T.C.

HKMLER VE SAVCILAR YKSEK KURULU

Say : B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011 Konu : Adli kolluun grev, yetki ve sorumluluklar

18/10/2011

GENELGE No: 7

Sululukla etkili ve hzl mcadele edilebilmesi, sulularn yakalanarak cezalarnn infaznn salanmas, an gerektirdii bilimsel ve teknolojik yntem ile ara ve gerecin kullanlmas suretiyle delillerin toplanmas ve muhafaza altna alnmas, bu alanda uzmanlamann salanmas gibi hususlar dikkate alnarak bat Avrupa lkeleri dhil dnyann birok lkesinde oluturulan adli kolluk messesesi, 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanunu ile hukukumuzda ilk defa yer almtr. Ceza muhakemesinde zellikle soruturma evresinde Cumhuriyet savcsnn emrinde grev yaparak maddi gerein aratrlmas ve ceza adaletinin gerekletirilmesinde nemli grevler stlenen adli kolluun mevzuatla belirlenen grevlerin ifasnda Cumhuriyet savclar ile bir btn olarak koordineli ve dzenli bir ekilde almas, sululukla mcadelede olumlu sonularn alnmasna ve vatandalarn adalete olan gven duygusunun artmasna hizmet edecektir. Bu bakmdan, kolluun kanunlarla kapsam belirlenen grev, yetki ve sorumluluklar ile Cumhuriyet basavclklar ve adli kolluk birimleri arasnda farkl uygulamalara sebebiyet verilmemesi iin ilgili mevzuat hkmleri ve aada yer alan kimi hususlarn hatrlatlmasnda yarar grlmtr. A-Mevzuat Hkmleri Bilindii zere, 5271 sayl Kanunun Cumhuriyet savcsnn grev ve yetkileri kenar balkl 161 inci maddesinde 160 nc maddeye atf yaplarak, bir ila beinci fkralarnda; (1) Cumhuriyet savcs, dorudan doruya veya emrindeki adli kolluk grevlileri aracl ile her trl aratrmay yapabilir; yukardaki maddede yazl sonulara varmak iin btn kamu grevlilerinden her trl bilgiyi isteyebilir. Cumhuriyet savcs, adli grevi gereince nezdinde grev yapt mahkemenin yarg evresi dnda bir ilem yapmak ihtiyac ortaya knca, bu hususta o yer Cumhuriyet savcsndan sz konusu ilemi yapmasn ister. (2) Adli kolluk grevlileri, elkoyduklar olaylar, yakalanan kiiler ile uygulanan tedbirleri emrinde altklar Cumhuriyet savcsna derhl bildirmek ve bu Cumhuriyet savcsnn adliyeye ilikin btn emirlerini gecikmeksizin yerine getirmekle ykmldr. (3) Cumhuriyet savcs, adli kolluk grevlilerine emirleri yazl; acele hllerde, szl olarak verir. Szl emir, en ksa srede yazl olarak da bildirilir.

1/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

(4) Dier kamu grevlileri de, yrtlmekte olan soruturma kapsamnda ihtiya duyulan bilgi ve belgeleri, talep eden Cumhuriyet savcsna vakit geirmeksizin temin etmekle ykmldr. (5) Kanun tarafndan kendilerine verilen veya kanun dairesinde kendilerinden istenen adliye ile ilgili grev veya ilerde ktye kullanma veya ihmalleri grlen kamu grevlileri ile Cumhuriyet savclarnn szl veya yazl istem ve emirlerini yapmakta ktye kullanma veya ihmalleri grlen kolluk amir ve memurlar hakknda Cumhuriyet savclarnca dorudan doruya soruturma yaplr. Vali ve kaymakamlar hakknda 2.12.1999 tarihli ve 4483 sayl Memurlar ve Dier Kamu Grevlilerinin Yarglanmas Hakknda Kanun hkmleri, en st dereceli kolluk amirleri hakknda ise, hkimlerin grevlerinden dolay tabi olduklar yarglama usul uygulanr. Adli kolluk ve grevi kenar balkl 164 nc maddesinde; (1) Adli kolluk; 4.6.1937 tarihli ve 3201 sayl Emniyet Tekilat Kanununun 8, 9 ve 12 nci maddeleri, 10.3.1983 tarihli ve 2803 sayl Jandarma Tekilat, Grev ve Yetkileri Kanununun 7 nci maddesi, 2.7.1993 tarihli ve 485 sayl Gmrk Mstearlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin 8 inci maddesi ve 9.7.1982 tarihli ve 2692 sayl Sahil Gvenlik Komutanl Kanununun 4 nc maddesinde belirtilen soruturma ilemlerini yapan gvenlik grevlilerini ifade eder. (2) Soruturma ilemleri, Cumhuriyet savcsnn emir ve talimatlar dorultusunda ncelikle adli kollua yaptrlr. Adli kolluk grevlileri, Cumhuriyet savcsnn adli grevlere ilikin emirlerini yerine getirir. (3) Adli kolluk, adli grevlerin haricindeki hizmetlerde, stlerinin emrindedir. Dier kolluk birimlerinin adli kolluk grevi kenar balkl 165 inci maddesinde; Gerektiinde veya Cumhuriyet savcsnn talebi hlinde, dier kolluk birimleri de adli kolluk grevini yerine getirmekle ykmldr. Bu durumda, kolluk grevlileri hakknda, adli grevleri dolaysyla bu Kanun hkmleri uygulanr. Deerlendirme raporu yetkisi kenar balkl 166 nc maddesinde Cumhuriyet basavclar her yln sonunda, o yerdeki adli kolluun sorumlular hakknda deerlendirme raporlar dzenleyerek, mlki idare amirlerine gnderir. 1/6/2005 tarihli ve 25832 sayl Resm Gazetede yaymlanan Adli Kolluk Ynetmeliinin Adli kollukla ilgili esaslar kenar balkl 5 inci maddesinde; Adli kollukla ilgili dzenleme ve uygulamalarda aadaki genel esaslara uyulur: a) Cumhuriyet savclar, adli grevlere ilikin emir ve talimatlarn ncelikle adli kolluk sorumlularna veya adli kolluk grevi ifa eden dier birim amirlerine verir. Adli kolluk, bal bulunduu kolluk tekilatnn bir paras olup, ncelikli grevi, karlat suun ilenmesini nlemektir. Cumhuriyet savclarnca, adli grevler ile ilgili emir ve talimatlar zorunluluk bulunmadka, kolluk birimlerinin aralarndaki iblm ile kolluk tekilatlarnn grev ve yetki alanlar gzetilerek verilir. Adli kolluk, adli grevlerin haricindeki hizmetlerde stlerinin emrindedir.

2/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

Adli kolluk grevlilerine, adli grevi bulunmayan stleri tarafndan, yrtlen soruturma ile ilgili emir ve talimat verilemez. Ynetmeliin 7 nci maddesi hkmleri sakldr. Adli kolluk grevlileri, kadrolarnda yer aldklar birimlere mevzuatla verilmi ve adli grev kapsam dnda kalan dier grev ve hizmetleri de yerine getirirler. b) Adli kolluk grevlilerinin zlk haklar, bal olduklar tekilat tarafndan yrtlr. Grev ve yetkiler kenar balkl 6 nc maddesinin altnc fkrasnda; Adli kolluk grevlileri, madd gerein aratrlmas ve adil bir yarglamann yaplabilmesi iin, Cumhuriyet savcsnn emirleri dorultusunda phelinin lehine veya aleyhine olan tm delilleri, kanunda n grlen koullara uyarak toplamak, muhafaza altna almak ve bunlar bir fezleke ile Cumhuriyet savcsna sunmakla ykmldr. Hukuka aykr delil elde edildiinin tespiti hlinde, fezlekede bu hususa da yer verilir. Adli kolluk grevlileri dier soruturma ilemlerini de ayn titizlikle yerine getirir. hkmleri yer almaktadr. B-En st dereceli kolluk amirlerinin hukuki durumu ve adli kolluk sorumlular Bilindii zere, Adalet Bakan ve valilerin hazrlk soruturmalar ile ilgili emir verme ve talepte bulunma yetkileri, Avrupa Birliine uyum yasalar erevesinde yaplan mevzuat deiiklikleri sonucunda kaldrlmtr. Ayrca, 5271 sayl Kanunda, mlga 1412 sayl Kanunun 156 nc maddesine de yer verilmemitir. Bu kanuni dzenlemeler karsnda, Adalet Bakan ve mlki amirler de dhil olmak zere Cumhuriyet savclar dnda hibir mercinin adli soruturmalarla ilgili talepte bulunma ve kollua emir verme yetkileri kalmamtr. Parlamenter demokratik sistemlerde sorumsuzluk ve dokunulmazlk kavramlar nemli bir yere sahiptir. 1982 Anayasas, milletvekillerinin meclis almalarnda ileri srdkleri dnce, sz ve kulland oy ile Cumhurbakannn kar imza kural uyarnca siyasi -vatana ihanet suu dnda- grevleriyle ilgili sularndan cezai ynden sorumsuzluk ilkesini, bunlarn dndaki fiillerinden dolay soruturma ve kovuturmay izin artna balayarak nispi koruma getirmitir. Benzer ekilde bir ksm kamu grevlilerinin keyf ve aslsz ceza soruturma ve kovuturmalarndan korunmalarna ynelik zel usuller dzenlenmitir. Hiyerarik bir tekilatlanma yapsna sahip olan kolluun bandaki en st derecedeki amirlerinin; ynlendirme, zlk dosyasna ilikin ilemlerde etkinlik, emir verme, gzetim ve denetim yetkisini haiz bulunduklar, bu yetkilerini adli kolluk grevi ifa edenlere kar da kullandklar, dolaysyla kollukta mevcut yap itibaryla organik bir blnme deil, sadece grevlerin daha etkili ve verimli yrtlmesi iin fonksiyonel bir i blmnn yapld ve ayrca 5271 sayl Kanundaki dzenlemeler dnda kollukla ilgili dier mevzuatta kolluk amir ve memurlarnn, grev ve yetkilerinde herhangi bir deiiklik yaplmad da dikkate alndnda; idari ynden mlki amire kar sorumluluklar devam ederken, adli kolluk grevi erevesinde Cumhuriyet basavclarna kar sorumsuz olduklarnn dnlmesi, mlga 1412 sayl Kanunun yrrlkte olduu dnemdeki uygulamann da gerisine gidecek ekilde yorumlanmas, 5271 sayl Kanunun, temel esprisine ve kanun koyucunun bu yoldaki iradesine aykrlk tekil edecektir.

3/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

5271 sayl Kanun ile Cumhuriyet savclar, soruturmann asl sevk ve idarecisi hline getirilmi, kolluk amir ve memurlarnn ise Cumhuriyet savcsna kar sorumluluklarn daraltan herhangi bir dzenleme yaplmad gibi, getirilen deiikliklerle mlga 1412 sayl Kanunun 154 nc maddesindeki dzenlemeler aynen 5271 sayl Kanunun 161 inci maddesine alnmtr. Bu balamda, En st dereceli kolluk amirleri hakknda ise hkimlerin grevlerinden dolay tabi olduklar yarglama usul 5353 sayl Kanunun 24 nc maddesiyle 5271 sayl Kanunun 161 inci maddesinin beinci fkrasna eklenmi ve madde gerekesinde de Ceza muhakemesi bakmndan adli kolluk amiri olmakla birlikte, o yerdeki en st kolluk amiri hakknda Cumhuriyet savcsnn dorudan soruturma yetkisinin kabul edilmedii vurgulanm, bylece en st derecedeki kolluk amirlerinin adli grevleriyle ilgili ilemi bulunduklar sulardan dolay haklarnda soruturma ve kovuturma yaplabilmesi hususunda hkimlerin grevlerinden dolay tabi olduklar yarglama usulnn uygulanmas ile kolluk amirlerinin grevlerinin ifas srasnda takdir yetkisinin herhangi bir endieye kaplmakszn objektif olarak kullanabilmelerini salamak amac gdlmtr. Hem madde metninde hem de deiikliin gerekesinde en st dereceli kolluk amirlerinin adli grevlerinin bulunduu aka belirtilmesine karn, grevli bu kiilerin sorumsuz kabul edilmesi, bu yasal dzenlemeye aykrlk tekil edecektir. Adli kolluk grevlileri ve dier sorumlularn seiminde aktif rol oynayan, onlarn grev yerlerini deitirme yetkisine sahip en st derecedeki kiilerin denetim, gzetim, etkin ve verimli alma prensipleri asndan yetkili olmalar, bunun yan sra sorumsuz kabul edilmeleri, adalet hizmetlerinden beklenen sonucun alnmasna engel olaca gibi yetki ve sorumluluun paylalmasna dair genel hukuk prensiplerine de uymamaktadr. te yandan, 5271 sayl Kanunun 161 inci maddesinin beinci fkrasnda, mlga 1412 sayl Kanunun 154 nc maddesinde de geen "zabta amiri" yerine bilinli olarak "en st dereceli kolluk amiri" tabiri kullanlmtr. Ayn maddede vali ve kaymakamlarn adli grevlerinden doan sular bakmndan 2/12/1999 tarihli ve 4483 sayl Memurlar ve Dier Kamu Grevlilerinin Yarglanmas Hakknda Kanun hkmlerinin, en st dereceli kolluk amirleri hakknda ise hkimlerin grevlerinden dolay tabi olduklar yarglama usulnn uygulanaca belirtilmitir. Bu aklamalar erevesinde, soruturmalarn yrtlmesinde Cumhuriyet basavcl ile adli kolluk arasnda en nemli ilevi gren o yerin en st dereceli kolluk amirlerinin adli grevleri bulunup bulunmad hususunun konuyla ilgili mevzuat hkmleri analiz edilmek suretiyle deerlendirilmesi gerekmektedir. 4/6/1937 tarihli ve 3201 sayl Emniyet Tekilat Kanununun 16 nc maddesinin (B) bendinde, tara tekilatnn illerde il emniyet mdrlkleri, ilelerde de ile emniyet mdrleri veya ile emniyet amirleri eklinde oluaca belirtilmi ve bu tekilatn taradaki en st dereceli amirlerinin adli grevleri ynnden mevzuat anlamnda kstlayc bir hkme yer verilmemitir. 10/3/1983 tarihli ve 2803 sayl Jandarma Tekilat, Grev ve Yetkileri Kanununun 2 nci maddesinde de, bu Kanunun jandarma tekilatndaki karargh, birlik ve kurumlar kapsayaca belirtilmi olup, jandarmann genel olarak grevleri, Kanunun 7 nci maddesinde herhangi bir kii ve sfat ayrmna gidilmeksizin belirlenmitir. Maddenin (b)

4/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

bendinde adli grevler, ilenmi sularla ilgili olarak kanunlarda belirtilen ilemleri yapmak ve bunlara ilikin adli hizmetleri yerine getirmek olarak ifade edilmitir. Anlan Kanunun, Disiplin ve soruturma usulleri kenar balkl 15 inci maddesinin (e) bendinde ise, ile ve merkez ile jandarma blk komutanlar ile bu hizmetleri vekleten yrtenler hakknda bir soruturma usul kural getirilerek, bu kiiler 24/2/1983 tarihli ve 2802 sayl Hkimler ve Savclar Kanununa tabi klnmtr. Bu madde, il jandarma komutanlarnn adli grevlerinin olmadn ifade etmemekte, il merkez jandarma komutan hakknda adli grevler bakmndan soruturma usuln dzenlemektedir. 3/11/1983 tarihli ve 83/7362 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile kartlan Jandarma Tekilat Grev ve Yetkileri Ynetmeliinin 5 inci maddesinde, mlki tekilata tabi olan jandarma birlikleri arasnda jandarma blge komutanlklar ve il jandarma alay komutanlklar da saylmaktadr. Ynetmeliin 13 nc maddesinin (f) bendinde; jandarma blge komutanlarnn grev, yetki ve sorumluluklar, Jandarma Blge Komutanlna bal birliklerin mlki, adli, asker ve mesleki grevlerine ilikin grev ve ilemlerin tam, doru ve zamannda yaplmasn salamak, denetlemek; yanl ve eksikliklerin nedenlerini inceleyerek gidermek, gerektiinde soruturma yapmak., 14 nc maddesinin (f) bendinde ise il jandarma alay komutan ile komutan yardmcsnn grev, yetki ve sorumluluklar yine z itibaryla ayn ifadelerle, l iindeki Jandarma birliklerinin mlki, adli, asker ve mesleki grevlerine ilikin grev ve ilemlerin tam, doru ve zamannda yaplmasn salamak, denetlemek; yanl ve eksikliklerin nedenlerini inceleyerek gidermek, gerektiinde soruturma yapmak. olarak belirlenmi; 15 inci maddenin (e) bendinde, mlki, adli, asker ve dier grevleri yerine getirmek, ile jandarma blk komutan ve komutan yardmcsnn grev, yetki ve sorumluluklar arasnda gsterilmitir. Ynetmeliin 148 inci maddesinin (a), (b) ve (d) bentlerinde ise; "Her iledeki asliye mahkemesi tekilatnn yannda bulunan, ile Jandarma blk komutanlar; o ile bakmndan Jandarmann adli kolluk amiridir. Bu sfatla grev yapan ile jandarma blk komutanlar ile bu hizmetleri vekleten yrtenlerin, adli hizmetlerden doan sularda; hkim ve savclarn tabi olduklar yarglama usul uygulanr. Ayrca bu konuda; 2552 Sayl ocuk Mahkemelerinin Kurulu ve Yarglama Usulleri hakkndaki Kanunun 22 nci maddesiyle 2845 Sayl Devlet Gvenlik Mahkemeleri Kanunun 15 inci maddesi hkm gzetilir." "l Jandarma alay komutanlarnn, adli kolluk grevini fiilen yrtme ykmllkleri yoktur. Ancak, ile jandarma blk komutanlklarnn dier grevleri yannda; adli kolluk grevlerini, denetim ve gzetim altnda bulundurma yetki ve sorumluluklar sakldr. Bu bakmdan, adli grevlerin tam, dzgn ve mevzuata uygun yrtlmesi iin gerekli nlemleri alrlar." "le Jandarma blk komutanl, bucak Jandarma takm ve Jandarma karakol komutanl olarak adlandrlan komutanlklar; adli kolluk makam olarak nitelenir." hkmlerine yer verilmitir. Grld zere, adli grev ve ilemlerin tam, doru ve zamannda yaplmasn salamak, denetlemek, yanl ve eksikliklerin nedenlerini inceleyerek gidermek, gerektiinde emrindeki grevliler hakknda soruturma yapmak gibi yetkilerle donatlan il jandarma

5/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

komutannn, astlar tarafndan yaplan adli ilemlere ve dolaysyla derdest soruturma evrakna mdahalesine ak bir durum meydana gelmekte; bu kiilerin gzetim, denetim, planlama ve dier idari yetkilerini kullanmaktan kaynaklanan sorumluluklarn ortadan kaldrmamaktadr. Bu durum, sadece il jandarma komutan iin deil il emniyet mdr hakknda da ayn sonular dourabilmektedir. Ynetmeliin 148 inci maddesinin (b) bendinde yer alan, "bu grevi fiilen yrtme ykmllkleri yoktur." cmlesi ise; il jandarma komutannn, adli grevi dorudan kendisinin yerine getirmeyeceini ifade etmektedir. Jandarma Tekilat Grev ve Yetkileri Ynetmeliinin 149 uncu maddesinin altnc fkrasnda da, Ceza Muhakemesi Kanununun uygulanmasnda mlki tekilata tabi jandarma i gvenlik birlikleri dnda kalan birlik ve kurulularn dier Devlet makam ve memurlar niteliinde olduu ak bir ekilde belirtilmitir. Buna gre, mlki tekilata tabi jandarma birlikleri arasnda saylan jandarma birlik komutanlar ve il jandarma alay komutanlklarnn mlga 1412 sayl Kanunun 154 nc maddesinin karl olan 5271 sayl Kanunun 161 inci maddesinin beinci fkras anlamnda kolluk amir ve memurlar statsnde olduunun kabul gerekmektedir. Bu bakmdan, 5982 sayl Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Baz Maddelerinde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunla yaplan Anayasa deiiklii ncesinde gerek Adalet Bakanl Ceza leri Genel Mdrlnce gerekse bu deiiklik sonrasnda Kurul tarafndan, en st dereceli kolluk amirleri hakknda yaplan ilemlerde; il emniyet mdr ve il jandarma komutan, en st dereceli kolluk amiri kabul edilerek haklarnda hkimlerin grevlerinden dolay tabi olduklar yarglama usul kural uygulanmaktadr. Ayrca, en st dereceli kolluk amiri bir adli olayla ilgili olarak soruturma srasnda adli kollua talimat vererek soruturmay ynlendirdiinde emrindeki kolluun amirlerine kar direnmelerinin mmkn olmayaca gerei karsnda; oluabilecek asker ve mlki grev ile ilgili bulunmayan grevini ihmal veya ktye kullanmas gibi durumlar adli adan deerlendirmek zorunlu olacandan, 5271 sayl Kanunun 161 inci maddesinin beinci fkrasnn son cmlesi uyarnca sorumlu tutulmad dnldnde, hkimlerin tabi olduu yarglama usulnn uygulanmamas durumunda o zaman genel hkmlere gre dorudan soruturma almas gerekebilecektir. Dier taraftan, 2692 sayl Sahil Gvenlik Komutanl Kanununun 4 nc maddesinde belirtilen soruturma ilemlerini yapan gvenlik grevlilerinin 5271 sayl Kanunun 164 nc maddesinin birinci fkras uyarnca adli kolluk grevlileri saylmas, 2692 sayl Kanunun 21 inci maddesinin nc fkrasnda; Adli hizmet ve grevlerine ilikin sularnda dorudan doruya Cumhuriyet Savclnca takibat yaplr. Ancak birlik komutanlarnn adli hizmet ve grevlerine ilikin sular nedeniyle haklarnda hkimlerin grevlerinden dolay tabi olduklar yarglama usulleri uygulanr. hkm ile 5271 sayl Kanunun 161 inci maddesinin beinci fkrasnn birlikte deerlendirilmesi sonucunda, sahil gvenlik asndan adli kolluk grevini icra eden birlik komutannn en st dereceli kolluk amiri olduu anlalmaktadr. Gmrk grevlileri bakmndan ise, 8/6/2011 tarihli ve 27958 sayl mkerrer Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren 640 sayl Gmrk ve Ticaret Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamedeki hkmlerin incelenmesinde zaruret 6/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

bulunmaktadr. Anlan KHKnn Grevler kenar balkl 2 nci maddesinin birinci fkrasnn (g) bendinde, Kara ve demiryolu kaplar ile gmrk tekilat bulunan hava ve deniz limanlarnda, serbest blgeler, antrepolar ile gmrkl yer ve sahalarda ve Trkiye Cumhuriyeti Gmrk Blgesinde gmrk muhafaza grevlerini yerine getirmek. Gmrk ve Ticaret Bakanlnn grevleri arasnda saylm; ayn Kanunun 8 inci maddesinin birinci fkrasnda, Gmrkler Muhafaza Genel Mdrlnn grevleri sralanmtr. KHK ekindeki, tara blmnde ihdas edilen kadrolar gsteren (1) Sayl Cetvelde de; gmrk ve ticaret blge mdrlkleri nezdinde grev yapacak olan gmrk muhafaza kaaklk ve istihbarat mdrleri, gmrk mdr, gmrk mdr yardmcs, blge amiri ve ksm amirlerine yer verilmitir. Buna gre, 640 sayl KHKnn anlan hkmleri, Kanuna ekli cetvel ve tekilat yaplanmas dikkate alnarak; gmrk ve ticaret blge mdrlkleri nezdinde grev yapan gmrk muhafaza kaaklk ve istihbarat mdrlerinin en st dereceli kolluk amiri kabul edilerek hakknda Ceza Muhakemesi Kanununun 161 inci maddesinin beinci fkrasnn son cmlesi uyarnca ilem yaplmas gerekmektedir. En st dereceli kolluk amirleri hakknda yaplan bu aklamalarn yan sra adli kolluk sorumlularna da deinilmesinde fayda grlmektedir. ileri Bakanl Genelgelerinde de kabul edildii zere; Polis asndan; adli ilerden sorumlu polis karakollar ve polis merkezi amirleri, ile emniyet amirleri, il merkezlerinde arlkl olarak adli grevleri ifa eden asayi, kaaklk ve organize, narkotik, mali, organize, terrle mcadele, ocuk, olay yeri inceleme, yabanclar, gvenlik ve zel harekt ube mdrleri, Jandarma asndan; il merkez jandarma komutan, ile jandarma komutan, jandarma karakol komutanlar, asayi ube mdrl nezdinde kurulu bulunan olay yeri inceleme timleri, kpek timleri, parmak izi ve avu izi ksm personelinin bandaki grevliler gibi adli kolluk grevlileri zerinde gzetim, denetim, planlama yetkilerine haiz bulunanlarn adli kolluk sorumlusu olduklarnda kuku bulunmamaktadr. Keza, sahil gvenlik asndan yukarda bahsedilen adli kolluk grevi bulunan birlik komutan dhil, dier adli kolluk grevlileri zerinde benzer yetkileri kullanan birlik komutannn ast olan grevliler de adli kolluk sorumlusu olarak deerlendirilecektir. Gmrk grevlileri bakmndan ise, 30/5/2006 tarihli ve 3413 sayl onay ile yrrle girmesi uygun grlen Gmrkler Muhafaza Genel Mdrl Merkez ve Tara Tekilat Kaaklk, stihbarat, Narkotik ve Operasyon Birimleri ile Adli Kolluk Grevlilerinin Grev ve alma Ynergesinin Tanmlar kenar balkl 3 nc maddesinde, Adli kolluk sorumlusu, Genel Mdrlk tarafndan grevlendirilen adli kolluk amiri eklinde tanmlanmtr. Ynergenin Adli kollukla ilgili esaslar kenar balkl 6 nc maddesinde, gmrk muhafaza, kaaklk, istihbarat ve narkotik mdrleri ile belirlenen blge ve ksm amirliklerinde grevli bulunan blge ve ksm amirlerinin adli kolluk sorumlusu olduklar belirtilmitir. Ayrca, Kanunen orman sularn soruturma grevleri bulunmas sebebiyle orman muhafaza memurlarnn da 5271 sayl Kanunun 165 inci maddesi uyarnca "dier kolluk

7/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

birimleri olarak adli kolluk grevlisi" kapsamnda deerlendirilmesi, bu kapsamda orman muhafaza memurlarnn amiri konumunda olan, onlar sevk ve idare eden, 6831 sayl Orman Kanununun 79 uncu maddesi uyarnca orman sularnn ilenmesinde kullanlan nakil vastas ve sair eya hakknda Cumhuriyet savcsna ulalamad hallerde elkoyma karar vermeye yetkili orman iletme efinin de anlan madde de yaplan atf gereince adli kolluk sorumlusu olarak kabul gerekmektedir. C-Vukuat raporu bildiriminin soruturmann gizliliine etkisi Uygulamada baz adli kolluk birimleri tarafndan, vukuat raporlarnn soruturma dosyasnn ieriini tm ayrntlaryla bildirir mahiyette, genel ve bilgilendirme maksadn aacak ekilde sral amirlerine ve mlki makamlara gnderilmesi sebebiyle soruturmann gizliliinin ihlal edilmemesi bakmndan Cumhuriyet basavclklarnca, izlenilmesi gereken yntem konusunda kimi tereddtler bulunduu bildirilmitir. Bilindii zere, Bakanlar Kurulunun 28/6/1961 tarihli ve 5/1409 sayl kararyla kabul edilen Emniyet ve Asayi lerinde l, le ve Bucaklardaki Jandarma ve Emniyet devlerinin Yaplmas ve Yetkilerinin Kullanlmas Suretini ve Aralarndaki Mnasebetleri Gsterir Ynetmeliin 1 ve 2 nci maddelerinde Ynetmeliin ama ve kapsam belirlenmi, 2 nci maddenin birinci fkrasnda, emniyet ve asayi ilerinde ve herhangi bir suun ortaya kmas hlinde kolluk kuvvetleriyle mahalli idare amirlerinin yetki ve sorumluluklarnn zel kanun, tzk ve ynetmeliklerde yazl olduu ak bir ekilde belirtilmitir. Buna gre, bir suun ortaya kmas hlinde adli kolluk grevlileri ve sorumlularnn 5271 sayl Kanuna gre suun soruturulmasnda tek yetkili olan Cumhuriyet savcsnn emri altnda olduklar aktr. Anlan Ynetmelik, suun vuku bulmasnda ve suun soruturulmasnda mlki makamlarn yetkileri ve sorumluluklarn dzenlemeyip; kamu dzenini bozan gvenlik ve asayie messir olaylarn nlenmesi ile gerekli tedbirlerin alnmasna ynelik nleyici kolluk kapsamnda kolluk kuvvetlerinin mlki amirleriyle ilikilerinin snrlarn belirtmektedir. Emniyet ve asayi ilerinde jandarma ve emniyet devlerinin yaplmas, yetkilerinin kullanlmas ve aralarndaki mnasebetlerle snrldr. Ynetmeliin 4 nc maddesinin (a-1) bendinde, kollua vukuat raporu dzenleme ykmll getirilmitir. Bu dzenleme, i gvenlik ve asayii salamaya ynelik acele hllerde alnmas gereken tedbirler ve bozulan kamu dzenini yeniden salamaya ynelik olarak nleyici kolluk kapsamndaki bilgi akndan ibaret olup, genel ve bilgilendirme maksatl olmaldr. Ayrca, yetkili adli kolluun sorumlu olduklar stlerine ve bakanlklarna kar bilgi akn salamak suretiyle toplumun tm bireyleri ile demokratik yapnn kurumlar arasnda iletiimin salanabilmesi, i gvenlii dorudan etkileyen olaylardan bilgi sahibi olunarak gereken tedbirlerin alnabilmesi ve istatistiki bilgiler oluturulmak suretiyle nleyici projeler gelitirilebilmesi iin bir dengenin kurulmas gerekmektedir. Ancak, adil yarglanmann vazgeilmez bir paras olan susuzluk karinesinin pheli iin nemli bir gvence olduu unutulmamaldr. te yandan, 5320 sayl Kanunun 16 nc maddesi uyarnca pheli ve sankla ilgili olarak verilen soruturma ve kovuturmay sona erdiren kesinlemi kararlarn, soruturmada

8/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

grev alan kolluk birimlerine bildirilmesi zorunlu olduundan, 1/7/2011 tarihli ve (4) Nolu pheli-sank karar takip formlar ile gyab tutuklama kararlar ve yakalama emirlerinin UYAP'ta dzenlenmesi, infaz ve gncelliklerinin takibi konulu Genelgede de belirtildii zere; usulne uygun ve eksiksiz bir ekilde UYAP ortamnda oluturulan pheli-sank karar takip formunun, ilgili adli kollua gnderilmesi suretiyle bilgi ak mmkn olabilecektir. Dier taraftan, adli kolluun Cumhuriyet basavclna her soruturma iin zel olarak hazrlayp sunmu olduu soruturma evraknn; olaylar arasnda kyas yaplmas, olay ve ahs balantlarnn kurulmas, istihbari, nleyici ve caydrc tedbirlerin alnmas ile ilenmi sularla ilgili bilgilerden yararlanlarak istatistiki analiz yaplabilmesi iin gerekli olduu gzetilerek; Cumhuriyet basavclna gnderilmesinin yan sra bir nshasnn, soruturma evresinin gizliliinin ihlaline ve masumiyet karinesinin zedelenmesine yol aabilecek uygulamalara sebebiyet verilmeyecek biimde, ilgili kolluk biriminde kalmasnda hukuken bir mahzur bulunmamaktadr. D-Sahil Gvenlik Komutanl grevlilerinin yrtt soruturmalarn kapsam ileri Bakanl Sahil Gvenlik Komutanlndan alnan baz yazlarda zetle; yrtlen bir soruturma kapsamnda karada tank veya sanklarn aranmas, ulamlarnn salanmas, bu kiilerin hastane veya otopsi ilemlerinin yrtlmesi ile olay yeri ve parmak izi incelemesi yaplmas iin baz yer sahil Cumhuriyet basavclklar tarafndan Sahil Gvenlik Komutanlna mensup adli kolluk grevlilerine talimatlar verildii; verilen bu talimatlarn yrrlkte bulunan mevzuat hkmlerine aykr olmas, ayrca yeterli hizmet arac ve uzman personelin de bulunmamas nedeniyle yerine getirilemeyecei belirtilmesine ramen, Sahil Gvenlik Komutanlnn adli kolluk olduu ifade edilerek sz konusu talimatlarn yerine getirilmesinde srar edildii bildirilmitir. Bilindii zere; 5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanununun Adli Kolluk ve Grevi kenar balkl 164 nc maddesinde; 2692 sayl Sahil Gvenlik Komutanl Kanununun 4 nc maddesinde belirtilen soruturma ilemlerini yapan gvenlik grevlilerinin de adli kolluk grevlisi olduu, Ancak; 2692 sayl Kanunun 4 nc maddesinin birinci fkrasnn (A) bendinde; Trkiye Cumhuriyetinin btn sahillerinde, i sular olan Marmara Denizi, stanbul ve anakkale boazlarnda, liman ve krfezlerinde, karasularnda, mnhasr ekonomik blgesi ile ulusal ve uluslararas hukuk kurallar uyarnca egemenlik ve denetimi altnda bulunan deniz alanlarnda, kanunlarla kendisine verilen grevleri yerine getirecei, te yandan; 7/8/1985 tarihli ve 18835 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sahil Gvenlik Komutanlnn dari ve Adli Grevlerine likin Tzn; Sahil Gvenlik Komutanlnn Adli Grevleri kenar balkl 4 nc maddesinde; grev ve hizmetlerin yerine getirilmesi srasnda yasalarda su saylan eylemlere rastlanlmas hlinde bunlarla ilgili olarak, tutanak tutmak, delilleri saptamak, toplamak ve saklamak, sanklar gzaltna almak, sanklar ve su aralarn yetkili makamlara teslim etmek, suun denizde balayp karada devam etmesi ya da sulularn karaya gemesi hllerinde, yetkili gvenlik kuvveti olaya el koyuncaya kadar, su delillerinin kaybolmasn ve sulularn kamasn nlemek amacyla karada da bu yetkileri kullanaca,

9/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

Dier Gvenlik Kuvvetlerinin Grevleri kenar balkl 6 nc maddesinde ise soruturma ve kovuturma srasnda gvenlik kuvvetlerince karada yaplacak ilerin, polis veya jandarma tarafndan yrtlecei aka belirtilmitir. Karada yrtlecek olan soruturma ilemleri bakmndan bu hkmlerin dikkate alnmas; deniz alanlarnda ise kendilerine kanunla verilen adli grevler kapsamnda Sahil Gvenlik Komutanlna mensup adli kolluk grevlilerine talimat verilmesi veya 3201 sayl Emniyet Tekilat Kanununun 3 nc maddesi, 2559 sayl Polis Vazife ve Salahiyetleri Kanununun 2 nci maddesi, 5607 sayl Kaaklkla Mcadele Kanununun 19 ve 22 nci maddeleri uyarnca deniz alanlarndaki soruturma ilemlerinin genel kollua yaptrlabilmesi mmkn bulunmaktadr. Bu itibarla; Yukarda belirtilen aklamalar ve hkmler dorultusunda; 1- Adli kolluk grevlilerinin; el koyduklar olaylar, yakalanan kiiler ile uygulanan tedbirleri emrinde altklar Cumhuriyet savcsna derhl bildirmek, Cumhuriyet savcsnn emri dorultusunda insan haklarna saygl bir ekilde maddi gerei ortaya karmak ve adil bir yarglamann yaplabilmesi iin phelinin lehine veya aleyhine olan tm delilleri kanunda ngrlen artlara uygun olarak toplamak, muhafaza altna almak ve bunlar bir fezleke ile Cumhuriyet savcsna sunmak zorunda olduklarnn bilinmesi, 2- Cumhuriyet savclarnn, adli kolluk grevlilerine ve dier kolluk amir ve memurlarna yrtmekte olduklar soruturmalarla ilgili her trl emri verebilecekleri, btn kamu grevlilerinden bilgi ve belge isteyebilecekleri dikkate alnarak, szl veya yazl istem ve emirlerini yapmakta ktye kullanma veya ihmalleri grlen kolluk amir ve memurlar ile dier kamu grevlileri hakknda dorudan soruturma yaplmas, 3- 5271 sayl Kanundaki dzenlemeler dnda kollukla ilgili dier mevzuatta kolluk amir ve memurlarnn grev ve yetkilerinde herhangi bir deiiklik yaplmad dikkate alnarak, en st dereceli kolluk amirleri hakknda hkimlerin tabi olduu yarglama usulne gre ilem yaplacak olmas nedeniyle bu kapsamdaki adli grevlerin ifasndan dolay kanunlardan doan sorumluluklarnn devam ettiinin hatrdan kartlmayarak; il/ile emniyet mdr, il/ile jandarma komutan, o yer sahil gvenlik birlik komutan ile gmrk muhafaza kaaklk ve istihbarat mdrnn en st dereceli kolluk amiri kabul edilerek haklarnda Ceza Muhakemesi Kanununun 161 inci maddesinin beinci fkrasnn son cmlesi uyarnca ilem yaplmas, 4- Yrtlen bir soruturmayla ilgili olarak; emniyet, jandarma, sahil gvenlik ve gmrk birimlerinde grev yapan o yerin en st dereceli kolluk amirlerinin hiyerarik yaplanma ierisinde amiri olan ve merkezdeki en st dereceli amire kadar uzanan silsile ierisinde yer alan amirlerin, grevlerini ihmal veya ktye kullanmalar durumunda da yukardaki bend uyarnca hkimlerin tabi olduu yarglama usul kuralnn uygulanmas, 5- Ceza Muhakemesi Kanununun 167 nci maddesinde deerlendirme raporlarnn dzenlenmesine dair hususlarn Adalet ve ileri Bakanlklarnca karlan Ynetmelikte belirlenecei hkm altna alndndan bu konuda ilgili Ynetmelik hkmlerinin dikkate alnmas,

10/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

6- Cumhuriyet savclar tarafndan herhangi bir adli kolluk birimi grevlendirilmeksizin bizzat gerekletirilen soruturma evrak dnda, adli kolluk tarafndan yaplan ve bir fezleke ekinde Cumhuriyet basavclna sunulan soruturmaya ait evrakn bir suretinin kollukta kalmasnda hukuken saknca bulunmadnn hatrdan karlmamas, Ancak, soruturma evrakn inceleme ve suret alma yetkisinin, pheli mdafii ile madur ve ikyetinin (sutan zarar grenin) vekiline tannmas karsnda; kollukta kalacak soruturma evrak suretinin adli grevi bulunmayan kiiler tarafndan incelemeye ak braklmayarak soruturma evresinin gizliliinin ihlaline ve masumiyet karinesinin zedelenmesine yol aabilecek uygulamalara sebebiyet verilmemesi, 7- Adli kolluun, sral amirlerine ve mlki makamlara, meydana gelen btn adli olaylar en ince ayrntsna kadar bilgi ve haber verme zorunluluu bulunmadndan nleyici kolluk grevi ile gvenlik ve asayiin salanmas bakmndan genel ve bilgilendirme amacna ynelik dzenlenecek vukuat raporunun, soruturmann gizlilii ile masumiyet karinesinin ihlaline ve delillerin kaybna sebep olmamak kouluyla verilmesi, aksi bir durumun tespiti hlinde, derhl Cumhuriyet savcs tarafndan ilgililer hakknda soruturma almas, 8- Yrtlen bir soruturma kapsamnda karada tank, madur, pheli veya sanklarn aranmas; ulamlarnn salanmas; bu kiilerin hastane veya otopsi ilemlerinin yrtlmesi ile olay yeri ve parmak izi incelemesi yaplmasnn Sahil Gvenlik Komutanlna mensup adli kolluk grevlilerinden istenmemesi; saylan bu soruturma ilemlerinin suun karada balad veya denizde balayp karaya intikal ettii yerde bulunan emniyet veya jandarma mensubu adli kolluk grevlileri tarafndan yrtlmesi; ancak deniz alanlarndaki soruturma ilemlerinin kendilerine kanunla verilen adli grevler kapsamnda Sahil Gvenlik Komutanlna mensup adli kolluk grevlilerine veya genel kollua yaptrlmas, 9- Adli kolluk birimlerinde yaplan soruturmalarda; a) Koruma tedbirlerinin alnmasna ilikin talep yazlarna, soruturma ile ilgili delil olabilecek ve bu tedbirlerin alnmasna imkn salayacak tm belgelerin eklenmesi, b) ikyeti, madur ya da phelinin bildirdii tanklarn isim, unvan ve adreslerinin ifadede gemesi durumunda bu konuda aratrma yaplmas, c) Telefon veya dier iletiim aralarnn kullanlmas suretiyle Cumhuriyet savcsna bilgi veren kolluk grevlisinin olaya ilikin tm bilgilere vkf olmas, ) Soruturma dosyalarnn sebepsiz yere kollukta bekletilmemesi, d) Evrakta ifadeleri bulunan taraflarn T.C. kimlik numaralarnn, yabanc uyruklu kiilerin ise pasaport seri numaralarnn yazlmas, e) Kanunen ayr tanzim edilmesi gereken veya zel soruturma usulne tabi olan soruturma evraknn tefrik edilmesi, f) Soruturma evrakna eklenen fotokopi evrakn onaylanmas, g) 5271 sayl Kanunun 158 inci maddesinin birinci fkras uyarnca, sua ilikin ihbar veya ikyetlerin kolluk makamlarna da yaplabilecei dikkate alnarak dorudan kollua yaplan mracaatlarda; ihbar eden veya ikyetilerin Cumhuriyet basavclna dileke vermek zere ynlendirilmesi yerine, mracaat veya beyanlarnn ilgili adli kolluk grevlisi ya da sorumlusu tarafndan alnarak nbeti Cumhuriyet savcsna bilgi verilmesinin

11/12

Say

: B.03.1.HSK.0.70.12.04-010.06.02-163-2011

salanmas, bu suretle kiilerin gereksiz yere zaman, emek ve hak kaybna maruz kalmalarnn nlenmesi gibi hususlarn salanmas, 10- Cumhuriyet savclarnca soruturmalarn yrtlmesinde; a) Adli kolluun zellikle geceleyin, hafta sonu veya resm tatillerde meydana gelen olaylar sebebiyle Cumhuriyet savclarna ulamakta glk yaamamalar bakmndan her trl nlemin alnmas, b) Verilen szl emir veya yazl talimatlarn, her bir soruturma trne zg olacak biimde adli kolluk birimlerinden aratrlmas istenilen asgari standartlar da belirlenerek yeterli aklkta ve yol gsterecek biimde maddeler hlinde verilmesi, szl emirlerin en ksa srede yazl olarak da bildirilmesi, c) Havale edilecek dilekelerde sadece gerei iin eklinde ibarelere yer verilmemesi, ) Bilgi ya da iletiim eksiklii veyahut tecrbesizlikten oluabilecek kimi hatalarn giderilmesine ynelik olarak koordinasyon toplantlar ile eitli eitim faaliyetleri gerekletirilerek bu almalarda sz edilen hatalarn tekrarlanmasnn nlenmesi, bu durumun ayn zamanda Adli Kolluk Ynetmeliinin 13 nc maddesinde sz edilen adli kolluk hizmetlerinin etkin ve verimli yrtlebilmesi amacyla adli ilemleri denetleme nitelii de tadnn gzetilmesi, d) Kolluktaki iblm ve uzmanlamaya dikkat edilerek, belirli bir amaca zg olarak yaplandrlm kaaklk ve organize sularla mcadele, terrle mcadele ve asayi gibi birimlerin bu kapsamdaki sularn aydnlatlmasnda grevlendirilmesi, 11- Kolluk birimleriyle entegrasyon salanmas hlinde, soruturma sreciyle ilgili her trl veri ve evrak alveriinin elektronik ortam zerinden gerekletirilmesi konularnda gerekli dikkat ve zenin gsterilmesi hususunun Genel Kurulun 30/9/2011 tarihli 272 sayl karar ile tm tekilata duyurulmasna karar verilmitir.

12/12