+e +e sud+elovalo u tim 0lim (ostu(cimaI :<enaA(redmet: 6ila +e u omotu i ure?ena vr(cama #ao :<enaA(o#lon:* U isto vri+eme, #ao rea#ci+a, ne#a vrsta +anseni0ma, ?to se i0rodio, ovladao +e religio0nim duCovima ta#o da su na svi+etu vid+eli samo +edan gri+eC, gri+eC ti+ela, 0a #o+i se .inilo da +e odgovorna samo <ena, ali o tome se ni+e nit#o usudio +asno (rogovoriti* ,r#va ne snosi ni#a#vu odgovornost u tom ra0vo+u, +er se sve to odvi+alo us(oredno s (adom n+ena ut+eca+a i su(rotno n+enom nau.avan+u* Evo, ?to mislim o sve-eni?tvu <ena* "ve-eni# slavi misu, a 0a 1atoli.#u ,r#vu misa +e s(omenA.in mu#e 1ristove: ona, da#le, (ods+e-a na (roli+evan+e #rvi D:/vo +e #ale< mo+e #rvi*** #o+a -e se (roliti 0a vas i 0a sve l+ude na ot(u?ten+e gri+eCa:E* )eFutim, <ene da+u <ivot, ne smrt* &rema tome, tre6a da mu?#arci o6navl+a+u <rtvu 0a #o+u <ene nema+u +uridi.#e odgovornosti* /vu (ote?#o-u nema+u one #r?-ans#e ,r#ve u #o+ima s(omen &osl+edn+e ve.ere ima samo 0na.en+e sim6ola ili +ednostavnog s(omin+an+a* /vo +e samo mo+e oso6no mi?l+en+eJ /sim toga, sve-eni?tvo ni+e ne#o :(ravo:, #ao na (rim+er (ravo na glasovan+e, nego +e :(o0iv:, i onog dana #ad ga <ene 6udu (rimile, (ret(ostavl+am da -e to ,r#va .uti u isto vri+eme #ad i one* 5na+u-i da EvanFel+e, #o+e ,r#va tre6a navi+e?tati, (o.in+e s )ari+om, a 0avr?ava s )agdalenom, (rvom sv+edo#in+om Us#rsnu-a, 6ilo 6i neo(rostivo #ad 6i ,r#va mr0ila <ene* Ali #ad #a<emo ,r#va, o(-enito (omi?l+amo na vremeniti as(e#t instituci+e, #o+o+ slu<e l+udi, a ne anFeli* I na+te<a +e 0a6luda i0v+esnog suvremenog #r?-anstva ?to stalno u(ire (ogled na

0emal+s#i dio ,r#ve, da u nio+ vi?e ne vidi drugo doli admiA nistraci+u, mo-, #ona.no ono ?to &laton i "imone Reil na0iva+u :veli#a <ivotin+a:* 2a#va ,r#va ni+e (redmet #ontem(laci+e, nego i0vrstan (ovod 0a neslogu*

:5A>2/ "E ,41@A U&%ILE U &4I@A2AN 8I@/2=:

:Ni+e (osve +asno ?to ona to Co-e* N+ena +e 0ada-a odgovarati i nau.avati EvanFel+e, a ne ula0iti u na?u intimnost, te nad0irati na?e (ona?an+e* ,Cateau6riand, ia#o +e 6io na .ast ,r#vi svo+im :geni+em #r?-anstva:, ve- +e 0a6il+e<io tu te<n+u 0a tirani+om #o+a 6ro+ne sve-eni#e navodi da u voFen+u sav+esti tra<e #ao ne#u na#nadu 0a o6itel+s#e, (oliti.#e ili soci+alne odgovornosti #o+e im n+iCovo sve-eni?tvo ne do(u?ta o6avl+ati* U vremenima #ad +e ut+eca+ ,r#ve na moralni <ivot +o? 6io odlu.u+u-i, #oli#o +e 6ra#ova (siColo?#i uni?tilo n+iCovo u(litan+e, uvode-i time meFu su(ruge tre-u, indis#retnu oso6u, ovla?tenu u ime ne6a da odreFu+e (o#oru ili (oCvalu= " druge strane, ne nau.ava li sama ,r#va da +e slo6oda 6itna 0a dosto+anstvo l+uds#og 6i-a= Ne govori li nam ona, i to neumorno, da ga i sam Bog (o?tu+e od (rvog dana= 5a?to ga ne sli+edi, #ad +e n+eno (oslan+e da ga (redstavl+a=:

HHH
)EGU2I) A 1rist +e &etru i a(ostolima dao vlast :ve0ati i
ra0r+e?ivati:*

HHH
Individualna slo6oda ni+e u (itan+u* U(ravo +e ona (oticala 06un+ene i u0nemirene sav+esti A to se vid+elo, ne#ada A ili ras#a+ane da se o6rate sve-eni#u, ovla?tenom da ra0r+e?u+e A ?to se danas ne vr?i, +er sada si nit#o ni#ad nema ?to (red6acivati, osim tu i tamo a#o +e 6io suvi?e (ov+erl+iv ili (revi?e do6ar* Danas ,r#va vi?e (o#a0u+e sm+erove nego ?to da+e odred6e* /na se ne :u(li-e: u (rivatan <ivot, nego u situaci+e gd+e n+e0ina stara mudrost mo<e (rite-i u (omo- neodlu.nim sav+estima ili onima #o+i nisu dovol+no u(u-eni* 2a#o, ima vas vi?e, .a# vas ima dosta, #o+i se (itate 0a?to ,r#va ne odo6rava eutana0i+u* Bo+im se da ne ra0li#u+ete (ravu eutana0i+u od (re#ida 6olni.#e tera(i+e, (rema odluci li+e.ni#a ili rod6ine 6olesni#a #ad +e ve- 0a(o.eo 'atalni (roces* 2o +e (rotivno od onog u(ornog davan+a tera(i+e, to ni+e eutana0i+a* &rava eutana0i+a ne (re(u?ta (rirodi da .ini svo+e, nego ide 0a tim da s#rati <ivot 6olesni#u, #a#o 6i ga navodno (o?ted+ela 6es#orisniC 6oli, i to ne ta#o da mu da+e sredstva 0a smirivan+e i u6la<avan+e 6oli, ?to se (re(oru.u+e, nego ta#o da mu s#ra-u+e <ivot 6ilo #o+im sredstvom* "matram da ni+e te?#o uvid+eti do #a#viC 6i 0lo(ora6a mogla dovesti ta#va (ra#sa, i #oli#o 6i su-utniC srdaca, +o? vi?e ra0n+e<eniC (os+etom odv+etni#u, ot#rilo da +e do6ri stric s 6a?tinom A ve- do sada (revi?e tr(io* 1a#o 6i ,r#va, ,r#ve i "inagoga mogle to (riCvatiti= &rotive-i se tome one se ne u(li-u u (rivatan <ivot, one #a0u+u ?to +e moralno, a n+iCova +e du<nost to .initi*

:&4I4/DNI 5A1/N:
:4eligi+a nam odreFu+e dva 0a#ona: 0a#on Bo<+i, sadr<an u deset 0a(ovi+edi, #o+e su u EvanFel+u svedene na dvi+e D:%+u6i Boga i 6li<n+ega #ao se6e samoga:EI drugi +e 0a#on (rirode .i+e se odred6e (rim+en+u+u na stvorove #ao ?to smo mi* Ne#e se#te (o?tovan+e (rema :(rirodnom 0a#onu: t+era+u ta#o dale#o da od6i+a+u n+egu 6olesni#a, ?to +e savr?eno logi.no* U ime tog :(rirodnog 0a#ona: ,r#va od6acu+e #ontrace(ci+u, (o6a.a+ i .a# :o(lodn+u in vitro:, ta#o 0vanu Comolognu #o+a se (rovodi sud+elovan+em dvo+e 0a#onitiC su(ruga* ;ini se da +e to dr<an+e u (rotuslovl+u s onim ?to +e Bog re#ao Adamu i Evi: :Na(u.ite 0eml+u i se6i +e (odlo<ite:* Ni+e mogu-e vladati i (odlo<iti 6e0 stvaran+a 0a#ona, ta#o da l+uds#o 6i-e, a#o ne mo<e ni?ta (romi+eniti u 0a#onu Boga, od #o+ega +e (rimio svo+u mo-, osnovano +e misliti da mo<e miA +en+ati :0a#one (rirode: #o+i, da ta#o #a<emo, (ri(ada+u n+egovom (ravu u(ravl+an+a* 1ad ,r#va osuFu+e sve ?to se ot#lan+a od :(rirodnog 0a#ona:* ona se su(rotstavl+a Bene0i, a da ne govorimo o tome #a#o #asni 0a Codom stol+e-a, o tome da i0a0iva anti(ati+u suvremeni#a, +er iC #udi, a da iC ne ra0umi+e*:

HHH
)EGU2I) A 0a#oni (rirode ne smi+u se 0ami+eniti s
(rirodnim ili naravnim 0a#onom, #o+i nam +e (o0nat (re#o

/6+ave*

HHH
/vd+e +e i(a# (otre6no ne?to re-i o (ovi+esti* Do .etrnaestog stol+e-a A ili ta#o ne#a#o, to +e te# ne#a na0na#a, moglo 6i se 0a Itali+u re-i ne?to rani+e, a ne?to #asni+e 0a >(an+ols#u A Bog +e 6io glavna oso6nost (ovi+esti* /na se o#o Boga o#retala, #ao ?to se grad vrtio o#o #atedrale* Bog +e vladao u mislima, u um+etnosti, u dru?tvenom i (rivatnom <ivotu* N+egovo stvoren+e 6ila +e oso6a, na n+egovu sli#u, n+emu sli.na stvorena, i #ao oso6a .ov+e# +e va<ni+i nego Cr(a #amen+aI .esto se u sli#arstvu mogao 0a(a0iti nera0m+er i0meFu oso6e i o#oline, gos(odar 6i veoma nadvisio 0idove svoga dvorca, a svetac 6i dr<ao svo+u cr#vu na dlanu* 2a+ se nera0m+er mogao na-i na svim (odru.+ima, .a# u na.inu <ivota, ?to se mogao #retati od o#rutnosti do (oe0i+e, (rema tome #a#o +e l+uds#o 6i-e, sli.no Bogu, smatralo da mo- ima od Boga, ili se, na(rotiv, smatralo ve0anim s mo-i Bo<+om (o milosrFu i l+u6avi* "redn+i vi+e# ni+e 6io ra0do6l+e mra#a, nego, na(rotiv, <ive sv+etlosti o .ov+e#u, o n+egovo+ veli.ini, o n+egovim sla6ostima, (oletima i nutarn+im na(etostima #a#o to (o#a0u+e ?arenilo, s mnogo #ontrasta, u n+egovim no?n+ama i na(adnim 'ri0urama* 2e #ra+nosti sim6oli0ira+u <el+e0na ru#avica ratni#a i (ro6odena ru#a stigmati0iranog svetog Fran+e* /d (etnaestog stol+e-a nadal+e A mo<da malo rani+e ili malo #asni+e, to +e te# +edno neodreFeno (ola0i?te na #arti stru+an+a duCa A .ov+e# se otrgnuo od onog 0atravl+en+a Bogom i o#renuo se svi+etu: i0gu6it -e /ca i dat -e si )a+#uA&rirodu, i od onda +e i0ra0 :ma+#a (riroda: (ostao 6analnost u ra0govorima*

2o +e ra0do6l+e veli#iC ot#ri-a, i .ov+e# na svom (utu susre-e (ogans#a 6o<anstva #o+a su te# +ednim o#om s(avala u svo+im sve.anim ra#ama* ;ov+e# vi?e ni+e redao stvorove o#o Boga, nego o#o samoga se6e: u sli#arstvu (ers(e#tiva ras(oA reFu+e o#oli? u odnosu (rema o#u sli#ara* ;ov+e# samoga se6e u isto vri+eme (roc+en+u+e divnim i vri+ednim (oruge, divan +e 06og nadmo-nosti ?to mu +e da+e ra0um nad drugim stvorovima, a smi+e?an +e 06og ne0natnog m+esta ?to ga 0au0ima u vrtlogu svemira* BruegCelova sli#a :I#arov (ad: na ne#i na.in da+e ide+u o to+ novo+ situaci+i: s#oro da .ov+e# tre6a (ove-alo da uo.i uran+an+e +una#a u silno+ veli.ini o#oli?aI I#arova se avantura 0avr?ava smi+e?nim malim (l+us#om u vodu* %+uds#o 6i-e vi?e ni+e oso6a, +er oso6a u nama vodi di+alog s Bogom, a on +e sada individuum, #o+i -e .esto govoriti o :individualno+ slo6odi:, a ni#ad ne-e govoriti o :oso6no+ slo6odi:* Na-i -e se do#a0a A i vi?e no ?to iC tre6a A 0a tu (rom+enu u literaturi stol+e-a &rosv+etitel+stva ?to na (otresan na.in #om6inira u0visivan+e vrste i (re0ir (rema n+enim (redstavnicima* ;ov+e# +e +edina svi+est na d+elu u svemiru, na+vi?e 6i-e, to +e on: on gomila .ast na .ast svo+em geni+u, ali u isto vri+eme sve ga vi?e ti?ti os+e-a+ o n+egovo+ materi+alno+ 6e0na.a+nostiI (isci na(u?ta+u Cero+e stariC vremena da se (osvete sitni.avom o(isivan+u sla6o-a vrste i osredn+osti sva#odnevnog <ivota* )eFutim, (o0navan+e 0a#ona (rirode na(redu+e veli#im #oracima, i u isto vri+eme atei0am, #ao da nas sva#o ot#ri-e (ri6li<ava idealnom .asu #ad 6i (riroda 6ila o6ve0ana da (rotuma.i se6e* 2a#o +e 6ilo sve do sredine dvadesetog stol+e-a, #ad se

dogodila +edna od oniC (odmu#liC revoluci+a #o+iC l+udi (osta+u sv+esni te# (osli+e n+iCova udara, i #o+e lu#avo mi+en+a+u sav mentalitet ne#og ra0do6l+a: (osli+e dvadeseta# godina :0a#oni (rirode: i0gu6ili su silu 0a#ona, (ostali su (o(ravl+ivi i o(o0ivni A u0 na(reda# teCni#eI ograde ?to su iC ti 0a#oni su(rotstavl+ali l+uds#o+ vol+i (o(u?ta+u +edne 0a drugima, i vi?e ti 0a#oni (rirode ne (ru<a+u o0na#e ra0umu, #o+i sada ovisi +edino o samome se6i, ma#ar da nit#o ne 0na #a#o -e se slu<iti o(o+nom i totalnom mo-i #o+u -e sutra imati* 9a smatram da :(rirodni 0a#on: (rema mi?l+en+u ,r#ve ni+e nau#a i0vedena i0 is(itivan+a :0a#ona (rirode:* :&rirodni 0a#on: +e s#u( o6ve0a i odgovornosti, #o+e 0a .ov+e#a (roi0la0e i0 n+egove naravi da +e stvoren :na sli#u Bo<+u, Bogu sli.an:* U #ona.no+ anali0i (rirodni 0a#on (o.iva na (rinci(u da se Bog i .ov+e# ne mogu ra0dvo+iti, i da .ov+e# (rema tome ima veli#u mo- ?to uvodi Boga u svo+e .ine, 6io on ili ne 6io toga sv+estan* U(ravo +e to u0ro# te<ine (o6a.a+a, #o+i ni+e samo :(re#id trudno-e:, #a#o se neodreFeno govori, nego +e to (re#id +ednog (rocesa 6o<ans#og (ori+e#la, +er +e roFen+e uvi+e# A (a ma#ar se .esto dogaFa A +edno .udo, ?to sva#i (uta i0a0iva udivl+en+e* ,r#va se o tom (redmetu i0+asnila, a oni #o+i su 6ili na+odlu.ni+i u tome da +e ne (oslu?a+u, odmaC su +o+ (red6acivali ?to +e (rogovorila, ta#o +e, eto, uvedeno da +e na 0eml+i slo6oda i0ra<avan+a (una i c+elovita 0a sve, osim 0a ,r#vu* 4a0uml+iva +e veli#a sim(ati+a (rema onima #o+i ne mogu imati d+ece, (a se slu<e metodom :o(lodn+e in vitro: i

(reno?en+em em6ri+a* ,r#va ne odo6rava ta+ (ostu(a#, uostalom A sa mnogo man+e strogosti nego ?to se govori A i to i0 vi?e ra0loga* 1od toga +e (otre6an 0aCvat tre-e oso6e, ?to se te?#o mo<e (omiriti s onom ri+e.i EvanFel+a o <enid6i: :Bit -e +edno ti+elo:* /sim toga A a u na?im o.ima ta+ +e ra0log uv+erl+ivi+i A u vremens#om ra0ma#u #o+i di+eli o(lodn+u u e(ruveti od same trans(lantaci+e, di+ete +e li?eno naravne 0a?tite svo+e ma+#e i i0lo<eno +e svim mogu-im maA ni(ulaci+ama, ?to +e +a#o is#u?en+e #o+em ne-e 6iti duga o(iran+a* /sim toga, da 6i trans(lantaci+a us(+ela, (otre6an +e vi?a# em6ri+a* /ni #o+i ne 6udu u(otri+e6l+eni 6it -e smr0nuti, 6it -e odr<avani u tom (ri+ela0nom stan+u i0meFu <ivota i smrti, o.e#u+u-i da iC net#o (reu0me ili da 6udu uni?teni ili da na#on i0v+esnog vremena, ra0li.itog tra+an+a, 6udu (redani na istra<ivan+e #ao 6ilo #o+a la6oratori+s#a <ivotin+a: tu sada istim #ora#om ula0imo u ne(o0nato, i u u<as* )i smo u stan+u (re#r?iti, mi+en+ati ili o6oriti :0a#one (rirode:, ali smo nes(oso6ni odrediti (ravila 0a ovu novu slo6odu* 1omiteti 0a eti#u (ri0na+u da +e em6ri+ :(otenci+alno l+uds#o 6i-e:, #o+em tre6a is#a0ati (o?tovan+eI ali oni su nes(oso6ni da ga 0a?tite* 4i+e. :(otenci+alno: +e nes(retan i0ra0 lo?e +e0i.ne v+e?tine* Amandina, (rva 6e6a i0 e(ruvete u FranA cus#o+, nau.ila +e mnoge ne0nalice, #o+ima i +a (ri(adam, da +e 6ila Amandina ve- ne#oli#o sati (osli+e 0a.e-a: sve 0na.a+#e n+ene 6udu-e oso6e ve- su u n+o+ 6ile utisnute* Em6ri+, da#le, ni+e ne#o :(otenci+alno: l+uds#o 6i-e A #ao ?to ni 6e6e #o+e +e (oganstvo ugraFivalo u grads#e 0idove, nisu 6ile :(otenci+alni odrasli l+udi: A nego to +e (ravo l+uds#o 6i-e, a .in+enica da +e ono u ra0vit#u ni u .emu ne uman+u+e odgovornost eventualniC mani(ulatora, na(rotiv, na na+stra?ni+i +e na.in ote<ava: to +e nasil+e* 1omiteti 0a eti#u nisu u stan+u i0graditi moral o ta#vo+ vrsti (itan+a, +er se moral l+uds#og 6i-a mo<e

i0graditi samo u odnosu na a(solutno, i recimo +asno, a(solutno, Bog sam A ve- +e a (riori is#l+u.en i0 ras(rave i od6a.en na (odru.+e s(e#ulaci+a ili meta'i0i.#iC snova* Ali A ili +e .ov+e# sli#a Bo<+a A i t#o -e se onda usuditi u to dirati, oso6ito #ad (o.in+e n+egovo (osto+an+e u ta+anstvenom i #rC#om o6li#u em6ri+aI ili +e to samo #ao ne#a na#u(ina .estica 6e0 i#a#vog Bo<+eg 6il+ega A (a 0a?to se onda ne 6i s n+ime moglo slo6odno :mutiti:, 0a n+egovo do6ro i (o6ol+?an+e vrste, ra0umi+e se samo (o se6i* Ali a#o se sva ova ra0mi?l+an+a i 0avr?e time da se osude ovi (ostu(ci, ona i(a#, ni u #o+em slu.a+u, ne vode do osude oso6a* 1rist u EvanFel+u na na+stro<i na.in i na+s(asonosni+e odreFu+e 0a#one <enid6e, ali ne#og drugog dana ra0govara sa "amari+an#om, :#o+a +e imala (et mu<eva:, i #o+a <ivi sa ?estim :#o+i ni+e n+en mu<:: i u(ravo to+ oso6i u nesreFeno+ situaci+i on -e (ov+eriti +ednu od na+l+e(?iC (oru#a EvanFel+a o #lan+an+u Bogu u duCu i istini* 2a#o se mo<e re-i, s 6es#ra+nom 0aCvalno?-u 0a milosrFe Bo<+e, da #r?-anstvo +est 0a#on A ali na#on n+ega sli+ede samo i0nim#e*

:BI/E2I1A:
:5a sada +e :6ioeti#a: te# nacrt novog morala #o+i u0ima u o60ir (osl+edn+a ra0vo+na dostignu-a 0nanosti ?to (red univer0alnu sav+est (ostavl+a+u (ot(uno nove (ro6leme* 4a0uml+ivo +e da se man+e radi o tome da se odrede granice istra<ivan+u, ?to 6i 6ilo nedo(ustivo i uostalom 6e0 u.in#a, nego se vi?e radi o tome da se utana.e ne#i (rinci(i o

#ori?ten+u 0nanstveniC ot#ri-a #o+a su uvi+e# #orisna, ia#o nisu uvi+e# 6e0o(asna* I ta#o, vi?e nego o moralu, #o+i se oslan+a na 0a6ranu, o6ve0u ili odo6ren+e, 6ol+e 6i 6ilo govoriti o +edno+ mudrosti .i+u 6i i0gradn+u v+ers#e (redrasude mogle samo s(utavati* 9er silno (rit+ecan+e ot#ri-a 6iologi+e i moderne medicine stvara sva#i dan nove odgovore 0a #o+e religi+a nema sredstava da iC (ru<i, +er se n+en moral veli#im di+elom osniva na (oslu?nosti :(rirodnom 0a#onu: #o+i 0nanost 6e0 (restan#a is(ravl+a i (o6ol+?ava*:

HHH
)EGU2I) A ni+e 6a? vidl+ivo #a#o 6i se mogao i0graditi
ne#i novi moral ili ne#a nova mudrost o 0nanosti <ivota, oso6ito l+uds#og <ivota, a#o (retCodno nemamo odreFeno sCva-an+e o .ov+e#uI a to nam, 6ar 0a sada, +edino religi+a (redla<e*

HHH
)o-i s(o0nan+a danas su vi?e (ro?irene od samog s(o0nan+a* 2a#o, mi mo<emo ut+ecati na <ivot, do# +e ta+ +o? u stan+u o6e-an+a, ali ne 0namo ?to +e to <ivot, +e li to ota+stvo 0a (orugu ili milosni dar 0vi+e0da #o+e 6i ne#ad #ao rasule s+eme (o 0eml+i, ?to +e (rema modi (osl+edn+a teori+aI mi mo<emo 6raniti ne#o 6i-e do smrti, ali ne 0namo (ravo ?to +e to smrt, #o+u mo<emo samo na ne#i na.in :ustanoviti:, a to se ti+e#om vremena mnogo mi+en+alo* 1a<u da +e ne#ad tre6alo 0agristi u no<ni (alac onoga .i+u +e smrt tre6alo ustanoviti, #a#o 6i se utvrdila n+egova #ona.na ravnodu?nost (rema nevol+ama ovoga svi+eta* 1asni+e su l+udi (re?li na do#a0 (omo-u 0rcala #o+e +e tre6alo (o#a0ivati 0amagl+enost od eventualnog daCaI (osli+e se u0imalo u o60ir 0austavl+an+e rada srca, a to +e 6io

vrlo nei0v+estan do#a0, 6e0 mogu-nosti #ontrole na moderan na.in* 1ona.no, ve- od ne#og vremena ravan ence'alogram vri+edi #ao do#a0 smrti, ali se ne mo<e (osve to.no re-i u #o+em +e .asu nestao ona+ (rinci( +edinstva #o+i +e sa.in+avao #oCe0i+u oso6eI mi 0nademo (retvoriti materi+u u energi+u, u0 ri0i# da (rigodice (retvorimo dvi+e stotine tisu-a l+uds#iC 6i-a u sv+etlost i to(linu A ali ne 0namo ?to +e to materi+aI na?a ot#ri-a ne (rate u(ute 0a u(otre6u, i sva#im se danom (ove-ava ra0ila<en+e i0meFu onoga ?to nam na?e 0nan+e do(u?ta .initi i onoga ?to nam do(u?ta ra0um+eti: 0a nas .ov+e# osta+e ta+na, ota+stvo, i to od n+egova (o.et#a, #o+i #ao da (odli+e<e ne#o+ magi+i, (a sve do svr?et#a #o+i uvi+e# ima i0gled ne#e anomali+e* U ta#vim uv+etima, nova eti#a, 6e0 i#a#vog temel+a da ustanovi +edan sud, ne mo<e (roglasiti (rinci(e, mo<e samo davati (re(oru#e* 1ona.no, u stvari sve ovisi o individualnim sav+estima i o ide+i #o+u sva#a i0meFu n+iC ima o l+uds#om <ivotu, ?to +e done#le ut+e?no 0a 6udu-nost istra<ivan+a, ali i(a# malo man+e 0a na?u 6udu-nost*

:BENE2"1I IN8EN9E4INB:
:U ovom i0ra0u se etimolo?#i +avl+a ne#i od+e# latins#e ri+e.i :genius:, ?to +e 6o<anstvo 0a #o+e su 4iml+ani v+erovali da (risustvu+e #od roFen+a* ;in+enica +e da -e i :genets#i in<en+ering: na elemente, #o+i odreFu+u l+uds#o 6i-e, us#oro imati ut+eca+ #o+i se mo<e us(oreFivati s onim ?to su ga stari (ri(isivali svo+im 6o<anstvima* &roro.anstvo 0mi+e u ra+u

0emal+s#om ni+e 6ilo onoli#o la<no #oli#o +e to tvrdila tradici+a: mi smo +eli od (loda sa drveta s(o0nan+a, i us#oro -emo 6iti mo-ni :6ogovi:, sli.no #ao ?to nam +e o6e-ala lu#ava <ivotin+a, +er -emo mo-i ut+ecati na one 0na.a+#e (o+edinca #o+e se mogu nasl+eFivati* Bit -emo u stan+u ot#riti, ta#o re-i u +a+etu, u0ro# nasl+edniC 6olesti, mo-i -emo, da#le, +ednog ili drugog dana n+iC nadvladati, na (rim+er 0am+enom +ednog de'e#tnog gena drugim 6ol+e #valiteteI mo-i -emo l+uds#o 6i-e na sli.an na.in ve- u (o.et#u (o6ol+?ati, ?to -e mu usavr?iti organi0amI (a a#o se to i ne-e dogoditi sutra, dogodit -e se (re#osutra, ne sumn+a+mo o tome, istra<ivan+a se odvi+a+u u tom sm+eru, a istra<ivan+a na #ra+u uvi+e# (ronala0e r+e?en+a* Da#a#o, 6it -e i neus(+eCa, ali u0 tu ci+enu dola0i se do na(ret#a*:

HHH
)EGU2I) A ni+e o(asnost u tome da genets#i in<en+ering
ne us(i+e, nego, na(rotiv, u tome da us(i+e*

HHH
@i, mladi l+udi na 0avr?et#u studi+a, 0na+te da ni+ednu generaci+u (ri+e vas ni+e sud6ina (ostavila (red odgovornosti #o+e se mogu us(orediti s onima #o+e vas o.e#u+u* Beneraci+a, #o+o+ sam (ri(adam, 6ila +e vi?e no +ednom (o0vana da is(uni svo+e o6ve0e u (ovi+esti* /na +e 0a slo6odu tre6ala staviti na #oc#u svo+u slo6odu, a i svo+ <ivot, #a#o 6i vama 6ilo vri+edno (ro<iv+eti va? <ivot* )eFutim, moralni +e i06or 6io lagan, a samo d+elovan+e ne toli#o* Uostalom, tirani+e, (o6une i ratovi nisu ni?ta novo na 0eml+i, do# se va?a generaci+a, dragi mladi, nala0i uo.i dana

#ad -e 6iti stavl+ena u situaci+u, #a#ve rani+e ni+e 6ilo* Ne-ete se tre6ati 6oriti 0a istinu, #ao "ol<en+icin i rus#i disidenti, 0a slo6odu, (o(ut euro(s#iC (o#reta ot(ora ili #ines#iC studenata, 0a (ravdu u ime siroma?niC i (otla.eniCI ne-ete tre6ati samo 6raniti dosto+anstvo l+uds#og 6i-a, morat -ete se i0+asniti o samo+ n+egovo+ 6iti, o onom (o .emu se ra0li#u+e od <ivotin+e, o (ravu ?to ga ima ili #o+e nema, da se na n+ega ut+e.e ve- od 0a.e-a, (a i +o? (ri+e, mani(ulaci+om s re(rodu#tivnim stanicama* I nemo+te mi re-i da ula0im u a(o#ali(ti.nu stravu ili da (lovim u 0nanstvenu 'antasti#u* Na+(ri+e tre6a da se is(itu+e 0nanostI ona os+e-a (otre6u da se ne#im moralom ograde silne mo-i #o+e malo (omalo 0nanost st+e.e nad vrstom, ali #omiteti 0a eti#u us(i+eva+u samo (redlo<iti ne#oli#o 0a6rana o (resaFivan+u organa, o lo#aci+i em6ri+a u materins#om #rilu ili o industri+s#o+ u(otre6i em6ri+a* A u ostalome A ?to to oni mogu u.initi= /ni ne 6i mogli ni (o#u?ati A uostalom, sve 6i 6ilo u0aA ludno A ograni.iti istra<ivan+e, a da ne 6udu o(tu<eni #a#o s(utava+u na(reda# medicine, a oni 0na+u da -e ta+ isti na(reda# (oslu<iti #ao i0govor mno?tvu mani(ulatora #o+i -e se dati na na+luFe e#s(erimente* &a ni+e li ?e' +edne 0namenite e#i(e istra<iva.a nedugo (redlo<io da 6i do roFen+a d+ecu nosila ma+munica ma#a#i, #a#o 6i naravna ma+#a 6ila oslo6oFena od ro6ovan+a trudno-i= Ni+e li +edan no6elovac meFu 'rancus#im li+e.nicima nedavno 0a#lin+ao svo+e sudrugove u 0ainteresiranim disci(linama ne#a ni?ta ne (odu0ima+u na (odru.+u (reno?en+a genets#e 6a?tine A ali 6e0 oda0iva, te# +e u +ednim novinama o tome 6ilo na(isano deseta# reda#a= /grani.avan+e e#s(erimenata ovisit -e +edino o sav+esti istra<iva.a, i o ide+i #o+u ta sav+est ima o l+uds#om 6i-u, ?to +e +edno od veoma (ri+e(orniC (itan+a* 5a#on -e (ra#ti.no 6iti nemo-an, a#o uo(-e 6ude donesenI

uostalom, ne-e on (osvuda 6iti isti* @+eru+te mi, 6it -e i0veden sva#i mogu-i (o#us, ma#ar (roi0veo i na#a0e* Da se o tom uv+erimo, dovol+no +e (ris+etiti se slavnog 4utCer'orda: #ad +e odlu.io da atoms#e .estice u6aci u sudar +edne (rotiv drugiC, o6avi+estio +e 0nanstveni#e s #o+ima se do(isivao A o satu #ad -e i0vesti ta+ (o#us, do tada ne.uven i s ne(redvidivim u.incima* @i -ete se morati (itati o l+uds#o+ naravi, i a#o niste 0a6oravili nau.avan+e svo+iC ,r#ava, 0nat -ete da +edina is(ravna de'inici+a #o+a +e o n+o+ i#ada dana A +est ona i0 &isma i /6+ave, ona #o+a +e na (o.et#u na?e civili0aci+e i (o?tivan+a dosto+anstva .ov+e#a, u0 #o+e dil+em stol+e-a 6arem u ri+e.ima (rista+emo* "va#a druga de'inici+a sni0u+e l+uds#u oso6u* Bio .ov+e# :ra0umna <ivotin+a:, ili :(oliti.#a <ivotin+a: ili (rema ironi.nom i0ra0u gr.#og (isca :dvono<ac 6e0 (er+a: A uvi+e# +e to <ivotin+a, (a a#o +e ta#o, ni?ta se vi?e ne (rotivi da (ostane i la6oratori+s#a <ivotin+a* 2o ?to dola0i od Boga A .ov+e#u da+e ne?to sveto, a to nesta+e a#o mu se (rida+e ne#o drugo (ori+e#loI .ov+e# +e o.uvao otisa# svog "tvoritel+a, (a a#o ta+ ni+e uvi+e# 6io dovol+an da ga 0a?titi, #o+i 6i drugi 6il+eg s(ri+e.io da ga se smatra #ao ne#u na#u(inu mole#ula, ?to se mo<e mi+en+ati (o vol+i mani(ulatora #o+i -e se smatrati ma+storima ?to -e (ridoni+eti n+egovu ra0vo+u i #o+i su, uostalom, ve- i0mislili i0ra0 :evoluti.an: da na0na.e tu novu teCni.#u 0nanost 0a dirigiranu evoluci+u* Nismo li ve- dotle stigli= 9o? ne, ali onamo se #re-emo, i to .vrstim #ora#om* @e- smo od ne#og vreA mena, i neo(a0ice, (re?li granicu :Na+6ol+eg svi+eta: Aldousa 3uKleOa* A#o ga niste .itali, (ro.ita+te ga, (a -ete vid+eti 0a?to mo<emo re-i, 6e0 i#a#va (arado#sa, da 6i us(+eC :genets#og

in<en+eringa: 6io gori nego n+egovi neus(+esi: (o n+emu 6i naA stao :savr?eni: .ov+e#, to 0na.i dovr?en, 0adovol+an ?to +e ta#av, 6e0 oniC n+egoviC sla6o-a i (ogre?a#a #o+e mu odr<ava+u sav+est u stan+u 6udnosti i #o+e ga otvara+u a(solutnomI to 6i 6ilo 6i-e 0a #o+e 6i se danas re#lo da +e :'un#cionalno:, to.no (rilagoFeno svo+o+ sredini, (ode?eno 0a mirno u<ivan+e svo+iC 'i0i.#iC s(oso6nosti i #o+e si ne-e (ostavl+ati vi?e (itan+a nego Cormons#o (ile* /dnos (rema Bogu (ri+e#o +e (otre6an ne samo da se o .ov+e#u dadne de'inici+a #o+a ga ne sni0u+e, i #o+a n+egovu oso6u .ini ne(ovredivom* @e- ga sada smr0ava+u u em6rionalnom stan+u, u6i+a+u ga, i to odo6ren+em 0a#onaI vese dogaFa da mu se da+u dvi+e ma+#e, +edna #o+a ga 0a.ne, druga #o+a ga nosi, a ne osvr-u se na ono ?to se u (osl+edn+e vri+eme govori o ta+anstvenom di+alogu i0meFu ma+#e i d+eteta u materins#om #riluI ve- su (o#u?ali +edno+ 6e6i (resaditi srce (avi+ana, i di+ete +e na#on toga umrlo* &re?utno +e utana.eno da -e se (o#u?ati s ne#om drugom <ivotin+omI ve- se uc+e(l+u+u l+uds#e stanice mi?evimaI 6e0 sumn+e -e se e#s(eriment smatrati uv+erl+ivim #ad mi?evi odu da se u(i?u u dru?tvo 0a 0a?titu <ivotin+aI a#o smo mi samo gomila mole#ula ?to +e odreFena da se +ednog dana ras(adne, 0a?to 6i 6ilo 0a6ran+eno da +o+ se mi+en+a o6li# i sastav= 9edino Bog nas mo<e s(asiti od nas samiC* Ni#ada to ne-e 6iti (otre6ni+e* 1ad Bog ne 6i (osto+ao, sad 6i 6io .as da ga se i0misli* Ali /n (osto+i, i sad +e .as da se toga s+etimo*

:"IDA:

:Dugo se v+erovalo da ova smrtonosna 6olest na(ada samo :ri0i.ne gru(e: DComose#sualce, drogirane 0ara<ene iglomE, ili 6olesni#e slu.a+no 0ara<ene trans'u0i+om #rvi* "ada +e (o0nato da nisu (o?teFeni ni Ceterose#sualci, to +est oso6e #o+e se (ri+e smatralo :normalnima:: (rema tome, ta#o0vani :naravni moral: ni#oga ne .uva od tog o6ol+en+a, i do# se .e#a na c+e(ivo #o+e -e u#loniti o(asnost, +edina sredstva da se ograni.e nevol+e +esu 0a?titna sredstva #o+a se ve- ne#o vri+eme (ro(agira+u*:

HHH
)EGU2I) A ova+ +e (redmet #ra+n+e o06il+an, te 6ismo
vol+eli sa0nati istinu 6e0 o#oli?an+a i i0ostavl+an+a*

HHH
Na<alost, slu.a+ ni+e ta#av* @eoma +e do6ro (o0nato, na (rim+er to #o+i (ostu(ci (ogodu+u (reno?en+u 6olesti, ali o tome se ni?ta ne govori* 3o-e da se Comose#sualnost smatra normalnom stvari, ali se u(ada u (rotuslovl+e .im se (rogovori o :ri0i.nim gru(ama:* /da#le dola0i ta+ :ri0i#:, ta o(asnost #ad net#o (ri(ada to+ :gru(i:* Ni o tome ne #a<u ni?ta* Isto nam ta#o ne #a<u, a#o su (reventivna 0a?titna sredstva d+elotvorna, ona na ovom (odru.+u nisu d+elotvorni+a nego na (odru.+u #ontrace(ci+e, na (rim+erI ta#o oni #o+i Cvale n+iCovu u(ora6u, a da svo+em sav+etu ne da+u u(o0oren+e na o(re0, oni (reu0ima+u na se6e veli#u odgovornost* /ni #a<u da ne-e

6iti su#rivci time ?to nisu (omogli oso6i u o(asnosti, a i0la<u o(asnosti one #o+i iC slu?a+uI +er oni samo oCra6ru+u one #o+i <ele :mnoga is#ustva:, sva#a#o u0 +o? ve-u o(asnost* 2vrdi se da su Ceterose#sualci +edna#o i0lo<eni #ao i drugiI ali #od toga 0a6oravl+a+u odreFeno re-i, (rvo, da +e 6ro+ 6olesni#a #od n+iC veoma malenI drugo, da su, o(-enito u0ev?i, (ogoFeni stoga ?to su 6ili u dire#tnom ili indire#tnom #onta#tu s ne#om :ri0i.nom gru(om:I tre-e, 0a6oravl+a+u meFu n+ima 6ro+iti one #o+i su slu.a+no 0ara<eni trans'u0i+om #rvi, a #od toga ima mnogo 0a6orava i (ro(usta* Ali ti 0a6oravi i (ro(usti nisu uvi+e# 6e0a0leni, te ne#i oso6ito nasto+e do#a0ati da moral ne slu<i ni.emu* Ali oni do6ro 0na+u da +e (rotiv te stra?ne 6olesti na+sigurni+a 0a?tita v+ernost u (rirodno+ l+u6avi i0meFu mu?#arca i <ene*

:"%/B/DA:
:)i smo (od ut+eca+em svog nasli+eFa, svo+e sredine, odgo+a ?to smo ga (rimiliI nas (o#re-u strasti i (orivi mra.na (ori+e#la, na nas d+elu+e nesv+esno, (odsv+esno, da(a.e 0a ne#e (siCologe i ono nadsv+esno, te na?o+ svi+esti (reosta+e te# vrlo su<en (rostor 0a odlu.ivan+eI (ovi+est, dru?tvo, s(oA ra0umi, oni #o+i nama u(ravl+a+u ili nas 0a(o?l+ava+u, vr?e na nas odlu.an (ritisa#I veoma ri+et#o imamo mogu-nost u.initi ono ?to Co-emoI na?e 'i0i.#e i umne granice na ne0natno svode na?u mo- (rosuFivan+a i i0ra<avan+a, a ta +e osim toga su0dr<ana sve 6ro+ni+im i (rinudni+im 0a#onimaI svo+u v+eru o6i.no (riCva-amo od svo+e o#oline, #o+a +u +e i sama (rimila nasl+eFivan+em, a na?e ide+e, #o+e su na+.e?-e te# odra0

ra?ireniC misli na?e e(oCe, +o? su osim toga (od ut+eca+em medi+aI #ad 6i 6ilo mogu-e anali0irati du6o#e ra0loge na?iC odlu#a, moglo 6i se o(a0iti da nema niti +edne #o+a ni+e re0ultat nagona, (roCt+eva, 6o+a0ni ili nutarn+iC gi6an+a #o+ima nismo gos(odariI gd+e +e na?a slo6oda=:

HHH
)EGU2I) A sve (ritis#e #o+e smo u(ravo nani0ali
(o#a0u+u da na?a slo6oda (osto+i, +er se ona 06og n+iC <ali*

HH H
/(ravdano se slo6oda ra0li#u+e od slo6oda* /ve, de'inirane De#laraci+om o (ravima .ov+e#a, 6ile su 0ani+e#ane, (ovri+eFene, ismi+ane (omalo (osvuda (ri+e no ?to se dogodilo da iC mladi ci+elog svi+eta danas 0aCti+eva+u #ao o6ve0u, ?to 6i im tre6alo +am.iti sigurnu 6udu-nost* )eFutim, te slo6ode ovd+e nisu u (itan+u, nego :slo6oda: A to +est mo- #o+u (os+edu+e ili ne (os+edu+e l+uds#o 6i-e da d+elu+e, a da mu ni+e una(ri+ed odreFeno .initi ono ?to .ini* 2a#va slo6oda (osto+i* /na se ne sasto+i u tome da .ov+e# .ini ?to mu se (roCti+e, nego i ono ?to mu se ne-e, i to i0 mudrosti, i0 (o?tovan+a (rema drugome, i .esto i0 l+u6avi, #o+a +e (rvi (rinci( svega ?to +est, ?to +e 6ilo ili ?to -e 6iti* /na nadvisu+e sve te<n+e, s#lonosti, vlastiti interes, egoi0am, ona (o6+eFu+e sve ?to mo<e :uv+etovati: l+uds#o 6i-e i ona 6lista divnim s+a+em u odrican+u od samoga se6e u #orist drugoga, ili drugiC* N+o+ +e geslo darivan+e se6e, a 0namen+e +o+ +e 1ristov #ri<* U tom smislu ona +e 6or6a* "lo6oda +e (ri#riveno ime 0a l+u6av*

:24EBA %I 14"2I2I )A%U D9E,U=:

:;ini se da +e ra06oriti+e .e#ati da d+eca dostignu do6 #ad mogu 6irati v+eru u0 (ot(uno (o0navan+e sadr<a+a i #ad mogu sama odgovarati na (ostavl+ena (itan+a, a ne (re#o #uma ili #ume* ;emu malo di+ete (itati da li v+eru+e u Boga, #ad +o? ne 0na govoriti= 1o+im mu se (ravom name-e v+era #o+u +o? ne mo<e ra0um+eti i #o+u -e mo<da od6aciti #ad 6ude moglo vi?e ra0um+eti= I +o? ne?to: 0a (o0navan+e #r?-ans#iC istina tre6a 6arem onoli#o vremena #ao 0a stican+e elementarnog 0nan+a i0 matemati#e, i #a#o da di+ete (ristane u0 ono ?to to.no ne (o0na+e* Do6 0a#ons#e 0relosti 6e0 sumn+e +e na+(ogodni+e da se (redlo<i #r?ten+e, u0 uv+et, ra0uml+ivo, da +e doti.ni (rimio odgovara+u-u 'ormaci+u u0 0a+edni.#o nasto+an+e roditel+a i nastavni#a* Uostalom, (rvi su se #r?-ani #rstili vrlo #asno, ne#i su .a# .e#ali (osl+edn+i trenuta# da 0atra<e ta+ sa#ramenat*:

HHH
)EGU2I) A Bog #a<e u oso6i Isusa 1rista: :&ustite
malene # meni:*

HHH
4e-i -ete da su u ovd+e navedeno+ 0godi i0 EvanFel+a d+eca sama od se6e do?la 1ristu, a ne (od vodstvom #uma ili #ume, i to #ao da (odr<ava gore navedeni (rigovor, ali +e malo v+ero+atno da su ta d+eca 6ila (ou.ena o #r?-ans#im istinama, a sam +e 1rist vrlo do6ro 0nao da iC +e (rivu#la n+egova oso6a,

vi?e nego n+egova nau#a* ,r#va ni+e stran#a #o+a 6i tre6ala (ri6avl+ati (rista?e 0a Bo<+u (oliti#u* &ravi red stvari (osve +e druga.i+i* "am Bog d+ecu (ov+erava ,r#vi i o6ve0u+e +u da iC odga+a u l+u6avi (rema n+egovo+ oso6i i (o?tovan+u (rema n+egovim 0a(ovi+edima* 2u u0rast malo 0na.i* )alo di+ete (red (resvetim "a#ramentom ni+e vi?e 06un+eno negoli odrasla oso6a* 2#o 0na, mo<da +e ono .a# man+e 06un+eno* >to se ti.e ra0loga (rema #o+em d+etetu ne 6i tre6alo nametati v+eru o #o+o+ ono ni+e u stan+u ras(ravl+ati, ta+ +e 6e0 vri+ednosti* D+etetu se da+e mli+e#o (ri+e nego doFe u do6 da mo<e i0a6rati vis#iI di+ete u.i materins#i +e0i# (ri+e nego ?to 6i moglo i0a6rati ne#i drugi +e0i#* 1ona.no, sa osamnaest godina ili sa dvadeset godina, mladi se o(-enito 0anima+u 0a (osve druge stvari a ne 0a v+eru, a :(ot(uno (o0navan+e stvari: ?to 6i tre6alo 6iti uv+et 0a #r?ten+e A to +e 0aCt+ev #o+em +e nemogu-e udovol+iti: nit#o nema :(ot(uno (o0navan+e #r?-anstva: A osim n+egova osniva.a*

:9E %I "&/5NA9A 5%/=:

:4eligi+a +e uvi+e# sumn+i.ila s(o0na+u, ?to se mo<e uo.iti i0 o(isa u 1n+i0i (ostan#a Do .emu -e #asni+e 6iti govoraE, i gd+e se vidi da +e Adamu i Evi 6ilo 0a6ran+eno dota#nuti :sta6lo s(o0na+e do6ra i 0la:* &ostu(a# (rema u.enim Cumanistima 0a vri+eme 4enesanse o.itu+e tu osnovnu od6o+nost* &ascal, ta+ 0nanstveni duC, govorio +e svo+im suvremenicima #o+i su tra<ili v+eru: VNe 6udite glu(i*W /n +e do6ro uvidio da +e

nemogu-e i0miriti 0nan+e i v+eru*:

HHH
)EGU2I) A (rva, na+vi?a i na+l+e(?a meFu svim
s(o0na+ama +est s(o0na+a Boga*

HHH
Bi6li+a 0a(ravo govori o :s(o0na+i do6ra i 0la:, a to 6i nas, (rema 0mi+i na(asnici, tre6alo u.initi sli.nim :6ogovima:* )an+e +e ri+e. o ne#o+ s(o0na+i nego o mo-i, i to ono+ #o+a suvereno odreFu+e ?to +e a(solutno do6ro i 0lo* @+erovati 0a se6e da smo u stan+u to odreFivati +est (ogu6na o6manaI ?to se toga ti.e (ovi+est ideologi+a ne ostavl+a ni#a#ve sumn+e: one nisu (roi0vele :6ogove: nego ro6ove #o+i (odnose sve mogu-e mu#e ovog svi+eta da se oslo6ode svo+iC o#ova i to u(ravo (omo-u v+ere* &re(ir#e i0meFu Cumani0ma i l+udi ,r#ve nasta+ale su 06og te<n+e oviC (osl+edn+iC da 0avlada+u na svim d+elatnostima uma, (a i onima 0a #o+e nisu 6ili m+erodavni* /ni su se toli#o odvratili od te 0a6lude da se ne#i meFu sve-enicima vi?e ne usuFu+u i0+asniti niti o svom vlastitom (odru.+u* 4eligi+a ni+e ni#ad 6ila ne(ri+atel+s#i ras(olo<ena (rema s(o0na+i* @+era +ednostavno tra<i od s(o0nan+a da se ne ograni.u+e samo na s+etilne .in+enice* >to se ti.e &ascalova sav+eta A on se odnosio na l+ude #o+i nisu os+e-ali (otre6e da ga (oslu?a+u #a#o 6i ostvarivali n+egov sav+et* Bomile l+e?ina i ri+e#e su0a sv+edo.e da +e .ov+e# sam (o

se6i nes(oso6an odreFivati ?to +e do6ro i 0lo* Bi6li+a mu to i0 du6ina dugiC ra0do6l+a dovi#u+e, u0 mnoge do#a0e, ali .ov+e# +e ne slu?a, ili ne mari 0a n+ene o(omene: :li+e(e (ri.e, #a<e, (o6o<no ma?tan+e:, (a se o#re-e svo+im snovima i svo+im (o#ol+ima*

:I"2/;NI B4I9E3: D1E

:/va <idovs#oA#r?-ans#a nau#a #o+a Co-e 0lo i nered u svi+etu (rotuma.iti (rvim gri+eCom ?to se (ri(isu+e Adamu i Evi, (o.in+enim u ne#om ta+anstvnom m+estu, na0vanu :ra+ 0emal+s#i: A (rotuslovi teori+i Evoluci+e, #o+a +e sad ve0nanstveno utvrFena* I doista, Evoluci+a 0aCti+eva te<a# i neodol+iv (ri+ela0 od +ednostavnog do slo<enog, a to ot#lan+a ide+u o ne#om (adu, +er ga +e nemogu-e u#lo(iti u ta+ (roces #o+i +e otvoren sve (ovol+ni+em na(ret#u i tra+nom us(+eCu ne#e vrste (rema sve 6ogati+im o6licima <ivota* Nau#a o isto.nom gri+eCu +est (o#u?a+ meta'i0i.#og tuma.en+a nesre-e l+udi, .emu se (rotivi (romatran+e (rirode*:

HHH
)EGU2I) A ni+e +asno u .emu 6i mogla 6iti #orist a#o se
+edna dogma 0ami+eni drugom*

HHH
A#o se evoluci+a svodi na 6analnu, utvrFenu .in+enicu da u svi+etu ima (rom+ena, (a .a# i (reo6ra06i, #ao na (rim+er (unoglavca u <a6u, ili gus+enice u le(tira, nit#o ne-e ni

(omisliti da 0ani+e.e tu o.evidnu .in+enicu* Ali a#o se ide 0a tim da se od :Evoluci+e: stvori ne#a vrsta temel+ne meta'i0i#e svemira, onda se s (ravom (itamo ne smatra+u li nas +o? i 0aostali+ima nego ?to 6i to do(ustili 0ami?l+ati na?i v+ers#i os+e-a+i* Ne (osto+i +edan, nego vi?e evolucioni0ama, i oni nisu sli.ni* %amarc#ov trans'ormi0am ni+e Darwinov evolucioni0am, #o+ega +e dot+erao neoAdarwini0am, ali svi evolucioni0mi ?to se (ostavi?e #ao 0nanstvene teori+e ima+u +ednu 0a+edni.#u to.#u: svi oni (rirodi (rida+u 6itnu s(oso6nost da ide od +ednostavnoga (rema slo<enome, ?to +o+ o(et do(u?ta da 6e0 cil+a i ra0loga (roi0vodi sve slo<eni+e organi0meI tu s(oso6nost te<n+e (rema sve slo<eni+em igrala 6i u (rirodi istu ulogu #ao u snu )oliereova vrlina us(avl+ivan+a* U 0nanstvenom evolucioni0mu (osto+i ne#a #omi.na neis#ori?teA na snaga, u(ravo (ri#ladna da ra0vedri +ednostavna srca* 2o +e :6a+#a 0a odrasle:, govorio +e 9ean 4ostand, #o+i +e i sam 6io evolucionist, +er ne?to 6ol+e ni+e na?ao, i +er +e 6io uv+eren da na+o?troumni+a (itan+a l+uds#og duCa ni#ad ne-e do6iti odgovora* 2re6a v+erovati da odrasle oso6e nisu 0aCt+evni+e od d+ece s o60irom na 6a+#e, +er su te oso6e mogle, ne tre(nuv?i o#om, slu?ati ?to #a<e 9acques )onod: :Budu-i da su (reci #on+a odlu.ili <iv+eti u ravnici, (a da 6r<e (o6+egnu #ad se (ri6li<i gra6e<l+ivac*** stoga n+iCova moderna vrsta danas Coda samo na +ednom (rstu:* D2a#o navodi )* 4emO ,Cauvin u svo+o+ (osl+edn+o+ #n+i0i :Bog mrava, Bog 0vi+e0da:E* A#o to sada sa svom strogo?-u to.no (rimi+enimo na sli+ed dugiC ra0do6l+a, nasta+e (itan+e 0a?to nisu sve vrste odlu.ile galo(irati samo na +ednom (rstu* 5austavimo se +o? malo #od #on+a i on -e se sam i (ot#ivatiI

ne#a 0a+edni.#a o#lada +o? malo (otra+e, i on -e si (romi+eniti dva ili tri svo+a #ral+e?#a u d<o#e+a* I0vrsna +e i 6a+#a o evoluci+i ri6e #o+a +e odlu.ila da ode malo na 0ra#: i0i?av?i i0 vode, (o.ela +e otvrdn+ivati svo+e tr6u?ne (era+e #a#o 6i se mogla 6ol+e #retati (o o6ali* Ni+e (o0nato 0a?to ni+e svo+u leFnu (era+u ra0vila u sunco6ran da +o+ na (la<i 6ude ugodni+e 0a vri+eme mili+una godina #ad vi?e ni+e (ri(adala svo+o+ is#ons#o+ vrsti, a +o? ni+e (ri(ala novo+* Da +e (riroda (rimi+enila teori+u evolucionista, ona ni#ad ne 6i imala dovol+no vremena da 06og +ednostavne igre slu.a+a i (otre6e A (ostigne svo+e cil+eve, #o+i su +o+, uostalom, 6ili ne(o0nati* Ali (riroda ni+e evolucionisti.#a, ona vi?e voli (reo6ra06e, ona (romi+eni (unoglavca u <a6u 0a (etnaest dana* Ne tre6a vam ni re-i da ona ide (osve svo+im (utem* /dugovla.en+a s is(oru#om vrsta +o? su du<a u astro'i0ici, gd+e tra+u na mili+arde godina* :U (o.et#u 6i+a?e 4i+e.:, #a<e EvanFel+e* A astro'i0i#a #a<e: :U (o.et#u 6i+a?e +uCa:* "ilno ?iren+e energi+e (osli+e :@eli#og &ras#a:, o #o+em smo ve- goA vorili, #a<u, da +e (roi0velo +uCu od .estica na temel+u (rinci(a (retvaran+a energi+e u materi+u* 2o raFan+e materi+alnog svemira dogodilo se, navodno, u nei0m+erno #rat#om vremenu, i to (red deset, (etnaest ili dvadeset mili+ardi godina* "li+edio +e mnogo slo<eni+i nastava#* /riginalne .estice, (rema sim(ati+i ili o6ostranom (ov+eren+u, 6e0 (otica+a i u(ravl+an+a i0vana, (o.ele su se navodno 0dru<ivati, i0meFu se6e slagati ta#o da su se o6li#ovali atomi od :#var#a:, mole#ule od atoma, i dal+e sve slo<eni+e i ra0li.iti+e tvor6e do# na#on mili+ardu godina i i0dr<aniC na(ora A nisu us(+eli (roi0vesti (ro'esora astro'i0i#e s nao.alama i 6r#ovima* 2o +e .udo u .istom stan+u* Nau#a o stvaran+u 0aCti+evala +e od Boga samo +edno .udo, a

teori+a o samostvaran+u svi+eta 0aCti+eva (o +edno .udo sva#e mi#rose#unde* U ta#vo+ (ovi+esti #o+a .ov+e#a smatra (raunu#om (u<a ili crva, #o+i su sami (roi0i?li i0 duga 0dru<ivan+a domi?l+atiC i u(orniC .estica, sva#a#o da nema m+esta ni 0a ne#i :(ad:, ali ni 0a ne#i :ra+ 0emal+s#i:* Ali <idovs#oA#r?-ans#a dogma o stvaran+u i isto.nom gri+eCu i(a# ima ne#u (rednost (red stalnom magi+om 0nanstven+a.#e dogme: ona +e mnogo ra0umni+a*

:I"2/;NI B4I9E3: D7E

:@e- +e re.eno da +e :isto.ni gri+eC: (ou.na (ri.a, a ne (ovi+esni dogaFa+* Na #ori 0emal+s#e #ugle ni+e ot#riven ni#a#av trag ne#og i0gu6l+enog ra+aI na(rotiv, ima iC mnogo u isto.n+a.#im mitologi+ama* Nemogu-e +e v+erovati u Adama i Evu #ad se 0na da .ov+e# (ot+e.e od ma+muna, ili da se od n+ega ra0vi+ao, da n+egov us(on ni+e dovr?en: 0a dva ili tri mili+una godina antro(olo0i -e na?e ostat#e (romatrati s ra0n+e<enom do6roCotno?-u #ao ?to sada (romatra+u ostat#e %ucO, re#onstruirane male <enice .i+a se (otresna sli#a nala0i na (rvo+ stranici na?eg o6itel+s#og al6uma* " druge strane, ide+a o is#ons#om gri+eCu, #o+i +e navodno istovremeno is#vario .ov+e#a i ci+elu 0eml+u, i .i+e su se stra?ne (osl+edice nastavl+ale #ro0 mnoga ra0do6l+a, #ro0 ne6ro+ene nara?ta+e neviniC A (rotivi se (ravednosti i u.en+u

,r#ava o milosrFu Bo<+em* U to+ Ci(ote0i o isto.nom gri+eCu ni+e sCvatl+ivo ni to da ta+ Bog o #o+em stalno (+evate #a#o +e divno 6lag A i(a# sve do 1alvari+e ut+eru+e na#nadu 0a moralni dug .ov+e.anstva (rema n+emu* U#rat#o, sa sva#og sta+ali?ta u.en+e o isto.nom gri+eCu +e 6esmisleno i 6e0 mu#e se mo<e ra0um+eti 0a?to +u +e moderna teologi+a (restala dal+e ra0vi+ati*:

HHH
)EGU2I) A ili ra0um (ola0i od onoga ?to +e u(ravo
na0vano 6esmislom, ili se #re-e (rema 6esmislu* Ili on (rista+e u0 o6+avu, sadr<anu u 1n+i0i (ostan#a, (a (ovi+est (o(rima ne#i smisao, ili on od6i+a to (ola0i?te, (a na#on ?to +e lutao dul+e ili #ra-e vri+eme, sudara se s 6esmislom +ednog svi+eta 6e0 u0ro#a, 6e0 svrCe, #o+i se ra0vi+a 6e0 motiva, igrom slu.a+a i is(ravl+a+u-i sam se6e nasli+e(o, gluC 0a ne(re#idna +adan+a nevinosti i (redan no-i* :Besmisao: isto.nog gri+eCa otvara 6es#ra+nu nadu, do# +e 6esmisao slu.a+nosti i nu<nosti, ili sva#og drugog (o#u?a+a ra0+a?n+en+a svi+eta #o+e od6acu+e Boga A totalan, de'initivan, 6e0 li+e#a* 2a+ 6esmisao ostavl+a l+uds#u svi+est samo+ se6i i smrti*

HHH
Budu-i da mi nadaCnuti 0na.a+ Bi6li+e ne do(u?ta i06or, smatram da mi Bog u 1n+i0i (ostan#a da+e svo+u ver0i+u .in+enica: #a#o da +e ne (rimim= Uostalom, odmaC o(a<am da ona sadr<i a(solutno sve ?to +e va<no 0nati o stan+u .ov+e#a, i to govorom #o+i +e o60irno (rilagoFen mo+o+ sla6o-i* 1ad mi Bog #a<e :Adam i Eva:, i +a mislim :Adam i Eva:, +er v+era se sasto+i u tome da nau.im misliti #ao Bog* )o<da su 0a n+ega

uvi+e# (osto+ali samo :Adam i Eva:, (onavl+ani u osamdeset mili+ardi (rim+era#a na#on (o.et#a vremena, ?to +e malo u us(ored6i s 6ro+em 0vi+e0da* Ne vidim ra0loga 0a?to 6iC u tu (ovi+est uvodio ma+munaI meFutim, us(ut na(omin+em, da 'ormula :.ov+e# (ot+e.e od ma+muna: i0 devetnaestog stol+e-a, dola0i od 6iologa 3aec#ela, a n+u danas (rosuFu+u 0losretnom i ne(rim+erenom, (remda +e +o? #ao dogmu viso#o ci+eni dosta l+udi, #o+i u n+o+ vide dvostru#u #orist: time Co-e da se osloA 6ode 6o<ans#oga i u<iva+u ne#o 0adovol+stvo u tome da 6udu :sel' made man:, .ov+e# #o+i +e :(o.eo od ni.ega:* Ali, mo<da +e do6ro navesti ne#e odlom#e i0 te neus(oredive #n+ige* 1n+iga (ostan#a 1:7M: :5atim re.e Bog: Na.inimo .ov+e#a na svo+u sli#u, se6i :sli.na:I1:7Q, :I stvori Bog .ov+e#a na svo+u sli#u, na sli#u Bo<+u ga stvori, mu?#o i <ens#o stvori iC*: /viC se ne#oli#o reda#a divno (odudara sa <idovs#im duCom os(oravan+a, a mo<da su mu i i0vor: 8idovi u .ov+e#u vide sli#u Boga, do# su (ogans#i narodi imali 6ogove (rema slici .ov+e#a ili ne#e <ivotin+e, vi?e ili man+e me#ane (o(ut svile* 5a sada -emo iC navesti (et: A &arado#salno +e da +e religi+a #o+a +e imala na+u(orni+u nau#u o nedosti<no+ veli.ini Boga, te se .a# 6o+ala i0govoriti n+egovo ime, +edina v+erovala u :sli.nost: i0meFu .ov+e#a i n+egova stvoritel+a* Ni+edan se l+uds#i duC ne 6i usudio i0re-i sli.nu tvrdn+u, (a +e do(u?teno i .a# utemel+eno smatrati +e o6+avom* A /va+ odloma# i0 1n+ige (ostan#a tre6a (ove0ati s evanFeos#om 0godom o davan+u (ore0a caru: ne#e 0lo6ne oso6e (ita+u 1rista da li 8idovi tre6a+u (la-ati (ore0* /dgovori

li on :da: ili :ne:, i0a0vat -e ili (re0ir +avnog mi?l+en+a ili srd<6u o#u(atora* Ali on tra<i ne#a mu (o#a<u (ore0ni novac, (ita .i+a +e sli#a na tom novcu, (a #ad mu odgovore da +e :careva:, onda i0govara onu 0namenitu (resudu: :Da+te caru carevo, a Bo<+e Bogu:* 1ad smo, da#le, stvoreni :na sli#u Bo<+u:, na ne#i na.in #ao n+egova sli#a, tre6a da se (ot(uno u0vratimo Bogu* Ne(ri0navan+e te o6ve0e, uostalom divne, nala0i se na 0a.et#u ve-ine na?iC 0ala* )i u0vra-amo Bogu ?to +e man+e mogu-e, a svo+u oso6u (ostavl+amo 0a cara* A /datle sli+edi, a#o smo sli#a, da +e na? :original: u Bogu* U n+emu, u n+emu +edinome, +ednog -emo dana na-i svo+ identitet: to -e 6iti :novo ime:, o #o+em govori /t#riven+e* /no -e 6iti sv+etlost i (ot(uno -e nas odrediti u na?o+ ne0am+en+ivo+ ose6u+nosti* Bes#orisno se tra<iti drugd+e* Nit#o, osim Boga, ni#ad nam ne-e mo-i re-i t#o smo* A I0 toga ?to smo stvoreni na :sli#u Bo<+u, Bogu sli.ni:, +edna#o sli+edi da u nama (osto+i te<n+a (rema nei0m+ernom, a n+u ne-e ni#ad ni?ta mo-i 0adovol+iti, (a i #ad 6i nas o6asula ci+ela 0eml+a i masa 0vi+e0da* 2a te<n+a +est ono ?to mi na0ivamo :duC:, a on nema drugog sugovorni#a osim Boga, i ta+ duC ne mo<e drugo doli ni+e#ati sve ?to ni+e Bog* "va drama na?eg stan+a u (ot(unosti +e sadr<ana u ovim #rat#im recima 1n+ige (ostan#aI oni nas u.e da smo stvoreni na sli#u svog "tvoritel+a, #o+i nas +e i0vu#ao i0 (ra?ine* 2i reci nam tuma.e i onu na?u <el+u da (rema?imo same se6e, #ao i n+en silan na(or da u#loni gomilu (ra?ine od #o+e smo sa0daniI tuma.e nam i nutarn+u (odvo+enost, ?to +e sva#i dan (ro<ivl+avamo: (odvo+enost i0meFu na?iC (oleta i (adovaI

tuma.e nam onu nevidl+ivu sv+etlost ?to nas (rivla.i i isto ta#o glinu #o+a nas 0adr<avaI onu tra+nu rastrganost #o+a nas (otresa i0meFu a(solutnoga u #o+e ne mo<emo (restati v+erovati, i one (ros+e.nosti s #o+om se te?#o mo<emo (omiriti, a #o+u t+e?imo ne0natnim #ulturnim ostvaren+imaI tuma.e ta#oFer 6or6u #o+a se 6e0 (restan#a vodi i0meFu 6ivstva i niA ?tavila, i0meFu nade i o.a+a, #o+i (o#u?avamo u#loniti (omo-u mirotvorniC #om(romisa ?to o(et sve dovode u (itan+eI (rotuslovl+a na+.e?-e (red na?im o.ima (rodu6l+u+u o6esCra6ru+u-i +a0 i0meFu radosti ?to nam +e o6e-ana i (atn+e ?to +e (risutna* A Biti na :sli#u Bo<+u: o.ito se ne svodi na suo6li.en+e (a ni na inteligenci+u ili vol+u* ;ini se .a# da ni+e niti u sve0i s ovom ili onom s(oso6no?-u #o+a sli+edi i0 na?eg 'i0iolo?#og ustro+stva, a nala0i se i u <ivotin+a, sva#a#o u 0natno ni<em stu(n+u, ali ve- 0am+etl+ivo* 2re6a +e tra<iti dal+e, #ao 0na.a+#u #o+u ne mo<emo nigd+e drugd+e susresti doli samo u l+uds#om 6i-u, a ta 0na.a+#a, +edinstvena u (rirodi, +est ona 0a.udna, divna te<n+a 0a l+u6avl+u #o+a nas os(oso6l+u+e da l+u6imo nese6i.no, l+u6avl+u #o+u ne odreFu+e niti #rv niti nagon, niti 6ilo #a#va <el+a 0a (os+edovan+em, l+u6av od same se6e odi+el+ena, #o+a se o6oga-u+e svime ?to da+e, #o+a ne <ivi 0a se6e, nego 0a drugoga i omogu-u+e mu <ivot* Evo A tu +e sli#a, tu +e sli.nost s Bogom, l+u6av 6e0 granica i (ridr<a+a, ?to se v+e.no o6navl+a vlastitim svo+im i0li+evan+em, darivan+em* "#oro se samo (o se6i ra0umi+e da ta sli.nost u#l+u.u+e slo6odu, +er ?to 6i 6ila ne#a nu<na l+u6av nego ro(stvo= "lo6oda ni+e #ao ne#a vrednota (ridodana na?em moralnom ustro+stvu, +er 6i ta Ci(ote0a vodila u meta'i0i.#i t+esnac :slo6odnog oda6ira:, #o+e +e 0adalo mnogo 6riga 'ilo0o'ima,

do# +e 'ilo0o'a +o? 6ilo, i #o+i se nisu Cranili te# ot(acima r+e.ni#a* "lo6oda +e 0a l+u6av, od #o+e +e neod+el+iva, isto ?to su note 0a gla06u* N+eno (rvo (o0nato o.itovan+e +est :isto.ni gri+eC:I nau# o n+emu nesretno su na(ustili #r?-ans#i mislioci #o+i smatra+u, ne 0nam 0a?to, da tre6a+u (rigrliti ide+e ovog stol+e-a te# ?to se to isto stol+e-e od n+iC ra0dru<i* 1a<u nam da +e :isto.ni gri+eC: us(ored6a, mit, duCovna (ri.a* )alo nas se to ti.e* Na sva#i na.in, sve dola0i od duCa, u#l+u.iv?i i materi+u, i #r?-ani 6i to tre6ali 0nati +er u @+erovan+u (+eva+u da v+eru+u u :DuCa "vetoga, Bos(odina i <ivotvorca:* Nadal+e, i0v+e?-e 1n+ige (ostan#a +e 0a nas na+i0vrsni+i sa<eta# sli#ovitiC istina ?to se mogu susresti u Bi6li+i sve do EvanFel+a i mi ga, sa 0aCvalno?-u, (reu0imamo ona#va #a#va nam ga Bog (ru<a* Budu-i da +e nau# o isto.nom gri+eCu (ao u 0a6orav suvremene religio0ne svi+esti, 0a+edno s gri+eCom uo(-e, te nas na svo+e (osto+an+e (ods+e-a sve sla6i+im glasom, mo<da +e do6ro ocrtati sa<etu (ovi+est onog #o6nog trenut#a* 4ecimo odmaC da smo savr?eno ravnodu?ni (rema #n+i<evno+ vrsti o(isa, te da se nimalo ne u0nemiru+emo 06og n+egova sim6oli.nog, alegori.nog, (ovi+esnog ili 6a+#ovitog 0na.en+a, #ao i 06og vremena #ad +e na(isan, na #o+o+ (odlo0i A da li u vos#u, na (a(irusu ili +are-o+ #o<i* Nas (rivla.i 6o<ans#a istina #o+u sadr<i i #o+a se (rovla.i #ro0 sli#e #o+e tre6a s (a<n+om sa.uvati od uni?ten+a, a#o ne-emo da nam i0ma#ne istina* Da#le, Adam i Eva Do(rostite mi ovu digresi+u, ali isti.em da Ci(ote0u o (o.etnom l+uds#om (aru 0nanstvenici vi?e ne od6acu+uE, sm+e?teni su u (re#rasan vrt, 0a #o+im ne#i meFu nama, u ne#om 0a#ut#u svog nutarn+eg <ivota, os+e-a+u neodreFenu .e<n+u, do# drugi iste radosti (renose na 6ol+i svi+et #o+i nam+erava+u i0graditi* Adam i Eva +o? su veoma

sveti, <ive u ne#om tra+an+u #o+e ni+e #ao na?e, +er +e +o? veoma 6lis#o v+e.nosti, <ive, #a#o se u o(isu dosta (rim+e-u+e, u ne#om stan+u .e0nutl+ivosti ili i?.e#ivan+a, 6e0 sumn+e 06og odsutnosti di+aloga: (ri+e gri+eCa govori samo Bog, Adam i Eva ne odgovara+u* /ni smi+u +esti od (lodova sa sviC sta6ala u vrtu, osim s onog sta6la :s(o0nan+a do6ra i 0la:* 9er Bog +e re#ao: :A#o 6udete s n+ega +eli, umri+et -ete:* Ni+e to (ri+etn+a, nego u(o0oren+e* 2o sta6lo s(o0na+e +est (rvo sta6lo slo6ode* Adam i Eva 6ili su slo6odni da se :odre#nu: i0 l+u6avi (rema Bogu, i tada 6i ova+ svi+et 6io +edan drugi svi+etI 6ili su slo6odni i da ne (oslu?a+u, a to su i u.inili na (otica+ 0mi+e, ?to +e 6io #rivi (ote0 (rirode, (ravi minus, ilu0i+a 6listava s+a+a ?to 6+e<i, a i0ra<ava se samo ?u?#avim si#tan+em u srd<6i* Adam i Eva su (o :s(o0na+i do6ra i 0la: ste#li moralno samoodreFen+e #o+e +e dovelo do odi+el+enosti od Boga i (odlo<ilo iC naravnom redu stvari, i vremenu #o+e ne-e (o?ted+eti n+iCovu (ra?inu, te -e od n+iC u.initi ono (rola0no 6i-e :.i+i dani (rola0e (o(ut trave:* U tome +e 6io ta+ is#ons#i (roma?a+ u #o+em se dugo gledalo trostru#i gri+eC :(o<ude, ne(osluCa i oColosti:* /(rostit -ete mi a#o se ne slo<im s ta#vim o#rivl+ivan+em* :&o<uda: se (oglavito odnosi na t+elesni u<ita# (ove0an sa s+edin+en+em 6i-a, i te?#o +e 0amisliti "tvoritel+a da osuFu+e ti+elo te# ?to +e svo+e stvorove (o0vao ne#a rastu i ne#a se mno<e* 2oli#o +e nagla?avana ta :(o<uda: da +e ti+e#om vremena #ona.no do?lo do toga da se isto.ni gri+eC i0+edna.io sa :gri+eCom ti+ela:, i samo s n+ime* A :ne(osluC: +a#o (ods+e-a na vo+ni.#i <ivot, do0iva (redod<6u o (ritvoru, do# +e ri+e. o neugasivo+ muci ?to se (rote<e na sve (osade dovi+e#a* A :oColost:, .ini mi se, ne i0ra<ava to.no stan+e duCa tiC #rivaca, u #o+ima +e, mo<e se v+erovati, 6ilo vi?e rado0nalosti negoli uo6ra<enostiI n+iCovo dr<an+e ni+e 6ilo dr0ovito*

Nema sumn+e da tre6a tra<iti dal+e: mo<da +e onog dana l+uds#o 6i-e i0a6ralo samo se6e, u(otri+e6ilo +e svo+u slo6odu (rotiv l+u6avi, te +e na ne#i na.in 0ani+e#alo sli#u Bo<+u u se6i, a ona +e, vid+eli smo, .isto ras(olo<en+e 0a l+u6av* U(ravo +e tada l+uds#i (ar i0gu6io sv+etlost u #o+u ga +e od+enula Bo<+a (risutnost: :@id+eli su, #a<e Bi6li+a, da su goli :, to +est svedeni na svo+u glinu* 2a#o se rodila samosvi+est, ne#a#o ustal+ena u svo+e :+a: i0 #o+ega nam +e te?#o i0a-i i #renuti (rema drugome, (rema drugima, i BoguI ta#o oni (osta+u ono ?to na0ivamo :oso6e: i u(ravo u tom .asu u te#stu (o.in+e di+alog* 2a+ gri+eC duCa (rotiv duCa (rou0ro.io +e (ovla.en+e Boga i 0atamn+en+e n+egove sli#e u nama* Adam i Eva nisu u0a sve to niti (o#vareni niti is#vareni u svom 6i-u* /stali su 6e0 ne(osredne Bo<+e (risutnosti, i0ru.eni drugotnim u0rocima +ednog nedovr?enog svemira, +er +e isto.ni gri+eC (re#inuo 6o<ans#o d+elo: :@id+e Bog da +e doA 6ro:, #a<e 1n+iga (ostan#a, ali ne #a<e: :@id+e Bog da +e savr?eno:, dovr?eno, +er +e Adam tre6ao is(uniti 0eml+u i (odlo<iti +e* Ali A gle .uda 6o<ans#og geni+aJ I0 same na?e nesavr?enosti rodit -e se l+u6av, #o+a ne 6i (osto+ala u (ovi+esti +ednog savr?enog svi+eta, (redodreFenog samo 0a do6ro* %+u6av ?to +e vlastita samo l+uds#om 6i-u i ni#ad se ne susre-e u (rirodi, ona (rola0i #ro0 na?e ra0li.itosti i ne+edna#osti, i0meFu onoga #o+i ima i onoga #o+i nema, i0meFu vi?e i man+e, i0meFu 6olesnoga i 0dravoga, su<n+a i n+egova (os+etitel+a, ona se rascvate u samilosti +ednog (ogleda, ona 6lista u srcima #o+a suos+e-a+u s mu#ama drugiC, titra u su-uti, ?to +e na+du6l+a 0na.a+#a l+u6avi, ona se u0di<e i0 gri<n+e sav+esti, ras(r?u+e s+ene u radosti (ra?tan+a, (o+avl+u+e se ta+anstvena i savr?eno .it#a u smi+e?#u sva#og malog d+eteta, #o+e #a<e, #ad +o? i ne

0na govoriti, da +e u n+emu <el+a da l+u6i i da 6ude l+u6l+eno* "vi+est o nedovr?enosti odr<ava l+uds#o srce otvorenim (rema 6es#ra+nom, a nevol+e #o+e mu 0ada+e nered svi+eta ili n+egova vlastita <ivota s(re.ava+u ga da se (onovno 0atvori* U(ravo u tom smislu, +a v+eru+em, da se mo<e re-i da +e Bog i0 0la, to +est gri+eCa, i0vu#ao ovo ve-e do6ro: s(oso6nost da se (re(oraFamo (o l+u6avi* /na +e ve- od i0gona i0 vrta do0ivala Isusa 1rista, #o+i +e, u0ev?i na?u narav, +edini mogao Bo<+o+ slici u nama vratiti 6istrinu, a nas os(oso6iti 0a tu i0m+enu identiteta i0meFu Boga i n+egova stvoren+a, ?to +e svrCa #r?-ans#og <ivota* >to se ti.e do#a0a 0a isto.ni gri+eC A oni su suvi?ni* Dovol+no +e u+utro, do# +o? nismo doru.#ovali, (ogledati se u 0rcalo da ustanovimo #a#o 6e0 sumn+e (osto+i ne?to (ogre?no u svi+etu* 2a+ :isto.ni gri+eC: mi (o.in+amo sva#i (ut #ad na? egoi0am od6i+e ono ?to 6i ga moglo sta+ati, (a i ono ?to ga uo(-e ne 6i ni?ta sta+alo: :isto.ni gri+eC: mogao 6i se 0vati (o.etni gri+eC, +er +e on u #ori+enu sviC drugiC* Ali Bog +e Bog, i #oli#o god mi 6ili u(orni da te Bo<+e sli#e #varimo, +a mislim, v+eru+em, nadam se: Bog i0 l+u6avi (rema svo+o+ l+e(oti ne-e do(ustiti da se i+edna od tiC sli#a i0gu6i*

:5A>2/ U "@I9E2U I)A NE&4A@DE=:

:U svi+etu ima ne(ravde, tla.en+a, (risile i sviC vrsta 0ala #o+iC ne 6i 6ilo, da +e Bog ta#o do6ar #a#o vi #a<ete* 5ar va?i (ro(ov+ednici ne (o0dravl+a+u rado Boga #ao :gos(odara (ovi+esti:= Da#le, 0a na?e nevol+e on snosi odgovornost, +er ili

iC Co-e ili iC do(u?ta=:

HHH
)EGU2I) A nedoli.no +e odgovornost 0a na?e (ogre?#e i
0lo.ine (renositi na Boga* 1ad 6i se on u(leo #od sva#og na?eg .ina, onda 6i 1arl )arK imao ra0loga o(tu<ivati religi+u 06og :otuFen+a:, +er 6ismo 6ili nes(oso6ni ne samo .initi 0lo, nego i svo+om vlastitom inici+ativom .initi do6ro: (restali 6ismo 6iti oso6e, 6ili 6ismo samo #ao ne#e mole#ule nei0m+ernog svemira i (rovodili 6ismo <ivot (o(ut ne6es#iC t+elesa #o+a meFuso6no nema+u druge ve0e osim (re#o 0a#ona gravitaci+e* 2a mani+a da se <ivot (o+edinaca uredi ta#o da niA #ad nema+u i06ora A svo+stvena +e samo di#tatorima*

HHH
1ad 6ismo o<ivotvorili dvi+e 0a(ovi+edi &isma: :%+u6i Boga, l+u6i svog 6li<n+ega #ao se6e samoga:, 0a #o+e +e 1rist re#ao da sadr<ava+u sav 0a#con i (roro#e, tada na svi+etu ne 6i 6ilo ne(ravdi ni nasil+a* A u ve0i s i0ra0om :gos(odar (ovi+esti:, smatram da ga tre6a od6aciti, i to 06og u<asne dvosmislenosti n+egova sadr<a+a, a i stoga ?to Boga u na+man+u ru#u (ridru<u+e na?im ned+elima* %+uds#a (ovi+est, ta :6u#a i 6i+es:, #a#o #a<e "Ca#es(eare, ne u#l+u.u+e Boga, na(rotiv, ona ga od6acu+e svim svo+im +adnim silama ot#a#o +e vremena* A#o +e istina da +e Bog u?ao u na?u (ovi+est (o Isusu 1ristu, on to sva#a#o ni+e u.inio da u n+o+ (reu0me mo-, nego, na(rotiv, da se odre#ne svo+e mo-i te (otra<i, (ro6udi, o<ivi i o#u(i v+eru #o+a +e u nama ne+asan, ali ne(roc+en+iv odgovor na n+egovu dare<l+ivost*

:>2/ "%I9EDI &/"%I9E ")42I=:

:;ini se da ne sli+edi ni?ta* Doista,#od mrtvaca se ne mo<e o(a0iti ni#a#av nemateri+alan element #o+i 6i (re<ivio i i06+egao (roces ras(adan+a* ,laude Bernard +e re#ao: :&od mo+im s#al(elom nisam na?ao du?u*: Nema +e vi?e ni u v+ers#im govorima, (o+am o du?i toli#o +e neodreFen te ne 0namo #a#o +e sm+estiti u l+uds#om 6i-u* 9edna#o +e ta#o na(u?tena sredn+ov+e#ovna (redod<6a o :ne6u:, gd+e 6la<ene du?e #ru<e o#o Boga, ma?u-i lagano (almama i (+eva+u-i Cvalos(+eve, ?to +e ta#o +ednoli.no 06ivan+e da se Descartes 6o+ao da -e mu dodi+ati* Uostalom, .ini se da +e u tome i sama ,r#va nesigurna, +er s +edne strane (o0iva na nadu, a s druge strane na (o#o+ni#e 0a0iva milost :v+e.nog (o#o+a:* )i danas imamo mnogo ra0umni+u religi+u #o+a Co-e svo+e sile (osvetiti nasto+an+u da na ovo+ 0eml+i ostvari :6ol+i svi+et: #o+i su l+udi ne#o- o.e#ivali u ne6u*:

HHH
)EGU2I) A 1rist +e re#ao: :Blago o<alo?-enima, oni -e
se ut+e?iti:* 2#o -e iC ut+e?iti A a#o ne-e /n, i #a#o 6i se ut+e?ili 6e0 oniC #o+e su vol+eli=

HHH
&rigovori se ne mogu odr<ati* A :"tol+e-e ru#u:, re#ao +e 4im6aud o svom vremenu, i tre6a

ustanoviti da +e 0nanost devetnaestog stol+e-a imala oso6ito te?#u ru#u* Nemateri+alan element (o de'inici+i i0mi.e sva#om doCvatu i s#al(elu* Da +e ,laude Bernard na?ao du?u (od svo+im s#al(elom, on 6i nanio te<a# udarac religi+i* A Descartes se 0aista 6o+ao da -e se dosaFivati (romatra+u-i Boga :deset tisu-a godina:* Ni#ada mu ni+e na (amet (ala +asna i odreFena misao da 6i Bogu moglo +o? mnogo (ri+e dosaditi motre-i Descartesa* Na? veli#i m+erni# granica 0dravog ra0uma ni+e ni?ta 0nao o #ontem(laci+i, #o+a ni+e (odlo<na ni vremenu ni (rote<nosti, a ni ureds#im odred6ama o te<inama i m+erama* A )ateri+alisti vrlo rado na?im (recima (ri(isu+u 0a6lude #o+e oni nisu 0astu(ali i #o+e +e 6ilo la#o (o6iti* 2a#o se 6lagoCotno (odsm+eCu+u naivnosti stariC #o+i su A (o n+ima A v+erovali da +e 0eml+a ravna (o(ut stola, a i(a# su stari do6ro 0nali da +e 0eml+a o#rugla, a Aristotel +o+ +e .a# davao i06o.en o6li# #ru?#e* Isto se ta#o ruga+u (redod<6i o ra+u #o+i su sli#ari sm+estili i0nad o6la#a, nad ne6es#i svod, 0a #o+i materi+alisti, ta vrsta vri+edna sa<al+en+a, v+eru+u da 0na+u #a#o u n+emu nema ni#a#ve (risutnosti* Ali ne6o A to +e duCovni Bo<+i svemir* I ne samo da ne6o (osto+i, nego nas ono o#ru<u+e, o6uCva-a i (ro<ima, #ao ?to #ro0 nas A a da i ne 0namo A (rola0e mnoga 0ra.en+a, (a .a# i .estice #o+e nam nisu man+e neuCvatl+ive* A Da#a#o, du<ni smo raditi na i0gradn+i 6ol+eg svi+eta, a vri+edan us(+eC 6ila 6i i i0gradn+a +ednog man+e lo?eg svi+eta* Ali 6i 6ilo 6esmisleno na?e nade svesti samo na 6ol+e ureFen+e ove 0eml+e, o6ra.unava+u-i do6it#e i gu6it#e sviC nesre-a (ro?losti i sada?n+osti, #ao da se radi samo o nei06+e<nim gu6icima na?iC (oliti.#iC ostvaren+a* 5ar 6i sve te

su0e, sva ta #rv ?to se (reli+eva+u (re#o na?e (ovi+esti, (oslu<ile samo tome da se i0gradi idealan 0emal+s#i grad, .i+e 6i se otvaran+e stalno odgaFalo u nedogled, 0a ne#i #asni+i daA tum = &ods+e-am na to da u /t#riven+u novi 9eru0alem sila0i s ne6esaI a ne u0di<e se sa 0eml+e #ao ne#i novi Ba6ilon, osuFen na ru?en+e* 1ona.no, #ad ,r#va govori o :v+e.nom (o#o+u:, ona misli na ovo na?e +adno ti+elo, #o+e -e 0a ne#o neodreFeno vri+eme 6iti (olo<eno u 0eml+u, na ne#om gro6l+u, +er gro6l+a su te# odlagali?ta do us#rsnu-a* >2/ sli+edi (osli+e smrti= &rema v+eri u us#rsnu-e i (rema ra0umu, #o+i +e su<en dosegom os+etila, odgovor +e +ednostavan: smrt +e tren o#a* 2+elesne se o.i 0atvara+u 0a ova+ svi+et, da se odmaC otvore us#rsnu-u* I v+e#ovi se vi?e ne ra.una+u, vri+eme +e do#inuto* Evo ?to 0a ti+elo mo<e re-i v+era #ad se 0adr<i u granicama materi+alnog 0a(a<an+a, ?to sva#a#o ni+e na+6ol+a usluga #o+a +o+ se mo<e is#a0ati* Ali A 0ar +e l+uds#o 6i-e samo ti+elo, 06ita gomila mole#ula #o+e -e v+etar +ednog ili drugog dana ra0ni+eti= &rema o6+avi v+era o tome 0nade vi?e, a misti.no is#ustvo mo<e re-i +o? vi?e* @+era +e od 1rista nau.ila da :o#o ni+e vid+elo, uCo ni+e .ulo, ?to +e Bog (ri(ravio onima #o+i ga l+u6e:* &a<l+iva (rema svim ri+e.ima EvanFel+a, v+era u svom srcu .uva ri+e., i0 #o+e se

o(-enito ne i0vodi sav smisao ?to ga ona sadr<i* 1ad su saA duce+i, #o+i nisu v+erovali u us#rsnu-e, u(itali Isusa o us#rsnu-u, on im +e #a0ao ?to -emo 6iti #ad sve 6ude dovr?eno* /n tada nadoda+e ri+e.i #o+iC se doseg uvi+e# dovol+no ne odm+eru+e, mo<da stoga ?to su navedene #ao uo6i.a+eni citat i0 &isma: :Uostalom, ni+e li Bog re#ao )o+si+u, +a sam Bog A6raCamov, I0a#ov i 9a#ovl+ev= /n +e, da#le, Bog <iviC*: Na+.e?-e se i0 toga 0a#l+u.u+e da +e on Bog <ivota, ne smrti, a Isus nam time 0a(ravo i #ao neCotice oda+e dragoc+enu ta+nu: A6raCam, I0a# i 9a#ov, (remda su davno nestali, stalno su <ivi* I ta smrt, 0a nas ta#o tvrda stvarnost A 0a Boga ne (osto+i* "va#o 6i-e, na n+egovu sli#u stvoreno, ima odreFeno ime, #o+e i0ra<ava n+egovu oso6u* I ta +e sli#a nei06risiva, to ime Bog ni#ad ne 0a6oravl+a* "toga ta oso6a, <iv+ela ona +edan .as ili ci+elo stol+e-e A #a#o da ne <ivi u n+emu, #ad ona (re<ivl+u+e u na?em sla6om (am-en+u= U ve0i s misti.nim is#ustvom, mogu re-i da nam ono da+e sigurnost da :(osli+e smrti: (osto+i Bog* I to -e 6iti, +am.im vam, 0a mnoge silno i0nenaFen+e* /ni -e o(a0iti A s udivl+en+em i .uFen+em #o+e sam +a do<ivio na dan svog o6ra-en+a, a #o+e +o? tra+e A da (osto+i :drugi svi+et:, duCovni svi+et sa0dan od 6itne sv+etlosti .udesnog s+a+a, (otresne n+e<nosti* I u isti .as sve ?to im se +o? +u.er .inilo nev+ero+atno A (ostat -e (rirodno* "ve ?to im se .inilo nesigurno A (ostat -e slat#o (riCvatl+ivo* I sve ?to su ni+e#ali A sretno -e im o6oriti radosna o.evidnost* /ni -e o(a0iti da su sva #r?-ans#a naA dan+a, (a i ona na+luFa, 6ila utemel+ena, ali +o? uvi+e# dale#o od istins#e (redod<6e o ras#o?no+ 6o<ans#o+ dare<l+ivosti* Ustanovit -e, #ao ?to sam i +a ustanovio, da t+elesne o.i nisu (otre6ne da se (rimi ta duCovna i (ou.na sv+etlost, da(a.e, o.i 6i nas s(re.avale da +e vidimo* Uvid+et -e da ona osv+etl+u+e u nama ona+ dio nas samiC ?to ni#a#o ne ovisi o

na?em ti+elu* 1a#o +e to mogu-e= 9a ne 0nam A uo(-e ne 0nam A ali 0nam da +e istina ?to govorim*

:24&%9EN9E:
:" ra0logom +e re.eno, i danas se .esto (onavl+a, .a# i u ne#im cr#vama, da :tr(l+en+e u se6i nema vri+ednosti:: N+egovo +e d+elovan+e .isto negativno* /no sla6i, #at#ad .a# i (oni0u+e l+uds#o 6i-e* 2r(l+en+e mu sman+u+e autonomi+u, do# +e ne (oni?ti te ga u.ini (osvema ovisnim o drugome* /no smu-u+e, i0o6li.u+e ili gasi .ov+e#ove s(oso6nosti, dovodi ga u o.a+, ili, u na+6ol+em slu.a+u, da se (re(usti onom ?to na n+ega vre6a, (a stisnut u du6ini samoga se6e, samo i?.e#u+e ?u(l+e lice oslo6oFen+a, (osl+edn+eg (os+etni#a* 2o +e #amen smutn+e sviC mudrosti i sviC religi+a: na+mudri+e ga 0ao6ila0e i (rave se da ga ne 0a(a<a+u* /ne do6ro 0na+u da se tr(l+en+e, a oso6ito tr(l+en+e neviniC, ne mo<e ni.im o(ravdati i da se ne mo<e (omiriti s Ci(ote0om o Bogu, osim a#o smatra+u da +e on 6i-e ravnodu?no i dale#o, #o+em +e Baudelaire, 6e0 veli#e nade da -e 6iti usli?an, i0ra0io .itavu (ovi+est .ov+e.anstva u stra?nim stiCovima u #o+ima (ods+e-a na :ona+ sna<an +eca+ ?to se #otrl+a od #ol+ena do #ol+ena, a umire na ru6u tvo+e v+e.nosti:* Ne samo da se tre6a 6oriti (rotiv tr(l+en+a, ?to nit#o ne (ori.e, nego, a#o ne-emo u(asti u ne#i :dolori0am:, na#lonost tr(l+en+u, ?to 6i 6ilo 0lo #ao sva#o drugo 0lo, tr(l+en+u tre6a odre-i sva#i smisao i #orist, ne ra.una+u-i da 06og tr(l+en+a mnogi gu6e v+eru, a druge o(et (ri+e.i da (ov+eru+u*:

HHH
)EGU2I) A 1rist +e tr(io, i re#ao nam +e da #ro0

tr(l+en+e mora (ro-i :da uFe u svo+u slavu:, (od .im +e o.ito mislio da slava u Bogu ni+e drugo doli vidl+ivo 6listan+e l+u6avi*

HHH
2r(l+en+e +e (itan+e nad (itan+ima* &ostavl+a ga ve- (rvi #ri# d+eteta #o+e dola0i na svi+et, i ne (resta+e nas (rogoniti sve do #ra+a, #ad sto+imo u0 one #o+e mo-ni daC agoni+e odnosi s o6ale <iviC* Ni+e.u-i vri+ednost tr(l+en+a ni na+man+e ne (oma<emo 6olesnicima, na(rotiv, mi im odu0imamo ne?to vri+edno, (a +e ta#av stav nedosto+an* /ni, naime, o#o se6e stvara+u #rug l+u6avi, a u tome su sli.ni Bogu, i t#o 6i mogao re-i da im +e u tome +edna#= /ni ima+u mo- da nas u.ine 6ol+ima, (a ma#ar samo 0a +edan .as* 5ar da im ne 0aCvalimo 0a to do6ro.instvo= :Bio sam 6olestan, i (oCodili ste me,: #a<e nam 1rist* /n ne #a<e: :Bili ste 6olesni, i veoma su mi dragi oni #o+i su vas (oCodili:* /N +e 6olestan, gu6av, 0atvoren, nemo-an, a to 0na.i da u ovom +adnom 6i-u, #a#vo smo mi, sva#i nedostata# +est ne#i o6li# Bo<+e (risutnosti: t#o to ne ra0umi+e, ta+ ne-e od #r?-anstva ni#ad ni?ta ra0um+eti* Doista se dogaFa, #a#o +e to na0na.eno u (rigovorima (ri+e ovog odgovora, da (od udarcem ne#e nenadane nesre-e ili na vi+est o ne#o+ nei0l+e.ivo+ 6olesti ?to +e 0adesila ne#u 6lis#u oso6u, ne#i #a<u da su :i0gu6ili v+eru:* Ali +e oni .esto gu6e samo da +e nama vrate A (o n+iCovo+ Cra6rosti, u(ornosti, str(l+ivosti, .ime i0a0iva+u na?e udivl+en+e i sv+edo.e da l+uds#o 6i-e nadila0i svo+e stan+e i da (osto+i l+e(ota du?e 0a #o+u ne?to u nama ?a(u-e da +e ne(ro(adl+iva*

U tim uv+etima govoriti o :6esmislu: ili o :6es#orisnosti: tr(l+en+a oda+e duCovnu gru6ost* " ra0logom se tvrdi da 6i Ct+eto i tra<eno tr(l+en+e moglo 6iti samo +edan u<ita# vi?e, ?to 6i se la#o moglo i0vrnuti i od6aciti #ao nis#ost, (a u o60ir dola0i samo nametnuto tr(l+en+e, 0a #o+e +e 1rist u )aslins#om vrtu u +ednom .asu molio da ga 6ude (o?teFen, (ri+e nego +e (riCvatio n+egovu gor.inu* 2o ne(o<el+no tr(l+en+e ne .e#a da 6ude (o0vano, i ono ne ?tedi ni#oga* /no dola0i #ad ga .ov+e# ne o.e#u+e, uvla.i se i u samu sre-u, te ta#o os+e-amo n+enu nestalnost* 1at#ad smo i sami u0ro#om tr(l+en+u, ne (rista+u-i na davan+a A +er a#o +e Bog ra0davan+e i i0li+evan+e, mi 6ismo radi+e 6ili 0adr<avan+e, i ta ?#rtost, #o+e nismo uvi+e# sv+esni, o6li#u+e u nama ta 6olna otvrdnu-a od6i+an+a, a ta su (siColo?#i sli.na onome ?to medicina na0iva :#amencima:* /d tog se6edar+a, ?to +e ina.e radost u Bo<+o+ nei0m+ernosti, na?e granice stvara+u tr(l+en+e* /t#lan+am 0la #o+a l+udi nanose +edni drugima 06og svog egoi0ma, am6ici+a, ne0asitnosti, 'anati0ma, ra0vi+an+a divl+e mr<n+e ?to svo+om s+enom +o? (o#riva #alvari+u AuscCwit0a, da ne na6ra+am sve one straCote #o+iC smo #rivci #ad 0lora6imo svo+u slo6odu* 5a sve te u<ase i (usto?en+a mi sami snosimo odgovornost* Na?e +e stol+e-e i0velo .udesna d+ela, sva#a#o, ali se ono ni+e man+e ista#lo u (o#ol+ima i la<ima, i u(ravo +e ne(odnosivo gledati to stol+e-e #a#o A +o? (rl+avo od svo+iC ned+ela A (rema v+erni#u o#re-e svo+e 6li+edo 1a+inovo lice da ga 0a(ita: :Bd+e +e Bog tvo+=: A u(ravo ga +e ono u6ilo u (ravednome i nevinome*

&re(u?tam ovo stol+e-e n+egovim d+elima, i o(et se vra-am ovom nametnutom tr(l+en+u, #o+e ni+e (ove0ano s ra0nim moralnim is#varenostima, nego s na?im l+uds#im stan+em, #o+e +e sva#og .asa suo.eno s rastan#om i smr-u* 2#o -e nas o(tu<iti ?to smo #rC#i, (rola0ni, (odlo<ni (adovima i neminovnosti= "ve do sada, sli.an d+etetu #o+e Co-e 0rcalom uCvatiti sun.anu 0ra#u da 0a(ali <igicu, trudio sam se da sve odgovore ove #n+ige us#ladim s onom sv+etlo?-u #o+a me i0nenada, +ednog sr(an+s#og dana, nau.ila da +e Bog milosrdna i ne(o6+ediva 6lagost, .ista l+u6av, te da su sve druge istine samo odra0i ove istineI i u(ravo na to+ iracionalnosti, #o+u 0ovemo l+u6av, (o#u?avao sam utemel+iti logi#u svog ra0lagan+a* Ali sada, #ad tre6am (rogovoriti o tr(l+en+u neviniC, ne mogu o(ona?ati malo di+ete #o+e (o#u?ava uCvatiti sun.anu 0ra#u ?to (rola0i #ro0 (ro0or, tre6a da uFem u samo sunce* U 6araci 0a 8idove u Fort )ontlucu, u vri+eme Bar6iea i do6avl+a.a 0a 0a+edni.#e mrtva.#e +ame, u(o0nao sam, mislim da sam u(o0nao sve vrste 6oli #o+e (rogonstvo i divl+a?tvo mogu 0adati l+uds#om ti+elu i du?i 6e0 o6rane, #o+a (osta+e te# #ao ne#o ne.u+no titran+e, daC straCa, da?a# re#vi+ema* @idio sam ta#o one ?to su 6ili +edna rana, udarcima ra0drti od glave do (ete, i ta#ve #o+i su se #retali neo(isivim o(re0om #ao u ne#om nevidl+ivom s#ladi?tu (orculanaI vidio sam ta#ve #o+i su o6amrli u ledeno+ vodi (a su (od (o#riva.em ne(restano cvo#otali 0u6ima, a u o.ima im se na0irao trag 0ami?l+enog i nemogu-eg 6i+egaI vidio sam ta#ve #o+i su se o#li+eva+u-i vra-ali <ivotu, #ao da su se 6o+ali da -e iC mr<n+a, vide-i iC na nogama, 0gra6iti 0a ovratni# i odvu-i

na mu#eI vidio sam ta#ve #o+i su dan i no- stre(ili 06og svo+iC na+6li<iC, slo6odniC A ali 0a #oli#o sati, ili 06og 0atvoreniC A a u #o+em 0atvoruI vidio sam ta#ve #o+i su (rema otvoru (u?#e i?li #ora#om automata, s nestvarnim (ogledomI i ta#ve sam vidio #o+e su mu.itel+i, o(i+eni os+e-a+em svemo-i, moralno mu.ili, trude-i se da iC ?to vi?e (oni0e, da u n+ima 0ga0e sva#i tra.a# nade, (a da os+ete #a#o (olagano, ali sigurno idu (rema #ra+u neumol+iva (rocesa u#lan+an+a* &osli+e, #ro0 mnogo vremena, #and<e snova s#oro su me sva#e no-i (renosile i (onovno dovodile u ta+ #rug sviC mogu-iC nevol+a gd+e sam v+erovao da sam (ro<ivio sve ?to l+uds#i <ivci 6e0 sloma mogu (odni+eti* 9o? nisam 0nao da (osto+i 6ol #o+a o6uCva-a sve 6oli, i vi si ne mo<ete 0amisliti s #oli#o 0astra?ena <ara <elim da vi od ta#ve 6udete (o?teFeni* ;a# +o? danas nemam snage da vam o(i?em one #o6ne .asove #ad +e u onom is#renutom redu stvari #ad +e ne6o sama ravnodu?nost, a 0eml+a (redana is#varenosti, a vi (osl+edn+i (ut vidite lice svog d+eteta #ro0 (ro0or.i- na drveno+ ?#rin+i* Nema ve-e nesre-e* @ri+eme +e u6la<ava, ali +e ni#ad mnogo ne udal+u+eI a da vas (onovno 0aCvati, dovol+an +e ne#i (redmet, miris ne#e 6il+#e, +edno ime #o+e .ov+e# sam vi?e i ne i0govara, #li#ta+ (tice, i0v+esna ti?ina, sitnica* I onda vas +ednog dana, ?to -e 6iti novi dan o6+ave, na 0avo+u ne#e ulice us(omena (o tisu-i (uta (ogodi #ao udarac #o(l+aI ali na+ednom (omislite da ni?ta ne 6i 6ilo gore od 0a6orava i da +e to tr(l+en+e #o+e +e ne#ad <eA sto#o lomilo va?e granice, 0a(ravo do#a0 da ste vol+eli, da +e ta+ do#a0 o(ravdan+e va?eg (osto+an+a, va?e na+dragoc+eni+e do6ro, +edino #o+e -ete odni+eti #ad se

ostalo vrati u (ra?inu* Do<iv+et -ete du6o#u <ivotnu (ove0anost tr(l+en+a i l+u6avi u svo+o+ (rola0no+ naravi* @ide-i #a#o -e vas tr(l+en+e A s#oro nei0m+ernom mo-i A u isto vri+eme neod+el+ivo (ove0ati s va?ima, i otvoriti vas samilosti i u.initi vas (a<l+ivima i 0a na+o6i.ni+e su0e d+eteta, #a#o -e vas u.initi os+etl+ivi+im 0a mu#e i osaml+enost drugiC, sviC drugiC, #a#o se #ona.no na ovom svi+etu tr(l+en+e (retvara u l+u6av, vi -ete (omi?l+ati na )u#u 1rista #o+i +e u srcu va?e v+ere* I vi -ete sCvatiti A ?to to #a<em A 0nat -ete, s udivl+en+em -ete uvid+eti: a#o su (ravednost i milosrFe 0a s(asen+e l+udi mogli (osve do6ro i06+e-i #ri<ni (ut, drugog (uta ni+e 6ilo 0a Ut+elovl+enu %+u6av*

AND4E F4/""A4D
#n+i<evni# i novinar, .lan Francus#e A#ademi+e, roFen +e 1P* vel+a.e 1 1S* u ,olom6ierA ,Catelot* Na#on ateisti.#e i soci+alisti.#e mladosti i0nenada +e N* sr(n+a 1 TS* nei0m+ernom rado?-u do<ivio o6ra-en+e na #atoli.#u v+eru, ?to +e te# (osli+e TP godine, to +est 1 M * o(isao u svom d+elu :B/B &/"2/9I, +a sam ga susreo:* Bio +e to veli# us(+eC, d+elo +e do<iv+elo mnoga i0dan+a na ra0nim +e0icima, (a i na Crvats#om +e0i#u* /d godine 1 M1* Frossard radi u uredni?tvu (rvog 'rancus#og dnevni#a :%e Figaro:* Bodine 1 NT* i0i?la +e #n+iga :NE B/92E "E:, #n+iga ra0govora o v+eri s (a(om Ivanom &avlom II* I ta +e #n+iga do<iv+ela sv+ets#i us(+eC* 1!* o<u+#a 1 NN* Frossard +e (ostao .lanom FranA cus#e A#ademi+e*

Bodine 1 !* u mnogo +e i0dan+a i0i?la #n+iga :B/B U &I2AN9I)A:, u #o+o+ autor odgovara na mnoga (itan+a ne samo mladiC, nego l+udi o(-enitoI to su :(itan+a 06og #o+iC sumn+a+u v+ernici ili se od v+ere udal+u+u oni #o+i 6i Ct+eli v+erovati:* 2o +e, da#le, #n+iga 0a u0nemirene v+erni#e i 0a s#e( ti#e #o+i si (ostavl+a+u (itan+a* Frossard ve-inom odgovara i0 is#ustva vlastite v+ere* U ned+el+u 1N* studenoga 1 !*, (osli+e ra0govora s Bor6a.ovom, (a(a Ivan &avao II (rimio +e An dre Frossarda i n+egovu su(rugu "imone, na+aviv?i: :Imam 0a vas +edan mali dar:* 2o +e 6io veli#i 1ri< 4eda &ia IX, odli#ovan+e #o+e se vrlo ri+et#o da+e* 5a Frossardovu #n+igu :Bog u (itan+ima: &a(a +e re#ao: :2o +e Cra6ra #n+iga:*