INGURUMENA-5.MAILA.

ZELULA: Izaki bizidunek guztien oinarrizko unitatea da.

ZELULAREN BIZI FUNTZIOAK:

NUTRIZIOA -Ura eta elikagaiak lortu. -Hondakinak kanporatu.

ERLAZIOA -Inguruan gertatzen Direnaldeketei antzeman eta erantzun.

UGAKKETA -zatitu, zelula amen ezaugarriak dituzten umeak sortu.

ZELULAREN ATALAK:

MINTZA -Inguratzen duen geruza: babestu, elikagaiak sartu, hondakinak irten.

NUKLEOA -garuna da, funtzionamendua zuzendu.

ORGANULUAK -era askotakoak funtzionaren arabera.

ZITOPLASMA -Mintzaren eta nukleoaren dagoen subtantzia.Organuluak daude

ORGANISMO ZELULABAKARRAK: -Izakirik bakunenak dira. -Modu independientean bizitzeko gai dira. -Zelula bakarrez osatuta. -Forma desberdinetakoak: luzangak, biribilak. -Bizi: uretan edo lehorretan (mugitzen dira flagelo izeneko luzanga batekin). -Bakterioak, onddoak, alga batzuk. ORGANISMO ZELULANIZTUAK: -Zelula batez baino gehiagoz osatuta. -Milioika zelula dituzte bizi funtzioak betetzeko. -Modu koordinatuan lan egiten dute: -MUSKULU ZELULEK -NERBIO ZELULAK -ZELULA EPITELIALAK -HEZUR ZELULAK -EHUNEK MUSKULU EHUNAK ERATU (MUGIMENDUAK) NERBIO EHUNAK ERATU (ESTIMULUAK JASO..ERANTZUN) EHUN EPITELIALA (GAINAZALA ESTALI) HEZUR EHUNA (ESKELETOEN SENDOTASUNA) ORGANOAK ERATU SISTEMAK (FUNTZIO BERA BETETZEKO)

I Z A K I -ANIMALIAK:

Ornodunak:-barne eskeletoa eta bizkarrezurra dute: -forma emateko. -barne organoak babesteko. -Arrainak, anfibioak, narrastiak, hegaztiak, eta ugaztunak Ornogabeak:-Ez dute barne eskeletorik ez bizkarrezurrik. -Batzuk oskolez edo maskorrez gorputza ba-

B I Z I D U N E N S A I L K A E N A -MONEROAK: -PROTISTOAK -ONDDOAK -LANDAREAK:

bestuta. -Artropodoak, moluskuak, ekinodermatuak, anelidoak, knidarioak eta poriferoak. -Fanerogamoak: Loreak dituzten landareak.

-Kriptogamoak: Lorerik ez duten landareak.

-Zelulabarrak: legamia.

-Zelulaniztuak: perretxikoa.

-Algak:-elikagaia sortzeko ahalmena -gehienak uretan bizi. Protozooak:-beste izaki bizidun batzuez elikatu.(parasito) -beste organismo barruen bizi edo itsasita eta haren elikagaiz elikatu. -Lurreko inguru guztietan bizi. -Bakterioak: planetan ugarienak.

GAIXOTASUNAK:
-BAKTERIO: gehienak onuragarriak dira, baina batzuek gaixotasunak eragiten dute (bronkitisa). -BIRUSEK: gaixotasunak eragiten dute( gripea, errubeola) -ONDDOEK:gaixotasunak (atleta oina) -HARRAK:heste zizareak, digestio aparatuei erasoten diote.

GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK KUTSATZEA:

-KONTAKTUAN egonez gero (gripea) -INTSEKTUEN ETA BESTE ANIMALIA batzuen bidez (eltxoen ziztakadaz) -URA eta ELIKAGAIEN:egoera txarrean dauden elikagaiak.

GAIXOTASUNEN PREBENTZIOA:
-TXERTOEN BIDEZ: injektatzerakoan, haren organismoak mikroorganismo horiek antzematen ditu eta babesten ikasten du. -OHITURA OSASUNGARRIAK erabili: dieta orekatua, higienea

GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN TRATAMENDUA: -ANTIBIOTIKOAK: Gaixotasuna kutsatzen denean, erabiltzen dira, bakterioei haztea eragozten diete.