Download as doc, pdf, or txt
Download as doc, pdf, or txt
You are on page 1of 60

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA

saqarTvelos sazogadoebriv saqmeTa instituti GIPA

saxelmwifo mmarTvelobis skola


adgilobrivi TviTmmarTvelobis samagistro programis student nino lolaZis

sadiplomo naSromi `dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegmis~ dadebiTi da uaryofiTi mxareebi analizi
Temis xelmZRvaneli: kulturologi cira elisaSvili

Tbilisi 2010 weli

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA terminTa gansazRvra dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma mi!aTsargeblobis generaluri gegma " qalaqTmSeneblobiTi dokumenti gansa#Rvravs dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebis $mi!aTsargeblobis% da ganaSenianebis ZiriTad parametrebs& keTilmo!yobis& uZravi kulturuli memkvidreobis damcav garemosa da pirobebs& sivrciT teritoriul

sain'inro satransporto& da socialuri infrastruqturis& aseve ekonomikuri ganviTarebis sivrciT aspeqtebs da gansaxlebis teritoriul sakiTxebs( gana enianebis $qve#onebs% an*da regulirebis a#ustebs gegma qalaqTmSeneblobiTi erTeulebis& dokumenti) dasaxlebaTa teritoriebisTvis adgens mi!aTsargeblobis #onebs calkeuli gegmarebiTi da dacvisa ganaSenianebis a#ustebs uZravi arqiteqturul gegmarebiT kulturuli da memkvidreobis reliefis sivrciT moculobiT da da ganviTarebis teritoriebis satransporto

maxasiaTeblebs& Senobebis ganTavsebas& maT gegmarebiT parametrebs( qalaqTmSeneblobiT keTilmo!yobasa maxasiaTeblebs& organi#ebas&

gam!vanebas&

sain'inro

infrastruqturiT u#runvelyofas( qalaqTm eneblobiTi dokumenta!ia " urTierTdakavSirebuli da urTierTdamokidebuli proeqtis!ina da saproeqto dokumentebis erTiani sistema& romelic !armoadgens dasaxlebaTa samarTlebliv& teritoriul sivrciTi da funqciuri ganviTarebis safuZvels( qalaqTm eneblobiTi dagegmarebis !esebiT identificireba( uflebrivi dasaxlebaTa zonireba teritoriebis + saqarTvelos calkeuli kanonmdeblobiT dadgenili #onebisTvis sivrciT teritoriuli dros& moqmedi gansa#Rvruli zonireba + da qalaqTmSeneblobiTi uflebrivi #onirebis teritoriebis normativebiTa

maxasiaTeblebiT

dasaxlebis

ganviTarebis pirobebis dadgena( miwis nakveTis gana enianebis koefi!ienti + mi!is nakveTis ganaSenianebuli meaTedis si#ustiT( , #edapiris farTis Sefardeba mi!is nakveTis farTTan

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA miwis nakveTis gana enianebis intensivobis koefi!ienti + mi!is nakveT#e ganTavsebuli kapitaluri Senoba nagebobebis sarTulebis -amuri farTis Sefardeba mi!is nakveTis farTTan meaTedis si#ustiT( infrastruqtura + sain'inro teqnikuri da socialuri momsaxurebis mo!yobilebis& nagebobaTa da sakomunikacio obieqtebis kompleqsi) istoriul"kulturuli sayrdeni gegma # mravaldisciplinuri midgomis safuZvel#e SemuSavebuli specialuri kompleqsuri samecniero kvleviTi dokumenti& romelic moicavs kulturuli memkvidreobis damcavi #onebisa da maTSi arsebuli Zeglebis& istoriulad .amoyalibebuli garemos amsaxvel informaciul da analitikur masalas da Seicavs rekomendaciebs maTi dacvisaTvis aucilebeli qalaqTmSeneblobiTi da gegmarebiTi reglamentaciis Sesaxeb) kulturuli memkvidreobis da!va " samarTlebriv& samecniero kvleviT& sareabilitacio& sainformacio da saganmanaTleblo RonisZiebaTa erToblioba& romlis mi#ania kulturuli memkvidreobis sruli mravalferovnebiT Senar.uneba da misi mdgradi ganviTarebis u#runvelyofa( grg $ ganaSenianebis regulirebis gegma gis $ geoinformaciuli sistemebi `ani~ # qarTuli anbanis pirveli aso

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA

sar%evi
terminTa Tavi
))))))))) 0 problemis ))) 0 kvlevis )))))))) 1 mi#ani ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) dasma )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

gansazRvra &' Sesavali

)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) 1 ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

Tavi
Tbilisis

&&'

literaturis

ganxilva
Zveli

)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) 2
gengegmebi )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) 3

gengegmamde dokumentebi )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) 4


da!unebuli

SemuSavebuli

gengegma )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) )))) 15 Tbilisis struqtura )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) 10 gengegmis

saerTaSoriso ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) ,,

gamocdileba

sa#ogadoebis mona!ileobis ori etapi ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) ,3

kvlevis
))) ,6

kiTxva

)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

Tavi

&&&'

kvlevis

meTodi

))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) ,4

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA kvlevis kvlevis sa#Rvrebi ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) )))))))))))))))) /1 kvlevis instrumentebi )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) )))))))))))))) /1 teqnikuri aR!era ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) /5

kvlevis Tavi )))))))))))))))))))))))))))))))))))))) //

ZiriTadi

mignebebi &('

))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) /1 anali#i )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))


gengegma qalaqis intensiuri axali tipis ganviTarebis

dokumenti )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) /0 gegma ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) /6 rkinig#is sadguris gadatanis sakiTxi )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) 0/ kulturuli memkvidreobis adgili gengegmaSi ))))))))))))))))))))))))))))))))))) 03 satransporto sakiTxebi 15 gengegmis sa-arooba )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) ))))))) 1, daskvna )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) 11 )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

Tavi )))))))))))))))))))))))))))) 13

('

rekomendaciebi )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA gamoyenebuli literatura )))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) )))))))) 25

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA

Tavi & esavali


problemis dasma qalaqis ganviTarebisTvis mniSvnelovania arsebobdes erTiani

urbanuli politikis dokumenti& romelic iqneba samoqmedo gegma rogorc mokle& aseve grZelvadiani proeqtebis ganxorcielebisaTvis) s!ored aseT dokuments !armoadgens mi!aTsargeblobis generaluri gegma) arqiteqtorebi Sesrulebac subieqtebisa da urbanistebi rogorc pirebisTvis& gengegmas qalaqis konstitucias bi#nes qalaqSi !lebis SemTxveviT ar u!odeben) es aris kanonis Zalis mqone dokumenti& romlis savaldebuloa da fi#ikuri xelisuflebisTvis& anu yvelasTvis& aseve visac

mi!aTsargeblobis sakiTxebTan dakavSirebiT interesebi gaa.nia) saqarTvelos ganmavlobaSi& damoukideblobis kvlavac mopovebis Semdeg& TbilisSi sab7oTa periodSi SemuSavebuli erTiani

generaluri gegma moqmedebda) imis gamo& rom bolo !lebSi Tbiliss qalaqmSeneblobis Tanamedrove tendencieb#e damyarebuli urbanuli politikis dokumenti ar gaa.nda& qalaqis ganaSenianeba mTeli rigi darRvevebiT mimdinareobda& ris gamoc Tbilisis urbanul qsovils serio#uli problemebi Seeqmna da s!ored es ganapirobebda qalaqSi maxin-i ganaSenianebis !armoqmnas) dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma Tbilisis sakrebulom ,554 !lis 1 ivniss daamtkica) am dokumentis miRebas !in uZRvoda rTuli samuSaoebi) ara erTi konkursi .atarda Tbilisi koncefciis Seqmna#e& Semdeg mom#adda monitoringis pirobebi masalebi& da sxva) SemuSavda yvela am gengegmisTvis programa davalebis

dokumentebSi gamoTqmuli mosa#rebebis asaxva unda momxdariyo momaval gengegmaSi) axal gengegma#e momuSave -gufi konkursis safuZvel#e Seir.a& Tumca maT mier Sesrulebuli samuSao mxolod na!ilobriv .aibara qalaqis urbanulma samsaxurma) gengegmebis gadamuSaveba ki Tavidan moxda) 3

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA axal generalur gegmas arqiteqtorebisa da urbanistebis mxridan araerTgvarovani gamoxmaureba mo8yva) specialistTa na!ilisTvis miRebuli dokumenti mosa!oni ar aris da mia.niaT& rom es aris ara generaluri gegma& aramed misi !inamosam#adebeli dokumenti) Tavad qalaqis urbanuli dagegmarebis samsaxurSi am mosa#rebas ar i#iareben da aRniSnaven& rom es aris axali tipis dokumenti& srulad romelic qalaqmSeneblobis Tanamedrove moTxovnebs Seesabameba)

s!ored arsebuli a#rTa sxvadasxvaobis gamo gadav!yviteT& Sevis!avloT da gavaanali#oT aRniSnuli gengegmis ZiriTadi aspeqtebi) kvlevis mizani sadiplomo kvlevis mi#ania 9Tbilisis perspeqtiuli ganviTarebis

generaluri gegmis: Ses!avla& misi garkveuli sakiTxebis safuZvliani anali#i da dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebis gamovlena) .veni mi#ania& gavigoT& Tu rogor xedavs aRniSnuli dokumenti dedaqalaqis Seesabameba momaval ganviTarebas) Sevis!avloT Tu ramdenad arsebul gengegma mi!aTsargeblobis sferoSi

kanonmdeblobas& gamovavlinoT is upiratesobebi& rac gaa.nia axal gengegmas da yuradReba gavamaxviloT im xarve#eb#e& romelic am dokuments axlavs) aseve .veni kvlevis mi#ania& gamovavlinoT& ramdenad informirebulia Tbilisis sa#ogadoeba generalur gegmasTan dakavSirebiT& miiRo Tu ara man mona!ileoba mis ganxilvasa da miRebaSi) aseve gvsurs& gavigoT& ramdenad gaa.nia mosaxleobas aseTi dokumentis gacnobis interesi)

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA

Tavi II
literaturis ganxilva

9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma: Tbilisis sakrebulos mier miRebuli kanonqvemdebare normatiuli aqtia& rogorc #emoT ukve aRvniSneT& sakrebulom gengegma ,554 !lis 1 ivniss& ; 1 12 gada!yvetilebiT daamtkica) iusticiis saministroSi registraciis Semdeg am dokuments sa#eimo viTarebaSi xeli 1 ivliss moe!era) aRniSnul dokuments xeli moa!eres Tbilisis merma gigi ugulavam& sakrebulos Tavm-domare #aal samadaSvilma da Tbilisis saqalaqo samsaxurebis ufrosebma) 9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma& rogorc qalaqTmSeneblobiTi dokumenti& gansa#Rvravs teritoriebis gamoyenebis $mi!aTsargeblobis% keTilmo!yobis& sivrciT teritoriul infrastruqturis& agreTve teritoria#e1:) generaluri gegma damuSavebulia Sesaxeb: 9sivrciTi mo!yobisa kanonisa da da qalaqTmSeneblobis safuZvlebis saqarTvelos da ganaSenianebis satransporto& ZiriTad sain'inro parametrebs& da socialuri aspeqtebs& garemosa da uZravi kulturuli memkvidreobis damcav pirobebs& aseve ekonomikuri ganviTarebis sivrciT

gansaxlebis teritoriul sakiTxebs

da moqmedebs Tbilisis

9dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa da ganaSenianebis regulirebis ZiriTadi debulebebis: moTxovnaTa Sesabamisad) sadiplomo mi!aTsargeblobis municipaluri naSrom#e sferoSi muSaobis arsebuli dros ZiriTadad gamoviyeneT da is da kanonmdebloba& samTavrobo

dadgenilebebi&

sakrebulos

gada!yvetilebebi

dokumentebi& romelic !in uZRvoda gengegmis miRebas) pirvel rigSi gavecaniT saqarTvelos kanons 9sivrciTi mo!yobisa da qalaqTmSeneblobis gansa#Rvravs im safuZvlebis ZiriTad Sesaxeb:) s!ored es kanoni unda moTxovnebs& romelsac gengegma

9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma:& muxli ,& punqti /& Tbilisi ,554 !eli

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA akmayofilebdes) kanonSi ga!erilia& Tu rogor unda iqnas Sedgenili gengegma da ras unda iTvalis!inebdes) 9sivrciTi mo!yobisa da qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb: kanonis gacnobis Semdeg ki detalurad Sevis!avleT 9Tbilisis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma: da sxva dokumentebi) Tbilisis )veli gengegmebi damoukideblobis mopovebis Semdeg Tbiliss 13 !eli das7irda imisaTvis& rom axali gamo!vevebis Sesabamisi generaluri gegma SeemuSavebina da mTeli es periodi sab7oTa dros miRebuli dokumentiT xelmZRvanelobda) Tumca am SemTxvevaSi sityva 9xelmZRvaneloba: pirobiTia& radgan !lebis muSaobis ganmavlobaSi dros TbilisSi qalaqmSeneblobiTi mivi.nieT& rom normebis uxeSi darRveviT mimdinareobda mSeneblobebi) naSrom#e mniSvnelovnad gavcnobodiT Zvel gengegmebsac) am mi#niT Sevis!avleT 1461 !els gamoqveynebuli dokumenti 9q) Tbilisis 1435 ,555 !lebis gengegmis reali#acia:) aRniSnul naSromSi mimoxilulia Tbilisis generaluri gegmebi& rogorc sab7oTa droindeli& aseve mefis ruseTis dros damuSavebuli sxvadasxva gegmebi) gansakuTrebuli aqcenti ki daTmobili aqvs 1435 ian !lebSi SemuSavebul gengegmas da mis xedvas qalaqis ganviTarebasTan dakavSirebiT) Tbilisis pirveli generaluri gegma 14/0 !els SemuSavda) Tumca amas !in uZRvoda me 14 saukuneSi mom#adebuli qalaqgegmarebiTi sxvadasxva dokumentebi) pirveli gegma TbilisisTvis 165, !els gakeTda& mas didi mniSvneloba 8qonda qalaqis Semdgomi #rdisTvis) am gegma#e asaxuli iyo axlad aTvisebuli teritoriebis dagegmarebis principebi da qalaqis #rdis generaluri mimarTuleba) 1654 !els meore& e)!) banovis gegma iqna Sedgenili& romelic 165, !lis gegmis saproeqto !inadadebebs imeorebda) Semdeg iyo 16,6 da 1614 !lebis gegmebi& romlebic kvlavac Tbilisis axali ganaSenianebis dagegmarebas iTvalis!inebda) me ,5 saukunis dasa!yisSic iqna 15

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA SemuSavebuli

garkveuli

qalaqmSeneblobiTi

!inadadebebi&

romlebic

Semdeg ukve sab7oTa xelisuflebam ganaxorciela) Tbilisis ganviTarebisa da rekonstruqciis pirveli generaluri gegmis Sedgena 14/0 !els dasrulda) es gegma eyrdnoboda qalaqis& rogorc msxvili industriuli& administraciuli da kulturuli centris ganviTarebis perspeqtivebs) 14// !lisTvis TbilisSi 0,5 aTasi adamiani cxovrobda& xolo gengegmis mixedviT am ricxvis or-er #rda iyo gaTvalis!inebuli& anu 3,1 aTasi unda gamxradiyo) Tbiliss / 355 8a teritoria ekava& xolo gegma gulisxmobda teritoriis #rdas 15 555 8eqtramde) 1406 respublikis !els dai!yo axali es generaluri gegmis Sedgena& axali romlis moqmedebis vadac 1411 1422 !leb#e iyo gaTvalis!inebuli) 1411 !els mTavrobam dokumenti daamtkica) gengegma eyrdnoboda 14/0 !lis gengegmis dagegmarebiT principebs da qalaqis #rdas mtkvris dinebis gas!vrivad gulisxmobda) gasuli saukunis 25 ian !lebSi me / gengegma#e dai!yo muSaoba) 1435 !lis agvistoSi saqarTvelos ministrTa sab7om daamtkica Tbilisis ganviTarebisa da rekonstruqciis axali generaluri gegma) am gegmis mixedviT Tbilisis teritoria unda ga#rdiliyo /1 455 8eqtramde& aqedan samosaxlo teritoria 10 ,11 8eqtars Seadgenda) qalaqis #rda gaTvalis!inebuli iyo .rdilo dasavleTis $diRomi& av7ala gldani& vaSli-vari% da aRmosavleTis $varkeTili& sa-eirno& soRanluRi% mimarTulebiT,) sagulisxmoa& rom axali gengegmis moqmedebis vada /5 !liT iyo gansa#Rvruli) 1435 !els damuSavebul generalur gegmas vada ,555 !els gauvida da axali gengegmis ararsebobis gamo misi moqmedeba ,55/ !lis /1 dekembramde $saqarTvelos pre#identis brZanebuleba ;,11& ,1)51)51% gagrZelda) -er kidev 1466 !els& gengegmis vadis gasvlamde 1, !liT adre& gamocxadda koncefcia#e:)
,

konkursi

9Tbilisis

ganviTarebis

qalaqgegmarebiT

9q) Tbilisis 1435 ,555 !lebis gengegmis reali#acia:& Tbilisi& 1461 !eli)

11

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA <

konkurs#e

premirebuli

yvela

proeqti

Tavis

ganviTarebaSi

eyrdnoboda qalaqisaTvis organul& gam7ol& gare socialur ekonomikur kavSirebsa da nakadeb#e orientirebul xa#ovan gegmarebiT struqturas da Sida re#ervebis gamoyenebiT qalaqis intensiuri ganviTarebis g#as) Tumca am proeqtebs Semdgomi ganviTareba ar mo8yolia) gengegmamde emu avebuli dokumentebi

qveyanaSi ganviTarebulma politikurma movlenebma& socialurma da ekonomikurma viTarebam& agreTve sainformacio teqnologiebis revoluciurma ganviTarebam xelaxla da ufro mZafrad daayena axali generaluri gegmis SemuSavebis aucilebloba) Tbilisis sakrebulos ;6 1/ 51)56)51 gada!yvetilebiT damuSavda da damtkicda 9q) Tbilisis teritoriebis gamoyenebisa da ganaSenianebis regulirebis !esebi: $uflebrivi #onireba%) Tbilisis premieris ;1111 ,5)1,)51 gankargulebiT Seiqmna komisia => generaluri gegmis !inasaproeqto mosam#adebeli samuSaoebis miReba .abarebis da generaluri gegmis sqemis samuSaoebis mimdinareobis Sefasebis mi#niT) 9qalaqproeqti: is mier 11)51)5, komisias .abarda garkveuli 9!inasaproeqto mosam#adebeli: SeniSvnebiT samuSaos gau!ia samuSaoebi) qalaq saqarTvelos komisiam Tbilisis

rekomendacia dasaaqteblad) mTavrobis da ;10),/)/,1 mSeneblobis ,/)54)51 dadgenilebiT erTad urbani#aciisa saministrosTan

gamocxadda da .atarda Ria konkursi 9q) Tbilisis urbanuli ganviTarebis koncefcia#e:) 'iurim $,0)54),55, !eli% Sea-ama konkursis Sedegebi da gamocxadda konkursSi gamar-vebulebi $= premia ar gacemula) gaica ==& === da 0 !amaxalisebeli premia%) Tbilisis meriis arqiteqturis saqalaqo samsaxuris 14)5,)5/ ;4)1 brZanebis Sesabamisad: 11)5/)5/ damuSavda da damtkicda 9q) Tbilisis urbanuli ganviTarebis Se-erebuli koncefcia:) ,552 !els Tbilisis meri?@ urbanuli dagegmarebis samsaxurma mi#nad daisaxa arsebuli masalebiT umokles vadaSi moem#adebina generaluri gegma) samsaxuris eqspertebma germaniis teqnikuri 1,

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA TanamSromlobis sa#ogadoeba GTZ-is mxarda7eriT monitoringi .autares arsebuli qalaqgegmarebiTi dokumentaciebis Sinaarsobriv& meTodologiur da procedurul mxareebs) ris Sedegadac mom#adda naSromi 9q) Tbilisis mi!aTsargeblobis dagegmarebis monitoringi da mimdinare viTarebaSi mi!aTsargeblobis mimarTulebebiA) ,553 urbanuli moam#ada !els Tbilisis meriam 9sivrciTi koncefciisa: mo!yobisa da da qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb: saqarTvelos kanonis& 9Tbilisis ganviTarebis Se-erebuli 9Tbilisis gegmis: mi!aTsargeblobis dagegmarebis monitoringis: masalebis safuZvel#e 9mi!aTsargeblobis $operatiuli% generaluri damuSavebis programa davaleba) misi ganxorcielebisaTvis ki Sesabamisi tenderi gamoacxada) dawunebuli gengegma tenderSi gamar-vebulad gamocxadda Sps BaniA arqiteqtorebi) am generaluri gegmis SemuSavebis ZiriTadi

-gufs arqiteqtori pavle ZinZibaZe xelmZRvanelobda) aRniSnulma -gufma& tenderiT gaTvalis!inebul rva TveSi !armoadgina samuSao) Tumca damkveTma es dokumenti mxolod na!ilobriv .aibara) rogorc meriaSi aRniSnaven& generaluri gegmis == etapis samuSaoebi arasakmarisi kondiciis gamo sa7iroebda damTavrebas da programa davalebasTan operatiulad srul SesabamisobaSi mi#niT moyvanas) ssip amitom Tbilisis samuSaos arqiteqturis damTavrebis meriis

samsaxurma orTviani vadiT moi!via kvalificiuri specialistebi da maTTan erTad generaluri gegmis ZiriTad ruka#e daa#usta dedaqalaqis teritoriebis ganviTarebis #ogadi da calkeul SemTxvevebSi konkretuli #onebi& gadaamuSava misi ganmartebiTi baraTis teqsturi na!ili) aRsaniSnavia& rom pavle ZinZibaZis -gufis mier mom#adebuli gengegmis ganmartebiTi baraTi arqiteqturis samsaxuris mier Seqmnilma samuSao -gufma TiTqmis sruliad Secvala& ufro s!ored axali da!era) aseve xelaxla gakeTda rukebi) bunebrivia& .ndeba kiTxva& ra iyo amis mi#e#iC 1/

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA Tavis dro#e tenderis .atarebis dros iyo daSvebuli Secdoma& ver Seir.a saTanado -gufi& Tu ar iyo sakmarisi 6 Tve imisaTvis& rom gengegma srulyofili saxiT .abareboda damkveTsC rogorc cnobilia& gengegmis Seqmnis tendetSi mona!ileobdnen iseTi kompaniebic& 8qondaT romlebsac saqarTvelos sxvaTa Soris& sxva Sps qalaqebis 9ani: + gengegmeb#e arqiteqtorebis namuSevari)

gamar-vebis mi#e#i iyo is& rom maTi satendero !inadadebis mixedviT yvela#e dabali Tanxa iyo SeTava#ebuli 145 555 lari) meriam es Tanxa srulad ar auna#Raura $dRemde gadasaxdelia am Tanxis /5D%& amis mi#e#i ki iyo is& rom samuSaoebi ar iyo saTanadod Sesrulebuli) sxvaTa Soris& Sps 9ani: arqiteqtorebma meriis arqiteqturis samsaxurs sasamarTloSi u.ivla da or instanciaSi moigo kidec) axla saqme gansaxilvelad u#enaes sasamarTloSia) pavle ZinZibaZe& gengegma#e momuSave -gufis& 9ani:+arqiteqtorebis xelmZRvaneli& Tbilisis yofili mTavari arqiteqtori: 9damkveTs SeuZlia Sesrulebuli samuSao ar .aibaros& Tumca ama#e pasuxi unda gasces& Tu ra ar mos!ons da ra mi#e#i ambobs uars mis miReba#e) meriaSi ki aseTi pasuxi ara aqvT) Tavidan yvela dokuments iRebdnen da Zalian mos!ondaT da uceb bolo etapis samuSaoebi rom unda gadagveca& Tqves& rom ar moe!onaT) rogorc .ans& realuri gengegmis miReba ar s7irdebodaT da es iyo mi#e#i) roca naxes& rom .ven mier gakaTebuli rukebi da ganmartebiTi baraTi ima#e vrceli da yovlismomcveli iyo& vidre dakveTa arsebobda& mixvdnen& rom aseTi dokumentis miReba ar a!yobdaT) amitom gamosavali ipoves& .veni samuSaoebi ar .aibares da Tavidan gaakeTes dokementi& romelsac gengegma#e preten#ia ar SeiZleba 8qondes) is& rac dRes Tbiliss aqvs gengegmis garda yvelaferi SeiZleba e!odos:) sadiplomo naSrom#e muSaobis dros .ven gavecaniT Sps BaniA " arqiteqtorebis mier mom#adebuli gengegmis ganmartebiT baraTs& romelic sakmaod vrcelia da ,55 gverds moicavs) gansakuTrebiT& didi yuradReba aqvs daTmobili demografiul sakiTxebs) aRsaniSnavia& rom gengegmaSi demografiisa da mosaxleobis gansaxlebis sakiTxi gadam!yvetia) 10

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA SeuZlebelia& qalaqgegmarebiTi dokumentis gakeTeba ise& Tu ar daideba saprogno#o monacemebi imisa& Tu rogori iqneba am qalaqis mosaxleobis raodenoba uaxloesi !lebis ganmavlobaSi) amis mixedviT ra resursebi da potenciali gaa.nia qalaqs da rogor unda ganviTardes) dasavleTis qveynebis mier mom#adebuli qalaqebis gengegmebSi mTavari aqcentebi s!ored gansaxleba#ea gakeTebuli) Tumca Tbilisis axali gengegma& romelic sakrebulom daamtkica am sakiTxs gverds uvlis da demografia da gansaxlebis sakiTxi saerTod ar aris ganxiluli) vidre uSualod axali gengegmis sakiTxeb#e gavamaxvilebdeT yuradRebas& sa7irod mivi.nieT& rom mokled ganvixiloT is ganmartebiTi baraTi& romelic Sps 9ani: arqiteqtorebma moam#ada) es ganmartebiTi baraTi Semdegi Tavebisgan Sedgeba: Tbilisis istoriuli na!ili& aglomeracia& demografiuli viTareba da misi ganviTarebis progno#ebi& Tbilisis socialur ekonomikuri da ekologiuri ganviTareba& qalaqgegmarebiTi na!ili& transporti da qu.aTa qseli& urban ekologiuri na!ili& sain'inro na!ili) am dokumentis mixedviT 10 ZiriTadi gegmarebiTi prioritetia .amoyalibebuli: kaxeTis g#atkecili cotne dadianis gam#iri av7alis Sose + saqalaqo mniSvnelobis regulirebadi moZraobis magistrali( vaxuStis xidis mimarTulebis gagrZeleba cotne dadianis gam#iramde saliandago meurneoba#e gadebuli estakadis gamoyenebiT( qalaqis .rdiloeT na!ilSi sa!armoTa mier dakavebuli teritoriebis gamonTavisufleba da axali funqciiT maTi qalaqis struqturaSi srulfasovani integrireba( rkinig#is tran#ituli xa#is qalaqidan gatana da misi saavtomobilo Semosavleli g#is paralelurad gayvana( kaxeTis g#atkecilis da bogdan xmelnickis qu.ebis SemaerTebeli& qalaqis aRmosavleT sa#Rvris siaxloves gamavali rkali( foni7alis saavtamobilo kavSiri qalaqis marcxena napirTan( rkinig#is centraluri sadguris mimdebare saliandage meurneobis teritoria#e $116 8a% qalaqis saqmiani axali centris xidis $CITY% ageba sa!armoTa ageba( ganivi vaxuStis xidis .rdiloeTiT kavSirebis Seqmna( 11 ramdenime axal satransporto pirobebis

u#runvelsayofad( dedaqalaqSi sa!armoTa ganTavsebis Se#Rudvis fon#e maRalteqnoklogiur ganviTrebis

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA qalaqis gadamkveTi& gauqmebuli sarkinig#o magistralis mimarTuleba#e .qarosnuli tranvais gam7oli xa#is mo!yoba ganStoebebiT didi diRmis& gldani+muxianis& moskovis prospeqtis mimarTuleba#e( didi diRmis da gldanis sacxovrebeli raionebis transportTan mimarTebaSi gamokveTili RerZis funqcionaluri datvirTva da misTvis am ori gegmarebiTi raionis saerTo sakomunikacio sarekreacio RerZis mniSvnelobis mini7eba /) aRsaniSnavia& rom ganmartebiT baraTSi yvela im sakiTx#e& romel#ec ki ms-eloba mimdinareobs& statistikuri monacemebia moyvanili) am dokumentis mixedviT Tbilisis teritoria administraciul sa#RvrebSi aris 15 210 8a) aqedan urbanuli teritoriaa 13 155 8a& Tbilisis #Rvis sarekreacio #ona 01/0 8a& agrarul landSafturi #ona ki + ,6 465 8a) ganmartebiT baraTSi yvela es #ona .aSlilia detalurad) Tbilisis dayofilia #onebad da samosaxlo da arasamosaxlo teritoriebis mixedviT aRniSnuli Tu ramdenia kvartlebisa da mikroraionebis& sa#ogadoebriv saqmianis #onis& spec teritorebis& farTobi0) unda iTqvas& rom teritoriebis aseTi detaluri farTobebi ar aris mocemuli im gengegmaSi& dokumentis romelic qalaqma miiRo) arada& meriis am ori arqiteqturis samsaxurSi aRniSnaven& rom 9ani: SemuSavebuli gadamuSaveba arqiteqtorebis mier Tumca rekreaciuli #onebis& qu.ebis& samre!velo da sxva #onebis& #onebis komerciul sasa!yobo #onebis& avtosadgomebisa

moxda&

ganmartebiTi baraTis gacnobis Semdeg cxadi xdeba& rom maT saerTo TiTqmis araferi aqvT) maSin roca& meriis arqiteqturis samsaxurs SeeZlo& ZinZibaZis -gufis mier SemuSavebuli dokumentidan bevri ram axal ganmartebiT baraTSi gadmoetana& Tundac statistikuri monacemebi) am kiTxva#e arqiteqturis samsaxurSi Semdegi pasuxi aqvT: 9.ven dokumenti gadavamuSaveT da Sps 9ani: idea SeiZleba ganxorcieldes kidec:) arqiteqtorebis mier mom#adebuli dokumenti ideebis bankSi ganTavsda) Tu Semdeg sa7iro gaxdeba& raime

Tbilisis generaluri gegma& ganmartebiTi baraTi& Sps 9ani: arqiteqtorebis -gufi& Tbilisi& ,554 !eli& gv)1/) 0 Tbilisis generaluri gegma& ganmartebiTi baraTi& danarTi 1& Sps 9ani: arqiteqtorebis -gufi& Tbilisi& ,554 !eli)

12

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA meriis veb gverd#e gengegmis .amotvirTvis dros ixsneba yvela is dokumenti& romelic gengegmis miRebas !in uZRvoda& maT Soris aris 9ani: arqiteqtorebis ganmartebiTi baraTic) Tumca& rogorc pavle ZinZibaZe acxadebs& veb gverd#e srulyofili saxiT ar devs maTi dokumenti) gansakuTrebiT ki mniSvnelovani iyo maT mier gakeTebuli #onirebisa da Tematuri rukebi& romlebic sait#e ver moxvda) Tbilisis gengegmis struqtura sakrebulos mier damtkicebuli gengegma Sedgeba teqsturi da grafikuli na!ilebisagan) gaa.nia ZiriTadi ruka& romelSic gansa#Rvrulia Tbilisis teritoriebis gamoyenebis saxeobebi& aseve axlavs #ogadi uflebrivi #onirebis ruka da Tematuri rukebi) axali generaluri gegmis erTgvari siaxlea is& rom igi 1 dones moicavs: strategiul doneze gansa#Rvrulia& Tu ra ZiriTad bunebriv& geo politikur& socialur ekonomikur& emor.ileba qalaqis gegmarebiT ganviTareba) da sivrciT moculobiT doneze principebs + qalaqis xelT taqtikur

mmarTvelobas*TviTmmarTvelobas

gada!yvetilebebis

misaRebad

unda 8qondeT profesiulad damuSavebuli qalaqis sainvesticio garemosa da mosaxleobis farTo fenebisaTvis misaRebi qalaqgegmarebiTi ganviTarebis !inadadebebi) operatiul doneze asar.evad + qalaqis SesTava#os mmarTvelobas*TviTmmarTvelobas

qalaqgegmarebiTi ganviTarebisTvis sareli#aciod dasakanonebeli $dro& Tanxa% samSeneblo obieqtebis .amonaTvali& xolo arqiteqturis samsaxurs yoveldRiur saqmianobaSi regulirebis gada!yvetilebebis gegmebisaTvis ki misaRebad& agreTve ganaSenianebis morigi Sesabamisi unda davalebebis qalqSi

gasacemad SesTava#os saxelmZRvanelo instrumenti) gegmis doneze u!yvetad asaxos mimdinare samSeneblo saqmianobis !armoebisa da reali#aciis procesi& sayrdeni gegmis doneze + moam#ados& gaanali#os da momxmarebels Seuferxeblad mia!odos qalaqis gegmarebiTi da sivrciT moculobiT

13

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA ganviTarebis

nebismieri rom

konkretuli 9dasaxlebaTa gegmis

periodis

$maT

Soris

arsebuli da

mdgomareobis% suraTi1) sagulisxmoa& mi!aTsargeblobis teritoriebis da gamoyenebisa ganaSenianebis regulirebis ZiriTadi debulebebis: me / Tavi eTmoba generaluri ganaSenianebis regulirebis gegmis Semadgenlobas) am debulebis me 14 muxlis me , punqtSi aRniSnulia& rom mi!aTsargeblobis generaluri gegma moicavs: a% teqstur na!ils( b% #onirebis na!ils( g% sain'inro na!ils( d% garkveuli xarve#ebia TiToeul punqtTan dakavSirebiT) magaliTad& gengegmis debulebis na!ili me 14 unda muxlis me / a% punqtis mixedviT& teqsturi moicavdes: mi!aTsargeblobis Tematur na!ils) axali gengegma debulebis am moTxovnis dacviT aris Sedgenili& Tumca

generaluri gegmis aR!eras( b% mi!aTsargeblobis generaluri gegmis ganmartebiT baraTs( g% mi!aTsargeblobis generaluri gegmis efeqtianobis $xeirianobis% Sefasebas( d% mi!aTsargeblobis generaluri gegmis ganxorcielebis etapebs da rigiTobas) SeiZleba iTqvas& rom axal gengegmas bolo ori punqti saerTod ar gaa.nia) arada& gengegmis efeqtianobis Sefaseba erT erTi mniSvnelovani sakiTxia) s!ored dokument#e muSaobis drosve unda gansa#Rvruliyo& Tu ra efeqtis momtani avtorebs iqneboda unda es dokumenti maT qalaqisTvis) da mier aseve ugulebelyofilia& dokumentis gengegmis ganxorcielebis ganesa#RvraT etapebi rigiToba)

SeTava#ebuli

qalaqmSeneblobiTi !inadadebebi ra droSi da ra TanmimdevrobiT unda ganxorcieldes) debulebis me 14 muxlis me 1 punqtis Tanaxmad& sain'inro na!ili dagegmarebiTi davalebidan gamomdinare SesaZlebelia moicavdes: a% saproeqto teritoria#e !yalmomaragebisa rukas( b% g% da sayofacxovrebo teritoria#e teritoria#e !yalarinebis ZiriTadi qselebis saproeqto saproeqto

eleqtromomaragebis ZiriTadi qselis rukas(

bunebrivi airiT momaragebis ZiriTadi qselis rukas( d% saproeqto teritoria#e

9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma:& muxli ,& punqti 1/& Tbilisi& ,554 !eli)

16

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA saniaRvre !yalarinebis ZiriTadi qselis rukas( e% saproeqto teritoria#e ZiriTadi g#ebis da qu.ebis qselis rukas) gengegmis eleqtronul ruka#e yvela #emoaRniSnuli qselebi erTdroulad gamodis& anu SeuZlebelia& cal calke moxdes bunebrivi airisa da saniaRvre !yalanirebis ZiriTadi qselebis rukebis naxva) rac yvela#e mniSvnelovania& gengegma#e ar aris datanili qu.ebi& maTi dasaxelebebi da Senobebi& rac serio#ul xarve#s !armoadgens) debulebis me 14 muxlis me 2 punqtis mixedviT& gengegmis Tematuri na!ili gegmarebiTi davalebidan gamomdinare SesaZlebelia moicavdes magaliTad: turi#mis ganviTarebis sistemas& daculi teritoriebis sistemas& kulturuli memkvidreobis& sarekreacio teritoriebis sistemas& momsaxurebis centrebis sistemas da sxva Tematur sakiTxebs) Tumca& axal gengegmaSi es sistemebi ar aris kargad gaanali#ebuli) gengegmaSi debulebisa da kanonmdeblobis Sesabamisad aris gakeTebuli #onireba) Tbilisis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegmis ganmartebiT baraTSi ga!erilia funqciuri #onebi da qve#onebi& saubaria ima#e& Tu rogor unda moxdes qalaqis socialur ekonomikuri gengegmis komunikaciebi& RonisZiebebi& sameurneo fekaluri ganmartebiT sain'inro kanali#acia& baraTSi saniaRvre ganviTareba& ganxilulia qalaqis kanali#acia& landSaftur satransporto sadrena'o ekologiuri garemos dacva da ganviTareba) infrastruqtura& !yalmomarageba& Tbomomarageba&

elmomarageba&

kavSirgabmuloba&

ga#ifikacia) Tumca TiTqmis yvela es sfero mxolod #edapirulad aris ganxiluli da safuZvliani anali#i arc erT#e ar aris gakeTebuli) aseve mimdebare gengegmis teritoriebi& farglebSi Tbilisis gamoyofilia teritoriebi& #ona& romleb#ec da tba& lisis gansa#Rvrulia specialuri pirobebi& aseTia rkinig#is centraluri vag#ali #Rvis sarekreacio

!avkisi+tabaxmela& qoSigora& gldanis tba& lotkini& orTa7alis baRebi& moskovis prospeqti& akademqalaqi& kus tba& m#iuri& diRmis 7ala da sxva) gengegmaSi ga!erilia& rom uaxloesi periodis mosalodneli sa7iroebebis Sesabamisad m#addeba yovel!liuri 9Tbilisis perspeqtiuli 14

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA ganviTarebis #ogadi #onirebis ruka: $operatiuli etapi%& xolo am teritoriebis aucilebeli ganviTareba gamtkicebuli iqneba finansuri resursebiTa da administraciuli ganviTarebis gada!yvetebiT) #ogadi #onirebis Tavis ruka: mxriv& 9Tbilisis perspeqtiuli #onis gansa#Rvravs mxolod

saxeobasa da sa#Rvrebs da moicavs uZravi obieqtebis samSeneblo ganviTarebis Semdeg ZiriTad parametrebs: mi!is nakveTebis maqsimaluri ganaSenianebis koeficients da mi!is nakveTebis da maqsimaluri ganaSenianebis intensivobis koeficients) 9dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa ganaSenianebis regulirebis ZiriTadi debulebebis: me 11 da me 1, muxlebis mixedviT aris generalur gegmaSi ga!erili funqciuri #onebi da qve#onebi) generalur gegmaSi sacxovrebeli #onis 2 saxeobaa gansa#Rvruli: sacxovrebeli sakarmidamo saxlebi%* #ona 1 $s# 1 #ona aris , sasoflo saagarako individualuri + sakarmidamo $s# , ganaSenianebis sacxovrebeli nakveTeb#e nakveTeb#e ganTavsebuli

sacxovrebeli

ganTavsebuli individualuri sacxovrebeli saxlebi%& sacxovrebeli #ona / $s# / aris dabali intensivobis sacxovrebeli #ona%& sacxovrebeli #ona 0 $s# 0 + saSualo intensivobis sacxovrebeli #ona%& sacxovrebeli #ona 1 $s# 1 saSualo intensivobis sacxovrebeli #ona%& sacxovrebeli #ona 2 $s# 2 + maRali intensivobis sacxovrebeli #ona%) generaluri gegmiT TbilisSi sami saxis sa#ogadoebriv saqmiani #ona aris gamoyofili: saSualo intensivobis sa#ogadoebriv saqmiani #ona $ss# 1%& maRali intensivobis sa#ogadoebriv saqmiani samre!velo #ona #onis $ss# ,%& , dabali intensivobis sa#ogadoebriv saqmiani #ona $ss# /%) gengegmiT !armodgenilia saxeoba: samre!velo #ona 1 $s 1 " ekologiurad SederebiT sufTa sa!armoebisTvis%& samre!velo #ona , $s , " sa!armoebi romelTa gatanac ver xerxdeba%) sami saxis sarekreacio #onaa gamoyofili: sarekreacio #ona 1 $r# 1%& sarekreacio #ona , $r# ,%& sarekreacio #ona / $r# /%) gengegmaSi dasaSvebia , specialuri #onaa: specialuri #ona 1 $spec# 1%& sas!avlo aq da ganTavsdes samedicino kompleqsebi&

samecniero kvleviTi institutebi& samecniero sa!armoo da!esebulebebi da ,5

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA sxva) specialuri #ona , $spec# ,% ki !armoadgens sasaflaoebisTvis gankuTvnil teritoriebs) sami saxis satransporto #onaa: satransporto #ona 1 $tr 1 moicavs arsebul da saproeqto $perspeqtiul% qu.ebs& g#ebs& moednebs& g#atkecilebs& xidebs& g#agamtarebs& droebiT avtosadgomebs& sarkinig#o xa#ebs da sxva%) satransporto #ona , $tr , mdebareobs ganaSenianebuli teritoriebis sa#RvrebSi da moicavs arsebul da saproeqto $perspeqtiul% avtosadgomebs& #olebs& arsebul avtogasamarT tipis sadgurebs& g#atkecilebis gasxvisebis / $tr / sxvadasxva da sadgurebs%& satransporto #ona

mdebareobs ganaSenianebuli teritoriebis sa#Rvrebs gareT da moicavs saproeqto $perspeqtiul% avtosadgomebs& avtogasamarT sadgurebs& g#atkecilebis gasxvisebis #olebs da sxva%) landSaftur sarekreacio #ona $ls#%& satyeo #ona& sasoflo sameurneo #onaE$sof#%& sanitaruli #onaE $san#%& xolo , samxedro daniSnulebis #onaa: sd# 1 !armoadgens samxedro daniSnulebis teritorias& sadac ganTavsebulia samxedro daniSnulebis Senoba nagebobebi& xolo sd# , !armoadgens samxedro daniSnulebis teritorias& sadac ganTavsebulia sa!vrTneli poligoni2) sagulisxmoa& rom Tbilisis mi!aTsargeblobis operatiuli etapis damuSavebis programa davalebis mixedviT& generaluri gegmis 9sivrciTi 9mi!aTsargeblobis operatiuli generaluri gegmis: gengegmam

mo!yobisa da qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb: saqarTvelos kanonis Sesabamisad unda gansa#Rvros Tbilisis teritoriebis gamoyeneba& maT Soris: a% sivrcis kategoriebi: urbani#ebuli teritoria& sasoflo sameurneo teritoria& bunebriv landSafturi teritoria& specialuri teritoriebi( b% dedaqalaqis struqtura da sa#ogadoebriv saqmiani centrebis ierarqia( g% ZiriTadi sain'inro da satransporto komunikaciebi( d% infrastruqturisa da sivrciT teritoriuli ganviTarebis ZiriTadi gegmarebiTi RerZebi( e% dasaqmebisa da sacxovreblis ganviTarebis adgilebi& sustad ganviTarebuli struqturis mqone teritoriebi( v% sivrceebi sagareo transportisaTvis da ZiriTadi adgilobrivi satransporto infrastruqturisaTvis( #% sa!armoo da komunaluri
2

momsaxurebis

teritoriebi(

T%

gam!vanebis

sistema(

i% ,1

9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma:& Tbilisi& ,554 !eli)

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA sarekreacio

da

sakurorto

teritoriebi(

k% daculi

teritoriebi(

l% soflis

meurneobis ganviTarebis teritoriebi( mniSvnelovani teritoriebi) sagulisxmoa& araferia naTqvami rom axal sa#ogadoebrivi

m% satyeo masivis dacvisa da gamoyenebuli sxva es

ganviTarebis teritoriebi( n% !ylis obieqtebi da !yalSemkrebi teritoriebi( o% mi#nebisaTvis gengegmaSi

programa

davalebis

moTxovnebi mxolod na!ilobriv iqna Sesrulebuli) gengegmaSi TiTqmis soflis meurneobis ganviTarebis teritorieb#e& satyeo masivis dacvisa da ganviTarebis teritorieb#e& dacul teritorieb#e) es maSin& roca TbilisSi aseTi kategoriis adgilebi arsebobs& miT ufro mas Semdeg& rac dedaqalaqis sa#Rvrebi gai#arda da mas axlomdebare soflebi SeuerTda) aRsaniSnavia& avtorebs dafuZnebuli rom programa davalebis kerZod Tanaxmad& 9codnaTa gengegmis ba#a#e: dokumenti unda SeemuSavebinaT saqarTvelos

gada!yvetebis&

qalaqTmSeneblobiT

Teoriasa da praqtikaSi arsebuli

mdgradi konceftualuri da gegmarebiTi

gada!yvetebis safuZvel#e) mas Semdeg& rac gengegmam saboloo saxe miiRo& yovelgvari mecnieruli gaTvlebi da Teoriuli codnis damadasturebeli aspeqtebi dokumentidan gaqra) anu& gengegmis gacnobis Semdeg r.eba STabe7dileba& rom es dokumenti na.qarevad aris mom#adebuli da Rrma kvlevebi mas !in ar uZRvoda) gengegmaSi TiTqmis ver pova asaxva yvela im dokumentSi gamoTqmulma mosa#rebebma& romelic mas !in uZRvoda) gengegmaSi calke Tavi aqvs daTmobili istoriul kulturul memkvidreobas& Tumca es anali#i sakmaod mokrZalebulia) aRsaniSnavia& TbilisSi istoriul kulturul memkvidreobis sakiTxs unda a!esrigebdes iseTi dokumenti& rogoric aris istoriul kulturuli saydreni gegma) ,552 !els kulturis& ZeglTa dacvisa da sportis saministrom gamoacxada tenderi Tbilisis istoruli na!ilis istoriul kulturuli sayrdeni gegmis Sedgena#e) am tenderis gamocxadeba mi#nad isaxavda& Zeglebis #usti raodenobis aRricxvasa da maTi raodenobis gansa#Rvras& aseve maTi tipologiis garkvevas& dacvis #onebis sa#Rvrebisa da re'imebis dadgenas& sad ra mSenebloba aris dasaSvebi da ra dauSvebeli) tenderi moigo firma 9geografikma: da 9kulturuli memkvidreobis dacvis fondma:) ,,

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA samuSaoebis Sesruleba ,552 !lidan dai!yo da saministros Tbilisis istoriul kulturuli sayrdeni gegma ,553 !lis oqtombrisTvis .abarda) saministrom aRniSnuli dokumeni miReba .abarebis aqtiT miiRo& Tumca Semdeg es dokumenti oficialuri dokumentiT ar damtkicebula) sadiplomo naSrom#e muSaobis dros davukavSirdiT kulturis& ZeglTa dacvisa da sportis saministros& raTa gagverkvia& ratom ar aris dRemde damtkicebuli Tbilisis istoriul kuturuli sayrdeni gegma) saministroSi araerTi gadamisamarTebis Semdeg bolos gagvces pasuxi& rom es gegma damtkicebas ar sa7iroebda& radgan samecniero xasiaTis dokumentia da mas raime iuridiuli dokumentis saxis miReba ar s7irdeboda) Tavad 9geografikSi:& romelmac sayrdeni gegma SeimuSava& acxadeben& rom dokuments aucileblad s7irdeboda ministris brZanebis safuZvel#e miReba) amasTan saministros !ardginebiT Tbilisis sakrebulosac unda daemtkicebina) Tbilisis sakrebulos pres samsaxurSi gviTxres& rom istoriul kulturuli sayrdeni gegma sakrebuloSi gansaxilvelad da misaRebad ar yofila gadag#avnili) Tbilisis istoriul kulturuli sayrdeni gegma moicavs mtkvris mar-vena da marcxena sanapiroebis istoriul ubnebs: mar-vena sanapiro#e + vera& mTa!minda& gareTa ubani& anu rusaTvelis gam#iris ubani& sololaki& #eda da qveda kala& abanoTubani& xarfuxi da orTa7ala( marcxena sanapiro#e + avlabari& riye& .uRureTi& svaneTis ubani& elia& kukia& aRmaSeneblis gam#ari& sadguris ubani& oqros ubani& !ereTlis gam#iris dasa!yisi) >= FF saukuneebis saarqivo masaleb#e dayrdnobiT& gamokvleul da gaanali#ebul iqna istoriuli ubnis ganaSenianebis qronologiuri ganviTareba& dadginda ganaSenianebis istoriulad .amoyalibebuli tipologia) istoriul ubanSi Ses!avlili iqna arsebuli ganaSenianebis sim7idrove da ganaSenianebis fi#ikuri mdgomareoba) struqtura: dadginda dagegmarda istoriuli ubnis da ganaSenianebis sa#ogadoebrivi gegmarebiTi sivrceebi& qu.ebi

kvartlebSi

Senoba nagebobebis

ganlageba&

Sidasakvartlo sa#ogadoebrivi sivrceebi da sxva) qu.aTa qselis anali#is Sedegad moxda qu.ebis ierarqiis dadgena da klasifikacia) mTel istoriul ,/

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA na!ilSi Ses!avlil iqna daaxloebiT 1, 555 Senoba& Zeglis kategoria 1 315 Senobam miiRo& xolo aqedan 105 Senobas erovnuli kategoriis Zeglis statusi mieni7a3) mniSvnelovani iyo& rom generalur gegmaSi iq& sadac kulturul memkvidreoba#ea saubari& istoriul kulturul sayrden gegma#e gakaTebuliyo aqcenti& Tumca msgavsi .ana!eri gengegmaSi ar arsebobs) saerTod& gengegmebis Sefasebisas erT erTi mniSvnelovani aspeqtia is& Tu rogor xedavs es dokumenti kulturul memkvidreobas da mis dacvas) saerTa oriso gamo!dileba qalaqis gengegmas gansakuTrebuli mniSvneloba eni7eba) didia am procesSi sa#ogadoebis .arTuloba) amis dasturad naSromSi berlinis magaliTi gvaqvs moyvanili) Tumca aranakleb sainteresoa& Tu ra vnebaTa Relva mo8yva moskovSi axali gengegis miRebas) ,515 !lis maisis dasa!yisSi moskovis qalaqis sab7om mesame mosmeniT daamtkica qalaqis ganviTarebis generaluri gegma& romelic ,5,1 !lamdea ga!erili) sxdomis dros Senobis gareT saprotesto aqcias marTavdnen gegmis mo!inaaRmdegeebi) policiam aqciis ,1 #e meti mona!ile daakava) moskovis axal gengegmas bevri kritikosi 8yavs& maTi mtkicebiT& misi sisruleSi moyvana qalaqis istoriuli ubnebis iersaxes !aSlis& arsebul infrastruqturas ki mZime tvirTad daa!veba) moskovis ganviTarebis gegma 11 !lian samSeneblo samuSaoebs iTvalis!inebs) daingreva ,&1 milion kvadratul metr#e ganlagebuli Senobebi& maT nacvlad ki nagebobebi 10 milioni kvadratuli metris farTob#e aRimarTeba) qalaqis mTavari arqiteqtori aleqsandr ku#mini acxadebs& rom gegmam mkacri Semo!meba gaiara da a#ris gamoTqmis SesaZlebloba moskovis mcxovrebTac miecaT) misi TqmiT& ,554 !els sa-arod gamofenili gegma 125 555 #e metma moskovelma ixila da mis irgvliv aTiaTasobiT

Tbilisis istoriul kulturuli sayrdeni gegma& ganmartebiTi baraTi& firma 9geografiki:& Tbilisi& ,553 !eli)

,0

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA r.eva Tu !inadadeba gamoiTqva6) Tumca am SeniSvnebidan ra iqna gaTvalis!inebuli& ama#e moskovis meriaSi ar saubroben) sadiplomo naSrom#e muSaobis dros gavecaniT ucxoeTis gamocdilebas& Tu ra principebis gaTvalis!inebiT keTdeba generaluri gegmebi) naSroms danarTis saxiT axlavs evrokavSiris qveynebSi teritoriuli dagegmvis kanonmdeblobis& Sesaxeb sistemisa da adgilobrivi firma dagegmvis instrumentebis informacia& romelic 9geografikma:

mogva!oda $danarTi 0%) detalurad gavecaniT germaniis dedaqalaqis berlinis generaluri gegmis mom#adebis etapebsa da ZiriTad sakvanZo sakiTxebs) germaniis gaerTianebis Semdeg dRis !esrigSi dadga berlinis generaluri gegmis Sedgenis sakiTxi) <konsultaciebisa da sa#ogadoebis mona!ileobis mravalmxrivi da yovlismomcveli procesis Semdeg& 1440 !els saqalaqo sab7om daamtkica berlinis mi!aTsargeblobis gegma 4) mas Semdeg xdeba misi mudmivi modifikacia gegma mTliani mimdinare !armoadgens farTobisaTvis) cvlilebebis iuridiulad gengegma Sesabamisad) berlinis savaldebulo mi!aTsargeblobis koncefcias qalaqis

!armoadgens konceptualur .ar.os ufro detaluri gegmebisaTvis& romelic moicavs iseT sakiTxebs& rogorica& mag: gegma xorcieldeba landSaftis qalaqis mcire na!ilebis& aseve erTobliobaSi& romelic gansaxlebisa da transportis moZraobis dagegmareba) mi!aTsargeblobis programasTan gulisxmobs mTeli qalaqis masStabiT garemos dacviT da rekreaciul sakiTxebs) mi!aTsargeblobis gegma sakmaod #ogadad aR!ers& Tu rogor unda gana!ildes SemoTava#ebuli Tu qalaqis mi!ebi romeli gamoyenebis unda Tvalsa#risiT) igi gansa#Rvravs& na!ili iqnas gamoyenebuli

gansaxlebisaTvis& industriisaTvis& Tu sxva urbanuli mi#nebisaTvis& aseve qalaqis romeli na!ilebi unda Senar.undes Ria sivrceebad da sxva)
6

radio 9Tavisufleba:& http://www.tavisupleba.org/content/article/2033607.html http://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/fnp/, am dokumentis Targmanis qarTuli versia

mogva!oda firma 9geografikma:

,1

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA gegmis Sedgenis dros& adgilobrivi xelisufleba iTvalis!inebda rogorc sa#ogadoebis SesaZlo moTxovnebs& aseve qalaqis ganviTarebis politikur mi#nebs da cdilobda& mieR!ia sxvadasxva sa#ogadoebrivi da kerZo interesebis strategiuli balansisTvis) berlinis mi!aTsargeblobis gegma efuZneba qalaqis ganviTarebis Semdeg strategiul mi#nebs: 1% Sida ganviTarebis prioritetuloba gare gafarToebasTan SedarebiT( arsebuli samSeneblo teritoriebis efeqturi gamoyeneba( qalaqi mokle distanciebiT( ,% qalaqis yvela na!ilSi urbanuli mi!is balansuri gamoyeneba( /% arsebuli sacxovrebeli fondebis& maT Soris Sida qalaqis gaum-obeseba da kargad dagegmili damatebebis Setana( 0% damatebiTi xalxis dasaqmeba& gansakuTrebiT im adgilebSi& sadac kargad gamoiyeneba sa#ogadoebrivi transporti( 1% qalaqis mravalcentrianobis gaZliereba arsebuli centrebis kompleqsuri ganviTarebiT( 2% Ria sivrceebisa da balansirebuli urbanuli ekologiis Senar.uneba da ganviTareba( 3% sa#ogadoebrivi samsaxurebisaTvis adeqvaturi da sakmarisi gamoyofa( 6% efeqturi sa#ogadoebrivi transporti& bi#nes transportisaTvis efeqturi gada!yvetilebebi) gengegmis ganmartebiT baraTSi aRniSnulia& rom urbanuli cvlilebebi mudmivi moqnil da Seu.erebeli procesia) misi marTva ra garkveul sakmaris done#e adgils SesaZlebelia mi!aTsargeblobis gegmis farglebSi& romelic !armoadgens dagegmarebiT instruments& tovebs interpretaciebisaTvis) Tumca& rig SemTxvevebSi aucilebeli xdeba im principebisa da nimuSebis Secvla& romelic Tavdapirvelad mocemulia mi!aTsargeblobis gegmaSi) berlinis gengegma grZelvadiani koncefciaa da igi Riaa axali mSeneblobebisa da mimdinareobebis mimarT) amitomac mudmivad xdeba gegmis gadaxedva da sa7iroebis SemTxvevaSi misi modificireba) ,2 adgilebis

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA es modifikaciebi xorcieldeba&

formaluri

dagegmarebiTi am

proceduris procesSi

Sesabamisad sa#ogadoebis

romelic

gulisxmobs

mona!ileobasa da politikur aRiarebas) aRsaniSnavia& rom gengegmaSi aseTi cvlilebebi ar gamxdara dargis specialistebisa da sa#ogadoebis aRSfoTebis sagani& radgan am cvlilebebis Setanis procedura sakmaod kargad aris daregulirebuli da adgilobrivi .inovnikebis mxridan raime arakeTilsindisieri gada!yvetilebis miRebis albaToba minimumamdea dayvanili) berlinma SeimuSava dagegmarebiTi modifikaciebis gatarebis standartuli procedura) es procedura gulisxmobs kanoniT gaTvalis!inebul konsultaciebsa da sa#ogadoebis mona!ileobis or fa#as& rasac federaluri kanonmdebloba Sedegad oficialuri ukve da dagegmarebiTi moiTxovs) or moTxovnis iuridiuli koordinirebuli naklebia moxdes sainvesticio pirveladi samene-mento sa7iro& da rom amave mas#e procesebis konkretuli moTxovnis dayrdnobiT !eli!ad#e aRiareba Tu

aRiarebidan

mi!aTsaregblobis gegmaSi Sesabamisi cvlilebebi Sevides) es vada -deba mniSvnelovani gegmarebiTi& gada!yvetilebebisaTvis modifikaciebis dadgenil droiT sa#RvrebSi) mi!aTsargeblobis gegmis mciremasStabiani procedura Semdeg safexurebs moicavs: 1% !armoiSoba modifikaciis $cvlilebebis gatarebis% aucilebloba da konkretuli koncefcia( ,% pasuxismgebeli adgilobrivi mmarTvelobis organo $senati% gada!yvets& rom aucilebelia modifikaciis ganxorcieleba da i!yebs formalur dagegmarebiT proceduras( /% dagegmarebiTi koncefcia ufro detalurad SemuSavdeba da .atardeba aucilebeli Sida konsultaciebi adgilobrivi mmarTvelobis sxvadasxva danayofebTan( 0% sa#ogadoebis mona!ileobis pirvel fa#a#e xdeba dagegmarebiTi modifikaciis pirveladi variantis gavrceleba sa#ogadoebaSi da xalxis komentarebis dalodeba( ,3 teritoriisaTvis iqmneba sqematuri dagegmarebiTi

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA 1% amavdroulad tardeba konsultaciebi sxva sa#ogadoebriv da oficialur erTeulebTan& aseve me#oblad mcxovreb mosaxleobasTan( 2% sa#ogadeobis komentareb#e dayrdnobiT xdeba dagegmarebiTi koncefciis Secvla da Tavidan damuSaveba) 3% dagegmarebiTi koncefciis meorad $ukve Secvlil% variants kvlav acnoben sa#ogadoebas $sa#ogadoebis mona!ileobis meore fa#a%) kvlav mimdinareobs da konsultaciebi sxvadasxva meorad da dagegmarebiT koncefciasTan fasdeba mTeli organi#aciebTan) 6% mosa#rebebi dakavSirebiT !inaaRmdegobebi ganixileba yuradRebiT

sa#ogadoebisa da kerZo interesebis 7rilSi( 4% senati iRebs formalur gada!yvetilebas mi!aTsargeblobis gegmaSi SemoTava#ebuli cvlilebebis gatarebis Taoba#e( es gada!yvetileba& sxva -er kidev mougvarebel sa!inaaRmdego mosa#rebebTan erTad& gadaecemaT politikosebs dasamtkiceblad( 15% gamoqveynebis dRidan modifikacias eni7eba Zala) mo!inaaRmdegeebs acnobeben saboloo gada!yvetilebis Sesaxeb) mi!aTsargeblobis furcel#eG fiqsirdeba) adgilmdebareobas& proceduris koncefciebis gegmis es TiToeuli koncefciis modifikacia pirvelad 9modifikaciis teritoriis saboloo da furceli asaxavs gansaxilveli

gegmarebiTi

variantebs& gansaxorcielebeli gegmarebiTi proceduris detalebs) mocemuli yovel etap#e mudmivad xdeba mona!ileobis ganxilva& Tuki pirvel saerTod am furcelis xdeba ganaxleba) alternatiuli sakiTxis sa#ogadoebis fa#amde& arsebobs

gansaxilveli

gada!yvetis gansxvavebuli g#ebi) sazogadoebis monawileobis ori etapi gengegmis ganxilvis procesSi sa#ogadoeba or 9blokadG iRebs mona!ileobas) saxelm!ifo mocemulia TiToeuli bloki dro moicavs da adgili& sxvadasxva modifikaciebs) teritoriebis ga#eTebSi da #ogadad presaSi ganTavsebul gancxadebebSi Sekrebis gansaxilveli

adgilmdebareoba da SemoTava#ebuli cvlilebebis ZiriTadi mi#nebi) ,6

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA SemoTava#ebuli sadac es cvlilebebi modifikaciebis unda amsaxveli mcire gamofenebi e!yoba dagegmarebis centralur ofisSi da aseve qalaqis im adgilebSi& ganxorcieldes) broSurebi& aseveHmobili#ebulia sadac specialurad TanamSromelTa -gufi& romelic iZleva ganmartebebs mocemul sakiTxTan dakavSirebiT) mona!ileebs urigdebaT gamoyofilia carieli adgili kometarebisa da SeniSvnebisaTvis) es broSurebi SemdgomSi amartiveben komentarebis ganxilvis process) sa#ogadeobis mona!ileobis meore etapi savaldebuloa& rom erTi Tve gagrZeldes& romlis ganmavlobaSic xalxs eZleva saSualeba gamoxatos mosa#rebebi dagegmili modifikaciis ukve meore variantis Sesaxeb) am etap#e dasrulebulia formaluri konsultaciebi da amis Sedegad dagegmarebiTi koncefciis meore versiaSi Setanilia komentarebi*cvlilebebi) Tuki am etap#e dadginda& rom aucilebelia arsebuli samuSao gegmis kidev Secvla da modificireba& maSin SesaZloa sa7iro gaxdes sa#ogadoebis mona!ileobisa da konsultaciebis mesame talRis .atareba) sa#ogadoebis sa#ogadoebriv sakamaTo aRmo.ndes) oretapiani mona!ileobisa konsultaciebis SeiZleba da aseve Sedegad sakmaod sxvadasxva miRebuli xangrZlivi specialuri institutebTan es

komentarebi yuradRebiT ganixileba da xdeba maTi anali#i) #ogierT sakiTxebSi aseTi procesi SemTxvevebisaTvis SemuSavebulia

procedura& romelic miuTiTebs& Tu rogor unda !arimarTos gansakuTrebiT didi raodenobis SeniSvnebi da !inaaRmdegobebi) yvela kerZo Tu sa#ogadoebrivi interesi da mosa#reba unda iyos ganxiluli da 9a!on da!oniliG) es 9a!on da!onvaG !armoadgens dagegmarebiTi procesis Zalian mniSvnelovani na!ilis& rac SesaZlebelia ganxilul iqnas sasamarTloSi) senatis !evrebsa da saqalaqo sab7os ar.eul !armomadgenlebs !arudgenen 9Sema-amebel furcelsG& romelic moicavs miRebul komentarebs da dagegmarebTi administraciis rekomendaciebs& Tu ra unda uyon am komentarebs) am 9Sema-amebeli furcelisG safuZvel#e

,4

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA miiReba

saboloo

gada!yvetileba

SemoTava#ebul

modifikaciasTan

dakavSirebiT15) sagulisxmoa& rom 1440 !els miRebul gengegmaSi 155 #e meti cvlileba Sevida) Tumca damtkicebuli rom mi!aTsargeblobis miuxedavad dar.a) sakmaod es gegmis bevri gegma axal modifikaciebis ZiriTadi kvlevam a.vena&

modifikaciebisa*cvlilebebisa& gegmis ZiriTadi gegmarebiTi strategia da mi#nebi patara arsobrivad Seucvleli vinaidan saSualebas iZleva farTo interpretaciebisaTvis& modifikaciebi ZiriTadad SedarebiT teritoriebisaTvis ganxorcielda& romlebic mimdinareobebsa da politikuri prioritetebis cvlilebebs asaxaven) aseTi modifikaciebis naxva SeiZleba internetSi Semdeg misamarT#e: http://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/fnp/ kvlevis kiTxva rogorc qalaqmSeneblobiTi dokumenti ramdenad srulyofilia Tbilisis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegmaC ramdenad informirebulia sa#ogadoeba gengegmis Taoba#eC

Tavi III
kvlevis meTodi !inamdebare naSrom#e muSaobis dros sociologiuri kvlevis

meTodebad gamoviyeneT: 1) meoradi informaciis anali#i( ,) siRrmiseuli interviu eqspertebTan( /) raodenobrivi kvleva( 0) dakvirveba eqsperimenti

15

http://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/fnp/, am dokumentis Targmanis qarTuli versia

mogva!oda firma 9geografikma:

/5

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA kvlevis sa!yis etap#e& , Tve daeTmo meoradi informaciis moZiebasa da mis anali#s) movipoveT da Sevis!avleT yvela is dokumenti& romelic !in uZRvoda gengegmis Seqmnas) gavecaniT mi!aTsargeblobis sferoSi arsebul kanonmdeblobas) siRrmiseulad gavecaniT Tavad generalur gegmas& rogorc konkursSi gamar-vebuli -gufis mier Sedgenils& aseve mis gadamuSavebul saboloo variants) naSrom#e muSaobis dros SevxvdiT dargis specialistebs da maTTan .av!ereT siRrmiseuli interviuebi) Seir.a 2 respondenti) eseni arian: 1) pavle ZinZibaZe + gengegma#e momuSave -gufis& 9ani:+arqiteqtorebis xelmZRvaneli& Tbilisis yofili mTavari arqiteqtori) ,) konstantine amire-ibi + firma 9geografikis: mTavari arqiteqtori& baTumisa& bor-omisa da bakurianis gengegmebis erT erTi avtori) /) papuna ZiZiguri + Tbilisis meriis arqiteqturis samsaxuris !armomadgeneli& gengegmis gadamuSavebuli variantis samuSao -gufis xelmZRvaneli) 0) giga baTiaSvili + arqiteqtori& samxatvro akademiis profesori) 1) merab bolqaZe + arqiteqtori& 9qalaqproeqtis: Tbilisis dagegmarebis ganyofilebis xelmZRvaneli) 2) Tamar amaSukeli " kulturologi& Tbilisis istoriul kulturuli sayrdeni gegmis erT erTi avtori) siRrmiseul Seir.nen: 1) TiToeuli maTgani profesiulad kavSirSia generalur gegmasTan( ,) TiToeuli maTgani ama Tu im formiT mona!ileobda generaluri gegmis Seqmnis procesSi& an mis Taoba#e rekomendaciebis mom#adebaSi( /) !armodgenilni arian rogorc damoukidebeli eqspertebi& aseve adgilobrivi sa-aro moxelec) 0) respondentebs aqvT gansxvavebuli mosa#rebebi rogorc uSualod arsebul gengegmasTan& aseve sakanonmdeblo ba#asTan dakavSirebiT) interviusTvis respondentebi Semdegi kriteriumebiT

/1

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA kvlevis teqnikuri aRwera siRrmiseuli intervius kvlevis instrumentad gamoviyeneT kiTxvari) siRrmiseuli interviuebi mimdinareobda 1 Tve) TiToeuli interviu daaxloebiT saaTnaxevari grZeldeboda) yvela interviu .avi!ereT diqtofoniT& Tumca am faqts ar Seuqmnia problemebi da respondentebs konkretul SekiTxvebisTvis Tavi ar auridebiaT) interviuebis gaSifrvis Semdeg moxda am informaciis Se-ameba da anali#i) mas Semdeg& rac davamuSaveT meoradi informacia da .avatareT siRrmiseuli interviuebi& davgegmeT raodenobrivi kvleva) .veni kvlevis mi#ani iyo& gamogverkvia& Tu rogor icnobs sa#ogadoeba gengegmas da mona!ileobs Tu ara misi ganxilvis saqmeSi) SevimuSaveT specialuri kiTxvari da mTeli Tbilisis masStabiT gamovkiTxeT sxvadasxva asakobrivi -gufis 15 respondenti) miRebuli monacemebi davamuSaveT da Sedegebi !inamdebare naSromis anali#is na!ilSia mocemuli) raodenobrivi kvlevis Semdgom .avatareT garkveuli dakvirveba eqsperimenti) am eqsperimentis mi#ani iyo& gagverkvia& Tu ramdenad iolia im veb gverd#e navigacia& sadac 15 gengegma aris ganTavsebuli) Sevar.ieT da eqsperimentSi mona!ileobda adamiani) specialurad

kompiuteruli programebis mcodne adamianebi) gavuxseniT veb gverdi http://urban.tbilisi.gov.ge/map/map.phtml vTxoveT& .veni daxmarebisa kiTxvebis gareSe garkveuliyvnen am veb gverdSi) am eqsperimentis Sedegebi anali#is na!ilSi iqneba mocemuli) kvlevis sazRvrebi .veni kvlevis sa#Rvrebi moicavs Tbiliss) kvlevis dros Ses!avlili iqneba rogorc Tavad generaluri gegma& aseve yvela is dokumenti& romelic !in uZRvoda gengegmis SemuSavebas) .aRrmavebuli interviuebisTvis respondentebad Sevar.iT dargis eqspertebi da qalaqis Sesabamis samsaxuris TanamSromeli) raodenobrivi kvlevis dros sa#Rvrebi iyo Tbilisis /,

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA sxvadasxva

ubnebSi

mcxovrebi

sxvadasxva

asakobrivi

-gufis

!armomadgenlebi) kvlevis instrumenti .aRrmavebuli interviusaTvis movam#adeT kiTxvari) eqspertebTan Sexvedris dros am kiTxvariT vxelmZRvanelobdiT $ixileT danarTi 1%) raodenobrivi kvlevisTvis SevimuSaveT kiTxvari& romelic danarTis saxiT aris !armodgenili $danarTi ,%) kvlevis )iriTadi mignebebi 1) gengegma ar aris Sedgenili kanondeblobis yvela moTxovnis Sesabamisad( ,) ar gaa.nia mi!aTsargeblobis generaluri gegmis efeqtianobis $xeirianobis% Sefaseba da rigiToba( /) axali tipis dokumentia samarTlebrivi da teqnologiuri kuTxiT( 0) gengegma ar Seicavs statistikur monacemebs $demografiis& infrastruqturis& teritoriebis farTobebis& qu.aTa qselis Taoba#e da sxva%( 1) gengegmiT Tbilisi unda ganviTardes intensiurad $qalaqi Sida ganviTareba#ea orientirebuli%( 2) rkinig#is SemovliTi xa#is mSenebloba dadebiT da uaryofiT aspeqtebs Seicavs( 3) kulturuli memkvidreobis sakiTxi mxolod #ogadi SefasebebiT aris gengegmaSi !armodgenili( 6) sa#ogadoeba arainformirebulia gengegmasTan dakavSirebiT( 4) veb gverd#e rTulia navigacia) da gengegmis ganxorcielebis etapebi

//

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA

Tavi IV
analizi Tbilisis generaluri gegma sakmaod vrceli da yovlismomcveli

dokumentia& amitom .veni kvlevis mi#ans ar !armoadgens misi yvela aspeqtis srulyofili ganxilva) gamovyaviT gengegmaSi asaxuli mxolod ramdenime sakiTxebi& romlebic ufro prioritetulad migva.nia da s!ored maTi dadebiTi da uaryofiTi mxareebis anali#i gavakeTeT) pirvel rigSi& unda aRiniSnos& rom dokuments& romelic Tbilisis sakrebulom 1 ivniss daamtkica& e!odeba 9Tbilisis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma06 am dasaxelebaSi arsad .ans Tavad is formulireba& rac mi!aTsargeblobis kanonmdeblobaSia ga!erili) 9sivrciTi mo!yobisa da qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb: kanonisa da 9dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa da ganaSenianebis regulirebis ZiriTadi debulebebis: mixedviT aseT dokumentebs e!odeba 9mi!aTsargeblobis generaluri gegma:) aRsaniSnavia& rom gengegmis SedgenisTvis mom#adebul programa davalebas e!odeboda 9mi!aTsargeblobis $operatiuli% generaluri gegmis: damuSavebis programa davaleba) Tumca& iyo& rom mas Semdeg& saTauri rac dokumenti iseTi mom#adda& yofiliyo& sityva es 9mi!aTsargebloba: saerTod amovarda) eqspertebis a#riT& mniSvnelovani gengegmis s!ored rogorc kanonmdeblobaSia ga!erili) aRsaniSnavia isic& rom saTauridan aseve gaqra sityva operatiuli) .ven mier gamokiTxuli eqspertebi SeniSnaven& rom um-obesi iqneboda& Tuki gengegmis dasaxelebaSi sityva 9operatiulic: dar.eboda) miT ufro& rom es sityva programa davalebaSi e!era da germaneli specialistebis rekomendaciac iyo& rom aqcenti s!ored operatiuloba#e gakeTebuliyo& vinaidan dokumenti grZelvadian perspeqtiva#e ar aris gaTvlili) arqiteqturis samsaxuris !armomadgeneli papuna ZiZiguri ki acxadebs& rom am SemTxvevaSi dasaxelebas gadam!yveti mniSvneloba /0

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA ara aqvs: 9es rTuli sakiTxia) erT mSvenier dResac gengegmas daerqmeva is& rac unda erqvas:) sagulisxmoa isic& rom 9saqarTvelos dedaqalaqis Tbilisis Sesaxeb: kanonis me 2 muxlis me , punqtSi aRniSnulia Bdedaqalaqis acxadeben& perspeqtiuli rom ganviTarebis am generaluri gegmI:) meriaSi s!ored kanonis gaTvalis!inebiTJmoxda

gengegmisTvis saxelis darqmeva da ara mi!aTsargeblobis maregulirebeli kanonebis mixedviT) arqiteqtori giga baTiaSvili mii.nevs& rom is dokumenti& romelic qalaqma miiRo& realurad gengegma ar aris da didi mniSvneloba ar 8qonda& ras u!odebdnen) 9mTavaria dokumentis Sinaarsi da ara saxeli& realurad is dokumenti& romelic Tbilisis sakrebulom daamtkica& gengegma ar aris) es aris mi!aTsargeblobis gegma da ara perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma) egeni iZulebuli iyvnen gengegma daerqmiaT) isev .emi mi#e#iT& imdeni viyvire& qalaqs ar gaa.nia gengegma& rom adgnen ra miiRes& Tumca ra es sxva sakiTxia) dRes realurad Tbilisis xelisuflebas gengegma arc s7irdeba& radgan roca qalaqi subieqturi SexedulebiT imarTeba& da!erili kodeqsebi xelisufalTa survilebis damamuxru7ebelia:& + aRniSnavs giga baTiaSvili) gengegma " axali tipis dokumenti generalur gegmas misi avtorebi 9axali tipis: dokuments u!odeben) es siaxle ki exeba mis samarTlebriv da teqnologiur sakiTxebs) Tumca am terminis gamoyenebam arqiteqtorTa na!ilSi serio#uli protesti gamoi!via& radgan gagebul iqneba ise& rom TiTqos saubari iyo gegmarebiT axal ideebsa da koncefcia#e) Tbilisis urbanuli ganviTarebis Se-erebuli koncefciaSi aRniSnulia& rom gengegmis damuSavebis dros 9axali midgoma unda .aenacvlos tradiciul& Sesabamisi samecniero meToduri u#runvelyofiT aR7urvil& dagegmvis& proeqtirebis da reali#aciis Taviseburad m!yobr da organi#ebul sistemas& sadac gengegmis proeqtireba praqtikulad erT-eradi aqtia da gulisxmobs proeqtis ZiriTadi po#iciebis reali#acias proeqtiT gansa#Rvruli moqmedebis /1

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA vadis farglebSi) dReisaTvis miuRebeli aseTi sistemis daSlis& reorgani#aciis Tu axlis damkvidrebis siZneleebi -er kidev ar aris daZleuli11:) da mainc& ratom aris gengegma axali tipis dokumentiC Zveli gengegmebi ,5 an /5 !el#e iyo gaTvlili) sab7oTa periodSi gengegmas kanonis Zala 8qonda da rac mTavaria& masSi cvlilebebis Setana sakmaod rTulad xdeboda& mxolod xangrZlivi ganxilvebis Semdeg iyo SesaZlebeli .as!orebis mravalmxrivi arasamTavrobo gakeTeba) axla ki generaluri gegma romelSic interesi !armoadgens ramdenime unda iyos masSi done#e SeTanxmebis organi#aciebi% dokuments& da yvelas

TanabarZalovani subieqtia .arTuli $meria& bi#nes seqtori& mosaxleoba& gaTvalis!inebuli) amasTan& dRes gengegmas myari dokumentis saxe ar gaa.nia da rogorc meriis arqiteqturis samsaxurSi acxadeben& cvlilebebis Setana gacilebiT iolia& vidre sab7oTa periodSi) Tavad .amoyalibebuli gengegmaSia principebis aRniSnuli& SesaZlebeli rom strategiul cvlilebebi ganapirobeben

generalur gegmis strategiul ganviTarebaSi konceptualur cvlilebebs da Sesabamisad& axali gengegmis damuSavebis aucileblobas) Tavis mxriv& es sakiTxebia: geo politikuri& socialur ekonomikuri& gegmarebiTi da sivrciT moculobiTi principebi& aglomeraciuli sivrcis ganviTarebis prioritetebi da xarisxi& erTiani sa#ogadoebriv saqmiani sivrcis roli da adgili saqalaqo ganaSenianebaSi& qalaqis mosaxleobis potenciuri resursis daangariSebis principebi da sxva1,) Tbilisis meriis arqiteqturis samsaxuris !armomadgeneli papuna ZiZiguri aRniSnavs& rom 9axal gengegmas vada ar aqvs& radgan es aris procesi da Tu principi ar icvleba& is mudmivia) Tu principi icvleba& SeiZleba xvalve daayenos vinmem gengegnis Secvlis sakiTxi& daasabuTos da Sesabamisi procedurebiT moxdeba an sruliad axali gengegmis miReba& an garkveuli principebis Secvla:) rac mTavaria& gengegma aRar !armoadgens mdgrad dokuments& romelic konkretul !leb#ea gaTvlili) sab7oTa gengegmebi /5 !liani vadiT
11 1,

9Tbilisis urbanuli ganviTarebis Se-erebuli koncefcia:& Tbilisi& ,551 !eli) 9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma:& muxli ,& punqti 1/& Tbilisi& ,554 !eli)

/2

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA iqmneboda da qveyanaSi& sadac yvelaferi dagegmili iyo& ar 7irda imis gansa#Rvra& Tu rogori dRes ki mimarTulebiT saba#ro unda ganviTarebuliyo pirobebSi& Tanac qalaqmSenebloba) ekonomikis

qveyanaSi& sadac statistikuri monacemebis srulyofili ba#ac ki ar arsebobs& rTulia imis gansa#Rvra& Tu rogori dinamika eqneba qalaqmSeneblobis ama Tu im aspeqts) Tumca& dasavleTis qveynebSi gengegmeb#e muSaobis dros yovelTvis keTdeba qalaqmSeneblobis sakiTxeb#e progno#ebi da !inas!ari gaTvlebi& Tu ra dinamika aris mosalodneli da Sesabamisad& gegmarebac am gaTvlebs efuZleba) saqarTveloSic arian dargis eqspertebi& romelTac msgavsi dinamikis progno#ireba ar gau7irdebaT) 9mi!aTsargeblobis gegma imisTvis aris gakeTebuli& rom qalaqma icodes& sad ris gakeTeba SeiZleba& magram roca araviTari !inas!ari progno#ebi ar gaqvs dadebuli da ar ici& im adgilas garkveuli !lis Semdeg ra unda moxdes& rogor SeiZleba dRes rame gayido) amitom yovlad dauSvebelia dRes gansa#Rvro& risi gasxviseba SegiZlia:& + mia.nia arqiteqtor giga baTiaSvils) qalaqis arqiteqturis samsaxurSi acxadeben& rom gengegmiT vadebi s!ored imitom ar aris ga!erili& rom is SeiZleba .as!ordes& roca amis sa7iroeba iqneba) eqspertebs ki mia.niaT& rom gengegmaSi xSiri cvlilebebis Setana& Tanac ase iolad& ar unda xdebodes) 9generaluri gegma aris mdgradi dokumenti) Zalian saSiSia aseTi sityvebis Tqma& rom es ar aris mdgradi dokumenti) .veni #ogierTi kolega xSirad ambobs& rom es mudmivad unda icvlebodes& Tu asea& maSin ra gamovida) es unda icvlebodes& magram im SemTxvevaSi Tuki sa#ogadoebis moTxovna gaxdeba raRac #onis cvlileba) Tanac am cvlilebis ganxorcielebamde unda moxdes sa-aro ganxilva da argumentebiT unda dasabuTdes& arqiteqtori& Tu ratom Sedis gengegmaSi Tbilisis cvlileba:& + aRniSnavs ganyofilebis 9qalaqproeqtis: dagegmarebis

xelmZRvaneli merab bolqvaZe) arqiteqtori konstantine amire-ibi ki mii.nevs& rom gengegmaSi cvlileba unda Sevides& Tu amis sa7iroebas cxovreba moitans) Tanac misi a#riT& es cvlilebebi ar unda atarebdes voluntaristul xasiaTs da ar unda iyos /3

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA erTi ori kacis axirebis Sedegi) serio#ulad gaa#rebuli unda iyos) rac keTdeba qalaqSi& am saqmeSi moqalaqeebi adgilobrivi xelisuflebis mokavSireebi unda iyvnen da ara indiferentuli mayureblebi& romlebsac arafers ekiTxebian:) gengegmis Sesruleba da misi moTxovebis dacva s!ored qalaqis xelisuflebis politikuri nebis sakiTxia) maT SeuZliaT gengegma aqcion rogorc qmediT dokumentad& aseve faratina qaRaldad) 9miuxedavad imisa& rom gengegma dinamikuri dokumentia da masSi koreqtivebic unda Sevides& es mainc ar unda iyos ioli procedura) gengegmaSi cvlilebebis Setana yoveldRiurad ar unda xdebodes) Tu ase moxdeba generaluri gegma a#rs dakargavs) rogorc konstituciaSi ar unda iyos ioli axali ideebis dafiqsireba& aseve gengegmaSi Sesatanma cvlilebebmac unda gaiaros sa7iro procedura:& + aRniSnavs arqiteqtori pavle ZinZibaZe) .ven #emoT ukve ganvixileT& Tu rogori rTuli proceduriT xdeba berlinis gengegmaSi cvlilebebis Setana) cxadia& aseTi gam7virvale procesis Semdeg naklebi kiTxvebi .ndeba da arc gengegmis modifikacia i!vevs sa#ogadoebisa da eqspertebis gaRi#ianebas) sagulisxmoa& rom Tbilisis gengegmaSi cvlileba misi miRebis pirvelive dReebSi Sevida& ise rom es sakiTxi araTu sa#ogadoebis& dargis eqspertebis ganxilvis saganic ar gamxdara) qalaqis xelmZRvaneloba mdinare veres xeobis gayoleba#e g#is mSeneblobas gada!yvetileba miiRo da proeqtis ganxorcieleba ise dai!yo& rom gengegmaSi Sesabamisi cvlileba arc ki iyo Setanili) es maSin& roca axalma proeqtma sruliad Secvala sakmaod didi teritoriis mi!aTsargeblobiTi da funqciuri daniSnuleba) aRsaniSnavia& rom axali g#is mSenebloba#e saubari gengegmis ganxilvis paralelurad mimdinareobda ise& rom Tavad gengegma am g#as ar iTvalis!inebda) SemTxveviTi ar iyo& rom am ideam arqiteqtorTa aRSfoTeba gamoi!via) vara#isxevisa da TamaraSvilis qu.is damakavSirebeli magistralis mSeneblobis sakiTxi ise ga'Rerda& rom amas

/6

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA !in ar uZRvoda anali#i& ar mom#adebula Sefasebis dokumentacia da sa7iro daskvnebi) aRsaniSnavia isic& rom gengegmiT marTlac iyo gaTvalis!inebuli vake saburTalos damakavSirebeli g#is gakeTeba& Tumca is sruliad sxva mimarTulebiT gadioda) vidre gengegma#e muSaoba dai!yeboda& ,551 !els konkursi iyo gamocxadebuli& romelic iTvalis!inebda m#iuris teritoriis gavliT doliZis qu.idan vakisken gamavali qu.is mSeneblobas) es g#a banki 9qarTus: maRlivi Senobis midamoebSi unda mierTeboda 7av7avaZis gam#irs) axalma g#am ki sruliad sxva mimarTuleba aiRo da ufro didi masStabebi moicva) qalaqis intensiuri ganviTarebis gegma is& rom xangrZlivi pau#is Semdeg Tbilisma gengegma& rogorc iqna& miiRo& dadebiTi movlenaa) Tumca rogorc dargis specialistebi SeniSnaven& es ar aris srulyofili dokumenti da mTel rig xarve#ebs Seicavs) Tumca am dokuments bevri po#itiuri sakiTxic aqvs) pirvel rigSi& specialistebis mier po#itivad aris mi.neuli is& rom qalaqi intensiur ganviTareba#ea gadasuli da Tbilisi dRes arsebul sa#RvrebSi unda ganviTardes) .ven mier gamokiTxul eqspertTa na!ili mii.nevs& rom qalaqs serio#uli Sida resursebi aqvs da axali teritoriebis aTviseba aRar aris sa7iro) Tbilisis dros 9axal mi!aTsargeblobis sacxovrebel#e& moTxovnaTa generaluri gegmis da operatiuli etapis programa davalebis mixedviT ganisa#Rvra& rom gengegmis SemuSavebis dasaqmeba#e umravlesoba sa-aro unda samsaxureb#e dakmayofildes mosalodnel

ganaSenianebis sa#RvrebSi arsebuli teritoriuli resursis gamoyenebis g#iT $Tavisufali teritoriebis SevsebiT%& sim7idrovis ga#rdiT& teritoriebis xelaxali gamoyenebiT) gaTvalis!inebul unda iqnas& rom sacxovrebeli teritoriebis qalaqTmSeneblobiTi tevadobis ga#rda Sidasaqalaqo teritoriuli re#ervebisa

/4

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA da

arsebuli

sacxovrebeli

teritoriebis

rekonstruqciis

xar-#e

Tbilisis

ganviTarebis erT erTi strategiuli mimarTulebaa:1/) s!ored am moTxovnis gaTvalis!inebiT& gengegmis avtorebma aqcenti aiRes Tbilisis intensiur ganviTareba#e) sab7oTa periodis gengegmebis mixedviT Tbilisi viTardeboda eqstensiurad& anu Signidan gareT& axali teritoriebis aTvisebis xar-#e) 1435 !lis gengegmis mixedviT& Tbilisis teritoria unda ga#rdiliyo /1)455 8eqtramde) aqedan samosaxlo teritoria Seadgenda 10 ,11 8eqtars) specialistebis TqmiT& Tbilisma am teritoriebis aTvisebiTa da masivebis ganaSenianebiT sruliad dakarga saxe da arabunebrivad ganviTarda) arqiteqtorebi aRniSnaven& rom is& rac maSin qalaqis axali ubnebis saxiT aSenda& SeiZleboda SigniT gakeTebuliyo da axla iseT ubnebSi& rogoric aris .uRureTisa da naZaladevis dasaxleba& Zveli sabinao fondi axliT Secvliliyo da dRes aseTi mZime mdgomareoba ar yofiliyo) Tumca& aRsaniSnavia isic& rom qalaqis istoriuli Senobebis didi na!ili SeiZleboda am procesSi sruliad ganadgurebuliyo) sagulisxmoa& rom postsab7oTa qalaqebSi s!ored es tendencia iyo) am process See!ira dedaqalaqebis Zveli ubnebi& maT Soris yvela#e metad moskovis istoriuli na!ili) merab bolqvaZe: 9me / gengegmaSic iyo .adebuli Zveli ubnebis rekonstruqciis sakiTxi& Tumca aqcenti axal ganaSenianeba#e gakeTda) maSin Zvelis kargad gakeTebis Sansi iyo& Tanac im drois TbilisSi erTi ori magaliTi ukve iyo kargad ganviTarebis) Tumca& SeiZleba im tempiT& rac gareT aSenda& SigniT rom Semosuliyo& mTeli Tbilisi gaubedurebuliyo) saerTod& dRes evropis bevri didi qalaqi s!ored intensiuri ganviTarebis g#iT midis) -er SigniT unda ga-erdes da Semdeg unda moxdes gareT mi!ebis aTviseba) Tanac resursi ufro metia sa7iro& radgan iq g#a unda gaiyvano& komunikacia mivides) vidre Sida re#ervi arsebobs& gareT sirbili aRar aris sa7iro:) K axali ubnebis aSenebam moitana bevri dadebiTi& uamravma adamianma miiRo i#olirebuli bina da sacxovrisis problema na!ilobriv
1/

9mi!aTsargeblobis operatiuli generaluri gegmisG damuSavebis programa davaleba& Tbilisi& ,553 !eli)

05

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA moixsna& magram geografia qalaqis imdenad gai#arda& rom 8ipertrofuli saxe miiRo) mesame generaluri gegmiT qalaqis farTobi administraciul sa#RvrebSi daaxloebiT /1 aTasi 8eqtari iyo da es ukve Zalian didi cifri iyo) axali generaluri gegmis damuSaveba ki moxda qalaqis axal administraciul sa#RvrebSi& romelic naxevar-er aRemateba imas& rac Zveli gengegmis mixedviT gvqonda) dRes qalaqis axali administraciuli sa#Rvrebi 15 8eqtar#e metia) amitom gengegmis avtorebma qalaqis ganviTarebis intensiuri meTodi air.ies) Semoixa#a qalaqis urbanuli na!ili& romlis iqiTac ganaSenianeba ar unda ganviTardes) sxvaTa Soris& sagulisxmoa isic& rom dRes Tbilisis administraciul sa#RvrebSi Sedis axlad SemoerTebuli teritoriebic) Tumca& gengegmiT aq qalaquri ganaSenianeba ar moxdeba& am soflebs mieni7aT sacxovrebeli #ona 1 is statusi& rac erTbiniani saxlebis aSenebas iTvalis!inebs) eqspertebi 9qalaqs SeniSnaven& rom qalaqs ganaSenianebisTvis es ar aris axali teritoriebis aTviseba ar s7irdeba) u#arma#ari Sida resursi aqvs& mxolod rekonstruqciis xar-#e& arsebobs didi teritoriebi& romelTa aTvisebis margi qmedebis koificenti sakmaod dabalia) .ven am teritoriebs sare#ervo teritoriebs vu!odebT) urbanul na!ilSi aris rogorc rekonstruqcias es aris daqvemdebarebuli teritoria& aseve sare#ervo teritoria)

momavlisTvis& Tuki amis sa7iroeba iqneba& es teritoriebi SeiZleba aTvisebuli iyos) Tumca es ar niSnavs& rom es adgili mTlianad unda ganaSeniandes:& + aRniSnavs pavle ZinZibaZe) damtkicebuli gengegmis erT erTi nakli aris is& rom gadamuSavebul ganmartebiT baraTSi ar aris konkretulad miTiTebuli& Tu ramdenia es sare#ervo teritoria) mTeli qalaqis moculobaSi ra masStabi ukavia da drois ra periodisTvis SeiZleba am sare#ervo teritoriebis gamoyeneba da misi aTviseba moxdes) saerTod& axali gengegmis ganmartebiTi baraTis erT erTi xarve#s s!ored es !armoadgens& rom ar aris gansa#Rvruli& ama Tu im #onas mTeli Tbilisis masStabiT konkretulad ramdeni farTobi teritoria ukavia& magaliTad& sa#ogadoebriv saqmian #onas& an rekreaciul #onas) vfiqrobT& 01

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA aseTi informaciis arseboba mniSvnelovani iqneboda da ufro mkafio !armodgenas Seqmnida& Tu ra #onas ra masStabi ukavia TbilisSi) arqiteqtori konstantine amire-ibi ki ar eTanxmeba im mosa#rebas& rom qalaqis intensiuri ganviTareba mxolod resursebis arsebobis gamo aris SesaZlebeli) misi TqmiT& qalaqi ar viTardeba ara imitom& rom gengegmiT asea gada!yvitili& aramed ekonomikas ara aqvs potenciali #rdis da ganviTarebis) 9.venTan rom ekonomikuri aRmavloba iyos& qalaqi gai#rdeboda) Tanac midis decentrali#aciis procesi) Tbilisi obieqturad pataravdeba) Tu 65 iani !lebis bolos milion naxevars aR!evda& axla milionamdea daaxloebiT) sad !avida es 055 aTasi am oci !lis ganmavlobaSi) es procesi gagrZeldeba) saqarTvelos ar s7irdeba milionnaxevriani dedaqalaqi) Tu provinciaSi dasaqmeba ga.ndeba& xalxi ufro gava da Tbilisi miiRebs raRac optimalur #omas) TbilisisTvis 355 655 aTasi sruliad normaluri iqneba) ar SeiZleba 0 milionian qveyanas milion naxevriani dedaqalaqi 8qonda) qalaqis #rdas administraciuli #omebiT ver Sea.ereb) es iseTi TviTorgani#ebadi procesia& rom is gadalaxavs nebismier administraciul sa#Rvars& Tu mas es s7irdeba) cxovreba da ekonomikuri ganviTareba Tu moindomebs& asec moxdeba da amas !in veravin aRudgeba:& + mia.nia amire-ibs) gengegmaSi sim7idrovisa da parametrebis Sesabamisad ganaSenianebis farglebSi daTvlilia teritoriebis gansaxlebis resursi da 1 655 555 adamiani gamovida) rogorc specialistebi SeniSnaven& TbilisSi mosaxleobis raodenoba am niSnuls saerTod ar miaR!evs da amitom arsebuli teritoria sruliad sakmarisi iqneba ganaSenianebisTvis) aRsaniSnavia& rom gengegmis serio#ul xarve#s !armoadgens is& rom statistikuri anali#i TiTqmis arc erTi sferoSi ar aris .atarebuli) ar aris Sesabamisi gaTvlebi gakeTebuli& Tu rogori iqneba Tbilisis mosaxleobis demografiuli mdgomareoba uaxloesi ramdenime !lis ganmavlobaSi) sxvaTa Soris& aseTi anali#i gakeTebuli iyo 9ani: + arqiteqtorebis mier

0,

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA gakeTebul ganmartebiT baraTSi& Tumca gadamuSavebul variantSi aseTi monacemebi aRar moxvda) arqiteqtor giga baTiaSvils mia.nia& rom SeuZlebelia& dedaqalaqis momavali ganviTareba ganisa#Rvros ise& Tu ar aris cnobili mosaxleobis raodenoba& migraciuli nakadebi& ZalTa da resursebis gadana!ilebis SesaZleblobebi) 9mTeli es monacemebi unda damuSavdes da mxolod amis Semdeg unda gakeTdes generaluri gegma) pirvel rigSi unda Seiqmnas perspeqtiuli qalaqis perspeqtiuli ganviTarebis tendencia sqema proeqti) daisaxeba& piriqiT da Tu am ra ganviTarebis gegma) gegma Semdeg

mimarTulebiT unda ganviTardes qalaqi& amis Semdeg unda damuSavdes mi!aTsargeblobis mi!aTsargeblobis baTiaSvili) gasaTvalis!inebelia& rom dRes msoflioSi qalaqebis #rdis tendenciaa) gaeros monacemebis mixedviT msoflios saqalaqo mosaxleoba ,5/5 !lisTvis or-er gai#rdeba ,555 !elTan SedarebiT) anu& ,&62 miliardidan 0&46 miliardi gaxdeba) aSS s mecnierebaTa nacionaluri akademiis urbanuli #rdis dinamikis Sems!avleli komisiis kvlevis Tanaxmad msoflios mosaxleobis 25 procentamde qalaqebSi icxovrebs) aRsaniSnavia& rom saSualo da dabalSemosavlian qveyneb#e mova am #rdis , miliardi& rac niSnavs& rom mosaxleobis yovelkvireuli #rda 1 milion adamians miuaxlovdeba) am #rdis udidesi !ili ki mou!evs 1 milion#e meti mosaxleobis mqone qalaqebs10) albaT& mniSvnelovania& rom gengegmis avtorebs ufro Rrmad Sees!avlaT msoflioSi arsebuli es tendencia da statistikur monacemTa anali##e dayrdnobiT daedoT daskvnebi& Tu ramdeni iqneba Tbilisis mosaxleoba uaxloes !lebSi) is& rom dRes mosaxleobis gadineba xdeba sa#RvargeT da amis xar-#e qalaqSi macxovrebelTa ricxvi iklebs& mxolod es informacia ar aris sakmarisi) saqarTvelo .arTulia globalur procesebSi da aseve unda iyos gaTvlebi gakeTebuli& Tu ramdenad aris mosalodneli sxva
10

.venTan damuSavda

yvelaferi gengegmisa

xdeba& strategiuli

ganviTarebis gegmis gareSe da gansaxlebis gegmis gareSe:& + aRniSnavs

Tanamedrove urbanuli ganviTareba& na!ili pirveli& Tbilisi& ,553 !eli& gv) 03)

0/

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA qveynis migrantebis .amosvla) xom ar gai#rdeba Tbilisis mosaxleobis raodenoba s!ored am migrnatebis xar-#e) rkinigzis sadguris gadatanis sakiTxi axali gengegmiT Tbilisi arsebul sa#RvrebSi gafarTovdeba)

sagulisxmoa isic& rom gengegma iTvalis!inebs qalaqis centrSi garkveuli teritoriebis gamoTavisuflebas) es ki rkinig#is centaruli sadguris gauqmebis xar-#e moxdeba) 9Tbilisis !armoadgens gegmarebiTi SemovliTi ganviTarebis rkinig#is fundamentur centraluri sakiTxs da rkinig#is& vag#lis

mimdebare teritoriebTan dakavSirebuli sameurneo funqciebis $sasa!yobo damxarisxebeli& saremonto da sxva% gatana Tbilisis centraluri na!ilidan da gamonTavisuflebuli teritoriis aTviseba mravalfunqciuri saqalaqo centris daniSnulebiT11:) centraluri vag#lis nacvlad gakeTdeba ori .ixuri sadguri didubisa da navTluRis) es ori sadguri ki erTmaneTs daukavSirdeba Semosavleli rkinig#iT& romelic Tbilisis .rdiloeTiT arsebul satran#ito g#asTan siaxloves Tbilisis #RvasTan gaivlis) dagegmilia sadgur didubesa da mimdebare teritoria#e qalaqis dasavleT mimarTulebis karib7is& polifunqciuri sa#ogadoebriv saqmiani sivrcis .amoyalibeba) aseve moxdeba navTluRis rkinig#is sadguri da misi mimdebare teritorieb#e qalaqis aRmosavleT mimarTulebis .amoyalibeba) sagulisxmoa& rom centralur vag#als da misi damxmare meurneobebs 1/5 1/1 8eqtari teritoria aqvs daTmobili) rkinig#is xa#i qalaqs or araTanabr da xarisxobrivad sruliad gansxvavul na!ilad 8yofs) amitom arqiteqturis samsaxurSi mia.niaT& rom erTmaneTisagan i#olirebuli& lokaluri urbanuli struqturebis integracia moxdeba& Tuki rkinig#is gam7oli xa#i dedaqalaqidan gava) xolo vag#lis teritoria#e sa#ogadoebrivi saqmiani centri moe!yoba) meriaSi fiqroben& rom aq siti gakeTdeba&
11

karib7is&

polifunqciuri

sa#ogadoebriv saqmiani

sivrcis

9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma:& Tbilisi& ,554 !eli)

00

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA romelic qalaqis !amyvani elementi gaxdeba da axal funqciebs SesZens am teritorias) giga baTiaSvili: 9realuri sitis Seqmna TbilisSi Zalian rTulia& SeiZleba siti patara kunZulebad Seiqmnas& magram iseTi sitis gakeTeba& rogoric dasavleTis qalaqebSia& Tbilisis centrSi sruliad !armoudgenelia) SeiZleba sitis Seqmnam am adgilis nekro#i gamoi!vios) erTaderTi br!yinvale adgili sitis gasakeTeblad aris Tbilisis #Rvis teritoria) infrastruqturis ganviTarebisTvis yvela piroba arsebobs& magram rkinig#is gadataniT Tbilisis #Rvis teritorias klaven:) rkinig#is xa#is Tbilisis centridan gadatanis idea sakmaod perspeqtiulia& radgan qalaqis cent#e tran#ituli tvirTebis gavla& miT ufro navTobiT datvirTulis& sakmaod serio#ul riskebTan aris dakavSirebuli) Tumca mg#avrebisTvis centraluri vag#ali yvela#e mosaxerxebelia) amitom mniSvnelovani finansuri iyo& vidre aseTi ra masStaburi TanxebTan proeqtis aris ganxorcieleba axali dai!yeboda& yvela parametri yofiliyo Ses!avlili) gakeTebuliyo detaluri gaangariSeba& Tu dakavSirebuli vag#lebis mo!yoba da rkinig#is Semosavleli xa#is mSenebloba) miT ufro& rom saubaria rkinig#is privati#acia#e) aseve unda gakeTebuliyo gaTvlebi& Tu ramdenad mosaxerxebeli iqneba mg#avrebisTvis axali sadgurebiT sargebloba da sxva) es informacia ki asaxuli unda yofiliyo gengegmis ganmartebiT baraTSi& raTa dasabuTebuli da argumentirebuli yofiliyo is gegma& romlis ganxorcielebac aris gada!yvetili) sxvaTa Soris& rkinig#is SemovliTi g#is gakeTeba -er kidev me / gengegmiT iyo gaTvalis!inebuli) saqarTvelos satran#ito funqciis ganviTarebasTan erTad i#rdeba im tvirTebis brunva& romelic Tbilis#e gadis) sagulisxmoa& rom -er kidev 14/0 !lis gengegmaSi .aido& rom tran#ituli g#ebi Tbilisidan unda gasuliyo& Semdgom gengegmebSi es ideebi ganxorcielda& me , gengegmis mixedviT kaxeTisa da qarTlis damakavSirebeli saavtomobilo g#a gakeTda Tbilisis .rdiloeTiT& Tbilisis

#Rvis qedis gadaRma) -er kidev maSin iyo saubari& rom SemovliTi rkinig#ac am mimarTulebiT unda gasuliyo) Tumca am g#iT unda emoZravaT

01

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA satvirTo Semadgenlobebs& xolo samg#avro matareblebi kvlav qalaq#e unda gaevloT) SemovliTi rkinig#is gakeTebis idea kidev erTxel !amoi7ra #urab 7iaberaSvilis merobis periodSi) Tumca& maSin damuSavebuli gegmiT am tvirTebis gasatareblad unda gayvaniliyo gvirabi) specialistebis mier am ideas !inaaRmdegoba Sexvda& radgan gvirabSi navTobiT datvirTuli Semadgenlobis gavla ufro did riskTan iyo dakavSirebuli& vidre am tvirTis qalaq#e Riad gatareba) matareblebi eleqtro!eviT moZraoben& am dros naper!kali !armoiqmneba da gvirabSi navTobid datvirTuli Semadgenlobis gavlisas SeiZleba afeTqeba mo8yves) axalma gengegmam rkinig#is SemovliTi g#is idea realobad aqcia) Tumca serio#uli xarve#ia is& rom gengegmaSi rkinig#is SemovliTi g#is marSruti #ustad ar iqna datanili) am xa#isTvis gengegmaSi gakeTda sami alternatiuli varianti) arada& gengegma es is dokumentia& romelSic mxolod erTi varianti unda iyos mocemuli) rogorc qalaqis arqiteqturis samsaxurSi acxadeben& gengegmaSi sami alternatiuli xa#i im mi#niT .aido& rom investoris misTvis ufro mosaxerxebeli aer.ia) sabolood investorma rkinig#is xa#is is varianti air.ia& romelic Tbilisis #RvasTan gadis) arqiteqtorebi aRniSnaven& rom amiT Tbilisis rekreaqciuli #onis ganviTarebas serio#uli #iani miadgeba) im SemTxvevaSi& Tuki saqarTvelos !inaaRmdeg raime samxedro operacia ganxorcieldeba& didia albaToba imisa& rom rkinig#is xa#i daibombos& an Tuki rkinig#a#e serio#uli avaria moxdeba& aseT dros didia riski& rom satvirTo Semadgenlobidan navTobi daiRvaros) Tbilisis #Rva ekologiuri katastrofis !inaSe aRmo.ndeba& miT ufro rom #Rvidan sasmeli !yliT Tbilisis na!ili maragdeba) qalaqgegmarebs mia.niaT& rom rkinig#is SemovliTi xa#i Tbilisis #Rvis qedis gadaRma& saavtomobilo g#asTan axlos unda gasuliyo) aq teritoriis didi farTobia imisTvis& rom terminalebi gakeTebuliyo) .veni respondentebidan konstantine amire-ibi rkinig#is gadatanis ideas arc Tu gamarTlebulad mii.nevs) misi a#riT& sakmaod didi resursi

02

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA daixar-eba am gegmis reali#acia#e da SesaZloa& sasurveli Sedegi sulac ar dadges) 9saubaria& rom centraluri sadguris gadatanis Semdeg am teritoria#e sa#ogadoebriv saqmiani #ona qalaq#e gadis) axla ki gakeTdeba) rogorc ori .ixi) es specialisti& ra ar var ufro dar!munebuli& rom es kargi ideaa) .ven gvaqvs gam7oli rkinig#a& romelic gaxdeba xalxisTvis mosaxerxebeliaC an am #onis gaTavisufleba ras miscems qalaqs) mesmis& rom merias mi!ebis gayidva da biu-etis Sevseba unda& magram es sa#ogadoebrivi centrebi& rac axla aris& mSvenivrad emsaxureba qalaqs) ori didi Soping moli Sendeboda& erTi kaxeTis mimarTulebiT da meore dasavleTisken) eseni rom gakeTdeba& 15 !liT yvelanairi moTxovnileba sava7ro centreb#e amo!uruli iqneba) dRes aravin ambobs& rom farTi s7irdeba ofisebisa da maRa#iebisTvis) rac Sendeboda& isic ga.erda) axla kidev ramdenime 8eqtari teritoria daumate Tavisufali& risTvis& vin !ava iqC amitom dafiqreba da a!onda!onva sa7iro s!ored dRes:& + acxadebs konstantine amire-ibi) kulturuli memkvidreobis adgili gengegma i gengegmis ganmartebiTi baraTis gacnobis Semdeg iseTi

STabe7dileba r.eba& rom yvelafer#ea da Tan arafer#e) naklebi yuradReba eTmoba iseT aqtualur Temebs& rogoric aris sain'inro komunikaciebi& g#ebi& garemos dacva da istoriul kulturuli memkvidreobis gadar.ena) SeiZleba iTqvas& rom s!ored am amocanebis gada!yveta gacilebiT ufro mniSvnelovani dRes qalaqisTvis da gengegma am sferoebSi arsebul gamo!vevebs unda scemdes pasuxs) vinaidan sadiplomo naSromis farglebSi rTulia yvela am sakiTx#e yuradRebis gamaxvileba& amitom gadav!yviteT garkveuli aqcentebi gavakeToT istoriul kulturuli memkvidreobis gadar.enasa da satransporto sakiTxeb#e)

03

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA gengegmis me 3 Tavi kulturul memkvidreobas eTmoba) Tumca sul raRac 16/ sityviT $naxevari gverdiT% Semoifargleba am sakiTxis ganxilva& anali#i da rekomendaciebi) 9gengegmaSi kulturuli memkvidreobis dacvis sakiTxi vrclad ar aris ganxiluli& radgan am sakiTxebs istoriul kulturuli sayrdeni gegma aregulirebs) am ori dokumentis integrireba unda moxdes erTad& magram sayrdeni gegmis damtkiceba -er-erobiT ver xerxdeba) saerTod& Tu sayrdeni gegmis damtkicebas ar apireben& maSin gengegmaSi kulturuli memkvidreobis sakiTxi unda Rrmad da detalurad unda yofiliyo& :& + acxadebs kulturologi Tamar amaSukeli) 9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma istoriul kulturul memkvidreobas mii.nevs& rogorc qalaqis da misi ier saxis ganviTarebis yvela aspeqt#e aqtiuri gavlenis mqone umniSvnelovanes qalaqmaformirebel faqtors da amdenad& istoriul kulturuli memkvidreobis Senar.uneba& aRdgena da gansakuTrebul SemTxvevebSi xelaxla Seqmna mis prioritetul amocanas !armoadgens:12) aseTi .ana!eris arsebobs gengegmaSi marTlac kargia& Tumca es mxolod cariel sityvebad rom ar dar.eniliyo& aqve saubari unda yofiliyo ima#e& Tu rogor xedavs es dokumenti qalaqis istoriul na!ils) ra riskebi da problemebi arsebobs dRes Zvel TbilisSi) miT ufro& rom Tbilisi iuneskos mier Setanilia msofilos savalalo 9155 yvela#e da#ianebul istoriul ZeglTa #onaSi siaSi:) arsebuli gansakuTrebiT mdgomareobaSia

sacxovrebeli fondi) saxe#ea ukiduresad deformirebuli da amorti#irebuli Senobebi& romelic ver pasuxobs cxovrebis Tanamedrove pirobebs& aseve dgas m!vave avariuli mdgomareobiT gamo!veuli mobinadreTa sicocxlis xelyofis realuri safrTxe) statistikuri monacemebis mixedviT Zveli Tbilisis Senobebis 25D m!vave avariul mdgomareobaSi imyofeba) moZvelebuli !yalgayvaniloba kanali#aciis sistemidan gana'onebi da saniaRvre kanali#aciis qselebis gaumarTaoba agresiul #emoqmedebas axdens Zveli Senobebis saZirkvleb#e) amasTan Zeglis statusis mqone SenobebSi
12

9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma:& Tavi me 3& muxli 6& punqti ,& Tbilisi& ,554 !eli)

06

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA ZiriTadad dabalSemosavliani o-axebi cxovroben) finansuri SesaZleblobebis uqonlobis gamo& mosaxleoba ver a!armoebs saremonto da miT umetes& sarestavracio samuSaoebs) saqarTvelom 1444 !els Tbilisi !aradgina msoflio memkvidreobis nusxaSi Sesatanad) ,551 !els TbilisSi Seefasebina Zegli) !"#"$ is daskvnis !"#"$ is misia Sedga& raTa safuZvel#e da Tbilisis msoflio

memkvidreobis nusxaSi Setana gadavadda& vidre ar Seiqmneba saTanado sakanonmdeblo garemo& marTvis struqtura Zeglis reabilitaciis& restavraciis da nominirebul arealSi cvlilebeb#e kontrolis da!esebisTvis aucilebeli saxelmZRvanelo principebi 13) serio#uli problemaa is& rom dRemde arc es principebia miRebuli da arc mene-mentis sakiTxia mogvarebuli) kargia& SeniSnaven& ganisa#Rvros roca -er sad Zveli ra gengegma saubrobs& Tbilisis re'imi istoriul kulturuli Tumca unda rogorc iyos memkvidreobis specialistebi gakeTebuli da unda Senar.uneba aRdgena#e

#onireba

moqmedebs&

aseve

klasifikacia

arsebobdes Senoba nagebobebis& Tu romels ratom aqvs Zeglis statusi) 9.emTvis yvela#e principulia& Tu rogor uyurebs es gengegma istoriuli qalaqis sakiTxs) mTavari problemaa is& rom dacvis #onebi #ustad ar aris gansa#Rvruli) im teritorias& romelic saxelm!ifo dacvis #onas !armoadgens didi Rirebuleba gaa.nia& qalaqgegmarebiTi struqtura da dRevandeli qu.aTa qseli imeorebs feodaluri qalaqis qu.aTa qsels) Tbilisi 11 saukunis ganmavlobaSi ar gacda am sa#Rvrebs) mtris Semosevebis dros dai!va is& rac #edapir#e iyo& rac qvis iyo da mi!is qvemoT& sardafebis saxiT& gadar.a) am sardafeb#e Tavidan aSenda qalaqi) .emi erovnuli ganZi s!ored es aris) ar SeiZleba qu.a ga7ra iq& sadac 9xoSi: gaqvs) sololakisa da mTa!mindis ferdis ganaSenianeba sxva saganZuria) es ukve regularuli dagegmarebis Zveli nimuSia) qalaqmSeneblobiTi ubnebs Tu kulturologiis po#iciebidan qalaqis sxvadasxva sruliad

gansxvavebuli Rirebulebebi gaa.niaT da amitom damokidebuleba unda iyos gansxvavebuli:& + aRniSnavs giga baTiaSvili)
13

cira elisaSvili& 9kulturuli memkvidreoba:& Tbilisi ,554 !eli& gv) 4)

04

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA rogorc #emoT ukve aRvniSneT& mniSvnelovania& rom qalaqs istoriul kulturuli sayrdeni gegma gaa.ndes) marTalia& kulturis& ZeglTa dacvisa da sportis saministroSi acxadeben& rom sayrdeni gegma samecniero dokumentia da damtkicebas ar sa7iroebs& magram dRes 9kulturuli memkvidreobis Sesaxeb: kanonis mixedviT TbilisSi istoriuli ZeglebTan dakavSirebiT gada!yvetilebis miRebis ufleba adgilobriv TviTmmarTvelobas gaa.nia) amdenad Tu sayrdeni gegma moqmedi dokumentia& is pirvel rigSi merias unda 8qondes gadacemuli) Tumca meriaSi amboben& rom Tbilisis sayrdeni gegma maT u!yebaSi ar Sesula) 9rodesac sayrdeni gegma mtkicdeba& qalaqis istoriul na!ilSi garkveuli re'imi Semodis) albaT& sayrden gegmas s!ored imitom ar iReben& rom am re'imis SemoRebas arideben Tavs) #onebis marTva sayrdeni gegmis na!ilia da amitom SeiZleboda gengegmiT es sakiTxi ar daregulirebuliyo:& + aRniSnavs kulturologi Tamar amaSukeli) satransporto sakiTxebi 9generaluri gegmis mixedviT Tbilisis satransporto komunikaciebis mo!esrigeba ganviTarebis upiratesad regionalur dakavSirebulia tendenciebTan satransporto magistralis infrastruqturis gam7ol mixedviT aglomeraciis

aRmosavleT dasavleTis

transnacionalur

ganviTarebasTan)

Tbilisis satransporto sistemis ganviTarebis erTiani strategiis satransporto komunikaciebi qu.ebis qseli) sagulisxmoa& rom qu.ebis qselis ganviTareba

eyrdnoba Semdeg vertikalur diferenciacias:

.qarosnuli magistrali& Sida saqalaqo magistralebi da magistralebs Soris u#runvelyofilia

qu.ebis qselis mimarT transportis interesebis maqsimalurad Se#RudviT) upiratesoba eni7eba transportis regulirebis administraciul& organi#aciul da marTviT operaciebs16) gengegmaSi .amoTvlilia is RonisZiebebi& romliTac es unda iqnas u#runvelyofili)
16

erT erTi rekomendacia aris sag#ao qselis

9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma:& Tavi me 6& muxli 4& punqti ,& Tbilisi& ,554 !eli)

15

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA rekonstruqcia& Sida saqalaqo g#eb#e sa#ogadoebrivi da kerZo trasportis funqcionirebis dabalanseba& Sida saqalaqo grZivi magistraluri g#ebisa da maT Soris ganivi kavSirebis sistemuri mo!yoba& metropolitenis& .qarosnuli tramvais& sabagiro g#ebis& satransporto da safexmavlo xidebis& tunelebis Semdgomi ganviTareba) gengegmiT gansa#Rvrulia 9kaxeTis g#atkecili cotne dadianis gam#iri av7alis Sose: saqalaqo mniSvnelobis regulirebadi $u!yveti% moZraobis magistralis gakeTeba& aseve vaxuStis xidis mimarTulebis gagrZeleba cotne dadianis gam#iramde da kr!anisidan Sindisis mimarTulebiT g#is gayvana) amasTan gengegma iTvalis!inebs aglaZis qu.a#e vi!ro yelis gafarToebas $megalainis kuTxe%& Bkus tbaA sTan misasvleli paraleluri g#is aRdgenas da intensifikaciis qu.is reabilitacias da kavSirs robaqiZis moedanTan& vaSli-varis .amosasvleli aRmaSeneblis Zeglis mimdebared) sagulisxmoa& rom satransporto sakiTxebis gada!yvetis mxriv gengegma serio#ul xarve#ebs Seicavs) konstantine amire-ibi: 9sag#ao sakiTxebi Zalian #ereled aris gada!yvetili da rac aris gakeTebuli& isic sakmaToa) satransporto sakiTxebis gada!yvetas sul sxva donis kvlevebis .atareba s7irdeba) -er unda gakeTebuliyo satransporto gaTvlebi uaxloes ,5 ,1 !lis period#e& transportis #rdis progno#i gaekeTebinaT& ZiriTadi arteriebis gamtarunarianoba Seemo!mebinaT da Semdeg es .aedoT #onirebaSi) axlave unda moiniSnos aseTi teritoriebi da moxdes maTi gamosyidva kerZo mflobelebisgan& raTa iseTi ZviradRirebuli obieqtebi ar .aidgas& romelsac Semdeg municipaliteti veRar gamoisyidis:) sagulisxmoa& rom 1435 !lebis gengegmaSi gaTvlili iyo transportis ra moculoba iqneboda TbilisSi /5 !lis Semdeg) aRniSnuli iyo& rom ,555 !els yovel aTas Tbilisel#e 165 manqana movidoda& xolo mg#avrebis erTi meoTxedis amitom gadaadgileba iyo msubuqi Tbilisis manqanebis g#ebis sigrZis xar-#e #rda moxdeboda) da maTi .adebuli

gamtanunarianobis mogvareba) mniSvnelovani iyo& rom aseTi gaTvlebi axal gengegmaSic .adebuliyo) aseTi statistikis dadebis Semdeg kidev ufro cxadi gaxdeboda& aqvs Tu ara arsebul g#ebs imis resursi& rom manqanebis nakadebi gaataros) 11

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA

gengegmis sa+arooba axali generaluri gegmis erT erT mTavar Rirsebad mii.neva is& rom gam7virvalea da am dokumentis gacnoba yvela msurvels SeuZlia) -er kidev sakrebuloSi damtkicebamde gakeTda specialuri veb gverdi& sadac gengegmis ganmartebiTi baraTi da #onaluri rukebi ganTavsda) aseve moe!yo ramdenime sa-aro ganxilva arqiteqtorTa kavSirSi) eqspertebi erTxmad aRiareben& rom eleqtronul formatSi gakeTebuli gengegma erT erTi serio#uli !ingadadgmuli nabi-ia) es informacia sa-aroa da nebismier adamians& romelsac Sexeba aqvs internetTan& SeuZlia moiZios informacia nebismier uZrav qonebasTan dakavSirebiT) romel teritorias ra koificienti aqvs mini7ebuli& ra #onas miekuTvneba esa Tu is farTobi da sxva) aseve TiToeul #onas mo8yveba .amonaTvali& ris gakeTeba SeiZleba) Tuki adamians surs& rom raRac sxva gaakeTos am #onaSi& mas SeuZlia moiTxovos #onaluri nebarTva& radgan aseve arsebobs calke sia& Tu risi gakeTeba aris SesaZlebeli ama Tu im teritoria#e) saerTod& sayovelTaod 1) mosaxleobis miRebuli normaa) mona!ileoba am mimarTulebiT srul qalaqTmSeneblobiTi arsebuli praqtika urbanuli gada!yvetilebebis miRebis procesSi samoqalaqo sa#ogadoebaSi dRes efuZneba or ZiriTad princips: specialistebi a!vdian mosaxleobas informacias ganviTarebis gegmebis Sesaxeb& xolo mosaxleoba& Tavis mxriv& acnobebs damproeqteblebs misi cxovrebis pirobebsa da moTxovnebs( ,) specialistebi da mosaxleoba TanamSromlobs qalaqTmSeneblobiTi gada!yvetilebebis miRebis procesSi da Sesabamisi dokumentaciis SemuSavebaSi) sagulisxmoa& rom rac ufro ganviTarebulia qveyana& miT metia moqalaqeebis mona!ileobis saSualeba& SesaZlebloba da survili aseT procesebSi .arTvis) saerTod& mosaxleobis mona!ileoba ufro aqtualuria& 1,

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA roca saqme exeba ufro dabali rangis qalaqgegmarebiT dokumentacias) marTalia& qalaqis generaluri gegma maRali rangis dokumentebis rigs miekuTvneba da mas#e saqmiani ms-eloba politikosebsa da specialistebis saqmea& magram mniSvnelovania& rom am ms-elobis procesi farTo sa#ogadoebisTvis xelmisa!vdomi iyos) rogorc qalaqis urbanul samsaxurSi aRniSnaven& gengegma Riaa nebismieri ideisa da SeniSvnis misaRebad da gasaTvalis!ineblad) sagulisxmoa& rom gengegmas aqvs ideebis banki& sadac yvela mosa#reba SeiZleba iqnas Setanili) xolo Tu am ideis reali#ebis sa7iroeba dadgeba& maSin es gengegmis operatiul done#e gadava) marTalia& gengegmis eleqtronuli formiT arseboba did monapovrad aris mi.neuli& magram mTavari is aris& Tu ramdenad xdeba misi gacnoba da icis& Tu ara Tavad Tbilisis mosaxleobam am siaxlis Sesaxeb) .veni kvlevisTvis mniSvnelovani iyo& gagverkvia& ramdenad aris sa#ogadoeba informirebuli axal gengegmasTan dakavSirebiT) am mi#niT sociologiuri kvleva .avatareT) SemuSavda 12 punqtiani kiTxvari $ixileT danarTi /% da gamoikiTxa 15 respondenti) kvlevam a.vena& rom Tbilisis mosaxleobis umravlesobam& 10 procents generaluri gegmis Sesaxeb araferi smenia) kiTxva#e& gsmeniaT Tu ara raime Tbilisis mi!aTsargeblobis generaluri gegmis Sesaxeb $ 9diax: upasuxa 1, respondentma& raRac smenia 11 adamians) xolo araferi icis ,3 adamianma) kiTxva#e& rodis miiRo
,556 !el s 2 ,2D ,553 ! el s , 6D ar vi c i , 4D - er ar m i uRi a , 4D ,554 !el s 1 1 06D

Tbilisma axali generaluri gegma& monacemebi ase gana!ilda: im ,/ adamianidan& vinc gengegmis Taoba#e saqmis kursSi iyo 06 procentma icoda& rom ,554 !els iqna miRebuli) ,2 procenti fiqrobs&

rom ,556 !els& xolo 6 procentis a#riT ki + ,553 !els)

1/

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA gamokiTxulTagan 1, procents ar 20D s surs& 1, ,4 ,1


di ax /, 20D ar a& ar m ai nt er ese bs 1 , ,0D

rom generalur gegmas gaecnos& xolo ainteresebs& mxolod xolo procents ki u7irs pasuxis gacema) gamokiTxulTagam adamianma gengegmis icis& sad gacnoba& SeiZleba

m i7 irs pasuxi s gac em a 2 1 ,D

!armodgena ara aqvs) amasTan 1, adamianma icoda& rom gengegma internetSi iyo gamoqveynebuli& xolo /6 s !armodgena ar 8qonda) am 1, adamianidan ki 0 ma televi#iiT gaigo& rom internetSi iyo gengegma dadebuli& xolo 1 presaSi !aikiTxa& xolo 0 internetiT gaigo) veb gverdis misamarTi icoda 1 adamianma $aRniSnes& rom albaT Tbilisis meriis sait#e iqnebao%& xolo 3 ar icoda) maTgan mxolod , gaecno gengegmas internetiT) kiTxva#e& Tu ramdenad gasagebad aris veb gverdi a!yobili da rogoria navigacia 1 adamianma gvipasuxa& rom Zalian rTulad aris a!yobili& xolo erTma ganaxcada& rom veb gverdi dasaxve!ia) #onaluri rukebi ki vercerTma ver gaxsna) kiTxva#e& apirebT Tu ara& rom gengegmis Taoba#e Tqveni mosa#rebebi meriaSi gaag#avnoT& pasuxebi ase saxiT gana!ilda: 1 adamians aqvs amis survili& xolo 13 ki ar surs) kiTxva#e& Tqveni a#riT& meriis mier gengegmasTan saTanadod xdeba) xolo dakavSirebiT xdebaC sakmarisad
saer T o d ar xd eba i nf o r m ac m o! o d eba ,6 12D

di ax& 1& 15D

sur vi l i m aqvs& m agr amar m go ni a SevZl o & ,6& 12D

ar a& sur vi l i ar m aqvs& 13& /0D


nekl ebad xd eba sa7i nf o r m o! o d eba 1 / ,2D

dedaqalaqis mosaxleobisTvis informaciis mi!odeba saerTod ar respondentTa 12 procenti fiqrobs& rom mii.nevs 0 adamiani)

d i ax& sr ul i ad sakm ar i si a 0 6D

m i7 ir s pasuxi s gac em a 1 1 5D

10

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA kiTxva#e + Tbilisis mosaxleoba rogor unda iyos .arTuli gengegmis ganxilvasa da mis SesrulebaSiC + TiTqmis yvela respondentma upasuxa& rom Tbiliselebs sruli ufleba aqvT gengegmas icnobdnen& es informacia ki maT meriis Sesabamisma samsaxurebma unda mia!odos) fiqroben& rom unda moe!yos mosaxleobasTan sa-aro Sexvedrebi& aseve televi#iiTa da presiT ufro aqtiurad unda gaSuqdes es Temebi) am kvlevis detaluri Sedegebi ixileT danarTi /) kvleva#e muSaobis procesSi aseve gadav!yviteT& .agvetarebina garkveuli eqsperimenti& raTa gagvego& iolia Tu ara veb gverd#e navigacia da misi gageba rigiTi moqalaqeebisTvis) eqsperimentSi mona!ileobda 15 adamiani& romlebic kargad floben kompiuters) gavuxseniT veb gverdi http://urban.tbilisi.gov.ge/map/map.phtml da vTxoveT& .veni daxmarebisa da kiTxvebis gareSe garkveuliyvnen am veb gverdSi) am eqsperimentis Sedegebi gairkva& rom veb gverd#e sakmaod rTulia navigacia) mxolod 6 adamianma SeZlo ganmartebiTi baraTis amoReba) #onaluri ruka srulyofilad gaxsna mxolod / adamianma) Tumca& mxolod erTma maTganma SeZlo romelime konkretul teritoria#e detalurad gaerkvia Tu ra #onaa da ra standartebi moqmedebs) problema aris isic& rom veb gverdi xSirad ar ixsneba) didi dro s7irdeba #onaluri rukebis gaxsnas da raime informaciis gamotanis Semdeg 7irs Tavdapirvel stadia#e dabruneba) am veb gverd#e manevrireba rigiTi moqalaqisTvis sakmaod rTulia& radgan ar axlavs Sesabamisi ganmartebebi) aseve kargi iqneboda& Tu veb gverd#e cal calke aitvirTeboda yvela ruka suraTis saxiT da rukebis naxva msurvelebs Tavisuflad SeeZlebodaT)

daskvna
ase rom& 9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegmis: anali#ma gva.vena& rom gengegma aqvs rogorc dadebiTi da aseve uaryofiTi mxareebi) gengegma& rogorc qalaqmSeneblobiTi dokumentiar aris srulyofili)

11

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA kvlevam a.vena& rom es dokumenti ar iTvalis!inebs perspeqtikuli ganviTarebis msxvil qalaqgegmarebiT aqciebs da Tavisi masStabiT mniSvnelovani mxolod centraluri rkinig#is sadguris gadatanaa) kritikas imsaxurebs rkinig#is SemovliTi xa#isTvis Ser.euli marSruti) gengegma mxolod #ogadad ixilavs kulturuli memkvidreobis sakiTxs da TiTqmis ar aqvs rekomendaciebi SemuSavebuli& Tu ra qalaqgegmarebiTi politika unda ganxorcieldes Zvel qalaqSi) gengegmaSi saTanadod ar aris asaxuli qalaqisTvis iseTi problemuri sakiTxebi& rogoric aris satransporto komunikaciebi) es maSin roca& TbilisSi avtomanqanebis didi nakadebis gamo sakmaod 7irs gadaadgileba) eqspertebi generaluri gegmis miRebas dadebiTad afaseben& Tumca dokumentis Sinaarsobrivi na!ilis mimarT maTi damokidebuleba mainc kritikulia da mia.niaT& rom is daxve!as sa7iroebs) gengegmis anali#ma da agreTve am sferoSi arsebulma sakanonmdeblo ba#is mimoxilvam TvalnaTliv !armoa.ina& rom am mimarTulebiTac serio#uli xarve#ebi arsebobs da maTi s!rafi aRmofxvraa sa7iro) marTalia& SedarebiT gengegmas kvlavac qalaqis vidre konstitucias es u!odeben& periodis magram es aRar aris myari dokumenti da masSi cvlilebebis Setana martivad SeiZleba moxdes& sab7oTa gengegmebis dros iyo) .veni kvlevis kiTxva#e: ramdenad informirebulia sa#ogadoeba gengegmis Taoba#eC miviReT pasuxi& rom sa#ogadoeba arainformirebulia) mosaxleoba ar yofila .arTuli gengegmis ganxilvis procesSi) mniSvnelovania& rom gengegma aris gam7virvale dokumenti da misi gacnoba nebismier msurvels SeuZlia) Tumca es dokumenti ZiriTadad mxolod specialistebis yuradRebas imsaxurebs da mis mimarT sa#ogadoeba nakleb interess i.ens) mi#e#i ki arainformirebulobaa)

12

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA Tavi => kvlevis edegebi da rekomenda!iebi

1) mniSvnelovania& rom generaluri gegmis dasaxeleba ise iyos formulirebuli& rogorc moqmed kanonmdeblobaSi aris ga!erili da mas e!odos 9dedaqalaqis mi!aTsargeblobis generaluri gegma:) ,) generaluri gegmaSi raime tipis cvlilebebis Setanamde unda moxdes am cvlilebaTa safuZvliani Ses!avla da anali#i& mxolod farTo ms-elobisa da mravalmxrivi SeTanxmebis Semdeg unda moxdes gengegmis koreqtireba) /) gengegmaSi cvlilebebis Setanis procedura kanonmdeblobiT unda iyos ga!erili da am mxriv gaTvalis!inebuli unda iyos dasavleTis gamocdileba) 0) mniSvnelovania& rom kanonmdeblobaSi ga.ndes garkveuli daTqma& rom axali gengegmis miRebidan pirveli 2 Tvis ganmavlobaSi masSi ar unda Sevides arsebiTi cvlilebebi) es aucilebelia& radgan amiT gamo.ndeba& rom qalaqs gaa.nia urbanuli politika da gengegma spontanurad ki ar iqna miRebuli& aramde gaa#rebuli da xangrZlivi muSaobis Sedegi iyo) SeiZleba iTqvas& rom 2 Tve garkveul!ilad gengegmis gamosacdeli vadaa) 1) mniSvnelovania& rom gengegmis miRebidan 2 Tvis Semdeg Seiqmnas specialuri -gufi& romelic Seis!avlis& Tu rogor muSaobs aRniSnuli gengegma& 2) rigiToba) 3) rogorc !esi& mniSvnelovania& rom gengegmis miRebas !in us!rebdes qalaqis strategiuli ganviTarebis koncefciis Sedgena) vinaidan dRes gengegma ukve miRebulia& amitom sa7iroa& rom axla mainc ra xarve#ebi unda gamovlinda daematos da ra mimarTulebiT misi aris mdgomareobis gamos!oreba sa7iro) droulad gengegmas efeqtianobis $xeirianobis% Sefaseba da aseve gengegmis ganxorcielebis etapebi da

13

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA damuSavdes qalaqis ganviTarebis koncefcia& romelic 11 ,5 !el#e iqneba gaTvlili) 6) droulad unda gakeTdes qveynis gansaxlebis gegma& sadac gansa#Rvruli iqneba& Tu ra migraciuli nakadebia mosalodneli qveynis mTel teritoria#e uaxloesi !lebis ganmavlobaSi da ganisa#Rvreba dedaqalaqis roli am gansaxlebis sistemaSi) 4) mniSvnelovania& rom gengegmaSi ganxilul ZiriTad sakiTxebTan dakavSirebiT damuSavdes statistikuri monacemebi) ganisa#Rvros& ra resursi aqvs ama Tu im sferoSi qalaqs da risi gakeTeba iqneba sa7iro uaxloes periodSi) es monacemebi unda exebodes demografiul viTarebas& infrastruqturas& sain'inro komunikaciebs& gam!vanebis sferos da sxva) 15) gengegmaSi ufro Rrmad iyos gaanali#ebuli istoriul memkvidreobis sakiTxi& ganisa#Rvros Zvel TbilisSi #onebis kulturuli sakiTxi)

vinaidan am #onebSi re'imebs gansa#Rvravs Tbilisis istoriul kulturuli sayrdeni gegma& amitom kulturis& ZeglTa dacvisa da sportis saministrom aRniSnuli dokumenti unda gadasces dasamtkiceblad Tbilisis sakrebulos) 11) gansakuTrebuli aqcenti unda gakeTdes Tbilisis satransporto komunikaciebis mo!esrigeba#e) kompleqsurad unda moxdes satransporto infrastruqturis Ses!avla da ganisa#Rvros is teritoriebi& romelic momavalSi g#ebis gasakeTeblad iqneba sa7iro) 1,) satransporto sakiTxebis gada!yvetisaTvis unda .atardes kvlevebi) aseve is teritoria& romelic axali g#ebis gasayvanad iqneba sa7iro& unda .aidos #onirebaSi) droulad unda moxdes am teritoriebis gamosyidva moiniSnos) 1/) gengegmis eleqtronul ruka#e bunebrivi airisa da saniaRvre !yalanirebis qselebi erTdroulad gamodis& amitom sa7iroa& veb gverd#e moxdes cvlileba da ZiriTadi qselebis rukebis naxva cal calke SeiZlebodes) 10) mniSvnelovania& rom mosaxleobas mie!odos sruli informacia Tbilisis urbanuli ganviTarebis gegmebis Sesaxeb) mosaxleoba da dargis specialistebi .arTuli unda iyvnen qalaqTmSeneblobiTi gada!yvetilebebis kerZo mesakuTreebisgan da sare#ervo teritoriebad

16

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA miRebis& Sesabamisi dokumentaciis SemuSavebasa da masSi cvlilebebis Setanis procesSi) 11) axali gengegmis Sesaxeb ufro meti informacia unda mie!odos sa#ogadoebas) farTod unda gaSuqdes gengegma televi#iiTa da presiT) unda moxdes gacnoba xalxisTvis& Tu ras !armoadgens gengegma da risTvis s7irdeba mosaxleobas amis codna) 12) sa7iroa& rom veb gverdi ufro informaciuli gaxdes) gengegmasTan dakavSirebiT arsebuli yvela dokumenti .aitvirTos) aseve unda gaioldes navigacia) sait#e aris xmovani damxmare mokarnaxe& Tumca sasurveli iqneboda& rom es informacia aseve %ord is an &crobad 'eder (is failSi iyos mocemuli& rom ufro gaioldes misi !akiTxva da veb gverdis stumars& SeeZlos amobe7vda da gacnoba& Tu rogor SeiZleba sxvadasxva operaciis .atareba)

14

Tbilisis generaluri gegmis dadebiTi da uaryofiTi aspeqtebi

nino lolaZe

PA gamoyenebuli literatura 1) saqarTvelos kanoni 9sivrciTi mo!yobisa da qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb:& Tbilisi& ,551 !lis , ivnisi( ,) saqarTvelos kanoni 9kulturuli memkvidreobis Sesaxeb:& Tbilisi& ,553 !lis 6 maisi( /) 9dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa da ganaSenianebis regulirebis ZiriTadi debulebeba:& Tbilisi& ,556 !lis 6 ivlisi( 0) 9dedaqalaqis perspeqtiuli ganviTarebis generaluri gegma:& Tbilisi& ,554 !lis 1 ivlisi( 1) 9Tbilisis urbanuli ganviTarebis Se-erebuli koncefcia:& Tbilisi& ,551 !eli(

2) 9Tbilisis

mi!aTsargeblobis dagegmarebis monitoringi da mimdinare mi!aTsargeblobis generaluri gegmis SemuSavebis

viTarebaSi

ZiriTadi mimarTulebebi:& Tbilisi& ,552 !eli( 3) 9q) Tbilisis 1435 ,555 !lebis gengegmis reali#acia:& Tbilisi& 1561 !eli( 6) 9mi!aTsargeblobis operatiuli generaluri gegmis: damuSavebis programa " davaleba& Tbilisi& ,553 !eli( 4) 9Tbilisis istoriul kulturuli sayrdeni gegma:& ganmartebiTi baraTi& firma 9geografiki:& Tbilisi& ,553 !eli( 15) 11) 9Tanamedrove urbanuli ganviTareba:& na!ili pirveli& Tbilisi& cira elisaSvili& 9kulturuli memkvidreoba:& saqarTvelos ,553 !eli( sa#ogadoebriv saqmeTa instituti& Tbilisi& ,554 !eli( )2. www.tbilisi.gov.ge )3. http://urban.tbilisi.gov.ge/map/map.phtml )*. http://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/fnp/ )+. http://www.tavisupleba.org/content/article/2033607.html

25

You might also like